Dotacja Banku Światowego na wsparcie systemu monitoringu i

Dotacja Banku Światowego na wsparcie systemu monitoringu i oceny
użycia funduszy pomocowych Unii Europejskiej i innych funduszy
pomocowych
Raport krajowy – Niemcy
sporządził
Michael Ridder
Delmenhorst, 25 maja 2001
Wstęp
Niniejszy raport dotyczy kwestii związanych z monitorowaniem i oceną w Niemczech,
zwłaszcza w zakresie Funduszy Strukturalnych. Jego celem jest wsparcie Polski w
opracowywaniu koncepcji oraz planu wdrożenia systemu monitoringu i oceny efektywności
wykorzystania funduszy pomocowych UE oraz innych funduszy pomocowych w tym kraju.
Raport składa się z 2 części:
w części I omówiono istotne aspekty monitoringu i oceny w ogólniejszym ujęciu. W
dokumencie skoncentrowano się na zasadniczych zagadnieniach oceny, wymogach
Komisji Europejskiej odnośnie monitoringu i oceny, systemie wskaźników jako
podstawie monitoringu i realizacji programów, jak również studium przypadku
obejmującego Niemcy Wschodnie.
Część II jest ściśle związana z Zakresem Wymagań (Terms of Reference, ToR) i
przedstawia odpowiedzi na pytania ujęte w ToR.
Część III stanowi aneks, zawierający opis systemu monitoringu w Nadrenii PółnocnejWestfalii. Składa się z części dokumentu przedstawionego na seminarium „Zagraniczne
doświadczenia w tworzeniu systemów monitoringu funduszy UE” w Jachrance pod
Warszawą w dniach 23-24 kwietnia 2001.
Część I
Monitoring i ocena w Niemczech
Wprowadzenie
Monitoring i ocena są strategicznymi narzędziami realizacji polityki. Zagorzałym
orędownikiem oceny i monitoringu jest zwłaszcza Komisja Europejska, a jej wymogi zostały
ostatnio zaostrzone w ramach nowego rozporządzenia o Funduszach Strukturalnych. Chociaż
kraje kandydackie nie będą prawdopodobnie otrzymywać środków z Programów Funduszy
Strukturalnych w najbliższych latach, prowadzone są już (pilotowe) programy rozwoju
regionalnego finansowane ze środków Phare, jak również instrumentów przed-akcesyjnych
ISPA oraz SAPARD, dla których konieczne jest wprowadzenie mechanizmów monitoringu i
kontroli. Niezależnie od szczególnych wymagań Komisji, systemy monitoringu są
użytecznym instrumentem dla przygotowań do przystąpienia do UE oraz dla zebrania
kolejnych doświadczeń z zakresu planowania strategicznego oraz wdrażania działań
rządowych. W krajach kandydackich istnieje także potrzeba oceny tego, w jakim stopniu
poszczególne programy oraz schematy pomocy współpracują ze sobą na szczeblu
regionalnym, bądź wręcz pokrywają się.
Kraje kandydackie powinny zatem skupić się w najbliższej przyszłości na wprowadzeniu
efektywnych systemów monitoringu w celu wsparcia wdrożenia oraz kontroli, stanowiących
podstawowy warunek oceny programów.
Niniejszy dokument omawia bieżące zagadnienia monitoringu i oceny. Punktem wyjścia jest
nowe rozporządzenie o Funduszach Strukturalnych1 oraz jego wymagania wyjaśnione bliżej
w różnych dokumentach roboczych. Niniejszy raport jest nastawiony na działalność
praktyczną, w związku z tym kładzie nacisk na wdrożenie opartego na wskaźnikach systemu
monitoringu, jako warunku wstępnego dla przeprowadzania oceny.
Na wstępie omówiono podstawowe zagadnienia dotyczące oceny. Następnie skupiono się na
wymogach Komisji Europejskiej odnośnie monitoringu i oceny wynikających z
rozporządzenia o Funduszach Strukturalnych. W rozdziale trzecim przedstawiono system
wskaźników jako podstawę dla monitoringu i oceny. Na koniec przedstawiono wprowadzenie
systemu monitoringu opartego na wskaźnikach na przykładzie studium przypadku z nowych
landów niemieckich.
1. Podstawowe zagadnienia dotyczące oceny
Kluczowe kwestie z zakresu oceny mogą być scharakteryzowane poprzez następujące pojęcia
oraz istotne pytania2:
•
•
1
Właściwość: W jakim stopniu cele programu odpowiadają ewoluującym potrzebom
oraz priorytetom na szczeblu krajowym oraz Unii Europejskiej?
Wydajność: W jaki sposób zasoby (nakłady) są przekształcane w wyniki ?
Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 r. wprowadzające ogólne przepisy odnośnie
Funduszy Strukturalnych.
2
Poniższe punkty pochodzą głównie z Dokumentu Roboczego 3 (Wskaźniki do monitorowania i oceny:
metodologia wskaźnikowa), opublikowanego przez Komisję Europejską
•
•
•
Efektywność: Jak dalece program przyczynił się do osiągnięcia jego celów
szczególnych oraz ogólnych?
Użyteczność: Czy program ma wpływ na sytuację grup docelowych lub populacji w
sposób odpowiedni do ich potrzeb?
Trwałość: W jakim stopniu zmiany (lub korzyści) mogą trwale utrzymać się po
zakończeniu prowadzenia programu?
Podstawowe znaczenie ma efektywność oraz wydajność:
•
•
Efektywność porównuje to co zostało wykonane z tym, co początkowo zaplanowano,
tj. porównuje rzeczywiste wyniki, rezultaty i/lub wpływy z zaplanowanymi.
Wydajność analizuje stosunek wyników, rezultatów i/lub wpływów do nakładów
(zwłaszcza zasobów finansowych) wykorzystanych do ich osiągnięcia.
Wskaźniki efektywności i wydajności można zatem obliczać dla każdego etapu programu
oraz dla każdego miernika, tj. dla wyników, rezultatów oraz wpływów. Pozwalają one na
porównania pomiędzy tym, co osiągnięto, a tym co planowano (efektywność) lub
wykorzystanymi zasobami (wydajność). Wskaźniki te są w stanie dać zarządzającym
programem oraz osobom oceniającym użyteczne informacje, wspomagając ich w
podejmowaniu lepszych decyzji odnośnie przebiegu programu lub jego zmian.
Poniższy diagram przedstawia sposób, w jaki powyższe kwestie uwzględniane są w systemie
planowania programu:
Diagram 1
Wplywy
Problemy
spolecznoekonomiczne
Potrzeby
Rezultaty
Program
Cele
Naklady
Operacje
Wyniki
Ocena
Istotność
Wydajność
Efektywność
Użyteczność i stabilność
2. Wymogi Komisji Europejskiej odnośnie monitoringu i oceny
Monitoring i ocena są integralnymi elementami cyklu życiowego wszelkich działań
rządowych. Mogą być one wykorzystywane do usprawnienia polityki strukturalnej dzięki
połączeniu doświadczeń z przeszłości z nowymi możliwościami rozwoju.
