Wykonywanie budżetu Unii Europejskiej

MEMO/05/421
Bruksela, dnia 14 listopada 2005 r.
Wykonywanie budżetu Unii Europejskiej
Za wykonywanie budżetu Unii Europejskiej odpowiedzialna jest Komisja
Europejska. Jednak odpowiedzialność za zarządzanie budżetem dzieli ona w
dużym stopniu z Państwami Członkowskimi. Poniżej przedstawiono
odpowiedzi na ogólne pytania dotyczące zasad regulujących sposób
wydawania unijnych środków finansowych oraz głównych uczestników tego
procesu.
1. Kto i w jaki sposób wykonuje budżet?
Po zatwierdzeniu budżetu przez Parlament i Radę, Komisja wykonuje go na własną
odpowiedzialność (art. 274 Traktatu WE). Odpowiedzialność za zarządzanie Komisja
dzieli w dużym stopniu z Państwami Członkowskimi.
Zasadniczo dyrektorzy generalni poszczególnych departamentów Komisji
Europejskiej odpowiadają za wykorzystanie środków z budżetu swojej Dyrekcji
Generalnej. Wypełniają oni obowiązki intendenta delegowanego. Pracownicy danej
dyrekcji generalnej zarządzają programami i działaniami UE realizowanymi w
podlegającym tej DG obszarze działalności, we współpracy ze swoimi
odpowiednikami w Państwach Członkowskich lub, jeśli zaistnieje taka potrzeba, z
innymi stronami trzecimi.
2. Jakimi zasadami kieruje się Komisja przy wykonywaniu budżetu?
W Traktacie WE określono, że budżet musi być wykonany zgodnie z zasadami
legalności, prawidłowości oraz należytego zarządzania finansami. Oznacza to w
uproszczeniu, że konieczne jest przestrzeganie wszystkich zasad i przepisów oraz
że osoby zarządzające środkami finansowymi muszą przy realizacji celów Unii
dokładać wszelkich starań, aby osiągnąć największą możliwą korzyść z każdego
wydanego euro.
Zasady udzielania zamówień określone są w dyrektywach dotyczących zamówień
publicznych. Głównym założeniem procedury zamówień publicznych jest
zapewnienie możliwości udziału jak największej liczbie podmiotów zdolnych do
realizacji zamówienia oraz jednakowe i pozbawione dyskryminacji traktowanie
wszystkich oferentów. Zasady przyznawania dotacji określone są w rozporządzeniu
finansowym, a głównym założeniem jest zapewnienie przestrzegania zasad
przejrzystości i równego traktowania.
Komisja musi sprawować odpowiednią kontrolę nad wykonywaniem budżetu, nawet
gdy nie jest on wykonywany centralnie ani bezpośrednio przez jej służby. W
przypadku zlecania pewnych zadań na zewnątrz w ramach tzw. pośredniego
zarządzania scentralizowanego, tj. kiedy Komisja powierza agencjom lub innym
zatwierdzonym organom zadania związane z wykonywaniem budżetu, obowiązują
również ścisłe zasady.
Wykonanie
budżetu
powierza
się
państwom
trzecim
(zarządzanie
zdecentralizowane) tylko wtedy, jeśli Komisja ma pewność, że kraje te będą
wykonywać budżet zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami należytego
zarządzania finansami. Państwa Członkowskie muszą stworzyć mechanizm
rozliczania rachunków / dokonywania korekt finansowych w celu skorygowania
ewentualnych nieprawidłowości.
Odzyskiwanie kwot wypłaconych niesłusznie (na skutek błędu, nieprawidłowości lub
świadomych nadużyć) należy wprawdzie do obowiązków Komisji, istotną rolę w tym
zakresie mają jednak także do odegrania Państwa Członkowskie, gdyż są one w
odpowiedzialne za ochronę interesów finansowych UE takim samym stopniu, jak za
kontrolę własnych budżetów krajowych. Przy realizacji tego założenia współpracują
one z Komisją i Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych
(OLAF), którego zadaniem jest prowadzenie dochodzeń w sprawach o nadużycie
oraz pomoc w nadawaniu prawodawstwu UE takiego kształtu, aby uniemożliwiało
ono popełnianie nadużyć.
3. Jakie przepisy regulują wykonywanie budżetu przez Komisję?
Przepisy w sprawie pozyskiwania, budżetowania i wykorzystywania środków
finansowych UE zawarte zostały w Traktatach oraz w rozporządzeniu finansowym –
akcie prawnym Wspólnoty zatwierdzonym przez wszystkie Państwa Członkowskie.
Zastosowanie mają tu także przepisy wykonawcze.
Przepisy te określają, kto jest odpowiedzialny za operacje finansowe (intendent
delegowany), w jaki sposób należy przeprowadzać kontrole i audyt wydatków (patrz:
audytor wewnętrzny oraz Europejski Trybunał Obrachunkowy), oraz jak przebiega
księgowanie i przedstawianie rachunków (patrz: obowiązki księgowego).
Komisja określa, który z jej pracowników jest odpowiedzialny za wykonywanie
budżetu – osoba ta pełni funkcję intendenta delegowanego. Jest nią zazwyczaj
dyrektor generalny lub szef służby.
Intendent delegowany jest odpowiedzialny za wykorzystanie środków finansowych z
budżetu podległej mu dyrekcji lub służby oraz za księgowanie danych na
rachunkach.
Wprowadza on w życie wewnętrzny system kontroli mający
zastosowanie do działań prowadzonych przez podległą mu dyrekcję generalną lub
służbę. Wewnętrzny system kontroli odpowiada normom międzynarodowym.
Intendent delegowany ma inny zakres odpowiedzialności niż księgowy, który zajmuje
się ogólnym systemem rachunkowości oraz zatwierdza systemy lokalne używane w
każdej dyrekcji generalnej do przekazywania danych do systemu ogólnego.
Wprowadzony w styczniu 2005 r. system rachunkowości memoriałowej (ABAC) jest
zgodny z międzynarodowymi standardami mającymi zastosowanie do
rachunkowości w instytucjach publicznych.
Audytor wewnętrzny prowadzi w Komisji niezależne audyty wewnętrzne, a swoje
sprawozdania przekazuje kolegium Komisarzy za pośrednictwem Komitetu ds.
Audytu. Każda DG dysponuje ponadto własnymi środkami audytu wewnętrznego. W
swojej pracy audytorzy wewnętrzni kierują się standardami Instytutu Audytorów
Wewnętrznych (Institute for Internal Auditors).
2