PRODUKCJA OWOCÓW MIĘKKICH W POWIECIE BI£GORAJSKIM

388
Zbigniew
Was¹g
STOWARZYSZENIE
EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU
Roczniki Naukowe l tom XI l zeszyt 3
Zbigniew Was¹g
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Biuro Powiatowe w Bi³goraju
PRODUKCJA OWOCÓW MIÊKKICH W POWIECIE BI£GORAJSKIM
PRODUCTION OF SOFT FRUIT IN THE COMMUNE OF BI£GORAJ
S³owa kluczowe: malina, truskawka, plony, przetwórstwo
Key words: raspberry, strawberry, crop, processing
Synopsis. Przeanalizowano rozwój produkcji owoców miêkkich we wschodniej Polsce na przyk³adzie powiatu
bi³gorajskiego. W 2008 roku produkcj¹ owoców miêkkich zajmowa³o siê 1587 gospodarstw (9,1% ogó³u), które
prowadzi³y uprawy na powierzchni 852,69 ha u¿ytków rolnych (0,5%). W analizowanym powiecie odnotowano
znaczny wzrost powierzchni upraw malin (z 272 ha w 2004 r. do 714,93 ha w 2008 r.). Nast¹pi³ natomiast spadek
upraw truskawek (z 269 ha w 2004 r. do 137,76 ha w 2008 r.). Œrednia powierzchnia zajêta pod uprawy malin i
truskawek wynios³a odpowiednio 0,4 i 0,09 ha. Przeprowadzone badania wskazuj¹ na wzrost zainteresowania
produkcj¹ owoców miêkkich. Uzyskana produkcja w ca³oœci zosta³a skierowana do przetwórstwa. Na terenie
powiatu funkcjonuje jeden przetwórca i 6 podmiotów skupuj¹cych. Dzia³a jedna grupa producentów rolnych,
która zajmuje siê skupem owoców miêkkich z gospodarstw i jednoczeœnie przygotowuje siê do ich przetwórstwa.
W obecnych uwarunkowaniach najwa¿niejszym czynnikiem decyduj¹cym o rozwoju gospodarstw produkuj¹cych
owoce miêkkie s¹ zachêcaj¹ce dop³aty do powierzchni upraw oraz rozwój przetwórstwa.
Wstêp
Przetwórstwo owoców i warzyw w Polsce obejmuje bardzo szerok¹ gamê surowców i produktów. Zgodnie z wynikami Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 r. produkcjê owoców prowadzi³o
ok. 513 tys. gospodarstw, zaœ warzyw – 617 tys. [PROW 2007]. W latach 2002-2004 owoce i warzywa gruntowe stanowi³y œrednio 23% globalnej i 35% towarowej produkcji rolnej. Udzia³ przetwórstwa w zagospodarowaniu zbiorów owoców wynosi ok. 60% (w UE 20-30%), a w przetwórstwie
warzyw – ok. 30%.
Produkcja owoców i warzyw ze wzglêdu na Tabela 1. Produkcja owoców miêkkich w
warunki glebowe i klimatyczne jest umiejscowiona Polsce w latach 2000-2005
Produkcja owoców miêkkich
przede wszystkim w pasie centralnym i po³udnio- Naz wa
w latach [ty s. ton]
wo-wschodnim Polski [PROW 2007]. W 2005 r. pro- owoców
2000 2001 2002 2003 2004 2005
dukcj¹ owoców zajmowa³o siê ponad 300 tys. gospodarstw. Produkcja truskawek wzros³a ze 171 tys. Maliny
40
45
45
43
57
66
ton w 2000 r. do 242 tys. ton w 2001 r. (tab. 1). Truskawki 171 242 153 131 186 185
Natomiast w pozosta³ych latach odnotowano wa- ród³o: opracowanie w³asne.
hania od 131 tys. ton w 2003 r. do 186 tys. ton w
2004 r. oraz 185 tys. ton w 2005 r. Produkcja malin w poszczególnych latach kszta³towa³a siê na
podobnym poziomie z tendencj¹ wzrostow¹. Przewiduje siê, ¿e w latach 2007-2013 produkcja owoców
miêkkich bêdzie zwiêksza³a siê i stabilizowa³a [Wspólna... 2008]. W Polsce s¹ one g³ównie sprzedawane na rynku hurtowym, w sprzeda¿y detalicznej i lokalnie w gospodarstwach rolnych.
