biuletyn wdroeń - Główny Instytut Górnictwa

BIULETYN WDROŻEŃ
CZYSTSZEJ PRODUKCJI
Egzemplarz bezpłatny
2/2009 (26)
Motto: Ziemi nie odziedziczyliśmy po naszych przodkach, Ziemię wypożyczyliśmy od naszych wnuków
Zarządzanie środowiskowe w dokumencie
„Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012
z perspektywą do roku 2016”
SPIS TREŚCI
1. Zarządzanie środowiskowe w dokumencie
„Polityka ekologiczna Państwa w latach
2009-2012 z perspektywą do roku 2016”
Rada Ministrów w dniu 16 grudnia 2008 r. przyjęła 2. Kolektory słoneczne jako źródła energii
projekt „Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009niekonwencjonalnej w Polsce
2012 z perspektywą do roku 2016”. W dniu 4 marca
2009 r. Sejmowa Komisja Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa rekomendowała
wspomniany dokument do przyjęcia przez Sejm Rzeczypospolitej. W dniu 22 maja 2009 r. „Polityka
ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” została przyjęta przez Sejm
Rzeczpospolitej Polskiej i stała się obowiązującym dokumentem strategicznym resortu środowiska.
Dokument składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów oraz załącznika informującego o konsultacjach
społecznych dotyczących projektu dokumentu.
Poszczególne rozdziały zatytułowane są następująco:
1. Priorytety polityki ekologicznej Rzeczpospolitej Polskiej w latach 2009-2012 z uwzględnieniem
perspektywy do roku 2016
2. Kierunki działań systemowych
3. Ochrona zasobów naturalnych
4. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego
5. Nakłady na realizację polityki ekologicznej
W rozdziale 2. polityki, zatytułowanym Kierunki Działań Systemowych, znajduje się podpunkt 2.3.
poświęcony zarządzaniu środowiskowemu.
W opisie stanu wyjściowego stwierdza się: „Systemy zarządzania środowiskowego
(SZŚ) są dobrowolnym zobowiązaniem przyjmowanym przez przedsiębiorstwa
i instytucje do podejmowania konkretnych działań technicznych i organizacyjnych
w celu zmniejszenia ich oddziaływania na środowisko.”
W dalszej części opisu zamieszczono informację o stworzeniu w Polsce ram
organizacyjnych funkcjonowania krajowego systemu ekozarządzania i audytu
(EMAS). Zasady funkcjonowania krajowego systemu są zgodne z postanowieniami
rozporządzenia (WE) nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19
marca 2001 r. dopuszczającego dobrowolny udział organizacji w systemie
zarządzania środowiskowego i audytu we Wspólnocie (EMAS). Krajowy system
ekozarządzania i audytu (EMAS) wprowadzony został ustawą z dnia 12 marca
2004 r. (Dz.U. Nr 70, poz. 631, z późniejszymi zmianami). Autorzy „Polityki…”
stwierdzają, że chociaż pierwsza organizacja została zarejestrowana już w 2005 r.
to nadal system EMAS nie jest szeroko znany w kraju. Jest to stwierdzenie
niewątpliwie zgodne ze stanem faktycznym.
W opisie stanu wyjściowego wspomniano o setkach organizacji zaangażowanych
w Polski Ruch Czystszej Produkcji.
GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA – Zakład Oszczędności Energii i Ochrony Powietrza
Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji
Plac Gwarków 1, 40-166 Katowice
tel.: (032) 259 21 38 e-mail: [email protected] http://cp.gig.katowice.pl
Opracowanie biuletynu: Jacek Boba, Aleksandra Saratowicz Redakcja i skład: Jacek Boba
Biuletyn dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Podano również informację o programie „Odpowiedzialność i Troska”.
Program ten zrzesza aktualnie 37 przedsiębiorstw branży chemicznej w Polsce.
