Społeczne kulturowe przemiany cielesności

SPOŁECZNO-KULTUROWE PRZEMIANY CIELESNOŚCI
KONWERSATORIUM
rok akademicki 2015/16
Prowadząca: dr hab. Honorata Jakubowska
e-mail: [email protected]
Dyżury: poniedziałek, g. 9.30-11.30, środa, g. 11.15-12.15, p.123
WSTĘP
Nasze ciała towarzyszą nam przez całe życie. Podejmujemy wobec nich liczne praktyki
zmieniając ich wygląd, kształt czy formę. Traktujemy jako źródło naszej tożsamości, ale równocześnie
jako narzędzie. Niezależnie od tego, jak dbamy o nasze ciała, nie jesteśmy w stanie zapobiec
zmęczeniu, chorobie, a w końcu śmierci. Ciało jest zatem źródłem przyjemności i cierpienia,
kapitałem i narzędziem, naszą wizytówką, ale też powodem do wstydu. Ciało może być
doświadczane, oglądane, dyscyplinowane, odrzucane, sprzedawane. Tym samym uwikłane jest w
szerszy kontekst społeczno-kulturowy, polityczny czy ekonomiczny. I jako takie będzie głównym
bohaterem naszych zajęć.
CEL ZAJĘĆ
Celem zajęć jest przedstawienie koncepcji analizowania ciała/cielesności, ale przede wszystkim
pokazanie praktycznych wymiarów i zastosowań socjologicznych analiz ciała/cielesności.
TEMATYKA ZAJĘĆ
Zagadnienia wstępne
1. Ciało jako konstrukt społeczno-kulturowy. Teoretyczne interpretacje ciała.
2. Badanie ciała i cielesności.
3. Przemiany cielesności, proces cywilizowania ciała.
4. Dyscyplinowanie ciała – zarządzanie ciałem.
5. Medykalizacja ciała.
6. Społeczne wytwarzanie seksualności. Zmysłowość i intymność ciała.
Zagadnienia szczegółowe
1. Ciało jako podmiot/przedmiot wymiany (np. sprzedaż narządów, dawstwo komórek, prawo
do dysponowania swoim ciałem i jego częściami: organami, tkankami, komórkami,
zwłokami;
poddawanie się eksperymentom medycznym)
2. Prostytucja, seks turystyka z perspektywy różnic płciowych.
3. Modyfikacje ciała (np. praktyki upiększające – od higieny poprzez operacje plastyczne,
tatuaże/piercing, ubiór, aktywność fizyczna, ....)
4. Cyborgizacja ciała, ucieleśnione technologie (np. protezy/zastawki/soczewki; biohakerzy,
nowe technologie, cyberprzestrzeń, ....)
5. Wstyd – tabu – wstręt (np. czego się wstydzimy w odniesieniu do ciała, co jest tabu, co
budzi w nas wstręt, fizjologia, np. zapachy ciała, choroba)
6. Nagość prywatna i publiczna (np. nagość w domu, nagość w sieci, mediach, erotyka,
pornografia)
7. „Inne” ciała – ich rola i miejsce w kulturze (np. pokazy osobliwości, ciała „inne” w mediach
(TLC, talk show, itd.))
8. Przestrzeń i przedmioty projektowane dla ciała (np. ergonomia, adresaci miejsc,
„kłopotliwe” cielesności, np. osoby starsze czy niepełnosprawne, wykluczający charakter
miejsc)
9. Ciało ciężarne (medialne reprezentacje ciała, presja dotycząca 'powrotu do formy' po ciąży,
doświadczanie ciężarnego ciała,....)
10. Dyskursy nie/jedzenia i wagi (problem otyłości, anoreksji, dyskurs zdrowego jedzenia, czy
otyłość może być trendy?, dyskryminacja otyłych?, "terror fitnessu")
Jestem również otwarta na inne tematy, problemy, które chcieliby Państwo umówić na zajęciach,
które są dla Was ważne czy interesujące.
WARUNKI ZALICZENIA
1. Obecność na zajęciach (dopuszczalne są 2 nieobecności).
2. Przygotowanie wraz z zespołem zajęć związanych z jednym z w/w zagadnień szczegółowych.
OCENA
Podstawą oceny będzie przygotowanie i przeprowadzenie zajęć. Do dyspozycji grupy są całe zajęcia.
Ich scenariusz należy wcześniej ze mną skonsultować.
W przypadku większej liczby nieobecności niż dopuszczona - konieczność zaliczenia dodatkowo
zadanych tekstów lub obniżenie oceny (do wyboru w przypadku ponad 50% obecności).
