Związki Młodej Polski z romantyzmem

Związki Młodej Polski z romantyzmem
Związki Młodej Polski z romantyzmem Wiadomo, że każdy prąd, oprÃłcz cech tylko sobie właściwych
zawiera też takie, ktÃłre wystąpiły wcześniej w prądach o podobnej strukturze. Na tej zasadzie istnieją
cechy wspÃłlne dla romantyzmu i Młodej Polski. Związki, ktÃłre wynikają z kontynuacji, czy też rozwiązań
do pewnych elementÃłw, ktÃłre wystąpiły w romantyzmie, przyczyniły się do powstania terminu
"neoromantyzm", ktÃłry oznacza kierunek w twÃłrczości artystycznej wieku XIX/XX nawiązujący do stylu
poezji romantycznej. Chętnie posługiwali się tą nazwą krytycy niemieccy. U nas termin ten utworzony
przez Edwarda Porębowicz, ma zwolennikÃłw takich jak Julian Krzyżanowski, ktÃłry nazwę Młoda Polska
odrzuca jako termin wieloznaczny, dwuwyrazowy i przypadkowy, a modernizm jako niedogodny.
Preferuje właśnie określenie - neoromantyzm. Przedstawiciele modernizmu często odwoływali się do
Blake'a i Edgara A. Poe, jeśli zaś chodzi o polskich twÃłrcÃłw, do Mickiewicza i przede wszystkim do
Słowackiego. W 1902 r. krytyk polski, Ignacy Matuszewski wydał książkę "Słowacki i nowa sztuka", w
ktÃłrej dowodził, że twÃłrcy temu najmodniejsze nowości nie były obce. Mickiewicz zaś, w poemacie
Artura GÃłrskiego "Mansalwat" /1908 r./ przedstawiony został jako duchowy przywÃłdca nowych czasÃłw.
NawrÃłt do tradycji romantycznej polegał na odwrÃłceniu się od bohaterÃłw pozytywistycznych, filozofii
pozytywnej, od socjologicznego spojrzenia na życie zbiorowe, od mentalności filistra. Podobnie początki
romantyzmu silnie związane były z buntem przeciw racjonalizmowi oświeceniowemu i światu
kupieckiemu. W modernizmie miejsce socjologii jako podstawy obserwacji zajmuje psychologia,
uprzywilejowane miejsce zajęła dusza, zwana przez Przybyszewskiego "nagą duszą". Stanisław
Przybyszewski, ktÃłry ogłosił zasady nowej sztuki, swoje poglądy zbudował w dużej mierze na bazie
romantycznej filozofii niemieckiej, mając okazję do dyskusji nad nią z cyganerią w Berlinie.
Przybyszewski określa sztukę jako odbicie absurdu, jakim jest wieczna i niezależna dusza. Nie jest to
jednak nowość, bo to przecież w romantyzmie zakładano, że artysta musi naśladować to, co jest
wewnątrz rzeczy, a dzieło sztuki miało być materialnym wyrazem niewyrażalnej obecności artysty. Pogląd
ten, głoszony przez Przybyszewskiego pozwalał sztukę traktować jako religię, a artystę jako jej kapłana.
Więc tak, jak w romantyzmie poeta zostaje wywyższony ponad przeciętnych śmiertelnikÃłw i tak, ja w
romantyzmie przypisywano mu pierwiastek boski, ktÃłrym jest jego geniusz /tak to wyłożył Friedlich
Schelling/, tak w modernizmie artysta jest wyrazicielem absurdu, twÃłrcą sztuki, jest więc kimś ponad
zwyczajność. Stąd bierze się elitarność artystycznej bohemy, czy inaczej cyganerii Młodej Polski.