Podstawowe znaczenie mają oceny ex-ante oraz śród-okresowe, jak również roczne raporty
nt. realizacji programu, które łącznie tworzą zintegrowany system dokumentacji oraz oceny
wykorzystania funduszy strukturalnych:
(1) Ocena ex-ante
Ocena ex-ante jako zintegrowana część dokumentu programowego obejmuje:
ocenę zgodności strategii z podłożem społeczno-gospodarczym
ocenę oczekiwanego działania zaplanowanych zadań priorytetowych
ilościową analizę poszczególnych celów w stosunku do stanu wyjściowego
Analiza ex-ante pomaga zatem ulepszyć strategię i zapewnia wgląd w cele możliwe do
osiągnięcia w przyszłości. Z doświadczeń z przygotowywania okresu programowania 20002006 wynika, iż wyczerpujące dyskusje na temat dostosowania obranej strategii, oparcie jej
na analizie SWOT, a także uwzględnienie wyników poprzednich programów prowadziło do
bardziej strategicznego podejścia oraz planowania, w związku z tym, że w większym stopniu
analizowano możliwości najlepszej alokacji funduszy.
(2) Roczne raporty nt. realizacji programu
W przypadkach wieloletnich programów pomocowych, organ zarządzający jest zobowiązany
do przedłożenia Komisji Europejskiej raportu na temat realizacji projektu w ciągu sześciu
miesięcy od zakończenia każdego pełnego roku realizacji. Raport ten powinien szczegółowo
omawiać postępy poczynione w realizacji programu pomocowego w roku poprzednim.
Roczne raporty nt. realizacji programu stanowią zatem podstawowy mechanizm kontrolny
oraz podstawę do późniejszych ocen śród-okresowych oraz końcowych (ex-post).
Raporty nt. realizacji obejmują:
wszelkie zmiany warunków ogólnych, mających znaczenie dla realizacji programu
pomocowego, w szczególności w zakresie podstawowych tendencji społecznogospodarczych,
raport na temat postępów w realizacji każdego celu priorytetowego oraz każdego z
podejmowanych działań. Oznacza to w szczególności ilościową analizę celów oraz
wskaźników określonych w momencie rozpoczęcia realizacji programu.
postępy w realizacji planu finansowego, ze szczególnym uwzględnieniem uzgodnionych
wskaźników finansowych.
W porównaniu z poprzednimi okresami programowania wymogi w zakresie
sprawozdawczości rocznej znacznie wzrosły. Mała baza empiryczna przeszłych ocen
okresowych oraz odnotowane braki w monitoringu, w wielu przypadkach prowadzące do
zawierania w raportach wyłącznie informacji na temat tego, ile wydano środków
finansowych, z pewnością przyczyniły się do tej zmiany stanowiska Komisji. W tej sytuacji
pełny system monitorowania wraz ze wskaźnikami finansowymi oraz fizycznymi jest
niezbędnym warunkiem wstępnym dla przygotowania nowego okresu programowania.
(3) Ocena śród-okresowa
Ocena śród-okresowa powinna analizować, z uwzględnieniem analizy ex-ante:
wstępne rezultaty programu pomocowego
ich znaczenie oraz stopień realizacji celów
wykorzystanie zasobów finansowych oraz działanie monitoringu i realizacji
3. System wskaźników jako podstawa monitoringu i realizacji
Celem rozwiązań monitoringu wprowadzanych do systemów zarządzania programami
pomocy strukturalnej jest zbieranie danych oraz informacji koniecznych do pomiaru
ustalonych ex-ante wskaźników. Podstawowe znaczenie mają dwa rodzaje wskaźników: dane
wyjściowe oraz dane monitoringu.
(1) Dane nt. poziomów wyjściowych
Artykuł 16 Rozporządzenia Ogólnego wymaga, by plany rozwoju zawierały ilościowe opisy
bieżących nierówności, luk oraz potencjału rozwojowego regionów objętych tymi planami.
Wskaźniki otoczenia (kontekstu) spełniają ten wymóg i stanowią część procesu planowania
programu. Dają one podstawy do:
analiz społeczno-ekonomicznych oraz strategicznych (np. analiz SWOT3) stanowiących
podstawę strategii programu;
monitoringu ogólnego otoczenia programu;
ustanawiania i realizacji określonych ilościowo celów;
oceny społeczno-ekonomicznych efektów programu.
Dane wyjściowe dotyczą wartości początkowej, w porównaniu z którą mierzy się następnie
wskaźniki otoczenia lub wpływu. Powinny one być dobierane odpowiednio do zadań
programu i mogą obejmować, między innymi, początkową liczbę miejsc pracy w przemyśle
w danym regionie lub bieżącą wartość inwestycji prywatnych w danym sektorze lub branży.
W praktyce, istnieją poważne luki w dostępnych danych dla wielu głównych obszarów,
zwłaszcza dla MŚP.
(2) Dane monitoringu
Dane monitoringu informują o miarach poziomu operacyjnego programu w trakcie realizacji.
Ich gromadzenie jest podstawowym warunkiem sporządzania rocznych raportów z realizacji
programu, a także ocen śród-okresowych oraz ocen ex-post. Przy opracowywaniu systemu
monitoringu, należy wziąć pod uwagę następujące wskaźniki:
Wskaźniki zasobów lub nakładów informują o budżecie przydzielonym dla
poszczególnych szczebli pomocy. Wskaźniki finansowe są wykorzystywane do
monitorowania postępów programu pod względem (rocznych) zobowiązań i wypłat z
3
Strengths-Weaknesses-Opportunities-Threats – Mocne Strony- Słabe Strony- Szanse - Zagrożenia
funduszy dostępnych dla każdej z operacji, działań oraz programów w stosunku do ich
uzasadnionych kosztów.
Wskaźniki wyników odnoszą się do działalności w ramach programu. Są one mierzone w
jednostkach fizycznych lub pieniężnych (np. długość zbudowanej drogi, liczba firma,
którym udzielono wsparcia finansowego, itp.)
Wskaźniki rezultatów dotyczą bezpośrednich i natychmiastowych efektów, jakie
przyniósł program. Informują one o zmianach w, na przykład, zachowaniu,
możliwościach produkcyjnych lub wydajności bezpośrednich beneficjentów. Tego
rodzaju wskaźniki mogą mieć charakter fizyczny (skrócenie czasu podróży, liczba
stażystów, którzy ukończyli szkolenie, liczba wypadków drogowych, itp.) lub finansowy
(wykorzystanie zasobów sektora prywatnego, spadek kosztów transportu itp.).
Wskaźniki wpływu odnoszą się do konsekwencji programu poza jego efektami
natychmiastowymi na bezpośrednich beneficjentów. Można określić dwie definicje
wpływu. Wpływ szczególny to te efekty pojawiające się po pewnym okresie czasu, które
jednakże są bezpośrednio powiązane z podjętymi działaniami. Wpływ globalny to efekty
długoterminowe dotykające szerszej populacji. Mierzenie tego typu wpływu jest
oczywiście skomplikowane, a wyraźne związki przyczynowe często trudno jest ustalić.
4. Studium przypadku – Ramowy Program Wsparcia (Community Support
Framework, CSF) w nowych landach niemieckich
Dotychczas jakość ocen śród-okresowych z reguły była uzależniona od jakości i skali systemu
monitoringu wdrożonego przez organy zarządzające. Z doświadczeń autora wyniesionych z
szeregu procesów oceny wynika, że w większości zachodnich państw członkowskich UE cały
system monitoringu znajduje się w fazie początkowej, a co za tym idzie, jedynie niewielka
część rezultatów może być wykorzystana przy planowaniu programów w nowych okresach.
