analiza ekonomiczno-finansowa oraz systemu organizacji i

KANCELARIA RADCY PRAWNEGO
ANNA JULIA KRÓL
RADCA PRAWNY
ul. Bankowa 3 58-500 Jelenia Góra
tel./fax 075 64 74 004 NIP 614-144-17-32
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ANALIZA
EKONOMICZNO-FINANSOWA ORAZ
SYSTEMU ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA
ZA OKRES 2002-2006
ZAKŁADU KOMUNALNEGO Sp. z o.o. w Strzelcach Krajeńskich
PRZEDSIĘBIORSTWA ENERGETYKI CIEPLNEJ Sp. z o.o. w Strzelcach
Krajeńskich
OPRACOWANIE: ANNA JULIA KRÓL
JELENIA GÓRA
1 PAŹDZIERNIK 2007
1
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE .........................................................................................................................
3
Roz dział I
FORMA ORGANIZACYJNO - PRAWNA ..................................................
4
1.1. Wstęp ........................................................................................................................
4
1.2. Aktualna sytuacja Spółek ..........................................................................................
5
1.3. Struktura zatrudnienia i poziom wynagrodzeń .........................................................
7
Rozdział II
ANALIZA EKONOMICZNO - FINANSOWA ............................................
9
2.1. Przedmiot analizy ......................................................................................................
9
2.2. Analiza bilansu .........................................................................................................
10
2.2.1. Struktura majątku .....................................................................................................
10
2.2.2. Analiza wskaźnikowa struktury majątku ..................................................................
14
2.2.3. Struktura pasywów ...................................................................................................
16
2.2.4. Struktura kapitałowo majątkowa ..............................................................................
18
2.3. Analiza rentowności .................................................................................................
21
2.4. Rachunek wyników ..................................................................................................
23
2.5. Zestawienie wyników wg działalności .....................................................................
30
Rozdział III
STAN SPÓŁEK W BRANŻY ...........................................................................
32
Rozdział IV
RESTRUKTURYZACJA I PERSPEKTYWY ROZWOJU .....................
35
4.1. Kierunki restrukturyzacji...........................................................................................
35
4.2. Przyczyny restrukturyzacji podmiotów komunalnych .............................................
35
4.3. Przesłanki restrukturyzacji .......................................................................................
36
Rozdział V
PODSUMOWANIE I WNIOSKI ..................................................................... 39
Rozdział VI
PROPONOWANE RAMY CZASOWE REALIZACJI WNIOSKÓW .. 41
2
WPROWADZENIE
Niniejsze opracowanie stanowi analizę ekonomiczną, systemu organizacji
i zarządzania z uwzględnieniem aspektów prawnych w jednoosobowych spółkach
z ograniczoną odpowiedzialnością utworzonych przez Gminę Strzelce Krajeńskie.
Analiza dotyczy:
1/ Zakładu Komunalnego Spółka z o.o. z siedzibą w Strzelcach Krajeńskich,
2/ Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. z siedzibą w Strzelcach
Krajeńskich
Celem analizy jest ocena systemu organizacji i zarządzania oraz
sytuacji
finansowej Spółek w odniesieniu do realizowanych zadań własnych Gminy. Analiza
uwzględnia również identyfikację słabych i mocnych stron w obszarze potencjału
organizacyjno– społecznego oraz określenia zdolności do realizacji celów stawianych
Spółkom realizującym zadania własne Gminy.
Analiza
została
sporządzona
na
podstawie
dokumentacji
księgowej
i organizacyjnej przekazanej przez Zarządy Spółek, służby księgowe i pracowników
Spółek oraz dane statystyczne.
Autor analizy nie ponosi odpowiedzialności za nieprawdziwość lub niekompletność
informacji udzielanych przez w/w osoby, a także za niekompletność lub nieprawdziwość
udostępnionych do wglądu dokumentów źródłowych.
Analizę niniejszą sporządzono według stanu na dzień 31 grudnia 2006 roku.
3
ROZDZIAŁ I
FORMA ORGANIZACYJNO-PRAWNA
1.1.
Wstęp
Gmina Strzelce Krajeńskie położona jest w północnej części województwa lubuskiego,
obszar gminy zajmuje powierzchnię 318 km 2 zamieszkały jest przez około 18 tysięcy osób.
Centralnym punktem gminy jest miasto Strzelce Krajeńskie
stanowiące centrum
administracyjne, kulturowe i gospodarcze. W mieście mają siedzibę urzędy i instytucje
publiczne w tym Urząd Gminy. Miasto zamieszkuje około 11 tysięcy mieszkańców. Na
terenie gminy utworzono 23 sołectwa.
W celu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty, Gmina realizując zadania
własne określone w szczególności w art.7 ustawy z dnia 8 marca 1990 r.
o samorządzie gminnym tj. z 2001r. Dz. U.142,poz.1591 ze zm. w zakresie:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody
oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków
komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk
i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną
i cieplną oraz gaz,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9)
(1)
kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony
zabytków i opieki nad zabytkami,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14)
(2)
porządku
publicznego
i
bezpieczeństwa
obywateli
oraz
ochrony
przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania
gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
4
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów
administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej,
medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej,
18) promocji gminy,
19) współpracy z organizacjami pozarządowymi,
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw,
utworzone zostały spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, którym powierzono
realizację powyższych zadań.
•
27 grudnia 1991r. został zawarty akt założycielski ,,Zakład Komunalny’’ Spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością ‘’ z siedzibą w Strzelcach Krajeńskich (dalej
ZK),
•
12 czerwca 1992r.
- został
zawarty akt założycielski
,,Przedsiębiorstwa
Energetyki Cieplnej Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością’’ z siedzibą
w Strzelcach Krajeńskich (dalej PEC).
Terenem działania powyższych Spółek jest głównie Gmina Strzelce Krajeńskie.
1.2.
Aktualna sytuacja Spółek
1. ,,Zakład Komunalny’’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w Strzelcach Krajeńskich.
Spółka jest zarejestrowana w KRS pod Nr 0000097676 prowadzonym przez Sąd
Rejonowy w Zielonej Górze VIII Wydział Gospodarczy KRS.
REGON 210012992 NIP --Siedziba: ul Gorzowska 15, 66-500 Strzelce Krajeńskie
Wysokość kapitału zakładowego: 2 007 000,00 podzielony na 4014 udziałów.
Właściciel: Gmina Strzelce Krajeńskie
Przedmiot działalności :
1. Pobór i uzdatnianie wody 41, 00, A
2. Działalność usługowa w zakresie rozprowadzania wody 41, 00, B
3. Odprowadzanie ścieków 90, 00, D
4. Wywóz śmieci i odpadów 90, 00, A
5
5. Usługi sanitarne i pokrewne 90, 00, C
6. Pogrzeby i działalność pokrewna 93, 03, Z
7. Zarządzanie nieruchomościami mieszkalnymi 70, 32, A
8. Zarządzanie nieruchomościami niemieszkalnymi 70, 32, B
9. Pozostały pasażerski transport lądowy 60, 23, Z
10. Wynajem samochodów ciężarowych z kierowcą 60, 24, C
2.
,,Przedsiębiorstwo
Energetyki
Cieplnej’’
Spółka
z
ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Strzelcach Krajeńskich.
Spółka jest zarejestrowana w KRS pod Nr 0000078143 prowadzonym przez Sąd
Rejonowy w Zielonej Górze VIII Wydział Gospodarczy KRS.
REGON 210524918 NIP 599012260
Siedziba: ul Kościuszki 5 66-500 Strzelce Krajeńskie
Wysokość kapitału zakładowego: 1 692 000,00 podzielony na 3384 udziały.
