zobacz - wup opole - Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu

Efektywność wybranych instrumentów
aktywnej polityki rynku pracy
w latach 2008-2011
Szkolenie, staż, przygotowanie zawodowe
Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu
Wydział Obserwatorium Rynku Pracy
Opole 2012
Informacja o efektywności wybranych instrumentów
aktywnej polityki rynku pracy
w województwie opolskim w latach 2008-2011
Spis treści
I – UWAGI WPROWADZAJĄCE ................................................................................................................... 3
II – ANALIZA SZKOLEŃ ............................................................................................................................... 6
1.
Natężenie stosowania instrumentu ............................................................................................................ 6
2.
Efektywność .............................................................................................................................................. 6
3.
Struktura obszarów tematycznych ............................................................................................................. 7
II – ANALIZA STAŻY ................................................................................................................................... 10
1.
Natężenie stosowania instrumentu ......................................................................................................... 10
2.
Efektywność ............................................................................................................................................ 10
3.
Struktura obszarów tematycznych .......................................................................................................... 11
III – ANALIZA PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO ............................................................................. 14
1.
Natężenie stosowania instrumentu .......................................................................................................... 14
2.
Efektywność ............................................................................................................................................ 14
3.
Struktura obszarów tematycznych ........................................................................................................... 15
IV – PODSUMOWANIE ................................................................................................................................ 18
2
I – UWAGI WPROWADZAJĄCE
Niniejsza analiza poświęcona jest wybranym formom instrumentów aktywnej polityki rynku pracy
mających za zadanie niwelować skutki bezrobocia. Zasięg czasowy analizy obejmuje okres od roku
2008 do 2011 i dotyczy danych zagregowanych. Podstawowym źródłem danych w niej
wykorzystanym jest sprawozdanie MPiPS-01 o rynku pracy wraz z załącznikiem nr 4 do tego
sprawozdania. Posłużono się także opracowaniami Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
traktującymi o „Efektywności podstawowych form promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej
bezrobotnych finansowanych z Funduszu Pracy”.
Charakterystyka analizowanych instrumentów
Szkolenia
Celem szkolenia jest uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności i kwalifikacji
zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania
zatrudnienia. Szkolenia pełnią bardzo ważną funkcję polegającą na dostosowywaniu popytu na
pracę do podaży pracy, a tym samym z założenia wpływać mają na redukcję bezrobocia
strukturalnego, wynikającego z niedopasowania kwalifikacji bezrobotnych w stosunku do potrzeb
lokalnego rynku pracy. Uczestnikami szkolenia mogą być wszyscy bezrobotni, a czas jego trwania
(poza pewnymi wyjątkami) nie może być mniejszy niż 25 godzin zegarowych w tygodniu przez
okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.
Staże
Staż jest aktywną formą przeciwdziałania skutkom bezrobocia polegającą na nabywaniu
umiejętności praktycznych do wykonywania pracy. Nie jest stosunkiem pracy, gdyż to Powiatowy
Urząd Pracy zawiązuje umowę z pracodawcą. Po zakończeniu realizacji stażu pracodawca,
u którego był on realizowany, wystawia osobie bezrobotnej opinię, gdzie zawarte są informacje
o zakresie wykonywanym obowiązków oraz nabytych umiejętnościach. Jest to tym samym
potwierdzenie nabycia konkretnych umiejętności praktycznych. Do 2008 roku uczestnikami stażu
mogły być osoby w wieku do 25 lat lub osoby do 27 lat z wykształceniem wyższym
w okresie 12 miesięcy od dnia ukończenia szkoły wyższej. Od roku 2009 z tej formy wsparcia
korzystać mogą osoby, które spełniają kryterium osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na
rynku pracy, tj. bezrobotni długotrwale, osoby, które zakończyły kontrakt socjalny, osoby powyżej
50 roku życia, bezrobotni bez kwalifikacji, bez doświadczenia zawodowego lub bez wykształcenia
średniego, osoby samotnie wychowujące dziecko w wieku do 18 lat, osoby niepełnosprawne oraz
bezrobotni, którzy po zakończeniu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia.
Czas trwania stażu uzależniony jest od grupy docelowej. W przypadku młodzieży do 25 roku życia
oraz absolwentów do 27 roku życia z wykształceniem wyższym trwać może od 3 do 12 miesięcy.
W pozostałych przypadkach okres jego realizacji wynosi od 3 do 6 miesięcy.
3
Przygotowanie zawodowe
W analizowanym okresie do 2008 roku instrument przygotowania zawodowego dokładnie oznaczał
przygotowanie zawodowe w miejscu pracy. Pozwalał on na zdobywanie kwalifikacji lub
umiejętności zawodowych poprzez praktyczne wykonywanie zadań na stanowisku pracy. Po
zakończeniu uczestnictwa w programie wydawana była opinia zawierająca informacje o nabytych
umiejętnościach.
Uczestnikami przygotowania zawodowego w miejscu pracy mogli być bezrobotni spełniający
wówczas kryteria osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Maksymalny czas trwania
tej formy wsparcia wynosił 6 miesięcy, ale nie krócej niż 3 miesiące.
