D - Sąd Okręgowy w Białymstoku

Sygn. akt VIII Ka 669/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 grudnia 2015 roku
Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący: SSO Marek Wasiluk
Protokolant: Aneta Chardziejko
przy udziale Prokuratora Elżbiety Korwell
po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2015 roku
sprawy R. M.
oskarżonego o czyn z art. 207 § 1 k.k.
na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego
od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku
z dnia 5 czerwca 2015 roku sygn. akt XV K 375/15
I. Zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że:
- oskarżonego R. M. uznaje za winnego tego, że w dniu 1 marca 2015 roku w B. naruszył nietykalność cielesną swojej
żony K. M. w ten sposób, że trzykrotnie uderzył ją otwartą dłonią w twarz, to jest za winnego popełnienia czynu z art.
217 § 1 k.k. i przepis ten przyjmuje za podstawę skazania i wymiaru kary oskarżonemu R. M.;
- zasądzoną od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. Z. kwotę z tytułu wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną
udzieloną z urzędu podwyższa do kwoty 684 (sześćset osiemdziesiąt cztery) złote, a kwotę z tytułu 23% stawki podatku
od towarów i usług do kwoty 157 (sto pięćdziesiąt siedem) złotych i 32 (trzydzieści dwa) grosze.
II. W pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.
III. Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. Z. kwotę 516 (pięćset szesnaście) złotych i 60 (sześćdziesiąt)
groszy za obronę z urzędu w postępowaniu odwoławczym, w tym kwotę 96 (dziewięćdziesiąt sześć) złotych i 60
(sześćdziesiąt) groszy tytułem 23% stawki podatku od towarów i usług.
IV. Zwalnia oskarżonego od ponoszenia opłaty i od pozostałych kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze,
obciążając nimi Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
R. M. został oskarżony o to, że:
w okresie od nieustalonego dnia marca 2014 roku do 2 marca 2015 roku w B., we wspólnym miejscu zamieszkania, w
domu przy ul. (...), znęcał się psychicznie i fizycznie nad żoną K. M. w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu,
bez żadnego powodu wszczynał w domu awantury, podczas których wyzywał ją w sposób wulgarny i obraźliwy,
poniżał, krytykował, zabraniał wychodzić z domu, niszczył przedmioty będące wspólną własnością, wykręcał ręce,
groził popełnieniem samobójstwa, a w dniu 1 marca 2015 r. podczas wszczętej awantury uderzył ją trzykrotnie z
otwartej dłoni w twarz w wyniku czego została naruszona jej nietykalność cielesna określona w art. 217 k.k.,
tj. o czyn z art. 207 § 1 k.k.
Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem dnia 5 czerwca 2015 roku oskarżonego R. M. uznał za winnego popełnienia
zarzuconego mu czynu i za to na podstawie art. 207 § 1 k.k. skazał go, zaś na podstawie art. 207 § 1 k.k. w zw. z art. 58
§ 3 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i 3 k.k. wymierzył mu karę 50 (pięćdziesięciu) stawek dziennych grzywny ustalając wysokość
jednej stawki na kwotę po 10 (dziesięć) złotych.
Zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. Z. kwotę 540 złotych (pięćset czterdzieści złotych) tytułem
wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną oskarżonemu z urzędu oraz kwotę 124,20 złotych (sto
dwadzieścia cztery złote 20/100) tytułem zwrotu podatku VAT, stawka 23 %.
Zasądził od oskarżonego R. M. na rzecz Skarb Państwa opłatę w kwocie 50 zł (pięćdziesiąt) złotych oraz pozostałe
wydatki poniesione przez Skarb Państwa od chwili wszczęcia postępowania w sprawie w kwocie 614 złotych 73 grosze
(sześćset czternaście złotych 73/100).
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego.
Skarżąc wyrok w całości powyższemu wyrokowi obrońca zarzucił:
1. obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 207 § 1 k.k. poprzez jego błędną wykładnię i
zakwalifikowanie czynu oskarżonego R. M. jako znęcania się psychicznego i fizycznego nad osobą najbliższą
podczas gdy z ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia nie wynika, aby oskarżony wyczerpał swoim
zachowaniem znamiona przestępstwa „znęcania się fizycznego lub psychicznego nad osobą najbliższą”, ponieważ
miało ono charakter jednorazowy, a nie systematyczny, a ponadto do stwierdzenia znęcania się nie jest wystarczające
naruszanie nietykalności cielesnej;
2. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie treść art. 4 k.p.k., art. 5 § 2
k.p.k., art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. poprzez orzeczenie z naruszeniem zasady obiektywizmu i dokonanie dowolnej,
a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, z pominięciem zasad prawidłowego
rozumowania i przyjęcie – wbrew zeznaniom świadków i zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu – że
oskarżony znęcał się psychicznie i fizycznie nad żoną w okresie od marca 2014 r. do 2 marca 2015 r., podczas gdy brak
jest jakichkolwiek dowodów potwierdzających, że oskarżony jest winny popełnienia czynu z art. 207 § 1 k.k.;
3. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie § 16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu poprzez zasądzenie na rzecz obrońcy kwoty 540,00 zł plus podatek VAT
23% tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną oskarżonemu z urzędu, podczas gdy sprawa
została zakończona na trzech terminach, a więc wynagrodzenie przysługujące obrońcy za nieopłaconą pomoc prawną
udzieloną z urzędu w niniejszej sprawie powinno wynieść 841,32 zł brutto, w tym 157,32 zł podatku VAT (23%).
