Początek instytutu ż. k - prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF

o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
o. prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF
51-611 Wrocław, ul. Wieniawskiego 38
www.piotr-liszka.strefa.pl
+ Początek Instytut życia konsekrowanego Charyzmat Założyciela (carisma
del fundador) przekazywany Instytutowi, według Severino Maria Alonso,
różni się od charyzmatu danym dla utworzenia nowego Instytutu (carisma
inicial, carisma fundacional). Jest to rozróżnienie dość ogólne. Trudno określić,
jaka jest różnica między „carisma de fundación” a „carisma fundacional”?
(Uwaga: określenia te są podane w jęz. hiszpańskim, co jest ważne w
porównywaniu ich z terminami podanymi w jęz. włoskim). Prawdopodobnie
autor ten jednak traktuje pierwsze określenie jako dar ułatwiający utworzenie
Instytutu a drugie wiąże z ułatwieniem czy nawet z możliwością wykonania
zadania, do którego Instytut został utworzony. Nie ma tu jeszcze wyraźnego
odróżnienie daru danego dla łatwiejszego utworzenia Instytutu (dar osobisty:
carisma di fondazione) i daru danego Instytutowi przez Ducha Świętego dla
wypełniania określonego zadania (carisma del fondazione). Alonso przedstawia
też poglądy Mario Midali, który stosuje określenia „charyzmat” i „duch” (duchowość). Odnosi je zarówno do osoby Założyciela jak i do Instytutu przez
niego założonego. Czy „duch” jest częścią charyzmatu Założyciela, czy raczej
jakoś się z nim pokrywa? Czy określa wypełnianie charyzmatu przez osobę
Założyciela, czy raczej wiąże się z realizacją charyzmatu przekazanego
Instytutowi? Drugie rozwiązanie traktuje „duchowość” jako wymiar,
interpretację całościową. Odpowiednio trzeba pytać: czy Instytut realizuje
charyzmat a ponadto żyje swoją duchowością (dwie płaszczyzny, które się nie
pokrywają), czy raczej duchowość Instytutu oznacza właśnie realne
ukonkretnienie, przeżywanie wspólnotowe charyzmatu Założyciela. Na te
pytania Midali nie daje dość wyraźnej odpowiedzi /S. M. Alonso, Índole
carismática de las distintas formas de vida religiosa, „Vida Religiosa” 6 (1981),
s. 477; Ż2 161/. Midali zdaje sobie sprawę, że dla określenia rodzaju charyzmatu posiadanego przez dany Instytut, trzeba wypracować jasne schematy
teologiczne i jasną terminologię, a następnie trzeba określić, które elementy
egzystencjalne wchodzą w skład danego rodzaju charyzmatu. Wielu założycieli
posiadało charyzmaty, które M. Midali określa niezbyt precyzyjnie jako dary
bardziej lub mniej nadzwyczajne (łaski mistyczne, objawienia, proroctwa, dar
cudów, rozeznawania duchów, itp.), które uczestniczą w fundacji a następnie
rozwijają Instytut. Oprócz darów przekazywanych Ż2 162.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego Charyzmat Założyciela instytutu
życia konsekrowanego. Życie zakonne postrzegane jest albo jako cała
społeczność wszystkich zakonników i zakonnic albo jako zbiór poszczególnych
Zgromadzeń zakonnych. Pierwsze ujęcie pozwala na wyodrębnienie elementów
wspólnych, drugie zwraca uwagę na elementy specyficzne, różnicujące. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na odrębność i tożsamość rodziny
zakonnej jest jej duchowość, czyli realizacja w danym Instytucie charyzmatu
pochodzącego od swego Założyciela. W pierwszym ujęciu osoba Założyciela
traktowana jest w kategoriach historyczno-socjologicznych. Pobudza on w
konkretnym środowisku kulturowym nową wspólnotę, która posiada ściśle
określoną duchowość. Drugie ujęcie pozwala dokładniej przeanalizować zespół