Od 2009 roku przygotowanie zawodowe w miejscu pracy zostało zastąpione przygotowaniem
zawodowym dorosłych. Zasadnicza różnica pomiędzy wyróżnionymi formami polega na tym, że
przygotowanie zawodowe dorosłych realizowane może być przez dwie ścieżki: (1) przyuczenia do
pracy oraz (2) praktyczną naukę zawodu. Ścieżki te różnią się czasem trwania programu oraz typem
egzaminu potwierdzającym nabycie umiejętności.
Tabela 1. Charakterystyka przygotowana zawodowego dorosłych w miejscu pracy
Przeznaczenie
Czas trwania
Forma egzaminu
Przyuczenie do pracy
Instrument zasadniczo skierowany do
osób, które posiadają już kwalifikacje
w danym zawodzie, jednak są one
nieaktualne lub dla osób, których
kwalifikacje wymagają uzupełnienia o
nabycie specyficznych umiejętności na
rynku pracy
3-6 miesięcy
Egzamin sprawdzający nabyte
umiejętności w obecności komisji
powołanej przez kuratora oświaty lub
komisje izb rzemieślniczych
Praktyczna nauka zawodu
Instrument zasadniczo skierowany do osób
z wykształceniem podstawowym,
gimnazjalnym, nie posiadających
kwalifikacji zawodowych
12-18 miesięcy
Egzamin kwalifikacyjny na tytuł zawodowy
lub egzamin czeladniczy
Każda z wymienionych form wsparcia osób bezrobotnych zorientowana jest na nabycie,
uzupełnienie kwalifikacji, dzięki którym proces wejścia i (lub) powrotu na rynek pracy ma okazać
się efektywny. Niemniej jednak uczestnictwo w programie nie powinno być interpretowane
w kategoriach gwarancji zatrudnienia po nabyciu kwalifikacji. Zatrudnienie w tym wypadku jest
wielce pożądane, jednak zasadniczym celem jest umożliwienie danej osobie wzbogacenia jej
indywidualnego kapitału wyrażonego umiejętnościami. O zatrudnieniu de facto decyduje
mechanizm popytu i podaży, w który publiczne służby zatrudnienia nie interweniują w sposób
bezpośredni. Zwiększając jakość kapitału ludzkiego pozwala się na usuwanie niedopasowań
strukturalnych, które stanowić mogą barierę w zatrudnieniu.
4
Niniejsze opracowanie przedstawia sytuację realizacji wyróżnionych form wsparcia bezrobotnych
przy wykorzystaniu trzech cech. Po pierwsze natężenia występowania (korzystania) z danego
instrumentu, po drugie efektywności kosztowej oraz, po trzecie, na efektywności zatrudnieniowej.
Efektywność zatrudnieniowa:
1 – efektywność zatrudnieniowa – to miara wskazująca na odsetek osób, które w okresie do 3
miesięcy od zakończenia uczestnictwa w programie uzyskały zatrudnienie.
Efektywność kosztowa:
1 – koszt uczestnictwa w programie – jest to wielkość wyrażająca stosunek wydatków
poniesionych na daną formę wsparcia w stosunku do liczby osób, które uczestniczyły w programie.
Innymi słowy jest to wartość informująca o tym ile kosztuje uczestnictwo jednej osoby w danej
formie wsparcia.
2 – efektywność kosztowa – jest to wariant kosztu uczestnictwa w programie, ale w stosunku do
osób, które w okresie do 3 miesięcy od zakończenia uczestnictwa w programie uzyskały
zatrudnienie.
W stosunku do efektywności zatrudnieniowej oraz kosztowej należy poczynić pewne uwagi.
Założeniem nadrzędnym wyróżnionych form wsparcia jest nabycie umiejętności czy też
kwalifikacji. Kiedy mowa jest o efektywności zatrudnieniowej i kosztowej trzeba mieć na uwadze,
że nie można (na podstawie posiadanych danych statystycznych) stwierdzić, czy zatrudnienie
nastąpiło w efekcie uczestnictwa w danym programie, czy też związane było z innymi
okolicznościami. Mniemać jednak można, że w jakimś stopniu pozostaje z nim w związku. Aby
ustalić „faktyczną” efektywność zatrudnieniową proponuje się analizę porównawczą grup
uczestniczących i nieuczestniczących w danym programie. Podejście takie jednak związane jest
z projektowaniem stosownych badań empirycznych.
Jedynym przypadkiem, w którym jasno można określić, że dany instrument wpłynął na zatrudnienie
jest sytuacja, kiedy w umowie pracodawca jest zobligowany do zatrudnienia danej osoby po
zakończeniu przez nią określonej formy wparcia. Dotyczy to jednak prac interwencyjnych oraz
doposażenia stanowiska pracy, a więc nie stanowiących przedmiotu niniejszej analizy. Nadmienić
należy również, że w przypadku staży spotykane są pewne wewnętrzne rozwiązania przyjęte przez
powiatowe urzędy pracy. Polegają na wymaganiu w pewnych okolicznościach zobowiązania
pracodawcy do zatrudnienia osoby realizującej staż po jego zakończeniu. Rozwiązanie takie nie jest
jednak wymogiem ustawowym, a na podstawie dostępnych statystyk nie można rozróżnić staży
realizowanych ze zobowiązaniem od tych bez zobowiązania.
