Wykład 12 WPSS Terroryzm cz 1

Literatura
Wprowadzenie do specjalno!ci:
psychologia spo"eczna
J. Horgan (2008) - „Psychologia terroryzmu” PWN Warszawa
Wyk"ad 12: Terroryzm jako problem
spo"eczny cz#!$ 1
B. Bolechów (2010) - „Terroryzm. Aktorzy, staty!ci, widownie”
PWN Warszawa
dr Dariusz Rosi%ski
Psychologia terroryzmu
Psychologia terroryzmu
w jaki sposób wiedza z zakresu psychologii i procesów
psychicznych mo&e dostarczy$ podstaw do zrozumienia terroryzmu?
cztery g"ówne obszary analiz z perspektywy psychologicznej:
1.terrorysta jako jednostka
2.mo&emy z perspektywy psychologicznej analizowa$ zwi'zek mi#dzy
jednostk' a kontekstem jej dzia"a%: politycznym, religijnym
lub ideologicznym
3.trzecia perspektywa, to rozwa&ania na temat efektów
dzia"alno!ci terrorystycznej (reakcja) - ofiary, audytoria,
decydenci - system polityczny
4.czwarty obszar to zagadnienie metodologii i sposobów badania
terroryzmu
psychologi# terroryzmu mo&na zdefiniowa$ jako
dziedzin#, obejmuj'c' do!$ z"o&one zagadnienia
anga&owania si# w terroryzm i brania w nim udzia"u
np. stawanie si# terroryst', bycie terroryst', wycofywanie si#
z terroryzmu
Terroryzm
to wywo"uj'ca l#k metoda powtarzalnych aktów przemocy,
motywowana politycznie, stosowana przeciwko celom niewalcz'cym,
gdzie, w odró&nieniu od innych form przemocy politycznej,
bezpo!redni cel ataku nie jest celem g"ównym.
Cele bezpo!rednie wybierane s':
losowo (oportunistycznie)
lub selektywnie (cele reprezentatywne b'd( symboliczne)
i s"u&' jako generatory komunikatów.
Terroryzm
terrory!ci próbuj' osi'gn'$ maksymalny efekt w zakresie zmiany
percepcji i - w jej nast#pstwie - zachowania - poprzez
relatywnie minimalne (z konieczno!ci) ingerencje w
„rzeczywisto!$ materialn'”
psychologia stanowi jeden z najistotniejszych kluczy do
zrozumienia tego zjawiska
Terroryzm
terroryzm jest form' manipulacji psychologicznej i form'
opartej na przemocy komunikacji pomi#dzy terrorystami a ich
audytorium, za po!rednictwem ofiar
audytoria maj' przy tym sta$ si#:
obiektem terroru (gdy chodzi o zastraszanie),
&'da% (gdy chodzi o wymuszenie)
lub uwagi (gdy chodzi o propagand#)
Psychologia a badania nad terroryzmem
Freud - agresja i przemoc wobec symboli w"adzy reprezentuje
fundamentalna, pierwotn' cz#!$ ludzkiej psyche...