Zastępowanie religii przez sztukę, widoczne w modernizmie, to proces, ktÃłry zapoczątkowany został w
romantyzmie. Według modernistÃłw życie psychiczne stanowiło morze tajni i zagadek, i aby je zgłębić,
stosowano nadmierną autoanalizę, często amoralną introspekcję, ktÃłre to cechy są charakterystyczne
dla romantyzmu, w szczegÃłlności zaś odmiany orfickiej, ktÃłrej charakterystyczną cechą jest schodzenie
w głąb duszy mistycznej. Najczęściej analizie poddawana jest dusza artysty, w romantyzmie był on istotą
gÃłrującą w galerii człowieczeństwa tak jak w modernizmie. Więc w obydwu epokach pisarz będzie często
wybierany jako tło do analizy psychologicznej. Wobec tego "Dziennik umierającego" Krasińskiego i utwÃłr
młodopolski "Śmierć" Dąbrowskiego to ta sama wizja duszy i wszelkich wartości wobec śmierci. Prozę
francuską Krasińskiego charakteryzuje to samo, co u modernistÃłw, poszukiwanie niezwykłości
psychologicznej, analiza jakichś zupełnie wyjątkowych sytuacji, sprawiająca, że występują u Krasińskiego
i u modernistÃłw te same wątki. GłÃłwną wspÃłlną tendencją obydwu prądÃłw jest dążność do analizy
psychologicznej, do jej rozszerzenia i pogłębienia. Najpierw musi się ta analiza wykształcić na stanach
niezwykłych, jaskrawych. Następnie dojdzie ona do realizmu, gdzie za jej pomocą rozpoczną pisarze
rozbierać wypadki i przeżycia codzienne. W neoromantyzmie z modernistycznych sekcji duszoznawczych
skorzysta głÃłwnie powieść Żeromskiego, poprzedzona jednak przez niecodzienną lirykę powieściowych
analitykÃłw romantycznych - Sztymera i Żmichowską. Bohater powieści "Ludzie bezdomni" Żeromskiego
jest indywidualistą, jak wielu innych bohaterÃłw romantycznych i modernistycznych. Jego proces
przemiany wewnętrznej, poświęcenie dla idei, wreszcie indywidualizm można porÃłwnać z osobowością
bohatera romantycznego, ktÃłry buntuje się przeciw społeczeństwu, jego prawom i kanonom /jak to
uczynił Judym/, poświęca się idei, walce o jej wprowadzenie w życie. Na tej podstawie można znaleźć
wiele cech wspÃłlnych osobowości Judyma i Konrada z III części "DziadÃłw" czy Kordiana. Sprzeczności
ukrywające się w duszy modernistycznej są charakterystyczne dla przedstawionego przez Krasińskiego
typu romantyka - wzloty i upadki człowieka spragnionego niezwykłych przeżyć, w ktÃłrym toczy się walka
namiętności, ktÃłrego prÃłby wdrożenia ideału w życie kończą się zazwyczaj niepowodzeniem, w
konfrontacji z rzeczywistością okazują się niemożliwe. Ileż rozczarowań przeżywa Kordian, Gustaw,
ktÃłrych zniszczyło pragnienie idealnej miłości, wreszcie hrabia Henryk, ktÃłrego gubi poezja, okazuje się
bowiem, że jest ona niemożliwa do zrealizowania w życiu. Tak więc romantycy ponoszą klęskę, bo
utożsamiali poezję z naturą, Klęska hrabiego Henryka jest klęską nie tylko poety i romantycznego
marzyciela, ale zarazem romantycznego kochanka i rycerza. W "Pani Bovary" Flaubert wykazał jak
pasywne emocje panowały nad duszą romantyka, napiętnowały niemęską słabość okazywaną przez
romantyzm, jego kobiecą skłonność do lirycznego, nerwowego rozmarzenia. Flaubert pokazuje, jak
marzenia, namiętności i dążenie do ich poznania i spełnienia pustoszy człowieka. W modernizmie
http://www.sciaga.dol.pl - Ściąga- wypracowania, ściągi, streszczenia pomoce