5
II – ANALIZA SZKOLEŃ
1. Natężenie stosowania instrumentu
W analizowanym okresie natężenie realizacji szkoleń wśród ogółu bezrobotnych pomiędzy rokiem
2008 a 2010 pozostawało na zbliżonym poziomie, oscylując w granicach 8% wszystkich wyłączeń
z rejestrów PUP. Od 2011 roku środki Funduszu Pracy, z których finansowana jest realizacja
szkoleń, uległy znacznej redukcji. W efekcie wyłączenia z tytułu podjęcia szkoleń dotyczyły 3,5%
wszystkich bezrobotnych. Szczegółowo zaprezentowane zostało to w poniższej tabeli.
Tabela 2. Skala wyłączeń z tytułu realizacji szkoleń
Ogółem
Kobiety
Rok
%
Całkowity Podjęcie
odpływ szkoleń
2008
2009
2010
2011
Mężczyźni
80 921
78 289
90 048
72 947
6 471
6 433
6 788
2 518
%
Całkowity Podjęcie
odpływ szkoleń
8,0
8,2
7,5
3,5
43 414
39 217
42 350
34 918
2 819
2 554
2 762
905
%
Całkowity Podjęcie
odpływ
szkoleń
6,5
6,5
6,5
2,6
37 507
39 072
47 698
38 029
3 652
3 879
4 026
1 613
Struktura płci
uczestników
szkoleń (%)
K
9,7
9,9
8,4
4,2
44
40
41
36
M
56
60
59
64
Skalę wyłączeń z tytułu realizacji szkoleń odnieść można do płci bezrobotnych. W efekcie analizy
ustalono, że kobiety rzadziej wyłączane są z rejestrów PUP w związku z realizacją szkoleń. Różnica
pomiędzy płciami oscyluje pomiędzy 2 a 3 punktami procentowymi. Sytuacja ta przekłada się
bezpośrednio na strukturę uczestników szkoleń. Spośród wszystkich osób podejmujących tę formę
wsparcia większość (ok. 60%) stanowią mężczyźni. Jest to trwała cecha rozpoznana w każdym
analizowanym roku.
2. Efektywność
Efektywność zatrudnieniowa instrumentu jakim są szkolenia kształtuje się na poziomie 40%.
Wyjątkiem jest rok 2009, w którym zaobserwowano spadek efektywności, oraz rok 2011, w którym
nastąpił jej wzrost. Od 2008 roku obserwuje się również systematyczny wzrost kosztu uczestnictwa
w programie. Z kolei koszt ponownego zatrudnienia przy stosowaniu omawianego instrumentu w
okresie lat 2008-2011 uległ wzrostowi o około 67%.
6
Tabela 3. Miary efektywności szkoleń
rok 2008
SZKOLENIA
Efektywność zatrudnieniowa (%)
Koszt uczestnictwa w programie (zł)
Efektywność kosztowa (zł)
rok 2009
41,9
1479,23
3778,96
rok 2010
35,9
1904,71
5697,36
40,6
2355,03
6358,87
rok 2011*
43,6
2742,5
6337,6
*Z uwagi na termin ukazywania się publikacji MPiPS o efektywności instrumentów rynku pracy uwzględniono dane własne WUP
w Opolu
3. Struktura obszarów tematycznych
Obszary tematyczne szkoleń zostały przedstawione w postaci tabelarycznej, w odniesieniu do
każdego z analizowanych lat oraz każdego z typów wyróżnionych obszarów tematycznych.
Zauważyć należy, że dominuje kategoria „Inne obszary szkoleń”, co związane jest z znacznym
zróżnicowaniem propozycji tematycznych dostępnych w ramach działalności powiatowych
urzędów pracy.
Realizacja poszczególnych szkoleń przebiegała w latach 2008-2011 z różną skalą, tym niemniej
można wskazać obszary, które są dominujące. Należą do nich: usługi transportowe, architektura i
budownictwo, rachunkowość oraz księgowość i bankowość, rozwój osobowościowy i kariery
zawodowej, a także sprzedaż wraz z marketingiem. Jednocześnie te same obszary tematyczne
charakteryzują się znaczną efektywnością zatrudnieniową.
Szczegółowe zestawienia dla
poszczególnych lat zawiera tabela 3.
Na odrębny komentarz zasługują szkolenia, którym towarzyszy 100% efektywność. Jest to rzadkie
zjawisko, jednak obecne, a spowodowane jest głównie niewielką liczebnością uczestników danego
szkolenia.