Właściciel: Gmina Strzelce Krajeńskie
Przedmiot działalności :
1. Produkcja ciepła PKD 40, 30A
2. Dystrybucja ciepła PKD 40, 30, B
3. Wykonywanie instalacji centralnego ogrzewania PKD 45, 33, A
4. Wykonywanie instalacji gazowych PKD 45, 33, C
5. Sprzedaż hurtowa paliw stałych, ciekłych, gazowych oraz produktów pochodnych PKD51,
51, Z
6. Wynajem samochodów ciężarowych z kierowcą PKD 60, 24, C
7. Wynajem maszyn i urządzeń budowlanych z obsługą PKD 45, 50, Z
8. Wypożyczanie artykułów użytku osobistego PKD 71, 40, Z
9. Wynajem nieruchomości PKD 70, 20, Z
10. Usługi świadczone przez kempingi i pola przeznaczone dla przyczep PKD 55, 22, Z
11. Pozostałe miejsca krótkotrwałego zakwaterowania PKD 55, 23, Z
12. Wynajem środków transportu wodnego PKD 71, 22, Z
13. Działalność rekreacyjna pozostała, gdzie indziej niesklasyfikowana PKD 92, 72, Z
14. Działalność związana ze sportem, pozostała PKD 92, 62, Z
15. Pozostała działalność wspomagająca transport lądowy PKD 63, 21, Z
16. Roboty ogólnobudowlane związane ze wznoszeniem budynków PKD 45, 21, A
17. Wywóz śmieci i odpadów PKD 90
18. Działalność usługowa związana z zagospodarowaniem terenów zieleni PKD 01, 41, B
19. Działalność usługowa, związana z rybołówstwem i rybactwem PKD 05
6
1.3.
Struktura zatrudnienia i poziom wynagrodzeń
Opracowanie zostało sporządzone na podstawie materiałów dostarczonych przez
Spółki, a zebranych wg uprzednio dostarczonej przez wykonawcę analizy - ankiety
stanowiącej wykaz sugerowanych informacji i dokumentacji potrzebnych do wykonania
analizy.
1. ,,Zakład Komunalny’’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w Strzelcach Krajeńskich.
- Zarząd jednoosobowy Władysław Dajczak - Prezes Zarządu
Zatrudnienie w ZK w latach 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
69
69
68
66
65
Przeciętne zatrudnienie
Specyfikacja wynagrodzeń ZK 2002-2006
3000
70
69
69
69
2496
2490
2500
Liczba osób
68
1951
2002
1996
2000
67
1500
66
66
65
65
1000
64
500
63
0
2002
2003
2004
Przeciętne zatrudnienie
7
2005
Średnia roczna płaca
2006
Średnia płaca
68
2.
,,Przedsiębiorstwo
Energetyki
Cieplnej’’
Spółka
z
ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Strzelcach Krajeńskich.
- Zarząd jednoosobowy Szczepan Słomczyński - Prezes Zarządu
Zatrudnienie w PEC w latach 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
29
27
28
24
Przeciętne zatrudnienie
28
Specyfikacja wynagrodzeń PEC 2002-2006
3000
35
2790
Liczba osób
25
29
28
2427
27
28
2395
2195
2500
2272
24
2000
20
1500
15
1000
10
5
500
0
0
2002
2003
2004
Przeciętne zatrudnienie
2005
Średnia roczna płaca
8
2006
Średnia płaca
30
ROZDZIAŁ II
ANALIZA EKONOMICZNO -FINANSOWA
2.1.
Przedmiot analizy
Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza sytuacji ekonomiczno- finansowej
jednoosobowych spółek utworzonych przez Gminę Strzelce Krajeńskie:
1. Zakład Komunalny Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Strzelcach
Krajeńskich
2. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Strzelcach Krajeńskich.
Analiza obejmuje następujące aspekty działalności:
-
sytuację majątkową, na którą składają się badanie struktury i dynamiki aktywów
oraz analiza wykorzystania majątku;
-
sytuację finansową, na którą składają się badania struktury i dynamiki pasywów
oraz analiza zadłużenia i wykorzystania kapitałów;
-
sytuację majątkowo-finansową, obejmującą wzajemne powiązania aktywów
i pasywów, polegającą na określeniu źródeł finansowania majątku trwałego
i obrotowego oraz analizę płynności finansowej;
-
wynik finansowy w aspekcie analizy rentowności działalności oraz analizy kosztów;
Narzędzia wykorzystane w niniejszej analizie to:
-
analiza struktury, pozwalająca na ustalenie udziału procentowego poszczególnych
pozycji sprawozdań finansowych w stosunku do ogólnej wartości aktywów lub
pasywów
-
analiza porównawcza, polegająca na badaniu zmian danego składnika sprawozdania
finansowego w czasie, z możliwością określenia trendu na podstawie danych z kilku
lat
-
analiza wskaźnikowa, polegająca na ustaleniu relacji pomiędzy poszczególnymi
kategoriami ekonomicznymi, charakteryzującymi zjawiska finansowe
Analizą objęto zdarzenia i wyniki ekonomiczno-finansowe w okresie 2002-2006 roku.
Spółki przedstawiły sprawozdania bilansowe i rachunki wyników za ten okres.
9
2.2.
Analiza bilansu
Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla w syntetycznej formie skutki decyzji
i zdarzeń gospodarczych zaistniałych do dnia jego sporządzenia. Dokonanie oceny
bilansu narzuca konieczność ustalenia relacji pomiędzy poszczególnymi elementami
majątku przedsiębiorstwa i jego źródłami finansowania. Znajomość tych relacji może
być przydatna zarówno dla celów zarządzania, podejmowania decyzji strategicznych
przez właściciela jak również dla podmiotów gospodarczych, stanowiących otoczenie
przedsiębiorstwa.
Analiza bilansu obejmuje dwa etapy:
-
analizę struktury bilansu
-
analizę wskaźnikową bilansu.
Analiza struktury bilansu obejmuje badanie:
-
struktury majątkowej
-
struktury kapitałowej
-
struktury kapitałowo-majątkowej
2.2.1. Struktura majątku
Struktura majątkowa zawiera informacje o sposobie zaangażowania kapitału
przedsiębiorstwa. Ze względu na odmienny charakter i różny udział poszczególnych
elementów majątku w tworzeniu wyniku finansowego, aktywa przedsiębiorstwa dzieli
się na majątek trwały i obrotowy.
Majątek trwały zaangażowany jest w firmie przez stosunkowo długi okres czasu.
Uczestniczy on w wielu powtarzających się cyklach produkcyjnych, zużywając się
stopniowo i przenosząc na każdy wytworzony produkt tylko część swojej wartości.
Z tego względu jest on mało elastyczny. Majątek trwały jest ponadto obciążony dużym
ryzykiem. Nigdy nie ma bowiem pewności, czy bieżące wpływy z działalności
gospodarczej umożliwią pełny zwrot nakładów inwestycyjnych poniesionych na
stworzenie tego majątku.
Majątek obrotowy uczestniczy w sposób bezpośredni w procesie realizacji zysku
przedsiębiorstwa. W trakcie działalności gospodarczej podlega on ciągłym przemianom
oraz wymianom, przynosząc nadwyżkę środków finansowych w postaci dodatniego
wyniku finansowego. Również ryzyko inwestycyjne przy zaangażowaniu majątku
obrotowego jest znacznie mniejsze niż w przypadku majątku trwałego.
10
Można oczywiście wskazać szereg czynników kształtujących strukturę majątkową
przedsiębiorstwa. Zależy ona w szczególności od rodzaju prowadzonej działalności
gospodarczej. Inny więc będzie udział majątku trwałego i obrotowego w firmie
produkcyjnej, a inny w firmie handlowej. Na strukturę aktywów oddziałuje ponadto
poziom wyposażenia technicznego, sposób i poziom wyceny składników majątkowych.
oraz efektywność wykorzystania majątku produkcyjnego.
Analiza sytuacji majątkowej zostanie przeprowadzona w następujących etapach:
-
ocena struktury środków trwałych
-
ocena struktury majątku obrotowego
-
ocena zmian zachodzących pomiędzy majątkiem trwałym i obrotowym
Podstawowe dane do analizy majątku zaczerpnięte zostały z przedstawionych przez
przedsiębiorstwa sprawozdań bilansowych, które prezentują Tabela 1 i Tabela 2.
Tabela 1
Struktura majątku trwałego PEC w okresie 2002-2006
Majątek trwały
Wartości niematerialne i prawne
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
0,97
0,91
0,88
0,80
0,91
Rzeczowy majątek trwały
99,03
99,09
99,12
99.20
99,09
Finansowy majątek trwały
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Należności długoterminowe
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Tabela 2
Struktura majątku trwałego procentowo ZK w okresie 2002-2006
Majątek trwały
Wartości niematerialne i prawne
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
0,04
0,02
0,04
0,01
0,00
Rzeczowy majątek trwały
99,96
99,98
99,96
99,99
100,00
Finansowy majątek trwały
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Należności długoterminowe
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
11
W analizowanym okresie na majątek trwały składały się prawie wyłącznie rzeczowe
i zrównane z nimi składniki majątku trwałego. Poziom rzeczowych składników majątku
trwałego wynosił w całym okresie dla obu spółek od 99% do 100% wartości środków
trwałych.
