Realizacja programu ekologicznego „Badanie naturalnych

Transkrypt

Realizacja programu ekologicznego
„Badanie naturalnych zbiorników wodnych
na terenie Gminy Kołbaskowo w Zespole
Szkół w Przecławiu”.
Arkadiusz Lange
1
Spis treści
WSTĘP……………………………………………………………………………..4
Rozdział pierwszy. Wprowadzenie teoretyczne..………….…………………….5
1.1
Wody powierzchniowe. Zbiorniki wodne. Zanieczyszczenia……...5
1.2
Środowisko badawcze………………………………………………7
Rozdział drugi. Omówienie przeprowadzonych badań.………………….…......8
2.1
Amoniak…………………………………………………….……….9
2.2
Azotyny…………………………………………………….………..11
2.3
Azotany……………………………………………………….……..13
2.4
Odczyn pH…………………………………………………….….....15
2.5
Twardość całkowita…………………………………………….…...16
2.6
Twardość węglanowa…………………………………………..……18
2.7
Stężenie tlenu BZT………………………………………………….20
2.8
Fosforany……………………………………………………….…...21
Rozdział trzeci. Prezentacja wyników, wnioski…………………………………22
3.1
Wyniki i wnioski z badań oczka wodnego w Barnisławiu…….......22
3.2
Wyniki i wnioski z badań ścieków w Przecławiu………………….23
3.3
Wyniki i wnioski z badań oczka wodnego w Kamieńcu.………….24
3.4
Wyniki i wnioski z badań stawu w Smolęcinie…………………….25
3.5
Wyniki i wnioski z badań stawu w Kamieńcu…………………......26
3.6
Wyniki i wnioski z badań oczka wodnego w Przecławiu………….27
3.7
Wyniki i wnioski z badań oczka wodnego w Warzymicach……….28
3.8
Wyniki i wnioski z badań wody gruntowej w Przecławiu nr 1........29
3.9
Wyniki i wnioski z badań stawu z Warnika………………………..30
3.10
Wyniki i wnioski z badań stawu w Będargowie……………….......31
3.11
Wyniki i wnioski z badań stawu w Stobnie nr 1…………….........32
3.12
Wyniki i wnioski z badań stawu z poligonu w Siadle Dolnym.......33
3.13
Wyniki i wnioski z badań stawu z Będargowa…………………....34
3.14
Wyniki i wnioski z badań wody gruntowej w Przecławiu nr 2.......35
3.15
Wyniki i wnioski z badań wody pitnej z Kołbaskowa………….....36
2
3.16
Wyniki i wnioski z badań wody ze żwirowni w Karwowie……….…37
3.17
Wyniki i wnioski z badań wody z Rajkowa……………………........38
3.18
Wyniki i wnioski z badań stawu w Stobnie nr 2……………............39
3.19
Wyniki i wnioski z badań stawu w Bobolinie……………………….40
3.20
Wyniki i wnioski z badań wody z Warnika……………………….…41
3.21
Wyniki i wnioski z badań Odry (Siadło Dolne)……………………..42
3.22
Wyniki badań wody pitnej z Osiedla Zielone Pole w Przecławiu…..43
3.23
Wnioski ogólne……………………………………………………...44
Podsumowanie……………………………………………………………………...45
Przypisy……………………………………………………………………………..46
Bibliografia…………………………………………………………………………47
Spis tabel……………………………………………………………………………48
Spis zawartości dołączonej płyty CD……………………………………………..50
3
Wstęp
Niniejszy program ekochemiczny: „Badanie naturalnych zbiorników wodnych
na terenie Gminy Kołbaskowo w Zespole Szkół w Przecławiu” ma służyć pracy z
uczniami zainteresowanymi stanem czystości wód na terenie naszej gminy oraz jest
formą sprawdzania stanu czystości wód. Uczniowie wykonywali doświadczenia za
pomocą zestawów zakupionych z dofinansowania programu przez Wojewódzki
Fundusz Ochrony Środowiska. Próbki z różnych zbiorników wodnych były zbierane, a
następnie badane przez uczniów. Badaniem objęta była Gmina Kołbaskowo. Wśród
zbadanych wód znalazły się prywatne stawy i oczka wodne, wody gruntowe, ścieki,
wody pitne oraz rzeka Odra. Uczniowie zbadali wody pod kątem czystości, sprawdzając
zawartość: amoniaku, azotanów, azotynów, fosforanów; odczyn pH, twardość całkowitą
i
węglanową.
Badania
przeprowadzane
były
za
pomocą
dwóch
metod:
kolorymetrycznej i miareczkowej. Założono, iż w wyniku przeprowadzenia badań
osiągnięte będą następujące cele:
1. Zebranie informacji dotyczących stanu czystości wód w Gminie Kołbaskowo.
2. Podniesienie wiedzy ekologicznej wśród uczniów gimnazjum.
3. Rozbudzenie w uczniach potrzeby dbania o stan czystości wód.
4. Zainteresowanie badaniami stanu czystości wód uczniów i społeczności
lokalnej.
W dalszym ciągu pracy przedstawia się sposób realizacji programu oraz wyniki i
wnioski płynące z badań.
4
Rozdział pierwszy.
1. Wprowadzenie teoretyczne.
Znamy problem zanieczyszczania wody na terenie naszej gminy, stąd też
uczniowie postanowili zbadać stan zanieczyszczeń wód na terenie naszej gminy.
Postanowili przyjrzeć się temu problemowi, aby jako przyszli gospodarze tego terenu
mogli dobrze gospodarować zasobami wodnymi gminy ma służyć pracy z uczniami
zainteresowanymi stanem czystości wód na terenie Gminy Kołbaskowo oraz nad formą
sprawdzania stanu czystości wód. W ramach programu uczniowie sprawdzili stopień
zanieczyszczeń zbiorników wodnych w najbliższym terenie.
1.1
Wody powierzchniowe. Zbiorniki wodne. Zanieczyszczenia.
Woda znalazła zastosowanie w wielu dziedzinach naszego życia. Jest używana
w przemyśle (głównie: chemicznym, hutniczym i papierniczym), energetyce (zbiorniki
retencyjne i pływy wód podziemnych), jest też obiektem zainteresowań turystów –
zbiorniki wodne (typu: morza, jeziora). To jednak nie wszystkie z jej zastosowań. Woda
jest eksploatowana w coraz to większym stopniu. ONZ twierdzi, że jedna osoba
potrzebuje codziennie 20-50 litrów czystej, słodkiej wody, by zaspokoić podstawowe
potrzeby.
Podstawowe i najwyraźniej się odróżniające typy wód to: wody płynącelotyczne (cieki) i stojące-lenityczne (zbiorniki wodne).1 Te ostatnie – zbiorniki wodne
możemy podzielić na naturalne i sztuczne. Różnią się one sposobem powstania. Woda
w zbiornikach naturalnych pochodzi głównie z opadów atmosferycznych, ale
pierwotnie powstałe misy zostały wypełnione wodą na skutek topnienia i cofania się
lodowców. Zbiorniki wodne mogą pełnić funkcję społeczną, jako miejsce do turystyki,
sportu i rekreacji, często jednak tworzone są w innych celach, a głównie tych
ochronnych, gospodarczych i technicznych. Jako ochrona przed powodziami, elementy
hydrotechniczne, ale nie tylko dla tego – tworzone są tzn. sztuczne zbiorniki. Mogą one
pełnić te same funkcje, co zbiorniki naturalne, mogą być też używane do produkcji
