BDK sc - Orneta

BDK s.c.
BIURO ARCHITEKTONICZNO - URBANISTYCZNE
10-579 OLSZTYN, ul. GROTHA 3;TEL./FAX. 533-48-52
ROK ZAŁ. 1992
NIP 739-020-51-26
P-510571498
arch. arch.: Janusz Dubowik, Marian Kopliński, Szymon Zabokrzecki
MIASTO I GMINA ORNETA
Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego
część II - ga
GŁÓWNE PROBLEMY I STRATEGICZNE CELE ROZWOJU
MIASTA I GMINY ORNETA
Załącznik Nr 2 do uchwały Nr XX/114/2000 Rady Miejskiej w Ornecie z dnia
27.01.2000r.
w sprawie
uchwalenia
studium
uwarunkowań
zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Orneta.
Olsztyn, maj 1999 r.
i
kierunków
2
ZESPÓŁ AUTORSKI:
Gł. Projektant
mgr inż. arch. Marian Kopliński
(upr. urb. MGPiB Nr 963/89)
Projektanci
mgr inż. arch. Szymon Zabokrzecki
mgr Jolanta Marcinkowska
mgr Stanisław Olech
mgr Marzena Belowska
inż. Janusz Jędrasik
tech. el. Zbigniew Duchliński
inż. Mirosław Kaim
Opracowanie graficzne
mgr Marzena Belowska
Opracowanie wykonano w:
Biurze Architektoniczno - Urbanistycznym "BDK" s.c.
10-579 Olsztyn, ul. Grotha 3
3
1.Tendencje rozwoju gminy na podstawie ich mierników statystycznych.
Zawarte w części I-szej studium analizy strukturalno – działowe uwarunkowań
rozwoju gminy samorządowej Ornety i jej gospodarki przestrzennej pozwalają na
identyfikację tendencji rozwojowych w oparciu o wybrane mierniki statystyczne. Z uwagi na
agregacje danych przez służby statystyczne za okres 1994-98, związane z podziałem
administracyjnym kraju przed 1.01.1999r. nie było możliwe porównawcze odniesienie tych
mierników do miasta i gmin Województwa Warmiński – Mazurskiego. Stąd dane dla miasta
i gminy Orneta odnoszone są porównawczo do miast i gmin b. woj. elbląskiego. Drugim
mankamentem opracowanego zestawy mierników jest stan bazy danych statystycznych,
niekorespondujący z potrzebami opracowań urbanistycznych. Jednak dokonany dobór
mierników spełnia wymogi metodologiczne, postulowane na użytek określenia strategii
rozwoju gmin samorządowych. Mierniki te pozwalają bowiem na kwantyfikację tendencji
rozwojowych, obrazująca dynamikę procesów społ. gospodarczych i stan standardów
cywilizacyjnych w obszarze gminy samorządowej Ornety.
gmina Orneta
Dynamika wzrostu liczby mieszkańców,
-0,57%
gminy miejskowiejskie woj.
elbląskiego
(gm. wiejskie
miasta)
+0,71%
w tym miasto Orneta
+0,48%
+0,86%
2.
Wskaźnik urbanizacji (1997r.)
71,9%
56,0%
3.
Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców (1997r.)
307
282
a) gm. wiejska Orneta
276
256
b) miasto Orneta
319
298
Wskaźnik pow. użytkowej (w m2) na 1
70,0
67,5
mieszkanie (1997r.)
53,9
54,8
miasto Orneta
10,2
22,8
gmina Orneta
0,0
3,0
Mierniki rozwoju (1994-1997)
Lp.
1.
4.
5.
(gm. wiejska
m. Orneta)
Ilość lekarzy na 10 tys. mieszkańców (1997r.),
w tym:
4
6.
Dynamika wzrostu liczby pracujących w
+3,99%
-4,25%
40
58 (woj.)
169
165
-5,05%
+14,08%
22,7%
20,5%
21,0%
-
15,5%
12,8% (woj.)