terroryzm mo&na rozumie$ jako wyraz pierwotnych impulsów
koncepcja mechanizmów obronnych ego: projekcja, zaprzeczanie,
wyparcie, mechanizm koz"a ofiarnego, racjonalizacja terroryzm jako reakcja obronna ego
Psychologia a badania nad terroryzmem
Adler - w ludzkiej naturze le&y pierwotny impuls ku osi'ganiu
przewagi, który mo&e ulec zniekszta"ceniu i transformacji
(zw"aszcza w reakcji na poczucie ni&szo!ci), wskutek czego
zapewnienie sobie przewagi odbywa si# poprzez si"#, w"adz#,
dominacj#, kontrol#
terroryzm jako aspo"eczna i agresywna reakcja na postrzegana
podrz#dno!$, której celem jest zapewnienie sobie oczekiwanej
przewagi
Psychologia a badania nad terroryzmem
Psychologia a badania nad terroryzmem
Fromm - komplikacje &ycia codziennego przekraczaj' mo&liwo!ci
wielu osób, które próbuj' uwolni$ si# od ci#&aru
odpowiedzialno!ci oraz delegowa$ decyzje na inne podmioty - w
konsekwencji !lepe pos"usze%stwo wobec autorytetów, które
umo&liwiaj' ucieczk# od wolno!ci, oferuj'c poczucie sensu i
znaczenia oraz jasno zdefiniowanej to&samo!ci
terroryzm - psychologiczna reakcja ucieczkowa oraz forma
patologicznych zachowa% wy"aniaj'cych si# wskutek
uniemo&liwienia realizacji podstawowych ludzkich potrzeb
Psychologia a badania nad terroryzmem
do niedawna psychologia g"ównego nurtu w du&ej mierze ignorowa"a
problem terroryzmu (mo&e ze wzgl#du na konotacje polityczne)
Bandura - pomocne w rozumieniu terroryzmu mog' by$ jego
koncepcje modelowania, imitacji i d'&enia do skuteczno!ci
terrory!ci próbuj' uzyska$ kontrol# osobist' przez swoje
dzia"ania. Poprzez modelowanie i imitacj# terroryzm staje
si# akceptowalnym sposobem radzenia sobie z problemami oraz
sposobem ustalania celów
spodziewany wzrost zainteresowania terroryzmem w!ród psychologów z
powodu:
ro!nie przekonanie, &e terroryzm stanowi pe"noprawny i istotny temat
bada% naukowych
nie ma istotnych przes"anek przemawiaj'cych za znikni#ciem terroryzmu
jako zjawiska spo"ecznego
psychologia dysponuje znacz'cym i niewykorzystanym potencja"em
poznawczym w kontek!cie bada% nad terroryzmem
w!ród decydentów politycznych ro&nie zapotrzebowanie na wiarygodne
informacje z zakresu psychologii terroryzmu (w kontek!cie decyzji)
Dlaczego ludzie zostaj' terrorystami?
Dlaczego ludzie zostaj' terrorystami?
„jak oni mogli to zrobi$?” - np. 11 wrze!nia 2001
„profilowanie” - przypisywanie terrorystom konkretnych cech w celu
wyja!nienia ich zachowa% (osoba „szczególna”, „patologiczna”) terrorysta jest by$ mo&e inny, przez to "atwiej go wy"oni$ z t"umu
typologia osobowo!ci terrorystycznej (Goertzel, za Bolechów, 2010)
strateg polityczny
liderzy terrorystów - si"a przywódcza, specjalne „cechy przywódcze”?
radykalny teoretyk
szczególn' cech' terroryzmu (nie terrorysty) jest fakt, &e terroryzm
jest zjawiskiem grupowym
wojowniczy aktywista
czy terrory!ci to psychopaci?
Dynamika grupy terrorystycznej
za"o&enie podstawowe: grupa terrorystyczna stanowi kluczowy determinant
zachowania terrorystycznego
mechanizm procesu grupowego wraz z takimi zjawiskami, jak izolacja,
poczucie zagro&enia, indoktrynacja, szkolenie czy presja grupowa, maj'
silnie kszta"towa$ sk"onno!$ grupy (i jednostek w ramach tej grupy) do
przemocy, w du&ej mierze niezale&nie od indywidualnych cech
psychologicznych jej cz"onków
indywidualna analiza psychologiczna b#dzie z definicji niewystarczaj'ca
do zrozumienia ludzi stosuj'cych terroryzm
Dynamika grupy terrorystycznej
operacje terrorystyczne s' zakorzenione w kontek!cie grupowym i
organizacyjnym, obejmuj'cym mo&liwe do zidentyfikowania wymiary
ideologiczne czy polityczne, wp"ywaj'ce na indywidualnych terrorystów
