sprawowanie liturgii - Kościół Szczecińsko

SPRAWOWANIE LITURGII
W KOŚCIELE SZCZECIŃSKO-KAMIEŃSKIM
(INSTRUMENTUM LABORIS)
WSTĘP
Konstytucja Soboru Watykańskiego II, o Świętej Liturgii „Sacrosanctum
Concilium”, ogłoszona przez Pawła VI dnia 4 grudnia 1963 roku, ukazała rolę liturgii w
kontekście teologicznym i szczególnie eklezjalnym. Adaptacją ogólnych zasad odnowy
liturgii określonych w Konstytucji soborowej do warunków lokalnych Kościoła pragnie
zająć się Archidiecezjalny Synod.
Liturgia, w świetle soborowej nauki, stanowi ośrodek całego życia
chrześcijańskiego zarówno Kościoła powszechnego jak i lokalnego. W niej osiąga punkt
szczytowy uświęcające działanie Boga i -będące odpowiedzią nań - kultowe działanie
człowieka. Jej sprawowanie domaga się świadomego, czynnego, zewnętrznego i
wewnętrznego udziału wszystkich wiernych. Są oni, na mocy chrztu i bierzmowania, jako
kapłański Lud Boży, do takiego udziału uprawnieni i zobowiązani (KL 11). Liturgia jest
„szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła i jednocześnie jest źródłem, z którego
wypływa cała jego moc” (KL 10).
Chociaż po II Soborze Watykańskim wiele uczyniono, by odnaleźć autentyczny
sens liturgii, to sporo jeszcze pozostało do zrobienia. Konieczna jest stała odnowa i ciągła
formacja wszystkich: kapłanów, osób konsekrowanych i świeckich.
Prawdziwa odnowa nie polega na wprowadzaniu arbitralnych zmian, ale na: coraz
lepszym uświadamianiu znaczenia tajemnicy, tak by liturgia stała się momentami
komunii z wielkim i świętym misterium Trójcy. Jeśli święte czynności będą sprawowane,
jako moment spotkania z Bogiem i otwarcia się na Jego dary, jako autentyczny wyraz
życia duchowego, Kościół w Europie będzie mógł naprawdę umacniać swą nadzieję i
ofiarować ją tym, którzy ją zagubili.
Dlatego konieczny jest wielki wysiłek formacyjny. Formacja mająca na celu
ułatwianie zrozumienia prawdziwego sensu liturgii Kościoła, a także odpowiednie
pouczenie o obrzędach, wymaga autentycznej duchowości i wychowania do tego, by
przeżywać ją w pełni. Należy zatem intensywnie rozwijać prawdziwą “mistagogię
liturgiczną” z czynnym udziałem wszystkich wiernych - każdego na należnym mu
miejscu - w świętych czynnościach, szczególnie w Eucharystii.
Bardzo wiele uwagi należy poświęcić sprawowaniu sakramentów jako czynności
Chrystusa i Kościoła, mających na celu oddawanie czci Bogu, uświęcenie ludzi i
budowanie kościelnej wspólnoty. Skoro uznajemy, że sam Chrystus działa w nich przez
Ducha Świętego, sakramenty należy sprawować z najwyższą troską, zabiegając o
stworzenie odpowiednich warunków. Kościół lokalny winien wzmóc swe wysiłki w
zakresie duszpasterstwa sakramentów, tak, aby wierni mogli poznać ich głęboką prawdę.
1
Trzeba zwrócić uwagę na konieczność stawienia czoła dwóm niebezpieczeństwom: z
jednej strony wydaje się, że pewne środowiska kościelne zagubiły pierwotny sens
Sakramentów i mogą spłycać sprawowane misteria; z drugiej wielu ochrzczonych,
zgodnie ze zwyczajem i tradycją, nadal przyjmuje sakramenty w znaczących momentach
życia, nie postępuje jednak zgodnie ze wskazaniami Kościoła.
I. Sakrament chrztu
1. Mimo upływu wielu lat od wprowadzenia z inicjatywy Soboru Watykańskiego II
odnowionych obrzędów chrzcielnych, znajomość teologii chrztu jest u wielu katolików
słabo związanych z życiem Kościoła, niewystarczająca. Sakrament ten bywa traktowany
jako element zwyczaju, a niekiedy wręcz jako magiczne zabezpieczenie się przed
ewentualną chorobą.
2. Sobór Watykański II przypomniał, że chrzest jest sakramentem wiary i że
niemowlętom udziela się go w wierze Kościoła, którą wyrażają rodzice i chrzestni.
Konsekwencją zaś przyjęcia tego sakramentu jest wychowanie dziecka w wierze Kościoła.
Prawdy te przypominają obrzędy chrztu św., według których rodzice i chrzestni
publicznie proszą o chrzest dla dziecka, pierwsi po kapłanie kreślą znak krzyża na jego
czole, odnawiają swoje przyrzeczenia chrzcielne i wyrażają decyzję wprowadzenia
dziecka do dojrzałej wiary.
3. W celu pogłębienia świadomości chrzcielnej i poprawnej praktyki tego
sakramentu:
a) duszpasterze będą przypominać, że rodzice katoliccy mają obowiązek zatroszczyć się o
to, by ich dzieci zostały ochrzczone w pierwszych tygodniach po urodzeniu. Możliwie
najszybciej po urodzeniu powinni udać się do proboszcza, by prosić o sakrament dla
dziecka.
b) chrzest dziecka powinien być poprzedzony odpowiednim przygotowaniem rodziców i
chrzestnych. Chrzestni mogą uczestniczyć w takim przygotowaniu w swoich parafiach.
Na jego program winna złożyć się katecheza sakramentalna oraz modlitwa. Należy
angażować do tego przygotowania także katolików świeckich, zwłaszcza z ruchu oazy
rodzin, rodziny rodzin itp.
c) do godziwego ochrzczenia dziecka wymaga się, aby zgodzili się na to rodzice dziecka
lub przynajmniej jedno z nich oraz by istniała uzasadniona nadzieja, że dziecko będzie
wychowane po katolicku.
d) jeżeli o chrzest proszą rodzice tylko przygodnie praktykujący, którzy nie gwarantują
katolickiego wychowania, proboszcz nie powinien odmawiać udzielenia chrztu, lecz
odroczyć jego termin, by przygotować ich do spełnienia wymaganych warunków
koniecznych do udzielenia chrztu ich dziecku.
e) przyjmujący chrzest winien mieć chrzestnego albo chrzestną lub też chrzestnego i
chrzestną. Zadaniem ich jest „wspomaganie rodziców w staraniu o to, by dziecko doszło
do wyznawania wiary i wyrażało ją życiem” (OBP 8). Stwierdzenie kwalifikacji
moralnych chrzestnych należy do proboszcza parafii ich zamieszkania.
2
f) dzieci, które nie zostały ochrzczone w okresie niemowlęctwa, a doszły do wieku
rozeznania oraz osoby dorosłe przygotowują się do sakramentu chrztu św. przez tzw.
