Strategie geniuszy. Myśl jak Albert Einstein

Tytuł oryginału: Strategies of Genius, Volume Two
Tłumaczenie: Cezar Matkowski
ISBN: 978-83-246-3640-2
Copyright © 1994 by Meta Publications.
Printed in the United States of America. All rights reserved. This book or parts thereof
may not be reproduced in any form without written permission of the Publisher.
Polish edition copyright © 2012 by Helion S.A.
All rights reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości
lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione.
Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie
książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie
praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi
bądź towarowymi ich właścicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte
w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej
odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne
naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION
nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe
z wykorzystania informacji zawartych w książce.
Drogi Czytelniku!
Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres
http://sensus.pl/user/opinie/strage
Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.
Wydawnictwo HELION
ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: [email protected]
WWW: http://sensus.pl (księgarnia internetowa, katalog książek)
Printed in Poland.
• Kup książkę
• Poleć książkę
• Oceń książkę
• Księgarnia internetowa
• Lubię to! » Nasza społeczność
Spis treci
Podzikowania
7
Przedmowa
9
Wprowadzenie
11
1. Epistemologia Einsteina
19
2. Makrostrategia modelowania Einsteina
41
3. Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina
55
4. Pogldy Einsteina na jzyk
65
5. Mikroanaliza procesu mylenia twórczego Einsteina
75
6. Teoria wzgldnoci
87
7. Psychologiczne implikacje teorii wzgldnoci
127
8. Zastosowania strategii Einsteina
145
9. Podsumowanie procesu mylowego Einsteina
165
10. Podsumowanie
Posowie
169
183
A. Podstawy i zaoenia NLP
185
B. Presupozycje NLP
199
C. Sowniczek poj NLP
203
Bibliografia
Kup książkę
211
Poleć książkę
6
Kup książkę
Tytu ksiazki
Poleć książkę
Rozdzia 3
Podstawowa struktura strategii
mylenia Einsteina
Chocia polem dziaania Einsteina bya fizyka, to zadania, które przyszo
mu rozwizywa w pracy naukowej, przypominaj do zudzenia problemy,
przed jakimi stajemy kadego dnia. Czsto bowiem nasze problemy przybieraj posta pewnego objawu, którego przyczyny nie s postrzegalne
bezporednio czy to z powodu zoonoci systemu, czy te dlatego, e nie
zdajemy sobie sprawy ze wszystkich elementów skadajcych si na problem.
Poniej przedstawiam przykad procesu, o którym pisa Einstein w kontekcie zjawisk fizycznych, ale który równie dobrze moe zosta przedstawiony w perspektywie pracy menedera:
Zarzdzasz fabryk „B”. Kierownik dziau napraw zarzdza szecioma omioosobowymi zespoami, które nadzoruje szeciu brygadzistów. Martwi ci jednak, e zespoy te nie pracuj szczególnie wydajnie, gdy pracownicy robi tylko to, co ich zdaniem jest absolutnie
niezbdne, a to spowalnia prac caego dziau. Jedynym wyjtkiem od
tej reguy s sytuacje awaryjne, wymagajce natychmiastowego rozwizania problemów. Ty wiesz jednak, e pracownicy s duo bardziej
kompetentni, ni si wydaje, i s w stanie pracowa duo efektywniej.
Niezalenie od tego, czy jeste menederem, czy te nie, zastanów
si, jak mona rozwiza powyszy problem. Zanim jednak przejdziesz
dalej, zanotuj swoje pomysy ju teraz. Wrócimy bowiem do nich póniej
i sprawdzimy, czy Twoje podejcie do tego zagadnienia zmienio si na
skutek lektury niniejszego rozdziau.
