Prezentacja 4
Transkrypt
Prezentacja 4
Makroekonomia gospodarki otwartej Temat 4: Rynek walutowy i kurs walutowy Gabriela Grotkowska Plan zajęć • Waluta obca i jej cena, sposoby kwotowania • Rynek walutowy • Jego uczestnicy • Transakcje walutowe • Jego charakterystyka • Zabezpieczanie się przed ryzykiem walutowym a spekulacja 2 Waluta i rynek walutowy • Rynek walutowy to rynkiem, na którym wymieniane są waluty jednych krajów na waluty innych krajów • Waluta – pojęcie używane zamiennie z pojęciem pieniądz, przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej • Do waluty zagranicznej zalicza się zagraniczne monety, banknoty, depozyty w bankach zagranicznych oraz inne zagraniczne płynne, krótkookresowe instrumenty finansowe 3 Kurs walutowy • Kurs walutowy jest ceną jednej waluty wyrażoną w innej walucie • Każdy kurs walutowy można wyrazić na dwa sposoby: – w kwotowaniu bezpośrednim – podając cenę walut obcych w walucie krajowej – w kwotowaniu pośrednim – podając ile kosztuje waluta krajowa w walutach obcych – Jeden sposób kwotowania jest odwrotnością drugiego • W Polsce najczęściej posługujemy się kwotowaniem bezpośrednim • Będziemy oznaczać go E • Zapis 3,08 PLN/USD oznacza kurs (cenę) dolara wyrażony w złotych • Często posługiwać się będziemy zapisem: USD/PLN 3,08 4 Skąd się bierze kurs walutowy? • Kurs walutowy to cena • Cena jest parametrem ustalanym na rynku • W systemie kursu płynnego kurs walutowy jest wynikiem interakcji miedzy popytem a podażą na waluty na rynku walutowym 5 Kurs ustala się na rynku Kurs Ms Podaż waluty, czyli oferta sprzedaży waluty (np. euro) w zależności od jej ceny wyrażonej w drugiej walucie (np. w złotych) Popyt na walutę, czyli chęć kupna waluty (np. euro) w zależności od jej ceny wyrażonej w drugiej walucie (np. w złotych) E1 E0 Md2 Md1 M1 M2 Ilość walut obcych 6 Popyt i podaż walut obcych • Kurs ustala się pod wpływem popytu na daną walutę i jej podaży; przykładowe czynniki powodujące ich zmiany: – Handel zagraniczny, np. jeśli polska firma eksportuje swój produkt do Niemiec, jej kontrahent płaci należność w euro. Firma ponosi koszty w złotych (płace pracowników, surowce, energia itp.), a zatem musi sprzedać euro na rynku walutowym (zamienić je na złote) podaż euro rośnie – Wynagrodzenia czynników produkcji zatrudnionych zagranicą, np. jeśli amerykańska firma ma filie w Polsce działającą na polskim rynku, osiąga ona zyski w złotych, a zysk firmy transferowany jest do USA – najpierw złote muszą zostać zamienione (na rynku walutowym) na dolary popyt na dolary rośnie – Przepływ kapitału, np. fiński fundusz emerytalny kupuje obligacje polskiego rządu; fundusz ma euro, zaś rząd sprzedaje obligacje za złotówki; nabywca obligacji musi najpierw na rynku walutowym kupić złote podaż euro rośnie 7 Zmiany kursu walutowego • Aprecjacja waluty: wzrost jej wartości • Deprecjacja waluty: spadek jej wartości • Pojęć tych używamy, gdy zmiany wartości waluty wynikają ze zmian równowagi rynkowej, w systemie kursu płynnego – Przykład: jeśli miesiąc temu 1 $ kosztował 2,8 PLN, zaś dziś kosztuje 3,1 PLN, mówimy, że w ciągu tego miesiąca $ uległ aprecjacji, a złotych deprecjacji • Pojęciami bliźniaczymi do aprecjacji i deprecjacji, ale używanymi, gdy kurs jest sterowany przez bank centralny są pojęcia rewaluacji i dewaluacji – Przykład: gdyby bank centralny ustalił kurs złotego do dolara na poziomie 2 zł za $, a po roku zmienił kurs do poziomu 3 zł za $, powiemy, że złoty został zdewaluowany przez bank centralny 8 Kurs walutowy a system kursowy • System kursu walutowego – Płynny (kurs jest ustalany wyłącznie przez siły rynkowe) – Sztywny (kurs, którego poziom jest ustalany przez władze (np. bank centralny); rzadko jest to jeden poziom kursu, zwykle kurs centralny wokół którego dopuszcza się pasmo wahań) MS0 e1 e0 ecentr MD0 9 Zmiana podaży Ms1 pieniądza = interwencja banku centralnego M* M*1 MD1 MS0 M* MD1 M*1 9 Rynek i kurs walutowy „w praktyce” • Rynek walutowy (zarówna ten wielki międzybankowy, jak i nasz codzienny) opiera się o instytucję pośrednika • Pośrednik sprzedaje i skupuje waluty zarabiając na różnicy ceny kupna i sprzedaży – Kurs kupna i sprzedaży – Widełki kursowe (spread) Źródło: http://kantory.pl/?id=kursy 10 11 Międzybankowy rynek walutowy: FOREX 12 NEER • Nminalnym efektywnym kursem walutowym (Nominal Effective Exchange Rate) nazywamy kurs waluty danego kraju względem koszyka walut jego partnerów handlowych, gdzie wagami każdej waluty są udziały danego partnera w wymianie handlowej. • NEER 13 REER • Realny kurs walutowy (Real Exchange Rate) jest to cena zagranicznego koszyka konsumpcyjnego wyrażona w walucie krajowej w relacji do ceny krajowego koszyka konsumpcyjnego • Realny efektywny kurs walutowy Real Effective Exchange Rate to względna cena koszyka konsumpcyjnego partnerów handlowych ważona udziałami w handlu w relacji do ceny krajowego koszyka konsumpcyjnego: 14 Międzynarodowy rynek walutowy • Głównymi uczestnikami rynku walutowego są: – Klienci indywidualni i korporacyjni – Dealerzy walutowi – Brokerzy walutowi – Arbitrażyści (spekulanci) – Banki centralne i skarby państwa 15 Uczestnicy rynku: klienci indywidualni i korporacyjni • Podmioty, które zgłaszają chęć kupna i sprzedaży walut • W dużej części są to podmioty finansowe (banki, fundusze inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe etc), ale także przedsiębiorstwa czy osoby prywatne • Dawniej chęć kupna i sprzedaży walut wynikała głównie z tych tradycyjnych przyczyn (handel, przepływ dochodów, transfery) • Dziś w dużej mierze popyt i podaż wynika z chęci spekulacji, a rynek walutowy jest rodzajem gry, zakładu, między kupującymi i sprzedającymi: kto lepiej przewidzi przyszły kurs walutowy 16 Uczestnicy rynku: dealerzy walutowi • Kluczowa instytucja dla rynku walutowego • Dealer = pośrednik, market maker Kupujący $ za PLN Kupujący $ za PLN Kupujący £ za PLN Kupujący ¥ za € Kupujący $ za £ Kupujący € za PLN Sprzedający Sprzedający £ za PLN $ za PLN Dealer walutowy: ¥, €, £, $, PLN Sprzedający £ za ¥ Sprzedający $ za ¥ Sprzedający $ za € Sprzedający ¥ za PLN Dealerzy walutowi handlują walutami na własny rachunek, ponoszą przy tym ryzyko walutowe; są za nie wynagradzani różnicą między 17 kursem sprzedaży i kupna Arbitrażyści • Arbitrażyści = podmioty finansowe, które zarabiają na różnicach kursowych • Wyobraźmy sobie następującą sytuację: Kurs Kupno Sprzedaż Rynek 1 EUR/PLN 3,8695 3,8855 Rynek 2 EUR/PLN 3,8882 3,9012 • Jeśli ktoś kupi 10 mln euro na rynku 1 i sprzeda je na rynku 2 zarobi 327 000 zł (3,27%) • Działanie takie nazywamy arbitrażem walutowym 18 • Arbitraż to możliwość