Szczegółowa struktura rzeczowego majątku trwałego przedstawiona została
w Tabelach 3 i 4.
Tabela 3
Struktura rzeczowego majątku trwałego PEC w okresie 2002-2006
Majątek trwały
Grunty własne
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
3,77
3,83
4,17
4,15
4,10
Budynki i budowle
76,32
74,20
75,55
74,21
70,52
Urządzenia techniczne i maszyny
14,36
15,57
15,99
16,64
16,86
Środki transportu
1,73
1,29
1,32
1,00
1,14
Pozostałe środki trwałe
3,60
3,24
2,96
4,00
3,54
Inwestycje rozpoczęte
0,22
1,87
0,00
0,00
3,83
Zaliczki na poczet inwestycji
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Tabela 4
Struktura rzeczowego majątku trwałego ZK procentowo
w okresie 2002-2006
Majątek trwały
Grunty własne
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
5,65
5,94
6,19
6,43
6,46
84,30
85,26
80,65
77,84
74,99
Urządzenia techniczne i maszyny
6,59
5,98
7,00
9,72
9,44
Środki transportu
2,73
2,15
5,04
4,51
4,98
Pozostałe środki trwałe
0,44
0,37
0,23
0,17
0,11
Inwestycje rozpoczęte
0,29
0,30
0,89
1,33
4,01
Zaliczki na poczet inwestycji
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Budynki i budowle
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
Rzeczowy majątek trwały w analizowanym okresie składał się głównie z budynków
i budowli. Zmiany zachodzące w strukturze majątku wynikają głównie z zakupów
12
urządzeń, narzędzi i środków transportu, nakładów modernizacyjnych, co znalazło
odzwierciedlenie we wzroście wartości środków transportu, urządzeń technicznych
i nakładów inwestycyjnych.
Strukturę majątku obrotowego przedstawiają Tabele 5 i 6
Tabela 5
Struktura majątku obrotowego PEC w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Zapasy
29,55
30,20
31,83
24,91
42,02
Należności i roszczenia
63,28
66,87
67,31
73,94
51,37
Rozliczenia międzyokresowe
0,99
1,21
0,29
1,05
1,89
Środki pieniężne
6,19
1,71
0,56
0,11
4,72
Majątek obrotowy
Tabela 6
Struktura majątku obrotowego ZK w okresie 2002-2006
Majątek obrotowy
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Zapasy
2,70
1,89
1,71
1,25
1,46
88,89
83,93
87,93
83,32
83,15
Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
0,00
0,00
1,31
3,41
5,31
Środki pieniężne
8,41
14,19
9,06
12,03
10,09
Należności i roszczenia
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
Analiza zmian składników majątku obrotowego pozwala stwierdzić jego
niekorzystną strukturę. W obu przypadkach około 90 % majątku stanowią zapasy
i należności. W przypadku PEC udział zapasów wzrósł w analizowanym okresie
o 12,47 %. Zwraca uwagę fakt niewielkiego udziału środków pieniężnych. Udział
należności i roszczeń spadł w przypadku PEC o 11,91 % a w przypadku ZK o 5,74 %
13
Strukturę należności i roszczeń przedstawiają Tabele 7 i 8
Tabela 7
Struktura należności i roszczeń PEC w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
89,38
90,00
90,42
90,74
84,92
Należności z tyt. podatków, dotacji i ubezpieczeń
społecznych
5,69
3,42
2,82
3,86
7,77
Należności wewnątrzzakładowe
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Pozostałe należności
4,93
6,58
6,76
5,40
7,31
Majątek obrotowy
Należności z tytułu dostaw i usług
Tabela 8
Struktura należności i roszczeń ZK w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
90,09
92,49
88,02
91,97
93,47
Należności z tyt. podatków, dotacji i ubezpieczeń
społecznych
2,83
1,65
7,89
4,31
2,96
Należności wewnątrzzakładowe
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
Pozostałe należności
7,08
5,86
4,09
3,72
3,57
Majątek obrotowy
Należności z tytułu dostaw i usług
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
Należności i roszczenia składają się przede wszystkim z tytułu dostaw i usług.
W obu przypadkach są wielkością oscylującą w granicach 90 %. Wysoka wartość
należności może sugerować występowanie trudności z windykacją.
2.2.2. Analiza wskaźnikowa struktury majątku
W badaniu majątku wykorzystuje się wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa
w środki gospodarcze. Informują one o sposobie ulokowania majątku przedsiębiorstwa,
a na ich podstawie można wnioskować o jego zdolności do generowania zysku.
14
Do analizy struktury oraz dynamiki zmian aktywów podstawowe znaczenie mają
następujące wskaźniki:
1. udział trwałych składników majątku w aktywach ogółem
majątek trwały
------------------ x 100%
aktywa ogółem
2. udział majątku obrotowego w aktywach ogółem
majątek obrotowy
----------------------- x 100%
aktywa ogółem
3. podstawowy wskaźnik struktury aktywów
majątek trwały
----------------------- x 100%
majątek obrotowy
Kształtowanie się składników struktury aktywów przedstawiają Tabele 9 i 10
Tabela 9
Wskaźniki struktury aktywów PEC w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Udział majątku trwałego w aktywach ogółem
81,65
85,31
85,39
84,92
84,95
Udział majątku obrotowego w aktywach ogółem
18,35
14,69
14,61
15,08
15,05
4,45
5,81
5,84
5,63
5,65
Nazwa wskaźnika
Podstawowy wskaźnik struktury aktywów
Tabela 10
Wskaźniki struktury ZK aktywów w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Udział majątku trwałego w aktywach ogółem
76,49
71,22
70,00
67,45
67,11
Udział majątku obrotowego w aktywach ogółem
23,51
28,78
30,00
32,55
32,89
3,26
2,48
2,34
2,07
2,04
Nazwa wskaźnika
Podstawowy wskaźnik struktury aktywów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
15
Jednym z najważniejszych wskaźników służących analizie majątku jest podstawowy
wskaźnik struktury majątku, zwany też wskaźnikiem unieruchomienia majątku lub
wskaźnikiem elastyczności.
Wysoka wartość wskaźnika charakteryzuje przedsiębiorstwa działające w branżach
kapitałochłonnych, prowadzących działalność usługową w oparciu o rozbudowaną
infrastrukturę. W racjonalnie gospodarującym przedsiębiorstwie usługowym wskaźnik
ten powinien wykazywać tendencję rosnącą, bowiem większy udział trwałych
składników majątku powinien znajdować odzwierciedlenie w zwiększaniu zdolności do
świadczenia usług. Malejąca wartość wskaźnika Zakładów Komunalnych, może
świadczyć o dekapitalizacji majątku trwałego oraz braku działań modernizacyjnych.
W latach objętych analizą Zakład Komunalny zwracał się do gminy o dotacje
budżetowe
na
remonty
budynków,
działalności
wodociągów
i
kanalizacji,
cmentarnictwo, akcję zimową. Dofinansowania jednak nie otrzymał.
2.2.3. Struktura pasywów
Przedmiotem analizy sytuacji finansowej są dane o pasywach zawarte w bilansie
przedsiębiorstwa.. Struktura pasywów informuje o źródłach pochodzenia kapitałów,
przeznaczonych na finansowanie aktywów przedsiębiorstwa. Umożliwia zatem
stworzenie obrazu podstaw finansowych, na których opiera się działalność
przedsiębiorstwa.
Ze względu na odmienne źródła pochodzenia poszczególnych elementów kapitałów,
pasywa dzieli się na kapitały własne i kapitały obce. Kapitały własne stanowią
równowartość składników majątkowych wnoszonych przez właścicieli przedsiębiorstwa
oraz
zatrzymanych
zysków.