26,6%
18,7% (woj.)
podmiotach gospodarki narodowej
7.
Wskaźnik ilości podmiotów gosp. narodowej na
1000 mieszkańców (1997r.)
8.
Liczba pracujących w podmiotach gosp.
narodowej na 1000 mieszkańców (1997r.)
9.
Dynamika wzrostu ilości podmiotów gosp.
narodowej
10. Dynamika spadku bezrobocia,
w tym:
miasto Orneta
11. Udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie
ludności w wieku produkcyjnym (1998r.) w
mieście Ornecie
12. Udział sektora publicznego we własności
podmiotów gosp. narodowej (1997r.)
13. Dynamika wzrostu dochodów budżetowych na
16,07% (m.woj.)
2,36
2,29
36,87%
33,88%
9,52%
18,23%
22,3
18,2
1,4
1,0 (woj.)
1-go mieszkańca
14. Udział składników z bezpośr. aktywności gosp.
w strukturze dochodów budżetowych (1997r.)
15. Udział inwestycji w strukturze wydatków
budżetowych (śr. z lat 1994-97)
16. Udział wydatków na opiekę społeczną w
strukturze wydatków budżetowych
17. Udział działalności produkcyjnych w strukturze
podmiotów gospodarki narodowej
Zestaw tych mierników w niektórych elementach bazy danych dla Ornety odbiega od
porównań z danymi dla gmin miejsko-wiejskich b. woj. elbląskiego, odnosząc je do danych
dla całości województwa lub odrębnie dla miast i gmin wiejskich województwa.
Niekonsekwencja ta wynika ze sposobu standaryzacji danych, stosowanego przez służby
statystyczne byłego
województwa elbląskiego. Nie stanowi to jednak przeszkody dla
5
sformułowania statystycznych tendencji rozwojowych, kształtujących się w latach 1994-98.
Tendencje te dla gminy samorządowej Ornety przedstawiały się następująco:
Tendencje pozytywne (na tle gmin
Tendencje negatywne (na tle gmin miejsko-
miejsko-wiejskich woj. elbląskiego)
wiejskich woj. elbląskiego
1. Znacząco wyższy wskaźnik
urbanizacji.
2. Wyższe standardy mieszkaniowe
1. Wyższa dynamika spadku liczby ludności
w obszarach wiejskich oraz niższe tempo
wzrostu liczby ludności miasta Ornety.
(liczone ilością mieszkań na 1000
2. Znacząco niższy wskaźnik ilości lekarzy
mieszkańców i pow. użytkowej na
na 10 tys. mieszkańców (w tym brak
1 mieszkanie).
lekarzy na obszarach wiejskich).
3. Wyższa dynamika wzrostu liczby
pracujących w podmiotach gosp.
narodowej.
4. Wyższa dynamika spadku liczby
bezrobotnych.
5. Wyższy udział składników z
bezpośredniej aktywności gospodarczej
w strukturze dochodów budżetowych.
6. Wyższa dynamika wzrostu dochodów
budżetowych na 1 mieszkańca.
7. Znacząco wyższy udział działalności
produkcyjnej w strukturze podmiotów
gospodarki narodowej.
3. Niższa liczba podmiotów gospodarki
narodowej na 1000 mieszkańców.
4. Ujemna dynamika wzrostu ilości
podmiotów gospodarki narodowej.
5. Wyższy udział bezrobotnych w liczbie
ludności w wieku produkcyjnym
(m.Orneta).
6. Wyższy udział sektora publicznego we
własności podmiotów gospodarki
narodowej.
7. Niższy udział inwestycji w strukturze
wydatków budżetowych.
8. Wyższy udział wydatków na opiekę
społeczną w strukturze wydatków
budżetowych.