Przetwórstwo owoców i warzyw jest bardzo rozproszone [PROW 2004]. Zajmuje siê nim ok. 1250
zak³adów. Oko³o 90% przetwórni to zak³ady ma³e zatrudniaj¹ce od 1 do 50 osób, a firmy du¿e stanowi¹
ok. 2% ogólnej liczby. Udzia³ w rynku nowo powsta³ych ma³ych zak³adów szacowany jest na 80-90%.
W 2004 r. przetworzono w zak³adach oko³o 70% (2,5 mln ton) zbioru owoców. Dla wiêkszoœci zak³adów przetwórczych problemem jest brak stabilnej bazy surowcowej, znaczne rozdrobnienie obszarowe upraw oraz niejednolita jakoœæ surowca. Du¿emu rozdrobnieniu produkcji towarzyszy niski poziom wyposa¿enia technicznego gospodarstw, g³ównie w ch³odnie, których posiadanie jest niezbêdne
do zachowania odpowiedniej jakoœci produktu i zabezpieczenia ci¹g³oœci dostaw. Na rynku krajowym przetwórstwa owoców (g³ównie soków i przetworów tradycyjnych) w ostatnich latach wzrasa
przewaga poda¿y nad popytem. Konkurencja pomiêdzy producentami skutkuje procesami kon-
Produkcja owoców miêkkich w powiecie bi³gorajskim
389
centracji w tej bran¿y. W produkcji soków pitnych i napojów 9 firm ma ponad 80% udzia³u, a w
produkcji wyrobów ¿elowych 4 firmy maj¹ 60% udzia³u w rynku.
Polski przemys³ przetwórstwa owoców i warzyw eksportuje bardzo znaczn¹ czêœæ produkcji
(np. 70-80% mro¿onych warzyw i owoców i ok. 50% soków pitnych i nektarów). Szacuje siê, ¿e
udzia³ Polski w globalnej produkcji przetworów owocowych i warzywnych (w tym soków) w UE-25
wynosi 7-8%. Konsumpcja bilansowa (uwzglêdniaj¹ca bilans handlu zagranicznego, w którym
dominuje eksport) przetworów owocowych jest w ostatnich latach ustabilizowana na poziomie ok.
8 kg na mieszkañca i ok. 30% wy¿sza ni¿ w latach 2001-2003 [PROW 2007]. Dobra pozycja konkurencyjna polskiego sektora owocowo-warzywnego wynika miêdzy innymi ze stosunkowo niskich
kosztów pracy, co jest szczególnie istotne w tej bran¿y ze wzglêdu na du¿¹ pracoch³onnoœæ produkcji. W warunkach spodziewanego wyrównania siê kosztów pracy konieczne jest inwestowanie
w technologie zapewniaj¹ce wzrost wydajnoœci.
W zwi¹zku ze wzrostem dochodów ludnoœci i upowszechnianiem nowych nawyków ¿ywieniowych oczekuje siê systematycznego wzrostu spo¿ycia owoców i warzyw, w tym równie¿ przetworzonych. Rozwojowi rynku sprzyjaæ bêdzie dalsze poszerzanie oferty, kreowanie produktów wysokiej
jakoœci, markowych i innowacyjnych, co wymaga utrzymania wysokiego tempa inwestycji w przemyœle przetwórczym. Inwestycje w sektorze przetwórstwa owoców i warzyw powinny koncentrowaæ siê
na doskonaleniu technologii produkcji, poprawie jakoœci i wzbogacaniu asortymentu produkcji oraz
zachowaniu wymaganych re¿imów w zakresie bezpieczeñstwa produktów i ochrony œrodowiska
[PROW 2007].
Sektor przetwórstwa owoców i warzyw wp³ywa na poprawê bilansu handlowego; przy zachowaniu istniej¹cych przewag komparatywnych nale¿y d¹¿yæ do utrzymania jego potencja³u na
Jednolitym Rynku i rynkach œwiatowych. Przetwórstwo owoców i warzyw istotnie oddzia³ywuje
na stabilizacjê produkcji pierwotnej i dochody rolników, zw³aszcza w warunkach tworzenia siê
powi¹zañ kooperacyjnych. Nale¿y jednak zaznaczyæ, i¿ istnieje potrzeba dalszych inwestycji w
zakresie poprawy jakoœci surowców (zakup specjalistycznych œrodków transportu pozwalaj¹cych
na zmniejszenie strat surowca) oraz bezpieczeñstwa i jakoœci produktów.