Kup książkę
Poleć książkę
56
Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein
By moe przez myl przeszo Ci pytanie: „A jak do tego problemu
podszedby taki geniusz jak Einstein?”. Do niedawna takie pytanie pozostawaoby bez odpowiedzi, gdy przecitny czowiek mógby uzna, e
nie da si na nie odpowiedzie, albo e wymagaoby to wzicia pod uwag
zbyt duej liczby czynników. Jednake dziki technikom psychologicznego
modelowania NLP moemy uzyska wgld w schematy mylowe i procesy
lece u podstaw geniuszu Einsteina, dziki czemu bdziemy je wykorzystywa sami. Odkrywajc takie drobne fragmenty strategii mylenia, moemy
lepiej zrozumie i lepiej zastosowa na wasny uytek twórcze zdolnoci
Einsteina.
Osobicie uwaam, e najlepiej bdzie zacz od przyjrzenia si temu,
jak sam Einstein rozumia „mylenie”, „postrzeganie” i „umys”. Chocia
by on fizykiem, a nie psychologiem, z pewnoci mona go nazwa doskonaym uytkownikiem procesów psychologicznych. Co wicej, wielki
fizyk nie by te cakowitym laikiem w dziedzinie psychologii, gdy czsto
by wypytywany o swoje odkrycia teoretyczne i wielokrotnie spotyka si
z najwybitniejszymi psychologami swojej epoki. Oprócz tego, e udziela
wywiadów Maksowi Wertheimerowi, twórcy teorii Gestalt, który wypytywa
go o „drobne szczegóy konkretnych zjawisk skadajcych si na jego proces
mylenia”1, Einstein czsto korespondowa te z Sigmundem Freudem,
wymieniajc si z nim uwagami na temat podstawowych elementów psychiki w skali indywidualnej i spoecznej, a take ich wpywu na moliwo
wprowadzenia pokoju na wiecie.
Poza tym, e umoliwiaj nam uzyskanie wgldu w pogldy Einsteina
na wiat, jego „myli o myleniu” mog take uatwi nam zrozumienie
procesów psychicznych lecych u podstaw jego geniuszu.
Gdy mylimy o Einsteinie, w pierwszej kolejnoci kojarz si nam
z nim skomplikowane wzory matematyczne, zrozumiae wycznie dla
wskiej grupy wtajemniczonych fizyków i niedostpne dla wszystkich pozostaych. Mimo to sam Einstein twierdzi, e jego proces mylenia twórczego nie ma nic wspólnego z matematyk.
aden produktywny czowiek nie wierzy w tak papierowy sposób.
Sposób, w jaki dwa potrójne zespoy aksjomatów zostay sobie przeciwstawione w ksice Einsteina i Infelda [powiconej wzgldnoci
1
Max Wertheimer, Productive Thinking, Greenwood Press, Westpoint 1959, s. 228.
Kup książkę
Poleć książkę
Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina
57
— RD], nie ma nic wspólnego z procesami mylowymi. Jest on bowiem wycznie wynikiem póniejszego sformuowania tematu i prób
zapisu stworzonych idei. Aksjomaty wyraaj pewne podstawowe zasady w postaci skondensowanej. Kiedy ju dojdziemy do tak wanych
wniosków, ich zapisywanie staje si przyjemne, ale w omawianym
procesie [opracowywaniu teorii wzgldnoci — RD] wnioski takie
nie wyrastaj z manipulowania aksjomatami2.
Zamiast gloryfikowa swoje dokonania umysowe lub te ukrywa je
pod postaci zawiych wzorów matematycznych, Einstein utrzymywa, e
„caa nauka jest niczym wicej jak sublimacj codziennego mylenia”3.
Podobnie jak ma to miejsce w NLP, Einstein odnosi podstawowy
proces codziennego mylenia do stymulacji i reaktywacji dowiadczenia
zmysowego.
Nasze psychiczne dowiadczenia zawieraj barwne sekwencje dowiadcze zmysowych, ich wyobrae pamiciowych, obrazów i uczu.
W odrónieniu od psychologii fizyka odnosi si bezporednio wycznie do wspomnianych dowiadcze zmysowych i „rozumienia”
powiza pomidzy nimi. Jednake koncepcja „prawdziwego wiata
zewntrznego” opartego na potocznym rozumowaniu zaley wycznie od wrae zmysowych4.