„wtajemniczenie chrześcijańskie”, które trwa - w zależności od potrzeby - przez czas
dłuższy lub krótszy. Dzieli się ono na okresy i obejmuje własne obrzędy (zob. Obrzędy
chrześcijańskiego wtajemniczenia, roz-dz. V).
g) proboszczowie mają obowiązek zatroszczyć się, aby każdy parafianin umiał ochrzcić w
niebezpieczeństwie śmierci. Dotyczy to zwłaszcza rodziców, położnych, opiekunów
społecznych i pielęgniarek. Każdy chrześcijanin powinien znać formułę chrztu w
naglącym wypadku.
h) zaleca się, aby ochrzczony obchodził rocznicę chrztu przez odnawianie przyrzeczeń
chrzcielnych. To odnowienie przyrzeczeń ma szczególnie uroczysty charakter w dniu I
Komunii św., przed przyjęciem bierzmowania oraz w czasie liturgii Wigilii Paschalnej.
Znaczenie sakramentu chrztu wymaga ponadto, by co jakiś czas wszystkim wiernym
przypominano łaski płynące z chrztu.
i) imieniny są starym chrześcijańskim zwyczajem obchodzenia pamiątki chrztu św. w
dniu świętego patrona.
II. Sakrament bierzmowania
4. Sobór Watykański II naucza, że bierzmowanie jest dalszym etapem
wtajemniczenia chrześcijańskiego (KL 71). Przez ten sakrament ochrzczeni „jeszcze ściślej
wiążą się z Kościołem, otrzymują szczególną moc Ducha Świętego i w ten sposób jeszcze
mocniej zobowiązani są, jako prawdziwi świadkowie Chrystusa, do szerzenia wiary
słowem i uczynkiem oraz bronienia jej” (KK 11).
5. Znajomość tego sakramentu oraz jego roli w życiu chrześcijańskim zdaje się
niewystarczająca.
6. W szczególności należy w duszpasterstwie zwrócić uwagę na następujące
sprawy:
a) zgodnie z obowiązującym programem katechetycznym, przygotowanie młodzieży do
sakramentu bierzmowania przypada na klasę I, II i III gimnazjum. Udzielanie tego
sakramentu winno dlatego obejmować młodzież kończącą gimnazjum. Przygotowanie do
przyjęcia sakramentu bierzmowania w szkole należy uzupełnić spotkaniami młodzieży w
parafii.
b) duszpasterze powinni troszczyć się, aby świadek bierzmowania posiadał odpowiednie
kwalifikacje religijno-moralne.
c) katecheza przygotowawcza do bierzmowania obejmuje nie tylko kandydatów, lecz
także rodziców, rodzinę, świadków bierzmowania oraz całą wspólnotę parafialną. Winna
ona prowadzić do pogłębienia znajomości tego sakramentu, ożywienia wiary oraz
odpowiedzialności za wiarę i jej obrony wobec współczesnych zagrożeń.
d) dorośli, którzy nie przyjęli dotąd tego sakramentu winni to uczynić we własnej parafii.
Co miesiąc udziela się sakramentu bierzmowania dla opóźnionych w Katedrze. Za ich
przygotowanie do przyjęcia sakramentu odpowiadają ich duszpasterze. Oni też powinni
zadbać o przyjęcie przez nich sakramentu pokuty.
3
7. Przyjaźń z Duchem Świętym winna być starannie pielęgnowana, a łaska
sakramentu ożywiana. Okazją może być każda rocznica bierzmowania i udzielanie
sakramentu bierzmowania w parafii. Podobnie wejście młodzieży w nowe środowisko
(wyjście z domu rodzinnego i zamieszkanie w internacie) oraz ukończenie 18 roku życia
i uzyskanie dojrzałości prawnej, może być okazją ożywienia łaski bierzmowania. Także
przygotowanie do sakramentu małżeństwa jest okazją do ukazania bierzmowanym
nowych zadań.
III. Sakrament Eucharystii
8. Szczytem i źródłem liturgii jest tajemnica Eucharystii. Można zaobserwować u
wielu ożywienie uczestnictwa w niej oraz wzrost częstotliwości przyjmowania Komunii
św. Równocześnie dla wielu Eucharystia wciąż nie stanowi centrum życia
chrześcijańskiego. Świadczy o tym liczba katolików opuszczających niedzielną Mszę św.,
tak dorosłych jak dzieci i młodzieży, a także bierność i obojętność pewnej liczby
uczestników. Stąd wprowadzenia do odnowionych obrzędów mszalnych nie można
uznać za zakończone. Musi ono dokonywać się ciągle, między innymi w czasie samego
sprawowania Najświętszej Ofiary.
9. Szczególnej troski wymaga niedzielna Msza św. Wyrazem jej będzie pogłębienie
jej rozumienia przez wiernych. Ważną rolę mogą w tej dziedzinie pełnić działające w
parafiach ruchy katolików świeckich oraz grupy duszpasterskie. Świadomy i pełny udział
w liturgii mszalnej ich członków jest najlepszą drogą do pogłębienia świadomości
liturgicznej całej parafii.
10. Warunkiem owocnego sprawowania Eucharystii jest staranne przygotowanie
się celebransa oraz współdziałających zespołów liturgicznych. Nie przygotowana czy
niestarannie pełniona służba liturgiczna gorszy i przeszkadza we właściwym przeżyciu
Najświętszej Ofiary.
11. Przygotowanie niedzielnej Eucharystii powinno zmierzać do pewnej jej jedności
tematycznej. Dlatego w oparciu o homilię należy przygotować krótkie wprowadzenie
wstępne, ewentualne wprowadzenia do czytań, a przede wszystkim modlitwę
powszechną oraz ustalić odpowiednie pieśni. Msza św. niedzielna będzie wtedy stanowić
rodzaj katechezy, która z jednej strony tłumaczy treść Mszy św., a z drugiej wiąże ją z
życiem.
12. Każdy kapłan powinien dobrze sobie przyswoić i sumiennie stosować zalecenia
zawarte we wprowadzeniach do ksiąg liturgicznych. Ogólne Wprowadzenie do Mszału
Rzymskiego może i powinno stanowić bogate źródło pogłębiania pobożności
eucharystycznej dla duszpasterza, homilety i katechety oraz wiernych. Należy zwrócić
baczną uwagę na wielką i niedocenioną rolę milczenia we Mszy św. (sacrum silentium) i
wyjaśniać jego sens i znaczenie. Nie należy opuszczać obowiązkowych chwil milczenia.
Według Ordo Missae należy zachowywać milczenie po wezwaniu do aktu pokuty oraz
między „Módlmy się” a kolektą; można je zachowywać po homilii, zaleca się po Komunii
św.
4
13. Zatroszczyć się o pogłębienie formacji religijnej i liturgicznej wszystkich
pełniących funkcje liturgiczne i współdziałających
w sprawowaniu liturgii a więc:
organistów, kościelnych, lektorów, kantorów, psałterzystów, chórzystów, ministrantów.
Ważne byłoby stopniowe wprowadzenie w Archidiecezji praktyki udzielania Komunii
św. przez odpowiednio uformowanych duchowo wiernych świeckich. Musiałoby to
zostać poprzedzone starannym przygotowaniem ludu Bożego.