Materia³ i cel badañ
W pracy dokonano oceny rozwoju produkcji owoców miêkkich (maliny i truskawki) w latach
2004-2008 w powiecie bi³gorajskim na podstawie danych statystycznych uzyskanych ze starostwa
[Strategia... 2008] oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Celem badañ by³o rozpoznanie rozwoju produkcji owoców miêkkich we wschodniej Polsce
(województwo lubelskie) na przyk³adzie powiatu bi³gorajskiego.
Wyniki i dyskusja
Ogólna powierzchnia gruntów powiatu bi³gorajskiego wynosi 167 779 ha [Strategia... 2008]. W
strukturze u¿ytkowania ziemi dominuj¹ grunty orne – 43%, pastwiska i ³¹ki stanowi¹ ³¹cznie 12%,
sady – 0,3%, nieu¿ytki – 5,7%, pozosta³¹ powierzchniê 39% zajmuj¹ lasy. Na terenie powiatu
funkcjonuje 17 482 gospodarstw indywidualnych o œredniej powierzchni u¿ytków rolnych 5,3 ha.
Ponad po³owê gospodarstw (60,06%) stanowi¹ gospodarstwa bardzo ma³e o powierzchni 1-5 ha,
œrednie 5-15 ha – 37,2%, pozosta³e to gospodarstwa powy¿ej 15 ha. W 2008 roku o p³atnoœci
bezpoœrednie wyst¹pi³o tylko 11 227 gospodarstw, poniewa¿ czêœæ nie kwalifikuje siê, gdy¿ nie
utrzymuje gruntów w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony œrodowiska (zgodnie z normami) [Was¹g 2008].
Produkcja rolnicza w powiecie bi³gorajskim ma charakter wielokierunkowy, ma³o wyspecjalizowany. Blisko 100% gospodarstw powiatu uprawia zbo¿a, ponad 90% pszenicê i ziemniaki, ponad
80% gospodarstw hoduje trzodê chlewn¹ i blisko 70% byd³o [Strategia... 2008]. W globalnej produkcji rolniczej powiatu najwy¿szy jest udzia³ produkcji roœlinnej. W powiecie bi³gorajskim blisko
95% produkcji towarowej przypada na gospodarstwa indywidualne. Barier¹ w organizacji rynku
rolnego jest rozdrobnienie obrotu produktami. Brakuje œcis³ych powi¹zañ pomiêdzy producentami
rolnymi, a przedsiêbiorstwami przemys³u rolno-spo¿ywczego.
Krzewy jagodowe, szczególnie porzeczka czarna, maliny i truskawki, dla wielu gospodarstw
stanowi¹ powa¿ne Ÿród³o dochodu. Jednak¿e niestabilna koniunktura na te owoce, spowodowana
uzale¿nieniem popytu od eksportu do krajów UE i niezorganizowanym systemem skupu, powodu-
390
Zbigniew Was¹g
je, ¿e wiêkszoœæ plantacji jest ma³ych, zaniedbanych, o ma³ej wydajnoœci [Strategia... 2008]. Powierzchnia uprawy krzewów jagodowych ulega du¿ym wahaniom (w zale¿noœci od ceny owoców
w latach poprzednich).
W powiecie jest du¿e zró¿nicowanie towarowoœci gospodarstw w poszczególnych gminach.
Najwiêksz¹ towarowoœci¹ wykazuj¹ siê gospodarstwa w gminach: £ukowa, Obsza, Potok Górny,
Tarnogród, najni¿sze w gminach: Tereszpol i Bi³goraj. Z analizy wynika, ¿e o wysokiej towarowoœci
gospodarstw decyduje nie tylko jakoœæ gleb (Potok Górny, £ukowa gleby s³abe i œrednie), a przede
wszystkim wielkoœæ gospodarstw oraz wysoka specjalizacja w uprawie roœlin dochodowych, w
tym wypadku tytoniu [Strategia... 2008].
