obserwacje

JUTRZENKA, GWIAZDA PORANNA
Wspólne
obserwacje
8 czerwca 2004 r. przejÊciem
Wenus na tle tarczy S∏oƒca
interesowali si´ wszyscy:
uczniowie, ich rodzice,
nauczyciele i inni
pracownicy szko∏y.
Maria Dobkowska
N
a obserwacje zaprosiliÊmy poprzez
portal internetowy stowarzyszenia „Integracja” osoby niepe∏nosprawne z Warszawy
(nasza szko∏a zbudowana jest bez barier
architektonicznych). PrzygotowaliÊmy plansze
poglàdowe, na których pokazano wzajemne
usytuowanie Ziemi, Wenus i S∏oƒca w dniu
8 czerwca 2004 roku oraz podstawowe informacje o Wenus.
Najm∏odsi badacze
Wszystkich informowaliÊmy o tym, jak niebezpieczne jest obserwowanie S∏oƒca go∏ym
okiem i poza obserwacjà projekcyjnà proponowaliÊmy obserwacj´ bezpoÊrednià przy u˝yciu masek ze szk∏em spawalniczym.
Szkolny teleskop zosta∏ wystawiony na
patio. Ekran, na który rzutowany by∏ obraz
46
[686]
dawany przez teleskop, umo˝liwia∏ obserwacj´ wielu osobom jednoczeÊnie.
Na pokaz zaproszeni zostali tak˝e uczniowie z klas nauczania poczàtkowego. WyjaÊniajàc, czego dotyczy obserwowane zjawisko,
przeprowadzi∏am çwiczenia modelowe zaçmienia S∏oƒca i przejÊcia Wenus. Uczniowie dostali pi∏ki tenisowe, które mia∏y wyobra˝aç wybrany obiekt w Uk∏adzie S∏onecznym. Na poczàtku powiedzia∏am kilka s∏ów o planetach i S∏oƒcu, ale ze zdumieniem stwierdzi∏am, ˝e dzieci
ju˝ pewnà wiedz´ majà. Nast´pnie uczniowie
zostali poproszeni o wykonanie doÊwiadczeƒ.
Pierwsze çwiczenie to modelowanie zaçmienia
S∏oƒca. G∏owa ucznia to Ziemia, a pi∏ka
tenisowa to Ksi´˝yc. WyjaÊni∏am, ˝e Ksi´˝yc
jest ma∏y i znajduje si´ stosunkowo blisko Ziemi. Podnoszàc du˝à pi∏k´ (do koszykówki, ale im wi´kszà uda si´ znaleêç, tym
lepiej), która wyobra˝a S∏oƒce prosi∏am, by
Wenus – inaczej Gwiazda Poranna
(Jutrzenka), Gwiazda Wieczorna.
To skalny glob pokryty g´stà warstwà
chmur. Obraca si´ wokó∏ S∏oƒca
zgodnie z ruchem wskazówek zegara,
inaczej ni˝ pozosta∏e planety.
˚ycie Szko∏y
Najm∏odsi badacze obserwowali niezwyk∏e zjawiska
ka˝dy uczeƒ zas∏oni∏ d∏onià jedno oko i obserwowa∏ S∏oƒce ustawiajàc na drodze do S∏oƒca,
(blisko oka, czyli blisko Ziemi) Ksi´˝yc.
Uczniowie zgodnie stwierdzili, ˝e choç pi∏ka
tenisowa jest ma∏a, mo˝e ca∏kowicie przes∏oniç
t´ du˝à, którà trzyma nauczyciel. Takie wyjaÊnienie powstawania zaçmienia S∏oƒca wydaje
mi si´ przekonujàce i mam nadziej´, ˝e dzieci
b´dà to çwiczenie pami´taç wtedy, gdy zajdzie
takie zjawisko (na zaçmienie S∏oƒca nie trzeba
przecie˝ czekaç 243 lata!).
okiem). Uczniowie widzieli ma∏à pi∏k´ na tle
du˝ej pi∏ki (˝ó∏tà plam´ na tle czerwonej).
WyjaÊnienie, ˝e plama widoczna na ekranie
na tle tarczy S∏oƒca to w∏aÊnie Wenus, okaza∏o si´ dla widzów zrozumia∏e!
Do koƒca roku uczniowie wspominali ten
szczególny dzieƒ, a maluchy spotykajàc mnie
na korytarzu pyta∏y, kiedy znowu b´dziemy
prowadziç jakieÊ obserwacje.
Dla mnie taki kontakt z tymi ma∏ymi uczestnikami pokazu by∏ bardzo interesujàcy. Wenus jest daleko
Nast´pnie powiedzia∏am, ˝e Wenus jest
daleko od Ziemi i je˝eli znajdzie si´ ona na linii prostej mi´dzy Ziemià i S∏oƒcem wyst´puje zjawisko obserwowane dzisiaj, dzi´ki teleskopowi, na ekranie. Tym razem poprosi∏am
dzieci, by wyciàgn´∏y r´k´ mo˝liwie daleko
i obserwowa∏y teraz du˝à pi∏k´ (nadal jednym
10/2004
Mgr MARIA DOBKOWSKA
Zespó∏ Szkó∏ Integracyjnych im. Raoula Wallenberga
w Warszawie
[687]
47