Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia i zachowania

DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
ROZDZIAŁ VI
Zakład Anatomii Stomatologicznej
Department of Stomatological Anatomy Medical University of Wrocław
1
Centrum Stomatologiczne “Kordent” w Skarbimierzu
Stomatological Center „Kordent” of Skarbimierz
2
Akademia Muzyczna im. Karola Lutosławskiego we Wrocławiu
The Karol Lipiński Academy of Music in Wrocław
3
WIESŁAW KURLEJ1, KAMIL NELKE1, JOLANTA KORJAT2,
ALICJA STACHURA-PUŻYŃSKA3, NATALIA MANDZIOS1,
KATARZYNA STASZAK1
Lęk przed wizytą stomatologiczną, stan uzębienia
i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów
Fear for dental visits, dental conditions
and overall healthy behaviors of selected student group
Słowa kluczowe: zachowania prozdrowotne, stan uzębienia
Key words: health behaviors, dental conditions
Kontakt z lekarzem dentystą w zakresie świadczeń stomatologicznych jest nieuchronny podczas całego życia człowieka. Niezależnie od wieku i rodzaju świadczenia stomatologicznego często występuje u większości pacjentów negatywny stres
spowodowany przede wszystkim lękiem przed bólem, który niekiedy jest nieunikniony, mimo stosowania procedur zapobiegających temu zjawisku (samo znieczulenie budzi czasami większy lęk niż ból bez znieczulenia). Zjawisko to zwane dentofobią stanowi istotny problem w relacjach pacjent-lekarz stomtolog i ma wpływ na
proces leczenia stomatologicznego [2, 3, 6]. Można temu zjawisku przeciwdziałać
łagodząc nieco lęk związany z wizytą w gabinecie stomatologicznym [8]. Umożliwia to poznanie przyczyn powodujących lęk u pacjenta podczas zabiegów stomatologicznych, a także towarzyszących mu obaw przed tymi zabiegami. Można również
zbadać czy zróżnicowanie lęku u pacjentów przed zabiegami stomatologicznymi ma
wpływ na stan ich uzębienia. Do oceny stanu uzębienia służą badania zmian próchnicowych. Stan uzębienia stanowi ważny element oceny zachowań prozdrowotnych
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
człowieka i jest czułym wyznacznikiem wpływu czynników środowiskowych i behawioralnych na jego organizm [1, 12, 13]. Monitorowanie stanu uzębienia różnych
populacji ludzkich powinno być stale prowadzone ze względu na zmieniające się
oddziaływania środowiskowe i zmiany nawykowe w zakresie spożywania pokarmów [4, 11]. Ocena prozdrowotnych zachowań ma w każdej grupie wiekowej, ważne znaczenie utylitarne i związana jest z implementacją programów edukacyjnych.
Celem badań jest ocena przyczyn lęku przed wizytą stomatologiczną, ocena
zmian próchnicowych u studentów Wydziału Stomatologicznego Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu i studentów Wydziału Turystyki i Rekreacji Wyższej
Szkoły Bankowej we Wrocławiu a także ich prozdrowotnych zachowań w zakresie
higieny jamy ustnej.
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono na 98 studentach Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu (WL-S UM) - 60 płci żeńskiej i 38
płci męskiej oraz 112 studentach Wydziału Turystyki i Rekreacji Wyższej Szkoły
Bankowej we Wrocławiu (TiR WSB) - po 56 obu płci; w wieku od 20 do 22 lat
życia.
Do oceny lęku występującego u pacjenta przed badaniem stomatologicznym posłużono się oryginalną ankietą, która została przeprowadzona anonimowo wśród
studentów i na bieżąco weryfikowana oraz uzupełniona bezpośrednim wywiadem.
Ocenę zmian próchnicowych przeprowadzili stomatolodzy na podstawie badania
poszczególnych zębów szczęki i żuchwy z uwzględnieniem lokalizacji tych zmian.
W badaniach posłużono się wskaźnikiem PUW, który określa ilość zębów dotkniętych próchnicą, liczbę zębów z wypełnieniami i liczbę zębów usuniętych (z powodu
zaawansowanej próchnicy) w odniesieniu do całkowitej liczby wyżętych zębów [5].
W badaniach uwzględniono działania ankietowanych związane z utrzymaniem higieny jamy ustnej, relacje ankietowanych z lekarzem stomatologiem; preferowany
charter odżywiania. Testem stochastycznej korelacji oceniano siłę związku między
analizowanymi cechami, a występowaniem próchnicy.