WYBRANA LITERATURA
Banaszak E., Czajkowski P. (red. naukowa) (2010). Corpus delicti. Rozkoszne ciało. Szkice nie tylko z
socjologii ciała. Warszawa: Difin.
Banaszak E., Czajkowski P., Florkowski R. (2012). Fenomeny kontroli ciała. Diffin
Bauman Z. (1995). Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności. Toruń: UMK.
Bieńko M. (2013). Intymne i prywatne praktyki codzienności. Warszawa: Wydawnictwa UW.
Breczko S. (2013). Polityzacja ciała. Między dyskursem publicznym a teorią socjologiczną. Kraków:
Nomos.
Buczkowski A. (2005). Społeczne tworzenie ciała. Płeć kulturowa i płeć biologiczna. Kraków:
UNIVERSITAS.
Ciało cielesne (2011) “Colloquia Anthropologica et Communicativa” . Wrocław: WUW.
Czaja D. (red.). (1999) Metamorfozy ciała. Świadectwa i interpretacje. Warszawa: Contago.
Drwięga M. (2002). Ciało człowieka. Studium z antropologii filozoficznej. Kraków: Księgarnia
Akademicka.
Etcoff N. (2000). Przetrwają najpiękniejsi. Warszawa: Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo WAB.
Foucault M. (1995). Historia seksualności. Warszawa: Czytelnik.
--------------- (1993). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa: Alatheja-Spacja
Habermas J. (2003). Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej? Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Historia ciała. T.1-3. Gdańsk: Słowo/obraz, terytoria.
Historia życia prywatnego, t.1-5. Praca zbiorowa. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
Izdebski Z., Ostrowska A. (2003). Seks po polsku. Zachowania seksualne jako element stylu życia
Polaków. Warszawa: MUZA.
Jakubowska H. (2009). Socjologia ciała. Poznań: Wydawnictwo UAM.
----------------- (2012). Ciało jako przedmiot badań socjologicznych - dylematy, pominięcia, możliwości,
"Przegląd Socjologii Jakościowej" Tom VIII Nr 2, s. 12-31.
----------------- (2015). Wiedza pozadyskursywna i sposoby jej badania na przykładzie przekazywania i
nabywania sportowych umiejętności, "Studia Socjologiczne", nr 3, s. 173–191.
Kacperczyk A., Byczkowska D. (red.). (2012). „Przegląd Socjologii Jakościowej”, Tom VIII, nr 2, Ciało w
przestrzeni społecznej.
Kaczorek M., Stachura K. (red.). (2009). Przemiany seksualności. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu
Gdańskiego.
Kochanowski J. (2013). Socjologia seksualności. Marginesy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Melosik Z. (1996). Tożsamość, ciało i władza teksty kulturowe jako (kon)teksty pedagogiczne. Poznań
– Toruń: EDYTOR S.C.
Mizielińska J. (2006). Płeć ciało seksualność. Od feminizmu do teorii queer. Kraków: UNIVERSITAS.
Praktyki cielesne (2006). J. Kurczewski i in., Warszawa: Trio.
Rachwał T., Więckowska K. (red.) (2012). (Nad)użycia ciała w kulturze. Toruń: UMK.
Seidmann S. (2012). Społeczne tworzenie seksualności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
seria „Przygody ciała” wydawnictwo Słowo, obraz, terytoria.
Shilling Ch. (2010). Socjologia ciała, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Szczepański Marek S., Pawlica Beata, Śliz Anna, Zarębska-Mazan Agnieszka (red.) (2008). Ciało
spieniężone? Szkice antropologiczne i socjologiczne. Śląskie Wydawnictwa Naukowe WSZ i NS – Tychy
Szczepański Marek S., Pawlicka Beata, Śliz Anna (2010). Potyczki psyche i soma. Elementy socjologii
ciała i aktywności fizycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Szpakowska M. (red.) 2008. Antropologia ciała. Zagadnienia i wybór tekstów. Warszawa:
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Ucieleśnienia i Ucieleśnienia II red. A. Wieczorkiewicz, J. Bator, Warszawa 2007 i 2008: IFiS PAN.
Vigarello G. (1997). Historia zdrowia i choroby. Od średniowiecza do współczesności. Warszawa:
Oficyna Wydawnicza Volumen.
--------------
(1998). Czystość i brud. Higiena ciała od średniowiecza do XX wieku. Warszawa:
Wydawnictwo W.A.B.
-------------- (2011). Historia urody. Ciało i sztuka upiększania od renesansu do dziś. Warszawa:
Wydawnictwo Aletheia.