Wybrane metody aktywizujące w pracy z młodzieżą.

Transkrypt

Materiały pomocnicze
Centrum Edukacji Obywatelskiej
Tytuł: Wybrane metody aktywizujące w pracy z młodzieżą.
Program: Kulturalnie i obywatelsko
Rodzaj materiału: poradnik
Przykłady metod aktywnych:
Burza mózgów
Odgrywanie ról
Symulacje
Mapy mentalne (mapy poszukiwań informacji)
Drzewo decyzyjne
Praca nad przypadkiem
Analiza materiału źródłowego
Dywanik pomysłów
„Burza mózgów” to technika, którą warto stosować wtedy, gdy chodzi o zebranie w krótkim
czasie jak największej liczby nowych pomysłów. W pierwszej fazie „burzy mózgów”
zapisujemy wszystkie zaproponowane pomysły (z wyjątkiem tych, które są w oczywisty
sposób żartami) - nie krytykujemy ich i nie oceniamy. Chodzi o to, by jak najwięcej osób
mogło swobodnie zgłaszać swoje propozycje, nie lękając się, że zostaną skrytykowane czy
wyśmiane. Aby „burza mózgów” była naprawdę twórcza i efektywna, należy przestrzegać
dwóch zasad - po pierwsze, młodzi nie powinni dyskutować z innymi na temat zgłaszanych w
pierwszej fazie pomysłów, po drugie, opiekun nie powinien narzucać własnych rozwiązań
oraz oceniać młodzieżowych propozycji. Dopiero w drugiej fazie pracy zastanawiamy się nad
ich sensownością i eliminujemy te, które są absurdalne, nierealistyczne lub z innego powodu
niemożliwe do przyjęcia.
Odgrywanie ról to metoda, która pozwala młodzieży wejść w role np. bohaterów filmu,
lepiej poznają swoje emocje, reakcje, dystansują się do pewnych sytuacji, patrząc na nie
oczami osób trzecich, poznają sposób myślenia i reagowania innych ludzi, zbliżają się do
Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności jest partnerem Fundacji Billa i Melindy Gates w przedsięwzięciu,
które ma ułatwić polskim bibliotekom publicznym dostęp do komputerów, internetu i szkoleń. Program Rozwoju
Bibliotek w Polsce jest realizowany przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.
O ile nie jest stwierdzone inaczej, prawa do materiału posiada Centrum Edukacji Obywatelskiej. Tekst jest dostępny na licencji Creative
Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Licencja nie obejmuje zdjęd i materiałów graficznych.
odgrywanych postaci. W ćwiczeniach wykorzystujących tę metodę role można ściśle określić
bądź też poprzestać na ogólnej instrukcji, pozostawiając resztę inwencji samych „aktorów”.
Drama jest improwizacją, która umożliwia przeżycie pewnych problemów oraz poszukiwanie
ich rozwiązań. Stawiamy pewien problem, pytanie, które staje się pretekstem do udzielenia
odpowiedzi w postaci scenki do odegrania. Odpowiedź przygotowywana jest w zespołach.
Odegranie scenki wywołuje w uczestnikach emocje, pomaga je uzewnętrznić, przeżyć i
zrozumieć. Takim pretekstem może być obraz, rzeźba, utwór muzyczny, rozpoczęty tekst,
problem.
Gry symulacyjne to stworzone przez opiekuna sytuacje, w trakcie których młodzi ludzie
naśladują procesy zachodzące w prawdziwym życiu społecznym, ekonomicznym i
politycznym. Symulacje stanowią zatem „zminiaturyzowaną” wersję rzeczywistości. Jest to
metoda zbliżona do odgrywania ról, różni się od niej jednak w istotny sposób, bo jej celem
nie jest przedstawienie zachowań konkretnych postaci, lecz zilustrowanie pewnych zjawisk
czy mechanizmów. W symulacji nie idzie więc o popis aktorskich umiejętności, ale o sprawne
i w miarę możliwości bezosobowe odtworzenie danego procesu. Oczywiście trzeba pamiętać,