Wzrost
udziału
kapitałów
własnych
świadczy
o wzrastającej pozycji finansowej przedsiębiorstwa, a czas i forma ich zwrotu nie
powinna wpływać niekorzystnie na wyniki działalności przedsiębiorstwa. Kapitały obce
stanowią zobowiązania przedsiębiorstwa wobec zewnętrznych źródeł finansowania
i podlegają zwrotowi w określonym wcześniej terminie. Z uwagi na różny termin
wymagalności, zobowiązania dzielą się na długoterminowe i krótkoterminowe. Ponadto
koszt pozyskania kapitału krótkoterminowego jest najczęściej wyższy od kosztów
związanych z pozyskaniem kapitałów długoterminowych. Dlatego też szczególnie
istotna jest struktura kapitałów obcych wykorzystywanych przez przedsiębiorstwo.
16
Przedmiotem analizy sytuacji finansowej będą następujące elementy:
1. analiza struktury pasywów
2. analiza zmian struktury pasywów
Do analizy struktury pasywów podstawowe znaczenie mają następujące składniki:
1. udział kapitału własnego w pasywach ogółem
kapitał własny
-------------------- x 100%
pasywa ogółem
2. udział kapitału obcego w pasywach ogółem
kapitał obcy
-------------------- x 100%
pasywa ogółem
3. udział kapitału długoterminowego w pasywach ogółem
kapitał własny + kapitał obcy długoterminowy
---------------------------------------------------------- x 100%
pasywa ogółem
4. udział kapitału krótkoterminowego w pasywach ogółem
kapitał krótkoterminowy
-------------------------------- x100%
pasywa ogółem
5. podstawowy wskaźnik struktury pasywów
kapitał własny
------------------kapitał obcy
Celem analizy pasywów jest zbadanie zmian zachodzących w relacji pomiędzy
kapitałem własnym i kapitałami obcymi oraz zmian w ich strukturze.
17
Kształtowanie się wskaźników struktury pasywów przedstawiają Tabele 11 i 12.
Tabela 11
Wskaźniki struktury pasywów PEC w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Udział kapitału własnego w pasywach ogółem
68,33
72,56
75,83
76,20
77,76
Udział kapitału obcego w pasywach ogółem
31,67
27,44
24,17
23,80
22,24
72,85
75,61
76,39
77,56
78,35
21,98
19,15
19,80
17,94
17,28
2,16
2,64
3,14
3,20
3,50
Nazwa wskaźnika
Udział kapitału długoterminowego w pasywach
ogółem
Udział kapitału krótkoterminowego w pasywach
ogółem
Podstawowy wskaźnik struktury pasywów
Tabela 12
Wskaźniki struktury pasywów ZK w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Udział kapitału własnego w pasywach ogółem
53,78
55,24
57,82
58,09
58,10
Udział kapitału obcego w pasywach ogółem
46,22
44,76
42,18
41,91
41,90
57,27
57,52
58,99
58,09
58,10
9,76
9,95
10,15
13,08
14,98
4,06
4,52
5,10
4,44
3,88
Nazwa wskaźnika
Udział kapitału długoterminowego w pasywach
ogółem
Udział kapitału krótkoterminowego w pasywach
ogółem
Podstawowy wskaźnik struktury pasywów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
2.2.4. Struktura kapitałowo – majątkowa
W celu uzupełnienia analizy sytuacji majątkowej i sytuacji finansowej, niezbędne
jest przeprowadzenie badań struktury kapitałowo- majątkowej, polegających na
określeniu wzajemnych relacji pomiędzy wybranymi pozycjami aktywów i pasywów
przedsiębiorstwa. Podstawowym celem badania jest określenie zgodności stopnia
wymagalności pasywów ze stopniem płynności aktywów. Relacje te są o tyle istotne, że
kapitały obce krótkoterminowe, jako środki które zostaną zwrócone wierzycielom
w stosunkowo krótkim czasie, powinny być ulokowane w składnikach majątkowych
o stosunkowo dużej płynności, czyli w majątku obrotowym. Kapitały własne oraz obce
długoterminowe powinny przekraczać wartość majątku trwałego o bardzo niskim
stopniu płynności finansowej, zapewniając także pokrycie części majątku obrotowego.
18
Dla potrzeb określenia źródeł pokrycia majątku wykorzystane zostaną następujące
wskaźniki:
1. wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym
kapitał własny
-------------------- x 100%
majątek trwały
2. wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym
kapitał własny + kapitał obcy długoterminowy
--------------------------------------------------------- x 100%
majątek trwały
3. wskaźnik pokrycia majątku obrotowego kapitałem krótkoterminowym
kapitał obcy krótkoterminowy
-------------------------------------- x 100%
majątek obrotowy
Tabela 13
Wskaźniki pokrycia majątku PEC w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Pokrycie majątku trwałego kapitałem własnym
83,69
85,05
88,81
89,73
91,53
Pokrycie majątku trwałego kapitałem stałym
89,22
88,63
89,47
91,33
92,23
119,76
130,34
135,49
118,97
114,83
Nazwa wskaźnika
Pokrycie majątku obrotowego kapitałem
krótkoterminowym
Tabela 14
Wskaźniki pokrycia majątku ZK procentowo w okresie 2002-2006
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Pokrycie majątku trwałego kapitałem własnym
70,29
77,54
82,57
86,11
86,57
Pokrycie majątku trwałego kapitałem stałym
74,85
80,75
84,24
86,11
86,57
Pokrycie majątku obrotowego kapitałem
krótkoterminowym
41,56
34,59
33,88
40,19
45,55
Nazwa wskaźnika
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
19
Ostatnim etapem analizy sytuacji finansowo-majątkowej przedsiębiorstwa jest
analiza
płynności
finansowej,
wykorzystywana
w
celu
oceny
zdolności
przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących zobowiązań. Zdolność do
regulowania krótkoterminowych zobowiązań jest jednym z warunków kontynuacji
działalności podmiotu gospodarczego.
Do oceny płynności finansowej wykorzystane zostaną następujące wskaźniki:
1. wskaźnik płynności bieżącej
majątek obrotowy
-----------------------zobowiązania bieżące
2. wskaźnik płynności szybkiej
majątek obrotowy – zapasy
---------------------------------zobowiązania bieżące
3. wskaźnik płynności natychmiastowej
środki pieniężne
---------------------------zobowiązania bieżące
Tabela 15
Wskaźniki płynności PEC w okresie 2002-2006
Nazwa wskaźnika
2002
2003
2004
2005
2006
Płynność bieżąca
0,84
0,77
0,74
0,84
0,87
Płynność szybka
0,59
0,54
0,50
0,63
0,50
Płynność natychmiastowa
0,05
0,01
0,004
0,001
0,04
Tabela 16
Wskaźniki płynności ZK w okresie 2002-2006
Nazwa wskaźnika
2002
2003
2004
2005
2006
Płynność bieżąca
2,41
2,89
2,95
2,49
2,20
Płynność szybka
2,34
2,84
2,90
2,46
2,16
Płynność natychmiastowa
0,20
0,41
0,27
0,30
0,22
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
20
Powszechnie przyjmuje się, że dla zachowania bezpieczeństwa płynności
finansowej podmiotu gospodarczego, stosunek majątku obrotowego do zobowiązań
bieżących powinien wynosić co najmniej 1.4, a wartość należności i środków
pieniężnych powinna odpowiadać wartości zobowiązań bieżących. W przeciwnym razie
przedsiębiorstwo jest narażone na utratę zdolności do regulowania bieżących
zobowiązań. Istotne jest także, by składniki te nie były zbyt wysokie, gdyż sugeruje to
brak racjonalnej polityki finansowej i nieproduktywne gromadzenie środków
obrotowych. Analiza płynności potwierdza pogarszanie się sytuacji finansowej
przedsiębiorstw. W przypadku PEC istnieje ryzyko utraty płynności finansowej.
2.3.
Analiza rentowności
Podstawowym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie wymiernych
efektów ekonomicznych.. Najprostszym kryterium oceny efektywności może być
uzyskiwany przez nie wynik ekonomiczny.
Z uwagi na zmienne warunki prowadzenia działalności, sam wynik ekonomiczny,
jako
wartość bezwzględna,
nie jest
wystarczającym
miernikiem
sprawności
ekonomicznej przedsiębiorstwa. Dlatego tez do oceny stopnia efektywności
zaangażowanego
kapitału,
majątku
oraz
zużytych
środków
w
działalności
przedsiębiorstwa, wykorzystywane są wskaźniki rentowności. Wskaźniki te, określane
także mianem wskaźników zyskowności, pozwalają na powiązanie osiągniętego zysku
ze środkami zaangażowanymi w celu jego osiągnięcia.