darów, które otrzymał on od Ducha Świętego oraz ukazać ich związek z darami
1
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
duchowymi posiadanymi przez nowy Instytut. W posoborowej teologii życia
zakonnego trzeba wyodrębnić refleksję nad jego charyzmatycznym wymiarem,
a w tym wymiarze ukazać strukturę złożonego w wielu elementów charyzmatu
Założyciela Ż2 115. Powstawanie teologii charyzmatu Założyciela. Po Soborze
Watykańskim II zgromadzenia zakonne weszły na drogę odnowy zgodnie z
duchem aggiornamento i aprofundimiento. Uświadomiono sobie potrzebę
powrotu do źródeł, czyli do ogólnochrześcijańskich korzeni – do Ewangelii, do
postaci Jezusa Chrystusa, Założyciela Chrześcijaństwa, do początków
Zgromadzeni, do osoby Założyciela Instytutu zakonnego. Okazało się, że w procesie odnowy popełniono wiele błędów gdyż nie wiadomo było dokładnie, co
trzeba zachować a co zmienić, by życie zakonne adekwatnie dostosować do aktualnych uwarunkowań. Mogło wydawać się, że ocena i wybór są prawie oczywiste. Okazało się jednak inaczej Ż2 117.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego dzieli się na dwie fazy. „Założyciel
pierwszych współtowarzyszy traktuje jak osoby, które zajmują szczególne
miejsce w konstruowaniu dzieła. Odróżniają ich od innych członków
wspólnoty, wstępujących już do ukształtowanego Instytutu, gdy Instytut już
się rozwija i już uzyskał swoje wyraźne oblicze. Działanie pierwszych uczniów w
pierwszej fazie rozwoju Instytutu służy Założycielowi jako inspiracja,
rozświetlanie sposobu „wcielania” charyzmatu w trwałe struktury i w czytelne
formy. Odczytują oni i realizują podstawowe linie charyzmatu poprzez swoje
życie i inicjatywy, wskutek których następuje coraz jaśniejsze przeświadczenie
Założyciela odnośnie tego, czy powstający Instytut faktycznie jest uobecnieniem jego charyzmatu. Założyciel jest tym kimś, kto otrzymuje inspirację w
jej elementach fundamentalnych. Jego współpracownicy otrzymują dar
potrzebny do tego, by przyoblec charyzmat Założyciela realia środowiska
społeczno-historycznego. Tworzą oni widzialne, konkretne oblicze Instytutu,
rozwijając wszystkie jego charyzmatyczne możliwości. Relacje uczniów z
Założycielem w początkowym etapie istnienia Instytutu. Początkowy okres
istnienia Instytutu dzieli się na dwie fazy: 1. Czas właściwego zakładania, aż do
skodyfikowania reguły życia: 2. Czas pełnego zrozumienia przez całą wspólnotę
zakonną jej miejsca i zadania w Kościele. W pierwszej fazie tworzy się
paradygmat Instytutu, czyli zasady, według których kształtuje się wszelkie
późniejsze myślenie i działanie. W drugiej fazie dokonuje się rozwój,
pogłębianie i rozprzestrzenianie tego, co istnieje w ustalonej już formie. Pierwsi
uczniowie kończą swą rolę bycia współzałożycielami w momencie, gdy charyzmatyczna inspiracja uzyskała konkretną, ustaloną, instytucjonalną formę.
Odtąd wszyscy członkowie rodziny zakonnej powinni zachowywać, pogłębiać i
rozwijać, w harmonii z historią to wszystko, co im przekazał Założyciel w
pierwszej fazie tworzenia Instytutu. Cały czas wszyscy mają obowiązek
pogłębiania charyzmatu, generowania w jego mocy swego życia, przemieniając
się według wzoru, którym jest osoba Założyciela lub Założycielki” /P. Liszka,
Charyzmatyczna moc życia zakonnego, Papieski Wydział Teologiczny,
Wrocław 1996, s. 172.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego może być rozpatrywany z różnych
punktów widzenia. Jurydyczny punkt widzenia podkreśla dwa kryteria: 1.