energii. Do sztucznych zbiorników wodnych można zaliczyć tak zwane przydomowe
„oczka” wodne, baseny (zadaszone i nie), stawy hodowlane i wiele innych.
5
Na obszarach gęsto zaludnionych rzeki, zbiorniki wodne, a nawet wody
deszczowe są zanieczyszczane na skutek działalności człowieka. Wiele czynników
wpływa na skład wód, pozwalając ich przestrzenną różnorodność.2 Jednym z tych
czynników może być nawet woda deszczowa.
Do najważniejszych zanieczyszczeń wód powierzchniowych można zaliczyć:
 Fosforany i azotany;
 Metale ciężkie (ołów, rtęć, kadm);
 Substancje powierzchniowo czynne;
 Pestycydy;
 Fenole;
 PCB;
 Inne nietoksyczne substancje organiczne;
 Wody podgrzane.
Zbiorniki wodne i pływy rzeczne są wciąż zanieczyszczane przez ścieki,
zanieczyszczone opady, spływy powierzchniowe, działalność człowieka i inne. Dalsze
zanieczyszczanie wód powierzchniowych może w dużym stopniu przyczynić się
katastrofie biologicznej. Jeziora „umierają”, rzeki na wielu odcinkach są wodami
„martwymi”, zaś woda gruntowa na wielu obszarach jest „skażona” substancjami
rozpuszczalnymi.3
6
1.2
Środowisko badawcze.
Obszar
gminy
Kołbaskowo
to
region
posiadający
wspaniałe
walory
przyrodnicze. Położony jest na terenie powiatu polickiego, który jest jedynym polskim
powiatem położonym po lewej stronie Odry. Graniczy on na całej swojej zachodniej
granicy z Niemcami. Położony jest na Równinie Wkrzańskiej i na Wzniesieniach
Szczecińskich nad Doliną Dolnej Odry. Obejmuje Puszczę Wkrzańską z Rezerwatem
Świdwie. Granicami powiatu są: od północy Zalew Szczeciński, od wschodu i południa
rzeka Odra i Szczecin. Powiat policki niewątpliwie wyróżnia się w województwie
zachodniopomorskim bogactwem i zasobami fauny i flory. Lasy zajmują tutaj blisko 40
procent powierzchni. Spotkać w nich można jelenie (w tym rzadkie okazy jeleni
medalistów ze wspaniałym porożem), sarny, daniele, dziki, borsuki, lisy i zające. Nie
brak tutaj także licznych pomników przyrody i historii.
Duże jeziora Pomorza Zachodniego należą do najbardziej czystych jezior w
Polsce. Świadczy o tym nie tylko klasa czystości wód, ale przede wszystkim bytujące
tam zwierzęta. Jeziora te słynne są z sielawy, która jest rybą zimnolubną i jest reliktem
epoki lodowcowej, podobnie zresztą jak sieja, choć ta ostatnia osiąga znacznie większe
rozmiary jak jej krewniaczka. Również występowanie w tych rejonach drobnego
skorupiaka zwanego Eurytemona lachstris jest dowodem na dobrą jakość tutejszych
wód.
W krajobrazie rolniczym, który charakteryzuje się wysokim stopniem
zróżnicowania odnaleźć tu można wiele gatunków zwierząt. Strumienie, liczne lasy
oraz małe jeziorka ze stałym lustrem wody stanowią wymarzone miejsce dla bytowania
ptaków, owadów i ssaków. Najczęściej spotykanym typem jezior są oczka
polodowcowe. Poziom wody ulega w nich znacznym wahaniom uzależnionym od ilości
opadów atmosferycznych. Duża ilość terenów uprawnych, łąk i pastwisk jest powodem
zużywania ogromnych ilości pestycydów, które wraz ze spływami powierzchniowymi
dostają się do zbiorników wodnych na pobliskim obszarze. Również łąki spełniają tu
rolę biologicznego filtru dla wód skażonych związkami chemicznymi. Środowisko
przyrodnicze, a głównie duża ilość lasów i drzew wpływa znacznie na oczyszczanie
zanieczyszczonego powietrza, co w dalszym rozrachunku zmniejsza ilość substancji,
czy gazów, które rozpuszczają się w wodzie i wpływają znacząco na jej czystość.
7
Rozdział drugi.
2. Omówienie przeprowadzonych badań.
W ramach projektu wykonano szereg badań dotyczących czystości wód na terenie
Gminy Kołbaskowo. Na podstawie dwudziestu dwóch próbek zebranych z różnych
zbiorników wodnych sprawdzono zawartość: amoniaku, azotynów, azotanów,
fosforanów, odczyn pH, twardość całkowitą, twardość węglową oraz stężenie tlenu
BZT.
Badania nad zebranymi probówkami zostały wykonane za pomocą dwóch metod:
 Metody Kolorymetryczne. Przy stosowaniu metod kolorymetrycznych, przez
dodawanie
odczynników
uzyskuje
się
zabarwienie
o
intensywności
proporcjonalnej do stężenia substancji oznaczonej w próbce. Reakcję barwną
ocenia się przez porównanie z barwnymi polami na kartach barw. Samoistne
zabarwianie lub niewielkie zmętnienie próbki wody kompresuje się stosując
próbkę wody bez dodatku odczynników jako ślepą próbę.
 Metody Miareczkowe. W metodach miareczkowych zużycie titr anta (roztworu
miareczkującego) jest proporcjonalne do ilości oznaczanej substancji w wodzie.
Ilość dodawanego titr anta określa się na podstawie zmiany barwy
specyficznego wskaźnika (koniec miareczkowania). Po osiągnięciu końca
miareczkowania odczytuje się zużycie titr anta z podziałki na pipecie do
miareczkowania; odpowiada ono stężeniu oznaczonej substancji.
W kolejnych podrozdziałach przedstawia się odczynniki badane przez metody
kolorymetryczne i miareczkowe.
8
2.1
Amoniak.
Amoniak – NH3 – gaz o przenikliwym zapachu, bardzo dobrze rozpuszczalny w
wodzie; roztwory wodne a. (woda amoniakalna zwana potocznie a.) mają odczyn słabo
alkaliczny; powstaje podczas gnicia ciał białkowych; otrzymywany głównie przez
katalityczną syntezę pierwiastków; stosowany do produkcji kwasu azotowego,
nawozów sztucznych, mocznika, włókien syntetycznych; schłodzony używany w
chłodnictwie.1
Metoda: W wyniku oddziaływania chloru na jony amonowe w środowisku
zasadowym powstaje monochloramina, która w reakcji z tymolem tworzy błękit
indofenolowy.
Zakres pomiarów: 0-0, 2-0, 4-0, 6-1-2-3-5 mg/l
Związki przeszkadzające i ograniczenia : Aminy pierwszorzędowe reaguję jak
jony amonowe i powodują zawyżenie wyników. Substancje zużywające chlor powodują
zaniżenie wyników. Metoda nie nadaje się do badania wody morskiej.
Wskazówki do oznaczania: Próbki powinno się analizować możliwie szybko po
pobraniu.
Tabela przeliczeniowa:
Tabela 2.1 Tabela przeliczeniowa - Amon
mg/l NH4+
mg/l NH4-N
mmol/m3
0,2
0,16
11
0,3
0,23
17
0,5
0,39
28
0,7
0,54
39
1
0,78
55
2
1,6
110
3
2,3
170
9
Potrzebne:

Odczynnik 1 na amon

Odczynnik 2 na amon z mikrołyżeczką

Odczynnik 3 na amon

Strzykawka do napełniania

2 naczynia do testów z zakrętkami

Komparator przesuwny

Karta barw na amon
Etapy badania:

Oba naczynia do testów należy przepłukać kilkukrotnie próbką cieczy.

Używając strzykawki umieścić 5 ml ciekłej próbki w każdym naczyniu do
testów.

Nie dodając żadnych odczynników włożyć jedno naczynie do testów
komparatora.

Dodać 12 kropli odczynnika 1 do drugiego naczynia do testów (próbka do
pomiaru), zamknąć i wstrząsnąć.

Dodać do próbki jedną płaską mikrołyżeczkę odczynnika 2, zamknąć naczynie i
rozpuścić wstrząsając.

Odczekać 5 minut.

Dodać do próbki 4 krople odczynnika3, zamknąć naczynie i wstrząsnąć.

Odczekać 7 minut i wstawić naczynie z próbką do komparatora obok ślepej
próby w celu porównania barw.
10
2.2
Azotyny.
Azotyny – pochodne nieorganiczne (sole) lub organiczne (estry) kwasu
azotawego HNO2; stosowane w przemyśle chemicznym, głównie do wytwarzania
barwników.1
Metoda: Jony azotynowe reagują w kwaśnym środowisku z kwasem
sulfanilowym i naftyloaminą tworząc czerwono fioletowy barwnik.
Zakres pomiarów: 0-0, 0,25-0,05-0,075-0,1-0,15-0,2-0,3-0,5 mg/l
Związki przeszkadzające i ograniczenia: W oznaczeniu przeszkadzają jony
chromu (VI) i żelaza (II) w stężeniach powyżej 3 mg/l. powodując zawyżanie wyników.
Chlor przeszkadza w oznaczeniu już w niskich stężeniach. Metoda nadaje się do
badania wody morskiej.
Wskazówki do oznaczania: Próbki powinno się analizować możliwie szybko po
pobraniu.
Tabela 2.2 Tabela przeliczeniowa – Azotyny
mg/l NO2-
mg/l NO2-N
mmol/m3
0,02
0,006
0,43
0,03
0,009
0,65
0,05
0,015
1,1
0,07
0,021
1,5
0,1
0,03
2,2
0,2
0,061
4,3
0,3
0,091
6,5
0,5
0,15
11
11
Potrzebne:

Odczynnik 1 na azotyny

Odczynnik 2 na azotyny z mikrołyżeczką




Karta barw na azotyny
Etapy badania:


testów.

komparatora.

Dodać 5 kropli odczynnika 1 do drugiego naczynia testów, zamknąć i
wstrząsnąć.

Dodać do próbki jedną płaską mikrołyżkę odczynnika 2, zamknąć naczynie i
rozpuścić wstrząsając.