14. Trzeba rozsądnie ustalać porządek i liczbę Mszy św. niedzielnych,
uwzględniając rzeczywiste potrzeby wiernych. Zbytnie mnożenie Mszy św. bywa
przyczyną pośpiechu i pociąga za sobą niebezpieczeństwo rutyny przy jej sprawowaniu.
15. Jednolite postawy i gesty liturgiczne są czynnikiem wspólnoto-twórczym. W
liturgii mszalnej z okazji ślubów czy pogrzebów, kiedy spotykają się wierni z różnych
parafii a nawet diecezji, ujawnia się różnorodność postaw. Należy dlatego dążyć do tego,
by w każdej parafii byt realizowany jednolity układ postaw mszalnych zatwierdzony
przez Konferencję Episkopatu Polski.
16. Ważną rolę w liturgii parafialnej spełnia sprawnie działające nagłośnienie.
Winno ono w miarę możności znajdować się w każdym kościele. Wykładowcy liturgiki,
homiletyki i fonetyki mają obowiązek wychować alumnów Seminarium do poprawnej
dykcji i umiejętności posługiwania się aparaturą nagłaśniającą.
17. Jako przygotowanie do niedzielnej Eucharystii zaleca się odczytanie w sobotę w
rodzinie tekstów Pisma św. na najbliższą niedzielę. Teksty te drukuje prasa katolicka, a
kalendarze katolickie podają odnośniki biblijne na każdy dzień.
IV. Sakrament pokuty i pojednania
18. W świadomości współczesnego człowieka zanika poczucie winy i grzechu. Jest
to skutek osłabienia wiary w Boga. Zanika także, jako skutek minionego okresu
totalitarnego, świadomość nieuczciwości społecznej. Nie sprzyja pogłębieniu sakramentu
pokuty sprawowanie go w dużych grupach, w pośpiechu, wśród śpiewów i modlitw
mszalnych.
19. Sobór Watykański II przypomina, że do Kościoła należą także grzesznicy. Jest
on święty i zarazem ciągle potrzebujący oczyszczenia, dlatego ustawicznie podejmuje
pokutę (KK 8). Wychowanie człowieka do nawrócenia oraz ofiarowanie mu daru
pojednania należy do istotnej misji Kościoła, kontynuatora zbawczego dzieła Boskiego
Założyciela (ReP 23).
20. Kościół zna i docenia liczne i zróżnicowane formy pokuty: jedne o charakterze
liturgicznym czy paraliturgicznym, poczynając od aktu pokuty we Mszy św., po
nabożeństwa przebłagalne i pielgrzymki; inne o charakterze ascetycznym, takie jak post.
Jednakże żaden z nich nie jest równie znaczący, ani w sposób nadprzyrodzony skuteczny,
5
wznioślejszy, a równocześnie dostępniejszy w samym swym obrzędzie, jak sakrament
pokuty (ReP 28).
21. Synod Archidiecezjalny wskazuje, że zadaniem duszpasterskiego pouczenia o
pokucie jest wyrobienie w człowieku przekonania o jego zależności od Boga. Należy
dlatego stwarzać okazje i zachęcać wiernych do udziału w spowiedzi, szczególnie
adwentowej, wielkopostnej, z okazji odpustów i uroczystości Bożego Ciała.
22. Synod zaleca co następuje:
a) przyzwyczajać wiernych do korzystania z sakramentu pokuty poza czasem
sprawowania Najświętszej Ofiary Mszy św., szczególnie w piątkowe, sobotnie i
przedświąteczne popołudnia i wieczory, gdy cisza panująca w kościele umożliwia lepsze
przygotowanie się i przyjęcie sakramentu. Należałoby pomyśleć o odrębnych miejscach
dla sprawowania sakramentu pokuty oddzielonych od głównej przestrzeni kościoła, np.
kaplicach pojednania. Sakramentalna formuła rozgrzeszenia powinna być wypowiadana
powoli i wyraźnie, aby była słyszana przez penitenta.
b) unikać należy masowych spowiedzi starszych dzieci i młodzieży, organizując spowiedź
w mniejszych grupach, także w czasie rekolekcji.
c) dla pogłębienia świadomości grzechu i potrzeby pokuty należy poprzedzać
indywidualne spowiedzi grup, nabożeństwem pokutnym, zwłaszcza z okazji rekolekcji,
misji, dni skupienia, rozpoczęcia lub zakończenia roku szkolnego dzieci i młodzieży.
d) nabożeństwa pokutne można także urządzać niezależnie od spowiedzi, zwłaszcza w
okresie Wielkiego Postu, podkreślając jednak zawsze obowiązek spowiedzi
indywidualnej. Celem tych nabożeństw jest: rozwijanie ducha pokuty, przygotowanie
wiernych do spowiedzi indywidualnej, wychowanie dzieci do stopniowego
uświadamiania sobie czym jest grzech oraz wyzwolenie z niego przez Chrystusa
e) godne polecenia jest korzystanie całej rodziny z sakramentu pokuty z okazji rocznic
małżeńskich, imienin, odpustu parafialnego itp. poprzedzone wzajemnym
przeproszeniem się w domu.
f) mając świadomość ludzkiej słabości należy pamiętać, że sakrament pokuty nie tylko
gładzi grzechy, ale daje łaskę sakramentalną w pracy nad sobą. Stąd Synod zachęca do
regularnej spowiedzi, np. miesięcznej.
V. Sakrament namaszczenia chorych
23. W praktyce udzielania sakramentu namaszczenia chorych należy przełamywać
opory i strach przed tym sakramentem. Zabobonny lęk związany często jeszcze z
sakramentem chorych rozumianym jako zapowiedź śmierci, wpływa u wielu na
odsuwanie decyzji o jego przyjęciu. Na życzenie rodziny bywa on udzielany czasem
dopiero w agonii, niekiedy po utracie świadomości, a nawet i po zgonie. Stąd Sobór
Watykański II podkreślił, że porą odpowiednią na przyjęcie tego sakramentu nie jest
ostateczne zagrożenie utraty życia, lecz poważna choroba lub starość (KL 73).
24. W związku z powyższym:
6
a) Katecheza i przepowiadanie powinny regularnie poruszać temat troski o chorych jako
obowiązku spoczywającym na całej wspólnocie chrześcijańskiej, szczególnie zaś na
najbliższej rodzinie.
b) Koniecznie trzeba przezwyciężać uprzedzenie chorych i ich rodzin; do sakramentu
chorych i odkładanie jego przyjęcia na moment zagrożenia życia nauczając, że celem
sakramentu jest pomoc w chorobie i w odzyskaniu zdrowia.
c) Należy włączyć do współpracy z duszpasterstwem chorych pracowników służby
zdrowia, członków grup charytatywnych, którzy mogą pomóc kapłanowi w dotarciu do
chorego.
d) Duszpasterze winni regularnie, najlepiej co miesiąc, odwiedzać chorych i udzielać im
sakramentów św. W parafii należy prowadzić księgę chorych. Kościół zaleca udzielać
sakramentu namaszczenia z okazji ważniejszych zgromadzeń liturgicznych także tym
chorym, którzy nie są obłożnie chorzy i mogą dotrzeć do kościoła o własnych siłach. W
szczególności chodzi o dni chorych, rekolekcje, misje św., odpust parafialny oraz Msze
św. dla chorych.