Przekazanie idei Instytutu i jego zadań; 2. Otrzymanie przez Instytut normy
życia i zarządzania. Historyczno-teologiczny punkt widzenia podkreśla relacje z
Bogiem: 1. Przekazanie idei specyficznego budowania planu zbawienia; 2.
2
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
Przyjęcie określonej duchowości. Założyciel otrzymał specjalną łaskę
gromadzenia uczniów i duchowej opieki nad nimi. Z tego powodu stosowane
jest nawet określenie „ojciec”, a w zakonach żeńskich odpowiednio określenie
„matka”. Uczniowie asymilując ducha Założyciela dokonują w swoim wnętrzu
osobistej jego interioryzacji. Dokonuje się w nich oryginalne doświadczenie,
zarówno w kontekście osoby Założyciela, jak i wydarzenia założenia. Powstaje
też w nich duchowy fundament, który pozwala im przekazywać i rozwijać te
początkowe, zarodkowe doświadczenia. Proces ten nie dokonuje się na
płaszczyźnie intelektualnej, lecz raczej wewnątrz „ducha ucznia”. Każdy
Założyciel znajduje wspólnotę uczniów, którzy uczestniczą w tym samym
doświadczeniu i powołaniu. Założyciel sprawia u uczniów nowe zrozumienie
potrzeb i uczy ich współpracy z działaniem Ducha Świętego. Jest to współpraca
w aspekcie socjologicznym i teologicznym, w relacji poszczególnych osób z
łaską oraz całej wspólnoty z udzielonej jej duchowym darem. Oznacza to, że
Założyciel nie tworzy wokół siebie przestrzeni biurokratycznych lub
administracyjnych, lecz powołaniowe i misjonarskie. Tworzy on w uczniach
mistyczne zrozumienie Kościoła w ścisłym związku z jego ewangelijnymi
korzeniami. Jest to aspekt bardziej teologiczny niż socjologiczny. Następuje
wtedy swoisty powrót do źródeł chrześcijaństwa. Powstaje nowy sposób
aktualizacji istotnych wymogów tworzących życie chrześcijańskie. W
wydarzeniu założenia Instytutu Założyciel wraz z uczniami wdzierają się w sam
rdzeń Ewangelii i sprawiają, że żyje ona w aktualnych uwarunkowaniach tego
świata z całą jej mocą /P. Liszka, Charyzmatyczna moc życia zakonnego,
Papieski Wydział Teologiczny, Wrocław 1996, s. 169.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego obdarzony charyzmatem
fundacyjnym. Charyzmat Założyciela odczytywany jest nie tyle w tym, co jest
przekazywane jako doktryna lecz raczej w codziennej egzystencji Instytutu, w
zwyczajach, praktykach pobożnych, aktywności apostolskiej itp. Charyzmat
nie jest czymś statycznym. Jest to dynamiczna moc, w rozwoju, w procesie
tworzenia, w ubogacaniu się. Instytut zakonny jest w ścisłym sensie „ruchem
charyzmatycznym”. Ciągle następuje w nim percepcja charyzmatu Założyciela,
dokonująca się wraz z jego realizacją w rozwijającej się historii Kościoła i
świata. W ten sposób następuje ewolucja charyzmatyczna Instytutu. Ujawniają
się nowe oblicza i możliwości posiadanego daru, w ramach jego specyficznej
istoty. Charyzmat Założyciela kształtuje główne linie duchowości Instytutu.
