Zarządzanie ochroną środowiska
Transkrypt
Zarządzanie ochroną środowiska
21.02 .2016 Zarządzanie ochroną środowiska Tomasz Poskrobko Zakres wykładów • Teoretyczne aspekty nauki o zarządzaniu środowiskiem. • Organy i urzędy oraz środki zarządzania środowiskiem. • Polityka ekologiczna. Programowanie i planowanie ochrony środowiska. • Instrumenty zarządzania środowiskiem. • Obiekty zarządzania ochroną środowiska. • Zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwie. 1 21.02 .2016 Zakres ćwiczeń • Globalne i lokalne problemy środowiska przyrodniczego • Oceny odziaływania na środowisko • Zarządzanie środowiskiem według normy ISO 14001 Literatura • B. Poskrobko, T. Poskrobko, Zarządzanie środowiskiem w Polsce, PWE, Warszawa 2012 • A. Matuszak-Flejszman, System zarządzania środowiskowego w organizacji, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2007 2 21.02 .2016 Teoretyczne aspekty nauki o zarządzaniu środowiskiem Tomasz Poskrobko Kształtowanie środowiska ANTROPOPRESJA Ochrona środowiska Użytkowanie środowiska 3 21.02 .2016 Ochrona środowiska • Ochrona środowiska – jest to ograniczanie lub ukierunkowanie korzystania z ożywionych i nieożywionych zasobów i walorów przyrody celem zapewnienia ciągłości ich użytkowania i utrzymania właściwej jakości elementów biosfery. • Ochrona środowiska wyraża się w ograniczeniach wolności osobistych, szczególnie w odniesieniu do dysponowania prywatną własnością zasobów i walorów przyrody; Kształtowanie środowiska • Kształtowanie środowiska jest to świadome wprowadzanie zmian w ekosystemach i krajobrazach czyli, pomoc człowieka w takim ukierunkowaniu ich rozwoju, który zapewni wysoki stopień ich samo reprodukcji i jednocześnie przyniesie możliwie największe korzyści gospodarcze i społeczne, zarówno obecnie, jak i w bliższej oraz dalszej perspektywie. 4 21.02 .2016 Kształtowanie środowiska • Kształtowanie środowiska polega na: • kompensacji, czyli uzupełnianiu brakujących (przeważnie wyeliminowanych przez człowieka) ogniw obiegu materii i energii w celu zwiększenia produktywności ekosystemów, ich zdolności asymilacyjnych lub poprawy walorów estetycznych i mikroklimatycznych środowiska, mających wpływ na przyrodnicze warunki życia i rozwoju człowieka • redukcji niektórych elementów ekosystemu lub krajobrazu, najczęściej nadmiernie rozwiniętych ze względu na wcześniejszą ingerencję człowieka; • rekultywacji, czyli odtworzeniu zdegradowanych ekosystemów przez wyeliminowanie czynników powodujących degradację, na przykład nadmierne zasolenie lub zbytnie odwodnienie; • kształtowaniu krajobrazów, stosownie do wymogów zachowania różnorodności biologicznej i normalnych – ukształtowanych w procesie ewolucji - środowiskowych warunków życia człowieka. Użytkowanie środowiska • korzystanie w sposób stały z zasobów, sił, procesów i walorów przyrody do celów gospodarczych. • Polega ono na: • zagospodarowaniu powierzchni i przestrzeni; • korzystaniu z ożywionych i nieożywionych zasobów naturalnych oraz z naturalnych nośników lub źródeł energii (np. siły wiatru lub wody); • wykorzystaniu procesów przyrodniczych, na przykład fotosyntezy w uprawach rolnych; • usuwaniu do środowiska odpadów w celu ich naturalnej asymilacji. 5 21.02 .2016 Gospodarowanie środowiskiem • Gospodarowanie środowiskiem jest to korzystanie z zasobów, walorów i usług środowiska dla zaspokojenia potrzeb osobniczych i społecznych ludzi, przy jednoczesnym: • ograniczaniu strat i zachowaniu największej ostrożności w przekształcaniu ekosystemów lub tworów geologicznych przy eksploatacji zasobów nieodnawialnych, • wspomaganiu procesów przyrodniczych poddawanych antropopresji przy użytkowaniu zasobów odnawialnych, celem zapewnienia trwałości i wydajności ich funkcjonowania, • wykorzystywaniu walorów, sił i procesów przyrodniczych, tak aby nie przerywać naturalnych dróg obiegu materii, energii i informacji w ekosystemach. Kształtowanie środowiska Użytkowanie środowiska Ochrona środowiska Gospodarowanie środowiskiem 6 21.02 .2016 Środowisko przyrodnicze Zasoby środowiska Walory środowiska Usługi środowiska Środowisko przyrodnicze Zasoby