e) Należy wyczulać wiernych na konieczność wezwania kapłana do osoby zagrożonej
śmiercią, np. w wyniku nieszczęśliwego wypadku. Jest rzeczą polecenia godną, by
wierzący mieli przy sobie jakiś znak ich wiary np. krzyżyk, medalik, różaniec, by w
wypadku zagrożenia życia wezwano do nich kapłana.
f) Należy pamiętać, że w bliskim niebezpieczeństwie śmierci wszyscy ochrzczeni, którzy
mogą przyjąć Eucharystię są zobowiązani do jej przyjęcia. Otrzymują bowiem w ten
sposób zadatek zmartwychwstania. Jeśli to jest możliwe, należałoby udzielać Wiatyku
podczas Mszy św., aby chorzy mogli przyjąć Go pod dwiema postaciami (Sch 26-27).
g) Szczególna troska o chorych spada na ich rodzinę i bliskich. Oni to przede wszystkim
powinni pokrzepiać chorych słowami wiary i wspólną modlitwą oraz zachęcać ich, by
łączyli się z męką
i śmiercią Chrystusa.
h) Gdy stan zdrowia chorych pogarsza się, bliscy mają obowiązek w porę powiadomić
kapłana i pomóc cierpiącym w przygotowaniu się do przyjęcia sakramentów św. Zaleca
się, by sami byli obecni przy udzielaniu sakramentu namaszczenia (Sch 34-35).
VI. Sakrament kapłaństwa
25. Zagadnienia dotyczące kapłanów omawiają szerzej synodalne dokumenty
Komisji ds. duchowieństwa. W praktyce duszpasterskiej okazją do pogłębienia
problematyki kapłańskiej są: pierwsze czwartki miesiąca, tygodnie modlitw o powołania,
prymicje kapłańskie, rocznice święceń, a także liturgia Mszy Krzyżma i Wieczerzy
Pańskiej we Wielki Czwartek.
VII. Sakrament małżeństwa
26. Ocena sytuacji sakramentalnego małżeństwa jest bardzo złożona. Z jednej
strony wzrasta liczba małżeństw gromadzących się na wspólnej modlitwie i czytaniu
Pisma św., przez co starają się oprzeć małżeństwo na Chrystusie. Istnieje duże
zaangażowanie świeckich w duszpasterstwie rodzin, wskazujące na coraz większą
odpowiedzialność za chrześcijański kształt małżeństwa. Jest ruch na rzecz obrony życia,
skupiający wielu młodych, który wskazuje na szacunek wobec tajemnicy życia ludzkiego i
odpowiedzialnego rodzicielstwa pojętego zgodnie z zasadami chrześcijańskimi oraz na
7
szacunek dla ludzkiego ciała. Z drugiej strony narasta lawina zjawisk negatywnych.
Liczne rozwody świadczą o trudnościach życiowych, lecz także o słabym poczuciu o
nadprzyrodzonym charakterze małżeństwa. Odnosi się wrażenie, że małżeństwo
sakramentalne zamiast być źródłem siły, przeżywane jest przez wielu jako przeszkoda w
realizowaniu wolności, a więc jako ograniczenie człowieka. Można obserwować
odsakralizowanie małżeństwa zarówno w chwili zawarcia jak i w jego trwaniu.
27. Dlatego:
a) trzeba rozwijać i pogłębiać duszpasterstwo rodzin, by dzieci wychowywały się w
klimacie wiary i szacunku dla nadprzyrodzonego charakteru małżeństwa i rodziny.
b) młodzież winno się w rodzinie wychowywać do chrześcijańskiej miłości, której
korzenie tkwią w miłości Boga, a rozwija się ona i dojrzewa przez bezinteresowny dar z
siebie; Należy kształtować w nich szacunek do czystości, aby we właściwym czasie i
wieku mogli przejść do uczciwego narzeczeństwa i małżeństwa (por. KK 49).
c) przygotowanie do małżeństwa należy kształtować według aktualnie obowiązującej
Instrukcji Episkopatu o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele Katolickim”.
d) duszpasterze niech zabiegają o godne sprawowanie liturgii sakramentu małżeństwa;
jeżeli to jest możliwe, niech sakrament ten sprawowany będzie podczas Mszy św. Można
wtedy skorzystać z prawa udzielania nowożeńcom Komunii i św. pod dwiema
postaciami.
e) należy gorliwie starać się o to, by w każdej parafii działały pod opieką duszpasterzy
ruchy katolickie służące świętości rodziny, a w tym także odpowiedzialnemu
rodzicielstwu.
f) małżonków należy zachęcać, by rocznicę przyjęcia sakramentu małżeństwa obchodzili
w ramach liturgii, tzn. przez udział we Mszy św. i Komunię św. całej rodziny. Szczególnie
uroczyście niech obchodzą srebrne i złote gody małżeńskie.
g) w każdej rodzinie katolickiej trzeba ożywiać lub wprowadzać na nowo wspólną
modlitwę i rozmowy na tematy wiary, praktykę czytania Pisma św., zarówno przez
dorosłych jak przez młodzież i dzieci oraz liturgię rodzinną w ciągu roku kościelnego.
Będzie to wiązać rodzinę z Bogiem - Ojcem i Panem naszym.
VIII. Sakramentalia
28. Kościół ustanawia sakramentalia, czyli znaki święte, które osiągają skutki
duchowe przez modlitwę Kościoła (KL60). Sobór Watykański II przypomina także, że
„sakramentalia uświęcają różne okoliczności życia i przygotowują ludzi do przyjęcia
skutku sakramentów” (KL 60).
Szereg sakramentaliów zakorzeniło się głęboko w polskiej pobożności, np.: święcenie
pokarmów. Inne natomiast bywają niedoceniane lub wręcz zanikają w życiu wiernych,
np.: woda święcona, święcenie palm.
29. Duszpasterze winni zatem tłumaczyć rolę sakramentaliów w Kościele i w życiu
codziennym katolików.
a) zaleca się, by przed każdym udzielaniem sakramentaliów duszpasterze wyjaśniali
wiernym cel sprawowanego obrzędu oraz jego sens teologiczny.
8
b) duszpasterze winni chętnie błogosławić chorych, dzieci i innych w ważniejszych
okolicznościach życia. Niech także podtrzymują zwyczaj poświęcania, zgodnie z rokiem
liturgicznym, domów, kredy, potraw, płodów ziemi, pól, zwierząt i przedmiotów
związanych z kultem oraz z kulturą człowieka.
c) rodzice, wypełniając swe powszechne kapłaństwo w Kościele domowym, niech
udzielają dzieciom swego błogosławieństwa przy chrzcie, przed l Komunią św., przed
ślubem, przed prymicjami kapłańskimi. Niech także pielęgnują w swoich domach
modlitwę przed i po posiłkach.
30. Sobór Watykański II w Konstytucji o Liturgii umieszcza artykuły dotyczące
obrzędów pogrzebowych w rozdziale o sakramentaliach. Postawę współczesnego
człowieka wobec śmierci charakteryzuje z jednej strony ucieczka przed myślą o własnej
śmierci, a z drugiej strony lęk i pewna fascynacja rzeczywistością śmierci. Umieranie
człowieka w szpitalach staje się coraz bardziej anonimowe i przeżywane w samotności.