na wszystkich etapach procesu radykalizacji (za Bolechów, 2010)
terroryzm to przede wszystkim dzia"anie o
charakterze grupowym - produkt wewn#trznej dynamiki
grupowej
w takim uj#ciu,
Dynamika grupowa a struktury terrorystyczne
Dynamika grupowa a struktury terrorystyczne
z bada% nad zachowaniami grupowymi Wilfreda Ruprechta Biona (Lipgar,
1997, Bolechów, 2010):
z bada% nad zachowaniami grupowymi Wilfreda Ruprechta Biona (Lipgar,
1997, Bolechów, 2010) c.d.:
grupowe „&ycie mentalne” jest kluczowe dla indywidualnej jako!ci
&ycia i satysfakcji cz"onków grupy - tej satysfakcji poszukuje si#
poprzez cz"onkostwo w grupie
koncepcja przynale&no!ci do grupy jako celu samego w sobie
(alternatywa do idei grupy jako struktury czysto instrumentalnej,
powo"anej do zrealizowania okre!lonego celu w „!wiecie zewn#trznym”)
koncepcja „mentalno!ci grupowej” jako synergicznego bytu
odró&nialnego od sumy mentalno!ci jednostek wchodz'cych w sk"ad grupy
za"o&enie, &e ludzkie zachowanie w grupach cz#!ciowo jest
organizowane w celu adaptacji do wymogów rzeczywisto!ci, a cz#!ciowo
w celu zarz'dzania strachem przed rozpadem i zag"ad' grupy oraz
neutralizacji l#ków o charakterze psychotycznym
koncepcja nienawi!ci do nauki (hatred of learning) w grupie
Dynamika grupowa a struktury terrorystyczne
Dynamika grupowa a struktury terrorystyczne
z bada% nad zachowaniami grupowymi Wilfreda Ruprechta Biona (Lipgar,
1997, Bolechów, 2010) c.d.:
za"o&enie, &e grupy anga&uj' si# jednocze!nie w dwa rodzaje
grupa robocza (the work group) i
grupa za"o&enia podstawowego (the basic assumption
group)
aktywno!ci umys"owej:
pierwszy to dzia"ania instrumentalne zmierzaj'ce do osi'gni#cia
deklarowanego celu
drugi to dzia"ania, które w istocie sabotuj' osi'gni#cie owego celu
(cz#!$ nie!wiadoma procesu grupowego) i sk"ada si# z trzech
„stanów” (za"o&e% podstawowych), w jakich funkcjonuje grupa:
grupa walki/ucieczki (fight-flight group)
grupa uzale&niona (the dependent group)
grupa dopasowuj'ca par# (pairing group)
Dynamika grupowa a struktury terrorystyczne
z bada% nad zachowaniami grupowymi Wilfreda Ruprechta Biona (Lipgar,
1997, Bolechów, 2010) c.d.:
koncepcja, &e wszyscy cz"onkowie s' odpowiedzialni za zachowanie
grupy - równie& ci, którzy pozostaj' bierni i milcz'cy wspieraj'
okre!lone zachowania i inicjatywy - „nie ma mo&liwo!ci, aby jednostka
w grupie nie zrobi"a niczego, nawet nie robi'c nic”
koncepcja kultury wewn'trzgrupowej jako bytu wy"aniaj'cego si# na
skutek konfliktu mi#dzy pragnieniami jednostek a mentalno!ci' grupow'
Dynamika grupowa a struktury terrorystyczne
badania nad dynamik' grupow' sekt religijnych - opisuj' zachowania
obecne w grupach terrorystycznych:
1.im bardziej izolowany i „niezrzeszony” jest nowy cz"onek grupy, tym
"atwiej i bardziej bezkrytycznie zaakceptuje on ca"o!$ jej ideologii
2.im wi#ksz' ulg# czuje nowy cz"onek w wyniku przy"'czenia si# do
grupy, tym bardziej jest prawdopodobne, &e b#dzie zdolny do "amania
zasad, jakie wpojono mu w procesie socjalizacji
3.ludzie maj'cy (zachowuj'cy) spo"eczne wi#zi zewn#trzne cz#!ciej
opuszczaj' kulty, osoby bez takich wi#zi cz#!ciej do nich
przyst#puj'. )atwiej rekrutowa$ te jednostki, które poszukuj' celu
&ycia - grupa dostarcza im gotowego celu/sprawy (Bolechów, 2010)
Dynamika grupowa a struktury terrorystyczne
z bada% nad zachowaniami grupowymi Wilfreda Ruprechta
Biona (Lipgar, 1997, Bolechów, 2010) c.d.:
„oscylacje emocjonalne” i schizmy - pojawiaj' si#,
gdy grupowa ambiwalencja wzgl#dem przywódcy staje
si# tak dotkliwa, &e doprowadza do roz"amu
wewn#trznego