Trzydziestoletnia obserwa- cja warunków zgryzowych u kobiety z

Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 4 2009
Volume 5 no 4 2009
A thirty-year follow-up of
occlusal conditions in woman
with single teeth lost
Trzydziestoletnia obserwacja warunków zgryzowych
u kobiety z pojedynczymi
brakami zębowymi
Monika Tymczyna-Sobotka1 A B D
Eliza Wallner 2 A B D E F
Anna Komorowska3 D
Wkład autorów
– Plan badań
A
– Zbieranie danych
B
– Analiza statystyczna
C
– Interpretacja danych
D
E– Redagowanie pracy
F– Wyszukiwanie piśmiennictwa
E F
Authors’ Contribution
– Study design
A
– Data Collection
B
– Statistical Analysis
C
– Data Interpretation
D
E– Manuscript Preparation
F– Literature Search
Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Chair and Department of Jaw Orthopedics,
Medical University of Lublin
1,2,3
Streszczenie
Abstract
Cel pracy: Ocena zmian warunków zgryzowych na przestrzeni trzydziestu lat życia u kobiety z pojedynczymi brakami
zębowymi z uwzględnieniem zmian wysokości koron klinicznych zębów pozbawionych antagonistów. Materiał i metody:
Materiał stanowiły modele diagnostyczne kobiety z normą
zgryzową wykonane w wieku 25, 35, 45 i 55 lat. Oceniono
wzrokowo stopień wychylenia siekaczy oraz starcie brzegów
siecznych i powierzchni żujących. Zmierzono wysokość koron
klinicznych, długość łuku zębowego oraz wielkość szpar między
zębami, w tym luk poekstrakcyjnych. Określono błąd pomiaru
Aim of the study: Evaluation the occlusion and dental condition over thirty years in a woman with single teeth lost. Assessment of crown height change in teeth without antagonists.
Material and methods: Analysis of diagnostic models of a
woman with initially normal occlusion at the age of 25, 35,
45 and 55 years. Visual assessment of incisors protrusion as
well as incisal edge and masticatory surface abrasion. Measurements of the clinical crowns height, dental arch length
and interdental spaces size including post-extraction gaps.
Evaluation of intraexaminer and interexaminer error. Results:
1,2
3
lek. stom., stażysta specjalizacyjny; dentist, postgraduate student
Profesor, Kierownik Zakładu; Professor, Head of Department
Adres do korespondencji, Correspondence address:
Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej
ul. Karmelicka 7
20-081 Lublin, Poland
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
123
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 4 2009
Volume 5 no 4 2009
badacza i błąd między badaczami. Wyniki: Zaobserwowano
wychylenie siekaczy górnych i dolnych, starcie brzegów siecznych i powierzchni żujących oraz zwiększenie wysokości koron
wszystkich zębów. Wysokość koron zębów przednich w szczęce zwiększyła się o 1-1,5 mm, a zębów bocznych o 1,5-3 mm.
W żuchwie wydłużenie zębów przednich i bocznych wynosiło
odpowiednio od 0,5 do 1,5 mm oraz od 0,5 do 1 mm. Długość
łuku zębowego górnego nie uległa zmianie, a łuku zębowego
dolnego zwiększyła się o 2 mm. Pojawiły się szpary między zębami. Wielkość luk poekstrakcyjnych nie zmieniała się z wiekiem. Analiza statystyczna wykazała dużą (0,99) powtarzalność
pomiarów każdego badacza oraz bardzo dużą zgodność pomiędzy badaczami. Wnioski: 1. Z wiekiem dochodzi do zwiększenia
wysokości koron wszystkich zębów. 2. Nie stwierdzono różnicy
w wydłużeniu korony zęba z antagonistą i bez. 3. Postępujące
z wiekiem starcie brzegów siecznych i powierzchni żujących
zębów pogarsza estetykę uzębienia, może również maskować
wydłużenie koron. (Forum Ortod. 2009; 5: 123-9)
Otrzymano: 20.06.2009
Przyjęto do druku: 23.11.2009
Słowa kluczowe:
wydłużanie koron zębów
zęby bez antagonistów
zęby niepodparte
zmiany warunków zgryzowych
zmiany wysokości koron
Protrusion of upper and lower incisors, excessive abrasion of
incisal edges or masticatory surfaces and an increased crown
height of all the teeth was noticed. The height of upper teeth
crowns increased from 1 to 1,5 mm in the front and from 1,5 to
3 mm in the posterior teeth. Anterior and posterior teeth elongation in mandible was from 0,5 to 1,5 mm and from 0,5 to 1
mm, respectively. The length of the upper dental arch did not
change, and that of lower arch incerased by 2 mm. Unaesthetic
interdental spaces appeared. The dimension of post-extraction
spaces did not change. Statistical analysis showed high (0,99)
reproducibility of measurements by two researchers and also
high intraexaminer agreement. Conclusions: 1. The height of
the crowns of all the teeth increases with age. 2. No difference
in elongation of tooth with and without antagonist was found.
