Sprawozdanie z konferencji - Pomorskie Biuro Planowania

SPRAWOZDANIE
z przebiegu I Konferencji Regionalnej zorganizowanej w ramach przygotowania
„Strategii Zintegrowanego Zarządzania Obszarami Przybrzeżnymi Województwa
Pomorskiego” w Krokowej w dniu 27 października 2006 roku.
Organizatorzy: Marszałek Województwa Pomorskiego, Wojewódzkie Biuro Planowania
Przestrzennego w Słupsku, Zakład Oceanografii Operacyjnej Instytutu Morskiego w Gdańsku
Uczestnicy: Naczelnik Wydziału w Ministerstwie Gospodarki Morskiej, wicemarszałek Województwa Pomorskiego, dowódca IX Flotylli Mar. Wojennej w Helu, dyrektor Biura Posła na
Sejm RP Kazimierza Kleiny, wicedyrektorzy i pracownicy Urzędów Morskich Gdyni i Słupska,
wicedyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku, dyrektorzy i pracownicy Słowińskiego Parku Narodowego i Parków Krajobrazowych – Nadmorskiego i Mierzei Wiślanej, dyrektor Stacji Morskiej UG w Helu, przedstawiciel RDLP w Gdańsku, burmistrzowie i
wójtowie gmin nadmorskich oraz reprezentujący ich urzędnicy (pełna lista obecności w załączniku).
Obrady Konferencji prowadził Krzysztof Wojcieszyk, dyrektor Wojewódzkiego Biura Planowania Przestrzennego w Słupsku – jednostki organizacyjnej Województwa Pomorskiego.
We wprowadzeniu do problematyki wicemarszałek Województwa Pomorskiego Mieczysław
Struk podkreślił, że Samorząd Województwa Pomorskiego widzi ogromną potrzebę koordynacji działań między „interesariuszami” strefy przybrzeżnej województwa, gdyż jej brak skutkuje niedostatecznym wykorzystaniem szans gospodarczych, szkodami dla środowiska naturalnego i konfliktami społecznymi. Bardzo ważne jest, aby budowanie Strategii odbywało się
w procesie uspołecznionym. Niezbędne jest uświadomienie zwłaszcza skali następujących
zjawisk:

bardzo silnej presji niektórych inwestorów na budowanie obiektów wypoczynkowych,
czy apartamentów prawie na plażach nadmorskich,

rosnącej popularności energetyki wiatrowej, która zagraża masową i nieskoordynowaną lokalizacją elektrowni w atrakcyjnych obszarach przybrzeżnych (morza i lądu co sprzyja generowaniu i narastaniu konfliktów społecznych),

