POSTAWY RODZICIELSKIE Istotną rolę w procesie osiągania

POSTAWY RODZICIELSKIE
Istotną rolę w procesie osiągania niezależności odgrywa najbliższe otoczenie
jednostki, zwłaszcza rodzice poprzez:
- indywidualny styl kontaktów z dzieckiem,
-wymagania-jakie przed nim stawiają,
-atmosferę-jaką tworzą w domu,
-wpływ na rozwój lub hamowanie dążenia do samodzielności.
Od tego, jaki jest stosunek rodziców do zadań, jakie wzory zachowań w różnych
sytuacjach (szczególnie trudnych, krytycznych) prezentują, zależy stopień niezależności
dziecka na danym etapie rozwoju.
Czy naśladując samodzielnych rodziców w pełni zrealizuje swój wewnętrzny
potencjał, czy też jego jednostkowe dążenia zostaną stłumione, zatrzymane na
wcześniejszym etapie przez zbyt dominujących rodziców.
Szczególnie ważnym okresem w procesie kształtowania się samodzielności jednostki są
pierwsze lata jej życia, wówczas tworzą się zasadnicze zręby jej osobowości, wtedy też
ma ona okazję uzyskać podstawową niezależność od otoczenia lub ukształtować postawę
wyuczonej bezradności, zależności od innych.
Współczesna rodzina przygotowuje dziecko do przyszłości.
Zatem to jaka ona jest obecnie, ma zasadniczy wpływ na przebieg całego procesu
usamodzielniania młodego człowieka, na przygotowanie go do dalszego życia poza
rodziną, a więc na to jaki będzie w przyszłości.
To, jakiego zakresu swobody, przywilejów, obowiązków i wymagań doświadcza dziecko
w pierwszych latach swojego życia, jak kształtują się jego relacje z najbliższymi, ma
niewątpliwie bardzo istotny wpływ na jego dalszą drogę życiową.
Można założyć, że samodzielne dziecko ma szansę stać się autonomicznym, niezależnym
dorosłym, a zatem najbliżsi powinni ułatwić mu start w niezależne życie, możliwie
wcześnie wdrażając do samodzielności na miarę jego aktualnych potrzeb i możliwości,
stwarzając okazję do podejmowania działań i gromadzenia doświadczeń.
Dzieci na terenie swoich domów rodzinnych doświadczają różnych sytuacji w mniejszym
lub większym stopniu stymulujących ich samodzielność.
Rodzice wychowują dziecko
-albo ku samodzielności,
-albo kształtują osobę bezradną zależną od innych.
To jacy są rodzice, jaki mają stosunek do samych siebie i pełnionych ról rodzicielskich,
jaki model rodziny preferują, wpływa na jakość ich kontaktów z dziećmi, a tym samym
ma znaczenie dla rozwoju samodzielności dzieci.
Style oddziaływań wychowawczych rodziców, czyli – ogólnie ujmując- preferowane
przez nich sposoby kontaktu z dzieckiem.
Najczęściej w literaturze pedagogicznej wyróżnia się:
- autokratyczny,
- demokratyczny,
- liberalny
styl kontaktów rodziców z dzieckiem.
AUTOKRATYCZNY- charakteryzuje się arbitralnym sposobem kierowania dzieckiem
poprzez polecenia lub zakazy. Tego typu stosunek nie toleruje inicjatywy dziecka, nie
aktywizuje go, a najczęściej ogranicza jego aktywność do realizowania poleceń
dorosłych.
Rodzice autorytarni poprzez odwoływanie się do kar starają się wywołać u dziecka lęk
przed konsekwencjami nieposłuszeństwa, kształtują tym samym ludzi mało
samodzielnych, niezdolnych do twórczego działania i przyjmowania odpowiedzialności
za podejmowane zobowiązania.
Rodzice LIBERALNI – podporządkowują się wszelkim zachciankom dziecka.