Duchowość Założyciela to jego aktywność, to realizowanie swego daru w całym
swym życiu. Duchowość Instytutu, to realizowanie przez jego członków
wszystkich tkwiących w nim darów charyzmatycznych. „Duch” Założyciela
uobecnia się z całą mocą u początków Instytutu. Uwidacznia się on wtedy jako
„charyzmat fundacyjny” (carisma fundacional). Zgromadzenie powstaje w
określonej sytuacji. Jeżeli powstało tylko dla spełnienia określonego zadania i
nie posiada charyzmatu Założyciela, to po wykonaniu zadania, po zmianie
sytuacji tracą sens istnienia. Zmiana zadań jest równoznaczna z refundacją,
czyli faktycznie z powstaniem nowego Instytutu. Mogą pozostać ci sami ludzie,
ale istota Instytutu już jest inna. W wielu wypadkach po prostu dany Instytut
znika. Czymś sztucznym jest wtedy wysiłek reanimowania a także wysiłek
nadawania takiemu Instytutowi cech wiecznotrwałych, poprzez zrządzenia
administracyjne. Trwałe są tylko Instytuty posiadające charyzmat Założyciela
Ż2 167.
3
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
+ Początek instytutu życia konsekrowanego odświeżany. „Charyzmat
kolektywny
rozpoznany
autorytatywnie
przez
Kościół,
zostaje
zinstytucjonalizowany kanonicznie. W ten sposób wyraża się i realizuje stan
życia konsekrowanego, różny od stanu kapłaństwa ministerialnego i różny od
laikatu. Prawne uznanie charyzmatu Założyciela to nie sprowadzenie go do
jurydycznej formuły i odpowiednie zaszufladkowanie. Przeciwnie, czynione jest
po to, aby posiadać pewność co do istnienia danego charyzmatu i w ten sposób
osiągnąć jego powszechne, oficjalne uznanie. Prowadzi to do pełnego rozkwitu
możliwości udzielania istotnej wartości charyzmatycznej, umożliwia wspaniałe
przeżywanie tego doświadczenia, które było udziałem Założyciela. Związek
między charyzmatem Założyciela a instytucjonalną formą jest bardzo ścisły.
Forma ta jest konieczna dla jego realnego zaistnienie i realizacji dzieła, dla
którego ten dar został Założycielowi dany. Taki pogląd wyrażają liczni
teologowie, m.in. Beyer, Girardi. Forma instytucjonalna zapewnia radykalne
wypełnienie misji w konkretnych uwarunkowaniach historycznych,
zapewniając stałą młodość Instytutowi w mocy Ducha Świętego (Tillard). Pozwala też skutecznie powracać do doświadczenia jakie przeżywał Założyciel. Tak
głoszą: Ciardi, Girardi, Beyer, Midali. Stałe struktury widzialne zapewniają też
realizację pełni wymiaru profetycznego (Beyer). Najistotniejszym elementem
instytucjonalnym w przekazywaniu charyzmatu jest reguła. W niej przekazuje
Założyciel swoją koncepcję życia, owoc swego życiowego doświadczenia. Jest to
sposób zachowania na zawsze tożsamości charyzmatycznej Instytutu.