Także katolikom grozi dehumanizacja, a może i dechrystianizacja tego najważniejszego
momentu w życiu człowieka. Szczególne nasilenie negatywnych zjawisk wokół śmierci
występuje przy pogrzebach na terenie wielkich cmentarzy w miastach. Ich pracowników
znieczula rutyna i pośpiech. Liturgiczne obrzędy pogrzebowe przesycone paschalną
dynamiką śmierci i zmartwychwstania Chrystusa nie docierają często do uczestników
pogrzebu. Trzeba dlatego zastanowić się nad tym na konferencjach dekanalnych i podjąć
inicjatywy prowadzące do przywrócenia paschalnych treści liturgicznym obrzędom
pogrzebu:
a) duszpasterze powinni częściej niż dotąd pouczać wiernych o paschalnym wymiarze
życia i śmierci. „Alleluja” śpiewane podczas Mszy św. pogrzebowej jest wyrazem takiego
chrześcijańskiego widzenia śmierci.
b) wskazane jest pielęgnowanie parafialnych tradycji religijnych związanych ze śmiercią i
pogrzebem. A więc:
- modlitwy rodziny i znajomych u trumny zmarłego,
- udział wiernych w pogrzebie i zamawianie Mszy św. za zmarłego,
- pełny i czynny udział rodziny we Mszy św. pogrzebowej przez niesienie do ołtarza
darów ofiarnych i Komunię św.
- zamawianie Mszy św. w rocznicę śmierci.
c) spojrzenie na śmierć może pogłębić modlitewna obecność kapłana przy umierającym.
d) ważną rolę duszpasterską spełnia dobrze przygotowana liturgia pogrzebowa, wraz ze
słowami kapłańskiego pouczenia.
e) zgodnie z kanonem 1183 zwraca się uwagę na obowiązek stosowania pełnej formy
obrzędowej pogrzebu dzieci, nawet tych, które zmarły przed chrztem, jeśli rodzice
pragnęli je ochrzcić. Odnosi się to również do dzieci pozbawionych życia przed
urodzeniem.
f) normy odnośnie pogrzebu samobójców, jawnych grzeszników i zmarłych w
niesakramentalnym
małżeństwie
podaje
„Instrukcja
liturgiczno-duszpasterska
Episkopatu Polski” zamieszczona w „Obrzędach pogrzebu” (wydanie II).
g) wierni winni zatroszczyć się, by napisy nagrobne wyrażały nadprzyrodzoną wiarę i
ufność w życie wieczne. Również treść nekrologów powinna wyrażać wiarę katolików i
nie podkreślać rozpaczy.
9
h) rodzina jest wspólnotą najbardziej odpowiednią do wychowania do życia
chrześcijańskiego i do śmierci.
IX. Liturgia godzin
31. Liturgia Godzin jest głosem całego Mistycznego Ciała Chrystusa. Powszechne
przekonanie uważa ją nadal za czynność zarezerwowaną wyłącznie dla duchownych.
Należy zatem dążyć do tego, by w miarę możności przywrócić wspólnotowe
sprawowanie niedzielnych i świątecznych nieszporów. Synod zachęca także ludzi
świeckich do odmawiania choćby części Liturgii Godzin. Ta zachęta dotyczy także rodzin,
które będąc „domowym sanktuarium Kościoła” mogą się w ten sposób ściślej złączyć z
całym Kościołem (OWLG 27).
X. Rok liturgiczny
32. Centralnym wydarzeniem liturgii jest obchód paschalnego misterium Chrystusa.
Kościół czerpie z niego moc każdego dnia przez sprawowanie Eucharystii i Liturgii
Godzin, każdego tygodnia przez obchód Dnia Pańskiego, czyli niedzieli oraz w cyklu
rocznym przez celebracje zbawczych wydarzeń Chrystusa od Wcielenia do Paruzji.
Szczytem rocznych obchodów jest Święte Triduum Paschalne męki, śmierci i
zmartwychwstania Chrystusa. Synod zobowiązuje duszpasterzy do starannego
sprawowania liturgii Paschalnego Triduum zgodnie z „Listem okólnym Kongregacji
Kultu Bożego
o przygotowaniu i obchodzeniu świąt paschalnych” z dnia
10.01.1988 roku. List ten zwraca uwagę m.in. na czas rozpoczęcia wigilii paschalnej oraz
na przygotowanie świecy paschalnej, która ze względu na prawdziwość znaku winna być
odlana z wosku, corocznie nowa, jedyna, znacznej wielkości, nigdy sztuczna. Należy
zachęcać wiernych do pełnego, rodzinnego uczestnictwa w liturgii wszystkich trzech dni
paschalnych. Jest to jedyne święto w roku, które Kościół obchodzi przez trzy dni. Należy
mocno podkreślać, że nie są to dni przygotowania do Wielkanocy, lecz samo przeżycie
Misterium Paschy Chrystusa - udział w jego męce śmierci i zmartwychwstaniu.
XI. Muzyka liturgiczna
33. Tradycję śpiewu liturgicznego i liturgicznej muzyki instrumentalnej przejął
Kościół z obrzędowości Starego Testamentu. Był to przede wszystkim śpiew psalmów,
które w świetle Nowego Testamentu nabrały nowej mocy. Wszystkie one - według św.
Augustyna - albo mówią o Chrystusie, albo są modlitwą do Niego, albo wreszcie są naszą
wspólnie z Nim modlitwą do Ojca.
34. Psałterz stał się najważniejszym źródłem i inspiracją dla większości przyszłych
form muzyki i śpiewu kościelnego. Na jego bazie rozwinął się przede wszystkim chorał
gregoriański, wspaniała śpiewana modlitwa Kościoła i niekwestionowany pomnik jego
kultury.
35. Stolica Apostolska wielokrotnie wypowiadała się o muzyce kościelnej w
dokumentach prawnych, zwłaszcza w XX wieku. Sobór Watykański II zawarł jej
podstawowe zasady w VI rozdziale Konstytucji o Liturgii. W instrukcjach posoborowych
10
poświęca się wiele uwagi miejscu muzyki w liturgii. Szczególnym dokumentem
dotyczącym muzyki kościelnej jest Instrukcja „Musicam Sacram”
z 5.III.1967, a także
„Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego”, zwłaszcza jego rozdział II.
Dostosowanie niektórych ogólnych zasad do warunków polskich zawiera „Instrukcja
Episkopatu Polski o Muzyce Liturgicznej po Soborze Watykańskim II” z 8.11.1979. W jej
zakończeniu zaznaczono, że duszpasterze, organiści, i inni wykonujący muzykę
liturgiczną, mają obowiązek poznać tę instrukcję, dobrze zrozumieć jej cel wiernie
przestrzegać jej zasad. Znajomość kościelnych przepisów liturgicznych i wierne
wprowadzanie ich w życie jest miernikiem odpowiedzialności za to, co określa zasada:
vivere cum Ecclesia.