WYNIKI BADAŃ
Tabela I. Przyczyna odczuwania lęku przed wizytą u stomatologa
Powód odczuwania lęku
przed wizytą u stomatologa
76
WYDZIAŁ PŁEĆ
Złe wspomnienia
z dzieciństwa
WL-S UM
Niewłaściwy
przekaz otoczenia
WL-S UM
TIR WSB
TIR WSB
K
M
K
M
K
M
K
M
BRAK
N/%
2/3,3
0/0
2/3,6
10/17,9
22/36,7
20/52,6
25/44,6
28/50,0
NIEZNACZNY ZNACZNY
N/%
N/%
20/33,3
38/63,3
10/26,3
28/73,7
22/39,3
32/57,1
20/35,7
26/46,4
27/45,0
11/18,3
10/26,3
8/21,1
28/50,0
3/5,4
22/39,3
6/10,7
Wiesław Kurlej, Kamil Nelke, Jolanta Korjat, Alicja Stachura-Pużyńska,
Natalia Mandzios, Katarzyna Staszak
Lęk przed wizytą stomatologiczną,
stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów
Powód odczuwania lęku
przed wizytą u stomatologa
WYDZIAŁ PŁEĆ
WL-S UM
Brak zaufania do lekarza
TIR WSB
Niekorzystne
wrażenia akustyczne
Charakterystyczny
zapach
WL-S UM
TIR WSB
WL-S UM
TIR WSB
WL-S UM
Koszt zabiegu
TIR WSB
WL-S UM
Czas oczekiwania
TIR WSB
Inne doświadczenia (niekorzystne wrażenia z poprzednich wizyt, powikłania)
WL-S UM
TIRWSB
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
BRAK
N/%
32/53,3
20/52,6
32/57,1
30/53,6
22/36,7
18/47,4
28/50,0
25/44,6
34/56,7
25/65,8
22/39,3
28/50,0
0
0
2/3,6
0
25/41,7
17/44,7
25/44,6
24/42,9
20/33,3
10/26,3
25/44,6
22/39,3
NIEZNACZNY ZNACZNY
N/%
N/%
22/36,7
6/10,0
10/26,3
8/21,1
22/39,3
2/3,6
20/35,7
6/10,7
20/33,3
14/23,3
15/39,5
5/13,2
20/35,7
8/14,3
22/39,3
9/16,1
20/33,3
6/10,0
10/26,3
3/7,9
22/39,3
12/21,4
20/35,7
8/14,3
18/30,0
42/70,0
11/29,0
27/71,1
22/39,3
36/64,3
25/44,6
31/55,4
25/41,7
10/16,7
18/47,4
3/7,9
25/44,6
6/10,7
22/39,3
10/17,9
20/33,3
20/33,3
20/52,6
8/21,1
27/48,2
4/7,1
29/51,8
5/8,9
Nie stwierdzono istotnych różnic w zakresie lęku przed wizytą u stomatologa
między wyróżnionymi grupami studentów niezależnie od ich płci (Tab. I). Istotnymi
czynnikami potęgującymi ten lęk są wcześniejsze niekorzystne wspomnienia oraz
przyczyny ekonomiczne - wysoki koszt świadczeń.
Tabela II. Najbardziej stresujące zjawiska
występujące w gabinecie stomatologicznym
Przyczyny powodujące
lęk
WYDZIAŁ
WL-S UM
Ból
TIR WSB
WL-S UM
Znieczulenie
TIR WSB
PŁEĆ
K
M
K
M
K
M
K
M
BRAK NIEZNACZNY ZNACZNY
N/%
N/%
N/%
0
25/41,7
35/58,3
0
18/47,4
20/52,6
0
20/35,7
36/54,3
0
22/39,3
34/60,7
10/16,7
25/41,7
25/41,7
15/39,5
18/47,4
5/13,2
10/17,9
25/44,6
21/37,5
10/17,9
22/39,3
24/42,9
77
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
Przyczyny powodujące
lęk
Obawa przed kompetencjami lekarza
WYDZIAŁ
WL-S UM
TIR WSB
WL-S UM
Zranienie, zakażenie
TIR WSB
WL-S UM
Zły stan uzębienia
TIR WSB
WL-S UM
Poczucie bezsilności
TIR WSB
Inne przyczyny (wibracja WL-S UM
urządzeń, pozycja przy
wykonywanym zabiegu) TIR WSB
PŁEĆ
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
BRAK NIEZNACZNY ZNACZNY
N/%
N/%
N/%
40/66,7
20/33,3
0
35/92,1
3/7,9
0
35/62,5
21/37,5
0
38/67,9
10/17,9
7/12,3
30/50,0
25/41,7
5/8,3
28/73,7
10/26,3
0
30/53,6
20/35,7
6/10,7
35/62,5
21/37,5
0
15/25,0
20/33,3
25/41,7
10/26,3
18/47,4
10/26,3
10/17,9
20/35,7
26/46,4
9/16,1
23/41,1
24/42,9
10/16,7
15/25,0
35/58,3
10/26,3
20/52,6
8/21,1
10/17,9
20/35,7
26/46,4
11/19,6
22/39,3
23/41,1
20/33,3
27/45,0
13/21,7
10/26,3
18/47,4
10/26,3
18/32,1
20/35,7
18/32,1
15/26,8
22/39,3
19/33,9
Obie grupy studentów, niezależnie od płci, bardzo wysoko oceniają kompetencje
leczących ich stomatologów. Nie obawiają się również niezamierzonego urazu podczas wykonywanych procedur stomatologicznych (Tab. II).