Świadomość posiadania charyzmatu, który powinien być przekazany i
zachowywany w społeczności zakonnej, przynagla do napisania reguły, aby
uniknąć odchyleń, zagwarantować integralność. Nikt nie wie poza nim tego
wszystkiego, co wiąże się z otrzymanym charyzmatem i co powinno być
zachowane w Instytucie. Dlatego przekazuje swą wiedzę wszelkimi możliwymi
sposobami, udzielając rad, głosząc konferencje i kazania, pisząc listy i książki,
ale przede wszystkim pisząc Reguły lub Konstytucje. Reguła jest prezentowana
jako doświadczenie, które powoduje powstanie innego doświadczenia o tej
samej treści. Jest ona najlepszym wyrazem dialogu między Założycielem a
Instytutem /P. Liszka, Charyzmatyczna moc życia zakonnego, Papieski
Wydział Teologiczny, Wrocław 1996, s. 178.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego Przeżywanie wartości
ewangelicznych przez założyciela instytutu życia konsekrowanego staje się
motorem prowadzącym do jego rozwoju, umocnienia i utworzenia personalistycznych struktur gwarantujących trwałość. Ten oryginalny sposób
przeżywania Ewangelii wyciska znamię w przyszłym Instytucie, staje się jego
niezatartym znamieniem, rozpoznawalnym obliczem. To, co otrzymał Założyciel
w wydarzeniu swego powołania staje się trwałe, na tyle na ile jest zjednoczone
ze zbawczym planem Chrystusa Ż2 144. Jezus Chrystus jest źródłem każdego
charyzmatu, kształtując jego oblicze w duchu Ewangelii, konkretyzując go
zgodne z wymogami realizacji Ewangelii w dziejach świata. Inaczej mówiąc,
zarówno powołanie Założyciela jak i związany z tym określony charyzmat, mają
wyraźny komponent chrystologiczny. Powołanie Założyciela oznacza istotne
jego pogłębienie z całą Trójcą Świętą. To, co później zostanie ujęte w
konsekracji, poprzez śluby zakonne, teraz zostaje zrozumiane i przeżywane
jako wejście w relację z tajemnicą relacji pomiędzy Osobami Boskimi. Ślub
ubóstwa będzie sposobem wyrażenia synostwa Jezusa wobec Ojca. Być
4
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
naśladowcą Jezusa to znaczy zaufać i otrzymywać wszystko od Ojca, kierować
wszystko ku Niemu, wzrastać w miłości synowskiej. Czystość jest
skrystalizowaniem miłości w Duchu Świętym, wyrazem daru całkowitego.
Posłuszeństwo jest to utożsamienie się z miłością Syna do Ojca. Śluby są
wyrazem, wykwitem zaszczepionej w wydarzeniu powołania, jedynej miłości
trynitarnej Ż2 145.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego w odczytaniu Ewangelii i życia.
Instytut życia zakonnego powstaje albo dla realizowania wartości
ewangelicznej albo do spełnienia jakiegoś określonego zadania. Faktycznie
jedno jest nierozdzielne od drugiego, ale reguły i konstytucje podkreślają albo
jedno albo drugie. Gambari nie dostrzegł tych dwóch typów instytutów
zakonnych. Pisze tylko ogólnie o tych dwóch elementach. Oczywiście, przy
okazji, nie zauważa, że nie wszystkie instytuty zakonne mają charyzmat
założyciela. Pisze on: „W charyzmacie założyciela na ogół dostrzegamy dwa
elementy, które stanowią siłę przyciągania dla tych wszystkich, którzy do
niego się dołączają, i z kolei grupie nadają właściwe jej oblicze. Pierwszym
jest takie odczytanie i zinterpretowanie ewangelicznej nauki, które może dać
początek specyficznej formie duchowości, wszczepionej w ogólną duchowość
Kościoła, która będzie zdolna wytyczyć specjalną drogę wiodącą do
zjednoczenia z Bogiem. Drugi zaś element stanowi praktyczna metoda, która
jest zdolna tchnąć życie w ewangeliczne przykazanie miłości i przemienić je w
służbę bliźnim” E. Gambari, Życie zakonne po Soborze Watykańskim II,
przełożył i opracował Jan Efrem Bielecki OCD, (Vita religiosa secondo il
Concilio e il nuovo Diritti Canonico, ed. 2, Edizioni Monfortane 1985),
Wydawnictwo Ojców Karmelitów, Kraków 1998, s. 52. Niektóre konstytucje
zakonne jako na źródło inspiracji swej duchowości wskazują na aktualne
środowisko a nie na Ewangelię.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego W wydarzeniu założenia dokonuje
się konkretyzacja charyzmatu życia zakonnego, jaki otrzymał Założyciel w
momencie powołania. Wymiar metahistoryczny konkretyzuje się w realnej
wspólnocie eklezjalnej. Każdy charyzmat życia zakonnego, czyli dar, który
otrzymuje dany człowiek od Ducha Świętego, domaga się eklezjalnej
konkretyzacji, przyobleczenia we wspólnotę. Jest to dar specyficzny, nie tylko
do wykonania czegoś, lecz do tworzenia silnych więzi interpersonalnych,
eklezjalnych. Charyzmat życia zakonnego jest mocą dla tworzenia życia zorganizowanego, dla tworzenia stałych struktur. Założenie Instytutu oznacza
zintegrowanie charyzmatu jako daru duchowego ze strukturą instytucjonalną
Kościoła, z charakterystycznym dla tej instytucji wymiarem prawnym.