3. Progressing with age abrasion of incisor edges and masticator surfaces can affect tooth aesthetics and may contribute to
camouflage increase in crowns height. (Orthod. Forum 2009;
5: 123-9)
Received: 20.06.2009
Accepted: 23.11.2009
Key words:
crown height change
occlusion and dental condition
teeth crown elongation
teeth without antagonist
unopposed teeth
Wstęp
Introduction
Rosnąca popularność leczenia ortodontycznego wśród
pacjentów dorosłych sprawia, że konieczna jest znajomość
zmian, jakie zachodzą z wiekiem w uzębieniu (1). Najczęściej
dotyczą one przemieszczenia zębów oraz starcia ich koron,
jak również zaniku wyrostków zębodołowych w miejscu luk
poekstrakcyjnych. Należy pamiętać o tym przed podjęciem leczenia ortodontycznego, bo chociaż jest ono możliwe, to może
wymagać stosowania innej mechaniki.
Zmiany warunków zgryzowych u osób dorosłych w większości dotyczą patologicznej migracji zębów w przebiegu chorób
przyzębia (2,3,4). Wskutek redukcji podparcia kostnego dochodzi wówczas do przemieszczeń zębowych nawet pod wpływem
fizjologicznych sił nacisku warg, policzków i języka (5). Wyrzynanie zębów jest procesem ciągłym i ze względu na postępującą
z wiekiem zmianę proporcji między koroną kliniczną a częścią
korzenia osadzoną w kości, nawet u osób ze zdrowym przyzębiem z upływem lat może dochodzić do migracji zębów.
Długofalowa ocena warunków zgryzowych u tych samych, nieleczonych ortodontycznie osób stanowi wyzwanie ze względu na
trudności w zgromadzeniu dokumentacji. W publikowanych doniesieniach okres obserwacji wynosił średnio 10 lat (2,3,4,5,6,7,8)
i tylko nieliczne badania były prowadzone dłużej (1,9,10).
Orthodontic treatment in adult patients is gaining in popularity. Therefore there is a need to know the typical changes
in dentition that occur with age (1). Most of them concern
teeth migration and abrasion of their crowns as well as atrophy of alveolar process in post-extraction area. This should
be taken into account before starting orthodontic treatment.
Although it is possible to manage, it may require different
mechanics.
Changes in occlusal conditions in adults mostly relate to
pathologic tooth migration concomitant with periodontal diseases (2,3,4). Teeth movements are influenced even by physiological pressure forces of lips, cheeks and tongue as a result
of reduced bone support (5). Since the process of teeth eruption is continuous, the ratio between clinical crown and part of
the root located in bone changes with age. Even in people with
healthy parodontium tooth migration may occur.
Longitudinal assessment of occlusal conditions in the same,
orthodontically untreated people is challenging due to difficulties in gathering the records. In published reports observation
period was 10 years on average (2,3,4,5,6,7,8) with only a few
studies covering longer periods (1,9,10).
The material presented in this paper were plaster diagnostic
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
124
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 4 2009
Volume 5 no 4 2009
W prezentowanej pracy materiał stanowiły gipsowe modele diagnostyczne techniczki dentystycznej, która z własnej
inicjatywy dokumentowała stan swojego uzębienia co 10 lat.
Kobieta nigdy nie była leczona ortodontycznie, ani nie zdecydowała się na uzupełnienie protetyczne, mimo utraty trzech
zębów bocznych w żuchwie.
Celem pracy była ocena zmian warunków zgryzowych na
przestrzeni trzydziestu lat życia u kobiety z pojedynczymi brakami zębowymi w żuchwie. Szczególną uwagę zwrócono na
zmianę wysokości koron klinicznych zębów pozbawionych
antagonistów.
Materiał i metody
Materiał stanowiły modele diagnostyczne kobiety z normą
zgryzową wykonane w wieku 25, 35, 45 i 55 lat. Opisywana
osoba nie wymagała leczenia ortodontycznego i dlatego nie
wykonywano u niej radiogramów profilowych głowy ani innych badań radiologicznych.