Ramowy Program Wsparcia - CSF (Community Support Framework) dla nowych landów
niemieckich jest dobrym przykładem koniecznego nowego podejścia do monitoringu i oceny
wykorzystania funduszy strukturalnych. W minionym okresie 1994-99 efekty interwencji z
wykorzystaniem funduszy strukturalnych mogły być mierzone jedynie w ograniczonym
stopniu. W okresowych ocenach na szczeblu landu stwierdzono pewne poważne braki
danych. Jedną z konsekwencji takiego stanu rzeczy jest to, że Plan Rozwoju Regionalnego,
przedłożony przez rząd niemiecki zawierał jedynie niewielką część danych ilościowych, z
tego większość na poziomie ogólnym, bez informacji o celach, jakie można osiągnąć dzięki
wsparciu programów pomocowych. We współpracy z ministerstwami landów
przeprowadzono dokładniejsze analizy ilościowe i ujęto je w programie CSF.
Program CSF (Community Support Framework) 2000-2006 dla nowych landów niemieckich
(Niemcy Wschodnie) obejmuje następujące priorytety:
1. Wsparcie konkurencyjności handlu i przemysłu, w szczególności małych i średnich
przedsiębiorstw
2. Działania w zakresie infrastruktury
3. Ochrona i poprawa stanu środowiska naturalnego
4. Wspieranie potencjału siły roboczej oraz równych szans
5. Rozwój obszarów wiejskich i rybołówstwa
Uzgodniono, iż ilościowa analiza priorytetu 1 przedstawiać się będzie następująco:
Tabela 2: Uzgodnione cele priorytetu 1
Wskaźnik
Wartość docelowa
wartość inwestycji
około 30 miliardów DM, z tego około 2/3 w
MŚP
Efekty w zakresie tworzenia miejsc pracy
300 do 350 tys. miejsc pracy
Liczba wspartych projektów badawczo- około 10 000
rozwojowych
liczba MŚP otrzymujących wsparcie w około 20 000
ramach usług doradczych
Priorytet ten w dalszym ciągu określa niewielka liczba miar ilościowych i w fazie realizacji
programu konieczne będzie zgromadzenie dodatkowych danych w celu oceny jego efektów.
Istotną kwestią związaną z działalnością badawczo-rozwojową jest na przykład to, ile
rozpoczynających działalność przedsiębiorstw nowych technologii wsparto w ramach
programu, mając na uwadze, iż nowe landy w dalszym ciągu są opóźnione pod względem
tempa wzrostu firm technologicznych oraz wydatków na działalność badawczo-rozwojową.
Poniższy przykład działania 1.1 (Promocja inwestycji produkcyjnych) daje pogląd na to, w
jaki sposób można tego rodzaju działania monitorować przy użyciu zestawu wskaźników
wyników, rezultatów oraz nakładów (por. tabela 3).
Wsparcie obejmuje w szczególności:
zakładanie oraz rozbudowę placówek produkcyjnych i usługowych
przekształcenie lub fundamentalną modernizację/usprawnianie tego rodzaju placówek
nabycie jednostek stojących obecnie lub uprzednio przed groźbą likwidacji – włącznie z
następującymi później inwestycjami na osiągnięcie konkurencyjności operacyjnej
tworzenie centrów szkoleniowych w ramach przedsiębiorstw
Tabela 3: Dane monitoringowe działania 1.1 Promocja inwestycji produkcyjnych
Wyniki
Liczba
wspieranych
przedsiębiorstw, w tym:
- MŚP
- nowo utworzone
- rozbudowa
- przekształcenie
Rozkład według branż
Struktura regionalna
Rezultaty
Wpływ
stworzonych
lub
Wspierane inwestycje, w tym: Liczba
zachowanych nowych miejsc
pracy, w tym:
- MŚP
- dla kobiet
- nowo utworzone
- miejsc szkoleniowych
- rozbudowa
- w MŚP
- przekształcenie
- w nowo utworzonych
0
przedsiębiorstwach
Struktura sektorowa, w tym:
- rozbudowy
- branże o dużej ilości - przekształcenia
produktów
o
zaawansowanej
technologii
- branże
wytwarzające
produkty zorientowane na
eksport
Rozmiar i struktura spółek
W fazie realizacji, zadaniem jest porównywanie wskaźników zmierzonych w ramach systemu
monitoringu z ogólną sytuacją gospodarczą tak, by ocenić wpływ interwencji FS. W związku
z tym uzgodniono zestaw wskaźników stanu wyjściowego (por. tabela 4). Wskaźniki te
również muszą być gromadzone w okresie realizacji. Wyniki muszą zostać włączone do
rocznych raportów z realizacji programu. Są one podstawą do dodatkowej oceny w
późniejszych ocenach śród-okresowych, w których również powinna zostać przeprowadzona
bardziej dogłębna analiza interwencji.
Wprowadzenie nowego systemu monitoringu powinno przynieść w rezultacie zgromadzenie
na siedmioletni okres programowania tak dużej jak to możliwe ilości informacji na temat
efektów jego działania, co umożliwi dostosowanie programu w razie potrzeby.
Doświadczenia nowych landów niemieckich pokazują, że wprowadzenie wydajnego systemu
monitorowania użytecznego do analiz okresowych oraz ex-post wymaga wiele czasu. Kraje
kandydackie powinny w związku z tym włączyć monitoring oraz ocenę do swoich systemów
realizacji działań rządowych w charakterze podstawowych narzędzi, korzystając przy tym z
doświadczeń obecnych państw członkowskich na tym polu.
Tabela 4: System danych wyjściowych dla monitorowania rozwoju regionalnego
Gospodarka, zatrudnienie oraz zasoby ludzkie
produkt regionalny brutto, inwestycje brutto, populacja, migracja, itp.
Sektorowa struktura gospodarcza, MŚP, RTD –
nowo tworzone przedsiębiorstwa, RTD- osobiste, RTD- inwestycje, itp.
Infrastruktura i transport
autostrady (długość), wielkość parków przemysłowych, odsetek populacji podłączonej do
publicznych systemów kanalizacyjnych itd.
Środowisko naturalne
zużycie energii, ilość odpadów przemysłowych, emisja dwutlenku węgla itp.
Część II
Pytania, na które należy udzielić odpowiedzi zgodnie z Zakresem Wymagań (Terms of
Reference, ToR)
A. INSTYTUCJE I ORGANIZACJA
1. Podstawy instytucjonalne i organizacyjne dla monitoringu
- poziome (np. zaangażowanie partnerów społecznych)
- pionowe (administracja centralna, regiony)
Outsourcing – zatrudnienie zewnętrznych oceniających (instytucji prywatnych,
uniwersytetów itp.). W takim przypadku, kto pokryje koszty i ile one wyniosą ?
1) W Niemczech podstawy instytucjonalne i organizacyjne dla monitorowania różnią się
pomiędzy poszczególnymi programami. Niniejszy dokument zajmuje się zagadnieniem
monitoringu w zakresie Funduszy Strukturalnych. W Niemczech istnieje wiele programów
poza Funduszami Strukturalnymi, realizowanych przez krajowe ministerstwa lub ministrów
na szczeblu landów. W niniejszej pracy niemożliwa jest ocena wszystkich tych
poszczególnych wysoce zróżnicowanych metod monitorowania.
Jeśli chodzi o pojedyncze programy, monitoring z reguły organizowany jest przez właściwe
ministerstwa. Są to zazwyczaj rozwiązania wewnętrzne, bez zaangażowania partnerów
zewnętrznych (np. partnerów społecznych).