Powołując powyższe zarzuty obrońca wniósł:
1. o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego R. M. od popełnienia zarzucanego mu czynu,
ewentualnie
2. o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,
3. o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez orzeczenie od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy adw. K. Z. kosztów
nieopłaconej w całości ani w części pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu przed Sądem I instancji w
wysokości 841,32 zł brutto.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Apelacja obrońcy okazała się zasadna i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku w zakresie w jakim zarzuca obrazę
przepisów postępowania mającą wpływ na jego treść, a mianowicie naruszeniu wyrażonej w art. 7 k.p.k. zasady
swobodnej oceny dowodów, polegającym na wadliwym przyjęciu, że zachowanie oskarżonego wyczerpuje znamiona
znęcania się psychicznego i fizycznego, co doprowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku w tej części, jednakże
wniosek o uniewinnienie oskarżonego na uwzględnienie nie zasługiwał.
Bezsprzecznie, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w sposób niebudzący wątpliwości pozwala wyłącznie na
przypisanie oskarżonemu zrealizowania znamion przestępstwa z art. 217 § 1 k.k. t.j. naruszenia w dniu 1 marca 2015
roku nietykalności cielesnej żony K. M.. Żaden dowód nie pozwala natomiast na ustalenie, że w oskarżony swoim
zachowaniem wyczerpał znamiona przestępstwa znęcania się z art. 207 § 1 k.k.
Kluczowe dla ustalenia stanu faktycznego w sprawie okazały się zeznania świadka A. S. i wyjaśnienia oskarżonego
R. M.. Świadek A. S. opisał przejawy negatywnego zachowania oskarżonego względem K. M., które znał z relacji
tej ostatniej. Nigdy jednak nie był bezpośrednim świadkiem tychże zachowań. W swoich zeznaniach złożonych w
postępowaniu przygotowawczym A. S. podał, że z opowiadań K. M. słyszał, że często kłóci się ona z mężem. R. M. miał
bez powodu wszczynać awantury i kontrolować żonę. Widział też kilka razy jak oskarżony wyzywał pokrzywdzoną
(k.10). W toku rozprawy podał, iż pokrzywdzona nie mówiła mu, że awantury wszczynał oskarżony tylko mówiła o
kłótniach. Ponadto zeznał, iż zdarzało się, że oskarżony zamykał K. M. w domu i nie pozwalał jej wyjść (k. 78-79).
Dokonując oceny zeznań A. S. można podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż zauważalna zmiana zeznań tego świadka
w postępowaniu przed Sądem wynikała z pewnością z faktu, iż osoby najbliższe dla oskarżonego skorzystały z prawa
odmowy składania zeznań i stał się on jedynym świadkiem, który w świetle prawa nie jest osobą najbliższą, ale jest
spokrewniony ze stronami konfliktu.
Warto jednak w tym miejscu podkreślić, że z zeznań świadka A. S., nawet tych złożonych w postępowaniu
przygotowawczym, nie sposób poczynić ustaleń, że doszło ze strony oskarżonego R. M. do wyczerpania znamion
czynu zabronionego z art. 207 § 1 k.k. w postaci znęcania się psychicznego i fizycznego nad K. M.. Oceniając
wyjaśnienia oskarżonego, który przyznał się do uderzenia żony w dniu 1 marca 2015 roku i podniósł, że małżonka
„odwróciła się od niego i nie chciała z nim rozmawiać i bez wyjaśnień wychodziła z domu również należy dojść
do przekonania, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do popełnienia czyn u z art. 207 § 1 k.k. Takiej oceny
nie zmienia nawet fakt, że oskarżony miał próbę samobójczą. Wyjaśnił, że chciał przez to zwrócić na siebie uwagę
żony. Rację ma obrońca, że o znęcaniu się należy mówić gdy wyłącznym celem sprawcy jest pokrzywdzenie osoby
zależnej. Otóż przestępstwo znęcania się jest przestępstwem umyślnym i może być dokonane tylko z zamiarem
bezpośrednim. Z zebranych dowodów w sprawie żaden na taki zamiar oskarżonego nie wskazuje. Nie kwestionując
poszczególnych zachowań oskarżonego, jak przytrzymywanie żony za rękę w celu uniemożliwienia jej opuszczenia
mieszkania, używanie słów obelżywych czy też uderzenie w twarz, do czego oskarżony się przyznał podkreślić
trzeba, że celem tego rodzaju postępowania była nieudolna z pewnością, ale jednak próba poprawienia wzajemnych