Modele oceniano wzrokowo w płaszczyźnie strzałkowej oraz
zgryzowej określając stopień wychylenia siekaczy górnych i dolnych oraz starcie brzegów siecznych i powierzchni żujących.
Oględziny uzupełniono pomiarami wykonywanymi niezależnie przez dwóch badaczy za pomocą cyrkla dwuostrzowego
z dokładnością do 0,5 mm. Zmierzono wysokość koron klinicznych, długość łuku zębowego oraz wielkość szpar między zębami, w tym luk poekstrakcyjnych. Wysokość koron określano
w długiej osi zęba, między punktem znajdującym się na konturze
dziąsła a punktem na brzegu siecznym lub w przypadku trzonowców pośrodku linii łączącej ich guzki policzkowe. Długość łuku
zębowego dolnego mierzono od punktu stycznego pomiędzy siekaczami przyśrodkowymi do punktu pośrodku linii łączącej mezjalne powierzchnie drugich trzonowców. Wielkość szpar między
zębami stanowiła odległość między punktami stycznymi zębów.
Aby określić błąd pomiaru badacza i błąd między badaczami
pomiary przeprowadzono ponownie po 4 tygodniach. W celu
określenia powtarzalności wyników zastosowano wymagany dla
zmiennych numerycznych współczynnik korelacji wewnątrzklasowej ICC (intraclass correlation coefficient), który przyjmuje
wartości od zera (brak zgodności) do 1 (idealna zgodność).
Wyniki
Ocena wzrokowa modeli wykazała wychylenie siekaczy
górnych i dolnych, nadmierne starcie brzegów siecznych i powierzchni żujących zębów oraz zwiększenie wysokości koron
wszystkich zębów. Zmiany te były widoczne już w 25 roku
życia i nasilały się z wiekiem.
Pomiary wykazały, że w szczęce wysokość koron zębów
przednich zwiększyła się o 1-1,5 mm (średnio o 1,08 mm),
a zębów bocznych dwukrotnie bardziej o 1,5-3 mm (średnio
o 2,25 mm) -Ryc. 1. Korony kliniczne trzech zębów bocznych
bez antagonistów wydłużyły się średnio o 2,83 mm (SD 0,29
mm) – Ryc. 2 A i B.
models of a dental technician, who documented the state of
her own dentition every 10 years. The woman had never been
treated orthodontically and had never decided for prosthetic
replacements despite loosing three posterior teeth in the mandible.
The aim of the study was evaluation of the occlusion and
dental condition during thirty years in a woman with single
teeth lost in mandible. Particular attention was paid to crown
height change in teeth without antagonists.
Material and methods
Diagnostic models of a woman with initially normal occlusion at the age of 25, 35, 45 and 55 years were analysed. The
presented individual did not require orthodontic treatment and
for that reason lateral cephalograms or other radiograms were
not taken.
Diagnostic models were evaluated by visual inspection in
the sagittal and occlusal planes to assess upper and lower incisors protrusion as well as incisal edge and masticatory surface
abrasion.
Visual analysis was completed with measurements performed independently by two researchers with the use of calipers and an accuracy of 0,5 mm.
The measurements concerned the height of clinical crowns,
length of the dental arch and the size of the interdental spaces
including post-extraction gaps. The height of the crowns was
taken in tooth axis, between gingival margin and incisal edge
or in the midpoint of the line joining buccal cusps of molars.
The length of the dental arch was measured from contact point
between central incisors to the point in the middle of the line
connecting mesial surfaces of second molars. Interdental space
was defined as a distance between interproximal contacts of
the teeth.
To evaluate intraexaminer and interexaminer error two observers repeated measurements after interval of 4 weeks. Reproducibility of results was assessed using intraclass correlation coefficient (ICC), which is required for numeric variables
(0 means no concordance and 1 means ideal concordance).
Results
Visual evaluation of the diagnostic models showed protrusion of upper and lower incisors, excessive abrasion of incisal
edges or masticatory surfaces and an increased crown height
of all the teeth. Those changes were visible starting from age
of 25 and progressed with time.
The measurements showed elongation of teeth crowns in
maxilla from 1 to 1,5 mm (appr. 1,08 mm) in the front, and
twice as much (from 1,5 to 3 mm; appr. 2,25 mm) in the posterior teeth (Fig. 1). Clinical crowns of three posterior teeth
without antagonists increased approximately by 2,83 mm (SD
0,29 mm) – Fig. 2 A and B.