36. Księgą liturgiczną, zawierającą zasób śpiewów mszalnych i innych, jest wydany
(Lublin 1991) na zlecenie Episkopatu Polski „Śpiewnik Liturgiczny”. W słowie wstępnym
zaznaczono, że „ponieważ jest to śpiewnik oficjalny Kościoła Katolickiego w Polsce,
należy sobie życzyć, by tak jak został sporządzony w zbiorowym wysiłku jego
redaktorów, tak samo został przez zbiorowy wysiłek duchowieństwa, organistów,
kierowników chórów kościelnych a także wszystkich wiernych, przyjęty z radością i
wprowadzony w życie”.
37. Szczególne zadanie do spełnienia ma na terenie Archidiecezji Komisja Muzyki
Kościelnej. Ma ona dbać o poziom śpiewu kościelnego w Archidiecezji.
38. Muzyka liturgiczna w Katedrze winna być przedmiotem szczególnej troski osób
za nią odpowiedzialnych i być wzorcem dla kościołów Archidiecezji w kształtowaniu
uroczystej liturgii, uroczystych nabożeństw katedralnych, pielęgnuje „skarbiec muzyki
sakralnej” (por. MS 50,52), jaki stanowią wybitne dzieła kompozytorów różnych epok.
39. Śpiew kościelny związany z obrzędami liturgicznymi „serdeczniej wyraża
modlitwę, przyczynia się do jednomyślności i nadaje obrzędom świętym uroczysty
charakter” (KL 112). Duszpasterze świadomi tego niech zabiegają o większe rozśpiewanie
parafii, by wszyscy wierni włączali się we wspólny śpiew wielbiący Boga.
40. Należy systematycznie rozszerzać repertuar pieśni, przypominać dawne i uczyć
nowych. Temu celowi może służyć rozpowszechnienie Śpiewnika Liturgicznego oraz
innych śpiewników i książeczek do nabożeństwa, które mają być co do układu, zasobu
pieśni, ich tekstów i numeracji ujednolicone ze Śpiewnikiem Liturgicznym.
41. Zaznacza się tendencja do przywrócenia choćby cząstki starożytnego śpiewu
Kościoła, jakim jest chorał gregoriański. Wyrazem jej jest umieszczenie szeregu śpiewów
gregoriańskich w Śpiewniku Liturgicznym. Dodać trzeba, że dokumenty Stolicy
Apostolskiej, przy wyliczaniu rodzajów śpiewu kościelnego, zawsze na pierwszym
miejscu stawiają chorał gregoriański i jako własny (proprius) śpiew liturgii kościoła
zachodniego.
42.”Istniejące chóry kościelne należy otoczyć opieką i zadbać o ich rozwój, a gdzie
ich brak, starać się o ich założenie” (Instrukcja Episkopatu Polski, 34). Możliwość
11
uczestnictwa chóru wielogłosowego
Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego.
w
liturgii
określa
szczegółowo
Ogólne
43. W każdej wspólnocie parafialnej winna istnieć schola liturgiczna, kilku
psałterzy stów wykonujących na zmianę psalm responsoryjny we Mszy św., a także osoby
przewodniczące w śpiewie wiernych.
44. Organista jako współpracownik duszpasterza winien być katolikiem
praktykującym i cieszącym się dobrą opinią wiernych, gdyż jest animatorem ich
modlitwy i śpiewu. Obowiązkiem duszpasterza jest zadbać o jego godziwe
wynagrodzenie, zapewnienie ubezpieczenia, także umożliwienie uczestniczenia co
najmniej raz na trzy lata w rekolekcjach zamkniętych.
45. Muzyka instrumentalna „dodaje ceremoniom kościelnym majestatu, a umysły
wiernych podnosi do Boga i spraw niebieskich” (KL 120). Instrumenty spełniają w liturgii
podwójną rolę. Przede wszystkim towarzyszą śpiewowi liturgicznemu. Można także
według przepisów liturgicznych wykonywać solowo muzykę instrumentalną: na
początku liturgii, zanim celebrans przyjdzie do ołtarza; w czasie przygotowania darów;
podczas Komunii i na końcu Mszy św. (por. MS 65).
46. Coraz częściej tradycyjne organy piszczałkowe zastępuje się instrumentem
elektronowym. Wiele firm światowych produkuje tego typu instrumenty przeznaczone
dla kościołów. Zastępczo można tolerować i inne, byleby nie używać efektów właściwych
dla muzyki rozrywkowej.
47. Z przykrością należy stwierdzić, że od dłuższego czasu, poza przypadkami
wyjątkowymi, w domach rodzinnych się nie śpiewa. Ma to swoją główną przyczynę w
niezwykle szybkim rozpowszechnieniu się różnorodnych środków audio-wizualnych.
Próby przywrócenia, choćby w małym stopniu dawnej tradycji śpiewania w gronie
rodzinnym, napotykają znaczne trudności. Synod zachęca duszpasterzy, by nie ustawali
w poszukiwaniu dróg i działań, aby okresy
i święta roku kościelnego mogły znów
znaleźć swój oddźwięk w życiu katolickich rodzin, także w śpiewie w domu pieśni
kościelnych. Przez cierpliwe uczenie dzieci i młodzieży pieśni i piosenek religijnych
można z czasem osiągnąć to, że repertuar religijny dotrze pod dachy domów rodzinnych.
48. Trzeba przywrócić i ożywić zwyczaj śpiewania z różnych okazji przy krzyżach
przydrożnych, przy kapliczkach Matki Bożej, zwłaszcza w maju i październiku, przy
poświęcaniu pól i ogrodów, domów i mieszkań, warsztatów pracy.
49. W szczególny sposób trzeba zachęcać rodziny, by w domach śpiewano kolędy
w okresie Bożego Narodzenia. Często przeszkodą jest brak śpiewników, książeczek,
tekstów. Jest sprawą duszpasterzy, by w miarę możności pomogli rodzinom zaopatrzyć
się w odpowiednie śpiewniki.
WSKAZANIA
12
1 Duszpasterze i wierni winni przyjąć w sercu i przejawiać na zewnątrz w postępowaniu
przekonanie, że sprawowanie świętej liturgii jest jednym z najistotniejszych momentów
spotkania z Bogiem. Poprzez sprawowanie świętych misteriów bowiem sam Bóg staje się
obecny pośród swego ludu.
2 Skoro sam Bóg jest obecny w sprawowaniu liturgii, święte obrzędy winny być w
najwyższym stopniu godne, pełne szacunku i powagi, a także wewnętrznej miłości i
dbałości o wszystko, co dokonuje się podczas sprawowanego misterium.
3 Dla podkreślenia rzeczywistej i prawdziwej obecności Chrystusa w Eucharystii trzeba
unikać jakichkolwiek sztuczności, zarówno, gdy chodzi o sprawowanie obrzędów, jak
również o wykorzystane do liturgii paramenta.
4 Podstawowe zadanie Kościoła jakim jest uświęcenie człowieka, spełnia się właśnie
poprzez sprawowanie liturgii, a zwłaszcza tajemnicy Eucharystycznej.