Tabela III. Czynniki wpływające na obniżenie lęku
podczas wizyty w gabinecie stomatologicznym
Czynniki zmniejszające lęk WYDZIAŁ PŁEĆ
WL-S UM
Kolor ścian, urządzeń
TIR WSB
WL-S UM
Aromaterapia
TIR WSB
78
Wyposażenie w telewizor
gabinetu, poczekalni
WL-S UM
Relaksująca muzyka
w gabinecie, poczekalni
WL-S UM
TIR WSB
TIR WSB
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
BRAK NIEZNACZNY
N/%
N/%
42/70,0
18/30,0
33/86,8
5/13,2
38/67,9
18/42,1
38/67,9
18/42,1
49/81,7
11/18,3
35/92,1
3/7,9
39/69,6
17/30,4
42/75,0
14/25,0
41/68,3
19/31,7
36/94,7
2/5,3
37/66,1
19/33,9
40/71,4
16/28,6
50/83,3
10/16,7
30/79,0
8/21,1
39/69,6
17/30,4
42/75,0
14/25,0
Wiesław Kurlej, Kamil Nelke, Jolanta Korjat, Alicja Stachura-Pużyńska,
Natalia Mandzios, Katarzyna Staszak
Lęk przed wizytą stomatologiczną,
stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów
Czynniki zmniejszające lęk WYDZIAŁ PŁEĆ
WL-S UM
Czasopisma o tematyce
ogólnej, stomatologicznej
TIR WSB
Elementy wyposażenia
poczekalni
WL-S UM
Inne (sprzyjające edukacji
stomatologicznej)
WL-S UM
TIR WSB
TIR WSB
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
BRAK NIEZNACZNY
N/%
N/%
49/81,7
11/18,3
37/97,4
1/2,6
39/69,6
17/30,4
42/75,0
14/25,0
44/73,3
16/26,7
37/97,4
1/2,6
37/66,1
19/33,9
39/69,6
17/30,4
48/80,0
12/20,0
33/86,8
5/13,2
41/73,2
15/26,8
42/75,0
14/25,0
Estetyka gabinetu stomatologicznego oraz jego dodatkowe wyposażenie w nieznacznym stopniu wpływają na obniżenie lęku podczas wizyty stomatologicznej
(Tab. III). Respondenci odpowiadali retrospektywnie, dlatego tym bardziej w sytuacjach stresowych i przy bezpośrednim kontakcie ze stomatologiem, w łagodzenie
lęku, wszystkie wymienione czynniki odgrywają drugorzędną rolę. Prawdopodobnie
wszystkie te zabiegi adresowane są do dzieci z dodatkowym wyposażeniem o urządzenia zabawowo-edukacyjne. Wychodząc z założenia, że implementowanie zachowań z dzieciństwa, przyniesie korzyści w przyszłości.
