Kogeneracja w Unii Europejskiej – nowe regulacje
Transkrypt
Kogeneracja w Unii Europejskiej – nowe regulacje
Kogeneracja w Unii Europejskiej – nowe regulacje Autor: Małgorzata Kozak, pracownik Departamentu Integracji Europejskiej i Studiów Porównawczych URE („Biuletyn URE” nr 4/2004) Jednym z celów Unii Europejskiej jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwom członkowskim. Według danych zawartych w Zielonej Księdze „Ku europejskiej strategii bezpieczeństwa energetycznego"1) 50% potrzeb Unii Europejskiej w zakresie paliw pierwotnych oraz energii zaspokajanych jest przez dostawców spoza terytorium UE. Zewnętrzne uzależnienie Unii, przy obecnych tendencjach, może wzrosnąć do 70% do 2030 r. Uzależnienie od importu oraz rosnący jego udział w ogólnym bilansie energetycznym wzmagają ryzyko zakłóceń lub trudności w dostawach. Według Zielonej Księgi bezpieczeństwo dostaw energii wymaga większej liczby inicjatyw skierowanych m.in. na dywersyfikację źródeł i technologii. Dodatkowo w deklaracji w sprawie realizacji pierwszej fazy Europejskiego Programu Zmian Klimatu, Komisja Europejska uznała promowanie kogeneracji za jeden z czynników koniecznych do obniżenia emisji gazów cieplarnianych przez sektor energetyczny. Realizując idee zawarte w Zielonej Księdze, Komisja Europejska w 2002 r. przedstawiła projekt dyrektywy w sprawie promowania kogenergacji, który został przyjęty 11 lutego 2004 r. (Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r. w sprawie promowania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na wewnętrznym rynku energii oraz wnosząca poprawki do Dyrektywy 92/42/EWG2)). Celem dyrektywy jest zwiększenie efektywności energetycznej i polepszenie bezpieczeństwa dostaw energii poprzez promowanie kogeneracji na krajowych rynkach energii. Dyrektywa ma zastosowanie do jednoczesnego wytwarzania w jednym procesie energii cieplnej oraz energii elektrycznej i/lub mechanicznej w następujących technologiach kogeneracyjnych: • turbiny gazowe z cyklem łączonym z odzyskiwa-czami ciepła, • turbiny parowe przeciwprężne, • turbiny parowe kondensacyjne z upustami, • turbiny gazowe z odzyskiwaczami ciepła, • silniki spalinowe, • mikroturbiny, • silniki Stirlinga, • ogniwa paliwowe, • silniki parowe, • organiczne obiegi cieplne Rankine'a oraz w każdej innej technologii (lub ich kombinacji), w której następuje jednoczesne wytwarzanie w jednym procesie energii cieplnej oraz energii elektrycznej. Dyrektywa zobowiązuje Komisję Europejską do określenia do 21 lutego 2006 r. ujednoliconych wartości referencyjnych sprawności rozdzielonej produkcji energii elektrycznej i ciepła 3), wg których będzie obliczana sprawność kogeneracji. Obliczenia te mają być zgodne ze wzorem i zasadami zawartymi w załączniku nr III do dyrektywy. Do czasu ustanowienia przez Komisję Europejską ujednoliconych wartości referencyjnych, państwa członkowskie, wdrażając dyrektywę, powinny przyjąć własne, krajowe wartości referencyjne. Po określeniu przez Komisję ujednoliconych wartości referencyjnych, państwa członkowskie są zobowiązane w okresie 6 miesięcy od dnia opublikowania ww. wartości do wydania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji, czyli w takiej, w której wytwarzana ilość energii przynosi oszczędności energii pierwotnej (obliczonej wg wzoru zawartego w załączniku nr III do dyrektywy) w wysokości co najmniej 10% w porównaniu z wartościami odpowiednimi dla rozdzielnej produkcji ciepła i energii elektrycznej. Gwarancje pochodzenia powinny określać: • wartość kaloryczną źródła paliwa, z którego wyprodukowano energię elektryczną, • wykorzystanie ciepła wytworzonego razem z energią elektryczną, • datę i miejsce produkcji, • ilość energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji, • oszczędności energii pierwotnej. Do nadzorowania procesu wydawania gwarancji pochodzenia państwa członkowskie mogą wyznaczyć jeden lub kilka kompetentnych organów, niezależnych od działalności produkcyjnej i dystrybucyjnej. Gwarancje pochodzenia powinny być wzajemnie uznawane przez państwa członkowskie. W przypadku odmowy uznania gwarancji pochodzenia, Komisja może zmusić odmawiającą stronę do uznania gwarancji, zwłaszcza w sytuacji, gdy jej zgodność opiera się na obiektywnych, przejrzystych i wolnych od dyskryminacji kryteriach. Państwa członkowskie mają obowiązek dokonania analizy krajowego potencjału zastosowania wysokosprawnej kogeneracji z uwzględnieniem wysokosprawnej mikrokogeneracji4). Sporządzona analiza powinna uwzględniać: • rodzaje paliw, które zostaną użyte w kogeneracji, ze szczególnym uwzględnieniem możliwego zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii na krajowym rynku ciepła, • rodzaje stosowanych technologii kogeneracyjnych, • rodzaj rozdzielonej produkcji ciepła i energii elektrycznej lub, tam gdzie jest to potrzebne, energii mechanicznej, którą może