5 Wierni winni zdawać sobie sprawę, że należyte przygotowanie i czynne uczestnictwo
w liturgii jest zadaniem wszystkich obecnych na świętym misterium, a nie tytko
przewodniczącego kapłana. Stąd winni ochotnie angażować się w sprawowanie świętych
tajemnic stosownie do swych możliwości i wyznaczonej im funkcji w zgromadzeniu
liturgicznym.
6 Zadaniem duszpasterzy, ale również osobistym obowiązkiem każdego z wiernych, jest
tworzenie we własnym kościele poczucia świętości (sacrum), poprzez które następuje
indywidualne spotkanie z Bogiem, spełnia się świadectwo wiary wspólnoty i uobecnia się
prawdziwy i szczery kult Boga.
7 Troska o świątynię to jedno z najważniejszych zadań całej wspólnoty parafialnej.
8 W kościołach zbudowanych w oparciu o dawne zasady należy mieć w poszanowaniu
kulturowe dziedzictwo przeszłości; w planowaniu kościołów nowych należy jednak
starać się zrealizować wskazania Soboru Watykańskiego II i nauczania posoborowego
(szczegóły: miejsce ołtarza; rodzaj ambony; ilość ambon etc.).
9 Świątynie winny znamionować: prostota i piękno, co winno wyrażać się w używaniu
materiałów pozbawionych przepychu, ale za to trwałych i estetycznych; unikaniu
mnożenia znaków i ozdób nieodpowiednich dla miejsca świętego; umieszczaniu
przedmiotów i paramentów o wartości artystycznej, a unikania wszystkiego, co ma inne
niż liturgiczne przeznaczenie, lub jest prymitywne pod względem artystycznym.
10 Świątynie, które mają być dedykowane, winny być uprzednio odpowiednio
przygotowane przez wspólnotę parafialną i powinny uzyskać, po dokonaniu oględzin,
zgodę odpowiedniego pracownika kurii biskupiej. Jeśli istniałyby jakiekolwiek
niewłaściwości należy je naprawić przed uroczystością konsekracyjną. Dopiero taki stan
13
rzeczy winien być podstawą do kierowania prośby do biskupa diecezjalnego o nadanie
tytułu kościołowi.
11 Należy natomiast unikać mnożenia uroczystości poświęceń różnych elementów
wystroju świątyni.
12 Tytuł kościoła winien być umieszczony na trwałe w ścianie kościoła, wypisany na
tablicy kamiennej, bądź innej wykonanej ze szlachetnego materiału.
13 Odprawianie w świątyniach jeszcze nie ukończonych jest dozwolone jedynie za zgodą
miejscowego biskupa.
14 W świątyni nie wolno umieszczać niczego, co narusza powagę miejsca, jak chociażby
wystawek, gazetek okolicznościowych etc.
15 Należy unikać nadmiernego stosowania znaków świętych, tam gdzie są one
niekonieczne, a zwłaszcza tam, gdzie odbiera się im należne poszanowanie (np. krzyż w
posadzce).
16 W wystroju świątyni należy unikać ozdób i elementów rażących swą formą.
17 Prezbiterium winno być opatrzone w stały, nienaruszalny ołtarz, ambonę, bądź dwie
ambony, miejsce przewodniczenia.
18 Przestrzeń prezbiterium należy tak zagospodarować, by poszczególne elementy
wystroju posiadały osobne i wyeksponowane miejsce. Stąd nie należy przesłaniać ich
dodatkowymi dekoracjami etc. Nie należy także ustawiać ambon tuż przy ołtarzu, lecz
zachować stosowny odstęp, by ze swobodą można było dokonywać okadzenia i spełniać
inne części liturgii.
19 Prezbiterium jest przestrzenią świętą, dlatego należy dbać w najwyższym stopniu, by
nie naruszać jego godności. Stąd niedopuszczalne jest, by w niszach znajdujących się w
ścianach prezbiterium, albo w przestrzeni za nastawą ołtarzową, przechowywać
jakiekolwiek przedmioty, (jak chociażby chorągwie, feretrony, czy pomoce do sprzątania),
jak stało się to zwyczajem w niektórych świątyniach.
20 Do zasadniczych elementów świątyni należy też chrzcielnica, gdzie wierni rodzą się
do życia wiecznego. Jeśli jakiś kościół nie ma chrzcielnicy winien postarać się o nią czym
prędzej.
21 Chrzcielnicy należy dać stosowne, wyróżnione, widoczne i godne miejsce.
22 Miejsce przewodniczenia należy do podstawowych miejsc podczas sprawowania
liturgii. Stąd należy wyróżnić je w świątyni tak, by było widoczne i pozwalało godnie
spełnić wymogi liturgii. Nie należy odprawiać tych części liturgii, które są przypisane do
miejsca przewodniczenia przy ołtarzu. Jeśli jeszcze brak jest miejsca przewodniczenia,
części obrzędów jemu właściwe należy spełniać przy ambonie.
14
23 Ołtarz jest najważniejszym miejscem świątyni. Winien być on wykonany ze
szlachetnego materiału. Niech zachowa jednak
w swym przejawie prostotę i
piękno. Unikać należy ozdabiania przesadnego, a zwłaszcza nieteologicznego, bądź nie
licującego z przeznaczeniem ołtarza.
24 Ołtarz winien być umieszczony na trwałe i nieusuwalnie. Tylko ołtarze stałe mogą być
konsekrowane.
25
Ołtarza nie należy zdobić w niewłaściwy sposób. Nie wolno kaleczyć go
przytwierdzając obrusy, bądź elementy wystroju. Nie wolno do niego niczego przyklejać
etc.
26 Na ołtarzu winny znajdować się tylko paramenty liturgiczne do tego przeznaczone, a
więc Mszał (ewentualnie podtrzymująca go podstawa), świece (o ile nie mają osobnego,
pozaołtarzowego świecznika) i naczynia święte. Zwyczajowo można umieścić na ołtarzu
także mikrofon, ale należy zadbać, by był on skromny, nie rzucający się w oczy i nie
nazbyt rażący kształtem, wielkością, czy barwą. Należy zabiegać, wykorzystując
zdobycze współczesnej techniki, by mikrofon ołtarzowy zastąpić inną formą nagłośnienia.
27 W ołtarzach starych, które posiadają portatyl, należy go zachować, stosownie do
prastarej tradycji liturgicznej. Umieszczanie portatylu w nowym ołtarzu nie jest
konieczne. Jeśli jednak wcześniejszy ołtarz posiadał w danej świątyni portatyl, należy go
zachować i umieścić w nowym ołtarzu, bądź uczcić w inny sposób.
28 Ołtarz winien być przykryty obrusem. Niech będzie on skromny
i pozbawiony
przesadnych, albo zbyt prymitywnych ozdób. Należy zabiegać natomiast, by obrus
ołtarzowy był wykonany za szlachetnego, najlepiej naturalnego, materiału.
29
Świątyni nie wolno przyozdabiać sztucznymi kwiatami. Stosowniejszym jest
skromniejszy wystrój, ale prawdziwy w swej istocie.
30 Na ołtarzu nie powinno się stawiać flakonu z kwiatami. Jeśli już to winien być on
niezwykle skromny, niski i nie przeszkadzający w patrzeniu na ołtarz.