Tabela IV. Wpływ nowoczesnych metod leczenia
na obniżenie lęku podczas wizyty stomatologicznej
Stosowane
metody
Wyposażenie
unitu
Rodzaj
znieczulenia
Leczenie bez
użycia wierteł
WYDZIAŁ PŁEĆ
WL-S UM
TIR WSB
WL-S UM
TIR WSB
WL-S UM
TIR WSB
WL-S UM
Używanie lasera
TIR WSB
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
BRAK NIEZNACZNY ZNACZNY
N/%
N/%
N/%
5/8,3
0
2/3,6
1/1,8
21/35,0
20/52,6
26/46,4
24/42,9
2/3,3
0
2/3,6
0
25/41,7
15/39,5
25/44,6
25/44,6
20/33,3
10/26,3
22/39,3
24/42,9
29/48,3
14/36,8
27/48,2
26/46,4
22/36,7
10/26,3
22/39,3
10/17,9
26/43,3
19/50,0
22/39,3
20/35,7
30/50,0
20/52,6
32/57,1
29/51,8
5/8,3
4/10,5
3/5,4
4/7,1
26/43,3
18/47,4
32/57,1
45/80,4
7/11,7
4/10,5
9/16,1
11/19,6
BARDZO
SILNY
N/%
5/8,3
8/21,1
0
2/3,6
5/8,3
0
0
2/3,6
10/16,7
10/26,3
0
1/1,8
2/3,3
1/2,6
0
0
79
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
Stosowane
metody
WYDZIAŁ PŁEĆ
WL-S UM
Ozonoterapia
TIR WSB
Stosowanie
mikroskopu
Zorientowanie na
profilaktykę
WL-S UM
TIR WSB
WL-S UM
TIR WSB
WL-S UM
Inne przyczyny
TIR WSB
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
K
M
BRAK NIEZNACZNY ZNACZNY
N/%
N/%
N/%
24/40,0
14/36,8
30/53,6
29/51,8
20/33,3
18/47,4
29/51,8
28/50,0
5/8,3
0
2/3,6
1/1,8
3/5,0
2/5,3
2/3,6
2/3,6
27/45,0
19/50,0
20/35,7
19/33,9
29/48,3
19/50,0
20/35,7
19/33,9
21/35,0
12/31,6
22/39,3
24/42,9
20/33,3
10/26,3
20/35,7
24/42,9
8/13,3
4/10,5
5/8,9
8/14,3
11/18,3
1/2,6
6/10,7
8/14,3
29/48,3
18/47,4
30/53,6
29/51,8
30/50,0
20/52,6
22/39,3
28/50,0
BARDZO
SILNY
N/%
1/1,7
1/2,6
1/1,8
0
0
0
1/1,8
1/1,8
5/8,3
8/21,1
2/3,6
2/3,6
7/1,7
6/15,8
2/3,6
2/3,6
Podstawowe wyposażenie gabinetu stomatologicznego obniża znacząco lęk pacjenta podczas wizyty u stomatologa, podobnie jak zorientowanie na profilaktykę jest to związane z chwilowym odstąpieniem od czynności, które istotnie wpływają
na poczucie lęku (Tab. IV).
Tabela V. Zachowania lekarza obniżające lęk podczas wizyty stomatologicznej
BRAK,
WYDZIAŁ PŁEĆ NIEZNACZNY
N/%
K
22/36,7
WL-S UM
M
9/23,7
Uśmiech
K
20/35,7
TIR WSB
M
8/14,3
K
19/31,7
WL-S UM
M
10/26,3
Przywitanie, rozpoznanie
pacjenta
K
20/35,7
TIR WSB
M
9/16,1
K
22/36,7
WL-S UM
M
10/26,3
Serdeczność
K
22/39,3
TIR WSB
M
14/25,0
K
24/40,0
WL-S UM
M
14/36,8
Zrozumiałe tłumaczenie
wykonywanych procedur
K
27/48,2
TIR WSB
M
23/41,1
Zachowania lekarza
80
ZNACZNY
N/%
28/46,7
19/50,0
34/60,7
47/83,9
25/41,7
19/50,0
34/60,7
47/83,9
29/48,3
18/47,4
32/57,1
42/75,0
28/46,7
19/50,0
29/51,8
33/58,9
BARDZO
SILNY
N/%
10/16,7
10/26,3
2/3,6
1/1,8
16/26,7
9/23,7
2/3,6
1/1,8
9/15,0
10/26,3
2/3,6
0
8/13,3
5/13,2
0
0
Wiesław Kurlej, Kamil Nelke, Jolanta Korjat, Alicja Stachura-Pużyńska,
Natalia Mandzios, Katarzyna Staszak
Lęk przed wizytą stomatologiczną,
stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów
BRAK,
WYDZIAŁ PŁEĆ NIEZNACZNY
N/%
K
24/40,0
WL-S UM
M
12/31,6
Cierpliwość
K
21/37,5
TIR WSB
M
9/16,1
K
26/43,3
Inne powody (umycie rąk
WL-S UM
M
8/21,1
przed zabiegiem, zakładanie rękawiczek, płeć stomaK
22/39,3
TIR WSB
tologa)
M
24/42,9
Zachowania lekarza
ZNACZNY
N/%
26/43,3
17/44,7
34/60,7
46/82,1
25/41,7
18/47,4
34/60,7
27/48,2
BARDZO
SILNY
N/%
10/16,7
9/23,7
1/1/8
1/1,8
9/15,0
12/31,6
2/3,6
5/8,9
Zachowanie lekarza podczas wizyty stomatologicznej ma bardzo istotny wpływ
na badanych pacjentów w zakresie ich zaufania i wyzbywania się lęku - niezależnie
od płci i uczelni (Tab. V).