że każda symulacja upraszcza rzeczywistość, bo inaczej nie byłoby możliwe jej
przeprowadzenie na zajęciach!
Mapa pojęciowa (mentalna) jest metodą wizualnego przedstawienia problemu, rodzajem
schematu pojęciowego ilustrującego nasz sposób myślenia za pomocą słów, obrazów, zdjęć,
rysunków itp. Aby stworzyć mapę pojęciową, należy wyjść od interesującego nas pojęcia,
problemu, a następnie stworzyć wokół niego sieć logicznych połączeń.
Schemat poszukiwania informacji w bibliotece
Drzewo decyzyjne - jest to wizualna prezentacja przebiegu procesu myślenia. Jeżeli młody
człowiek ma podjąć decyzję w jakiejś sprawie, to powinien w pień drzewa wpisać (określić),
jaka sytuacja wymaga podjęcia decyzji. Następnie (na poziomie gałęzi) wpisuje możliwe
rozwiązania określonego poniżej problemu. Każde z rozwiązań przynosi dobre i złe
konsekwencje wyboru, które umieszcza na trzecim poziomie. W koronie drzewa określa cele i
wartości, którymi się kieruje.
Studium przypadku to metoda, która pozwala przedstawić ogólny problem na przykładzie
konkretnej sytuacji. Zamiast teoretycznych rozważań studium przypadku pozwala zobaczyć
dane zjawisko w „naturze”, przekonać się, jak złożone są jego przyczyny oraz jak wiele
czynników wpływa na jego kształt. Stosując tę metodę, analizować można zarówno
wydarzenia historyczne, jak i współczesne, losy ludzi, funkcjonowanie instytucji, procesy
ekonomiczne i społeczne. Źródłem wiedzy o omawianych przypadkach mogą być artykuły
prasowe, relacje świadków, dokumenty prawne, pamiętniki, wywiady, a nawet literatura
piękna i filmy. Czasem stanowi wstęp do innych metod dydaktycznych - np. odgrywania ról,
rozwiązywania problemów, symulacji. W wersji bardziej rozbudowanej studium przypadku
składa się z dwóch elementów - opisu samego zjawiska i wyjaśnienia jego przyczyn oraz
przewidywania następstw i proponowania rozwiązań ujawniających się w nim konfliktów i
problemów.
Analiza materiału źródłowego – na zajęciach młodzi analizują:
artykuły prasowe, informacje radiowe i telewizyjne, sondaże i dane statystyczne;
historyczne teksty źródłowe.
Metoda ta nie należy do najłatwiejszych, trzeba jednak podkreślić, że ma ona ogromną
wartość. Korzystając z artykułów i notatek prasowych oraz innych źródeł dziennikarskich,
zapoznając się z wykresami i różnego rodzaju danymi statystycznymi młodzi ćwiczą
umiejętności wyszukiwania i selekcji informacji oraz krytycznej ich analizy, dowiadują się
także, jak oceniać ich wiarygodność (np. porównując zawartość dziennikarskich serwisów
badają zjawisko selektywności doboru informacji). Podczas lektury źródeł historycznych
istotną rolę odgrywa analiza kontekstu historycznego – młodzi zastanawiają się, nad
specyfiką danej epoki, sytuacją polityczną, w której dany tekst powstał, jego autorem itp.
Dywanik pomysłów należy do metod aktywizujących prowadzonych techniką dyskusji
w grupach. Jest to metoda oparta na wizualizacji, podczas której tworzony jest plakat (tzw.
dywanik) z pomysłami rozwiązania danego problemu.
W celu przeprowadzenia dyskusji w tej formie najlepiej podzielić grupę na zespoły
kilkuosobowe.
Należy przygotować:
1. tyle „dywaników”, ile będzie grup (dywaniki można wykonać wg instrukcji 1, podanej
poniżej) lub arkuszy szarego papieru;
2. miejsce do powieszenia „dywaników” (ściana, tablica magnetyczna, szafa...);