31
Jeśli kościół posiada piscynę, należy o nią zadbać, poprzez oczyszczenie i
wykorzystywać zgodnie z przeznaczeniem. O ile to możliwe piscynę należy zbudować
także w tych kościołach, które jej nie posiadają, jeśli jest to wykonalne architektonicznie.
32 Świece mogą stać na ołtarzu, albo na stosownym świeczniku tuż obok ołtarza. Liczba
świec to dwie, cztery, bądź sześć - umieszczone symetrycznie po dwu stronach ołtarza.
33 Kościół w swej długowiecznej działalności używał zawsze naturalnego światła. Były to
albo lampki napełniane oliwą z owoców drzewa oliwnego, albo pszczele świece.
Odpowiadając na ten zwyczaj zachęcać należy do stosowania świec naturalnych, bądź
lamp oliwnych. Nie należy zaś mieszać tych dwu rodzajów światła przez tak zwane
świece olejowe.
15
34 Stosowanie świec olejowych jako paschału jest całkowicie sprzeczne z istotą świętej
świecy paschalnej i surowo zabronione.
35 Duszpasterze winni usilnie zabiegać, by na święta wielkanocne każdego roku
przygotować nową świece paschalną. Nie należy zaś odnawiać starych paschałów
poprzez naklejanie nowych dat etc.
36 Zaleca się usilnie, by przy tabernakulum, w którym przechowuje się Najświętszy
Sakrament zapalać, zgodnie z prastarą tradycją, światło, jako znak stałej obecności Boga.
Zabiegać należy, by było to światło naturalne, to znaczy światło świecy, bądź lampy
oliwnej.
37 Jeśli podczas liturgii swoje zadania wykonuje komentator, bądź kantor podtrzymujący
śpiew ludu, winien czynić to nie z ambony, lecz z ustawionego w stosownym miejscu
pulpitu.
38 Należy zabiegać, by w parafiach istniało wiele stopni wiernych posługujących przy
ołtarzu, jak chociażby ministranci, lektorzy, kantorzy, komentatorzy, przynoszący dary,
odczytujący wezwania modlitwy wiernych. Zabiegać trzeba także, by w każdej świątyni
posługiwał organista i istniał, o ile to tylko możliwe, chór.
39 Z wielkim szacunkiem należy odnosić się do ksiąg świętych, które zawierają teksty
biblijne i liturgiczne. Niech w zakrystii będzie miejsce osobne, w którym spoczywać będą
tylko lekcjonarze i mszały. Niech panuje tam porządek. Duszpasterze niech sami zwrócą
na to uwagę i formują także wiernych, by biorąc do ręki święte księgi, czynili to z
szacunkiem i miłością.
40 W zakrystii niech panuje wzorowy porządek, zwłaszcza tam, gdzie przechowuje się
święte księgi, oleje i inne paramenta liturgiczne, komunikanty i wino. Niech duchowni
wezmą sobie do serca tę troskę, aby przez zewnętrzne uszanowanie tego, co przynależy
do Boga, ukazywali swoją miłość do Tego, który ich uczynił swymi sługami.
41 Zakrystia winna znajdować się w przestrzeni u wejścia do świątyni, tak by wychodząc
do sprawowania liturgii podążać do ołtarza w procesji, której znaczenie ma głębokie
znaczenie teologiczne. Przy prezbiterium może się znajdować mała zakrystia, a nawet jak bywało w starożytności dwie - (zwane pastoforiami) w której, bądź których
przechowywać się będzie księgi i inne paramenta potrzebne do celebracji liturgicznych.
42 Należy usilnie zabiegać, by w zakrystii panowało skupienie i cisza tak, by posługujący
mogli wzbudzić w sobie skupienie potrzebne do należytego spełnienia świętych tajemnic.
43 Duchowny i wszyscy posługujący winni spełniać święte obrzędy w duchu głębokiego
skupienia. Winni unikać pośpiechu, nerwowości i wszystkiego, co nie przystaje do
godności i wagi sprawowanego misterium.
44 Podczas sprawowania Przeistoczenia nie należy używać dzwonków po konsekracji
pierwszej postaci, gdy kapłan przyklęka. Przeistoczenie jest jednym aktem kultycznym i
16
jest zapowiadane przez dzwonki i one także wskazują, że akt ten został spełniony. Stąd
należy zadzwonić przed Przeistoczeniem i po nim - nigdy w środku.
45 Należy zabiegać, by nauczyć wiernych liturgii także w języku łacińskim, który jest
własnym językiem Kościoła Rzymskokatolickiego.
46 Należy zapoznać wiernych z czterema różnymi odmianami śpiewu kościelnego,
szczególny nacisk kładąc na podtrzymanie umiejętności śpiewania melodii
gregoriańskich, które są właściwym śpiewem Kościoła Rzymskokatolickiego.
47 Należy zabiegać, by sprawowanie liturgii Wigilii Paschalnej odbywało się w nocy,
stosownie do zaleceń Stolicy Świętej.
48 Jeśli obrzędy Mszy świętej poprzedzone są przez inne nabożeństwo, nie wolno z tej
racji pomijać aktu pokutnego, który integralnie należy do struktury Eucharystii.
49 Niektóre teksty mszalne mają taki charakter, że winny być śpiewane. Jeśli nawet
dopuszcza się ich recytację niedopuszczalne jest, by stale recytować np. hymn “Chwała na
wysokości Bogu”, czy “Przez Chrystusa”.
50
Liturgia Eucharystii winna być poprzedzona stosownym duchownym
przygotowaniem tak duchownego i posługujących, jak i wszystkich uczestników
obrzędów. Należy zachęcać wiernych do tego, by odprawiali przygotowanie i
dziękczynienie po Mszy świętej. Z tej racji niedopuszczalne Jest, by do ostatniej chwili
przede Mszą prowadzić inne, pozaliturgiczne czynności, podawać informacje etc.
51 Liturgia Eucharystii jest szczytem kultu, jaki Kościół sprawuje w obliczu Boga, stąd
zapowiedziana godzina Mszy świętej winna być ścisłe przestrzegana. Nie wolno ani
opóźniać ani przyśpieszać rozpoczęcia Ofiary z powodu innych aktów modlitewnych,
bądź pozaliturgicznych.
52 Dzieci nie powinny odczytywać czytań mszalnych, gdyż nie odpowiada to powadze
świętego tekstu,
53 Nie należy wykorzystywać instrumentów, które są niedopuszczalne w liturgii.
54 Zarówno od organisty, jak i od osób, które grają podczas liturgii na innych
instrumentach, wymaga się, by czynili to z wprawą i zachowaniem piękna artystycznego
i charakteru muzyki kościelnej.
55 Należy zabiegać o procesyjne przystępowanie do Komunii świętej, gdyż to, z wielu
względów, odpowiada powadze i świętości tej czynności liturgicznej.
56 Świątynia winna być otwarta w ciągu dnia tak, by wierni mogli nawiedzać
Najświętszy Sakrament. Należy przy tym zabiegać o bezpieczeństwo miejsca świętego.
57 Naczynia liturgiczne, bielizna kielichowa, szaty mogą być skromne, ale zawsze winny
być otoczone należnym szacunkiem. Winny być czyste i zadbane.
17