Einstein odrónia nastpujce rzeczy:
a) „dowiadczenia zmysowe” stanowice dane wejciowe
przychodzce z otoczenia;
b) „wyobraenia pamiciowe”, czyli wraenia pozostawione
przez otrzymane dowiadczenia zmysowe;
2
Ibidem, s. 228.
3
Albert Einstein, Physics and Reality, w: Ideas and Opinions, Crown Books, New
York 1954, s. 290.
4
Ibidem, s. 290.
Kup książkę
Poleć książkę
58
Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein
c) „obrazy” (najprawdopodobniej pochodzenia wewntrznego
w odrónieniu od „dowiadcze zmysowych” pochodzcych
ze „wiata zewntrznego”);
d) „uczucia” (które mog by naszymi subiektywnymi reakcjami
na dowiadczenia zmysowe, wspomnienia i obrazy).
Dla Einsteina te cztery kategorie tworzyy czn kompletn grup
dowiadcze, której elementy wybieramy i czymy w celu stworzenia
mylowych modeli otaczajcego nas wiata.
Z perspektywy NLP warto zauway, e powysza definicja ma
charakter silnie wzrokowy („barwne sekwencje”, „wyobraenia pamiciowe”,
„obraz”). Einstein wspomina te o uczuciach, ale cakowicie pomija przy
tym dwikowy i sowny system reprezentacji.
Powysze obserwacje s zgodne z uwagami samego Einsteina, który
wspomina, e w jego pracy nad najwaniejszymi odkryciami jzyk (sowny
i matematyczny) gra bardzo niewielk rol. W wywiadzie udzielonym
Maksowi Wertheimerowi i powiconym rozwojowi teorii wzgldnoci
Einstein utrzymywa, e:
„Takie myli nie przychodziy do mnie w postaci sownej. Bardzo
rzadko myl bowiem sowami. Na ogó w mojej gowie pojawia si
jaka myl, któr ja nastpnie staram si ubra w sowa”. Kiedy wspomniaem, e wiele osób stwierdza, i myli przede wszystkim sowami,
Einstein tylko si zamia5.
Einstein myla nie sowami lub formuami matematycznymi, ale
przede wszystkim obrazami i uczuciami. W licie do Jacques’a Hadamarda,
psychologa poznawczego, wyjania:
Sowa lub jzyk, napisane bd wypowiedziane, nie wydaj si odgrywa adnej roli w moim mechanizmie mylenia. Wraenia psychiczne, suce jako elementy myli, wydaj si pewnymi znakami
oraz mniej lub bardziej wyranymi obrazami, które mog by „wiadomie” odtwarzane i czone.
5
Max Wertheimer, Productive Thinking, s. 228.
Kup książkę
Poleć książkę
Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina
59
Oczywicie istnieje pewna wi pomidzy tymi elementami a odnoszcymi si do nich koncepcjami logicznymi. Jest take jasne, e pragnienie uzyskania powizanych ze sob logicznie koncepcji stanowi
emocjonaln podstaw do sabo zdefiniowanej zabawy wspomnianymi wczeniej elementami. Jednake z perspektywy psychologicznej
ta gra w poczenia wydaje si jedn z podstawowych cech myli
twórczej, która si przejawia, zanim jeszcze dowolne logiczne poczenie sów lub innych znaków moe by przekazane innym.
W moim przypadku wspomniane elementy maj charakter przede
wszystkim wzrokowy i w niektórych sytuacjach take miniowy.
Konwencjonalne sowa i inne znaki pojawiaj si w mudnym procesie wtórnym, kiedy mechanizm wspomnianej zabawy w poczenia
jest ju ustalony i moe by odtwarzany wtedy, gdy bdzie to potrzebne… [Mój standardowy styl mylenia] ma charakter wzrokowy
i motoryczny. Na etapie, na którym pojawiaj si sowa, pojawia si
te kontrastujcy z poprzednimi stylami styl dwikowy, ale jak ju
wspomniaem wczeniej, styl ten wystpuje wycznie w póniejszym
etapie procesu mylenia6.