Miernikiem uzupełniającym, korygującym zobrazowane wyżej tendencje w rozwoju
miasta i gminy Orneta w latach 1994-98 jest udział osób objętych pomocą społeczną
w ogólnej liczbie ludności. Wynosi on dla miasta i gminy Orneta 8,3% i jest niższy
w porównaniu z województwem (8,6%) oraz z gminami miejsko-wiejskimi województwa
6
(11,0%). Miernik ten dopełnia tendencje pozytywne, wskazujące na względnie niższy stopień
zubożenia mieszkańców miasta i gminy Orneta na tle otoczenia zewnętrznego.
Interpretacja wyrażonych tu statystycznie powyższych tendencji w rozwoju gminy
samorządowej Orneta w latach 1994-1998r. powinna uwzględniać procesy społeczno –
gospodarcze zachodzące w makroskali ekonomicznej kraju jak też uwarunkowania lokalne i
zaszłości historyczne. Orneta należała do grupy gmin o względnie wysokim stopniu
„pegeeryzacji” i znacznej dominacji funkcji rolnej w otoczeniu miasta. Stąd podobnie jak w
wielu innych gminach w obszarze pn. –wsch. Polski, skutki przekształceń ustrojowych po
1990r. przełożyły się tutaj na wysoką stopę bezrobocia, ujemne saldo migracji na terenach
wiejskich oraz niski stopień aktywności gospodarczych w działalności nierolniczej. Również
położenie Ornety jako peryferii byłego województwa elbląskiego przy braku bezpośrednich
powiązań komunikacyjnych z przejściami granicznymi nie sprzyjało po 1990r. lokalizacji
aktywności gospodarczych w jej obszarze. Dodatkowym czynnikiem negatywnym stało się
również znaczne niedoinwestowanie w zakresie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i
komunikacji. Czynnik ten był udziałem całości obszarów b. Prus Wschodnich w granicach
PRL po 1945r., a ośrodek miejski Orneta nie mógł w uwarunkowaniach panujących w latach
1945-90r. przekroczyć „przypisanej” mu roli lokalnego ośrodka usługowego dla jego
„spegeeryzowanego” otoczenia rolniczego. Na tle tak zarysowanych części przyczyn tendencji
negatywnych w rozwoju miasta i gminy Orneta, przedstawione tendencje pozytywne w
analizowanym okresie lat 1994-98 można kwalifikować jako efekt lokalnych działań w
przełamywaniu recesji gospodarczej
i dowód możliwości kształtowania warunków dla
inwestowania w działalności gospodarcze pozarolnicze i osadnicze. Z przytoczonych danych
wynika, że głównym generatorem aktywności gospodarczej w obszarze miasta i gminy Orneta
są podmioty gospodarcze własności niepublicznej, a w szczególności własności osób
fizycznych. Ta ostatnia grupa realizuje aktywność gospodarczą głównie w sferze usług,
których udział w strukturze gospodarczej znacząco odbiegał od analogicznych wskaźników
dla województwa za lata 1994-98. Dopełnieniem zaistniałych tendencji pozytywnych może
być również postępujący proces przekształceń własnościowych majątku AWRSP, którego
prywatyzacja powinna generować wzrost efektywności ekonomicznej w produkcji rolnej w
obszarach wiejskich gminy Ornety oraz działania organów samorządowych w obszarze miasta
Ornety w zakresie przekształceń własnościowych komunalnych zasobów budowlanych
i inwestycji infrastrukturalnych (oczyszczalnia ścieków).