Za większość programów odpowiedzialna jest bądź administracja centralna, bądź landy.
Jednym z istotnych wyjątków jest Wspólny Program „Poprawy Regionalnej Struktury
Ekonomicznej”. W tym przypadku centralny system monitoringu został zorganizowany przez
Bundesamt fűr Wirtschaft, który zbiera dane planistyczne ze wszystkich landów
zaangażowanych w program. Jednakże również w tym przypadku jest to wewnętrzny system
monitoringu bez zaangażowania partnerów społecznych.
2) W przypadku programów Funduszy Strukturalnych za realizację, a zatem również za
monitoring odpowiedzialne są landy. Zgodnie z rozporządzeniem rady 1260/1999 organ
zarządzający jest odpowiedzialny za zorganizowanie systemu gromadzenia rzetelnych danych
finansowych i statystycznych na temat realizacji (art. 34). Organ zarządzający oraz Komitet
Monitoringu powinien prowadzić monitoring w oparciu o wskaźniki finansowe oraz fizyczne
(art. 36). Jako że partnerzy społeczni są z reguły członkami Komitetów Monitoringu, ich
zaangażowanie w procedury monitoringu jest zagwarantowane w programach wspieranych z
Funduszy Strukturalnych. Odpowiedzialność na szczeblu ogólnokrajowym (odpowiedzialne
jest Ministerstwo Finansów w przypadku programów Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego (ERDF) – dotyczy procesu konsultacyjnego z Komisją Europejską.
3) Monitoring jest zazwyczaj organizowany przez właściwe władze. Ma to zazwyczaj miejsce
w przypadku mniejszych programów, takich jak na przykład programy celu 2 dla Bremy i
Nadrenii – Palatynatu. W Nadrenii Północnej – Westfalii monitoring został w części zlecony
w ramach outsourcingu w ostatniej fazie programu celu 2 w latach 1997-99 i był realizowany
przez bank inwestycyjny NRW. W Niemczech Wschodnich uprawnionych do programów
celu 1 system ten różni się. W Sachsen-Anhalt za monitoring w imieniu Ministerstwa
Gospodarki i Technologii odpowiedzialny jest Landesfőrderinstitut.
4) Systemy monitoringu finansują właściwe ministerstwa. Koszty są z reguły pokrywane ze
środków wsparcia technicznego programów UE, co oznacza, że UE współfinansuje te
wydatki. W Nadrenii Północnej – Westfalii w ramach programu celu 2 w latach 1997-99
wydano około 5,2 milionów DM na pomoc techniczną (w części związanej z ERDF).
Stanowiło to 0,36 % finansowania publicznego (części ERDF).
5) Ocenę z reguły przeprowadzają niezależni konsultanci, instytuty badawcze lub
uniwersytety. W ostatnich latach ocenę przeprowadzały także same organy zarządzające w
przypadku programów mniejszych rozmiarów (np. w Hesji).
W nowych landach raporty oceny śród - okresowej sporządzano dla każdego z Funduszy
Strukturalnych interweniujących w okresie 1994 - 99 w imieniu właściwych ministerstw. W
charakterze podsumowania raport przygotował instytut badań ekonomicznych ifo we
współpracy z innymi instytutami, kładąc nacisk głównie na fundusze ESF oraz EAGGF.
Dygresja
Struktury oraz procedury monitoringu w Programie CSF w Niemczech Wschodnich
Komitet Monitoringu dla programu CSF będzie odpowiedzialny za monitoring tych aspektów
programu, które wykraczają poza pojedyncze fundusze i Landy. Komitet monitoringu będzie
analizować wydajność oraz jakość realizacji wsparcia z Funduszy Strukturalnych oraz będzie
wykonywać zadania określone w art. 35 ust. 3 Rozporządzenia 1260/1999.
Komitet Monitoringu będzie wykorzystywany przez państwa członkowskie w porozumieniu z
wyznaczonym organem zarządzającym po zasięgnięciu opinii partnerów. Komitet
Monitoringu zostanie powołany w terminie trzech miesięcy od zatwierdzenia programu CSF.
Komitet monitoringu działa w ramach kompetencji, w tym kompetencji sądowniczych,
państwa członkowskiego.
Komitet Monitoringu CSF składa się z przedstawicieli Ministerstw Federalnych, Ministerstw
i/lub Departamentów Stanu nowych Landów oraz administracji Senatu Berlina, jak również
Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Federalny Minister Spraw
Gospodarczych (BMWi) przewodniczy Komitetowi Monitoringu.
Komitet Monitoringu opracuje zasady procedury w oparciu o praktykę lat 1994-99.
Spotkania przygotowawcze kierowane przez BMWi z partnerami gospodarczymi i
społecznymi, poprzedzają posiedzenia Komitetu Monitoringu; dokumenty Komitetu
Monitoringu są udostępniane partnerom gospodarczym oraz społecznym. Partnerzy
gospodarczy oraz społeczni będą otrzymywać protokoły z wynikami posiedzeń Komitetu
Monitoringu.
Zgodnie z Rozporządzeniem 1260/1999, Komitet Monitoringu jest powoływany dla
Federalnego Programu Transportu. W tymże komitecie reprezentowani są właściwi
ministrowie landów oraz DB AG (niemieckie koleje państwowe), jak również departamenty
federalne, Komisja oraz EIB.
2. Kto zarządza systemem? Kto zapewnia dane? Kto może wykorzystywać informacje
(jakie są rodzaje ograniczeń)?
Ogólnie rzecz biorąc, systemy zarządzane są przez ministerstwa (tak jak w NadreniiPalatynacie lub w Bremie). Na przykład w Bremie wprowadzanie danych, kontrolę jakości
bazy danych oraz analizę wskaźników monitoringu zorganizowano w ramach departamentu
polityki strukturalnej. W Sachsen-Anhalt zadanie to realizuje Landesfőrderinstitut.
Z zasady wyłącznie ministerstwa lub instytucje podległe takie, jak Landesfőrderinstitut w
landzie Sachsen-Anhalt mogą korzystać z systemów. W szeregu landów planuje się, by
personel z różnych departamentów oraz instytucji zaangażowanych w realizację programu
miał dostęp do system w sposób zdecentralizowany.
W Nadrenii Północnej - Westfalii dostęp do sytemu monitoringu mają instytucje różnego
szczebla:
Organ zarządzający ma dostęp do wszelkich danych ( w tym wskaźników finansowych
oraz fizycznych)
Agencja Wypłat ma dostęp do danych finansowych
Wydziały w ministerstwach odpowiedzialnych za poszczególne działania mają dostęp
tylko do "swoich" projektów
Pośredniczące instytucje regionalne, takie jak Bezirksregierungen na poziomie Nuts-II
mają dostęp do projektów, które zostały zatwierdzone w ramach ich regionów.
Pośredniczące instytucje branżowe, które otrzymywały wsparcie z dotacji ogólnej (np. na
wsparcie rzemiosła) również mają dostęp do projektów, które zatwierdziły wobec ich
beneficjentów
Osoby dokonujące oceny mają dostęp do wszelkich danych nie zawierających
szczegółowych informacji na temat beneficjentów (nazw, adresów).
Opinia publiczna jest informowana o ogólnych aspektach na podstawie danych
zagregowanych. Informacje te są publikowane w internecie.