Powered
dydaktyczne
by Mambo
Generated: 9 March, 2017, 01:46
podobnego typu rozprawę, tyle że z dekadentyzmem podjął Wacław Berent, ktÃłry opisał
bezproduktywnych, znudzonych sobą i światem - poetę, aktora, muzyka, dramaturga, w ogÃłle artystÃłw,
ktÃłrzy, hołdując zasadzie "sztuka dla sztuki", wyjaławiają się wewnętrznie nic nie tworząc. ZarÃłwno
więc w romantyzmie jak i modernizmie idea okazała się niemożliwa do zrealizowania, odtworzenia w
życiu, gdyż prÃłby te pociągnęły za sobą destrukcję. Berent krytykował odrzucenie intelektualnego klucza
do poznania rzeczywistości. Romantykom można na pewno zarzucić to samo. Wielu bohaterÃłw
modernistycznych wyłamuje się spod praw moralnych i społecznych, by poświęcić się sztuce, tymczasem
usprawiedliwienie przez sztukę nie przychodzi. W "Komediantce" Reymonta Janka Orłowska zrywa z
ojcem, nie chcąc zgodzić się na poślubienie chłopca dorobkiewicza, ucieka z domu, jednak nie zdobywszy
pozycji aktorskiej, nie zrealizowawszy się w sztuce, popełnia samobÃłjstwo. Ideał, do ktÃłrego dążyła,
okazał się tak samo zgubny, jak dla Emmy z "Pani Bovary Fluberta, ktÃłra w życiu szukała spełnienia
romantycznych uniesień i niezwykłości uczuć opisywanych w książkach romantycznych, nie znalazłszy ich
- popełnia samobÃłjstwo. W romantyzmie co ukazuje rÃłwnież Krasiński, jego wyznawcÃłw spotyka
zawÃłd, gdyż okazuje się, że poezja nie daje poznania prawdy. Oktaw charakteryzuje się jako
przedstawiciel generacji, stwierdza: "Stworzyłem w sobie wielki lamus ruin, aż w końcu, zbiwszy w sobie
pragnienia długim spijaniem wszystkiego, co nowe i nieznane, sam uczułem się ruiną". Tak więc i w
Młodej Polsce i w romantyzmie po zawodach w prÃłbach służenia w życiu sztuce czy poezji, pozostaje
poczucie tajemnicy, wietrzne cierpienie jednostki, stany niepokoju poznawczego, częste u modernistÃłw,
a cechujące już wcześniej romantykÃłw. Przez Przybyszewskiego przeniknął do Młodej Polski pewien
pierwiastek średniowiecza, ktÃłrego bardzo dużo było w romantyzmie w postaci wspaniałych rycerskich
ideałÃłw. Był to pomysł łączenia erotyku z modlitwą. Miłość choć miała mniejsze znaczenie niż w
romantyzmie, też była istotna jako uczucie mogące wiele stworzyć. W obydwu prądach były to inne
rodzaje tego uczucia. WspÃłlną ich cechą jest, jak mi się wydaje, to że i w jednej i w drugiej miłości
epoce miłość ujęta była trochę niedojrzale, a przez to w sposÃłb niepełny. W romantyzmie miłość
uważana jest za jedyne uczucie, ktÃłre ma rozświetlić wnętrze człowieka, ma go wprowadzić w stan
ciągłego uniesienia, wyższej tonacji uczuć. W modernizmie jest ona raczej, jak to ujął Przybyszewski chucią, czyli popędem płciowym, do zaspokojenia ktÃłrego człowiek zawsze będzie dążył. W ten sposÃłb
można ją dostrzec, pomijając Przybyszewskiego, w erotykach Tetmajera. Bohater młodopolski nie
traktuje jednak miłości tak, jak bohater romantyczny, nie jest ona dla niego jedynym uczuciem, jest
ucieczką przed beznadziejnością świata, daje zapomnienie. WspÃłlna dla poezji romantycznej i
młodopolskiej jest nastrojowość, a także często dostrzeganie i kształtowanie rzeczywistości poprzez
nastroje duszy: L. Staff - "Deszcz dzwoni", wiele wierszy Tetmajera - przypominają nastrojowe wiersze