Wykres 1. Najczęściej realizowane szkolenia w okresie 2008-2011
0,0
2,0
4,0
6,0
typ 30
10,0
8,4
typ 18
5,7
typ 9
4,9
typ 2
4,5
typ 8
4,5
33typ
4,4
15typ
3,4
10 typ
3,0
typ 31
typ 17
8,0
2,7
2,0
Uwaga: nazwy kursów znajdują się w tabeli 4.
7
Tabela 4. Struktura obszarów zawodowych szkoleń w latach 2008-2011
% typu kursu
względem ogółu
efektywność
zatrudnieniowa
17
18
efektywność
zatrudnieniowa
13
14
15
16
% typu kursu
względem ogółu
9
10
11
12
efektywność
zatrudnieniowa
5
6
7
8
Podstawowe programy ogólne (w tym kształcenie umiejętności
pisania, czytania i liczenia)
Rozwój osobowościowy i kariery zawodowej
Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu
Sztuka, kultura i rzemiosło artystyczne
Nauki humanistyczne (bez jęz. obcych) i społeczne (w tym:
ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, etnologia,
geografia)
Języki obce
Dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna
Sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami
Rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza
inwestycyjna
Zarządzanie i administrowanie
Prace sekretarskie i biurowe
Prawo
Nauki o życiu i nauki przyrodnicze (w tym: biologia, zoologia,
chemia, fizyka)
Matematyka i statystyka
Informatyka i wykorzystanie komputerów
Technika i handel artykułami technicznymi
Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe (w tym: przemysł
spożywczy, lekki, chemiczny)
Architektura i budownictwo
rok 2008
% typu kursu
względem ogółu
1
2
3
4
Obszar zawodowy szkoleń
rok 2009
efektywność
zatrudnieniowa
Typ
rok 2010
% typu kursu
względem ogółu
rok 2011
0,00
4,2
0,2
0,6
x
32,4
60,0
64,3
0,016
4,1
0,0
0,3
0,00
25,2
x
40,0
0,00
4,3
0,0
2,4
x
31,5
50,0
20,8
0,03
5,2
0,02
2,3
100,0
84,1
100,0
29,3
0,00
0,1
0,00
1,5
x
0,0
x
27,0
0,00
0,1
0,00
3,6
x
37,5
x
31,7
0,00
0,1
0,00
3,9
x
75,0
x
57,3
0,03
1,3
0,00
7,2
0,00
29,5
x
31,7
3,7
1,2
0,8
0,04
63,4
63,3
47,4
0,00
5,5
5,7
2,2
0,0
60,0
66,2
20,1
x
3,5
2,4
2,2
0,5
40,2
84,9
32,3
10,0
6,2
1,7
1,6
2,5
42,7
80,4
29,2
52,7
0,00
0,00
1,2
1,3
x
x
63,3
57,6
0,00
0,00
3,9
1,2
x
x
16,3
27,0
0,00
0,00
3,0
1,3
x
x
23,8
39,0
0,00
0,00
4,2
3,4
x
x
21,7
41,0
2,5
8,7
71,4
38,7
2,2
5,3
50,7
47,3
1,7
7,2
48,0
50,6
2,0
3,4
58,8
49,5
8
19 Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo
0,9
59,1
0,3
36,8
0,02 200,0
0,2
9,1
20 Weterynaria
0,04 100,0
0,02 100,0
0,00
x
0,0
x
21 Opieka zdrowotna
0,6
21,4
0,4
19,2
0,5
36,7
0,5
48,4
Opieka społeczna (w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi,
1,5
22 starszymi, dziećmi, wolontariat)
47,4
1,4
25,6
1,5
21,5
1,4
24,1
23 Ochrona własności i osób
0,8
25,0
1,2
62,3
1,5
36,4
1,0
54,1
24 Ochrona środowiska
0,04
0,0
0,00
x
0,00
x
0,00
x
25 Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja
0,04
0,0
0,03
50,0
0,25
53,3
0,02
0,0
26 Usługi gastronomiczne
1,1
55,6
1,1
20,0
1,0
30,5
0,7
30,0
27 Usługi fryzjerskie, kosmetyczne
1,5
47,4
0,6
40,5
1,1
45,5
2,6
25,0
28 Usługi krawieckie, obuwnicze
0,00
x
0,18
27,3
0,17
40,0
0,13
25,0
29 Usługi stolarskie, szklarskie
0,2
0,0
0,2
46,2
0,8
37,0
0,2
0,0
30 Usługi transportowe, w tym kursy prawa jazdy
8,9
46,4
6,0
35,5
7,8
42,8
11,3
45,5
31 Pozostałe usługi
4,7
41,5
1,9
52,5
3,8
30,1
1,6
61,5
32 BHP
0,00
x
0,00
x
0,00
x
0,00
x
33 Nauka aktywnego poszukiwania pracy
4,3
21,1
2,7
10,7
5,9
13,3
4,8
19,5
34 Inne obszary szkoleń
49,5
51,0
49,7
35,7
43,3
32,5
34,6
31,9
Uwaga: wartości przekraczające 100% są efektem podjęcia pracy przez uczestników programów z końca roku poprzedzającego analizowany rok. Czas trwania
przygotowania zawierał się pomiędzy analizowanymi latami.