Można wyróżnić następujące kryteria rentowności:
-
rentowność działalności operacyjnej
-
rentowność sprzedaży
-
rentowność majątku
-
rentowność kapitałów własnych
Dla potrzeb niniejszej analizy zostaną wykorzystane następujące wskaźniki:
1. rentowność działalności operacyjnej
zysk na działalności operacyjnej
---------------------------------------przychody ze sprzedaży
2. rentowność sprzedaży netto
zysk netto
------------------------------przychody ze sprzedaży
21
3. rentowność majątku
zysk netto
---------------------aktywa ogółem
4. rentowność kapitałów własnych
zysk netto
-------------------kapitały własne
Tabela 17
Wskaźniki rentowności PEC w okresie 2002-2006
Nazwa wskaźnika
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Rentowność na działalności operacyjnej
1,29
0,95
0,70
0,77
0,64
Rentowność sprzedaży netto
0,08
0,26
0,24
0,33
0,05
Rentowność majątku
0,05
0,17
0,16
0,22
0,03
Rentowność kapitałów własnych
0,08
0,24
0,21
0,29
0,04
Tabela 18
Wskaźniki rentowności ZK procentowo w okresie 2002-2006
Nazwa wskaźnika
2002
2003
2004
2005
2006
%
%
%
%
%
Rentowność na działalności operacyjnej
1,16
4,22
1,36
-0,14
-0,19
Rentowność sprzedaży netto
0,88
2,87
1,44
0,25
0,03
Rentowność majątku
0,69
2,60
1,26
0,22
0,03
Rentowność kapitałów własnych
1,28
4,71
2,18
0,38
0,05
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
W całym analizowanym okresie wartości wskaźników rentowności znacznie
spadają, potwierdzając słabe wyniki finansowe generowane przez Spółki. W tym
miejscu należy jednak zaznaczyć, iż analizowane Spółki nie są przedsiębiorstwami
nastawionymi na generowanie zysków. Podstawowym celem jest zaspokajanie
zbiorowych potrzeb mieszkańców w zakresie zadań własnych gminy przy
wykorzystaniu warunków rynkowych. Dlatego też niższe niż w przedsiębiorstwach
nastawionych na zysk parametry wskaźników rentowności nie powinny niepokoić. Jest
to normalna tendencja dla przedsiębiorstw nastawionych na realizację zadań własnych
Gminy.
22
2.4.
Rachunek wyników
Podstawowe
wielkości
rachunku
wyników
przedsiębiorstw
przedstawiono
w Tabelach 19 i 20.
Tabela 19
Wybrane wielkości rachunku wyników PEC
Wyszczególnienie
2002
2003
2004
2005
2006
zł
zł
zł
zł
zł
Przychody ze sprzedaży
4.254.799 4.087.480 3.959917 3.904.365 4.064.793
Koszt sprzedaży
4.167.337 4.104.983 4.015.263 3.976.956 4.063.470
Wynik na sprzedaży
87.462
-17.503
-55.435
-72.590
1.323
Pozostałe przychody operacyjne
5.008
65.544
86.011
103.729
24.072
Dotacje
5.008
23.428
0
0
0
Pozostałe koszty operacyjne
37.694
9.095
2.768
966
2.035
Wynik na działalności operacyjnej
54.777
38.945
27.898
30.172
23.359
669
89
3.275
31
12
50.471
23.018
21.728
16557
12.016
4.974
10.690
9.444
12.916
1.645
Przychody finansowe
Koszty finansowe
Wynik na działalności
Tabela 20
Wybrane wielkości rachunku wyników ZK
Wyszczególnienie
2002
2003
2004
2005
2006
zł
zł
zł
zł
zł
Przychody ze sprzedaży
6.725.380 7.968.217 7.522.055 7.536.106 7.558.762
Koszt sprzedaży
6.731.687 7.705.237 7.477.831 7.704.672 7.782.612
Wynik na sprzedaży
-6.306
262.979
44.224
-168.565
-223.850
200.636
159.412
258.307
234.909
324.214
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
116.184
86.126
200.563
76.769
114.934
Wynik na działalności operacyjnej
78.145
336.264
101.968
-10.426
-14.570
Przychody finansowe
21.736
17.049
24.699
36.542
24.275
Koszty finansowe
13.603
17.302
18.639
7.035
7.141
Wynik na działalności
59.109
228.800
108.027
19.080
2.562
Pozostałe przychody operacyjne
Dotacje
Pozostałe koszty operacyjne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
23
Tabela 21
Zestawienie kosztów rodzajowych PEC
Wyszczególnienie
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
2002
2003
2004
2005
2006
zł
zł
zł
zł
zł
1.938.893 1.795.047 1.727.617 1.845.886 1.754.241
65.158
Koszty osobowe
82129
82.399
76.223
103.000
1.038.584 1.225.893 1.205.930 1.128.620 1.233.785
Pozostałe koszty
498.629
Przychody ze sprzedaży
540.325
590.001
548.695
545.800
4.254.799 4.087.480 3.959917 3.904.365 4.064.793
Dotacje
Wynik na działalności operacyjnej
5.008
23.428
0
0
0
54.777
38.945
27.898
30.172
23.359
Tabela 22
Zestawienie kosztów rodzajowych ZK
Wyszczególnienie
2002
2003
2004
2005
2006
zł
zł
zł
zł
zł
Zużycie materiałów i energii
1.997.566 2.334.893 2.286.076 2.337.737 2.370.285
Usługi obce
1.147.524 1.589.559 1.479.835 1.568.218 1.667.373
Koszty osobowe
2.521.415 2.521.064 2.527.674 2.488.984 2.471081
Pozostałe koszty
Przychody ze sprzedaży
Dotacje
Wynik na działalności operacyjnej
30.721
44.245
44.957
58.059
63.455
6.725.380 7.968.217 7.522.055 7.536.106 7.558.762
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
78.145
336.264
101.968
-10.426
-14.570
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
24
Zestawienie sprzedaży PEC 2002
Produkcja podstawowa
Produkcja pomocnicza
Opał
Długie
Targowisko
1%
12%
0%
5%
82%
Zestawienie sprzedaży PEC 2006
10%
2% 3%
Produkcja podstawowa
Produkcja pomocnicza
Opał
Długie
Targowisko
3%
82%
25
Zestawienie sprzedaży ZK 2002
Wodociągi i kanalizacja
Oczyszczanie
Cmentarnictwo
Gosp. mieszkaniowa
Dział pomocnicza
2%
35%
45%
3%
15%
Zestawienie sprzedaży ZK 2006
Wodociągi i kanalizacja
Oczyszczanie
Cmentarnictwo
Gosp. mieszkaniowa
Dział pomocnicza
3%
35%
46%
3%
26
13%
Zestawienie kosztów PEC 2002
Produkcja podstawowa
Produkcja pomocnicza
1%
14%
0%
Opał
Długie
Targowisko
4%
81%
Zestawienie kosztów PEC 2006
Produkcja podstawowa
Produkcja pomocnicza
Opał
12%
2% 1%
Długie
Targowisko
3%
82%
27
Zestawienie kosztów ZK 2002
1%
Wodociągi i kanalizacja
Oczyszczanie
Cmentarnictwo
Gosp. mieszkaniowa
Dział pomocnicza
30%
51%
15%
3%
Zestawienie kosztów ZK 2006
Wodociągi i kanalizacja
Oczyszczanie
Cmentarnictwo
Gosp. mieszkaniowa
Dział pomocnicza
3%
34%
46%
14%
3%
28
Tabela 23
Dynamika zmian kosztów rodzajowych PEC w %
2002/03 2003/04 2004/05 2005/06
Wyszczególnienie
%
%
%^
%
Zużycie materiałów i energii
-7,42
-3,76
6,85
-4,96
Usługi obce
26,05
0,33
-7,50
35,13
Koszty osobowe
18,04
-1,63
-6,41
9,32
Pozostałe koszty
8,36
9,19
-7,00
-0,53
Koszt sprzedaży
-1,50
-2,19
-0,95
2,18
Przychody ze sprzedaży
-3,93
-3,12
-1,40
4,11
367,81
-100,00
0,00
0,00
Dotacje
Tabela 24
Dynamika zmian kosztów rodzajowych ZK w %
2002/03 2003/04 2004/05 2005/06
Wyszczególnienie
%
%
%
%
Zużycie materiałów i energii
16,89
-2,09
2,26
1,39
Usługi obce
38,52
-6,90
5,97
6,32
Koszty osobowe
-0,01
0,26
-1,53
-0,72
Pozostałe koszty
44,02
1,61
29,14
9,29
Koszt sprzedaży
14,46
-2,95
3,03
-1,89
Przychody ze sprzedaży
18,48
-5,60
0,19
0,30
0,00
0,00
0,00
0,00
Dotacje
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdań finansowych PEC i ZK Strzelce Krajeńskie
29
2.5.