Tabela VI. Unormowane wartości wskaźnika PUW szczęki i żuchwy
u badanych studentów
Położenie / płeć
p%
M
l%
Szczęka
p%
K
l%
p%
M
L%
Żuchwa
p%
K
l%
M
Szczęka
K
M
Żuchwa
K
I1
21,3
3,6
21,3
7,9
0
0
3,90
2,5
I2
7,8
6,8
29,0
14,9
0
0
2,5
1,2
C
0
0
3,9
1,2
0
0
4,0
2,6
p % 20,3 6,8
l % 3,4
6,8
p % 21,2/ 30,8
l % 8,2 15,4
p%
0
0
L%
0
0
p % 4,2
2,7
l % 2,4
1,2
0
0
4,5
1,2
0
0
4,2
2,5
WL-S UM
Pm1 Pm2
33,9 37,7
25,6 29,3
35,4 39,3
33,8 39,0
2,9
29,2
6,7
25,8
12,1 29,2
12,4 29,2
TiR WSB
32,9 36,6
25,9 30,2
35,6 41,2
33,8 41,2
3,4
31,0
5,9
27,4
12,3 29,6
12,4 29,0
M1
82,7
82,8
82,6
73,9
90,0
95,6
90,7
90,1
M2
65,4
69,0
69,2
77,6
86,7
92,8
90,4
80,9
M3
54,7
45,6
49,3
45,4
53,3
39,1
60,3
50,3
Razem
37,9
35,4
32,8
41,3
39,0
36,7
32,8
32,7
32,5
36,7
35,7
34,7
84,5
83,0
82,0
75,3
92,0
95,6
92,0
92,4
66,3
70,2
70,2
75,2
85,6
92,5
91,2
81,8
55,9
46,5
51,0
45,9
53,4
41,3
60,9
52,3
37,9
33,3
42,1
37,0
33,3
32,8
37,1
34,3
35,6
39,6
33,1
35,7
Stwierdzono, że zmiany próchnicowe istotnie statystycznie częściej występują w
obrębie zębów przedtrzonowych i trzonowych aniżeli w obrębie zębów siecznych i
kłów. Obserwacje te są niezależne od położenia zębów i płci i uczelni badanych
studentów. Na podstawie oceny wskaźnika PUW (Tab. VI) stwierdzono, że zmiany
próchnicowe występują częściej u studentów niż u studentek badanych populacji.
Zmiany próchnicowe wykazują tendencję do częstszego występowania po stronie
81
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
prawej oraz częściej w obrębie szczęki niż żuchwy niezależnie od płci i badanej
uczelni.