wrażliwości przyrodniczej pasa nadbrzeżnego (szczególnie wybrzeża klifowe).
Konieczne jest wypracowanie polityki akceptującej potrzeby zarówno ludzi jak i środowiska.
Należy przystosować doświadczenia europejskie do warunków polskich. Silny nacisk należy
położyć na aktywny udział społeczeństwa (w tym uczestników Konferencji) we wspólnym
tworzeniu Strategii.
Założenia powstającej Narodowej Strategii ZZOP przedstawił w imieniu Departamentu Ładu
Przestrzennego i Architektury w Ministerstwie Budownictwa dr Andrzej Cieślak z Urzędu
Morskiego w Gdyni. Przybliżył definicję oraz zasięg obszaru objętego przewidywanym ZZOP.
Uznał m.in., że dla wieloaspektowej współpracy potrzebne jest wzajemne zrozumienie, a do
tego z kolei niezbędna jest wszechstronna wiedza interdyscyplinarna. Stąd wynika również
potrzeba systemu monitoringu (systematycznego pomiaru zjawisk). Uzyskiwane informacje
muszą być czytelne i ogólnie dostępne, by proces zarządzania można było kontynuować.
Istotne jest by posługiwać się rzetelną wiedzą, nie mitami. Prelegent poinformował, że Polska ma za sobą I etap prac nad wskaźnikami postępu realizacji ZZOP. Unaocznił, że wprawdzie zbiera się wiele danych, nie są one jednak na bieżąco przetwarzane i analizowane! Jako jeden z nielicznych krajów posiadamy Strategię ochrony brzegów morskich i związaną z
nią ustawę. Dla skuteczności zarządzania potrzebna jest m.in. wypracowana polityka administracji rządowej i samorządowej. Wśród jej celów wymienił: podniesienie bezpieczeństwa
transportu na lądzie i morzu, zapewnienie właściwego stanu środowiska, stworzenie szans
1
na nowe sposoby korzystania z obszaru morskiego i in. Na zakończenie podkreślił wagę
włączania problematyki morskiej do planów zagospodarowania przestrzennego oraz określenia podmiotów uczestniczących w zarządzaniu obszarami przybrzeżnymi, tak by były
komplementarne i wreszcie określenie „interesariuszy”, którzy byliby odpowiedzialnymi
uczestnikami procesu zarządzania.
Krzysztof Wojcieszyk przedstawił przygotowaną przez Wojewódzkie Biuro Planowania
Przestrzennego w Słupsku prezentację pt: Uwarunkowania ZZOP w województwie pomorskim – załączona w materiałach konferencyjnych.
Juliusz Gajewski (Instytut Morski w Gdańsku, Zakład Oceanografii Operacyjnej) przedstawił
prezentację pt: Do czego są nam potrzebne wskaźniki zrównoważonego rozwoju w Zintegrowanym Zarządzaniu Obszarami Przybrzeżnymi – załączona w materiałach konferencyjnych.
Katarzyna Woźniak (Dyrektor Słowińskiego Parku Narodowego) w głosie polemicznym
zwróciła uwagę, że nie wszystkie przedstawione przez referenta wskaźniki obiektywnie oddają rzeczywistość obszarów nadmorskich, stwarzając wrażenie, że obszary objęte prawną
ochroną przyrody stanowią nieprzyjazną barierę w zagospodarowaniu. Dalszy ciąg polemiki
przeniesiono na forum dyskusji panelowej.
Marcin Grzybiński (Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku), kierownik
projektu INTERREG III B CADSES „PLANCOAST” przedstawił genezę, założenia i cele projektu, z którego środków współfinansowana jest powstająca Strategia (prezentacja załączona
w materiałach konferencyjnych).
Dyskusje panelowe
Panel 1: Prawo obowiązujące w obszarach przybrzeżnych źródłem konfliktów o przestrzeń –
moderator Krzysztof Wojcieszyk
Dyskusji towarzyszyła prezentacja zdjęć – przykładów patologicznego zagospodarowania i
degradacji walorów obszarów przybrzeżnych z terenu miast Ustka i Hel.
Bardzo ożywiona dyskusja, w której udział wzięło kilkunastu uczestników, ogniskowała się
wokół postawionej tezy: to prawo obowiązujące w obszarach przymorskich jest głównym
źródłem konfliktów o przestrzeń. Poglądy na jej zasadność nie były zgodne – szczególnie
kwestionowali ją przedstawiciele Urzędu Morskiego w Gdyni, którzy zwracali uwagę na konflikty na podłożu kultury osobistej stron sporu (głównie obywateli). Wiceburmistrz Ustki, nie
negując sprawczej roli przepisów prawa w powstawaniu konfliktów, akcentował też presję
ekonomiczną, nadrzędną potrzebę zysku w gospodarce wolnorynkowej. W dyskusji wyraźnie
wystąpił motyw sprzeczności (pozornej?) zadań nałożonych prawem na różne podmioty administracja morska, powołana do zabezpieczenia brzegu morskiego i żeglugi, nie jest zobowiązana do podnoszenia atrakcyjności turystycznej przestrzeni miejskiej, co z kolei leży w
interesie samorządów.
Jeden z uczestników dyskusji postawił tezę, że administracja rządowa jest niewrażliwa
(mniej wrażliwa?) na doraźną koniunkturę polityczną (potrzeba zbierania głosów wyborczych
przez samorządy) i dysponuje bardziej obiektywnym, perspektywicznym oglądem różnych
problemów. Jako replika tego głosu pojawił się temat czerpania przez agendy Skarbu Państwa doraźnych korzyści z własności terenów (zyskowne dzierżawy, sprzedaż spekulantom)