Powołanie Założyciela jest już z natury powołaniem do kolektywnego
naśladowania Chrystusa Ż2 147. Nie jest wymagane, aby Założyciel definiował
wszystkie elementy Instytutu, aby sam je wszystkie formował. Również nie jest
wymagane, aby definiował wszystkie detale reguły życia. To będzie dokonywało
się po założeniu Instytutu, stopniowo. Bardzo często jest on natomiast
autorem pierwszych Konstytucji, co może być nawet wydarzeniem kończącym
proces początkowej fazy tworzenia się Instytutu. Założyciel nie musi nawet zorganizować pierwszej grupy uczniów. Zdarzyło się tak z św. Soledad Torres
Acosta i „Siervas de Maria”. Założycielka była dopiero siódmą z kolei, która
dołączyła się do początkowej wspólnoty, a zarówno Zgromadzenie jak i Stolica
Apostolska uważają ją za Założycielkę tego Zgromadzenia. Istnieje nawet
5
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
konkretny przypadek, gdy Stolica Święta uznała za Założyciela osobę, która
zdefiniowała cel, określiła formę życia i duchowość Instytutu, a Instytut ten
powstał dopiero sto lat później, już po śmierci Założyciela. Był to św. Antoni
Maria Claret i Instytut świecki „Filiación Cordimariana” Ż2 148.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego Założyciel instytutu życia
konsekrowanego patrząc na założony przez siebie Instytut, zdumiewa się z tego
nowego dzieła, które powstało i zachwycony działaniem Ducha Świętego,
odczuwa, że jest tylko instrumentem użytym w narodzinach tego dzieła (F.
Ciardi, Los fundadores hombres del Espíritu. Para una teología del carisma de
fundador, Ediciones Paulinas, Madríd 1983, s. 209). Widząc nowe dzieło,
Założyciel dostrzega w nim nowe światło odsłaniające pełniej tajemnicę
Ewangelii. Jaśniej zdaje sobie sprawę jak wspaniała jest Ewangelia
Chrystusowa w całej swej pełni (Tamże, s. 195). Nowy sposób zrozumienia
chrześcijaństwa jest krokiem do jeszcze jaśniejszego uświadomienia
możliwości, jakie daje Bóg dla realizowania wielkiego projektu zbawczego
(Tamże, s. 200). Nie zawsze jednej rodzinie zakonnej „należy się” jeden
Założyciel. Istnieją Zgromadzenia posiadające kilku współzałożycieli. Bywa, że
obok Założycielki Instytutu żeńskiego uważa się również jako Założyciela jej
spowiednika, kierownika duchowego. Są też Zgromadzenia, w których nie jest
możliwe określenie, kto był Założycielem. Można wskazać na kogoś, kto dał
inspiracje, na kogoś, kto pomógł w zorganizowaniu podstawowych struktur,
ale nikt spośród tych twórców Instytutu nie spełnia wszystkich cech
wymaganych do tego, aby mógł być on właśnie określony wyraźnie jako
Założyciel. W niektórych sytuacjach nawet Stolica Apostolska nie może tej
kwestii rozstrzygnąć. Trzeba wielkiego wysiłku, który nie zawsze prowadzi do
ostatecznego rozwiązania. Czasem dany Instytut uznaje zwyczajowo kogoś i
czci go jako swego Założyciela, chociaż w pełnym tego słowa znaczeniu dana
osoba nim nie jest. Próba rozstrzygnięcia zagadnienia powinna brać pod uwagę
dwa fundamentalne kryteria: 1) jak pojawiła się idea nowego Instytutu; 2) w
jaki sposób każdy z nich wpływał na kształt misji i duchowość Instytutu Ż2
149.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego Założyciel instytutu życia