Odczekać jedną minutę i wstawić naczynie z próbką do komparatora obok ślepej
12
2.3
Azotany.
Azotany – pochodne nieorganiczne (sole) lub organiczne (estry) kwasu
azotowego HNO3; sole- substancje krystaliczne, rozpuszczalne w wodzie, mają silne
właściwości utleniające; stosowane jako nawozy mineralne, materiały wybuchowe oraz
w lecznictwie.1
Metoda: Jony azotanowe po redukcji do jonów azotynowych reagują z
odpowiednio dobraną aminą aromatyczną tworząc pomarańczowożółty barwnik.
Zakres pomiarów: 0-10-25-50-75-100-125-150 mg/l
Związki przeszkadzające i ograniczenia oznaczeniu przeszkadzają substancje
utleniające zaniżające wyniki. W oznaczeniu przeszkadzają azotyny. Należy je usunąć
dodając kwas amidosulfonowy (nr kat. 918 973). Próba badana powinna mieć
temperaturę 18÷30°C. Metoda nadaje się do badania wody morskiej
Wskazówki do oznaczania: Ewentualny czarny osad powstający w reakcji nie
dowodzi zaburzenia wyniku. Do próbek zawierających > 0,4 mg/l azotynów dodaje się
dwie krople 10% kwasu amidosulfonowego, miesza, i po 2 minutach wykonuje
oznaczenie. Poprawka na błąd wnoszony przez azotyny: rzeczywista zawartość
azotanów = wynik oznaczenia azotanów – 1,35 x wynik oznaczenia azotynów.
Tabela 2.3 Tabela przeliczeniowa – Azotany
mg/l NO3-
mg/l NO3-N
mmol/m3
4
0,9
65
mg/l NO3w wodzie morskiej
5
10
2,3
160
12
20
4,5
320
25
30
6,8
480
40
50
11
810
65
70
16
1130
95
90
20
1450
120
120
27
1940
160
13
Potrzebne:

Odczynnik na azotany z mikrołyżeczką




Karta barw na azotany
Etapy badania:


testów.

komparatora.

Dodać do próbki jedną płaską mikrołyżeczkę odczynnika, zamknąć naczynie i
rozpuścić wstrząsając energicznie przez jedną minutę.

Odczekać 5 minut i wstawić naczynie z próbką do komparatora obok ślepej
14
2.4
Odczyn pH.
Odczyn pH – (wykładnik stężenia jonów wodorowych), liczba (dla roztworów
wodnych zawarta w przedziale od 0 do 14) określająca odczyn roztworu; ujemny
logarytm ze stężenia ( w molach na litr roztworu) jonów wodorowych: pH = -log[H+].1
Metoda: Kolorymetryczne oznaczenie pH wobec wskaźnika mieszanego.
Zakres pomiarów: 4,5-5-5,5-6-6,5-7-7,5-8-8,5-9
Związki przeszkadzające i ograniczenia: Ze względu na odpowiednie proporcje
objętości próby i wskaźnika, błąd wskaźnika jest nieznaczny. Dlatego też możliwe jest
oznaczenie pH w roztworach słabo zbuforowanych. Duża zawartość soli objętych i
związków koloidalnych może spowodować zafałszowanie wyników. Metoda nadaje się
do badania wody morskiej.
Wskazówki do oznaczenia : Próbki powinny być bezbarwne i klarowne lub
jedynie słabo zabarwione i mętne, aby nie zakłócać określenia barwy wskaźnika.
Potrzebne: odczynnik na pH; strzykawka do napełniania; 2 naczynia do testów z
zakrętkami; komparator przesuwny; karta barw na pH.
Etapy badania:

 Używając strzykawki umieść 5 ml ciekłej próbki w każdym naczyniu do
testów.
 Nie dodając żadnych odczynników włożyć jedno naczynie do testów do
komparatora.
 Dodać 2 krople odczynnika pH do drugiego naczynia do testów, zamknąć i
wstrząsnąć.
 Wstawić naczynie z próbką do komparatora obok ślepej próby w celu
porównania barw.
15
2.5
Twardość całkowita.
Metoda: Miareczkowanie kompleksometryczne. Nadające wodzie twardość jony
wapnia i magnezu tworzą EDTA kompleksy chylatowe. Oznaczanie następuje poprzez
miareczkowanie wobec metalowskaźnika, którego barwa zmienia się po całkowitym
skompleksowaniu jonów nadających wodzie twardość.
Kalibracja pipety do miareczkowania: 1 działka = 0,2°d
Związki przeszkadzające i ograniczenia: Zawartość jonów miedzi (II) powoduje
opóźnienie zmiany barwy roztworu, a w wyższych stężeniach jej całkowite
zablokowanie. Przy pobieraniu wody z instalacji miedzianych, należy przed pobraniem
próby wypuszczać wodę przez całkowicie otwarty kran w ciągu co najmniej 10 minut.
Metoda nadaje się do badania rozcieńczonej (1:30) wody morskiej.
Tabela 2.4 Tabela przeliczeniowa – Twardość całkowita
°d
°e
°f
mg/l CaO
mg/l CaCO3
mmol/l
1
1,3
1,8
10
18
0,18
2
2,5
3,6
20
36
0,36
3
3,8
5,4
30
54
0,54
4
5
7,1
40
71
0,71
5
6,3
8,9
50
89
0,89
6
7,5
10,7
60
107
1,07
7
8,8
12,5
70
125
1,25
8
10
14,3
80
143
1,43
9
11,3
16,1
90
161
1,61
10
12,5
17,8
100
178
1,78
1 mmol/l = 5,6°d
16
Potrzebne:
 Odczynnik 1 na twardość całkowitą.
 Odczynnik 2 na twardość całkowitą z pipetą do miareczkowania.
 Naczynie pomiarowe.
Etapy badania:
 Naczynie miarowe należy przepłukać kilkukrotnie próbką cieczy.
 Napełnić naczynie miarowe próbką cieczy do kreski 5 ml.
 Dodać 3 krople odczynnika 1 do naczynia miarowego i dobrze wymieszać (w
obecności sytuacji powodujących twardość próbka zabarwia się na czerwono).
 Dodawać kroplami titr ant do naczynia miarowego, aż roztwór zmieni barwę z
czerwonej na szaro purpurową i dalej na zieloną. W trakcie dodawania mieszać
zawartość wirując naczyniem miarowym.
 Odczytać twardość całkowitą w °d lub mmol/l z odpowiedniej podziałki na
pipecie do miareczkowania.
17
2.6
Twardość węglanowa.
Metoda: Twardość węglanowa tworzą jony wapnia i magnezu występujące w
postaci węglanów i wodorowęglanów. Oznaczenie polega na miareczkowaniu kwasem
solnym w obecności wskaźnika, który zmienia swoją barwę przy pH = 4,5.
Kalibracja pipety do miareczkowania:
 Skala twardości węglanowej: 1 działka = 0,2°d
 Skala zdolności wiązania kwasu: 1 działka = 0,1 mmol/l
Związki przeszkadzające i ograniczenia: Twardość węglanowa powinna być
mniejsza niż twardość ogólna. Jeżeli wyniki oznaczenia wskazują, że twardość
węglanowa jest większa niż twardość ogólna, może to być spowodowane np. dużą
pojemnością buforową roztworu. Metoda nadaje się do badania wody morskiej.
Wskazówki do oznaczenia: Twardość węglanową powinno się oznaczać razem z
twardością całkowitą.
Tabela 2.5 Tabela przeliczeniowa – Twardość węglanowa
°d
°e
°f
mg/l CaO
mg/l CaCO3
mmol/l Ca2+
1
1,3
1,8
10
18
0,18
2
2,5
3,6
20
36
0,36
3
3,8
5,3
30
54
0,54
4
5
7,1
40
71
0,71
5
6,3
8,9
50
89
0,89
6
7,5
10,7
60
107
1,07
7
8,8
12,5
70
125
1,25
8
10
14,2
80
143
1,43
9
11,3
16
90
161
1,61
10
12,5
17,8
100
178
1,78
18
Potrzebne:
 Odczynnik 1 na twardość węglanową;
 Odczynnik 2 na twardość węglanową z pipetą do miareczkowania;
 Naczynie miarowe.
Etapy badania:
 Naczynie miarowe należy przepłukać kilkukrotnie próbką cieczy.
 Napełnić naczynie miarowe próbką cieczy do kreski 5 ml.
 Dodać 3 krople odczynnika 1 do naczynia miarowego i dobrze wymieszać (w
obecności sytuacji powodujących twardość próbka zabarwia się na niebiesko).
 Naciągnąć titrant (odczynnik 2) do rurki pipety.
 Dodawać kroplami titrant do naczynia pomiarowego, aż roztwór zmieni barwę z
niebieskiej na szaro purpurową i dalej na czerwoną. W trakcie dodawania
mieszać zawartość wirując naczyniem miarowym.
 Odczytać wartość węglanową w °d lub zdolność wiązania kwasu (ABC) w
mmol/l z odpowiedniej podziałki na pipecie do miareczkowania.
19
2.7
Stężenie tlenu BZT.
Biochemiczne Zapotrzebowanie Tlenu (BZT) wynika z zapotrzebowania na tlen
ze strony organizmów heterotroficznych w ciekach wodnych. BZT może być rezultatem
rozmaitych typów biochemicznych przemian substancji i z tego powodu nie jest równie
ściśle określone jak przemiany chemiczne. Mino to, BZT daje informacje ważne dla
oceny jakości wody.
Przy oznaczaniu BZT ilość tlenu usuwaną z wody odnosi się do czasu: BZT1 =
zapotrzebowanie tlenu przez jeden dzień, BZT2 = zapotrzebowanie tlenu przez dwa
dni,… , BZT5 = zapotrzebowanie tlenu przez pięć dni. Najczęściej stosowaną miar ą jest
BZT5.
Realizacja: Zależnie od zawartości tlenu i od spodziewanego BZT, próbki
analizuje się albo bezpośrednio albo po napowietrzeniu. W razie dużego BZT (= dużej
ilości zanieczyszczeń organicznych) zaleca się napowietrzenie próbki w 20°C przed
analizą (na przykład pompką od akwarium).
Pierwsze oznaczenie tlenu wykonuje się bezpośrednio na oryginalnej lub
napowietrzonej próbce. Następnie naczynie reakcyjne do oznaczania tlenu powinno się
przepłukać próbką wody, napełnić dbając o to, aby nie pozostawić bąbelków powietrza
i zamknąć. Teraz próbkę należy przechować w ciemności w temperaturze 20°C przez 1
do 5 dni, zależnie od wybranego pomiaru BZT. Po upłynięciu wymaganego czasu
ponownie oznacza się zawartość tlenu w próbce
Wynikiem oznaczenia jest BZTx [mg/l] = początkowa zawartość tlenu –
końcowa zawartość tlenu.
Wskazówki:
 Próbki zawierające organizmy wyższe (zooplankton) dają zawyżone wartości
BZT.
 Po zakończeniu okresu przechowywania próbka musi zawierać jeszcze 2 mg/l
O2. Jeżeli stężenie tlenu jest niższe od tej wartości, to próbki do pomiarów BZT