W powyszej wypowiedzi Einstein wyjania, e sowne lub matematyczne reprezentacje jego myli pojawiaj si po zakoczeniu procesu
mylenia twórczego, które w jego przypadku wykorzystuje obrazy wzrokowe (oznaczane w NLP jako Ww, od sowa Wzrokowy, wewntrzny)
oraz „motoryczne” lub „miniowe” wraenia kinestetyczne (oznaczane
w NLP jako K, od Kinestetyczny).
Po zakoczeniu ksztatowania obrazów s one tumaczone na wyraenia sowne lub matematyczne (oznaczane w NLP jako S — Suchowy,
cyfrowy). Na uwag zasuguje fakt, e Einstein uywa sowa „kontrastujcy”, podkrelajc obco tego stylu dla swoich typowych procesów mylowych.
Mona zatem powiedzie, e w strategii Einsteina organizacja i poszukiwanie informacji zachodz poprzez „zabaw w poczenia” obrazów wzrokowych i wrae cielesnych. System dwikowo-cyfrowy (tzn.
c
6
Albert Einstein, List do Jacques’a Hadamarda, w: Brewster Ghiselin (red.), The Creative
Process, Mentor Books, New American Library, New York 1952, s. 43.
Kup książkę
Poleć książkę
60
Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein
sowny) jest wykorzystywany przede wszystkim do oceny wyników teje
„zabawy” pod ktem „logicznych” zasad czenia elementów, a nastpnie
do wyraenia ich za pomoc ptli Wzrokowo —> Kinestetycznej.
Uczucia i emocje wytwarzane w umyle (oznaczane jako Kw, czyli
Kinestetyczne, wewntrzne) wydaj si peni w strategii rol motywacyjnego róda dostpu i systemu prowadzcego mylenie, o czym Einstein
wyrazi si nastpujco: „pragnienie uzyskania powizanych ze sob logicznie
koncepcji stanowi emocjonaln podstaw do sabo zdefiniowanej zabawy”.
Uczucia takie wydaj si te dostarcza informacji o wzgldnej „wizi”
(a take o jej braku) pomidzy wzrokow i kinestetyczn „zabaw” a posiadajcymi bardziej logiczny charakter modelami sownymi i matematycznymi.
Einstein wyjania rol tych wewntrznych uczu w sposób nieco bardziej szczegóowy, piszc:
Przez wszystkie te lata miaem poczucie podania w kierunku czego
konkretnego. Oczywicie uczucie takie bardzo trudno jest wyrazi sowami, ale jestem pewien, e wanie tak byo, i stan ten róni si diametralnie od racjonalnego ksztatu rozwiza, do których doszed
w procesie mylenia. Nie mam przy tym wtpliwoci, e za takim poczuciem ukierunkowania musi kry si jaki logiczny mechanizm, ale
sam postrzegam go w sposób wzrokowy, niczym szkic albo plan7.
Einstein wyjania w ten sposób, e jego „poczucie podania w okrelonym kierunku” byo zgodne z pewnego rodzaju „obrazem caoci” (który
sam okrela mianem „szkicu”). Proces dajcy si opisa jako przejcie od
7
Max Wertheimer, Productive Thinking, s. 228.
Kup książkę
Poleć książkę
Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina
61
„szkicu” do „poczucia podania w okrelonym kierunku” nie tylko znajduje
si pomidzy procesami „zabawy w poczenia” i „koncepcji logicznych”,
ale stoi take ponad „zabaw w poczenia” i w pewnym sensie wpywa na
ni na wyszym poziomie, podobnie jak lalkarz wpywa na ruchy marionetki. Niszy poziom zabawy elementami wzrokowymi oraz „miniowymi”
lub „motorycznymi” s zawiadowane poprzez wyszy i szerszy w swoim
spektrum wzrokowy „szkic” oraz odczuwane w caym ciele poczucie ukierunkowania. Wertheimer podsumowa to nastpujco:
W gr wchodz tu dwa kierunki: uzyskiwanie spójnego obrazu caoci
oraz postrzeganie tego, czego caa struktura wymaga od swoich czci8.