7
2. Podstawowe problemy rozwoju miasta i gminy Orneta.
Na podstawie przeprowadzonych analiz strukturalno-działowych uwarunkowań
zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Orneta (część I-sza studium) wyłoniono
następujące problemy rozwoju, ujęte odrębnie dla miasta i obszarów wiejskich:
I. Miasto Orneta
• ograniczenia dla inwestowania z tytułu niekorzystnych warunków fizjograficznych na
terenach przyległych do miasta w części północnej,
• brak osłony biologicznej akwenu jeziora Mieczowego,
• brak działań rewaloryzacyjnych Zespołu Staromiejskiego w zakresie prawnym,
ekonomicznym, technicznym i organizacyjnym,
• niższe od miast w województwie tempo wzrostu liczby ludności,
• wysoki udział w komunalnych zasobach mieszkaniowych budynków w złym stanie
technicznym,
• niedostateczne wyposażenie placówek szkolnych w bazę sportową wf,
• względne niedoinwestowanie systemowe fragmentów miasta w zakresie sieci
wodociągowych,
• brak systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej na terenach rozwojowych miasta,
• konieczność modernizacji systemu kanalizacji sanitarnej,
• Stare Miasto jako kolizyjny węzeł komunikacyjny dróg wojewódzkich, prowadzących
ruch tranzytowy regionalny i międzyregionalny,
• brak rozwiązań odcinkowych, wyprowadzających ruch tranzytowy ze Starego Miasta
przed perspektywicznym rozwiązaniem obejść drogowych miasta,
• niekorzystny stan nawierzchni ulic,
• brak gazyfikacji w obszarze miasta,
• brak polityki mieszkaniowej w obszarze miasta w związku z działaniami
rewaloryzacyjnymi Zespołu Staromiejskiego,
• brak zagospodarowania korytarzy ekologicznych Doliny rzeki Drwęcy i jeziora
Mieczowego jako systemu publicznych obszarów rekreacyjnych,
• dekapitalizacja dworca PKP i zła lokalizacja obszaru dworca PKS.
8
II. Gmina Orneta
• postępujący deficyt hydrologiczny w zlewni Drwęcy Warm, wymagający działań
zwiększających retencję naturalną,
• potencjalne uciążliwości i zagrożenia dla środowiska przyrodniczego ze strony
składowiska odpadów oraz brak systemowych rozwiązań gospodarki odpadami
obejmującymi: zbiórkę, segregację i utylizację odpadów,
• niekorzystny stan czystości wód powierzchniowych,
• wyludnianie się obszarów wiejskich,
• niska aktywność pozarolniczych działalności gospodarczych,
• brak zwodociągowania części miejscowości wiejskich,
• brak rozwiązań gospodarki ściekowej w zbiorczych systemach kanalizacyjnych oraz
brak gazyfikacji na terenach wiejskich,
• niski udział w stosunku do potencjalnych warunków środowiska przyrodniczego
i kulturowego funkcji nierolniczych w strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy,
w tym
zagospodarowania
turystyczno-wypoczynkowego
i
obsługi
ruchu
turystycznego,
• brak utwardzeń dróg gminnych i niedostateczny stan techniczny dróg powiatowych
i wojewódzkich.
Przedstawione wyżej problemy rozwoju koncentrują się głównie w sferze aktywności
gospodarczej i warunków do inwestowania w obszarze miasta i gminy, co wiąże się
z udziałem środków budżetowych samorządu terytorialnego z tytułu zadań własnych
w zakresie:
a) działań rewaloryzacyjnych Zespołu Staromiejskiego jako podstawowego problemu
w rozwoju miasta,
b) inwestowania w rozwój infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich jako
podstawowego problemu w rozwoju gminy, w związku z restrukturyzacją gospodarczą
i funkcjonalno-przestrzenną tych obszarów.