Słowackiego: "Rozłączenie", "Smutno mi Boże", czy Mickiewicza "Nad wodą wielką i czystą". Zbliżone do
spuścizny filozoficznej Słowackiego było rozległe zainteresowanie poznawcze znanego pisarza
neoromantycznego Tadeusza Micińskiego, ktÃłry interesował się "wiedzą tajemną", okultyzmem
odwołującym się do źrÃłdeł hinduskich, zagadnieniami religiologicznymi i demologicznymi. Pisarz ten
skupił się na zagadnieniu dobra z zła, pojmowanych jako zjawiska metafizyczne, pojmując byt jako
odwieczne zmaganie się przeciwstawnych sił kształtujących dzieje ludzkości. Podobny pogląd
dostrzegamy w "Kordianie" Słowackiego /Przygotowanie/, w III części "DziadÃłw" Mickiewicza i "Nieboskiej komedii" Krasińskiego. W dramacie rÃłwnież istnieją ważne związki romantyzmu z Młodą Polską,
szczegÃłlnie zaś przez osobę Stanisława Wyspiańskiego. Wskazuje się związek rapsodÃłw Wyspiańskiego
/"Bolesław Śmiały", "Kazimierz Wielki"/ z poezją Słowackiego. Zauważalna jest też wspÃłlna z wieloma
romantykami wiara Wyspiańskiego w poligenezę /w wędrÃłwkę dusz/, indywidualizm i szukanie trwałych
wartości w pojęciu narodu. WspÃłlna dla Słowackiego i Wyspiańskiego jest dążność do syntetycznego
ujmowania przeszłości przez rekonstruowane i artystycznie kształtowane mity. W "Warszawiance"
zawarta jest krytyka heroizmu jako pięknego, ale nieskutecznego, co jest przejawem cech
unaoczniających antyromantyczną postawę pisarza. Wyspiański, uważający romantyczny kult śmierci za
cechę chorobliwą, właśnie w romantyzmie dostrzegł podobne elementy, jakie wspÃłłczesne mu czasy
wytworzyły w postawach dekadentystÃłw. Idea mesjanistyczna cierpienia Polski za winy innych narodÃłw
była Wyspiańskiemu szczegÃłlnie obca. Według niego narÃłd ma prawo istnieć tylko jako państwo.
Mistyce romantykÃłw przeciwstawiał wolę życia, realizm spojrzenia na warunki historyczne rozwoju. Myśli
te krystalizują się najdoskonalej w "Weselu" i "Wyzwoleniu". Podobne myśli /może nie tak ostro
sformułowane/ widać w "Kordianie" Słowackiego, gdzie powstanie listopadowe i jego przywÃłdcy to twory
szatana. Właściwa Młodej Polsce ludomania, ktÃłrą ukazuje między innymi Wyspiański w "Weselu", miała
swoje początki w romantyzmie. Wiele czerpano wtedy z podań ludowych i mitologii ludÃłw pÃłłnocy,
zachwycano się mądrością ludzi żyjących blisko natury, w oddaleniu od cywilizacji miasta. ZarÃłwno dla
Młodej Polski jak i dla romantyzmu charakterystyczna jest rÃłżnorodność technik pisarskich w jednym
utworze, czyli synkretyzm rodzajowy i gatunkowy. W obrazie prądÃłw charakterystycznych dla Młodej
Polski występują dwie rÃłżne tendencje emocjonalne: optymistyczne wizje filozofii Nietzschego i
pesymistyczna filozofia Schopenhauera. Od Schopenhauera przejęto twierdzenie, że człowiekiem rządzi
bezrozumny popęd, ktÃłry nigdy nie może być zaspokojony, a zasadniczą wartością łagodzącą bÃłl
istnienia jest sztuka, kontemplacja estetyczna. Inwokacje do śmierci, hymny do nirwany, apoteoza
http://www.sciaga.dol.pl - Ściąga- wypracowania, ściągi, streszczenia pomoce
Powered
dydaktyczne
by Mambo
Generated: 9 March, 2017, 01:46
samobÃłjstwa jako wyzwolenia mają swÃłj rodowÃłd w deterministycznym pesymizmie Schopenhauera.