środowiska Walory środowiska Usługi środowiska 7 21.02 .2016 Zasoby naturalne • Zasoby naturalne to bogactwa mineralne i organiczne, wykorzystywane przez człowieka w jego procesie życiowym, działalności gospodarczej, twórczej i rekreacyjnej. • Zasoby mogą być: • odnawialne w długim okresie, np. gleba, drzewostany, • odnawialne w krótkim okresie, np. trawy lub inne rośliny jednoroczne i kilkuletnie • nieodnawialne zidentyfikowane: eksploatowane, rezerwowe; • nieodnawialne hipotetyczne i spekulatywne; Lesistość Polski wg województw Źródło: A. Wasiak, Raport o stanie lasów w Polsce, Warszawa 2014 8 21.02 .2016 Środowisko przyrodnicze Zasoby środowiska Walory środowiska Usługi środowiska 9 21.02 .2016 Walory środowiska • Walory środowiska są to specyficzne układy elementów materialnych i klimatycznych, które wykorzystuje się bez ich fizycznej eksploatacji, np. osobliwości przyrodnicze, mikroklimat, piękno krajobrazu, wzajemny układ (położenie zasobów); Środowisko przyrodnicze Zasoby środowiska Walory środowiska Usługi środowiska 10 21.02 .2016 Usługi środowiska • Usługi środowiska są to walory, siły i procesy przyrodnicze oraz efekty ich istnienia i funkcjonowania, które dostarczają pozamaterialnych wartości niezbędnych do życia i rozwoju ludzkości oraz do przebiegu przyrodniczych procesów gospodarczych. Usługi środowiska mogą być: • biologiczno-ekologiczne - usługą jest funkcjonowanie wszystkich tych procesów przyrody, dzięki którym habitat człowieka zapewnia wysoką jakość przyrodniczych podstaw jego życia i rozwoju • społeczno-gospodarcze - usługą środowiska jest wszystko to, co ma istotne znaczenie dla normalnego przebiegu procesów gospodarowania, np. rozkładanie odpadów, samooczyszczanie się powietrza i wód, obieg substancji odżywczych w przyrodzie, produkcja miodu, zapylanie roślin uprawnych Zarządzanie środowiskiem • Nauka i działalność praktyczna zajmującą się projektowaniem, wdrażaniem, kontrolowaniem i koordynowaniem procesów gospodarowania środowiskiem (procesów użytkowania, kształtowania i ochrony). 11 21.02 .2016 Ogólny model systemu zarządzania WE Podsystem zarządzający (organy i instytucje zarządzające) Podsystem narzędzi zarządzania (środki i instrumenty zarządzania) Przedmiot i obiekt zarządzania WY Relacja między systemem zarządzającym a obiektem zarządzania Rodzaj relacji System zarządzający Kierunek relacji Obiekt zarządzania Regulacja Człowiek System techniczny (mechaniczny) Sterowanie Dowolny system złożony Dowolny system złożony Kierowanie Człowiek Grupa ludzi, zwierzę System techniczny Zarządzanie Człowiek Grupa ludzi System złożony z udziałem ludzi – relacje władcze System techniczny (mechaniczny) – partycypacja w zarządzaniu 12 21.02 .2016 Ogólny model systemu zarządzania WE Podsystem zarządzający (organy i instytucje zarządzające) Podsystem narzędzi zarządzania (środki i instrumenty zarządzania) Przedmiot i obiekt zarządzania WY Rozwinięty model podsystemu organów i instytucji zarządzania ORGAN ZARZĄDZAJĄCY Centralne i terenowe organy administracji rządowej Samorządy terytorialne Jednostki kontroli PODSYSTEM NARZĘDZI ZARZĄDZANIA Organy prawodawcze państwa OBIEKT ZARZĄDZANIA 13 21.02 .2016 Ogólny model systemu zarządzania WE Podsystem zarządzający (organy i instytucje zarządzające) Podsystem narzędzi zarządzania (środki i instrumenty zarządzania) Przedmiot i obiekt zarządzania WY Rozwinięty model podsystemu narzędzi zarządzania NARZĘDZIA ZARZĄDZANIA Regulacje ogólnoprawne SYSTEM ZARZĄDZAJĄCY Środki zarządzania Wskazania polityczno-programowe OBIEKT ZARZĄDZANIA Instrumenty zarządzania 14 21.02 .2016 Ogólny model systemu zarządzania WE Podsystem narzędzi zarządzania (środki i instrumenty zarządzania) Podsystem zarządzający (organy i instytucje zarządzające) Przedmiot i obiekt zarządzania WY Przedmiot zarządzania środowiskiem w modelu systemu ORGANY I INSTYTUCJE ZARZĄDZAJĄCE NARZĘDZIA ZARZĄDZANIA Krajobrazy Ekosystemy Różnorodność gatunkowa i genetyczna Przyroda PRZEDMIOT ZARZĄDZANIA Przestrzeń i powierzchnia ziemi Powietrze atmosferyczne Hałas i wibracje Woda Zanieczyszczenia i odpady Inne elementy 15