W powiecie bi³gorajskim przy uprawie ma- Tabela 2. Powierz chnia uprawy owoców
lin i truskawek dochód z 1 ha w 2004 r. kszta³- miêkkich oraz dochód z 1 ha w 2004 r.
Powierz - Plon
C en a
D o ch ó d
towa³ siê odpowiednio: 10 695,82 i 921,93 PLN/ Naz wa
chnia [kg/ha]
z by tu
[PLN /kg]
ha (tab. 2). Œwiadczy to o ma³ej op³acalnoœci owoców
[ha]
[PLN /kg]
tego typu produkcji. W 2008 roku w powiecie
272
8 000
3,00
10 695,82
bi³gorajskim produkcj¹ owoców miêkkich zaj- Maliny
269
10 0 0 0
1,58
921,93
mowa³o siê 1587 gospodarstw (9,1% ogó³u) Truskawki
(tab. 3), które prowadzi³y uprawy na po- ród³o: opracowanie w³asne.
wierzchni 852,69 ha u¿ytków rolnych (0,5%).
Najwiêcej gospodarstw odnotowano w gmi- Tabela 3. Gospodarstwa produkuj¹ce owoce
miêkkie na terenie powiatu bi³gorajskiego w
nach: Tarnogród – 391, uprawiaj¹ce na po- podz iale na gminy w 2008 r.
wierzchni 207,98 ha (154,55 ha malin, 53,54 ha
Licz ba
Powierz chnia [ha]
truskawek), Ksiê¿pol (290) 153,21 ha (malin Gmina
g o sp o malin
truskawek
127,95 ha, truskawek 25,26 ha), £ukowa (152)
darstw
53,53 ha (malin 46,73 ha, truskawek 6,80 ha), Aleksandrów
53
21,75
0,14
Frampol 138 – 85,00 ha (malin 80,77 ha, truskaBi ³goraj
63
43,35
4,71
wek 4,23 ha) oraz Goraj (124) 61,74 ha (malin
B
i
³
g
o
r
a
j
–
m
i
a
s
t
o
1
2
4
,
5
1
1
,42
52,60 ha, truskawek 9,14 ha). S¹ to typowo rol91
51,17
7,92
nicze i najbardziej towarowe gminy w powie- Biszcza
13 8
80,77
4,23
cie, co œwiadczy równie¿ o du¿ej aktywnoœci Frampol
ich mieszkañców. Jednak na œcianie wschod- Goraj
12 4
52,60
9,14
niej Polski g³ównie wystêpuj¹ gospodarstwa Józefów
11
4,57
0,21
drobnotowarowe o powierzchni znacz¹co od- Ksiê¿pol
290
127,95
25,26
biegaj¹cej od œredniej krajowej. Taka struktu- £ukowa
15 2
46,73
6,80
ra rolnictwa jest czynnikiem dalszego rozwoju
Obsza
10 9
47,83
19,37
upraw owoców miêkkich, gdy¿ daje szansê na
26
10,38
0,78
wiêksze dochody i zatrudnienie [Was¹g 2008]. Potok Górny
391
154,55
53,43
Na tym terenie wystêpuje znaczna po- Tarnogród
4
0,72
0,00
wierzchnia upraw ekologicznych, co mo¿e byæ Tereszpol
wa¿nym czynnikiem w podejmowaniu decyzji Turobin
12 3
68,05
4,35
o produkcji owoców miêkkich [Was¹g 2008]. Razem
15 87
714,93
137,76
Pozosta³e gminy takie, jak: Turobin, Biszcza, ród³o: opracowanie w³asne.
które maj¹ stosunkowo wysokiej klasy gleby
[Strategia... 2008] i produkcja rolna oparta jest g³ównie na uprawie buraków cukrowych, oraz zbó¿
(gryka) wykazuj¹ œrednie zainteresowanie produkcj¹ owoców miêkkich. W powiecie bi³gorajskim
odnotowano znaczny wzrost powierzchni upraw malin (z 272 ha w 2004 r. do 714,93 ha w 2008 r.).
