Halina Kosętka - Kierunki i formy kształcenia kadry dla szkolnych
Transkrypt
Halina Kosętka - Kierunki i formy kształcenia kadry dla szkolnych
1 Halina Kosętka Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Akademia Pedagogiczna w Krakowie Kierunki i formy kształcenia kadry dla szkolnych centrów informacji w AP w Krakowie Konieczność komputeryzacji bibliotek szkolnych i realizacja programów przekształcania ich w dydaktyczne centra informacji multimedialnej i internetowej sprawia, że nakładane są na nie obowiązki znacznie wykraczające poza podstawową działalność biblioteczno-pedagogiczną i wychowawczą. Jako centra zaczynają pełnić także funkcje usługowe wobec społeczności lokalnych. Obsługa takiego centrum staje się w sposób naturalny wyzwaniem dla bibliotekarza szkolnego będącego także i dotąd pośrednikiem między uczniem czy członkiem społeczności lokalnej a zasobami informacyjnymi szkoły, a w wielu przypadkach także lokalnym administratorem szeroko pojętej kultury. Bibliotekarz zatrudniony w takim ośrodku musi dysponować kwalifikacjami nie tylko z zakresu bibliotekoznawstwa, ale też technologii informacyjnych i komunikacyjnych, marketingu i zarządzania, pedagogiki medialnej i metodyki pracy umysłowej. Do tego zawodu nie każdy ma predyspozycje, a wykonywać go mogą tylko odpowiednio wykształcone osoby, aktywne, kreatywne, wszechstronne, przyczyniające się do tworzenia nowego wizerunku bibliotekarza i przełamujące dotychczasowy stereotyp biblioteki. Dobrze wykształcony bibliotekarz może w procesie budowania społeczeństwa wiedzy dużo zdziałać, ponieważ uczy się na bieżąco jak dostarczać informację, przetwarzać ją, wyjaśniać i oceniać jej wartość. Staje się pośrednikiem w procesie przekazywania trudnej wiedzy [1]. Wizja bibliotekarza jako „pośrednika w nauczaniu” (learning intermediary) zaprezentowana została m. in. w publikacjach Iana Mowy [2]. Autor szczególną uwagę zwracał na dydaktyczne umiejętności pracownika biblioteki, opanowanie przez niego nowych technologii w kształceniu i umiejętności stosowania aktywizujących metod w pracy z czytelnikiem Dobry bibliotekarz to nie tylko specjalista od informacji, ekspert od samokształcenia, manager informacji, ale też profesjonalista znający komputerowe systemy biblioteczne, umiejący wyszukiwać materiały źródłowe w elektronicznych i drukowanych zasobach informacyjnych, znający standardy światowego bibliotekarstwa. Dlatego w okresie dynamicznych przemian związanych z budowaniem społeczeństwa informacyjnego jest w stanie nie tylko utrzymać swoją pozycję zawodową ale wzmocnić autorytet zawodu. Wymaga to jednak stałego wysiłku, świadomości celu i gotowości podjęcia ryzyka podczas realizacji innowacyjnych projektów, takich jak, np. szkolne centrum informacji. Nauczyciel bibliotekarz nie może być osamotniony w działaniach zmierzających do ich tworzenia i pracach związanych z ich funkcjonowaniem. W jaki sposób ośrodki akademickie mogą wspierać proces przekształcania bibliotek zgodnie z ustaleniami reformy oświaty? Najbardziej przydatne okazać się mogą prace polegające na opracowaniu materiałów metodycznych, poradników i instrukcji dla organizatorów i pracowników SCI. Ważnym elementem wspierania bibliotekarzy są także publikacje o charakterze naukowym, przeglądowym, badawczym zamieszczane w czasopismach fachowych i naukowych tworzące podstawę teoretyczną wspólnego przedsięwzięcia. 2 Promowanie idei szkolnych centrów informacyjnych w środowisku oświatowym, głównie nie bibliotekarskim może okazać się skuteczne podczas pozyskiwania sprzymierzeńców widzących konkretne korzyści z finansowania działalności tych placówek na swoim terenie. Najskuteczniejszą formą tej promocji jest aktywny udział nauczycieli akademickich w różnych konferencjach, sympozjach i warsztatach organizowanych na terenie kraju. Pracownicy naszego Instytutu szczególnie aktywnie lansują ideę SCI podczas organizowanych od wielu lat ogólnopolskich i międzynarodowych konferencji, takich jak: Informatyka w Szkole (Instytut Informatyki Uniwersytetu