Zestawienie wyników wg działalności
Zestawienie wyników wg działalności PEC 2002-2006
150000
100000
50000
0
2002
2003
2004
2005
2006
-50000
Produkcja podstawowa
Produkcja pomocnicza
Opał
Długie
Targowisko
-100000
-150000
Zestawienie wyników wg działalności ZK 2002-2006
800000
600000
400000
200000
0
2002
2003
2004
2005
-200000
-400000
-600000
30
2006
Wodociągi i kanalizacja
Oczyszczanie
Cmentarnictwo
Gosp. mieszkaniowa
Dział pomocnicza
Porównanie dynamiki zmian przychodów i kosztów potwierdza wcześniejsze wnioski
o stałym trendzie wzrostu kosztów i przychodów, przy czym poziom kosztów rośnie
szybciej niż poziom przychodów.
Zestawienie danych rachunku wyników pozwala na stwierdzenie, że zdecydowany
wpływ na wartość osiąganego wyniku mają przede wszystkim: zużycie materiałów
i energii oraz usługi obce. Zużycie materiałów i energii ma w przypadku ZK niewielką
tendencję wzrostową, w przypadku PEC występuje można powiedzieć trend stały.
Te tendencje są mniejsze od dynamiki przychodów. Taka relacja jest w pełni
akceptowalna.
Zdecydowanie odmiennie przedstawia się relacja zmian w odniesieniu do usług
obcych. Należy stwierdzić, że charakteryzują się one największą dynamiką wzrostu
w przypadku obu Spółek. Znaczącą pozycję stanowią też koszty osobowe, które
utrzymują się na pewnym poziomie, mimo spadku zatrudnienia. Dlatego też można
stwierdzić, że są one zasadniczym elementem powodującym wzrost kosztów
i w przypadku podjęcia działań restrukturyzacyjnych powinny podlegać szczególnej
kontroli.
31
ROZDZIAŁ III
STAN SPÓŁEK W BRANŻY
W niniejszym rozdziale przedstawiono wnioski wynikające z charakterystyki
obszarów funkcjonalnych Zakładu Komunalnego Spółka z o.o. z siedzibą w Strzelcach
Krajeńskich i Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. z siedzibą
w Strzelcach Krajeńskich W szczególności przedstawione zostaną słabe i mocne strony
Spółek, szanse i zagrożenia powstające w ich otoczeniu rynkowym, jak również
kluczowe czynniki sukcesu rynkowego.
MOCNE STRONY
SŁABE STRONY
Obszar marketingu
- ograniczone możliwości dywersyfikacji
działalności,
- brak zdefiniowanej strategii działania i
planów rozwoju,
- słaba pozycja przetargowa w stosunku
do dostawców (m.in. energii, części
zamiennych, paliw),
- ograniczony (względami społecznymi)
wpływ na ceny usług
- znajomość lokalnego rynku,
- pozycja rynkowa
Obszar finansów
- ujemna rentowność,
- dynamika kosztów,
- brak środków własnych na
inwestycje,
- windykacja należności,
- dynamika przychodów,
- struktura finansowania majątku, brak
zobowiązań długoterminowych
Obszar techniki i technologii
- niedoinwestowanie substancji
mieszkaniowej,
- niedoinwestowanie w zakresie
rozbudowy sieci wodociągowej i
kanalizacyjnej,
- systematyczne modernizowanie ujęć
wodnych i węzłów cieplnych
Obszar organizacji i zarządzania
- doświadczone kadry i personel,
- ugruntowana pozycja Spółek na lokalnym
rynku pracy pozwalająca na pozyskanie
odpowiednich pracowników
- rozdzielenie zadań pomiędzy dwa
podmioty,
- niedocenianie funkcji planistycznych i
kontrolnych
32
Rozpatrując przedstawione zestawienie słabych i mocnych stron Spółek należy
wskazać na ugruntowaną pozycję Spółek w obszarach ich działalności i prawie
całkowity brak konkurencji, co w wypadku podmiotów komunalnych w sferze
użyteczności publicznej jest całkowicie prawidłowym trendem. Na szczególne
podkreślenie zasługuje Obszar techniki i technologii w PEC, gdzie uporządkowana
jest zarówno kwestia źródeł ciepła, węzłów cieplnych, jak i samej sieci.
Zastosowana technologia pozwala przyjąć, iż przez około 10 lat możliwe jest
wykorzystanie powyższej infrastruktury do realizacji działalności podstawowej,
tj. produkcji i dystrybucji ciepła.
W odniesieniu do Zakładu Komunalnego, wskazać należy na nowoczesną
oczyszczalnię ścieków w Strzelcach Krajeńskich i wyremontowaną część ujęć wody
oraz wybudowane nowe przepompownie oraz sieć kanalizacyjną. W najbliższym
czasie winny być kontynuowane zadania dotyczące zarówno sieci kanalizacyjnej,
a szczególnego uporządkowania wymaga sfera produkcji i dystrybucji wody.
Postuluje
się
opracowanie
projektu
kompleksowej
sieci
wodociągowej
i kanalizacyjnej w celu ograniczenia niedoboru wody. Odnowa i rozbudowa sieci
wymaga jednak dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Podobnie jak nakłady na
remonty budynków i mieszkań.
Zestawienie wyników na działalności Zakładu Komunalnego wskazuje na
znaczną deficytowość działania w tym ostatnim obszarze. Na przestrzeni
analizowanego okresu deficyt na działalności w obszarze gospodarki mieszkaniowej
wynosił rocznie około 400.000,00 zł.
Podkreślić należy, iż problemy w sferze finansów są w znacznej mierze wywołane
czynnikami od Spółek niezależnymi, między innymi szczupłością kapitałów własnych oraz
ograniczonym wpływem na ceny świadczonych usług (a co za tym idzie na przychody ze
sprzedaży usług). Sytuację komplikuje dodatkowo fakt, iż Spółki mają również ograniczone
możliwości wpływania na ceny w sferze zaopatrzenia.
Sfera finansów ma i będzie mieć kluczowe znaczenie dla bieżącego
funkcjonowania i rozwoju Spółek. Poważnym zagrożeniem dla funkcjonowania Spółek
w najbliższych latach może być utrzymujący się niski poziom płynności finansowej,
czyli zdolność do regulowania zobowiązań. Sytuacja ta wymaga od nich przestrzegania
dyscypliny finansowej oraz podjęcia działań w zakresie poprawy skuteczności
windykacji należności, co w pierwszej kolejności powinno polepszyć sytuację w zakresie
płynności natychmiastowej.
Niezwykle ważnym zagadnieniem jest również zwiększenie rentowności (w całym
analizowanym okresie rentowność Spółek spadała). Przy zachowaniu zakresu
33
wykonywanych usług i sposobu ich świadczenia, teoretycznie poprawa wyniku jest
możliwa poprzez zmiany realizowane na dwóch płaszczyznach, tzn.:
•
zwiększenie cen usług świadczonych przez Spółki przy zachowaniu (ew.
zmniejszeniu) obecnego poziomu kosztów (z uwagi na charakter świadczonych
usług tego rodzaju rozwiązanie jest trudne do zrealizowania ze względów prawnych.
Zarówno zasady kształtowania taryf na ciepło, zbiorowe zaopatrzenie w wodę
i odprowadzanie ścieków jak i wysokość podwyżek czynszów za lokale komunalne
uregulowane zostały w przepisach prawa powszechnie obowiązującego i nie podlegają
zasadom rynkowym);
•
redukcję kosztów przy zachowaniu obecnych cen (lub ich niewielkim,
inflacyjnym wzroście).