Anterior and posterior teeth elongation in mandible was
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
125
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 4 2009
Volume 5 no 4 2009
Wys okoś ć korony z ęba
Tooth crown height
12
10
8
6
4
2
0
17
16
15
14
13
12
11
21
22
23
24
25
26
27
55 lat 55 yrs
Numer zęba
Tooth number
25 lat 25 yrs
Rycina 1. Pomiary wysokości koron klinicznych zębów szczęki (mm) w wieku 25 i 55 lat.
Figure 1. Tooth crown height measurement in maxilla (mm) at the age of 25 and 55.
A.
B.
Rycina 2. Zmiana wysokości korony zęba 26 z 7 mm (A) do 10 mm (B) w ciągu 30 lat życia.
Figure 2. Change in crown height of the tooth 26 from 7 mm (A) to 10 mm (B) during 30 years.
Wysokość korony zęba
Tooth crown height
12
10
8
6
4
2
0
48
47
46
45
44
43
42
41
31
32
33
34
35
36
37
38
55 yrs
Numer zęba
Tooth number
25 yrs
Rycina 3. Pomiary wysokości koron klinicznych zębów żuchwy (mm) w wieku 25 i 55 lat.
Figure 3. Tooth crown height measurements in mandible (mm) at the age of 25 and 55.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
126
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 4 2009
Volume 5 no 4 2009
A.
B.
Rycina 4. Długość łuku zębowego dolnego zwiększyła się z 26 mm (A) w 25 r.ż. do 28 mm (B) w 55 r.ż. Przewężenie w środkowej części luki
poekstrakcyjnej spowodowało, że wyrostek przyjął charakterystyczny kształt klepsydry.
Figure 4. The length of the lower arch increased from 26 mm (A) at the age of 25 to 28 mm (B) at the age of 55. Atrophy in the middle part of the
gap resulted in the alveolar process assuming the shape of a clepsydra.
A.
B.
Rycina 5. Odległość pomiędzy zębem 33 i 43 wzrosła z 0,5 mm w wieku 25 lat (A) do 2,5 mm w wieku 55 lat.
Figure 5. The distance bettwen the tooth 33 and 34 increased from 0,5 mm at the age of 25 to 2,5 mm at the age of 55 (B).
W żuchwie natomiast wydłużenie zębów przednich i bocznych było podobne i wynosiło odpowiednio od 0,5 do 1,5 mm
oraz od 0,5 do 1 mm (Ryc. 3).
Długość łuku zębowego górnego nie uległa zmianie i wynosiła 34 mm w ciągu 30 lat. Długość łuku zębowego dolnego
zwiększyła się z 26 mm w wieku 25 lat do 28 mm w wieku 55
lat (Ryc. 4A i 4B) i pojawiły się nieestetyczne szpary między zębami. Szczególnie widoczna była przestrzeń pomiędzy zębem 33
i 34, która wzrosła z 0,5 mm do 2,5 mm w ciągu 30 lat (Ryc. 5
A i B). Wielkość luk poekstrakcyjnych nie zmieniała z wiekiem
i wynosiła 5,5 mm po stronie lewej i 10,5 mm po stronie prawej.
similar, from 0,5 to 1,5 mm and from 0,5 to 1 mm, respectively (Fig. 3).
The length of the upper dental arch was 34 mm and did not
change during 30 years. Lower arch lenght incerased from 26
mm at the age of 25 years to 28 mm at the age of 55 years
(Fig. 4A and 4B) and unaesthetic interdental spaces appeared.
Especially large was the space between teeth 33 and 34, which
increased from 0.5 mm to 2.5 mm in the period of 30 years
(Fig. 5 A and B). The dimension of post-extraction spaces was
5,5 mm on the left and 10,5 mm on the right side and did not
change with the age.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
127
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 4 2009
Volume 5 no 4 2009
Analiza statystyczna wykazała dużą (0,99) powtarzalność
pomiarów każdego badacza, jak też bardzo dużą zgodność pomiędzy badaczami.
Statistical analysis showed high (0,99) reproducibility for
the measurements of two researchers and also high intraexaminer agreement.
Dyskusja
Discussion
W przedstawionym przypadku utrata pojedynczych zębów
bocznych, choć nie była widoczna dla otoczenia, wpłynęła
na całość uzębienia. Zwiększenie stopnia wychylenia siekaczy górnych i dolnych upośledziło estetykę, a starcie brzegów
siecznych oraz powierzchni żujących było cechą wybitnie postarzającą.