3. po kilka pasków papieru na każdą osobę (przygotowane np. wg instrukcji 2) lub
kolorowe, samoprzylepne karteczki;
4. pisaki grubo piszące;
5. taśma klejąca lub magnesy czy patafix (specjalna masa mocująca);
6. naklejki samoprzylepne w trzech kolorach lub trzech kształtach (można użyć naklejek
do metkownic).
Instrukcja 1 – wykonanie dywanika
Instrukcja 2 - paski
suma
punktów
ocena
około 45 cm (długość arkusza papieru o formacie A3)
Po czynnościach wstępnych przystępujemy do dyskusji najczęściej w pięciu FAZACH:
I. ROZPOZNANIE PROBLEMU – 5 min + 5 min prezentacja
II. PROPOZYCJA ROZWIĄZAŃ PROBLEMU – 5 min + 5 min prezentacja
III. DEKLARACJA INTENCJI – 5 min + 5 min prezentacja
IV. EWALUACJA – 5 min
V. PODSUMOWANIE – 5 min
Dyskusję prowadzi się na określony temat (z reguły kontrowersyjny), aby znaleźć przyczyny
problemu, poznać stanowisko innych osób, poszukać dróg rozwiązania problemu,
wynegocjować optymalny sposób realizacji wybranego rozwiązania. Jeśli temat zajęć spełnia
przynajmniej dwa z powyższych warunków, to możemy zastosować metodę „dywanika
pomysłów” w postaci pełnej lub uproszczonej. Szczególnie dobre efekty daje użycie tej
metody, gdy oczekujemy, że w wyniku dyskusji nastąpi konkretne działanie.
Do zastosowania dywanika pomysłów pasują więc najbardziej tematy, które możemy
rozważać w następujący sposób:
Rozpoznanie przez uczestnika dyskusji przyczyn
powstania problemu lub zjawiska
Dlaczego tak się dzieje?
Szukanie przez uczestnika ogólnych rozwiązań
Co należy (należałoby) uczynić, aby polepszyć tą sytuację?
Zobowiązanie do działania każdego uczestnika dyskusji
Co ja zrobię już jutro, aby polepszyć tę sytuację?
Pamiętajmy, aby zapoznając uczestników z zasadami pracy tej metody, nie zaznajamiać ich
ze wszystkimi fazami, lecz omawiać tylko następny etap. Dzięki temu dyskutanci podają
możliwości rozwiązania problemu w sposób bardziej naturalny.
Szczególną wartością dydaktyczną dywanika pomysłów jest przejście dyskutujących
uczestników od fazy rozpoznania problemu (dlaczego tak się dzieje?), poprzez ogólne
pomysły na jego rozwiązanie, zaproponowanie, co inne osoby lub instytucje powinni zrobić
(co należałoby zrobić?) do fazy intencji własnych (co ja mogę, już od jutra zrobić w tej
sprawie?)
Metodę dywanika pomysłów można wykorzystać zarówno do rozwiązywania problemów
dydaktycznych jak i wychowawczych.
Oprócz powyżej opisanych głównych metod aktywnych przedstawiamy ćwiczenia i
techniki, dzięki którym twoja grupa stanie się bardziej zaangażowana w działanie.
Runda bez przymusu
Opis. Zwrócenie się do każdego uczestnika po
kolei z prośbą o zabranie głosu lub powiedzenie:
Pasuję.
Cel. Umożliwienie każdemu wypowiedzenia się
oraz stworzenia sytuacji, w której podopieczni
odpowiedzialnie decydują o sobie.
Metoda ta może być przydatna podczas
Metoda wzmaga słuchanie - uważnie słuchamy wprowadzania młodzieży w tematykę, w
co mówią inni.
czasie wyboru tematu i problemów,
Metodę można stosować do całego zespołu lub planowania działań i podsumowania
jego części. Umożliwia uczestnikom poznanie projektu.
różnorodnych opinii. Można z niej korzystać
wtedy, gdy mamy różne zdania na ten sam temat
lub gdy część osób nie zabiera głosu.
Zdania podsumowujące
Metoda ta może prowadzić do dyskusji
Opis. Użycie zdań zaczynających się od takich podsumowującej projekt. Przydaje się też
czasie
podsumowywania
przez