Wydaje się jednak, iż w obecnej formie organizacyjnej brak motywacji do redukcji
kosztów w celu poprawy wyniku finansowego. Spółkom realizującemu zadania gminy
i dotowanemu przez gminę nie grozi upadłość z przyczyn ekonomicznych, nie ma
jednak także bodźców stymulujących poprawę efektywności prowadzonej działalności.
Dla uzupełnienia obrazu stanu Spółek poniżej zestawiono szanse i zagrożenia mogące powstać
w ich otoczeniu.
SZANSE
ZAGROŻENIA
- spadek inflacji,
- dostęp do nowoczesnych technologii,
- dalszy wzrost kosztów zaopatrzenia,
- wzrost wymagań w zakresie ochrony
środowiska,
- niestabilna polityka podatkowa,
- stabilizacja polityczna kraju i wzrost
gospodarczy,
- wzrost dostępności kredytów, spadek
kosztów finansowych.
Rozpatrując przedstawione zestawienie szans i zagrożeń płynących ze strony otoczenia
można stwierdzić, że w otoczeniu Spółek istnieje równowaga w zakresie szans i zagrożeń
dla ich bieżącej egzystencji. Zatem, podjęcie restrukturyzacji powinno wygenerować
możliwości rozwoju w najbliższych latach. Sytuacja taka wymagać będzie jednak od
nowego podmiotu aktywnej postawy na rynku, systematycznego poszukiwania nisz
rynkowych, a przede wszystkim systematycznego wdrożenia programu niwelującego
skutki dotychczasowego niedofinansowania określonych sfer działalności. Powodzenie
powyższych działań w dużej mierze zależeć będzie od postawy właściciela, w tym
wypadku Gminy Strzelce Krajeńskie.
34
ROZDZIAŁ IV
RESTRUKTURYZACJA i PERSPEKTYWY ROZWOJU
4.1.
Kierunki restrukturyzacji przedsiębiorstw
W literaturze fachowej funkcjonuje wiele definicji restrukturyzacji. Jedną
z najbardziej uniwersalnych jest definicja prof. H. Singha, według której
restrukturyzacja jest radykalną zmianą w aktywach firmy, strukturze kapitałowej czy
strukturze organizacyjnej. Obejmuje szeroki zakres transakcji, takich jak sprzedaż
części firmy, czy pozyskanie nowych dziedzin działalności, zmianę struktury
kapitałowej poprzez zwiększenie poziomu zadłużenia, prywatyzację, czy wreszcie
zmianę wewnętrznej organizacji firmy1.
Tak więc, na bazie przytoczonej definicji można stwierdzić, iż restrukturyzacja jest
celową zmianą w co najmniej jednym z trzech wymiarów przedsiębiorstwa
(określających możliwe kierunki restrukturyzacji), tzn:
1.
aktywach (zmiana w zakresie i/lub zasięgu działania przedsiębiorstwa),
2.
strukturze kapitałowej,
3.
systemie organizacji i zarządzania.
Podkreślić
należy,
że
zmiany
dokonywane
w
jednym
z
obszarów
restrukturyzacji przeważnie pociągają za sobą zmiany w pozostałych. Odnosi się to
w głównej mierze do zmian w zakresie działania i strukturze kapitałowej - zmiany w obu
tych wymiarach wywołują zmiany w organizacji wewnętrznej przedsiębiorstwa
(odwrotna zależność nie musi mieć miejsca). Stosunkowo rzadko restrukturyzacja
organizacji przedsiębiorstwa występuje jako zjawisko samodzielne.
4.2.
Przyczyny restrukturyzacji przedsiębiorstw komunalnych
Sektor
komunalny
nie
stanowi
zamkniętego,
autonomicznego
układu
oderwanego od pozostałych dziedzin gospodarki. Aby przedsiębiorstwa komunalne
mogły realizować usługi publiczne w warunkach swobodnej konkurencji, niezbędne jest ich
wyposażenie w odpowiedni system ekonomiczno-finansowy i właściwy status prawny.
Powstaje zatem konieczność budowy nowego, dostosowanego do warunków gospodarki
rynkowej, modelu funkcjonowania przedsiębiorstw komunalnych i dokonanie
1
Por. Bosman E.H., Singh H: Overview of Corporate Restructuring. Trends and Conseguences
35
przeobrażeń tego sektora w zakresie zmian strukturalnych, organizacyjnych i ekonomicznofinansowych.
Ekonomiczne
przesłanki
przebudowy
strukturalnej
przedsiębiorstw
komunalnych wynikają przede wszystkim z konieczności poprawy efektywności
i sprawniejszego zaspokajania potrzeb wspólnoty samorządowej. Nie ekwiwalentne
opłaty za usługi komunalne powodują konieczność pokrywania kosztów działalności
środkami budżetowymi obciążającymi całą społeczność samorządową niezależnie od
stopnia korzystania z dotowanych usług. Monopolistyczna pozycja przedsiębiorstw
komunalnych przy jednoczesnym wysokim poziomie ich subsydiowania nie stwarza
motywacji do obniżania kosztów działalności i poprawy jakości zarządzania. Dlatego
podstawowe cele ekonomiczne realizowanych przemian polegają na zapewnieniu
odpowiedniej podaży usług, poprawie jakości usług, wzroście efektywności
ekonomicznej
nowych
konkurencyjnych,
podmiotów
poprawie
systemu
gospodarczych,
zarządzania,
tworzeniu
zamianie
roli
warunków
samorządu
z bezpośredniego zarządzania na rzecz tworzenia warunków dla innych wykonawców.
Finansowym celem restrukturyzacji jest konieczność zapewnienia realizacji zadań
gminy na dotychczasowym poziomie przy jednoczesnym obniżaniu ponoszonych
wydatków budżetowych i wydatków administracyjnych związanych z zarządzaniem,
organizowaniem, kontrolą oraz koordynacją. W przypadku bezpośredniego
wykonawstwa celem finansowym jest dążenie do zmniejszania kosztów prowadzonej
działalności gospodarczej, a tym samym osiąganie wyższego zysku.
Podstawowym obowiązkiem władz lokalnych jest ochrona interesu gminy, dlatego
też niezależnie od systemu organizacji usług publicznych konieczne jest zachowanie
wpływu na działalność newralgicznych jednostek wykonawczych.
4.3.
Przesłanki i kierunki restrukturyzacji
Spółki Gminy Strzelce Krajeńskie realizują zadania gminy prowadząc działalność
o charakterze użyteczności publicznej. Z powyższych względów na dzień dzisiejszy
Zakład i PEC:
1. mają ograniczony wpływ na kształtowanie przedmiotu własnej działalności;
2. mają ograniczone możliwości pozyskiwania kapitału ze źródeł zewnętrznych;
3. nie są motywowane do poprawy efektywności prowadzonej działalności.
Znikomy wpływ na kształtowanie przedmiotu działalności wynika z dwóch
podstawowych przyczyn. Po pierwsze Spółki nie mogą prowadzić działalności
komercyjnej, po drugie są zobowiązane realizować zadania własne gminy. Należy
36
podkreślić, iż nadrzędnym celem ewentualnej zmiany formy organizacji nie jest
zaprzestanie realizacji zadań gminy, lecz umożliwienie lepszego wykorzystania majątku
komunalnego.
W przypadku Spółek można mówić o konieczności restrukturyzacji we wszystkich
trzech wymiarach (kierunkach);
1.
w sferze formy organizacyjno-prawnej i struktury kapitałowej,
2.
w zakresie i/lub zasięgu działania przedsiębiorstwa,
3.
systemie organizacji i zarządzania.
Restrukturyzacja usług komunalnych, ze względu na ich specyfikę, wymaga
szczególnej uwagi, bowiem niewłaściwie przeprowadzone procesy restrukturyzacyjne
mogą doprowadzić do nieodwracalnych strat ( zwłaszcza w sektorach o dużej
kapitałochłonności).
Łagodna forma prywatyzacji dotyczy przede wszystkim branż obejmujących
zaopatrzenie w wodę, zaopatrzenia w ciepło, odprowadzenie ścieków oraz urządzenia
utylizacji odpadów czy też administrowanie komunalnymi zasobami mieszkaniowymi.