w sytuacjach, gdy zadania niegdyś z nimi związane (bezpieczeństwo Państwa, funkcje portowe) wygasły. Mogłyby być one przekazane samorządom, dla wykonywania ich zadań własnych - kompleksowego wykorzystania z pożytkiem dla środowiska, mieszkańców i lokalnego biznesu, w oparciu o sporządzone miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
(mpzp). Dotyczy to również terenów użytkowanych niegdyś przez - dziś upadłe - wielkie przedsiębiorstwa gospodarki morskiej – stocznie, firmy połowowe, którymi dysponują sądy i syndycy,
całkowicie niewrażliwi na walory środowiska oraz nierzadko także interes społeczny.
2
W podsumowaniu tej części dyskusji prowadzący stwierdził, że ujawnione konflikty i różne
spojrzenia na przyczyny ich powstawania oraz możliwości rozwiązywania czynią absolutnie
niezbędnym intensyfikację kontaktów między urzędami, przygotowanie i wdrożenie procesu
ZZOP jest niekwestionowaną potrzebą. Podsumowanie uzupełnił M. Buraczyński – projektant urbanista - który zauważył, że „każdy obszar ze swej natury jest wielofunkcyjny, zagospodarowanie pogodzić można jedynie w formie negocjacji i kompromisów, gdyż walory estetyczne nie są uregulowane prawnie - prawo nie ma estetyki”. Urząd Morski w Gdyni podkreślił jeszcze raz, że – jego zdaniem - przepisy prawa nie zabraniają kompromisów, nie są
więc, same w sobie, źródłem konfliktów.
Jako ewidentny przykład konfliktogennego prawa prowadzący dyskusję odczytał przepisy
Prawa Wodnego, uznające cały obszar pasa nadbrzeżnego za obszar bezpośredniego zagrożenia powodzią i wprowadzające drastyczne ograniczenie wszelkiej działalności inwestycyjnej – uzależnienie każdej decyzji budowlanej od zgody Urzędu Morskiego. Urząd nie
uznał tych przepisów za istotną przeszkodę, uzasadniając to życzliwym podejściem do inwestorów, wyrażonym znaczną (po kilka dziennie) liczbą decyzji pozytywnych. Jednak prowadzący dyskusję uznał kwestionowane zapisy za uzależniające działalność inwestycyjną od
woli urzędnika, (Dyrektor Urzędu może…) zaś wójt gminy Kosakowo – za mitręgę, która mimo dobrej woli urzędników, której w tej sytuacji nie kwestionuje, zmusza mieszkańców do
pielgrzymek z prośbą o zgodę na wybudowanie garażu na własnej posesji. Obecny z-ca dyrektora RZGW stwierdził, że do tej pory nie było zasadniczych konfliktów wywołanych tym
zapisem, zwracającym uwagę, że inwestycje w obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią są niebezpieczne. Ta kwestia jest bezdyskusyjna, pozostaje jednak wątpliwość dotycząca tak szerokiego zakresu ograniczeń: cały pas nadbrzeżny, w tym zainwestowane obszary nadmorskich miast i miejscowości wypoczynkowych. Urząd Morski potwierdził poniekąd dyskusyjność przepisu, informując o swoim wniosku ograniczającym „teren bezpośredniego zagrożenia powodzią” do pasa technicznego, jednak to Ministerstwo Środowiska przeforsowało obecny zapis.
Tę część dyskusji podsumowało stwierdzenie, że sytuacja ta jest dobrym przykładem współdziałania instytucji – a więc początków ZZOP – w obliczu niedoskonałego prawa.
Kolejnym wątkiem, jaki został wywołany, był wpływ samorządów (a raczej jego brak) na działalność inwestycyjną prowadzoną na terenach zamkniętych, pozostających we władaniu
agend Państwa (Wojsko, PKP, Straż Graniczna, MSW…). Skrajnym przypadkiem takiej „samowoli” jest temat „tarczy antyrakietowej”, której realizacja może mieć katastrofalny wpływ
na stan środowiska i atrakcyjność turystyczną obszaru. Dziwić musi, że wiele działań realizowanych „w interesie Państwa” przez jego agendy, ma w pogardzie większość przepisów
regulujących zasady gospodarowania i zwyczajnego współżycia społeczności i instytucji.
Pojawiały się np. pomysły lokalizacji na Cyplu Helskim – unikatowym zespole przyrodniczo
kulturowym – kompleksów więziennictwa. W ten sposób dyskusja powróciła niejako do początku.
Z-ca Burmistrza Władysławowa zwrócił uwagę na potrzebę objęcia ZZOP również wód przybrzeżnych, ze względu na powstające tam konflikty na płaszczyźnie rybołówstwo-turystykaochrona środowiska np. na terenie Zatoki Puckiej. Urząd Morski w Gdyni poinformował, że w
ramach projektu „PlanCoast” zostanie również opracowany plan zagospodarowania przestrzennego Zatoki Puckiej. Według prowadzącego - może jednak pojawić się problem prawny, gdyż Ministerstwo Infrastruktury zaniechało prac nad rozporządzeniem regulującym planowanie przestrzenne na morskich obszarach przybrzeżnych.
Gorąca – chwilami nawet bardzo – dyskusja, toczyła się jednak w atmosferze wspólnoty problemów i jednoznacznie potwierdziła tak niedosyt kontaktów na tym szczeblu, jak też niekwestionowaną potrzebę dalszego ich organizowania w ramach procesu tworzenia Strategii ZZOP.
Panel 2: Planowanie przestrzenne narzędziem ZZOP – nadzieje i zagrożenia – moderator dr
inż. arch. Feliks Pankau (Z-ca Dyrektora Departamentu Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego)
3
Tezy wprowadzające sformułowane przez moderatora:
OBAWY I ZAGROŻENIA