Tabela. VII. Ocena higieny jamy ustnej u badanych studentów
Płeć
M
Płytka nazębna
K
Kamień nazębny M
naddziąsłowy
K
Badane cechy
M
K
Kamień nazębny M
naddziąsłowy
K
Płytka nazębna
WL-S UM
%
Badane cechy
68,5 kamień nazębny
poddziąsłowy
56,2
50,0
brak
30,0
TiR WSB
78,8 kamień nazębny
poddziąsłowy
67,4
62,0
brak
4010
Płeć
M
K
M
K
%
52,4
39,0
16,4
24,6
M
K
M
K
52,4
41,6
19,8
27,9
Tabela VIII. Częstość czynności związanych
z utrzymaniem higieny jamy ustnej u badanych studentów
WL-S UM
Badane czynności / płeć
po każdym posiłku
Częstość oczyszczania
zębów przy użyciu szczoteczki
dwa razy dziennie
i pasty
raz dziennie / rzadziej
twarda / miękka
Szczoteczka do
średnio-twarda
zębów
nie używam
a. tak / nie
Używanie nici dentystycznych (a),
płynów do płukania ust (b)
b. tak / nie
po każdym posiłku
Używanie gumy do żucia
dwa razy dziennie
raz dziennie / rzadziej
TiR WSB
po każdym posiłku
Częstość oczyszczania
zębów przy użyciu szczoteczki
dwa razy dziennie
i pasty
raz dziennie / rzadziej
twarda / miękka
Szczoteczka do
średnio-twarda
zębów
nie używam
a. tak / nie
Używanie nici dentystycznych (a),
płynów do płukania ust (b)
b. tak / nie
po każdym posiłku
Używanie gumy do żucia
dwa razy dziennie
raz dziennie / rzadziej
82
M%
14,0
66,7
14,6 / 4,7
15,7 / 9,2
73,8
1,3
11,5 / 88,5
19,0 / 81,0
11,0
12,4
34,3 / 42,3
K%
16,3
79,7
4/0
3,0 / 13,7
82,3
1,0
38,0 / 62,0
31,0 / 69,0
19,0
19,0
26,7 / 35,3
9,9
65,7
17,4 / 7,0
15,8 / 7,2
72,0
5,0
6,6 / 93,4
15,2 / 84,8
8,0
10,4
25,3 / 56,3
10,3
82,7
5,0 / 2,0
6,0 / 14,7
79,3
0
38,0 / 62,0
29,0 / 71,0
14,0
22,0
30,7 / 33,3
Wiesław Kurlej, Kamil Nelke, Jolanta Korjat, Alicja Stachura-Pużyńska,
Natalia Mandzios, Katarzyna Staszak
Lęk przed wizytą stomatologiczną,
stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów
Tabela IX. Częstości wyróżnionych relacji stomatologicznych
badanych studentów
WL-S UM
Badane relacje / płeć
związane z bólem zębów /
Wizyty stomatologiczne
systematyczne
nieprzyjemne
Doświadczenia
związane z leczeniem
obojętne, pozytywne
negatywne (lęk)
Odczucia poprzedzające
leczenie
pozytywne / obojętne
TiR WSB
związane z bólem zębów /
Wizyty stomatologiczne
systematyczne
nieprzyjemne
Doświadczenia
związane z leczeniem
obojętne, pozytywne
negatywne (lęk)
Odczucia poprzedzające
leczenie
pozytywne / obojętne
M%
K%
93,7 / 6,3 60,8 / 39,2
29,2
70,8
94,6
3,9 / 1,5
24,0
76,0
92,0
4,6 / 3,4
98,7 / 1,3 62,4 / 37,6
36,2
63,8
92,5
3,5 / 4,0
21,0
79,0
88,9,0
5,3 / 5,8
Przyczyny próchnicy są wielorakie [7]. Na podstawie uzyskanych rezultatów
oceny higieny jamy ustnej (Tab. VII) i czynności związanych z jej utrzymaniem
(Tab. VIII) można stwierdzić, że korzystniejsze są zachowania prozdrowotne u
studentek każdego badanego wydziału. Również badania relacji stomatologicznych
(Tab. IX) wykazały istotnie częstszy stomatologiczny kontakt profilaktyczny z dentystą u studentek.
Tabela X. Częstości preferowanego charakteru odżywiania
badanych studentów
WL-S UM
Charakter odżywiania / płeć
babcia / mama
dom /
sam
gotuje
Spożywanie
mama / sam
obiadów
stołówka / bar fast food
zróżnicowane
Preferowana /
brak / wegetariańska
dieta
M%
6,2 / 47,6
68,6/
36,7
9,5
14,9 / 6,4
10,1
97,6 / 2,4
K%
5,6 / 20,9
59,7
13,8
4,2 / 3,9
6,1
85,8 /
99,0 / 1,0
TiR WSB
Charakter odżywiania / płeć
babcia / mama
dom /
sam
gotuje
Spożywanie
mama / sam
obiadów
stołówka / bar fast food
zróżnicowane
Preferowana /
brak / wegetariańska
dieta
M%
4,7 / 46,8
87,5/
38,7
9,8
1,8 / 2,5
8,2
97,2 / 2,8
K%
5,7 / 22,9
54,7
16,7
93,5 /
1,2
5,3
95,4,0 / 4,6
83
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
Z otrzymanych wyników charakteru odżywiania w badanej grupie studentów
(Tab. X) na uwagę zasługuje preferencja „domowego” sposobu odżywiania się oraz
prawie zupełny brak preferencji w odniesieniu do spożywanego pokarmu.