Jak już wyżej wspomniano, Komitet Monitoringu będzie realizował monitoring w oparciu o
wskaźniki finansowe oraz fizyczne. W Nadrenii Północnej - Westfalii członkami Komitetu
Monitoringu są następujące instytucje:
sześć ministerstw biorących udział w realizacji programu (gospodarki, pracy, technologii,
środowiska, nauki, rolnictwa, planowania przestrzennego, kobiet)
5 regionów (Aachen, Niederrhein, Emscher_Lippe, Mittleres Ruhrgebiet, Őstliches
Ruhrgebiet)
Bezirksregierung (jeden jako przedstawiciel pozostałych)
Stowarzyszenie miast i gmin
Izby Handlowe
Związki zawodowe
Stowarzyszenie Pracodawców
Kilka organizacji (ekologicznych, równouprawnienia płci, opieki społecznej )
Trzy ministerstwa krajowe (finansów, pracy, gospodarki)
GD Regio
2. Jak dalece wiążący jest system (rygorystyczny czy elastyczny) pod względem
kryteriów, procedur i wskaźników ?
System jest ściśle wiążący w zakresie programów Funduszy Strukturalnych. Komitet
Monitoringu ma jednakże prawo do zmiany wskaźników w razie potrzeby. Powinno to
nastąpić w wyniku oceny śród-okresowej.
W Ramowym Programie Wsparcia (CSF) dla Niemiec Wschodnich zawarty jest zestaw
wskaźników monitoringu, które mają zostać określone w Programach Operacyjnych dla
poszczególnych landów.
3. Rola Krajowej Instytucji ds. Kontroli(Audytu) w systemie.
Krajowa Instytucja ds. Kontroli nie jest zaangażowane w monitoring. Instytucja ta oraz
instytucje kontrolne landów badają projekty w oparciu o własne kryteria.
4. Jak
zorganizowany
jest
monitoring
na
szczeblu
lokalnym?
W zasadzie nie istnieje monitoring na szczeblu lokalnym w programach Funduszy
Strukturalnych. Podobnie jest również w przypadku innych programów, na przykład
realizowanych przez ministerstwa regionalne (na szczeblu landu).
Na szczeblu lokalnym gromadzone są jedynie informacje oraz dane dotyczące projektu.
Stanowią one jednak wyłącznie dane wejściowe dla systemów monitoringu zorganizowanych
przez instytucje regionalne takie jak landy na poziomie Nuts-I. W zasadzie powiaty
(Landkreise – Nuts III) posiadają informacje na temat projektów realizowanych w ich
dystryktach. Są to jednak często nie systemowe próby monitoringu bez wskaźników
fizycznych. Nie mają one również powiązania z systemem monitoringu na szczeblu landu. W
Nadrenii Północnej – Westfalii planuje się, że dla każdego regionu (łącznie jest ich 15, część
z nich uprawniona do pomocy w ramach celu 2) przygotowywane będą w przyszłości odrębne
raporty rezultatów projektów finansowanych przez programy celu 2. Powinno to stanowić
instrument monitorowania swoich działań rozwojowych przez regiony.
5. Czy wykorzystywane są jedynie wytyczne UE, czy także inne źródła (EBOiR, BŚ) ?
Monitoring i ocena nie mają długiej tradycji w Niemczech. Wymogi UE były w przeszłości
siłą napędową monitoringu w tym kraju. Instytucje międzynarodowe, takie jak EBOiR oraz
BŚ nie odgrywają żadnej roli w polityce strukturalnej w Niemczech.
Pierwsze funkcjonujące programy w Niemczech Zachodnich w końcu lat osiemdziesiątych
nie zawierały żadnych informacji na temat monitoringu i oceny. W przypadku Nadrenii
Północnej – Westfalii do celów oceny dostępne były wyłącznie dane gromadzone przez bank
inwestycyjny NRW dla tradycyjnych programów pomocowych, współfinansowanych przez
program celu 2. Nie wprowadzano rozróżnienia pomiędzy projektami finansowanymi przez
UE oraz projektami bez takiego finansowania.
Również w nowych landach niemieckich, takich jak Turyngia, pierwsze raporty z oceny
składały się wyłącznie z danych oraz wskaźników finansowych, które musiały być
gromadzone przez kontrolerów zewnętrznych. Właściwe ministerstwa nie przekazywały
danych dla monitoringu dla całego szeregu działań, tak jak by to było konieczne. Sytuacja
uległa pewnej poprawie w okresie 1994-99, jednak w dalszym ciągu dla szeregu działań nie
prowadzono monitoringu. Przykładem z Turyngii są usługi doradcze dla małych i średnich
przedsiębiorstw, dla których dane dla monitoringu dostępne były wyłącznie na poziomie
instytucji pośredniczącej, która otrzymała dotację ogólną na prowadzenie tychże usług. Nie
istniał przepływ informacji do właściwego ministerstwa oraz integracja w jeden
kompleksowy system monitoringu.
Działaniem o większym znaczeniu była promocja obszarów przemysłowych w Turyngii. Nie
wprowadzono systematycznego monitoringu wszystkich projektów finansowanych przez
program celu 1 oraz krajową agencję polityki rozwoju regionalnego (GA). Brakowało
zwłaszcza wskaźników otoczenia na poziomie regionalnym, zapewniających informacje na
temat rzeczywistej oferty obszarów przemysłowych. W wyniku tego sfinansowano kilka
nowych parków przemysłowych ze środków właściwych władz, podczas gdy nie było w tych
przypadkach potrzeby nowych inwestycji w infrastrukturę. W nowym okresie programu
2000-2006 gromadzone będą informacje na szczeblu projektu, jak również informacje nt.
stanu wyjściowego (sytuacja regionalna z uwzględnieniem podstawowej infrastruktury, takiej
jak obszary przemysłowe). Powinno to pozwolić właściwym władzom na „monitorowanie”
rozwoju regionalnego oraz stworzyć podstawę do zatwierdzania nowych projektów.
6. Czy system wykorzystywany jest dla celów funduszy UE, pomocy zagranicznej jako
takiej, czy wszystkich wydatków publicznych?
Kwestia ta kształtuje się odmiennie dla różnych systemów. System najbardziej zaawansowany
powinien obejmować ogólnokrajowe oraz regionalne schematy pomocy, jak również
programy Unii Europejskiej. W Saksonii zadaniem systemu jest zintegrowanie obydwu źródeł
w jedną bazę danych, z uwzględnieniem wymogów rozporządzenia Rady 1260/1999.
Centralna baza Saksonii nosi nazwę Systemu Administracji Programów Pomocowych4.
W Nadrenii Północnej – Westfalii centralny system monitoringu Ministerstwa Gospodarki
wykorzystywany jest tylko dla funduszy Unii Europejskiej. Inne programy pomocowe, takie
jak Wspólny Program Poprawy Regionalnej Struktury Gospodarczej5 bądź Programu
Technologii dla Gospodarki (Technology Programme Economy) są monitorowane przy
pomocy odrębnych baz danych. Wątpliwe jest, czy integrowanie wszystkich programów
pomocy w jednej bazie danych jest sensowne, jednakże należy rozważyć przynajmniej
stworzenie interfejsów pomiędzy bazami tak, by była możliwość wyodrębnienia „wartości
dodanej” Programów Funduszy Strukturalnych w porównaniu z programami regionalnymi. W
Nadrenii Północnej – Westfalii programy regionalne są często współfinansowane przez
ERDF, jednakże nie dotyczy to wszystkich projektów.