Wrocławskiego); Media a Edukacja ( Zakład Technologii Kształcenia Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu); Komputer w edukacji (Pracownia Technologii Nauczania AP w Krakowie); Informatyczne przygotowanie nauczycieli (Katedra Informatyki i Metod Komputerowych AP w Krakowie); Technologia informacyjna w zmieniającej się edukacji (Zakład Technologii Kształcenia Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu ); Użytkownicy informacji elektronicznej (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie ); Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej (Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej i Uniwersytet Śląski w Katowicach). Jednak szczególne znaczenie w akcji przekształcania bibliotek szkolnych w SCI miało zorganizowanie przez IINiB AP w Krakowie ogólnopolskiej konferencji nt.: Kształcenie dla przyszłości w szkolnym skomputeryzowanym centrum informacji (Sucha Beskidzka, 2002 r.), wzorcowego Centrum Informatycznego Interklasy (Sucha Beskidzka, 2002 r.), warsztatów poświęconych systemom bibliotecznym (MOL, SOWA) oraz konferencji nt.: Centrum Informacji dla potrzeb społeczności lokalnej (Sucha Beskidzka, 2004 r.). Wymierną pomocą dla bibliotekarzy szkolnych przystępujących do uruchamiania SCI jest prowadzenie przez nauczycieli akademickich w ośrodkach doskonalenia nauczycieli szkoleń, warsztatów , kursów kwalifikacyjnych, odczytów poświęconych temu zagadnieniu, np. w Beskidzkim Centrum Doskonalenia Nauczycieli prowadzono zajęcia na kursach finansowanych przez Małopolskie Kuratorium Oświaty, takich jak: Technologia informacyjna w edukacji medialnej ; Nauczanie dla przyszłości w centrum informacji multimedialnej i internetowej; Komputer w bibliotece szkolnej . Zadaniem ośrodków akademickich jest więc dostarczanie profesjonalnie przygotowanych specjalistów, którzy wiedzą jak przekształcać biblioteki, jak w nich pracować, aby podnosić kulturę informacyjną i czytelniczą uczniów. Do pracy w takich ośrodkach przygotowują m.in. studia podyplomowe realizowane przez IINiB AP w Krakowie, szczególnie z zakresu Technologii Informacyjnej (grant MEN nr 23.3), a także przydatne są studia Marketingu i Zarządzania Bibliotekami i Placówkami Kulturalnymi oraz Studia Podyplomowe Edukacji Czytelniczej i Medialnej w Zreformowanej Szkole Oprócz specjalistycznych studiów podyplomowych uprawnienia do pracy w bibliotekach różnego typu, w tym w bibliotekach szkolnych można uzyskać podejmując naukę na Studiach Podyplomowych z zakresu Bibliotekoznawstwa ( prowadzonych także poza uczelnią w Krakowie, Rybniku, Limanowej, Tarnowie) oraz na tzw. SUM-ach, czyli 2-letnich Studiach Uzupełniających Magisterskich dla absolwentów różnych kierunków studiów licencjackich , głównie o profilu językowym i pedagogicznym. W ramach tych studiów przewidziane są następujące przedmioty: teoria i metodologia nauki o książce, naukoznawstwo, komunikacja społeczna, bibliotekarstwo, technologia informacyjna, bibliografia, historia książki, czytelnictwo, zagadnienia wydawnicze i księgarskie, wybrane zagadnienia z literatury, literatura dla dzieci i młodzieży, nauka o informacji naukowej i seminarium magisterskie. Odpowiednie kwalifikacje można zdobyć także podczas 5-letnich studiów stacjonarnych i zaocznych z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Wiedzę i umiejętności na temat technologii informacyjnej i bibliotekarstwa szkolnego studenci zdobywają dzięki rozbudowanym przedmiotom kierunkowym, fakultetom i zajęciom ze specjalizacji. Szczególnie przydatne dla przyszłych pracowników SCI okazują się wykształcone podczas zajęć umiejętności z zakresu: projektowania szkolnych centrów informacji; opracowywania dokumentacji 3 projektów edukacyjnych (grantów); tworzenia prezentacji multimedialnych promujących działalność biblioteki szkolnej lub szkoły; tworzenia strony www promującej bibliotekę szkolną i szkołę; redagowania gazetek elektronicznych; tworzenia serwisów informacyjnych; redagowania biuletynów informacyjnych; gromadzenia, opracowywania, selekcjonowania informacji