prawo powszechne
Transkrypt
prawo powszechne
Wykład 4 z dnia 04-04-2009r. KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH Źródła prawa powinny mieć charakter ABSTRAKCYJNOŚCI i GENERALNOŚCI ABSTRAKCYJNOŚĆ normy prawnej oznacza, że wyznacza zachowanie takie, jakie zdarzyć się może w nieokreślonej liczbie przypadku GENERALNOŚĆ normy prawna oznacza, że jest ona kierowana do pewnej kategorii adresatów nie zaś do adresata wskazanego, co do tożsamości. System źródeł prawa określamy Konstytucją RP z 1997 roku i ma charakter dualistyczny. 1. Źródła prawa powszechnie obowiązujące 2. Źródła prawa wewnętrznie obowiązujące Dychotomiczny charakter systemu źródeł prawa polega na tym, że każdy akt normatywny musi być przyporządkowany albo prawu powszechnie obowiązującemu, albo prawu wewnętrznie obowiązującemu. Katalog źródeł prawa powszechnie obowiązujący ma charakter zamknięty zarówno pod względem przedmiotowym, jak i podmiotowym. Aspekt przedmiotowy polega na tym, że Konstytucja wymienia akty prawne powszechnie obowiązujące w sposób enumeratywny, czyli sposób zamknięty Aspekt podmiotowy polega na tym, że poszczególne przepisy Konstytucji wskazują precyzyjnie, które organy są właściwe do wydawania określonych aktów prawnych (jedynie te organy, które zostały wprost wskazane w Konstytucji posiadają kompetencję do ich stanowienia). Źródła prawa powszechnie obowiązujące biorąc pod uwagę kryterium mocy prawnej wyróżniamy: 1. 2. 3. 4. Konstytucja – Ustawy konstytucyjne Ustawy – Ratyfikowane Umowy Międzynarodowe – Prawo wspólnotowe Rozporządzenia Akty prawa miejscowego, – które są źródłami prawa powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.. 5. Rozporządzenia Prezydenta z mocą ustawy. • może być wydane wyłącznie w czasie stanu wojennego • gdy Sejm nie może się zebrać na posiedzenie • na wniosek Rady Ministrów • podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu • rozporządzenie może być wydane w zakresie i granicach określonych w Konstytucji, może dotyczyć zasad działania organu władzy publicznej oraz zakres w jakim mogą być ograniczane prawa i wolności człowieka i obywatela w czasie stanów nadzwyczajnych oraz zasady wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia praw i wolności obywatelskich. 1 USTAWY KONSTYTUCYJNE Podobieństwa do Konstytucji • mają najwyższą moc prawną • są uchwalane w szczególnym trybie Różnice • Ustawy konstytucyjne regulują pewien aspekt materii konstytucyjnej np. funkcjonowanie władzy publicznej • Ustawy konstytucyjne regulują materię konstytucyjną przez okres przejściowy • Ustawy konstytucyjne mogą służyć przygotowaniu i zmianom Konstytucji USTAWA Ustawa jest aktem prawnym tworzonym przez Sejm przy udziale Senatu w specjalnej procedurze ustawodawczej. W Polskim systemie prawnym ustawa ma nieograniczony zakres przedmiotowy. Zatem materią ustawy może być objęta każda dziedzina życia, jeżeli spełnione są 2 warunki: • nie zakazuje tego wyraźnie Konstytucja • uchwalane przepisy będą miały charakter normatywny tzn. generalny i abstrakcyjny a nie indywidualny i konkrety. Wyłączność ustawy oznacza, że warunkiem zaliczenia danej regulacji do źródła prawa powszechnie obowiązującego jest posiadanie wyraźnej podstawy i upoważnienia w przepisach ustawowych. UMOWY MIĘDZYNARODOWE Umowy Międzynarodowe stają się częścią porządku krajowego po ratyfikacji. Ratyfikacja oznacza ostateczną zgodę państwa na związanie się umową międzynarodową. Ten akt urzędowy Prezydenta podlega kontrasygnacie Prezesa Rady Ministrów. Wyróżniamy ratyfikację dużą (za zgodą sejmu w postaci ustawy} i małą {nie wymaga zgody). Procedurą dużej ratyfikacji są objęte umowy dotyczące: 1. 2. 3. 4. 5. Pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych Wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji Członkostwa RP w organizacji międzynarodowej Znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym Spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy. W tych przypadkach Umowy Międzynarodowe ratyfikowane są za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie przez Sejm . Projekt takiej ustawy przedkłada Sejmowi Rada Ministrów W pozostałych przypadkach Prezydent może ratyfikować umowy samodzielnie, Jeżeli nie jest wymagana zgoda ustawowa Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm o przedłożeniu umowy Prezydentowi. 2 Ratyfikowana Umowa Międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana (chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy) Umowy międzynarodowe ratyfikowane mają moc prawną równą ustawy, jednakże umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą. jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Natomiast Umowy Międzynarodowe Ratyfikowane bez zgody ustawowej ( w trybie małej ratyfikacji) ustępują przepisom ustawowym w razie kolizji. PRAWO WSPÓLNOTOWE Prawo pierwotne tzw. założycielskie i prawo pochodne czyli wtórne. Prawo pierwotne- do prawa pierwotnego należą przede wszystkim traktaty na mocy których powstały i kształtują się Wspólnoty Europejskie i Unie Europejskie Prawo wtórne- do prawa wtórnego zaliczamy przede wszystkim rozporządzenia i dyrektywy. Prawo pierwotne po ratyfikacji i ogłoszeniu w Dz U staje się częścią krajowego porządku prawnego i powinno być stosowane bezpośrednio (chyba że wymaga ustawy wprowadzającej) Jeżeli umowa była ratyfikowana w trybie tzw. dużej ratyfikacji to ma ona pierwszeństwo zarówno przed ustawą jak i przed pozostałymi aktami podstawowymi. Wtórne prawo wspólnotowe jest stosowane bezpośrednio mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. ROZPORZĄDZENIA Podmioty upoważnione do wydawania rozporządzeń : 1. Prezes Rada Ministrów 2. Rada Ministrów 3. Ministrowie kierujący określonymi działami administracji rządowej 4. Przewodniczący określonych w ustawach komitetów 5. Prezydent RP 6. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Rozporządzenie jest aktem prawnym bardzo ściśle związanym z ustawą. Pozostaje z ustawą 1. w związku kompetencyjnym co oznacza, że może być wydana tylko na podstawie ustawy 2. w związku funkcjonalny co oznacza, że może być wydany wyłącznie w celu wykonania ustawy. Podstawą wydania rozporządzenia jest decyzja ustawowa, która powinna określać: 1. Organ właściwy do wydania rozporządzenia 2. Zakres spraw przekazanych do uregulowania 3. Wytyczne dotyczące treści rozporządzenia 3 Wytyczne pozostają w sferze ustawodawcy. Ustawodawca zwykły określa sferę materii, która powinna być regulowana w rozporządzeniu. Rozporządzenie nie może bez wyrażnego uprawnienia ustawy wkraczać w sferę materii regulowanych innymi ustawami. Rozporządzenie jest aktem wtórnym wobec ustawy. AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO Mogą być stanowione przez Organy Samorządu Terytorialnego oraz Terenowe Organy Administracji Rządowej na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Są one wtórne względem ustawy. Upoważnienie do wydania prawa miejscowego nie musi być tak szczegółowe i rozbudowane jak w przypadku rozporządzeń wykonawczych. Akty Prawa Miejscowego obowiązują tylko na obszarze działania organów, które miały prawo je ustanowić. Akty muszą być ogłoszone w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym a tzw. przepisy porządkowe muszą być dodatkowo obwieszczone w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach społecznego przekazu. Prawo miejscowe podlega kontroli z punktu widzenia legalności przez sądy administracyjne (Wojewódzkie Sądy Administracyjne i Naczelny Sąd Administracji). 4