muszą być napowietrzane.
20
2.8
Fosforany.
Metoda: Molibdenian amonowy tworzy z jonami ortofosforanowymi kwas
fosforo-molibdenowy, który jest redukowany do błękity molibdenowego.
Zakres pomiarowy: 0,2-5 mg/l P
Związki przeszkadzające i ograniczenia: Substancje utleniające, jeśli występują
w dużych ilościach, uniemożliwiają powstanie kompleksu barwnego. H2S przeszkadza
w stężeniu powyżej 2 mg/l. Metale ciężkie w stężeniach powyżej 10 mg/l powodują
nieznaczne zaniżenie wyników. Wanad powoduje zawyżenie wyników. Krzemiany
przeszkadzają w stężeniach powyżej 20 mg/l. Metoda nadaje się do badania wody
morskiej.
Tabela 2.6 Tabela przeliczeniowa – Fosforany
mg/l Po4-P
mg/l Po43-
mg/l P2O5
mmol/m3
0,2
0,6
0,5
6,5
0,3
0,9
0,7
9,7
0,5
1,5
1,1
16
0,7
2,1
1,6
23
1
3
2
30
2
6
5
65
3
9
7
100
5
15
12
160
21
Rozdział trzeci.
3. Prezentacja wyników, wnioski.
3.1.
Wyniki i wnioski z badań oczka wodnego w Barnisławiu.
Data badania: 30. września 2003 r.
Tabela nr 3.1 – Wyniki badań z oczka wodnego w Barnisławiu.
WYNIKI
NAJWYŻSZE WARTOŚCI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
0,6 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7,5
9
Twardość całkowita
19 mmol/l
----
Twardość węglanowa
14 mmol/l
----
14 mg/l
30 mg/l
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
Stężenie tlenu BZT
Fosforany
Wniosek po badaniu: Oczekiwany wynik badań potwierdził się, a wszystkie
wyniki oznaczeń mieszczą się w normie.
22
3.2.
Wyniki i wnioski z badań ścieków w Przecławiu.
Data badania: 23. października 2003 r.
Tabela nr 3.2 – Wyniki badań ścieków w Przecławiu.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
9 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0,035 mg/l
30 mg/l
8
9
23 mmol/l
----
15,8 mmol/l
----
11,5 mg/l
30 mg/l
Fosforany
1,5 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
Wniosek po badaniu: Badania wykazały podwyższoną wartość zawartości
amonu w ściekach z Przecławia. Pozostałem wyniki – w normie
23
3.3.
Wyniki i wnioski z badań oczka wodnego w Kamieńcu.
Data badania: 30. października 2003 r.
Tabela nr 3.3 – Wyniki badań z oczka wodnego w Kamieńcu.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
2,5 mg/l
6 mg/l
Azotyny
9 mg/l
20 mg/l
Azotany
0,3 mg/l
30 mg/l
7,7
9
3,1 mmol/l
----
17 mmol/l
----
8,9 mg/l
30 mg/l
Fosforany
1,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
24
3.4.
Wyniki i wnioski z badań stawu w Smolęcinie.
Data badania: 6. listopada 2003 r.
Tabela nr 3.4 – Wyniki badań stawu w Smolęcinie.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
0,2 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
8
9
3 mmol/l
----
9,4 mmol/l
----
5,5 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
25
3.5.
Wyniki i wnioski z badań stawu w Kamieńcu.
Tabela nr 3.5 – Wyniki badań stawu w Kamieńcu.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
1 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0,05 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
10,5
9
1,9 mmol/l
----
2,5 mmol/l
----
8,7 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
Wniosek po badaniu: Badanie wykazał, że odczyn wody jest słabo zasadowy.
Pozostałe odczynniki w normie.
26
3.6.
Wyniki i wnioski z badań oczka wodnego w Przecławiu.
Tabela nr 3.6 – Wyniki badań oczka wodnego w Przecławiu.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7,5
9
3,5 mmol/l
----
9,3 mmol/l
----
11 mg/l
30 mg/l
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
Fosforany
27
3.7.
Wyniki i wnioski z badań oczka wodnego w Warzymicach.
Tabela nr 3.7 – Wyniki badań z oczka wodnego w Warzymicach.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0,3 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0,05 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7,3
9
2,3 mmol/l
----
4,1 mmol/l
----
2,5 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
28
3.8.
Wyniki i wnioski z badań wody gruntowej w Przecławiu – nr 1.
Tabela nr 3.8 – Wyniki badań wody gruntowej w Przecławiu (1).
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
2 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0,15 mg/l
20 mg/l
Azotany
1,75 mg/l
30 mg/l
7
9
10,1 mmol/l
----
7,1 mmol/l
----
8,1 mg/l
30 mg/l
0 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
Fosforany
29
3.9.
Wyniki i wnioski z badań stawu z Warnika.
Data badania: 26. lutego 2004 r.
Tabela nr 3.9 – Wyniki badań stawu z Warnika.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
0,1 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7
9
2,4 mmol/l
----
5,2 mmol/l
----
12 mg/l
30 mg/l
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
Fosforany
30
3.10. Wyniki i wnioski z badań stawu w Będargowie.
Tabela nr 3.10 – Wyniki badań stawu w Będargowie.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0,1 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0,1 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
8
9
20 mmol/l
----
11 mmol/l
----
14,9 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
31
3.11. Wyniki i wnioski z badań stawu w Stobnie – nr 1.
Tabela nr 3.11 – Wyniki badań stawu w Stobnie (1).
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
0,1 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
250 mg/l
30 mg/l
8
9
5,5 mmol/l
----
6,8 mmol/l
----
7,8 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
Wniosek po badaniu: Woda z badań stawu w Stobnie ma znacznie podwyższoną
zawartość azotanów. Odczyn pH – słabo zasadowy. Pozostałe dane w normie.
32
3.12. Wyniki i wnioski z badań stawu z poligonu w Siadle Dolnym.
Data badania: 4. marca 2004 r.
Tabela nr 3.12 – Wyniki badań stawu z poligonu w Siadle Dolnym.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