W romantyzmie elementy te występują rÃłwnież, choć nie są jeszcze tak silnie rozwinięte jak w
modernizmie. W młodej Polsce wiele czerpano z prekursora symbolizmu Karola Baudelaire'a, ktÃłrego
wiersze nasycone były grozą odczuwaną wobec tajemniczości natury ludzkiej i jej samotności
egzystencjalnej. Baudelair'a można zaliczyć do twÃłrcÃłw pÃłźnego romantyzmu. Właśnie autor "kwiatÃłw
zła" zapoczątkował symbolizm, ktÃłry przez Jean Moresa został określony w manifeście z 1886 roku jako
kierunek artystyczny. Pod wpływem Baudelaire'a tworzyła się "szkoła dekadentyzmu", a więc bardzo
ważny kierunek artystyczny w modernizmie. W Młodej Polsce obserwujemy tendencje określone
terminem satanizm, ktÃłry powstał w romantyzmie angielskim i oznaczał sferę tematÃłw makabrycznych,
perwersyjnych, związanych z buntem przeciw normom społeczno - moralnym. Tendencje do studiowania
dziejÃłw magii i dawnych kultÃłw diabła na przełomie XIX/XX wieku nazwano też satanizmem. W
romantyzmie obserwujemy zarÃłwno czerpanie ze średniowiecza jak i z mitologii pÃłłnocy, legend, podań
ludowych, częste sięganie do przeszłości, czyli historyzm. Musset pisał w swojej epoce /romantyzmie/:
"nasz wiek nie posiada form. Nie wycisnęliśmy piętna epoki ani na domach, ani na ogrodach, (...) na
niczym. (...) Słowem, mamy coś ze wszystkich wiekÃłw wyjąwszy naszego, rzecz nie widziana w żadnej
innej epoce. (...) Elektryzm to nasz smak: bierzemy wszystko co napotkamy." Świadczy to więc o
synkretyzmie tej epoki. W pewnym okresie romantyzmu zaistniał problem walki narodowowyzwoleńczej,
szczegÃłlnie silny w Polsce. Geneza tego zjawiska to nie tylko niewola kraju, ale rÃłwnież filozofia Hegla i
innych myślicieli okresu romantyzmu, ktÃłrzy uważali wolność za wartość najwyższą. I mimo, że w Młodej
Polsce krÃłluje hasło "sztuka dla sztuki", a wielu artystÃłw odmawia literaturze funkcji społecznej,
odżegnując się też od utylitaryzmu, to jednak Wyspiański zabiera głos w sprawie polskiej, podejmuje
tematykę narodowowyzwoleńczą, konkretnie poprzez krytykę i analizę wad społeczeństwa polskiego i
jego nieudolnych zrywÃłw, jego niemocy i serwilizmu. To samo obserwujemy w twÃłrczości Żeromskiego.
Znamienne jest dla obydwu omawianych epok uprawianie z powodzeniem w czasie ich trwania zarÃłwno
poezji, dramatu jak i powieści. SpośrÃłd nich szczegÃłlną rolę odgrywała poezja, ktÃłra zawiera wiele
identycznych elementÃłw dla romantyzmu jak i dla Młodej Polski. ZwiązkÃłw tych dwÃłch okresÃłw jest
bardzo wiele, można nawet wysunąć tezę, że Młoda Polska powstała na bazie romantyzmu. Kazimierz
Wyka wskazuje na jeden ze wspÃłlnych elementÃłw jako na najważniejszy. Jest to według niego typ
romantyczny, ktÃłry żądając bezmiarÃłw zderza się z prawami, zostaje zahamowany i zamiast założonej
u postawy absolutnej swobody, dociera często do bierności, kontemplacji. Tę odwrotną stronę ludzkiej
swobody modernizm ukazał rÃłwnie jaskrawo jak romantyzm i jest to może najważniejszy w nich element
neoromantyczny.
http://www.sciaga.dol.pl - Ściąga- wypracowania, ściągi, streszczenia pomoce
Powered
dydaktyczne
by Mambo
Generated: 9 March, 2017, 01:46