Nast¹pi³ natomiast spadek upraw truskawek (z 269 ha w 2004 r. do 137,76 ha w 2008 r.). Œrednia
powierzchnia zajêta pod uprawy malin i truskawek w analizowanym powiecie wynios³a odpowiednio 0,45 i 0,09 ha. Ca³oœæ uzyskanego zbioru skierowana zosta³a do przetwórstwa, poniewa¿ aby
otrzymaæ dop³atê do takiej produkcji koniecznym warunkiem by³o przedstawienie umów z zatwierdzonymi jednostkami skupuj¹cymi oraz przetwórcami. Na terenie powiatu funkcjonuje jeden przetwórca i 6 podmiotów skupuj¹cych. Dzia³a jedna grupa producentów rolnych, która zajmuje siê
skupem owoców miêkkich z gospodarstw i jednoczeœnie zamierza zaj¹æ siê przetwórstwem. Natomiast ³¹cznie odnotowano 15 jednostek zajmuj¹cych siê obrotem oraz przetwórstwem (8 przetwórców spoza terenu powiatu). Przypuszcza siê, ¿e brak rynku zbytu w powiecie jest ci¹gle barier¹ do
zwiêkszania linii produkcyjnych w zak³adach przetwórczych. Powiat bi³gorajski w 2006 roku za-
Produkcja owoców miêkkich w powiecie bi³gorajskim
391
mieszkiwa³o 104 001 osób, a liczba ludnoœci mieszkaj¹cej w miastach wynosi³a 34 038 (32% populacji powiatu) [Strategia... 2008]. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e aby nast¹pi³a intensyfikacja tego typu
produkcji powinno siê stosowaæ celowe dop³aty do rolnictwa, a mo¿e i do przetwórstwa. W obecnych uwarunkowaniach najwa¿niejszym czynnikiem decyduj¹cym o rozwoju gospodarstw produkuj¹cych owoce miêkkie s¹ zachêcaj¹ce dop³aty do powierzchni upraw [Dz.U. Nr 35, poz. 217 z dnia 26
stycznia 2007], a brak takich dop³at do przetwórstwa. W wyniku reformy rynku owoców i warzyw
wprowadzono przejœciow¹ p³atnoœæ (na okres 5 lat, czyli do 31.12.2012 r.) do owoców miêkkich
[Nowe... 2007]. Od 2008 r. plantatorzy truskawek i malin mog¹ otrzymaæ nowe formy dop³at do powierzchni uprawy tych owoców. P³atnoœæ obszarowa z tytu³u owoców miêkkich ma zastosowanie do
owoców malin i truskawek, które s¹ dostarczane w celu przetworzenia. Stawka przejœciowych p³atnoœci z tego tytu³u wynosi maksymalnie 400 euro/ha i sk³ada siê z pomocy wspólnotowej (230 euro/ha)
oraz uzupe³niaj¹cej j¹ pomocy krajowej (do 170 euro/ha). P³atnoœæ ta przys³uguje rolnikowi, który
prowadzi uprawê malin lub truskawek na powierzchni co najmniej 0,1 ha i grunty rolne musz¹ byæ
utrzymane w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony œrodowiska (zgodnie z
normami) przez rok kalendarzowy. Mo¿liwoœci oraz sposób wsparcia finansowego nie jest wystarczaj¹cy, gdy¿ nie w pe³ni rekompensuje koszty i w¹tpliwy jest zbyt po odpowiedniej cenie.
W ostatnich latach rynek produktów owoców miêkkich w Polsce ulega ci¹g³ym cyklicznym
wahaniom, po tendencji wzrostowej nastêpuje spadek. Spowodowane jest to ma³¹ op³acalnoœci¹ i
spadkiem popytu. Barier¹ w organizacji rynku rolnego jest rozdrobnienie obrotu produktami. Brakuje œcis³ych powi¹zañ pomiêdzy producentami rolnymi, a przedsiêbiorstwami przemys³u rolnospo¿ywczego. Po upadku gminnych spó³dzielni, które w zdecydowanej wiêkszoœci organizowa³y
rynek rolny, rolê t¹ przejê³y podmioty prywatne, czêsto nastawione wy³¹cznie na osi¹gniêcie wysokiego zysku [Strategia... 2008].
Podejmowanie ró¿nych form dzia³añ promocyjnych na rzecz rolnictwa produkuj¹cego owoce
miêkkie, mo¿e w przysz³oœci pozytywnie wp³yn¹æ na rozwój rynku tych produktów. Nale¿y rozszerzyæ kampaniê reklamow¹, co powinno wp³yn¹æ na zwiêkszenie œwiadomoœci spo³ecznej, zw³aszcza
wœród dzieci i m³odzie¿y [Czarnociñska i in. 2003].