9
Silne i słabe strony w potencjale rozwoju miasta i gminy Orneta
Silne strony
1. Położenie gminy w systemie
Słabe strony
1. Bariery uwarunkowań środowiska
ekologicznym Podstrefy Rzeki Pasłęki,
przyrodniczego gminy z tytułu:
stanowiące potencjalne szanse rozwoju
a) postępującego deficytu hydrologicznego
turystyki krajoznawczej i rekreacji
specjalistycznej;
2. Położenie miasta jako węzła dróg
zlewni rz. Drwęcy Warm.,
b) konfliktu w zakresie możliwości
eksploatacji złóż surowców mineralnych
wojewódzkich w sąsiedztwie przejść
położonych w obszarach krajobrazu
granicznych;
chronionego i kompleksów leśnych;
3. Dobre skomunikowanie miasta i gminy
2. Odpływ ludności z obszaru gminy za
z ośrodkami miejskimi: Braniewa,
poszukiwaniem lepszych warunków
Elbląga i Olsztyna oraz systemem dróg
bytowych i względnie niski stopień
krajowych;
aktywności gospodarczych nierolniczych
4. Znaczący potencjał dóbr kultury w
obszarze miasta i gminy stwarzający
w obszarach wiejskich;
3. Względnie wolne tempo przekształceń
szanse rozwoju funkcji turystyki
własnościowych majątku AWRSP i
krajoznawczej;
niekorzystne tendencje w kształtowaniu
5. Potencjał możliwości rozwoju
przestrzennego i przekształceń
struktury agrarnej gospodarki;
4. Kolizyjność węzła dróg wojewódzkich
istniejącego zainwestowania w obszarze
w obszarze miasta ze strukturą historycznego
miasta jako czynnik dynamizującego
układu urbanistycznego;
restrukturyzację w obszarach wiejskich
gminy;
6. Możliwości aktywizacji funkcji
gospodarczych miasta o zasięgu
ponadlokalnym;
7. Korzystne warunki agroprzyrodnicze dla
produkcji roślinnej gospodarki rolnej
8. Dobrze rozwinięta gospodarka leśna.
9. Prowadzenie skupu ziół z terenu gminy
Orneta (zioła, grzyby, jagody).
5. Zaniedbania w utrzymaniu dóbr kultury
w obszarach wiejskich i brak działań
rewaloryzacyjnych w obszarze miasta;
6. Niedoinwestowanie strukturalne w zakresie:
a) stanu technicznego dróg w obszarze
gminy,
b) gazyfikacji miasta i gminy,
c) gospodarki ściekowej w obszarze gminy
i terenów rozwojowych miasta,
d) systemu gospodarki odpadami.
10
10. Dobrze przygotowana kadra w zakresie
7.
strukturalne.
obsługi przemysłu odzieżowego
i metalowego.
8.
11. Możliwość stworzenia bazy
agroturystycznej z uwagi na dobre
warunki przyrodnicze (krajobrazowe i
klimatyczne) oraz kulturowe.
Utrzymujące się wysokie bezrobocie
Brak infrastruktury koniecznej do obsługi
ruchu turystycznego.
9.
Stałe zubożenie ludności zamieszkującej
byłe zakłady rolne.
10. Brak zakładów prowadzących
przetwórstwo owocowe-warzywne,
wykorzystujące lokalną produkcję
zdrowej żywności.
11
2. Strategiczne cele rozwoju miasta i gminy Orneta
Na tle wyłonionych problemów rozwoju miasta i gminy Orneta strategiczne cele tego
rozwoju przedstawiają się następująco:
I. Miasto Orneta
Za najważniejszy cel strategiczny w rozwoju miasta należy uznać działania
rewaloryzacyjne Zespołu Staromiejskiego. Stan i funkcjonowanie tego zespołu
w strukturze zagospodarowania przestrzennego miasta warunkuje bowiem szanse Ornety
w zakresie wzrostu aktywności gospodarczej w obszarze całej gminy. Sfera działań
rewaloryzacyjnych nie sprowadza się tylko do problematyki konserwatorskiej,
ale obejmuje rozległe dziedziny, istotne dla gospodarki samorządowej. Do tych dziedzin
trzeba zaliczyć:
• politykę mieszkaniową,
• gospodarowanie nieruchomościami,
• inwestycje infrastrukturalne.