osiągnięcia zysku w Arbitraż walutowy wyniku niespójności kwotowań – Arbitraż prosty – różne kwotowania dla tej samej pary walut na dwóch różnych rynkach; – Arbitraż trójwalutowy - niespójność kwotowań w obrębie trzech walut • Arbitraż jest możliwy dla kwotowań kasowych dla dwóch dowolnie wybranych walut i oraz j jeśli nie jest spełniony warunek: EijEji = 1 • Dla trzech walut warunek ten wygląda tak: EjkEkm = Ejm 19 Uczestnicy rynku: banki centralne • Banki centralne: – Odgrywają rolę regulacyjną – Interweniują na rynku walutowym (kreują popyt lub podaż na waluty obce), jeśli chcą wpłynąć na kurs walutowy – Nie działają z chęci zysku (jak inne podmioty na rynku walutowym) 20 Transakcje walutowe • Główne typy transakcji walutowych: – Transakcje kasowe (natychmiastowe) - SPOT: – Transakcje terminowe FORWARD – Transakcje zamienne SWAP – Transakcje terminowe FUTURES – Transakcje opcyjne 21 Transakcje SPOT • Transakcje SPOT (kasowe), to tzw. transakcje natychmiastowe, a więc takie, w których rozliczenie transakcji (wymienienie się walutami) następuje w momencie zawarcia transakcji • Kursy walutowe, według których dokonuje się transakcji SPOT nazywamy kursami kasowymi (spot exchange rates) • Natychmiastowe transakcje oznaczają, że dostawa waluty następuje najpóźniej na drugi dzień po jej zawarciu (wynika to z faktu opóźnień w rejestrowaniu i realizacji dyspozycji w systemach bankowych) • Są to najbardziej tradycyjne transakcje, związane zwykle z tradycyjnymi powodami angażowania się na rynku walutowym 22 Transakcje terminowe • Transakcje terminowe (forward) to transakcje z dostawą określonej wielkości waluty na umówiony, późniejszy termin, np. za 90 dni od momentu zawarcia transakcji • Kurs walutowy, według którego zawierane są te transakcje nazywamy kursem terminowym • Rynek terminowy jest często wykorzystywany przez uczestników handlu międzynarodowego, gdzie często kontrahenci mają do czynienia z odroczonymi płatnościami za dobra i świadczone usługi • W okresie otrzymania spodziewanej zapłaty, bądź konieczności dokonania płatności, kontrahenci narażeni są na ryzyko kursowe. Rynek terminowy pozwala na zabezpieczenie się przed takim ryzykiem (hedging). 23 Transakcja terminowa: przykład • 10 września 2010 firma XYZ zawarła z bankiem ABC terminową transakcję sprzedaży 25000 USD za złotówki dnia 22 listopada 2010 roku po kursie USD/PLN 2,5000 • 10 września 2010 kurs wynosił USD/PLN 2,4250 • Okazuje się, że 22 listopada 2010 faktyczny kurs wynosi USD/PLN 3,1000 • Transakcja zobowiązuje firmę XYZ do sprzedaży 25000 USD po 2,50. Dostaje za to 62500 zł. Gdyby sprzedała je na rynku bieżącym 77500 zł. Firma jest stratna 15 000 zł • Bank ABC płaci 62500 za dolary, po czym natychmiast przedaje je po kursie kasowym inkasując 77500: zarabia 15000 zł. • Ale gdyby kurs wynosił 2,2: bank ABC straciłby 7500 zł, a firma XYZ zyskałaby 7500 zł transakcja terminowa to „broń obosieczna” 24 Transakcje SWAP • Swapy walutowe – wymiana jednej waluty na drugą po kursie kasowym i jednoczesna transakcja terminowa w kierunku odwrotnym • Korzyść: znacznie mniejsze koszty transakcyjne niż dla dwóch oddzielnych transakcji 25 Transakcje FUTURES • Transakcje forward są znakomitym narzędziem zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym, ale większość uczestników