Przedstawiona w „Polityce…” liczba około 1700 polskich organizacji
posiadających system zarządzania środowiskowego, certyfikowany na
zgodność z wymaganiami normy ISO 14001 wydaje się być zawyżona.
W oficjalnej publikacji ISO (International
Organization for Standardization) liczbę
certyfikatów w Polsce oceniono na 1089
(grudzień 2007 r.).
Podsumowanie stanu wyjściowego w zakresie systemów zarządzania środowiskowego brzmi mało
optymistycznie: „Jest to niewiele, a firmy i instytucje stawiając sobie ambitne cele prośrodowiskowe
osiągają niewiele korzyści z tego tytułu”.
W obszarze zarządzania środowiskowego podstawowym celem polityki ekologicznej Państwa do 2016 r.
jest jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa
o tym systemie oraz tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie.
Prezentowane w dokumencie kierunki działań w latach 2009-2012 należy uznać za bardzo ambitne.
W dokumencie czytamy: „W latach 2009-2012 jest konieczne stworzenie mechanizmów stymulujących
przystępowanie przedsiębiorstw i instytucji do systemów zarządzania środowiskowego.
Do mechanizmów tych należą:
• wprowadzanie „zielonych zamówień” promujących w postępowaniach o udzielenie zamówienia
publicznego firmy posiadające certyfikaty zarządzania środowiskowego przez uzyskanie przez nie
dodatkowych punktów,
• upowszechnienie wśród społeczeństwa logo EMAS i normy ISO 14001, a także logo CP jako
znaków jakości środowiskowej firmy będącej wytwórcą danego wyrobu lub świadczącej
określoną usługę,
• podniesienie prestiżu instytucji publicznej posiadającej certyfikat zarządzania przez akcję wśród
społeczeństwa dotyczącą znaczenia takiego certyfikatu,
• ograniczenie częstotliwości kontroli, w zakresie ochrony środowiska, podmiotów posiadających
certyfikaty zarządzania środowiskowego i uproszczenie trybu ich kontroli,
• ograniczenie kosztów związanych z wdrożeniem systemów zarządzania środowiskowego przez
przedsiębiorstwa i instytucje.”
Skuteczne wdrożenie przez resort przedstawionych powyżej mechanizmów powinno przyczynić się do
lepszego rozpoznawania przez szerokie kręgi społeczeństwa organizacji podejmujących działania na
rzecz ochrony środowiska, a w konsekwencji do zwiększenia popularności systemów zarządzania
środowiskowego w naszym kraju.
Dla uważnego czytelnika zaskakujący jest fakt, że w rozdziale 1. omawianego dokumentu,
zatytułowanym „Priorytety polityki ekologicznej Rzeczpospolitej Polskiej w latach 2009-2012 z
uwzględnieniem perspektywy do roku 2016” ani słowem nie wspomniano o systemach zarządzania
środowiskowego. Czyżby wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego, których funkcjonowanie
przynosi wymierne efekty ekonomiczne i ekologiczne nie było priorytetem polityki ekologicznej
Państwa? A może to tylko przeoczenie? (JB)
Materiały źródłowe:
• Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 www.mos.gov.pl
• The ISO Survey of Certifications 2007 http://www.iso.org/iso/publications_and_eproducts/management_standards_publications.htm#PUB100042
Kolektory słoneczne jako źródła energii niekonwencjonalnej w Polsce
Wciąż rosnące zapotrzebowanie na energię wymaga rozpatrywania różnorodnych, w tym
niekonwencjonalnych metod jej pozyskiwania. Jedną z nich jest wykorzystywanie energii słonecznej.
Energia promieniowania słonecznego stanowi największe źródło energii, jakim dysponuje człowiek.
Promieniowanie słoneczne jest to strumień energii emitowany przez Słońce równomiernie we wszystkich
kierunkach. Miarą wielkości promieniowania słonecznego docierającego ze Słońca do Ziemi jest tzw.
stała słoneczna. Jest ona wartością gęstości strumienia energii promieniowania słonecznego na
powierzchni stratosfery, czyli zewnętrznej atmosfery Ziemi. Obecnie wynosi ona 1,4 kW/m2.