9
II – ANALIZA STAŻY
1. Natężenie stosowania instrumentu
Uczestnictwo bezrobotnych w programach stażu jest zmienne w czasie. Wykazywało tendencję
rosnącą pomiędzy 2008, a 2010 rokiem, osiągając 10,6% wszystkich wyłączeń w 2010 roku. Od
roku 2011 liczba uczestników stażu uległa znacznemu zmniejszeniu (do 5,6%), co - jak w
przypadku szkoleń - związane było z redukcją zasobów Funduszu Pracy.
Tabela 5. Skala wyłączeń z tytułu realizacji staży
Ogółem
Kobiety
Rok
%
Całkowity Podjęcie
odpływ
staży
2008
2009
2010
2011
Mężczyźni
80 921
78 289
90 048
72 947
4 548 5,6
6 961 8,9
9 528 10,6
4 070 5,6
%
Całkowity Podjęcie
odpływ
staży
43 414
39 217
42 350
34 918
3 644 8,4
5 353 13,6
6 894 16,3
2 883 8,3
%
Całkowity Podjęcie
odpływ
staży
37 507
39 072
47 698
38 029
904
1 608
2 634
1 187
Struktura płci
uczestników
szkoleń (%)
K
2,4
4,1
5,5
3,1
80
77
72
71
M
20
23
28
29
Staż jako forma wsparcia osób bezrobotnych okazuje się być instrumentem wybitnie
sfeminizowanym. Odsetek wyłączonych kobiet z rejestrów PUP z tytułu realizacji staży jest
znacznie wyższy od odsetka mężczyzn. Znamienny jest tu rok 2010, w którym 16,3% wszystkich
kobiet zostało wyłączonych w efekcie podjęcia stażu wobec zaledwie 5,5% mężczyzn. Przewaga
kobiet jeszcze bardziej jest widoczna, gdy porówna się strukturę płci uczestników staży. W 2011
roku 71% wszystkich osób realizujących staż to kobiety. Feminizacja omawianego instrumentu jest
obecna w każdym z analizowanych lat, co decyduje o trwałości tendencji.
2. Efektywność
W perspektywie lat 2008-2011 efektywność zatrudnieniowa staży uległa wzrostowi z poziomu
49,6% do 53,1%. W tym samym okresie obserwuje się systematyczny wzrost kosztu uczestnictwa
w programie. Nie przekłada się to jednak bezpośrednio na koszt ponownego zatrudnienia przy
wykorzystaniu omawianego instrumentu. W roku 2011 wyniósł on 8772,7 zł. podczas, gdy w roku
2010 przekroczył 10 000 zł.
10
Tabela 6. Miary efektywności staży
STAŻE
Efektywność zatrudnieniowa (%)
Koszt uczestnictwa w programie (zł)
Efektywność kosztowa (zł)
rok 2008
49,6
4996,81
10739,84
rok 2009
rok 2010
52,0
4954,03
11487,98
47,3
5680,22
11753,53
rok 2011*
53,1
6345,2
8772,7
* Z uwagi na termin ukazywania się publikacji MPiPS o efektywności instrumentów rynku pracy uwzględniono dane własne WUP
w Opolu
3. Struktura obszarów tematycznych
Podobnie jak w przypadku szkoleń najwięcej zrealizowanych staży zostało zakwalifikowanych do
kategorii „Inne obszary zawodowe”, łącznie od 31,8% w roku 2009 do 45,6% w roku 2011.
Biorąc pod uwagę najbardziej powszechne obszary tematyczne realizowanych staży, w okresie
2008-2011 zgrupowały się wokół: prac sekretarskich i biurowych, sprzedaży wraz z marketingiem,
rachunkowości i księgowości, a także opieki społecznej. Wyróżnionym obszarom towarzyszy
znaczna efektywność zatrudnieniowa. Rozkład struktury tematycznej staży w podziale na
poszczególne lata prezentuje tabela 6.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że staże są znacznie sfeminizowane. Większość uczestników
staży stanowią kobiety (na co wskazywano wyżej), jednak co warto podkreślić, tematyka
organizowanych staży również w znacznym stopniu jest sfeminizowana, co przejawia się w udziale
w pracach sekretarskich i biurowych oraz szeroko pojętych usługach na rzecz osób zależnych.
Wykres 2. Struktura najczęściej realizowanych staży w latach 2008-2011
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
typ 9
30,0
35,0
33,3
typ 6
7,5
typ 7
3,7
typ 20
2,9
typ 19
2,6
typ 25
2,1
typ 24
2,0
Uwaga: nazwy kursów znajdują się w poniższej tabeli 7.