Rezultaty korelacji pomiędzy zmianami próchnicowymi a prozdrowotnymi zachowaniami studentów okazały się istotne statystycznie jedynie w zakresie częstości
oczyszczania zębów, brak natomiast istotnego statystycznie związku między występowaniem próchnicy, a pozostałymi zachowaniami związanymi z higieną jamy
ustnej. Nie stwierdzono również istotnego związku między zmianami próchnicowymi, a preferowanym charakterem odżywiania.
Uzyskane rezultaty badań różnią się nieznacznie od analogicznych wyników innych autorów [9, 10] ma to związek ze zróżnicowaniem badanych populacji oraz
występującą tendencją dynamicznych procesów w zakresie uzębienia człowieka,
które zachodzą w ostatnim okresie.
Ankiety zostały przeprowadzone wśród studentów poza gabinetami stomatologicznymi, odpowiedzi podawane były zatem przez respondentów retrospektywnie.
Ma to istotny wpływ na uzyskane rezultaty - najczęściej łagodzi wcześniejsze spostrzeżenia i doznania. Niemniej jednak są one silnie utrwalone w świadomości studentów o czym świadczy wynik przeprowadzonej ankiety.
PODSUMOWANIE WYNIKÓW
1. Lęk przed wizytą u stomatologa jest powszechny - niezależnie od płci i grupy
badanych studentów.
2. Pacjenci mają duże zaufanie do kompetencji lekarza dentysty a jego stosunek do
pacjenta w istotny sposób wpływa na złagodzenie lęku podczas wizyty stomatologicznej. Dodatkowe zabiegi w gabinecie stomatologicznym łagodzą lęk pacjenta w niewielkim stopniu.
3. Zmiany próchnicowe występują: a. częściej w obrębie zębów przedtrzonowych i
trzonowych aniżeli siekaczy i kłów; b. częściej w obrębie szczęki niż żuchwy
oraz częściej prawostronnie; c. częściej u osobników płci męskiej.
4. Spośród wyróżnionych czynników prozdrowotnego zachowania w zakresie higieny jamy ustnej stwierdzono jedynie istotną zależność próchnicy z częstością
oczyszczania zębów.
PIŚMIENNICTWO
1. Bołtacz-Rzepkowska E.: Zagadnienia korelacji między higieną jamy ustnej i
stanem uzębienia. Wrocławska Stomatologia 1987, PTS, 315.
2. Bracha H. S. et al.: Posttraumatic dental-care ankiety (PTDA): Is dental phobia a
misnomer? Hawaii. Dent. J. 2006, 37(5), 17-19.
3. Bruzda-Zwiech A. i wsp.: Ocena poziomu lęku stomatologicznego, jego źródeł i
wpływu na stan uzębienia młodzieży 18-letniej z województwa łódzkiego. Dent.
Med. Probl. 2007, 44, 343-350.
84
Wiesław Kurlej, Kamil Nelke, Jolanta Korjat, Alicja Stachura-Pużyńska,
Natalia Mandzios, Katarzyna Staszak
Lęk przed wizytą stomatologiczną,
stan uzębienia i zachowania prozdrowotne wybranych grupy studentów
4. Burt B. A., Ismail A. I.: Diet, nutrition and food cariogenicity. J. of Dent. Research 1986, 65, 1475-1485.
5. Dąbrowski P.: Ocena stanu narządu żucia u dzieci i młodzieży z Wrocławia i
okolic. Praca doktorska, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2003.
6. Gruz E. i wsp.: Analiza poziomu lęku i czynników go modyfikujących oraz
stereotypu stomatologa u pacjentów przed stosowaniem leczenia chirurgicznego.
Dent. Med. Probl. 2006, 43, 415-420.
7. König K. G.: Przyczyny próchnicy. W Stomatologia zachowawcza I, red. W.
Ketterl, Urban & Partner, Wrocław 1998, 1-24.
8. Krufczyk M.: Dentofobia - jak oswoić przerażonego pacjenta. Mag. Stom. 2011,
21(10), 76-82.
9. Kurlej W. i wsp.: Estimate dental decay changes with a group of students. Ann.
UMCS 2005, 40(16), 194-197.
10. Majda A. i wsp.: Stan higieny jamy ustnej i stomatologiczne zachowania zdrowotne studentów kierunków medycznych. Prob. Hig. Epidemiol. 2014, 95(4),
895-900.