Obecnie wiêkszoœæ danych o skali produkcji owoców miêkkich to wy³¹cznie szacunki. Od 2008
r. s¹ to bardziej szczegó³owe dane, gdy¿ rolnicy deklaruj¹ powierzchnie upraw do dop³at bezpoœrednich. Nale¿y d¹¿yæ do powstania systemu prawnego, który dok³adnie ureguluje produkcjê
oraz obrót owocami miêkkimi.
Podsumowanie
Przeprowadzone badania wskazuj¹ na wzrost zainteresowania produkcj¹ owoców miêkkich.
Mo¿liwoœæ uzyskania wsparcia finansowego sta³a siê zachêt¹ do rozwoju tej dziedziny rolnictwa.
Stosowanie dop³at powierzchniowych niew¹tpliwie motywuje rolników do produkcji owoców miêkkich. Potwierdza to wzrost liczby gospodarstw i ich powierzchni. W powiecie bi³gorajskim odnotowano, ¿e na terenach gmin, gdzie wystêpuj¹ wy¿szej klasy gleby bardziej rozwija siê produkcja
owoców miêkkich.
Wa¿nym czynnikiem jest równie¿ lokalna aktywnoœæ spo³eczna, wzorowanie siê na sprawdzonych gospodarstwach, które ju¿ uczestnicz¹ w ró¿nych programach pomocowych i maj¹ z tego
tytu³u okreœlone korzyœci. Przypuszcza siê, ¿e aby nast¹pi³a aktywizacja producentów owoców miêkkich powinny powstawaæ grupy zrzeszaj¹ce producentów rolnych. Istotnym dzia³aniem wydaje siê
dalsze wzmacnianie powi¹zañ miêdzy produkcj¹ pierwotn¹ owoców miêkkich, a przemys³em przetwórczym w celu zharmonizowania popytu i poda¿y pod wzglêdem iloœciowym i jakoœciowym.
Aktualny sposób dofinansowania do powierzchni upraw nie jest jeszcze wystarczaj¹cy. Motywuje rolników, natomiast nie wp³ywa mobilizuj¹co na przetwórców. Wydaje siê, ¿e skuteczniejszym
sposobem dla rolników i zak³adów produkcyjnych by³yby dop³aty do œwie¿ych owoców (produkcji towarowej) i przetworzonych. Wówczas wytwarzane produkty z owoców miêkkich mog³yby
byæ efektywniej wykorzystane, równie¿ z korzyœci¹ dla konsumenta. Dodatkowowo zastosowanie
dop³at do produkcji mog³oby zrekompensowaæ koszty wytworzenia i obni¿yæ ceny gotowego
wyrobu. Rolnicy byliby bardziej zainteresowani zwiêkszeniem produkcji, a przetwórcy uruchomieniem nowych linii technologicznych oraz wiêkszym zaanga¿owaniem i mo¿liwoœciami finansowymi
w promocjê. Przeznaczenie znacz¹cej iloœci produkcji do przetwórstwa œwiadczy o du¿ych mo¿liwoœciach rozwojowych bran¿y owocowo-warzywnej. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e aby nast¹pi³a in-
392
Zbigniew Was¹g
tensyfikacja tego typu produkcji powinno siê stosowaæ celowe dop³aty do rolnictwa, a mo¿e i do
przetwórstwa. W obecnych uwarunkowaniach najwa¿niejszym czynnikiem decyduj¹cym o rozwoju gospodarstw produkuj¹cych maliny i truskawki s¹ zachêcaj¹ce dop³aty do powierzchni upraw.
Pozytywnym dzia³aniem mo¿e byæ wsparcie przetwórstwa p³odów rolnych (malin i truskawek)
przez przygotowanie przepisów prawnych umo¿liwiaj¹cych na niewielk¹ skalê przetwórstwo w
gospodarstwach rolnych oraz ulgi podatkowe dla przedsiêbiorstw inwestuj¹cych w takie przetwórstwo.