Ekstrakcja zębów w młodym wieku sprzyja większemu wydłużaniu się koron zębów pozbawionych antagonistów (9). Opisana kobieta utraciła pierwsze trzonowce stałe w żuchwie w 15tym roku życia i dlatego autorzy zwrócili szczególną uwagę na
wysokość koron pierwszych trzonowców stałych w szczęce. Po
10 latach od ekstrakcji (w wieku 25 lat) wynosiła ona 7 mm po
obydwu stronach. W wieku 55 lat wysokość koron zwiększyła
się do 10 mm, a zatem niepodparte zęby uległy ekstruzji o 3
mm w ciągu 30 lat. Kiliaridis i wsp. także badali odległe zmiany
wysokości koron zębów bez antagonistów. W grupie pacjentów
obserwowanych ponad 27 lat największe wydłużenie (powyżej
2 mm) dotyczyło 39% zębów (9). We własnym materiale zaobserwowano większe wydłużenie, co może być spowodowane
utratą zębów w młodym wieku (15 rok życia). Badania innych
autorów prezentują zróżnicowane wyniki. W materiale Craddock i Youngsona 83% zębów trzonowych bez antagonistów
uległo nadmiernemu wyrzynaniu w szerokim zakresie od 0,5
mm do 5,4 mm (6). Love i Adams stwierdzili, że po 10 latach
od ekstrakcji zęba przeciwstawnego u dorosłych, zwiększenie
wysokości koron trzonowców górnych dotyczyło 25% przypadków i wynosiło maksymalnie 2 mm (7). Korony niepodpartych
trzonowców w pracy Christou i Kiliaridisa zwiększyły swą wysokość średnio o 0,8 mm (SD 0,65 mm) w ciągu 10 lat (8).
W badanym materiale zwrócono szczególną uwagę na drugie przedtrzonowce górne. Wydłużenie obu zębów było takie
samo, choć tylko prawy nie posiadał antagonisty. Wydaje się
to być związane z dowierzchołkową wędrówką przyczepu nabłonkowego zęba z antagonistą, określaną w piśmiennictwie
jako wyrzynanie bierne. Procesu tego nie należy mylić z wyrzynaniem czynnym, które wraz ze wzrostem przyzębia prowadzi do ekstruzji, definiowanej jako przekraczanie przez ząb
płaszczyzny zgryzowej (11).
Wychylenie siekaczy dolnych było przyczyną wzrostu
długości łuku zębowego oraz pojawienia się nieestetycznych
szpar. Niezmieniona wielkość luk poekstrakcyjnych sugerowała brak nachylania się w jej kierunku zębów sąsiednich. Nie
wystąpiło obserwowane przez innych autorów (8,12) spontaniczne przemieszczenie zębów sąsiadujących z luką, co można tłumaczyć wydłużeniem pierwszych trzonowców górnych,
które hamowały ten ruch.
W wyniku ekstrakcji doszło do częściowego zaniku wyrostka zębodołowego w żuchwie. Największe nasilenie zaniku
Although in presented individual the loss of single posterior teeth was unnoticed by others, it influenced the entire
dentition. Increased protrusion of upper and lower incisors affected aesthetics whereas abrasion of incisal edges
and masticatory surfaces made the older look of described
woman.
Early tooth extraction results in increased elongation
of unopposed teeth crowns (9). The presented woman lost
her first permanent mandibular molars at the age of 15, and
therefore the authors paid particular attention to the height of
the crowns of the first permanent maxillary molars. Ten years
after the extraction (at the age of 25) it was 7 mm on both
sides. At the age of 55 it increased to 10 mm, thus the unsupported teeth became extruded by 3 mm during a 30-year period. Killiaridis et al. also revealed crown elongation in unopposed teeth. In group of patients followed-up over 27 years
the overeruption exceeded 2 mm was found in 39% of teeth
(9). Marked elongation in presented material can be ascribed
to early tooth loss (at the age of 15). In literature different
results were presented. According to Craddock and Youngson, 83% of molars with no antagonists underwent excessive
eruption in wide range from 0.5 mm to 5.4 mm (6). Love
and Adams stated that 10 years after extraction of the opposite tooth in adults, the height of the upper molars crowns
increased up to 2 mm in 25% of cases (7). In the material of
Christou and Kiliaridis the crowns of the unsupported teeth
increased their height by 0.8 mm on average over the period
of approximately 10 years (8).
In presented material particular attention was paid to the
second premolars in maxilla. Both teeth elongated equally
though only right tooth was unopposed. It can be explained
by displacement of gingival attachement of tooth with antagonist towards the root apex, defined as passive eruption.