Można stwierdzić, że występują braki w obszarze integracji i połączenia programów
regionalnych, sektorowych oraz finansowanych ze środków Unii Europejskiej. Utrudnia to
znacznie szacowanie regionalnych potrzeb oraz ocenę wpływów różnych programów
działających w jednym regionie.
4
Főrdermittelverwaltungssystem (VMV)
W Nadrenii Północnej – Westfalii program ten nosi nazwę Regionalnego Programu Rozwoju Gospodarczego Regionales Wirtschaftsfőrderungsprogramm (RWP).
5
7. Czy monitoring znajduje wsparcie w ustawodawstwie? Jeżeli tak, to w
ustawodawstwie jakiego rodzaju i szczebla?
Nie istnieje w Niemczech szczególne ustawodawstwo w kwestii monitoringu. Programy
operacyjne podpisywane i zatwierdzane przez Komisję Europejską stanowią podstawę
prowadzenia monitoringu i oceny zgodnie z rozporządzeniem w sprawie Funduszy
Strukturalnych 1260/1999.
W zakresie programów sektorowych i ogólnokrajowych, szczególne uregulowania zawierają
wymogi dotyczące zapewniania właściwym władzom danych do monitoringu, na przykład
rocznych raportów z realizacji. Wymogi te są ściśle obowiązujące dla beneficjentów. Z
drugiej strony, w dalszym ciągu istnieją programy bez systemowych i wyrażonych ilościowo
wymogów co do monitoringu określonych w odpowiednich uregulowaniach.
8. Koszty oraz siła robocza wymagana dla uruchomienia i utrzymania systemu.
Jak przedstawiono powyżej w punkcie 1, koszty monitoringu oraz oceny pokrywane są z
pomocy technicznej, w takim zakresie, w jakim dotyczy to programów Funduszy
Strukturalnych Unii Europejskiej.
9. W jaki sposób zorganizowane jest szkolenie personelu?
Szkolenie personelu zorganizowane jest zawsze w sposób zdecentralizowany. W praktyce jest
to szkolenie w roku działań, bez formalnych procedur.
B. PROCEDURY I INSTRUMENTY
10. Wewnętrzna struktura oraz główne zadania monitoringu. Dotyczy wszystkich
aspektów monitoringu:
-
finansowego
fizycznego
wpływu społeczno-ekonomicznego (ze szczególnym uwzględnieniem aspektów
społecznych oraz beneficjentów)
Monitoring finansowy jest zorganizowany na szczeblu centralnym ministerstwa w formie
specjalnych baz danych. Dodatkowo włączone są wskaźniki fizyczne. Pomiar wpływu
społeczno-ekonomicznego dokonywany jest poprzez specjalne wskaźniki wpływu w trakcie
ocen śród-okresowych oraz ex-post. W toku tychże ocen szczególny nacisk kładziony jest
również na aspekty społeczne oraz beneficjentów.
Komisja Europejska zaproponowała następujące odrębne szczeble wskaźników, które
gromadzone będą przez system monitoringu, a także zamieszczane w raportach z realizacji
przekazywanych Unii Europejskiej oraz w dalszych analizach w trakcie ocen śródokresowych oraz ex-post:
Wskaźniki zasobów lub nakładów dotyczą budżetu przydzielonego każdemu z
poziomów pomocy. Wskaźniki finansowe są wykorzystywane do monitorowania
postępów w zakresie (rocznego) przydziału oraz wypłaty funduszy dostępnych dla każdej
z operacji, środka lub programu w stosunku do jego dozwolonych kosztów.
Wskaźniki wyników odnoszą się do działalności. Są one mierzone w jednostkach
pieniężnych lub fizycznych (np. długość zbudowanej drogi, liczba firm objętych
wsparciem finansowym, itp.)
Wskaźniki rezultatów dotyczą bezpośrednich i natychmiastowych efektów wywołanych
programem. Zapewniają one informację na temat zmian w zakresie, na przykład,
zachowania, zdolności produkcyjnych lub wydajności bezpośrednich beneficjentów. Tego
rodzaju wskaźniki mogą mieć charakter fizyczny (skrócenie czasu podróży, liczba
stażystów wyszkolonych z powodzeniem, liczba stażystów, którzy ukończyli szkolenie,
liczba wypadków drogowych, itp.) lub finansowy (wykorzystanie zasobów sektora
prywatnego, spadek kosztów transportu itp.).
Wskaźniki wpływu odnoszą się do konsekwencji programu poza jego efektami
natychmiastowymi na bezpośrednich beneficjentów. Można określić dwie definicje
wpływu. Wpływ szczególny to te efekty pojawiające się po pewnym okresie czasu, które
jednakże są bezpośrednio powiązane z podjętymi działaniami. Wpływ globalny to efekty
długoterminowe dotykające szerszej populacji. Mierzenie tego typu wpływu jest
oczywiście skomplikowane, a wyraźne związki przyczynowe często trudno jest ustalić.
11. W jaki stopniu wskaźniki monitoringu są wystandaryzowane oraz w jaki sposób
dokonuje się standardyzacji ? Jakie stosuje się instrumenty (cele etapowe –
milestones, wielkości odniesienia – benchmarking, czy też inne)? Jak często sporządza
się raporty ?
Wszystkie wskaźniki monitoringu są określane i standaryzowane w dokumentach
programowych. W Niemczech Wschodnich istnieje wystandaryzowany system wskaźników
monitoringu na szczeblu Community Support Framework oraz operacyjnych programów celu
1. Ostateczny zestaw wskaźników określany jest w uzupełniającym dokumencie programu.
Poniższa tabela podaje przykładowe wskaźniki dla działania „1.1 Promocja inwestycji
produkcyjnych”, stanowiącego część wszystkich programów operacyjnych Celu 1 dla
nowych landów niemieckich w okresie 2000-2006:
Wyniki
Liczba
wspieranych
przedsiębiorstw, w tym:
- MŚP
- nowo utworzone
- rozbudowa
- przekształcenie
Rozkład według branż
Struktura regionalna
Rezultaty
Wpływ
stworzonych
lub
Wspierane inwestycje, w tym: Liczba
zachowanych nowych miejsc
pracy, w tym:
- MŚP
- dla kobiet
- nowo utworzone
- miejsc szkoleniowych
- rozbudowa
- w MŚP
- przekształcenie
- w nowo utworzonych
przedsiębiorstwach
Struktura sektorowa, w tym:
- rozbudowy
- branże o dużej ilości - przekształcenia
produktów
o
zaawansowanej
technologii
- branże
wytwarzające
produkty zorientowane na
eksport
Rozmiar i struktura spółek
Roczne raporty z realizacji należy składać Komisji Europejskiej. W Nadrenii Północnej –
Westfalii wewnętrzne procedury raportowania w okresach trzymiesięcznych zostaną
wprowadzone w nowym okresie planowania 2000-2006. Raporty te będą przekazywane
wszystkim instytucjom administracyjnym zaangażowanym w realizację programu.
Porównanie z wielkościami odniesienia (benchmarking) stanowi szczególne zadanie procesu
oceny: wskaźniki będą ulepszane na podstawie zaleceń z ocen śród-okresowych.
12. W jaki sposób kontrolowana jest jakość danych ?
Dane oryginalne (dane planowania oraz wyniki działań) muszą być przekazywane przez
otrzymujących pomoc. W Nadrenii Północnej – Westfalii wymaga się od otrzymujących
pomoc rocznych aktualizacji. Jakość danych będzie kontrolowana w toku ocen zewnętrznych
(śród-okresowych).