pochodzących ze źródeł elektronicznych i drukowanych; prowadzenia lekcji z edukacji czytelniczej, informacyjnej i medialnej; prowadzenia lekcji z zakresu technologii informacyjnej; opracowywania scenariuszy lekcji z edukacji czytelniczej i medialnej wzbogacanych własną obudową medialną; organizowania konkursów, wystaw itp. Problematyka bibliotek szkolnych jest główną specjalnością Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Akademii Pedagogicznej w Krakowie. Jego misją jest wypracowanie modelu SCI, promowanie istniejących wzorcowych placówek oraz szukanie dla nich sprzymierzeńców wśród władz oświatowych i samorządowych. Podjęliśmy także walkę ze stereotypem bibliotekarza jako pracownika „wypożyczalni lektur szkolnych”. Wypracowując własny model SCI musieliśmy ustosunkować się do kontrowersyjnych wizji bibliotek szkolnych, takich jak: biblioteka zautomatyzowana, mediateka, centrum informacji multimedialnej i internetowej, centrum informacji lokalnej i europejskiej czy szkolne centrum informacji (SCI). SCI przygotowując uczniów do przekształcania informacji w wiedzę, a w dalszej konsekwencji w mądrość musi być wspierane w tych procesach przez szkołę. Dlatego tak istotne jest określenie miejsca i zadań bibliotekarzy szkolnych i ich wzajemnych relacji z innymi nauczycielami. Sprzyjać temu mogą między innymi wyraźnie określone kryteria decydujące o tym kto ma uczyć edukacji czytelniczej i medialnej. A także przyjęcie przez dyrekcję jednoznacznego stanowiska wobec projektów zastąpienia edukacji czytelniczej i informacyjnej edukacją informatyczną i medialną. SCI oczekują wsparcia w przezwyciężaniu barier utrudniających, a często uniemożliwiających ich funkcjonowanie. Bariery te najczęściej łączą się z brakiem oficjalnych i egzekwowanych przez organy nadzorcze standardów w zakresie wyposażenia, wielkości organizacji przestrzeni, zasobów informacyjnych, księgozbiorów i materiałów multimedialnych, umiejętności bibliotekarzy, form pracy i form nadzoru; z brakiem informacji i pomocy w uzyskiwaniu środków finansowych na potrzeby SCI; z brakiem mechanizmów samosterujących; brakiem regulacji prawnych na szczeblu krajowym, lokalnym i szkolnym; brakiem funduszy motywacyjnych; brakiem funduszy na wzorcowe projekty; brakiem wzorów i dokumentów pomocnych w projektowaniu SCI; brakiem projektów architektonicznych; brakiem katalogów przedstawiających sposób urządzenia SCI; brakiem wzorcowych statutów SCI; brakiem instrukcji i wzorcowych planów pracy SCI. Jednym z celów spotkania uczestników ogólnopolskiej konferencji Centrum Informacyjne – przyszłością polskiej szkoły jest ustalenie zakresu pomocy, jakiej oczekiwaliby podczas tworzenia SCI od organizacji rządowych, samorządowych, dyrekcji szkoły, grona pedagogicznego i ośrodków kształcenia ? Z naszej strony, jako ośrodka akademickiego, możemy zaproponować współudział w tworzeniu standardów dla SCI, utworzenie stałego miejsca dyskusji i wymiany doświadczeń w serwisie edukacyjnym Interklasy, wydanie materiałów metodycznych dla organizatorów i pracowników SCI nadesłanych do serwisu Interklasa, opracowanie kursu kształcenia pracowników SCI na odległość, przygotowanie filmu o pracy wzorcowego SCI rozpowszechnianego przez ośrodki kształcenia bibliotekarzy, pomoc w utworzeniu wzorcowych placówek SCI w każdym województwie. O środki na realizację tych przedsięwzięć będziemy zabiegać w MENiS. SCI powinny być miejscami integracji społecznej, przyjaznymi dla zdobywania i rozpowszechniania informacji, a zarazem najtańszymi dla realizacji tych ponieważ zbudowanymi na bazie istniejących już w każdej szkole bibliotek. Przypisy wiedzy celów, 4 [1] B. Bednarek-Michalska: Budować społeczeństwo informacyjne bez bibliotekarzy? http://www.oss.wroc.pl/bednarek.php. [2] I. Mowa: Urzędniczyna czy nauczyciel? Rola bibliotekarza akademickiego w XXI wieku. [w]: J. Day, M. Śliwińska (red.): Rola i funkcja nowoczesnej biblioteki akademickiej. Materiały z konferencji zorganizowanej z okazji 50-lecia UMK 27-29 września 1995 r. Toruń 1996, s. 115-126.