Przy czym w przypadku prywatyzacji mieszkań komunalnych, należałoby pamiętać
o ograniczonych zasobach pozostających w dyspozycji władz komunalnych. Z tego
względu, doraźnie łatwiejsze pozyskanie środków z tytułu sprzedaży mieszkań
komunalnych oznacza jednocześnie wyzbywanie się majątku, który w przyszłości mógłby
stanowić źródło stałych dochodów gminy.
Ze względu na wysoką kapitałochłonność infrastruktury technicznej (wysokie koszty
odtworzenia ) oraz znaczenie dla społeczności lokalnej ( zagrożenie zdrowia) te sektory
działalności powinny pozostawać pod szczególną kontrolą i wpływem władz lokalnych.
Stosunkowo daleko posunięta może być natomiast prywatyzacja w branżach
obejmujących oczyszczanie i wywóz nieczystości, konserwację i rozbudowę zieleni,
utrzymanie dróg, cmentarnictwo.
Ponadto, funkcjonowanie dwóch samodzielnych spółek oznacza konieczność
powiększenia
kosztów
działalności
podmiotów
o
nakłady
na
utrzymanie
dodatkowego aparatu administracyjno - zarządzającego oraz ryzyko zmniejszenia
sprawności wykorzystania posiadanego potencjału ludzkiego i zasobów technicznych.
Zdecydowanie korzystniejszą formą działalności powinno być powołanie jednego
podmiotu gospodarczego obejmującego swym zasięgiem działania dotychczasowy zakres
świadczonych usług i wprowadzenie mechanizmów rynkowych w relacji pomiędzy
Spółkami i Gminą.
Restrukturyzacja Zakładu Komunalnego i PEC w sferze formy organizacyjno-prawnej
powinna zapewnić możliwość dokonania zmian w sferze produktowej.
37
W celu zapewnienia atrakcyjności swojej oferty oraz spotęgowania mocnych
i zredukowania słabych stron Spółki powinny koncentrować się na tych działaniach, które
przez wprowadzenie ulepszeń i usprawnień technicznych mogą podwyższyć stopień
jego konkurencyjności. Celem restrukturyzacji produktowej powinno być osiągnięcie
szybkiego postępu w dostosowaniu produktów do wymagań gospodarki rynkowej,
poprzez podniesienie ich poziomu technicznego (jakościowego), zmniejszenie
kapitałochłonności. Spółki powinny poszukiwać nisz rynkowych (naturalnym
kierunkiem rozszerzenia obecnej działalności będzie na przykład wynajem transportu,
usługi budowlane).
Ze względu na deficytowy charakter części świadczonych usług działalność nowego
podmiotu obejmująca realizację zadań własnych Gminy będzie w dalszym ciągu
wymagała wspomagania finansowego.
Zarówno Gmina, jak Spółka będą mogły decydować, czy określone usługi wykonane
zostaną przez Spółkę, czy też w oparciu o innych wykonawców. Powstanie podmiotu
gospodarczego powinno być powiązane z wprowadzeniem elementów motywujących
poprawę efektywności zarządzania. Właściwą formą wydaje się wprowadzenie kontraktów
na zarządzanie.
Jest raczej pewne, iż w najbliższych latach niezbędne będzie wsparcie finansowe
właściciela, tj. Gminy Strzelce Krajeńskie ze względu na charakter świadczonych usług,
jednak w wyniku restrukturyzacji stworzone zostaną warunki do systematycznego
ograniczania skali kosztów obciążających budżet Gminy .
Przekształcenie podmiotów działających w sferze usług gospodarki komunalnej
poza zwiększeniem ich efektywności działania powinno stworzyć możliwość
ograniczenia wydatków ponoszonych z budżetu gminy.
Restrukturyzacja jest procesem złożonym i wielowymiarowym, nie jest celem
samym w sobie, lecz środkiem do celu, jakim jest wzrost konkurencyjności
przedsiębiorstwa i - poprzez poprawę wyników gospodarowania - wzrost jego wartości
rynkowej. Należy jednak pamiętać, że proces przygotowania programu restrukturyzacji
i jego realizacja są zwykle czasochłonne i kosztowne.
38
ROZDZIAŁ V
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Po dokonaniu analizy ekonomiczno - finansowej zasobów majątkowych
przedsiębiorstw, nasuwają się następujące wnioski:
1. Struktura majątku PEC i ZK w trakcie badanego okresu podlegała znacznym
zmianom procentowym oraz wartościowym. Nastąpił spadek wartości majątku
trwałego. Jednocześnie nastąpiły zmiany procentowe, jeśli chodzi o udział
poszczególnych składników majątku trwałego – spadła wartość udziału budynków
i budowli, wzrosła maszyn, urządzeń i środków transportu.
2. Malejący wskaźnik struktury aktywów może świadczyć o dekapitalizacji majątku
i niewystarczających działaniach modernizacyjnych.
3. Wzrastająca wartość należności z tytułu dostaw i usług może świadczyć o zbyt
liberalnej polityce windykacyjnej oraz/lub, ubożeniu społeczeństwa.
4. Pozytywnie należy ocenić relację kosztów zużycia materiałów i energii w stosunku
do przychodów z działalności.
5. Analiza kosztów wskazuje na konieczność wprowadzenia mechanizmów kontroli
kosztów osobowych i usług obcych.
6. Mając na uwadze konieczność realizacji zadań własnych Gminy, należałoby
stworzyć warunki, do zmiany zasad gospodarowania mieniem komunalnym, także
w oparciu o kategorie ekonomiczne. W tym celu wskazane jest wprowadzenie
działań restrukturyzacyjnych w taki sposób, aby możliwe było szczegółowe
określenie działalności podlegającej całkowitemu dotowaniu oraz działalności
opartej na zasadach rynkowych.
7. Konieczne jest przeprowadzenie badania finansów Spółek przez uprawnione
podmioty zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości ( Dz.U.
Nr 76, poz. 694 ze zm.).
8. Zasadne byłoby przejęcie przez Gminę Strzelce Krajeńskie od PEC, działalności
związanej
z
prowadzeniem
targowisk
oraz
administrowaniem
Ośrodkiem
Turystycznym w miejscowości Długie.
9. Niezbędne jest zlikwidowanie w PEC działalności związanej z funkcjonowaniem
składu opału.
10. W ZK powinna nastąpić całkowita likwidacja zadań związanych z organizacją
pogrzebów.
39
11. Gmina Strzelce Krajeńskie powinna przekazać do ZK majątek związany
z gospodarką wodno – ściekową, obecnie wydzierżawiany Spółce.
12. Gmina Strzelce Krajeńskie powinna przekazać środki niezbędne na realizację zadań
związanych z gospodarką mieszkaniową. W ocenie wykonującej analizę, poziom
środków winien wynosić ok. 500.000,00 zł.
13. Celowym jest podjęcie jak najszybszych działań związanych z budową mieszkań
socjalnych.
14. Podjęcie działań związanych z połączeniem Spółek ZK i PEC.
15. Gmina, winna ewentualnie, rozważyć możliwość sprzedaży sektora usług
podstawowych PEC, tj. produkcji i dystrybucji ciepła, celem pozyskania środków na
realizację zadań własnych.
40
VI. PROPONOWANE RAMY CZASOWE REALIZACJI WNIOSKÓW
Działanie
Kwartał
IV 2007 I 2008 II 2008 III 2008 IV 2008
Przedstawienie Radzie Gminy
wyników analizy Spółek
Rozpoczęcie prac związanych
z badaniem Spółek
PEC
Przekazanie targowiska gminie
Likwidacja składu opału
Przejęcie przez Gminę i
samodzielna realizacja zadań
w ośrodku turystycznym w
Długim
ZK
Dofinansowanie gospodarki
mieszkaniowej
Usprawnienie działalności
windykacyjnej
Rozpoczęcie prac związanych
z budową mieszkań socjalnych
Całkowita likwidacja
działalności związanej
organizacją pogrzebów
Przekazanie majątku
wodociągowo kanalizacyjnego nowej Spółce
Rozpoczęcie procesu łączenia
Spółek
Zakończenie procesu łączenia
Spółek
41
2009
2010