zwrotów, jak: Dowiedziałem się, że..., Zaczynam w
realizacji
konkretnego
się zastanawiać..., Zaskoczyło mnie, że..., które uczestników
pomagają
młodym
ludziom
wyciągnąć działania lub zadania.
najważniejsze wnioski lub zdobyć nowe
doświadczenie.
Cel. Nauczanie młodzieży formułowania
wniosków oraz wyrobienie nawyku uczenia się
na podstawie zdobytego doświadczenia.
Ważne jest wyrobienie w uczestnikach
umiejętności
samodzielnego
wyciągania
wniosków z doświadczenia, co pozwala im
chwytać sens tego, co robią, skłania do
autorefleksji.
Zapytaj kolegę
Opis. Podopieczni, którzy potrzebują pomocy,
najpierw proszą o nią kolegę lub koleżankę.
Cel. Wzmocnienie poczucia wzajemnego
wspierania się uczniów oraz oszczędzanie czasu Metodę
tę
można
wykorzystać
i energii opiekuna.
wprowadzając uczestników w tematykę
projektu. Opiekun może się też umówić z
podopiecznymi, że zanim zwrócą się o
Gdy uczestnik projektu prosi o wskazówki pomoc do niego podczas konsultacji w
trakcie realizacji zaplanowanych działań,
warto powiedzieć: Zapytaj kolegę.
najpierw zapytają dwie inne osoby.
Metoda ta pomaga budować w grupie atmosferę
wzajemnego szacunku i cenienia siebie
nawzajem, przez co zespół staje się zdrową,
związaną ze sobą społecznością. Uświadamia
młodym ludziom, że każdy w zespole może być
kolegą lub koleżanką, jeśli tylko jest właśnie w
taki sposób postrzegany.
Wymiana w parach
Metoda ta będzie przydatna podczas
wprowadzania w tematykę, w czasie
wyboru tematu i problemów, planowania
działań i ich realizacji i podsumowania
Opis. Młodzi dobierają się w pary i w nich projektu.
dzielą się swymi poglądami.
Cel. Ćwiczenie wyrażania swoich poglądów i
słuchania innej osoby.
Zachęcanie młodych do rozmowy o własnych
pomysłach
znakomicie
mobilizuje
do
aktywności. Wymiana w parach skłania do
sformułowania myśli, które być może nie były
jeszcze dosyć klarowne.
Metodę tę można stosować aby wymienić
opinię, w trakcie dyskusji, aby zmobilizować
uczniów do większej aktywności.
Ożywić dyskusję
Opis. Opiekun kończy dyskusję, zanim uwaga
podopiecznych zacznie się rozpraszać.
Metoda ta może być przydatna podczas
Cel. Zaangażowanie w dyskusję całego zespołu. wprowadzania w tematykę oraz w czasie
wyboru tematu i problemów.
Prowadzenie dyskusji ma sens do momentu, w
którym uczestnicy są jeszcze na niej skupieni.
Jeśli widzimy rozprzężenie można zarządzić
głosowanie.
Komunikat doceniam to
Metoda ta może być przydatna na
Opis. Stwierdzenie, które komunikuje
rzeczywiście w uczniu doceniamy.
każdym etapie realizacji projektu, w
sytuacjach kiedy spotyka się opiekun
co
projektu ze swoją grupą, także podczas
podsumowania realizacji projektu.
Cel. Uświadomienie młodym ludziom, że
przynajmniej jeden dorosły go docenia.
Chwaląc korzystam z komunikatu typu Ja.
Wyrażam w ten sposób swoje osobiste zdanie i
autentyczne uznanie.
Pochwały i nagrody dla wszystkich
Opis. Chwalenie i nagradzanie grupy jako
całości.
Cel. Zachęcanie wszystkich
lekceważenie
kogokolwiek,
scementowania grupy.
uczniów
dążenie
bez
do Metoda ta może być przydatna przede
wszystkim podczas podsumowywania
projektu.
Pochwały i nagrody skierowane do grupy, która
na nie uczciwie zapracowała nie wywołują
zazdrości. Nikt nie czuje się pominięty,
przeciwnie - wzmacnia się więź między
uczniami.
Budowanie ducha grupy
Opis. Opiekun wygłasza komentarze, które mają
Metoda ta może być przydatna przede