13. Jakie stosuje się systemy informacyjne (oprogramowanie, przepływ informacji,
wprowadzanie danych z wykorzystaniem internetu, itp.)
Istnieją różne systemy informacyjne, które opracowano na zlecenie ministerstw regionalnych.
W Sachsen-Anhalt oprogramowanie systemu oparte jest na systemie ACCESS, w Saksonii na
ORACLE.
14. Czy system obejmuje archiwa (historię programu/projektu) ?
W Nadrenii Północnej – Westfalii roczna aktualizacja wskaźników pozwala prześledzić
wstecz historię poszczególnych projektów. Jest to jednym z celów nowego systemu
monitoringu Funduszy Strukturalnych w okresie 2000-2006.
W przeszłości bazy danych monitoringu zazwyczaj nie zawierały dalszych informacji na
temat historii projektu. Dotyczy to również przeglądu rezultatów przeszłych projektów
prowadzonych w ramach środka pomocowego, który finansowany był przez szereg okresów
programów Funduszy Strukturalnych. Pozwoliłoby to na lepszą ocenę znaczenia i potrzeb
propozycji nowych projektów.
15. Jakie są relacje pomiędzy monitoringiem zorientowanym projektowo a
monitoringiem zorientowanym programowo (jeden system lub systemy odrębne).
Określić cele, środki, projekty
W Niemczech monitoring zorientowany projektowo i programowo jest ściśle powiązany i
zazwyczaj zintegrowany w jeden system.
W programach Funduszy Strukturalnych cele projektów mają wspomagać cele działań. Te
ostatnie stanowią często kryteria wyboru dla projektów. Cele działań muszą być zgodne z
celami programów. Jest to wymóg zawarty w rozporządzeniu o Funduszach Strukturalnych
1260/1999.
16. Jaki okres muszą obejmować dane, które mają być wykorzystane do agregacji
danych wykorzystywanych następnie do obliczania wskaźników?
W zasadzie beneficjenci projektów mają w odstępach rocznych przekazywać
raporty organom wykonawczym, które to organy następnie integrują dane w systemie
monitoringu. W rocznych raportach z realizacji dane te mają być poddane dalszemu
opracowaniu.
C. WZAJEMNE RELACJE MONITORINGU, OCEN ORAZ
ZARZĄDZANIA
17. W jaki sposób system pozwala na prowadzenie działań opartych na wynikach jego
pracy w zakresie zarządzania projektem/programem ? Czy monitoring stanowi
narzędzie zarządzania ?
W nowym rozporządzeniu o Funduszach Strukturalnych monitoring i ocena określane są jako
zintegrowane czynniki zarządzania programem. Dane monitoringu są danymi wyjściowymi
do oceny, która powinna być wykorzystywana jako narzędzie poprawy jakości programu. W
przeglądzie średnioterminowym szczególny nacisk kładziony jest na tak zwaną „rezerwę
sprawności” oraz wskaźniki, które muszą być analizowane w celu spełnienia wybranych
kryteriów.
W praktyce rola monitoringu jako narzędzia zarządzania nie została w Niemczech w
przeszłości odpowiednio wyeksponowana. Aktywny monitoring oznacza stałe gromadzenie i
interpretację danych. Dopóki dane monitoringu, o ile istnieją takowe, analizowane są
wyłącznie ex post nie istnieje żadna możliwość usprawnienia programów w toku ich
realizacji, a jedynie w dłuższej perspektywie. Są jednakże oczywiście także przykłady
pozytywne: wyniki programu Doradztwo dla Gospodarki6 Ministerstwa Gospodarki Niemiec
są zintegrowane w jednej bazie danych i publikowane są roczne raporty kontrolne, co
pozwala na wprowadzanie poprawek w krótkim okresie, o ile okazuje się to konieczne. Wraz
z rozpoczęciem nowego okresu planowania dla Funduszy Strukturalnych, we wszystkich
niemieckich programach wprowadzono nowe systemy monitoringu względnie uaktualniono
istniejące. Obecnie wszystkie te systemy spełniają podstawowy warunek wykorzystania
systemu w charakterze narzędzia do poprawy jakości programów.
18. Jakie są wzajemne relacje monitoringu i oceny?
Zgodnie z nowym rozporządzeniem o Funduszach Strukturalnych, ocena śród-okresowa
powinna stanowić instrument poprawy jakości programu.
Dane monitoringu służą jako dane wejściowe oraz warunek wstępny dla wysokiej jakości
ocen. Dane monitoringu muszą zatem być stale analizowane w procesie realizacji programu,
zwłaszcza w ramach oceny śródokresowej. W szczególności są one podstawą do
oszacowania:
Ilościowej miary celów programu: wyników, rezultatów i wpływów
Wydajności programu (stosunek korzyści do kosztów)
Rezultatów w odniesieniu do wskaźników wybranych do „rezerwy skuteczności” zgodnie
z art. 44 rozporządzenia Rady 1260/1999.
Ponadto dane monitoringu zapewniają także informacje dla oceny wpływu programów na
wybrane priorytety Wspólnoty, takie jak: wyrównywanie szans płci, środowisko, MŚP,
innowacje.
6
Beratungsprogramm Wirtschaft
Dotychczas wiele ocen w Niemczech, zwłaszcza w przypadku programów Funduszy
Strukturalnych utrudniała niekompletność danych monitoringu, które to dane w pewnych
przypadkach wręcz nie były dostępne.
19. W jaki sposób ocena daje się zastosować w procesie zmiany programów?
Doświadczenia pokazują, że oceny są znaczącym źródłem informacji w procesie adaptacji i
zmiany programów. Włączenie wyników z poprzednich programów w proces planowania jest
jednym z wymogów Komisji Europejskiej na okres 2000-2006. Dane z lat ubiegłych są
czerpane z wyników niedawno przeprowadzonych ocen. Przykładami adaptacji programów
są: śródokresowa ocena programu CSF w Niemczech Wschodnich oraz śród-okresowa ocena
programu celu 2 w Nadrenii Północnej – Westfalii. W obydwóch przypadkach zalecenia
dokonujących oceny zostały włączone w procesie planowania programu na nowy okres. Z
drugiej strony, zmiana funkcjonujących programów głównie poprzez ocenę śród-okresową
jest jeszcze trudniejsza. Możliwość zastosowania takiego rozwiązania jest uzależniona od
jakości oceny oraz bazy informacyjnej: systemu monitoringu. Wyłącznie jeśli dane
przetwarzane są w systemie „just in time” i przekazywane do dalszych analiz, ocena śródokresowa może być wykorzystana jako instrument zmiany programu w razie potrzeby.
20. Jakie są źródła zapotrzebowania na monitoring i ocenę (poza wymogami UE) ?
Źródła zapotrzebowania na monitoring i ocenę są identyczne, jak w przypadku wymogów
Unii Europejskiej: konieczność posiadania instrumentu, który zapewni informacje
pozwalające z jednej strony zwiększyć efektywność i wydajność programów, a z drugiej
strony stworzy podstawę do spełnienia wymogów w zakresie rozliczenia się z nałożonych
zadań (np. wobec parlamentu regionalnego). Chociaż ocena nie ma długiej tradycji w
Niemczech, istnieją oczywiście instrumenty, które mają badać wydajność programów
opartych na środkach publicznych („stosunek wartość do kosztów”).