Poniszy wykres przedstawia w syntetycznej formie wszystko to, co do
tej pory powiedzielimy o strategii Einsteina:
Rysunek pokazujcy podstawow strategi mylenia Einsteina
Einstein daje nam do bezporedni opis tego, jak „zabawa w poczenia” wykorzystuje obrazy w celu stworzenia obrazu caoci:
8
Ibidem, s. 212.
Kup książkę
Poleć książkę
62
Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein
Co dokadnie oznacza mylenie? Etap przyjmowania wrae zmysowych, na którym w myli pojawiaj si obrazy, nie jest jeszcze
myleniem. Podobnie etap, na którym takie obrazy tworz cigi i ich
kolejne elementy przywoywane s przez elementy ju istniejce —
te jeszcze nie jest do koca myleniem. Kiedy jednak w tak utworzonych cigach zacznie si pojawia jeden obraz, wówczas — dokadnie
poprzez takie powtórzenia — staje si on porzdkujcym elementem
tyche cigów, które bez niego nie s w aden sposób poczone. Taki
element staje si zatem pewnym narzdziem, koncepcj9.
Einstein zgadza si z Arystotelesem, mówic, e ani dane zmysowe,
ani wewntrzna replikacja tych danych przyjmujcych posta „wyobrae
pamiciowych”, ani nawet czenie wrae zmysowych w procesie asocjacji nie wystarczaj do wyczerpujcego opisania procesu mylenia. Dla
Einsteina elementem decydujcym o istnieniu „mylenia” bya „koncepcja”,
czyli „element porzdkujcy” pojawiajcy si dziki zauwaeniu czego,
co powtarza si w wielu rónych dowiadczeniach. Proces ten Arystoteles
nazywa „indukcj”. W NLP taki element porzdkujcy, który czy seri
dowiadcze w jedn cao, okrelamy mianem „wzorca”.
„Koncepcja” jest „elementem porzdkujcym”
czcym serie dowiadcze
W tej chwili moemy wic powiedzie, e mamy ogóln wizj tego,
jak Einstein wykorzystywa podstawowe procesy psychiczne, które sam
uwaa za niezbdne dla codziennego mylenia (tj. „dowiadczenia zmysowe”, „wyobraenia pamiciowe”, „obrazy”, „uczucia” i „jzyk”).
9
Albert Einstein, Physics and Reality, s. 291.
Kup książkę
Poleć książkę
Podstawowa struktura strategii mylenia Einsteina
63
1. Dowiadczenia zmysowe s dla strategii danymi wejciowymi
(Wz, Sz, Kz).
2. Dowiadczenia zmysowe zostawiaj wyobraenia pamiciowe
(Wr), które w procesie „zabawy w poczenia” wykorzystuj stworzone w jej wyniku obrazy (Wk) w procesie asocjacji stymulowanej dziaaniem motorycznym i miniowym (Ke).
3. Liczne cigi obrazów, bdce wynikiem „zabawy”, cz si w wikszy „wzrokowy szkic” (Wi) poprzez „koncepcje”, które byy odkryte w sposób intuicyjny poprzez dostrzeganie powtarzajcych si
obrazów stanowicych „elementy porzdkujce” lub wzorzec czcy wczeniej cakowicie od siebie niezalene obrazy.
4. Uczucie (Kw) wskazujce stopie „kompletnoci” lub „wizi”
pomidzy elementami zapewnia informacj zwrotn i wzmocnienie, które su równie ukierunkowaniu i ksztatowaniu „zabawy w poczenia”.
5. Koncepcje wzrokowe wynikajce z interakcji „zabawa w poczenia”
—> koncepcja —> uczucie s nastpnie wizane z logicznymi
(matematycznymi lub sownymi) koncepcjami, które s oceniane
i wyraane poprzez logiczne modele jzyka (Sc).
Kup książkę
Poleć książkę
64
Kup książkę
Strategie geniuszy. Myl jak Albert Einstein
Poleć książkę