każda działalność odbywa się w czasie i w przestrzeni,

wartość przestrzeni nadaje człowiek,

relacje do przestrzeni odbywają się w dwóch kierunkach:
1. dokonywanie zmian
2. zachowywanie wartości,

użytkowanie to suma działań poszczególnych podmiotów o różnym punkcie widzenia z jednej strony są to potrzeby społeczeństwa, ale również chęć osiągnięcia zysków
przez podmioty gospodarcze,

jakie istnieją podmioty i regulacje ich działań?
Działalność, która ma być koordynowana odbywa się poprzez zmiany w środowisku, przy
czym styk środowisk morze – ląd charakteryzuje się szczególną atrakcyjnością i wrażliwością. Zadaniem gospodarki przestrzennej jest wdrażanie polityki przestrzennej gwarantującej
utrzymanie ładu przestrzennego, efektywności gospodarki, zapewnienie wartości kulturowych i wartości środowiska, w tym trwałości systemu przyrodniczego (ważne umiejętne złożenie wymienionych aspektów). Polityka ta może być:

bierna- reakcja tylko na konkretną potrzebę, opracowuje się wtedy np. miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego dla wskazanego terenu, lub wydaje decyzję o warunkach zagospodarowania terenu

czynna, kiedy samorząd chce kreować rozwój; co wymaga:
1. wyznaczenia określonych celów
2. procesu proponującego instrumenty realizacji
3. określenia kosztów realizacji
4. wykorzystywania podejścia strategicznego, ponieważ rozwój ma być długotrwały
5. potrzeba różnych środków do realizacji konkretnych przedsięwzięć
6. konieczność działań prewencyjnych, bo dotychczasowe wartości mogą być utracone


Zarządzanie wymaga:
1. formułowania celów
2. planowania stanów docelowych
3. organizowania działalności
4. motywowania innych, by nie tworzyły się konflikty
5. monitoringu i kontroli
Struktury organizacyjne na lądzie i na morzu są odmienne (morze – wyłącznie domena
państwa, ląd – samorządy)
NADZIEJE



Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego – to akty prawa miejscowego
powiązane z innymi narzędziami planistycznymi, takimi jak: studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, plan zagospodarowania przestrzennego województwa (lecz w tym wypadku tylko co do zakresu inwestycji celu publicznego); plany miejscowe muszą być zgodne z przepisami prawa;
Czy miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego są narzędziem ZZOP? –
raczej w bardzo ograniczonym stopniu, ponieważ nie zawierają sfery rozwoju gospodarczego, ujawnianego w dokumentach innego rodzaju (jednak należy zwrócić uwagę,
że w przypadku województwa pomorskiego przyjęto jako kryterium realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego zgodność z zapisami planu zagospodarowania województwa, strategią rozwoju energetyki, programem ochrony środowiska, itp.)
Minister ds. środowiska, powołany został przez Premiera na przewodniczącego
zespołu, który ma wypracować drogę całościowego integrowania systemu planowania przestrzennego w Polsce; jego rolą ma być dbałość o łączenie różnych
aspektów, ma też raportować o efektach;
4




pomocne w łączeniu zagadnień z różnego typu dokumentów mogą być również coraz
szerzej wymagane oceny oddziaływania na środowisko;
projekty zmian przepisów prawa przewidują m.in. możliwość wycofania decyzji o warunkach zagospodarowania terenów wydawanych przez gminy, dla których w świetle
obecnego prawa nie ma obowiązku zgodności z dokumentami wyższego rzędu, i które
często nie uwzględniają wielu aspektów,
podejmuje się próbę wydzielania obszarów funkcjonalnych i problemowych wyłącznie w
zakresie zagospodarowania przestrzennego, lecz ich katalog nie będzie pełny, ponieważ brakuje oparcia o gospodarkę czy przyrodnicze obszary chronione,
pojawiła się koncepcja tzw. konferencji negocjacyjnej – jest to pomysł uzyskiwania
uzgodnień dokumentów planistycznych z przedstawicielami różnych instytucji w ramach wspólnego spotkania (nie przewiduje się niestety udziału w jej składzie podmiotów gospodarczych). Rolą konferencji byłoby przedstawienie bardziej zintegrowanych
uwag. Na ich podstawie wójt wprowadzałby zmiany w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
GŁOSY W DYSKUSJI:

W nowej ustawie o planowaniu przestrzennym mówi się już więcej o obszarach morskich,

Brak dostępnych danych dotyczących linii podstawowej brzegu morskiego – gminy nie
wiedzą dokładnie, gdzie zaczyna się morze terytorialne,

Przewidywane zmiany przepisów prawa idą w kierunku, by wszystkie drogi mogły być
realizowane poza miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego; również
decyzje pod drogi będą mogły być wydawane niezależnie, pomimo że miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego nie stracą mocy – takie działanie będzie stanowić
wyłom w zintegrowanym zarządzaniu,

Częstokroć brak możliwości wprowadzania do planów miejscowych zapisów o skoncentrowanym osadnictwie, bo nierzadko deweloper kupuje najpierw grunt i wtedy to
właśnie podmiot gospodarczy, a nie gmina, decyduje jaki będzie przyszły kształt przestrzeni, nie zważając niejednokrotnie na programy ochrony środowiska czy obszary
chronione,