21. Jak publikowane są wyniki monitoringu i oceny (media, druki, strony internetowe,
itp.) ?
Wyniki monitoringu nie są zazwyczaj publikowane, ponieważ są to często dane wewnętrzne.
Jest zasadą w większości landów, że wyniki oceny są publikowane, bądź przez dokonujących
oceny, bądź przez zlecających. Raporty z oceny są zazwyczaj drukowane, jednakże nabiera
znaczenia publikacja na stronach internetowych.
22. W jaki sposób społeczeństwo zaangażowane jest w system ?
Partnerzy społeczni są członkami komitetów monitoringu i mają poważny wpływ na
realizację programów Funduszy Strukturalnych. W innych ogólnokrajowych lub regionalnych
programach zaangażowanie to jest możliwe tylko poprzez mechanizm kontrolny parlamentu.
Część III
Struktura arkuszy monitoringu dla programu celu 2 Nadrenii Północnej –
Westfalii
Niniejsza część poświęcona jest strukturze arkusza monitoringu wprowadzonego dla celów
monitoringu programu celu 2 w Nadrenii Północnej – Westfalii. Arkusz monitoringu jest
podstawową bazą informacyjną dla projektu i wykorzystywany jest także dla oceny
propozycji projektu.
Arkusz monitoringu składa się z dwu części:
-
arkusza informacyjnego
arkusza oceny
Część A: Arkusz informacyjny
1. Kody identyfikacyjne
2. Dane projektu
2.1 Informacje ogólne
2.2 Wnioskodawca
2.3 Instytucja odpowiedzialna za zatwierdzenie
3. Dane finansowe
4. Dane statystyczne projektu
4.1 Branża
4.2 Status wnioskodawcy
4.3 Pracownicy
4.4 Obroty
4.5 Bilans
4.6 Status MŚP
5. Kwestia uprawnień do otrzymania pomocy
5.1 Status z punktu widzenia kontroli pomocy unijnej
5.2 Zgodność z prawem krajowym oraz prawem Unii Europejskiej
5.3 Alokacja robót publicznych
5.4 Reklama
5.5 Dalsze koszty
5.6 Zgodność z obszarami uprawnionymi do pomocy
5.7 Koordynacja regionalna oraz wsparcie
6. Wskaźniki monitoringu
6.1 Cele projektu
-
liczba nowych oraz zachowanych miejsc pracy (kobiety, stażyści, krótko- oraz
długookresowe)
status wnioskodawcy (MŚP, rzemiosło, itp.)
rodzaj inwestycji (nowa inwestycja, zmiana lokalizacji, rozbudowa, itp.)
wiek firmy (nowo założona ?)
czy usługi doradcze lub szkolenia zostaną włączone do projektu?
wielkość inwestycji
obroty 2 lata po zakończeniu projektu
zmniejszenie obciążeń dla środowiska jako przeszkody dla rozwoju (ścieki, odpady, itp.)
6.2 Cele horyzontalne
-
-
Wkład w równouprawnienie płci, tj.
uczestnictwo kobiet w opracowaniu projektu na stanowiskach kierowniczych
uczestnictwo kobiet w realizacji projektu w co najmniej 50 %
zwiększenie łącznej liczby zaangażowanych kobiet
wprowadzenie elastycznych warunków pracy w celu ułatwienia połączenia życia
zawodowego i rodzinnego
Włączenie osób o gorszych perspektywach w proces odbudowy gospodarczej
osoby pozostające przez długi okres bez pracy, młodzi bezrobotni, niepełnosprawni,
imigranci, itp.
formy pomocy (szkolenia, zatrudnianie, usługi doradcze, itp.)
lokalizacja projektu w dzielnicach miast o szczególnych potrzebach w zakresie odbudowy
Wkład programu w zrównoważony wzrost
-
ścieki, odpady, zasoby, transport itp.
Wkład w dążenie do innowacyjności oraz optymalne przygotowanie społeczeństwa
informacyjnego
opracowanie lub zastosowanie innowacyjnych metod bez wykorzystania istniejących
rozwiązań
opracowanie i zastosowanie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych
zastosowania
Kategorie
główny cel projektu
korzystny wpływ
wpływy nieistotne
B. Arkusz oceny
Stopień wsparcia celów (przedziały)
Dane
• Wyrażone
ilościowo
potrzeb wskaźników
• Wyrażone jakościowo
potrzeb kryteriów
Kryteria i wskaźniki
1. cele projektu
A liczba nowych i zachowanych miejsc pracy
nowe miejsca pracy
Liczba
zachowane miejsca pracy
Liczba
Z 1 Wzrost inwestycji prywatnych
Inwestycje objęte wsparciem
Z 2 Poprawa konkurencyjności,
MŚP
Prognozowany wzrost obrotów
Euro
zwłaszcza
Euro i %
Usługi doradcze, szkolenie pracowników, Kategoria i liczba
miejsca pierwszej pracy dla absolwentów
uniwersytetów
dla
dla
Znaczne
wsparcie
++
Przeciętne
wsparcie
+
Brak
wsparcia
0
Wpływ
niekorzystny
0
Stopień wsparcia celów (przedziały)
Kryteria i wskaźniki
Dane
• Wyrażone
ilościowo
potrzeb wskaźników
• Wyrażone jakościowo
potrzeb kryteriów
Z 3 Dywersyfikacja struktury gospodarczej
Liczba przedsiębiorstw
Branża
Z 4 Poprawa sytuacja w zakresie szkoleń
zawodowych
Liczba nowych praktyk zawodowych
Liczba
Liczba
zachowanych
miejsc
praktyk Liczba
zawodowych
Z 5 Zmniejszenie obciążeń dla środowiska
będących przeszkodami dla rozwoju
Zmniejszenie obciążeń dla środowiska Kategoria
będących przeszkodami dla rozwoju
(ścieki, odpady, itp.)
dla
dla
Znaczne
wsparcie
++
Przeciętne
wsparcie
+
Brak
wsparcia
0
Wpływ
niekorzystny
0
Stopień wsparcia celów (przedziały)
Kryteria i wskaźniki
2. Cele horyzontalne
Q 1 Równe szanse dla kobiet i mężczyzn
Wkład
projektu
we
wspieranie
równouprawnienia płci
Udział kobiet w ilości zachowanych i
stworzonych miejsc pracy
Q 2 Integracja grup mniej uprzywilejowanych
Bezpośrednie włączenie grup docelowych w
projekt
Pośrednia integracja w procesy gospodarcze i
społeczne poprzez projekty, które będą
prowadzone w miejscowościach o szczególnych
potrzebach odbudowy
Q 3 Zrównoważony rozwój
Wkład projektu w zrównoważony rozwój
Q 4 Innowacje
Dane
• Wyrażone
ilościowo
potrzeb wskaźników
• Wyrażone jakościowo
potrzeb kryteriów
dla
dla
Zaznaczona opcja oraz uzasadnienie z
arkusza monitoringu
Odsetek
Zaznaczona opcja oraz uzasadnienie z
arkusza monitoringu
Zaznaczona opcja oraz uzasadnienie z
arkusza monitoringu
Zaznaczona opcja oraz uzasadnienie z
arkusza monitoringu
Zaznaczona opcja oraz uzasadnienie z
arkusza monitoringu
Znaczne
wsparcie
++
Przeciętne
wsparcie
+
Brak
wsparcia
0
Wpływ
niekorzystny
0