W atmosferze promieniowanie to zostaje osłabione w wyniku rozproszenia, odbicia i absorpcji na
cząsteczkach pyłów i gazów. W efekcie rozkłada się ono na promieniowanie bezpośrednie
i promieniowanie rozproszone. Można określić, że około 40% promieniowania słonecznego
docierającego do Ziemi jest odbijane przez atmosferę. Ponieważ atmosfera pochłania 20% tego
promieniowania to do powierzchni Ziemi dociera tylko około 40% energii promieniowania słonecznego.
Oświetlenie powierzchni Ziemi zależy od szerokości geograficznej, pory roku i pory dnia. Na naszej
szerokości geograficznej Słońce dostarcza w ciągu dnia średnio 2,7 kWh/m2 energii. Można wykazać, że
wykorzystanie energii słonecznej nawet w naszych warunkach klimatycznych jest uzasadnione
ekonomicznie, o ile stosowane jest do pewnych określonych celów. Dla Polski suma promieniowania
bezpośredniego i pośredniego wynosi, w zależności od położenia, od 900 do 1250 kWh/m2 na rok.
Natomiast średnie nasłonecznienie wynosi 1600 godzin na rok. Około 80% całkowitej rocznej sumy
nasłonecznienia przypada na sześć miesięcy sezonu wiosenno-letniego. Okres ten trwa od początku
kwietnia do końca września. Czas operacji słonecznej w lecie wydłuża się do 16 godzin dziennie.
W miesiącach zimowych okres ten skraca się do 8 godzin dziennie. Pod względem nasłonecznienia
Polska nie ustępuje takim krajom jak Niemcy czy Francja. Nie ma żadnych przeszkód w powszechnym
wykorzystaniu energii słonecznej, gdyż udział promieniowania rozproszonego w okresie zimy w Polsce
jest stosunkowo duży.
Energia słoneczna używana jest przede wszystkim do ogrzewania domów mieszkalnych. Ogrzewanie
takie realizuje się na dwa sposoby: poprzez zastosowanie tzw. ogniw fotowoltaicznych lub kolektorów
słonecznych. W ogniwach fotowoltaicznych światło słoneczne zamieniane jest na prąd. Kolektory
słoneczne wykorzystują energię słoneczną do ogrzewania wody w specjalnych zbiornikach,
umieszczonych głównie na dachach. Kolektory słoneczne służą. do odbioru energii cieplnej
promieniowania słonecznego. Zadaniem kolektora słonecznego jest pobieranie energii z promieniowania
bezpośredniego, rozproszonego i odbitego, a następnie
przekazywanie jej do instalacji grzewczej.
Wyróżnić można dwa typy kolektorów:
aktywne; płaskie, z wymuszonym obiegiem
grawitacyjnym, które przeznaczone są do całorocznego
wspomagania domowych instalacji cieplnych,
pasywne; rurowo – próżniowe – z grawitacyjnym
obiegiem, przeznaczone do instalacji letniskowych.