Problem dla gmin stanowi wykup działek agencyjnych przez inwestorów prywatnych,
gminy nie mają tam zwykle pełnej infrastruktury i brakuje na nią środków,

Nie zawsze jest dobrze, gdy gmina ma dużo terenów objętych planami (częste zmiany
potrzeb), lecz często samorząd gminny musi się zachowywać jak podmiot gospodarczy
– tzn. uruchamiać dużą ilość terenów, by ściągnąć więcej podatków. I to nie zawsze się
udaje, ponieważ często brak jednak infrastruktury czy odpowiedniego dojazdu, więc
inwestor idzie tam gdzie zaoferują mu lepsze warunki,

Racjonalnie działająca gmina powinna wyprzedzać planami zapotrzebowanie, lecz nie
za bardzo, gdyż wtedy rynek, a nie gmina decyduje o kształcie przestrzeni.

Problemy związane z lokalizacją elektrowni wiatrowych:
1. samorządy są zainteresowane ich lokalizacją ponieważ liczą na wpływy z podatku
– 2% wartości budowli /rok,
2. właściciele nieruchomości na których stanie siłownia zadowoleni z dochodów z
dzierżawy działki,
3. przyrost miejsc pracy
4. zawiść sąsiadów, u których nie postawiono siłowni,
5. inwestorzy turystyki są przeciwni elektrowniom wiatrowym, chociaż badania zagraniczne w krajach gdzie energetyka wiatrowa rozwija się bardzo dynamicznie nie
potwierdzają ponoć odpływu turystów z terenów sąsiadujących z wiatrakami,
6. park wiatrowy zrealizowany koło Gnieżdżewa w gm. Puck blokuje jednak możliwość odciążenia pasa przymorskiego i hamuje rozwój przestrzenny w jego obrębie
i w sąsiedztwie
5
7.
8.





siłownie wiatrowe pracują tylko wtedy , kiedy wieje wiatr – nie można wykluczyć że
wkrótce pojawi się przy nich inny rodzaj elektrowni który te braki uzupełni i nie wiadomo jakie będą tego skutki,
świeżo uchwalona Strategia rozwoju energetyki w woj. pomorskim podkreśla m.in.
duże możliwości wykorzystania energii uzyskane poprzez jej oszczędne zużycie,
oraz możliwość pozyskiwania energii odnawialnej z innych źródeł niż wiatr; dokument wskazuje również ograniczenia dla lokalizacji elektrowni wiatrowych (na stronie internetowej Samorządu Województwa Pomorskiego dostępne jest Studium
możliwości lokalizacji energetyki wiatrowej),
Czy mamy czas na rozmowy i porozumienia, gdy płyną pieniądze, które można pozyskać? Niebezpieczeństwo stwarza też presja uzyskanych środków, które trzeba niezwłocznie wykorzystać, zatem niezbędne bywa wydanie decyzji lokalizacyjnej na realizację przedsięwzięcia, nierzadko bez analizy jego sensowności,
Obecnie nie ma obowiązku uzgadniania planów obszarów morskich z sąsiadami na lądzie,
Jak daleko wchodzi się obecnie w miejscowych planach przestrzennych w obszar
morski (tylko do granicy lądu), i jakie przewiduje się w tym względzie propozycje?
Byłoby dobrze, aby opracować plany na całe obszary morskie, a nie dla ich wybranych
fragmentów,
Rada ZZOP mogłaby wypracować wskazania, które potem mogłyby być stosowane w
praktyce, a jednocześnie pozwalałyby dochodzić do porozumienia i osiągania wysokiego poziomu korzyści,
Panel 3: ZZOP – Pomiar zaawansowania ZZOP oraz zrównoważonego rozwoju w obszarach
przybrzeżnych – moderatorzy Juliusz Gajewski i Andrzej Cieślak (Instytut Morski w Gdańsku)
Na wstępie wśród uczestników panelu wywiązała się dyskusja nad skutkami lokalizacji farm
wiatrowych w obrębie obszarów przybrzeżnych. Przeważająca część uczestników podkreślała negatywny wpływ EW na samopoczucie i zdrowie ludności żyjącej w sąsiedztwie wiatraków, zwłaszcza w zasięgu migającego cienia ich skrzydeł i szumiącego wirnika (K. Woźniak).
Jako mniej ważne, chociaż także istotne podkreślono negatywne oddziaływanie elektrowni
wiatrowych na awifaunę i krajobraz. Odmiennego zdania była reprezentantka środowiska
urbanistów – autorów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla farm wiatrowych, która uzależniła stopień uciążliwości wiatraków od ich lokalizacji, w tym szczególnie
zachowanej odpowiedniej odległości od terenów zamieszkanych. Podniesiono także kwestię
degradacji krajobrazu przez farmy lokalizowane na otwartym morzu – choć przeważały głosy, że odległość ok. 8 mil morskich wydaje się być odległością wystarczającą, aby obiekty
były niewidoczne z brzegu. Końcowym wnioskiem zamykającym dyskusję o wiatrakach było
stwierdzenie, że to Krajowa Strategia ZZOP powinna określić, czy chcemy wiatraków w strefie nadmorskiej czy nie (A. Cieślak).
Na początku prezentacji Listy wskaźników prowadzący poinformowali, że, powstała ona na
podstawie bardzo wielu światowych i europejskich wskaźników dotyczących gospodarowania
na obszarach przybrzeżnych. Ich propozycje zostały zgłoszone w początkowej fazie tworzenia Listy przez liczne organizacje. Spośród propozycji wybrano 40 najbardziej odpowiednich
wskaźników, niestety duża ich część okazała się nadal niespójna lub trudna do porównań.
W międzynarodowym projekcie ZZOP:
1. Określono cele podporządkowane rozwojowi zrównoważonemu,
2. Określono dla każdego celu zestaw wskaźników, ale okazało się, że dla 27 wskaźników są różne miary,
3. Wywnioskowano, że analiza kilku wskaźników łącznie daje możliwość wyciągnięcia
bardziej trafnych wniosków (np. na temat struktury demograficznej) niż analiza pojedynczych wskaźników.
Wskaźniki mają służyć twórcom i realizatorom Strategii ZZOP do oceny osiągania celów, a
także sprawozdawczości europejskiej do raportowania zaawansowania postępu w osiąganiu
6
rozwoju zrównoważonego. Zadaniem wskaźników jest także m.in. wykazanie, że strefa przybrzeżna różni się od pozostałych obszarów.
Prezentacja wskaźników trwałego rozwoju Obszarów Przybrzeżnych
Przedstawiono wybrane wskaźniki służące ocenie realizacji celu: „ograniczyć dalszą zabudowę nie zabudowanego brzegu”. Ich analiza pozwala m.in. na określenie intensywności
zabudowy obszarów przybrzeżnych oraz na monitorowanie natężenia procesu dalszego ich
zabudowywania.
Analizowane wskaźniki:

Popyt na działki na obszarze przybrzeżnym - należy do wskaźników, których miara nie
odpowiada wskaźnikowi. Gęstość zaludnienia na obszarze przybrzeżnym oraz struktura ludności, w tym odsetek ludności żyjącej na Wybrzeżu w ludności województwa (jako pomiar antropopresji) nie odzwierciedla wielkości popytu na działki na brzegu morskim. Wzrost zabudowy letniskowej następuje najczęściej poprzez budowę tzw. „drugich domów” poza miejscem stałego zamieszkania ich właścicieli.

Ewidencjonowana liczba ludności na obszarze przybrzeżnym określana jest na podstawie miejsca stałego zameldowania i nie obejmuje ludności przebywającej sezonowo
na obszarze przybrzeżnym we własnych domach letniskowych;

Powierzchnia zabudowanego lądu – miarą tego wskaźnika jest procent zabudowanego
lądu i odległość od linii brzegowej. W obecnej chwili brakuje jednolitej metody umożliwiającej wiarygodne zbadanie miary tego wskaźnika na terenie poszczególnych krajów
objętych ZZOP;

Zapotrzebowanie na ruch drogowy w obszarze przybrzeżnym – miarą wskaźnika jest
wielkość ruchu na przybrzeżnych autostradach i ważniejszych drogach (znajomość wyników pomiaru ruchu jest szczególnie istotna dla gmin);

Presja rekreacji przybrzeżnej i morskiej – miarą wskaźnika jest ilość stanowisk cumowniczych dla jednostek rekreacyjnych. (na 1 km brzegu). Problemem dla Europy Zachodniej jest szybko wzrastająca liczba miejsc do cumowania (np. na Morzu Śródziemnym). Naszym natomiast problemem jest zapełnienie istniejących na polskim Wybrzeżu
marin oraz budowa nowych (A. Cieślak). Nasze cele nie zawsze są identyczne z celami
Zachodniej Europy (oni chcą pewne procesy ograniczać, my chcemy je pobudzać do
rozwoju). Znaczna część uczestników panelu wnioskowała, aby usunąć ten wskaźnik,
ponieważ jego wzrost jest z naszego punktu widzenia oceniany pozytywnie (jako pożądany), natomiast z punktu widzenia wysoko rozwiniętych krajów Europy Zachodniej –
negatywnie, jako wyraz rosnącej presji rekreacji na obszary przybrzeżne;

Przejmowanie ziemi przez intensywne rolnictwo – miarą wskaźnika jest odsetek terenów rolniczych uprawianych intensywnie. Panuje tendencja do odchodzenia od intensywnego rolnictwa w strefie nadmorskiej. Badanie zmian w pokryciu terenów, w tym
zamiany terenów rolniczych na nierolnicze możliwe jest w ramach projektu Corine Land
Cover 2000. Obecnie ze względu na możliwości satelity przyjęto do badań pas terenu
wzdłuż brzegu morskiego o szerokości 1 km (J. Gajewski).