rynku wcale nie chce się przed nim zabezpieczać – wręcz odwrotnie • Futures – podobne do kontraktów terminowych (dostawa w przyszłości), ale: – zawierane na określone terminy, – wystandaryzowane co do wielkości transakcji, – gwarantowane przez izbę rozrachunkową, – opiewają jedynie na główne waluty – nie wymagają przelania całej kwoty, a jedynie pokrycia tzw. różnic kursowych (czyli w przykładzie o forward firma XYZ przelałaby na konto banku ABC 15000 zł 26 Opcje walutowe • Opcje walutowe – dają ich posiadaczom prawo (nie obowiązek) kupna lub sprzedaży waluty po określonej z góry cenie w pewnym terminie (lub dowolnym aż do jej wygaśnięcia) • Wystawca opcji ma obowiązek realizacji transakcji jeśli posiadacz przedstawi ją do zrealizowania. – Opcja put – prawo do sprzedania waluty obcej, – Opcja call – prawo do kupna waluty po ustalonej cenie • Nabycie opcji wiąże się z uiszczeniem opłaty zwanej premią opcyjną 27 Opcja walutowa przykład • Dnia 1.01.2010 roku Bank A nabywa (prawo), Bak B wystawia (podejmuje zobowiązanie) • Opcja kupna (call): wartość opcji – 1.000.000,00 USD po kursie realizacji USD/PLN 4,0000; data realizacji (wygaśnięcia opcji): 1.04.2010; opcja europejska – BANK A nabywa opcje kupna (czyli prognozuje, że kurs USD/PLN będzie wyższy niż 4,00) – BANK B wystawia opcje kupna (czyli prognozuje, że kurs USD/PLN będzie niższy niż 4,00 zł) • Ponieważ Bank B bierze na siebie zobowiązanie, a Bank A ma prawo (ale nie obowiązek realizacji transakcji) – kupujący (A) płaci wystawcy (B) pewną opłatę, zwaną premią opcyjną 28 Opcja walutowa przykład • Dnia 1.04.2010 kurs wynosi USD/PLN 4,07 • Bank A realizuje prawo do opcji gdyż opłaca mu się nabyć walutę od banku B aniżeli kupić na rynku: kupuje 1 mln USD po 4 zł od banku B i natychmiast sprzedaje na rynku SPOT • Jego przychód = ( 4,07 – 4,00)* 1.000.000,00 USD = 70 000 USD • Przychód pomniejszony o premię stanowi zysk A • Gdyby kurs bieżący 1.04.2010 wynosi 3,95, wówczas bank A wyrzuciłby opcję do kosza (tracąc premię), a bank B cieszyłby się zyskiem w wysokości premii 29 FOREX – największy rynek finansowy świata Rynek walutowy: statystyki BIS FOREX – 24 godziny na dobę Ryzyko kursowe i reakcja na nie • Gdyby we wszystkich krajach obowiązywał system kursu stałego (w pewnym stopniu było tak do 1973 roku) problem transakcje terminowe nie miałyby racji bytu, a problem ryzyka kursowego istnieje • Ponieważ w większości krajów (głównych gospodarek) obowiązuje system kursu płynnego – podmioty gospodarcze w tych krajach narażone są na ryzyko walutowe • Ryzyko walutowe – ryzyko poniesienia straty w związku ze zmianą kursu walutowego 33 Pozycja walutowa • Jesteśmy zawsze narażeni na ryzyko walutowe, gdy mamy otwartą pozycję walutową w jakiejś walucie • Otwarta pozycja walutowa = suma naszych zobowiązań w danej walucie jest różna od sumy naszych należności w tej walucie • Krótka pozycja walutowa: zobowiązania w walucie X > należności w walucie X obawiamy się aprecjacji waluty X • Długa pozycja walutowa: należności w walucie X > zobowiązania w walucie X obawiamy się deprecjacji waluty X 34 Co można zrobić z ryzykiem? • Nic. Przyjąć, że istnieje. • Zabezpieczać się przed ryzykiem hedging (hedżing) • Wystawiać się na ryzyko: zmiana kursu może przynieść nam stratę, ale może też przynieść zysk! spekulacje 35