11
Tabela 7. Struktura obszarów zawodowych staży w latach 2008-2011
% typu kursu
względem ogółu
efektywność
zatrudnieniowa
15
16
17
18
19
efektywność
zatrudnieniowa
11
12
13
14
% typu kursu
względem ogółu
7
8
9
10
efektywność
zatrudnieniowa
3
4
5
6
Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu
Sztuka, kultura i rzemiosło artystyczne
Nauki humanistyczne (bez jęz. obcych) i społeczne (w tym:
ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, etnologia,
geografia)
Języki obce
Dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna
Sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami
Rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza
inwestycyjna
Zarządzanie i administrowanie
Prace sekretarskie i biurowe
Prawo
Nauki o życiu i nauki przyrodnicze (w tym: biologia, zoologia,
chemia, fizyka)
Matematyka i statystyka
Informatyka i wykorzystanie komputerów
Technika i handel artykułami technicznymi
Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe (w tym: przemysł
spożywczy, lekki, chemiczny)
Architektura i budownictwo
Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo
Weterynaria
Opieka zdrowotna
rok 2008
% typu kursu
względem ogółu
1
2
Obszar zawodowe staży
rok 2009
efektywność
zatrudnieniowa
Typ
rok 2010
% typu kursu
względem ogółu
rok 2011
0,3
0,2
57,1
8,3
1,2
0,5
21,5
22,4
0,7
0,8
21,4
46,7
0,9
0,8
26,3
28,6
0,2
0,04
0,1
9,7
25,0
0,0
42,9
57,0
0,2
0,01
0,1
6,2
63,6
0,0
11,1
47,0
0,5
0,02
0,3
8,5
20,7
100,0
55,6
50,1
0,4
0,1
0,1
6,4
55,6
40,0
33,3
49,6
2,5
0,6
25,0
0,4
59,7
75,0
50,0
44,4
3,4
1,5
24,2
0,3
40,3
71,3
40,6
48,5
4,2
2,0
41,8
0,5
57,1
66,1
41,6
48,1
5,3
3,9
52,4
0,5
50,9
46,1
32,6
38,1
0,4
0,02
0,5
1,1
40,9
0,0
33,3
66,0
0,1
0,00
0,8
0,5
44,4
x
26,3
41,7
0,2
0,0
1,3
0,7
20,0
x
54,8
51,2
0,1
0,0
1,3
1,0
66,7
x
44,4
55,8
0,3
1,7
0,1
0,04
2,3
23,1
42,4
60,0
0,0
48,7
0,4
0,7
0,3
0,1
2,3
38,1
49,3
38,2
25,0
34,4
0,4
1,7
0,4
0,1
2,5
76,2
44,6
34,6
50,0
54,5
2,9
1,8
0,3
0,1
3,6
10,6
30,3
28,6
33,3
42,5
12
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Opieka społeczna (w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi,
starszymi, dziećmi, wolontariat)
Ochrona własności i osób
Ochrona środowiska
Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja
Usługi gastronomiczne
Usługi fryzjerskie, kosmetyczne
Usługi krawieckie, obuwnicze
Usługi stolarskie, szklarskie
Usługi transportowe, w tym kursy prawa jazdy
Pozostałe usługi
Inne obszary zawodowe
2,9
0,0
0,4
0,4
1,9
1,1
0,2
0,3
0,2
1,6
45,6
35,0
x
63,2
55,0
37,1
49,1
75,0
31,3
58,3
44,4
64,0
2,4
0,03
0,2
0,4
2,5
2,3
0,1
0,2
0,2
7,3
41,4
52,4
33,3
53,3
34,2
32,2
32,0
72,7
53,3
38,9
43,8
37,6
3,3
0,1
0,4
0,6
1,8
2,8
0,1
0,4
0,2
10,0
13,7
50,5
33,3
52,0
70,3
34,3
50,9
12,5
72,7
80,0
41,7
31,8
3,4
0,4
0,4
0,7
1,4
2,0
0,1
0,2
0,3
3,7
5,5
42,4
68,8
77,8
24,1
28,8
40,0
0,0
20,0
42,9
27,4
36,9
13
III – ANALIZA PRZYGOTOWANIA ZAWODOWEGO
1. Natężenie stosowania instrumentu
Realizacja przygotowania zawodowego to instrument, który w najmniejszym stopniu jest
wykorzystywany. Jedynie w 2008 roku spośród wszystkich wyłączonych bezrobotnych około 2%
wykreślono z racji podjęcia się przygotowania zawodowego. W pozostałych latach odsetek
wyłączeń nie przekracza 0,5%.
Tabela 8. Skala wyłączeń z tytułu realizacji przygotowania zawodowego
Ogółem
Rok
Całkowity
odpływ
2008
2009
2010
2011
80 921
78 289
90 048
72 947
Kobiety
Podjęcie
przygot.
zawod.
%
1 395 1,7
204 0,3
23 0,03
38 0,1
Podjęcie
Całkowity
przygot.
odpływ
zawod.
43 414
39 217
42 350
34 918
Struktura płci
uczestników
szkoleń (%)
Mężczyźni
%
1 123 2,6
164 0,4
11 0,03
33 0,1
Całkowity
odpływ
37 507
39 072
47 698
38 029
Podjęcie
przygot.
zawod.