0 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0,025 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7,5
9
7,7 mmol/l
----
3,3 mmol/l
----
25,4 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
Wniosek po badaniu: Odczyn pH niemal obojętny. Oczekiwany wynik badań
potwierdził się, a wszystkie wyniki oznaczeń mieszczą się w normie.
33
3.13. Wyniki i wnioski z badań stawu z Będargowa.
Tabela nr 3.13 – Wyniki badań stawu z Będargowa.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7
9
4,9 mmol/l
----
4,3 mmol/l
----
7,6 mg/l
30 mg/l
3 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
Fosforany
Wniosek po badaniu: Odczyn pH jest obojętny. Oczekiwany wynik badań
34
3.14. Wyniki i wnioski z badań wody gruntowej w Przecławiu – nr 2.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0,6 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0,1 mg/l
20 mg/l
Azotany
250 mg/l
30 mg/l
7
9
10,4 mmol/l
----
6,8 mmol/l
----
12,8 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
35
3.15. Wyniki i wnioski z badań wody pitnej z Kołbaskowa.
Tabela nr 3.15 – Wyniki badań wody pitnej z Kołbaskowa.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
8
9
4 mmol/l
----
6,1 mmol/l
----
6,5 mg/l
30 mg/l
0 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
Fosforany
36
3.16. Wyniki i wnioski z badań wody ze żwirowni w Karwowie.
Tabela nr 3.16 – Wyniki badań wody ze żwirowni w Karwowie.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7,5
9
2,1 mmol/l
----
3,9 mmol/l
----
13,4 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
37
3.17. Wyniki i wnioski z badań wody z Rajkowa.
Tabela nr 3.17 – Wynik badań wody z Rajkowa.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7
9
1,4 mmol
----
3,1 mmol/l
----
1, mg/l
30 mg/l
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
Fosforany
38
3.18. Wyniki i wnioski z badań wody ze Stobna – nr 2.
Tabela nr 3.18 – Wyniki badań wody ze Stobna (2).
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0,6 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0,3 mg/l
20 mg/l
Azotany
25 mg/l
30 mg/l
7
9
7 mmol/l
----
7,9 mmol/l
----
4 mg/l
30 mg/l
Fosforany
2 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
39
3.19. Wyniki i wnioski z badań stawu w Bobolinie.
Tabela nr 3.19 – Wyniki badań stawu w Bobolinie.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
8,5
9
0,6 mmol/l
----
1,4 mmol/l
----
10 mg/l
30 mg/l
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
Fosforany
40
3.20. Wyniki i wnioski z badań wody z Warnika.
Data badania: 1. kwietnia 2004 r.
Tabela nr 3.20 – Wyniki badań wody z Warnika.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
0,2 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7,5
9
2,2 mmol/l
----
3,2 mmol/l
----
11 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Amon
Odczyn pH
41
3.21. Wyniki i wnioski z badań Odry (Siadło Dolne).
Tabela nr 3.21 – Wyniki badań Odry (Siadło Dolne).
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0,2 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0,05 mg/l
20 mg/l
Azotany
30 mg/l
30 mg/l
7
9
2,3 mmol/l
----
2,6 mmol/l
----
11,8 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,25 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
Wniosek po badaniu: Odczyn pH jest obojętny. Woda ma wysoką lecz
mieszczącą się w normie zawartość azotanów. Oczekiwany wynik badań potwierdził
się, a wszystkie pozostałe wyniki oznaczeń mieszczą się w normie.
42
3.22. Wyniki i wnioski z badań wody pitnej z Osiedla Zielone Pole w
Przecławiu.
Tabela nr 3.22 – Wyniki badań wody pitnej z Osiedla Zielone Pole w Przecławiu.
WYNIKI
OZNACZEŃ
DOPUSZCZALNE
Amon
0 mg/l
6 mg/l
Azotyny
0 mg/l
20 mg/l
Azotany
0 mg/l
30 mg/l
7
9
3,5 mmol/l
----
3,3 mmol/l
----
10,8 mg/l
30 mg/l
Fosforany
0,2 mg/l
5 mg/l
OZNACZENIE
Odczyn pH
43
3.23. Wnioski ogólne.
Z wyżej przedstawionych badań wynika, że zawartości chlorków, azotanów,
azotynów i fosforanów mieszczą się w normie. Jedynie zawartość amonu jest
przekroczona w badanych ściekach w Przecławiu. W badaniu wody ze stawu w Stobnie
(nr 1) i wody gruntowej w Przecławiu (nr 2) zauważono zbyt wysoką zawartość
azotanów.
Azotany, azotyny i fosforany pochodzą z nawozów. Fosfor jest bardzo ważną
substancją odżywczą dla roślin, zwierząt i ludzi. W atmosferze występuje około 78%
tego pierwiastka. Prostym związkiem szotowym jest amoniak (NH3). Jako związek
azotu z wodorem jest produktem przemiany materii w organizmach żywych. Związki
azotu z tlenem to sole kwasu azotowego (III) – azotyny, oraz azotu wprost z atmosfery.
Swoje zapotrzebowanie na azot pokrywają pośrednio, najczęściej z azotanów (saletry) i
soli amonowych. Azotany powstają w glebie. Tlenki azotu tworzą się w atmosferze, a
następnie reagują z wodą deszczową, z którą przenikają do gleby, gdzie przekształcają
się w azotany i azotyny.
Azot podlega w przyrodzie stałemu procesowi krążenia. Naturalnemu krążeniu
azotu szkodzi działalność człowieka.
W sektorze rolniczym niepokoi coroczne zużywanie milionów ton nawozów
azotowych dla dokarmiania roślin. Rośliny nie są w stanie skonsumować tak wielkich
ilości azotanów. Azotany i ich pochodne masowo spłukiwane są do wód gruntowych i
powierzchniowych takich jak jeziora, rzeki i stawy. Dalszym następstwem
intensywnego nawożenia są zanieczyszczenia wody pitnej i szkody wyrządzone tak
ważnej dla życia warstwie ozonowej atmosfery.
Zagrożenia ludzkiego zdrowia przez nawozy mineralne pokazują nam, że
ingerencja ludzi w naturalne obiegi przekroczyła granice. Dlatego znacznie
oszczędniejsze i bardziej kontrolowane używanie nawozów mineralnych jest
nieodzowne.
44
Podsumowanie.
Ogólny stan czystości wód na terenie Gminy Kołbaskowo możemy uważać za