zastąpić wysokosprawna kogeneracja, • ocenę potencjalnych możliwości w zakresie modernizacji i budowy nowych jednostek (analiza powinna zawierać określenie potencjału do roku 2010, 2015 i 2020, wraz z oszacowaniem kosztów dla każdego z tych okresów). Ponadto powinny również zostać zidentyfikowane i ocenione przeszkody, które mogą wpływać na wykorzystanie krajowego potencjału wysokosprawnej kogeneracji, w szczególności związane z cenami i kosztami dostępu do paliw pierwotnych, przyłączeniem do sieci, przepisami administracyjnymi. Komisja Europejska ma prawo zażądać od państw członkowskich przedstawienia oceny postępów w zwiększaniu udziału wysokosprawnej kogeneracji. Pierwsza taka ocena powinna zostać przeprowadzona do 21 lutego 2007 r. Dyrektywa dopuszcza stosowanie programów wpierających, zgodnie z którymi bez uszczerbku dla postanowień art. 87 i 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską5), producent energii z kogeneracji otrzymuje bezpośrednie lub pośrednie wparcie mogące wywierać ograniczony wpływ na handel. Programy wsparcia zostaną ocenione przez Komisję Europejską. Komisja Europejska jest obowiązana do sporządzenia raportu nt. stosowanych przez państwa członkowskie programów wsparcia. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia sprawnego przesyłania i dystrybucji energii wytwarzanej w kogeneracji. Odsyła jednak w tej kwestii do uregulowań Dyrektywy 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych6'. Tak więc zostały zastosowane identyczne rozwiązania co w przypadku energii odnawialnej. Oznacza to szczególne traktowanie energii wytwarzanej w kogeneracji. Państwa członkowskie są obowiązane do podjęcia niezbędnych środków dla zagwarantowania przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej produkowanej w kogeneracji. Państwa członkowskie mogą zapewnić tak produkowanej energii priorytetowy dostęp do systemu sieciowego. Są również zobowiązane do ustalenia ram prawnych (mogą taki obowiązek narzucić przedsiębiorstwom przesyłowym oraz dystrybucyjnym), własnych normatywnych zasad, odnoszących się do ponoszenia kosztów dostosowania technicznego koniecznych w celu zintegrowania nowych producentów dostarczających energię elektryczną wytwarzaną z kogeneracji z istniejącą siecią. Państwa członkowskie mają również obowiązek ustalenia ram prawnych odnoszących się do udziału w kosztach instalacji systemowych takich jak przyłączenia i wzmocnienia sieci przesyłowej. Kolejnym wparciem dla kogeneracji jest nałożenie na państwa członkowskie obowiązku przeglądu dotychczasowego ustawodawstwa krajowego m.in. pod względem środków i mechanizmów zachęcających do projektowania jednostek kogeneracyjncych dostosowanych do gospodarczo uzasadnionego zapotrzebowania na produkcję ciepła użytkowego. Monitorowanie produkcji energii elektrycznej i ciepła z kogeneracji jest w UE obowiązkiem Komisji Europejskiej, która na podstawie otrzymywanych od państw członkowskich corocznych danych statystycznych o efektywności kogeneracji oraz o używanych w niej paliwach przedstawia raport Parlamentowi Europejskiemu oraz Radzie. Państwa członkowskie są zobowiązane do przedłożenia komisji pierwszych danych statystycznych (powinny one obejmować rok 2003) do końca 2004 r. Implementacja dyrektywy ma nastąpić do 21 lutego 2006 r. Przyjęcie niniejszej dyrektywy to kontynuacja polityki wspierania wszelkich działań mogących przyczynić się do zwiększenia efektywności. Kolejnym krokiem jest praca nad pakietem nowych aktów prawnych, dotyczących efektywności energetycznej, inwestycji infrastrukturalnych, bezpieczeństwa dostaw7'. Jednak długi okres jaki został wyznaczony na implementację oraz konieczność notyfikacji programów wsparcia może spowodować, iż na efekty trzeba będzie poczekać. 1) Towards a European strategy for the security of energy supply. 2) Directive 2004/8/EC of the European Parliament and of the Council of 11 February 2004 on the promotion of cogenera-tion based on a useful heat demand in the internal energy market and amending Directive 92/42/EEC, Official Journal L 52, of 21.02.2004. 3) Wartość referencyjna sprawności produkcji rozdzielonej oznacza sprawność alternatywnej produkcji ciepła i energii elektrycznej, która ma zastąpić proces kogeneracji (art. 3 (j) dyrektywy). 4) Jednostka mikro-kogeneracyjna - jednostka z maksymalną mocą do 50 kW. 5) Official Journal C 325, of 24.12.2002. 6) Directive 2001 /77/EC of the European Parliament and of the Council of 27 September 2001 on the promotion of electri-city produced from renewable energy sources in the internal electricity market, Official Journal L 283, of 27. 70. 2007. 7) Więcej na temat projektów aktów w tym zakresie w artykule: Europejski Rynek Energii Elektrycznej i Gazu - Projekty nowych uregulowań Komisji Europejskiej, J. Biedrzycki, Z. Janiszewska, M. Kozak, R Seklecki, Biuletyn URE nr 2/2004.