%
272 0,7
40 0,1
12 0,03
5 0,01
K
81
80
48
87
M
20
20
52
13
W kontekście płci uwidacznia się tendencja to częstszego korzystania z tej formy wsparcia przez
kobiety niż mężczyzn. Widoczne jest to przede wszystkim w roku 2008 oraz 2009. W 2008 roku
2,6% kobiet zostało wyłączonych z rejestrów PUP z uwagi na realizację przygotowania
zawodowego wobec 0,7% mężczyzn. Przyglądając się z kolei strukturze płci uczestników
programów przewaga kobiet jest jeszcze większa i wynosi około 80% do 20%. W kolejnych latach
niewielka liczba uczestników przygotowania zawodowego nie pozwala na jednoznaczną ocenę
z perspektywy płci.
2. Efektywność
Stopień zatrudnienia osób uczestniczących w realizacji przygotowania zawodowego od 2008 roku
systematycznie rośnie z poziomu 42,6% do 62,5%. W analizowanym okresie jednostkowy koszt
uczestnictwa w omawianym instrumencie wykazywał tendencje wzrostowe. W przypadku
efektywności kosztowej z kolei obserwuje się znaczące wahania spowodowane głównie wysokimi
kosztami w roku 2010.
14
Tabela 9. Miary efektywności przygotowania zawodowego
PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE
Efektywność zatrudnieniowa (%)
Koszt uczestnictwa w programie (zł)
Efektywność kosztowa (zł)
rok 2008
42,6
4474,55
12239,22
rok 2009
rok 2010* rok 2011**
38,0
12481,95
12069,81
45,5
8678,3
39920
62,5
11526,3
17520
* W pozycji wydanej przez MPiPS „Efektywności podstawowych form promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej
bezrobotnych finansowanych z Funduszu Pracy” instrument jakim jest przygotowanie zawodowe nie został ujęty. Prezentowane dane
są analizą własną WUP w Opolu
** Z uwagi na termin ukazywania się publikacji MPiPS uwzględniono dane własne WUP w Opolu
3. Struktura obszarów tematycznych
Instrument jakim jest przygotowanie zawodowe w stosunkowo dużym nasileniu realizowany był
pomiędzy rokiem 2008 a 2009. W późniejszym okresie, wraz ze zmianą zasady jego
funkcjonowania (co omówiono w uwagach wprowadzających) skala jego stosowania uległa
znacznemu zmniejszeniu. Tym niemniej struktura obszarów tematycznych wskazuje, że dominującą
kategorią statystyczną była ta wymykająca się przyjętej klasyfikacji – kategoria „inne” obejmowała
od 36,3% w roku 2009 do 50% w roku 2011.
Wskazując jednak najbardziej powszechne obszary spośród sklasyfikowanych w latach 2008-2011,
należy wymienić prace sekretarskie i biurowe, sprzedaż wraz z marketingiem oraz rachunkowość,
opiekę społeczną oraz usługi gastronomiczne. Rozkład uwzględniający wszystkie wyróżnione typy
przygotowań zawodowych w podziale na poszczególne lata został zaprezentowany w tabeli 9.
Wykres 3. Najczęściej realizowane formy przygotowania zawodowego w latach 2008-2011
0,0
5,0
10,0
15,0
typ 9
6,9
typ 20
6,6
typ 24
5,0
typ 19
4,9
typ 16
typ 8
typ 25
25,0
30,0
27,6
typ 6
typ 7
20,0
3,6
3,0
2,6
2,0
Uwaga: nazwy kursów znajdują się w tabeli 10
15
Tabela 10. Struktura obszarów tematycznych przygotowań zawodowych 2008-2011
efektywność
zatrudnieniowa
15
16
17
18
19
% typu kursu
względem ogółu
11
12
13
14
efektywność
zatrudnieniowa
7
8
9
10
Dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna
Sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami
rachunkowość, księgowość, bankowość ubezpieczenia, analiza
inwestycyjna
Zarządzanie i administrowanie
Prace sekretarskie i biurowe
Prawo
Nauki o życiu i nauki przyrodnicze (w tym: biologia, zoologia,
chemia, fizyka)
Matematyka i statystyka
Informatyka i wykorzystanie komputerów
Technika i handel artykułami technicznymi
Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe (w tym: przemysł
spożywczy, lekki, chemiczny)
Architektura i budownictwo
Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo
Weterynaria
Opieka zdrowotna
% typu kursu
względem ogółu
5
6
efektywność
zatrudnieniowa
3
4
Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu
Sztuka, kultura i rzemiosło artystyczne
