"Proces Szesnastu" - Moskiewski proces przywódców Polskiego

"Proces Szesnastu" - Moskiewski proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
MOSKIEWSKI PROCES PRZYWÓDCÓW POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO
(T. ZW. "PROCES SZESNASTU")
Sześćdziesiąt lat temu, 27 marca 1945 r NKWD aresztowało całe kierownictwo Podziemnego
Państwa Polskiego, łącznie 16 osób. W historii stosunków międzynarodowych było to
wydarzenie bez precedensu. Władze jednego koalicjanta aresztują przedstawicieli najwyższych
władz drugiego suwerennego koalicjanta. I to koalicjanta, którego naród najdłużej toczył
nieustępliwą walkę z najeźdźcą, walkę nie notowaną w innych okupowanych krajach, Płacąc za
nią ponad 6 milionami ofiar.
O perfidii ówczesnych władz sowieckich świadczy wyjątkowo podstępny sposób aresztowania.
Oto jego przebieg opowiedziany słowami Kazimierza Kobylańskiego, wiceprezesa Stronnictwa
Narodowego, członka Rady Jedności Narodu.
"..,W początkach marca 1945 r...nawiązałem kontakt z niektórymi kolegami z naszego
stronnictwa. Jeden z nich opowiedział mi o mającej się odbyć z inicjatywy władz radzieckich
naradzie celem wypracowania modelu współpracy Podziemnego kierownictwa Polski z
władzami sowieckimi. W naradzie winni uczestniczyć członkowie podziemnego rządu oraz
przedstawiciele partii i stronnictw politycznych skupionych w Radzie Jedności Narodu
(podziemnego Sejmu), a ze strony radzieckiej przedstawiciele naczelnych władz cywilnych i
wojskowych z marszałkiem Żukowem na czele. Wraz z zaproszeniem otrzymaliśmy solenne
zapewnienie swobodnego powrotu do domu, niezależnie od wyników narady. Wielu z nas
głęboko się zastanawiało nad wiarygodnością tego zapewnienia, ale cel był tak ważny, ze
należało zaryzykować nawet wolność osobistą.
Nadszedł dzień owej narady. Wyruszyłem z samego rana, oczywiście pieszo. Do Pruszkowa
dotarłem ok. godz. 11-tej. W progu dużej willi powitał mnie płk Piemienow. W obszernym
salonie oczekiwało już parę osób, m. in. Minister Adam Bień, wiceprezes RJN Kazimierz
Bagiński, Stanisław Mierzwa - członek prezydium RN SL i ze 4 osoby, których nazwisk nie
pamiętam. Co jakiś czas przybywały kolejne osoby, ale ciągle brakowało najważniejszych:
delegata rządu, wicepremiera Jana Stanisława Jankowskiego, Komendanta Głównego AK gen.
Leopolda Okulickiego i prezesa RJN Kazimierza Pużaka. Pułkownik Piemienow dwoił się i troił
w zabawianiu gości. W pewnej chwili oficerowie NKWD wnieśli tace z trunkami i kanapkami.
Pan pułkownik wzniósł toast " za pomyślność narady".
Czas upływał, gdzieś koło godz. 15-tej płk Piemienow oznajmił nam, że właśnie otrzymał
radiogram z kwatery Żukowa i że panowie Jankowski, Okulicki i Pużak są już u marszałka
Żukowa bo zostali dowiezieni wcześniej. Marszałek przeprasza, ale nie może się ruszyć ze
swojej kwatery i zaprasza wszystkich do siebie, do Lublina. Polecimy samolotem.
Zaczęliśmy kolejno wychodzić. Przed willą stało mnóstwo żołnierzy z automatami, tworząc
szczelny szpaler aż do podjazdu. " Nie denerwujcie się panowie, to eskorta honorowa ",
uspokoił nas Piemienow. W otoczeniu tej eskorty wsadzono nas do samolotu i po paru
godzinach loty wylądowaliśmy w więzieniu na Łubiance, w Moskwie... "
1/7
"Proces Szesnastu" - Moskiewski proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
W czerwcu 1945 r rozpoczął się w Moskwie historyczny proces 16-tu, a właściwie 15-tu, bo
jeden z aresztowanych (Antoni Pajdak) zachorował i został wyłączony ze sprawy.
- Antoni Pajdak, działacz WRN, zastępca Delegata Rządu na Kraj
Mimo absurdalnych zarzutów sąd wojskowy w składzie gen. Płk: W. Ulrich, mjr L. Dimitriew, Płk
J. Letistow uznał oskarżonych za winnych zarzucanych im czynów i wymierzył następujące
kary:
- gen Leopold Okulicki, Komendant Główny AK - 10 lat więzienia
2/7
"Proces Szesnastu" - Moskiewski proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
- Jan Stanisław Jankowski, wicepremier - 8 lat więzienia
- Stanisław Jasiukowicz, członek Krajowej Rady Ministrów - 5 lat więzienia
- Kazimierz Pużak, Prezes rady Jedności Narodu -1,5 roku więzienia
3/7
"Proces Szesnastu" - Moskiewski proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
- Adam Bień, członek Krajowej Rady Ministrów - 5 lat więzienia
- Aleksander Zwierzyński, prezes S.N. wiceprezes RJN - 8 miesięcy więzienia
- Kazimierz Bagiński, wiceprezes RJN - 1 rok więzienia
4/7
"Proces Szesnastu" - Moskiewski proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
- Eugeniusz Czarnkowski - 6 miesięcy więzienia
- Józef Chąciński, prezes Str. Pracy - 4 miesiące więzienia
- Stanisław Mierzwa, czł. Orez. RN SL - 4 miesiące więzienia
- Zbigniew Stypułkowski, czł. Prezydium SN - 4 miesiące więzienia
5/7
"Proces Szesnastu" - Moskiewski proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
- Franciszek Urbański, członek RJN - 4 miesiące więzienia
- Józef Stemler-Dąbski, członek Podziemnego Rządu - uniewinniony
- Kazimierz Kobylański, członek RJN - uniewinniony
6/7
"Proces Szesnastu" - Moskiewski proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
- Stanisław
Michałowski,
wiceprezes
Zw.Zakończyli
Demokratów
-Co
uniewinniony
pastwę
W
Ulrich
zakończenie
Jankowski
Tragicznym
spokojem
zamyśle
podkreślił,
sowieckiego
nasi
i sądu
S.
dopełnieniem
wojny.
Jasiukowicz
sojusznicy,
że
miało
sąd
Jednak
totalitaryzmu.
towymierzając
świadczyć
haniebnego
którzy
do
mimo
kraju
wtejwyniku
nie
oRuchu
"łagodności
tak
bezstronności
procesu
wrócili.
łagodne
porozumień
jest
kary"
kary
fakt,
procesu.
wziął
trzej
wiżTeheranie
życie
przyglądali
oskarżeni
pod
w
uwagę
więcej
sowieckim
i Jałcie
mu
tj zwycięskie
L.
przewodniczący
się
Okulicki,
oddali
zwięzieniu.
obojętnym
nasz
J.S. kraj
genna
7/7