relacji w małżeństwie. Tego rodzaju opinii nie może podważać tzw. procedura (...), która może sygnalizować
odpowiednim instytucjom nieprawidłowości czy też cechy patologii w rodzinie, ale nie stanowi samoistnego dowodu
na wyczerpanie znamion przestępstwa kwalifikowanego z art. 207 § 1 k.k. Sąd Okręgowy podziela stanowisko
wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 2 kwietnia 2013 roku w sprawie II AKa 399/12, w
którym przyjęto, że zadawanie cierpień moralnych, psychicznych osobie pokrzywdzonej w celu jej udręczenia,
poniżenia lub dokuczenia albo wyrządzenia jej innej przykrości, bez względu na rodzaj pobudek nie będzie stanowiło
"znęcania się" w rozumieniu art. 207 § 1 k.k. skoro nie mają charakteru działań "dotkliwych" i "ponad miarę", a
więc swą intensywnością wykraczających poza granice zwyczajnego naruszenia nietykalności fizycznej, znieważenia,
poniżenia, czy innego naruszenia czci pokrzywdzonego (LEX nr 1391876). O intensywności zachowań oskarżonego w
sprawie przedmiotowej mogłaby powiedzieć wyłącznie osoba pokrzywdzona lub przynajmniej bezpośredni świadek
obserwujący relacje panujące w małżeństwie M..
W ocenie Sądu odwoławczego Sąd Rejonowy poddał zebrany w sprawie materiał dowodowy wnikliwej analizie,
jednakże nie do końca wyciągnął prawidłowe wnioski co do zachowania oskarżonego pod kątem znęcania się
fizycznego i psychicznego na K. M..
Reasumując, materiał dowodowy zebrany w sprawie pozwala na zakwestionowanie końcowych wniosków
wyprowadzonych przez Sąd I instancji o przypisaniu R. M. sprawstwa czynu z art. 207 § 1 k.k.
Zachowanie oskarżonego wskazuje jednoznacznie, że dopuścił się on naruszenia nietykalności cielesnej K. M. w dniu
1 marca 2015 roku poprzez trzykrotne uderzenie jej w twarz otwartą dłonią. Z obiektywnego dowodu, jakim jest wynik
badania pokrzywdzonej wynika, że na jej ciele nie stwierdza się śladów uszkodzeń (k.21).
Z tych powodów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok uznając, że w ramach zarzucanego oskarżonemu czynu
przypisać mu można wyłącznie popełnienie czynu z art. 217 § 1 k.k. Czyn ten jest z mocy przepisu art. 217 § 3 k.k.
ścigany z oskarżenia prywatnego, jednakże prokurator w toku rozprawy objął tenże czyn ściganiem.
Wymierzając oskarżonemu karę za tak przypisany czyn Sąd Okręgowy uznał za współmierną do stopnia zawinienia
sprawcy i adekwatną do społecznej szkodliwości przypisanego mu przestępstwa, odzwierciadlającą dyrektywy
sądowego wymiaru kary określone w art. 53 k.k. karę 50 stawek grzywny licząc po 10 złotych jedna stawka. Kara tego
rodzaju i w tej wysokości uwzględnia rodzaj i charakter dokonanego czynu, właściwości i warunki osobiste sprawcy i
jego dotychczasowy sposób życia. Niewątpliwie tak ukształtowana kara uzmysłowi oskarżonemu naganność takiego
postępowania oraz powinna wdrożyć go do przestrzegania porządku prawnego, norm moralnych i zasad współżycia
w rodzinie oraz spełni swoje cele w zakresie prewencji ogólnej jak i szczególnej.
Sąd uwzględnił również zarzut naruszenia § 16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002
r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2002, Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.). Rzeczywiście bowiem Sąd Rejonowy nie
uwzględnił, że sprawa odbyła się na trzech terminach, co obligowało do podwyższenia obrońcy występującemu z
urzędu stawki minimalnej o 20% za każdy termin. Prawidłowe zastosowanie w/w regulacji dało kwotę 684 złote
tytułem wynagrodzenia i kwotę 157 złotych z tytułu 23% stawki podatku od towarów i usług.
Nie stwierdzając innych uchybień, które mogły mieć wpływ na treść ocenianego wyroku w pozostałym zakresie
orzeczono jak w pkt II sentencji niniejszego wyroku.
O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przed Sądem odwoławczym rozstrzygnięto na podstawie
§ 2 ust. 3, § 14 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z
urzędu (Dz.U. 2002, Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).
Z uwagi na sytuację materialną oskarżonego, Sąd odwoławczy na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634
k.p.k. zwolnił oskarżonego od ponoszenia opłaty i od pozostałych kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze,
obciążając nimi Skarb Państwa.
Marek Wasiluk