konsekrowanego swego ducha przekazuje przede wszystkim przez modlitwę,
cierpienia i świadectwo życia, a dopiero w drugim planie poprzez rady i
informacje. Założyciel staje się symbolem, ideałem, wzorem dla przyszłych
pokoleń. Z pewnością w tym, co przekazuje i co staje się wzorem do
naśladowania jest również jego charakter, osobowość, świętość. Jest on wzorem również jako człowiek, który pracował nad sobą, aby dojść do doskonałości. Osobisty wysiłek czyni człowieka zdolnym do przyjęcia działania
Ducha Świętego i owocnego realizowania otrzymanych darów. Założyciel jest
człowiekiem
głęboko
zjednoczonym
z
Chrystusem.
Staje
się
współpracownikiem Założyciela Kościoła realizując różne wartości eklezjalne.
Założyciel idzie drogą wytyczoną przez Chrystusa na początku. W pewnym
sensie jest to jednak nowa droga, droga odnowy Kościoła /F. Ciardi, I fondatori
uomini dello Spirito. Per una teologia del carisma di fondatore, Roma 1982, s.
354/. Proponuje on „nowoczesną” interpretację orędzia Chrystusowego, współbrzmiącą z czasami, w których Założyciel żyje. Na nowo uobecnia eklezjalne
wartości początkowe, powoduje odżywanie owych wartości, które zostały
zagubione a powinny w Kościele zawsze być obecne z całą mocą /Tamże, s.
6
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
355/. Uczniowie odkrywają współbrzmienie swoich aspiracji z tym, co zostało
im
przekazane. Następuje
konwergencja
ideałów,
która
potęguje
zaangażowanie w wypełnianie projektu życia wspólnoty i jej poszczególnych
członków. Doświadczane jest ciągle to, co zostało zapisane w „kodzie
genetycznym”. Następuje u uczniów ta sama percepcja misterium
Chrystusowego, Jego Ewangelii, taka sama synteza egzystencjalna, przyjęcie i
odczytywanie w tej samej optyce znaków czasu i dawanie tej samej odpowiedzi
ministerialnej Tamże, s. 356/. Osobowość Założyciela nie jest obojętna dla
zrozumienie jego współpracy z charyzmatem danym dla założenia nowej
rodziny zakonnej. Najważniejszymi momentami kształtującymi tę współpracę
są: powołanie Założyciela i założenie Instytutu Ż2 143.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego Założyciel instytutu życia
konsekrowanego jest jak gleba przyjmująca ziarno łaski Bożej. Nie wie on, jakie
będzie drzewo, czyli nowa rodzina zakonna, która powinna z tego ziarna
wyrosnąć. Potrzebuje on ciągle nowych umocnień duchowych i otrzymuje je.
Tworzą one autentyczny proces ubogacania, oczyszczania, nieustannej
korektury wizji przyszłego dzieła. Założyciele odczuwają, że są „narzędziami” w
ręku Ducha Świętego, w realizacji wielkiego zbawczego Planu. Wszystko to, co
Bóg czyni w osobie Założyciela, czyni to dla budowania historycznego Ciała
Chrystusa. Powołanie Założyciela jest kamieniem węgielnym, na którym będzie
budowane Zgromadzenie zakonne a z nim cały Kościół. Dlatego potrzebna jest
określona pedagogia Boża wobec Założyciela, jego progresywne formowanie w
określonych uwarunkowaniach społecznych. Wysiłek ludzki splata się harmonijnie z mocą charyzmatu, konsekwentnie przygotowującego do dzieła
założenia Instytutu. Założyciel coraz wyraźniej zaczyna utożsamiać się z
powierzonym mu zadaniem. Przyjmuje je całkowicie za własne. Coraz bardziej
też powierzone mu zadanie staje się sposobem jego osobistego uświęcenia.