Judging such process incorrectly as the active tooth eruption
should be avoided, when tooth extrusion accompanied by
growth of periodontal tissue leads to exceeding the occlusal
plane (11).
Increased lower dental arch lenght and unaesthetic spaces
resulted from protrusion of lower incisors. Post-extraction
spaces dimension remained unchanged, which suggested that
adjacent teeth did not tip into the space of lost tooth. Spontaneous displacement of the teeth adjacent to post-extraction gap,
reported by many authors, was not revealed in the presented
woman (8,12). It may be explained by excessive elongation
of the upper first molars, which prevented migration of lower
teeth.
Extraction of single posterior lower teeth caused atrophy of
alveolar process in mandible, especially in the middle part of
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
128
Prace oryginalne
Original papers
Tom 5 nr 4 2009
Volume 5 no 4 2009
w środkowej części bezzębnych odcinków nadało im charakterystyczny kształt klepsydry. Może to utrudnić w przyszłości
umieszczenie implantów.
Przedstawione wyniki badań powstały na podstawie niezwykle rzadko dostępnej dokumentacji. Ocenione modele
przedstawiały zmiany w położeniu zębów na przestrzeni 30 lat
życia u kobiety nieleczonej protetycznie, ortodontycznie ani
periodontologicznie.
the toothless space, resulting in the alveolar process assuming
the shape of a clepsydra. This should be taken into account
while planning an implant insertion in such a bone.
The results of presented study have been based on rather
unique documentation. Assessed models displayed changes
in teeth crowns height in prosthetically, orthodontically and
periodontally untreated woman over 30 years of her life, after
early lost of single posterior teeth in the mandible.
Wnioski:
Conclusions:
1. Z wiekiem dochodzi do zwiększenia wysokości koron
wszystkich zębów.
2. Nie stwierdzono różnicy w wydłużeniu korony zęba
z antagonistą i bez.
3. Postępujące z wiekiem starcie brzegów siecznych i powierzchni żujących zębów pogarsza estetykę uzębienia,
może również maskować wydłużenie koron.
1. The height of the crowns of all the teeth increases with
age.
2. No difference in elongation of tooth with and without
antagonist was found.
3. Progressing with age abrasion of incisal edges and masticatory surfaces can affect tooth aesthetics and may
contribute to camouflage increase in crowns heigh.
Piśmiennictwo:
References:
1. Jonsson T, Arnlaugsson S, Saemundsson SD, Magnusson TE. Development of occlusal traits and dental arch space from adolescence to
adulthood: A 25-year follow-up study of 245 untreated subjects. Am J Orthod Dentofac Orthop 2009; 135: 456-62.
2. Rzeszut A, Kawala B. Leczenie periodontologiczno-ortodontyczne wtórnego zgryzu urazowego u dorosłych. Dent Med Probl 2005; 42: 637-45.
3. Selwyn SL. An assessment of patients with periodontally involved migrated incisors. J Dent 1973; 1: 153-7.
4. Jurczyński W. Leczenie zachowawcze przemieszczonych zębów w periodontopatiach. Stomat Współcz 1999; 6: 14-7.
5. Rzeszut A, Kawala B, Szulc M, Zietek M. Patologiczna migracja zębów siecznych szczęki a stan tkanek przyzębia. Dent Med Probl 2006;
43: 245-51.
6. Craddock HL, Youngson CC. A study of the incidence of overeruption and occlusal interferences in unopposed posterior teeth. Br Dent J
2004; 196: 341-8.
7. Love WD, Adams RL. Tooth movement into edentulous areas. J Prosth Dent 1971; 25: 271-8.
8. Christou P, Kiliaridis S. Three-dimensional changes in the position of unopposed molars in adults. Eur J Orthod 2007; 29: 543-9.
9. Kiliaridis S, Lyka J, Friede H, Carlsson GE, Ahlqwist M. Vertical position, rotation and tipping of molars without antagonists. Int J Prosth
2000; 13: 480-6.
10.Bishara SE, Treder JE, Damon P. Olsen M. Changes in the dental arches and dentition between 25 and 45 years of age. Angle Orthod 1996;
66: 417-22.
11.Compagnon D, Woda A. Supraeruption of the unopposed maxillary first molar. J Prosth Dent 1991; 66: 29-33.
12.Roux D, Woda A. Biometric analysis of tooth migration after approximal contact removal in the rat. Arch Oral Biol 1994; 39: 1023-7.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
129