Energia słoneczna, która dociera do powierzchni Ziemi w
Polsce ma duży udział energii rozproszonej. Jest to rodzaj
energii, w którym nie można wyróżnić określonego kierunku
padania. Do odbioru energii o takiej strukturze najlepiej nadają
się kolektory słoneczne płaskie i te są najbardziej
rozpowszechnione. Energia przekazywania jest poprzez tzw. czynnik grzewczy, którym może być woda,
płyn niezamarzający lub powietrze i wymiennik ciepła, znajdujący się w zbiorniku akumulacyjnym, do
ogrzania wody użytkowej. Kolektory słoneczne nazwać można przetwornikami energii promieniowania
słonecznego w ciepło. Do ogrzewania najczęściej wykorzystuje się kolektory cieczowe. Woda użytkowa
może być wykorzystana do ogrzewania budynków mieszkalnych, obiektów rekreacyjnych, basenów
kąpielowych itp. Stosowanie kolektorów słonecznych uważane jest za jeden z najprostszych sposobów na
wdrożenie „słonecznego” ogrzewania. Nie jest konieczna poważna przebudowa domu. Należy jedynie
zamontować jeden lub więcej kolektorów na dachu lub na trawniku, a wewnątrz domu zainstalować
wymiennik ciepła. Kolektory mogą być używane przez cały rok, gdyż nawet, jeżeli podgrzeją wodę tylko
o 5°C, co może mieć miejsce w styczniu bądź lutym, to i tak ich stosowanie jest opłacalne. Nawet
pomimo tego, że miesiącach zimowych woda ogrzewana za pomocą kolektorów wymaga dodatkowego
dogrzania w tradycyjny sposób.
Zasadę działania kolektora słonecznego, która nie jest zbyt skomplikowana, przedstawiono poniżej.
1. Energia promieniowania słonecznego, docierająca do powierzchni Ziemi, przenika przez wysoko
transparentne szkło hartowane i jest absorbowana przez warstwę selektywną nałożoną na
powierzchnię blachy, z której wykonany jest absorber. Inaczej mówiąc, słońce ogrzewa umieszczony
w kolektorze absorber, który pochłania promieniowanie słoneczne i zamienia je w ciepło.
Skuteczność pochłaniania zależy od rodzaju absorbera. Zwykły, czarny absorber dużą część
promieniowania odbija. Skuteczniejszy jest tzw. absorber selektywny, który pochłania 95%
padającego na niego promieniowania.
2. Od absorbera ogrzewa się czynnik grzewczy przepływający przez kolektor. Może to być woda lub
płyn niezamarzający.
3. Ogrzany płyn przepływa do zasobnika.
4. Tam oddaje ciepło ogrzewanej wodzie użytkowej, znajdującej się w zasobniku, i ochłodzony wpływa
z powrotem do kolektora.
Kolektory wykorzystujące wysoko selektywne absorbery pochłaniają nie tylko promieniowanie
bezpośrednie, ale również promieniowanie rozproszone. Dzięki temu możliwa jest ich efektywna praca
przy częściowym lub całkowitym zachmurzeniu. W całorocznych instalacjach słonecznych czynnikiem
roboczym jest płyn solarny, będący wodnym roztworem glikolu propylowego. Temperatura krzepnięcia
takich płynów wynosi ok. - 35°C. Dlatego też nawet ujemna temperatura nie ma dużego wpływu na pracę
instalacji. Należy pamiętać, że w naszych warunkach trudno byłoby ogrzać dom za pomocą samych tylko
kolektorów słonecznych. Zawsze potrzebne jest inne źródło ciepła. Kolektory mogą jedynie wspomagać
ogrzewanie. Jednakże optymalnie dobrane instalacje słoneczne, montowane w domach jednorodzinnych,
pozwalają zmniejszyć roczne zużycie tradycyjnej energii niezbędnej do ogrzewania wody użytkowej
o ok. 60%. (AS)
Materiały źródłowe
1. http://www.instalacjebudowlane.pl/3480-37-118.htm
2. http://darmowa-energia.eko.org.pl/pliki/solar/kolektor2.html
3. http://www.budujemydom.pl/component/option,com_content/task,specialblogcategory/act,view/id,8412/Itemid,3328/
4. http://www.solar-pro.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=61&Itemid=72
5. http://ogrzewanie.drewnozamiastbenzyny.pl/kolektor-sloneczny/
6. http://www.gaspol.pl/pl/tylkounas.php?pid=83&bid=85
7. http://www.instalacjebudowlane.pl/4291-77-12394.htm
8. http://www.ecoenergia.pl/index.php?id_akt=128&plik=Kolektory_sloneczne.html
9. http://www.geresasco.com/index.php?action=faq