Następuje silne zespolenie działania łaski prowadzącej do świętości osobistej
(gratia gratum faciens) z charyzmatem założycielskim (gratia gratis data). Duch
Święty owładnął całą jego osobą. Działanie człowieka i Boga stają się coraz
bardziej zespolone Ż2 146.
+ Początek instytutu życia konsekrowanego źródłem informacji o jego
charyzmacie. „W ogólnej strukturze instytucjonalnej istnieją elementy, które
nie mogą być dowolnie zmieniane pod groźbą utraty daru Ducha Świętego. Są
to: fundamentalne struktury zarządzania oraz istotne linie apostolatu (tzw.
dzieła własne, ściśle należące do duchowości Instytutu), styl życia w konkretny
sposób przeżywający rady ewangeliczne oraz życie braterskiego. Te elementy
zawarte są w „prawie własnym”, na które składa się: kodeks fundamentalny
lub konstytucje (reguła życia), myśli Założyciela dotyczące istoty charyzmatu
(natura, zadania, duchowość), zdrowe tradycje, normy fundamentalne (o
zarządzaniu, dyscyplinie, sposobach apostolatu i informacji o ślubach
zakonnych), inne kodeksy zawierające normy. Każdy powołany posiada
charyzmat taki jak Założyciel i współuczestniczy w nieustannym procesie
szeroko rozumianego zakładania Instytutu. Pełnia uczestnictwa następuje
poprzez śluby zakonne. Konsekracja przez złożenie ślubów może być
porównana do tego jedynego, źródłowego wydarzenia, które zapoczątkowało
istnienie Instytutu. Przez założenie Instytutu Założyciel ukonkretnił, urealnił
swój charyzmat. Analogicznie, przez złożenie ślubów każdy powołany
ukonkretnia, urealnia swój własny charyzmat. Konsekracja „wciela” charyzmat
7
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
każdego człowieka powołanego do życia zakonnego w konkretny, dokładnie
przylegający do niego, Instytut. W ten sposób urealniona zostaje moc, dana po
to, by dany człowiek w specyficzny dla niego sposób, według swego powołania,
naśladował Jezusa Chrystusa. Przez konsekrację tworzy się też konkretna
wspólnota braterska. To nie wspólnota zakonna obdarowuje charyzmatem
człowieka wstępującego w jej szeregi, lecz powołany wstępując do Instytutu,
tworzy wspólnotę (J. Beyer SI., Carismi e impegni (Riflessione e aprofondimento
sulla vita consacrata), „Vita Consacrata” 6-7(1991), s. 536). Charyzmat
Założyciela nie istnieje w formach materialnej tradycji, lecz w ludziach.
Aktualnie istnieje z tego powodu, że ludzie obdarowani nim zjednoczyli się i
tworzą konkretną wspólnotę. Fakt wspólnego zamieszkania ludzi, którzy
posiadają to samo powołanie, jest przyczyną aktualnego realnego istnienia
charyzmatu Założyciela” /P. Liszka, Charyzmatyczna moc życia zakonnego,
Papieski Wydział Teologiczny, Wrocław 1996, s. 179.
+ Początek intelektu ludzkiego w Bogu Jeśli chcemy być uczciwi wobec Boga,
który jest Stwórcą rozumu i w ten sposób źródłem i początkiem naszych
intelektualnych możliwości musimy mówić o rozumowej poznawalności
Boga. Chcąc być uczciwymi wobec siebie i wobec naszych możliwości
powinniśmy również mówić o niepoznawalności Boga B 117 66.
8