Decyduje ono o zachowaniu rodziców i trybie życia rodziny. Dorośli właściwie nie
sprawują kontroli nad dzieckiem, lecz niemal całkowicie mu ulegają. Dzieci
pobłażliwych rodziców przejawiają wiele oznak niedojrzałości, np. niską samokontrolę,
brak zaufania do siebie, niski poziom wytrwałości i inicjatywy.
Wychowanie takie często zbyt wcześnie usamodzielnia jednostkę (dziecko).
Dziecko musi bowiem bardzo wcześnie zacząć decydować o sobie, gdyż osoby dorosłe nie
są zdolne do podjęcia zasadniczych decyzji dotyczących zarówno jego, jak i rodziny.
Tym dwóm stylom wychowania, które uważa się za niewłaściwe z punktu widzenia
prawidłowego rozwoju dziecka, przeciwstawia się kierowanie
DEMOKRATYCZNE – jako kształtujące jednostkę pewną siebie, potrafiącą zaspokoić
własne potrzeby, rozwijającą osobiste zainteresowania.
Kierowanie takie zakłada oddziaływanie przez argumentację, perswazję i dyskusję.
Preferuje stosowanie pozytywnych wzmocnień zamiast kar.
Rodzice opowiadający się za demokratycznym rodzajem kontaktów z dzieckiem
pozwalają mu na pewną autonomię, dostosowaną do jego wieku i indywidualnych
możliwości. Włączają dziecko do wspólnego podejmowania decyzji, zachęcają, by
przyjmowało odpowiedzialność za własne wybory i postępowanie.
Dzieci takich rodziców są samodzielne, skłonne do twórczych, nowatorskich działań,
wierzą we własne umiejętności, gdyż takie doświadczenia zdobywają w swoim
najbliższym otoczeniu.
Style oddziaływań rodziców- które zawierają elementy wyżej przedstawionych stylów,
koncentrują się jednak na stosunku rodziców do poczucia odpowiedzialności dziecka,
wierze w jego możliwości, stymulowania jego niezależności i inicjatywy.
Wyróżniono zatem:
- styl wyzwalający samodzielność dziecka – rodzice uczą dziecko odpowiedzialności i
samodzielności, zwracają uwagę na konsekwencję działań, pozwalają na gromadzenie
różnorodnych doświadczeń, uczą dziecko wyciągać wnioski z wcześniejszych działań,
jednocześnie nie pozostawiając go bez pomocy, gdy tego potrzebuje,
- styl ograniczający samodzielność dziecka – rodzice kierują dzieckiem, podejmują za
nie decyzje, ułatwiają jego działania, często wręczże wyręczają,
- styl przyzwaląjący na niekontrolowaną swobodę- rodzice stwarzają dziecku wiele
okazji do gromadzenia samodzielnych doświadczeń , ale nie uczą go odpowiedzialności i
ponoszenia konsekwencji działań, często wręcz mu ulegają.
Dziecko wychowywane w ten sposób jest co prawda bardzo zaradne, potrafi zrealizować
własne zamiary, ale nie liczy się z potrzebami innych ludzi, nie jest też zdolne do
nawiązania efektywnej współpracy z drugim człowiekiem, narzuca innym własną wolę,
próbuje ich sobie podporządkować,
- styl mieszany – uznano, iż kontakty z dzieckiem, w których pojawiają się w zbliżonym
stopniu elementy trzech wyżej opisanych stylów, należy uznać za oddzielny styl
oddziaływań wychowawczych.
W literaturze określa się go często jako styl ‘’niekonsekwentny’’. Rodzice
preferujący ten sposób kontaktów z dzieckiem zmieniają swój stosunek do niego w
zależności od własnego samopoczucia i nastroju, a także pod wpływem określonej
sytuacji. W podobnych sytuacjach raz stawiają wymagania, innym razem pobłażają
dziecku.
Dziecko wychowywane w ten sposób nie wykształca stałego wzorca kontaktów z
rodzicami, nie wie też, co jest właściwe, a co niezgodne z zasadami. Za to samo
zachowanie doświadcza w równym stopniu nagród, jak i kar.