zadowalający. Zbadane próbki w nielicznych przypadkach wykazują odchylenia od
normy. Znalezione czynniki pochodzą w części z stosowanych na tym obszarze
pestycydów, które dostały się do zbiorników dzięki spływom powierzchniowym; z
zanieczyszczonych opadów atmosferycznych (kwaśne deszcze) oraz z atmosfery.
Należy stwierdzić, iż postawione cele zostały w całości zrealizowane.
1. Zebranie informacji dotyczących stanu czystości wód w Gminie Kołbaskowo.
Dzięki zaangażowaniu uczniów działających w projekcie zebrane zostały próbki z
zbiorników wodnych z terenu całej gminy. Po przeprowadzeniu analizy chemicznej
zebrano informacje dotyczące stanu czystości wód w naszej gminie.
2. Podniesienie wiedzy ekologicznej wśród uczniów gimnazjum.
Uczniowie dzięki projektowi uświadomili sobie skalę i przyczyny zanieczyszczeń wód
podziemnych i powierzchniowych bliskim ich obszarom. Wpłynęło to także na nabycie
umiejętności samodzielnego przeprowadzania badań biochemicznych w przyszłości.
Podniosła się też ich świadomość ekologiczna.
3. Rozbudzenie w uczniach potrzeby dbania o stan czystości wód.
Dowiadując się o stanie czystości wód, o tym też jak o nią dbać- siłą rzeczy
gimnazjaliści zaczęli odczuwać potrzebę utrzymania obecnego stanu rzeczy.
4. Zainteresowanie badaniami stanu czystości wód uczniów i społeczności
lokalnej.
Wzrosła znacznie świadomość ekologiczna stanu czystości wód wśród uczniów
gimnazjum, co z pewnością wpłynie na proekologiczne potraktowanie tego problemu w
momencie kiedy staną się oni gospodarzami tego terenu.
45
Przypisy.
[1] - Z. Kajak., Hydrobiologia-limnologia Ekosystemy wód śródlądowych,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
[2] - J. David Allan., Ekologia wód płynących, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998
[3] - Prof. dr Heintz-Werner Baer, Dr Hiltrud Graef, Günter Heichel, Klaus Heinzel, Dr
Christa Hocke, Prof. dr Rudolf Hundt, Dr Kurt Lobeck, Prof. dr Johannes Müller, Ute
Puschel, Roland Stade, Horst Theuerkauf., Biologia. Zbiór podstawowych wiadomości
dla ucznia, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1982
46
Bibliografia.
1. Bohl, M.; 1982: Zucht Und Produktion won Süβwasserfischen. DLG-Verlag
Frankfurt (Main)
2. E. Bajkiewicz-Grabowska, Z. Mikulski., Hydrologia ogólna, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1993, str. 69-96
3. Hütter, L.A.; 1988: Wasser und Wasseruntersuchung. Verlag Mortiz
Diesterweg., Frankfurt (Main)
4. J. David Allan., Ekologia wód płynących, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998, str. 36-57
5. M. Häfner., Ochrona środowiska. Księga Eko-testów do pracy w szkole i w
domu, Polski Klub Ekologiczny, Kraków 1993, str. 133-159, 223-254
6. Oehme, F. & Schuler, P.; 1983: Gelőst-Sauerstoff-Messung. A. Hüttig Verlag,
Heidelberg.
7. Prof. dr Heintz-Werner Baer, Dr Hiltrud Graef, Günter Heichel, Klaus Heinzel,
Dr Christa Hocke, Prof. dr Rudolf Hundt, Dr Kurt Lobeck, Prof. dr Johannes
Müller, Ute Puschel, Roland Stade, Horst Theuerkauf., Biologia. Zbiór
podstawowych wiadomości dla ucznia, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1982, str. 282-287
8. M. Kaczanowska (redakcja)., Przyroda Pomorza Zachodniego., OFICYNA IN
PLUS, Szczecin 2002
9. Schwoerbel, J.; 1979: Einführung In die Limnologie. UTB; Gustav Fischer
Verlag, Stuttgart, New York
10. Steffens, W.; 1981: Moderne Fischwirtschaft – Grundlagen und Praxis. Verlag
J.Neumann-Neudamm, Melsungen
11. Z.
Kajak.,
Hydrobiologia-limnologia
Ekosystemy
wód
śródlądowych,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, str. 32, 92, 106-107, 149-208,
275-331
12. Leksykon PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971
47
Spis tabel.
Tabela nr 2.1 – Tabela przeliczeniowa - Amon
Tabela nr 2.2 – Tabela przeliczeniowa - Azotyny
Tabela nr 2.3 – Tabela przeliczeniowa - Azotany
Tabela nr 2.4 – Tabela przeliczeniowa – Twardość całkowita
Tabela nr 2.5 – Tabela przeliczeniowa – Twardość węglanowa
Tabela nr 2.6 – Tabela przeliczeniowa – Fosforany
Tabela nr 3.1 – Wyniki badań z oczka wodnego w Barnisławiu.
Tabela nr 3.2 – Wyniki badań ścieków w Przecławiu.
Tabela nr 3.3 – Wyniki badań z oczka wodnego w Kamieńcu.
Tabela nr 3.4 – Wyniki badań stawu w Smolęcinie.
Tabela nr 3.5 – Wyniki badań stawu w Kamieńcu.
Tabela nr 3.6 – Wyniki badań oczka wodnego w Przecławiu.
Tabela nr 3.7 – Wyniki badań z oczka wodnego w Warzymicach.
Tabela nr 3.9 – Wyniki badań stawu z Warnika.
Tabela nr 3.10 – Wyniki badań stawu w Będargowie.
Tabela nr 3.11 – Wyniki badań stawu w Stobnie (1).
Tabela nr 3.12 – Wyniki badań stawu z poligonu w Siadle Dolnym.
Tabela nr 3.13 – Wyniki badań stawu z Będargowa.
Tabela nr 3.15 – Wyniki badań wody pitnej z Kołbaskowa.
Tabela nr 3.16 – Wyniki badań wody ze żwirowni w Karwowie.
48
Tabela nr 3.17 – Wynik badań wody z Rajkowa.
Tabela nr 3.18 – Wyniki badań wody ze Stobna (2).
Tabela nr 3.19 – Wyniki badań stawu w Bobolinie.
Tabela nr 3.20 – Wyniki badań wody z Warnika.
Tabela nr 3.21 – Wyniki badań Odry (Siadło Dolne).
Tabela nr 3.22 – Wyniki badań wody pitnej z Osiedla Zielone Pole w Przecławiu.
49
Spis zawartości dołączonej płyty CD.
1) Realizacja programu ekologicznego „Badanie naturalnych zbiorników wodnych
na terenie Gminy Kołbaskowo w Zespole Szkół w Przecławiu”.
50

Realizacja programu ekologicznego „Badanie naturalnych

Transkrypt

Podobne dokumenty

Badanie wody surowej (!!!). Parametry: 1. Twardość ogólna 2

BioKalonit – Badanie złoża na modelu wzorcowym kolumny

TWARDOŚĆ WODY

TWARDOŚĆ WODY Twardość wody w sieci wodociągowej w

Twardość wody

Twardość wody

wzór sprawozdania na pracownię z chemii fizycznej (format a4)

b15 – klej poliestrowy z włóknem

Jakość wody Jakość wody Twardość wody