wszystkim
podczas
monitorowania
projektu oraz podczas udzielanych
na celu wzbudzenie we wszystkich uczestnikach konsultacji.
poczucie
własnej
wartości,
aktywności,
inteligentnej
samodzielności,
chęci
do
współdziałania w grupie oraz świadomej,
otwartej, poszukującej postawy. Są to
komunikaty: Doceniam to, Podoba mi się,
Jestem z tobą, Rozumiem, co czujesz, Ja też
czasami mam kłopoty, Cieszę się kiedy…,
Dziękuję ci za…, Podziwiam cię za… itp.
Cel.
Pobudzenie
wzrostu
aktywności,
samodzielności, integracji i świadomości grupy.
Co nowego, co dobrego…
Opis. Zachęcenie młodych by podzielili się z
innymi tym, co nowego lub dobrego zdarzyło
się w ich życiu.
Metodę tę mogą stosować sami uczestnicy
podczas spotkań zespołu na wszystkich
Cel. Skupienie uwagi uczestników i stworzenie etapach realizacji projektu.
w zespole dobrej atmosfery.
Metoda ta buduję atmosferę bezpieczeństwa, a
ponadto pomaga w skupieniu uwagi i uczy ich
wzajemnego słuchania.
Metodę tę mogą stosować sami uczestnicy
podczas spotkań zespołu na wszystkich
etapach realizacji projektu. Przydatna
podczas sytuacji konfliktowych, gdy
Opis. Młodzi anonimowo zapisują osobiste
pojawiają się trudności związane z
przemyślenia i odczucia, których doznali w
wywiązywaniem się z obowiązków i
danym momencie.
powierzonych ról.
Karty myślę/czuję
Cel. Rozwijanie samoświadomości oraz
tworzenie
pełnej
szacunku
więzi
we
wzajemnych relacjach.
Zadania w grupach, zmiana grup
Opis. Podopieczni zastanawiają się nad
problemem w małych grupach zadaniowych, a
potem zmieniają grupy i wymieniają się Metodę tę mogą stosować sama młodzież
pomysłami zanotowanymi w pierwszej grupie. podczas spotkań zespołu na wszystkich
etapach realizacji projektu.
Cel.
Utrzymanie
zaangażowania.
wysokiego
poziomu
Grupa wsparcia
Opis. Kilkoro podopiecznych regularnie pracuje
w tym samym składzie, zapewniając sobie
wzajemne wsparcie.
Metodę tę będą nieświadomie stosować
Cel. Zapewnienie wszystkim młodym ludziom sami podopieczni podczas spotkań zespołu
poczucia przynależności do grupy i wsparcia ze na wszystkich etapach realizacji projektu.
strony rówieśników. Dzięki tej metodzie buduje
się
społeczność
zespołową
sprzyja
nawiązywaniu
przyjaźni
i
kształtuje
umiejętności utrzymywania dobrych stosunków
z innymi oraz wywiązywania się z codziennych
obowiązków.
Metoda ta pomaga nauczyć jak odróżnić myśli
od uczuć, pomaga uświadomić sobie swoje
uczucia i uporządkować je przed następnym
spotkaniem. Wzmacnia samoświadomość i
samoakceptację.
*Na
podstawie
materiałów
z
programu
http://www.ceo.org.pl/portal/b_koss_doc?docId=44537
Koss
on-line,
CEO,
* Na podstawie publikacji Merilla Harmina Duch klasy. Jak motywować uczniów, Biblioteka
Akademii SUS, CIVITAS, Warszawa 2004,
*A.Węglarz,
Metody
aktywizujące
[on-line].
Dostępne
http://www.awans.net/strony/dydaktyka/weglarz/weglarz2.html
w
internecie:

Wybrane metody aktywizujące w pracy z młodzieżą.

Transkrypt

Podobne dokumenty

Metoda projektu w bibliotece

Tytuł: Nauka aktywnego czytania Program: Literacki atlas Polski

wypromuj swoją bibliotekę - mirska

Tytuł: Praca w grupie, role grupowe. Program: Kulturalnie i

Tytuł: W kręgu kultury niemieckiej – Spór o zabytek Scenariusz

Przeprowadź z młodzieżą „burzę mózgów” na temat: Co możemy

Tytuł: Scenariusz uroczystości z okazji Święta Niepodległości Autor

opowiem hist twojego miasta Hajdukiewicz