Badania wykaza³y, ¿e wystêpuje ci¹gle problem ze zbytem œwie¿ych owoców i produktów
z owoców miêkkich po odpowiedniej cenie. Przypuszcza siê, ¿e brak rynku zbytu jest najwiêksz¹
barier¹ do uruchomiania nowych linii produkcyjnych w zak³adach przetwórczych. Konieczne jest
dalsze utrzymanie i rozwój eksportu. Wobec sukcesywnej poprawy poziomu ¿ycia prawdopodobne jest, ¿e popyt na produkty z owoców miêkkich bêdzie stale wzrasta³. Propagowanie sprzeda¿y
jest alternatyw¹ dla producentów i konsumentów poszukuj¹cych takiej ¿ywnoœci. Potencjalnym
odbiorc¹ produktów z malin i truskawek w wiêkszym stopniu mo¿e byæ ludnoœæ miejska, co na
lokalnym rynku nie gwarantuje w pe³ni ich zbytu. Jednak otwarty dostêp produktów z owoców
miêkkich do Jednolitego Rynku Europejskiego oraz kszta³towanie siê grupy gospodarstw ¿ywotnych ekonomicznie mo¿e byæ szans¹ dla ich rozwoju.
Literatura
Czarnociñska J., W¹do³owska L., Babicz-Zieliñska E., Przys³awski J., Schlegel-Zawadzka M. 2003:
Czynniki wp³ywaj¹ce na wybór warzyw i owoców spo¿ywczych przez m³odzie¿ szkoln¹ ze Szczecina. Pol. J.
Food Nutr. Sci., Vol. 12/53, 3, s. 95-101.
Dziennik Ustaw, Nr 35, poz. 217 z dnia 26 stycznia 2007 o p³atnoœciach do gruntów rolnych i p³atnoœci cukrowej.
Nowe p³atnoœci od 2008 r. dla plantatorów truskawek, malin i pomidorów. 2007: Biuletyn Informacyjny, MRiRW,
ARiMR, Nr 11-12, s. 9.
PROW. 2004: Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006. MRiRW.
PROW. 2007: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. MRiRW.
Strategia rozwoju powiatu bi³gorajskiego na lata 2007-2015. 2008: Zarz¹d Powiatu Bi³gorajskiego, Bi³goraj, s. 66-74.
Was¹g Z. 2008: Produkcja ¿ywnoœci ekologicznej w powiecie bi³gorajskim. Materia³y III Miêdzynarodowej
Konferencji Naukowej z cyklu „Miêso w przetwórstwie i ¿ywieniu cz³owieka” nt.: „Tradycyjne i regionalne
technologie i produkty w ¿ywieniu cz³owieka”. Lublin, 25-26 wrzeœnia, s. 66-67.
Wspólna organizacja rynku owoców i warzyw. 2008: Biuletyn Informacyjny, MRiRW, ARiMR, Nr 5, s. 27-28.
Summary
The aim of the study was to analyse the issue of the development of the soft-fruit producing branch of
agriculture in eastern Poland based on the example of the Commune of Bi³goraj. In 2008, 1,587 holdings (9.1%
of the total) were engaged in soft-fruit production, with an area of 852.69 ha of arable land (0.5%) under
cultivation. We observed a considerable increase in the area of land with raspberry cultivation (from 272 ha in
2004 to 714.93 ha in 2008) in the said commune. However, there was a decrease in the area under cultivation
of strawberries (from 269 ha in 2004 to 137.76 ha in 2008). An average area under cultivation of raspberries and
strawberries was 0.45 ha and 0.09 ha, respectively. The study shows an increased interest in soft-fruit producing
agriculture.
All of the soft-fruit crop in the study was sent for processing. In the Commune of Bi³goraj there operates one
processing plant and six purchasing firms. There is one group of agricultural producers which deals with the
purchase of soft fruit from holdings and which prepares the fruit for subsequent processing. Under the present
circumstances, the most important factor influencing the development of holdings producing soft fruit is the fact
that there are subsidies to the area of cultivation, and there are none to processing. The possibilities of, as well as
the way it is provided, financial support are not sufficient as they do not fully compensate for the costs and a
doubtful demand at an adequate price.
Adres do korespondencji:
dr in¿. Zbigniew Was¹g
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Biuro Powiatowe w Bi³goraju
ul. Gen. Bora Komorowskiego 3
23-400 Bi³goraj
tel. (0 84) 688 07 27, tel. kom. 505 627 760
e-mail: [email protected]