11. Morthaler T. M.: Caries status in Europe and predictions of future trends. Caries
Research 1990, 24, 381-396.
12. Reisine S., Douglass M. J.: Psychosocial and behavioral issues in early childhood caries. Community Dentistry and Oral Epidemiol. 1998, 26, Supplement 1,
32-44.
13. Szatko F.: Prace nad poprawą zdrowia jamy ustnej i rozwojem opieki stomatologicznej w Polsce. Czasopismo Stomatologiczne 1999, 52, 8, 546-554.
STRESZCZENIE
Celem badań jest ocena lęku przed wizytą stomatologiczną, ocena stan uzębienia
i zachowań prozdrowotnych studentów Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego
Uniwersytetu Medycznego (60 studentek i 38 studentów) i Turystyki i Rekreacji
Wyższej Szkoły Bankowej (po 56 studentów obu płci) we Wrocławiu w wieku od
20 do 22 lat. Lęk przed wizyta u stomatologa badano na podstawie oryginalnej ankiety. Przeprowadzono ocenę stanu uzębienia na podstawie oznaczenia częstości
ognisk próchnicowych (P), ubytków zębowych (U) i wypełnień zębów (W) - w
badaniach posłużono się wskaźnikiem PUW, który określa ilość zębów dotkniętych
próchnicą, liczbę zębów z wypełnieniami i liczbę zębów usuniętych w odniesieniu
do całkowitej liczby wyżętych zębów. Oceniano prozdrowotne zachowana w zakresie higieny jamy ustnej; relacje ankietowanych z lekarzem stomatologiem; preferowany charakteru spożywanego pokarmu. W badaniach uwzględniono różnice uzębienia szczęki i żuchwy oraz różnice bilateralne i międzypłciowe a także różnice
między studentami WL-S UM i TiR WSB. Stwierdzono, że 1. Lęk przed wizytą u
stomatologa jest powszechny - niezależnie od płci i grupy badanych studentów. 2.
85
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
Pacjenci mają duże zaufanie do kompetencji lekarza dentysty a jego stosunek do
pacjenta w istotny sposób wpływa na złagodzenie lęku. 3. Dodatkowe zabiegi w
gabinecie stomatologicznym (oprócz jakości wyposażenia) łagodzą lęk pacjenta w
niewielkim stopniu. 4. Zmiany próchnicowe występują: a. częściej w obrębie zębów
przedtrzonowych i trzonowych aniżeli siekaczy i kłów; b. częściej w obrębie szczęki
niż żuchwy oraz częściej prawostronnie; c. częściej u osobników płci męskiej. 5.
Spośród wyróżnionych czynników prozdrowotnego zachowania w zakresie higieny
jamy ustnej stwierdzono jedynie istotną zależność próchnicy z częstością oczyszczania zębów.
ABSTRACT
Aim of study was an evaluation of fear factors before dental check-ups, evaluation of overall dental condition and healthy behaviors presented by students from the
Faculty of Dentistry from Medical University of Wrocław (WL-S UM) (60 female
and 38 men students) and from the Tourism and Recreation School of Banking from
Wrocław (TiR WSB) (56 female and 56 men students) aged between 20-22 years of
age. Fear factor before a dental visit was measured with usage of an original survey
questionnaire. The assessment of dental condition was estimated according to the
activity of dental caries (P), missing teeth (U) and dental fillings (W) - a PUW indicator (DMF) was used to measure the activity of teeth caries, number of teeth with
dental fillings or removed in relation to the total amount of erupted teeth. All healthy
behaviors of oral cavity hygiene, respondents’ relations with a dental practitioner
and preferred types of food intake were investigated. In this study, main differences
between maxillary and mandibular dentition were included, along with selected
bilateral differences and gender relations between students from WL-S UM and TiR
WSB. Study concludes, that; 1.Fear before a dental check-up is a very common
finding - regardless gender and student study group. 2. Patients indicate a great confidence in their dental practitioner abilities and his relation towards every patients,
which influences on lesser occurrence of anxiety. 3. Additional procedures in a dental office (except for quality of equipment) decrease patient’s anxiety in a slight
matter. 4. Mostly found dental carries were present on: a) premolars and molars
most often than canine and incisors; b) more often in the maxillary region on the
right side; c) quite often found in men. 5. Among the highlighted healthy behavior
factors in oral hygiene only a significant correlation with the incidence of caries and
tooth cleaning was found.
Artykuł zawiera 22464 znaki ze spacjami
86