Nauki humanistyczne (bez jęz. obcych) i społeczne (w tym:
ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, etnologia, geografia)
Języki obce
rok 2008
% typu kursu
względem ogółu
1
2
Obszar tematyczne przygotowań zawodowych
rok 2009
efektywność
zatrudnieniowa
Typ
rok 2010
% typu kursu
względem ogółu
rok 2011
0,0
0,0
x
x
0,0
0,0
x
x
2,0
0,5
0,0
33,3
1,1
0,4
46,2
60,0
0,0
0,0
x
x
0,0
0,0
x
x
0,5
0,0
0,0
x
0,3
0,0
33,3
x
0,0
0,0
x
x
0,0
28,6
x
50,0
0,0
6,7
x
43,2
0,3
7,1
0,0
40,0
0,0
0,0
0,0
0,0
x
x
x
x
0,0
0,0
28,6
0,0
x
x
50,0
x
2,3
2,7
18,4
0,2
61,5
66,7
40,2
100,0
3,4
2,6
32,6
0,4
39,0
35,5
29,0
40,0
0,0
0,0
0,0
0,0
x
x
x
x
0,0
0,0
0,0
0,0
x
x
x
x
0,7
0,0
0,5
0,0
25,0
x
133,3
x
0,0
0,0
0,5
0,3
x
x
16,7
100,0
0,0
18,2
0,0
0,0
0,0
x
0,0
x
x
x
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
x
x
x
x
x
0,0
0,7
0,9
0,0
6,1
x
75,0
60,0
x
52,9
2,2
4,6
1,3
0,2
4,5
3,8
20,0
12,5
0,0
37,0
16
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Opieka społeczna (w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi i
starszymi, dziećmi, wolontariat)
Ochrona własności i osób
Ochrona środowiska
Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja
Usługi gastronomiczne
Usługi fryzjerskie, kosmetyczne
Usługi krawieckie, obuwnicze
Usługi stolarskie, szklarskie
Usługi transportowe, w tym kursy prawa jazdy
Pozostałe usługi
Inne obszary zawodowe
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
9,1
72,7
x
x
x
x
x
x
x
x
x
66,7
50,0
0,0
0,0
0,0
0,0
28,6
0,0
0,0
14,3
0,0
0,0
0,0
x
x
x
x
100,0
x
x
0,0
x
x
x
6,7
0,0
0,0
0,5
5,4
2,7
0,5
0,5
0,4
12,1
28,8
29,7
x
x
33,3
40,0
13,3
100,0
200,0
50,0
22,4
36,3
6,9
0,0
0,0
1,4
4,8
1,7
0,8
1,1
0,3
11,9
9,4
40,2
x
x
23,5
35,1
40,0
40,0
23,1
0,0
35,0
42,5
Uwaga: wartości przekraczające 100% są efektem podjęcia pracy przez uczestników programów z końca roku poprzedzającego analizowany rok. Czas trwania
przygotowania zawierał się pomiędzy analizowanymi latami.
17
IV – PODSUMOWANIE
Próbując określić ogólną efektywność analizowanych instrumentów rynku pracy poszczególne
efektywności roczne uśredniono. W ten sposób uzyskano informacje o przeciętnych
efektywnościach poszczególnych instrumentów w okresie pomiędzy 2008 a 2011 rokiem. Wyniki
analizy wskazują, że największa efektywność zatrudnieniowa charakterystyczna była dla staży.
Z koli najwyższym kosztem uczestnictwa w programie charakteryzuje się przygotowanie
zawodowe. Pod względem efektywności kosztowej instrumentem „najtańszym” okazuje się
szkolenie.
Wykres 4. Przeciętne efektywności instrumentów aktywnej polityki rynku pracy w latach 2008-2011
55,0
25000
50,0
20000
45,0
15000
40,0
10000
35,0
5000
30,0
25,0
efektywność zatrudnieniowa (%)
szkolenie
staż
przygotowanie zawodowe
40,5
50,5
47,2
koszt uczestnictwa w programie (zł)
2120
5494
9290
efektywnośc kosztowa (zł)
5543
10689
20437
0
Próbując odpowiedzieć na pytanie o ogólną efektywność wybranych instrumentów, zawierającą
w sobie poszczególne efektywności składowe, ich wynikom przyporządkowano
rangi.
Szczegółowo prezentuje to poniższa tabela. Niższa ranga świadczy o lepszej pozycji (większej
efektywności oraz mniejszym koszcie).
Tabela 11. Rangi efektywności analizowanych instrumentów rynku pracy
A –Efektywność
zatrudnieniowa
Rangi
B –Koszt uczestnictwa
w programie
Szkolenie
3
Staż
Przygotowanie
zawodowe
Typ
instrumentu
C –Efektywność
kosztowa
Średnia
rang
(A;B;C)
Średnia
rang
(A;C)
1
1
1,7
2
1
2
2
1,7
1,5
2
3
3
2,7
2,5
Najniższa wartość średniej rang wskazuje na najwyższą efektywność. Okazuje się, że staż
i szkolenie w sensie ogólnej efektywności są na tym samym poziomie – szkolenie jest najtańsze –
aczkolwiek mniej efektywne. Jednak biorąc pod uwagę jedynie dwa wymiary analizy (efektywność
zatrudnieniową oraz kosztową) staż okazuje się być najefektywniejszy. W obu wersjach analizy
ogólnej efektywności, przygotowanie zawodowe charakteryzuje się najniższą efektywnością.
18