Przekładając to na działania, ukierunkowane na realizację najważniejszego celu
strategicznego, należy skonkretyzować je jako następujące zadania własne samorządu
terytorialnego w obszarze miasta Ornety:
• remonty, modernizacje i odbudowy budynków Zespołu Staromiejskiego,
• ustalenie dla zabudowy programu użytkowego, z określeniem proporcji między
funkcjami
mieszkaniowymi
i
usługowymi,
wzmacniającym
w
strukturze
staromiejskiej funkcje centrum usługowego, w tym obsługi ruchu turystycznego,
• ustalenie polityki sprzedaży zabudowy staromiejskiej, z określeniem proporcji między
mieniem:
a) pozostającym we władaniu komunalnym,
b) przeznaczonym do sprzedaży dla lokatorów i najemców,
c) przeznaczonym do sprzedaży dla inwestorów komercyjnych,
• określenie
potrzeb
i
możliwości
w
realizacji
komunalnego
budownictwa
mieszkaniowego na użytek:
a) wykwaterowań lokatorów zabudowy staromiejskiej na czas jej remontów
i modernizacji,
12
b) budownictwa socjalnego,
• etapowe rozwiązanie nadrzędnego układu komunikacyjnego, wyprowadzające ruch
tranzytowy z obszaru historycznego układu urbanistycznego;
• zagospodarowanie ciągów ekologicznych Doliny rz. Drwęcy Warm. i jez. Mieczowego
na cele systemu zieleni publicznej o funkcjach rekreacyjnych
Pozostałe działania wynikające z problemów rozwoju miasta (doinwestowanie bazy
materialnej szkolnictwa podstawowego, uzbrajanie terenów rozwojowych miasta) nie
wiążą się bezpośrednio z najważniejszym celem strategicznym i należą do kategorii celów
dopełniających średniookresowe i długofalowe szanse tego rozwoju.
II. Gmina Orneta
Najważniejszym strategicznym celem rozwoju w obszarach wiejskich gminy Orneta
jest ich restrukturyzacja, ukierunkowana na aktywizację pozarolniczych działalności
gospodarczych, głównie w zakresie:
•
obsługi rynku rolnego,
•
działalności wytwórczych i usługowych w skali lokalnej i ponadlokalnej,
•
zagospodarowania turystycznego i obsługi transportu.
Cel ten wymaga realizacji następujących zadań własnych samorządu miasta i gminy Orneta:
•
inwestowania w systemy zbiorcze gospodarki ściekowej w ogniwach koncentracji funkcji
osadniczych i gospodarczych,
•
zwodociągowania części miejscowości wiejskich,
•
aktywnego udziału samorządu w gospodarce gruntami i nieruchomościami w celu
tworzenia warunków dla inwestowania w nierolnicze działalności gospodarcze,
Realizacja powyższych zadań stanowi warunek konieczny lecz niewystarczający dla
skutecznej restrukturyzacji obszarów wiejskich gminy. Istotnymi dla spełnienia tego celu
powinny być działania mieszczące się w polityce regionalnej w obszarze WW-M,
wspierającej zadania własne samorządu miasta i gminy Orneta z tytułu ustalonej w ich
obszarze polityki rozwoju.
13
Szanse i zagrożenia w rozwoju miasta i gminy Orneta
Szanse
1. Wzrost przepływu towarów i usług
Zagrożenia
1. Niekorzystne tendencje w kształtowaniu
między obwodem Kaliningradzkim a
wzrostu możliwości budżetowych
Województwem Warmińsko-Mazurskim;
samorządu;
2. Postępujące przekształcenia własnościowe 2. Odkładanie w czasie inwestycji
w majątku AWRSP jako stymulatora
infrastrukturalnych w zakresie:
kształtowania efektywnej struktury
a) nadrzędnego układu komunikacyjnego
gospodarki rolnej;
3. Wzrost atrakcyjności zewnętrznej miasta
i gminy w związku z walorami
turystycznymi środowiska przyrodniczego
i kulturowego;
4. Wzrost aktywności organów
samorządowych w tworzeniu warunków
w obszarze miasta,
b) systemu kanalizacji sanitarnej w
obszarze gminy,
c) gazyfikacji miasta i gminy;
3. Pogłębianie się niekorzystnych tendencji
w gospodarce rolnej;
4. Odkładanie w czasie działań
dla inwestowania w funkcje komercyjne i
rewaloryzacyjnych dóbr kultury w obszarze
przekształcenia historycznego układu
miasta i gminy.
urbanistycznego.