Wnioski:
miara wielu wskaźników nie pozwala na obiektywną i wiarygodną ocenę procesu monitorowanego przy pomocy wskaźnika (uczestnicy panelu),
z uwagi na zróżnicowany stopień rozwoju krajów objętych ZZOP cele stawiane przez
Polskę nie zawsze są tożsame z celami Zachodniej Europy (uczestnicy panelu),
każdy kraj – uczestnik Programu powinien dokonać inwentaryzacji na poziomie krajowym i regionalnym, dokonać pomiaru wskaźników, a następnie na ich podstawie określić własne cele (A. Cieślak)
zaproponowano, aby wybrać wskaźniki przydatne dla warunków Polski (regionu) –
upriorytetyzować je (J. Gajewski),
ze względu na liczne polemiki i uwagi zgłaszane przez uczestników panelu w kwestii
dotyczącej rodzaju i formy wskaźników i ich miar, moderator zaproponował udostęp-
7
nienie uczestnikom panelu strony internetowej, zawierającej procedurę oraz proces dochodzenia do aktualnej Listy - celem zgłoszenia ewentualnych uwag oraz własnych
propozycji (wskaźników i ich miar).
Po wznowieniu obrad plenarnych, najpierw przedstawiono podsumowania dyskusji panelowych:
Panel 1 :



Prawo – w różnych swoich przejawach, również jako prawo własności identyfikowane z prawem do dowolnego tą własnością dysponowania - jest źródłem konfliktów w obszarach przybrzeżnych, jednak nie jedynym.
Pośród licznych podmiotów prawa publicznego jedynie Samorząd obciążono obowiązkiem zabiegania o dobrobyt gospodarczy i pomyślność społeczności lokalnej,
a to często naraża go na konflikty z administracją rządową i innymi agendami Państwa, lub przekracza jego możliwości;
Dobra wola i współpraca urzędów jest w stanie częściowo lub całkowicie złagodzić
niedostatki prawa, winna jednak być ujęta w ramy ZZOP, co stabilizowałoby jej
podstawy i mechanizmy.
Panel 2 :







Funkcje planów zagospodarowania przestrzennego ograniczone są do zagadnień
zabudowy i zagospodarowania terenu, a w marginalnym stopniu obejmują kwestie
gospodarcze, finansowe i środowiskowe,
Obecnie stworzono możliwość inwestowania ze środków unijnych bez potrzeby korzystania i związku z planowaniem przestrzennym,
Brak oceny wartości przestrzeni (= brak katastru) i przeniesienia ich do planów zagospodarowania przestrzennego,
Przewidywane zmiany w przepisach prawa mogą doprowadzić do wykreślenia niektórych dotychczasowych dokumentów planistycznych,
Decyzje planistyczne mogą być obecnie wydawane w sprzeczności ze studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i planem zagospodarowania przestrzennego województwa, ponieważ te dokumenty nie są
prawem. Likwidacja tych decyzji usunęłaby niebezpieczeństwo nieprawidłowości,
w tym także dla ZZOP,
Można się spodziewać, że coraz więcej elementów wyłączanych będzie z systemu
planowania przestrzennego - dotyczy np. dróg aż nawet po drogi gminne. Decyzja
lokalizacyjna staje się od razu dokumentem do realizacji(!), a sporządzana ocena
jej oddziaływania na środowisko jest tylko dokumentem formalnym o słabym wpływie na poprawki w treści decyzji,
Planowanie przestrzenne pozostaje jednym z narzędzi planowania, ale niedoskonałym i niepełnym;
Panel 3 :


Wskaźniki zrównoważonego rozwoju formułowano głównie w okresie „starej 15”
EU. Obecnie wskazane są przesunięcia między celami, ponieważ w Polsce i państwach „nowej unii” niektóre wskaźniki oznaczają inny rodzaj trendu,
Wskazane sugestie do zmian i weryfikacji wskaźników, które z przedstawionej listy
uznać za opcjonalne, a które zbędne (uwagi przesyłać na adres moderatora do
końca listopada).
W dalszym ciągu dyskusji plenarnej pojawiły się jeszcze niektóre wątki z dyskusji panelowych, jednak główną jej treścią stały się wnioski końcowe i rekomendacje do dalszych prac.
W trakcie dyskusji formułowali je uczestnicy:

Krzysztof Wojcieszyk wobec zgodności, jaka, co do celowości naszych wspólnych
prac się ujawniła, trzeba stworzyć krótki plan stanowiący podstawę dalszego działania.
Spróbujmy zrobić to wspólnie. Należy wskazać:
1. jakie zagadnienia powinna objąć strategia ZZOP w pierwszej kolejności,
2. w jakim trybie powinna być sporządzana, jaką drogę wybrać do jej realizacji,
8
3.
4.
określić dobre praktyki, prawo zwyczajowe,
jakie problemy omówić w kolejnych warsztatach.
Otrzymają Państwo materiały pokonferencyjne, wśród nich podsumowanie ankiety, która została dziś przez Państwa wypełniona. Bardzo za to dziękuję, proszę też o kolejne
uwagi po przemyśleniach. Kolejne spotkanie odbędzie się w formule warsztatów, będziemy mieli więcej czasu na szczegółowe pochylenie się nad problemami, możemy
także – tak, jak sugerowały głosy państwa – rozszerzyć nasze grono o „aktorów” gospodarczych i społecznych. Proszę więc teraz o wskazówki dla dalszej pracy, a w korespondencji o propozycje nowych uczestników, a także terenów, które można by objąć projektami planów miejscowych w ramach i ze środków programu „PlanCoast”.

Krzysztof Skóra (Stacja Morska UG w Helu) – celem ZZOP jest osiągnięcie wysokiej
jakości decyzji, których źródłem będzie wysoka jakość wiedzy. Częścią tej wiedzy nie
są wyłącznie dane, ale również poziom percepcji uczestników procesu. Dotychczas posiadane dane są elementarne i tylko na to dostępne są środki. Gminy nie zbierają systematycznie danych, a chodzi o to by były one aktualne (nawet z pominięciem aktualnych uwarunkowań prawnych), dla uzyskiwania wyższej jakości decyzji. By wychodziły one bardziej w przyszłość, nie ograniczały się do tego co obecnie jest możliwe. Należy gromadzić dane aktualne i rzetelne i nie ukrywać ich.

Andrzej Cieślak (UM Gdynia) – powinniśmy wiedzieć jak chcemy zarządzać. Co jest
możliwe na poziomie regionalnym, gminnym, by zarządzać w sposób zintegrowany. Na
co pozwala prawo, a co jest kwestią porozumień między instytucjami. Trzeba stworzyć
trwały obyczaj, by nie było to zależne od przemijania poszczególnych ludzi. To byłoby
ważne dla struktury zarządzania. Ważne jaki mamy plan w bezpośrednim otoczeniu, w
gminie, w regionie. Jednak nawet przy braku wizji, uwzględnianie aktualnych uwarunkowań będzie już postępem, początkiem realizacji Strategii ZZOP.

Anna Stelmaszyk – Świerczyńska (z-ca dyrektora UM Gdynia) – należy poszukać
charakterystycznych konfliktów i następnie wspólnie je omówić dla znalezienia dróg ich
rozwiązania. Następnie wskazane jest rozpatrzyć możliwości ich zgeneralizowania i
wpisania w strategię ZZOP;

Krzysztof Skóra: W związku ze zmianą statusu własnościowego Cypla Helskiego, należy się zająć tym problemem w pierwszej kolejności!

A. Cieślak, R. Kołodziejski UM Gdynia) - Byłe tereny wojskowe są również w pasie
technicznym Urzędu Morskiego i już „coś” się z nimi dzieje bez wiedzy Urzędu, pomimo
że nie powinno tak być.

adm. Czesław Dyrcz, Dowódca IX Flotylli Obrony Wybrzeża w Helu poinformował, że
Flotylla opuszcza do końca roku większość zajmowanego obszaru, przekazując go –
zgodnie z przepisami prawa – we władanie Agencji Mienia Wojskowego. Instytucja ta
jest m. in. powołana do zdobywanie środków finansowych dla MON. Podzielił przekonanie o wielkiej wartości obszaru, choćby tylko z uwagi na historyczne urządzenia Baterii Artylerii Nadbrzeżnej im. Heliodora Laskowskiego – pomnik bohaterstwa polskiego
żołnierza w kampanii wrześniowej, jednak nie mógł zapewnić, że AMW przy dysponowaniu terenem podejmie współpracę z samorządem Helu (niestety, nie był reprezentowany na Konferencji).

Henryk Jatczak (Z-ca dyrektora RZGW Gdańsk) - sporządzane plany gospodarowania
wodami zakładają, że w 2009 r ma być osiągnięty zgodny ze wskaźnikami europejskim
dobry stan ekologiczny wód. Logika sporządzania tych planów zawiera w sobie zintegrowane zarządzanie. Trzeba zintegrować problemy i zrobić plan rozwoju. Np dyrektywa wodna budowana jest na grupie użytkowników określających problemy, cele, zadania i źródła finansowania. W kolejności identyfikowane są problemy gospodarki wodnej.
Na podstawie wyłonionych problemów należy wyodrębnić obszary o zbliżonym typie
problemów np. obszar Delty Dolnej Wisły. W tych obszarach należało szczegółowo
9
rozpracować charakterystyczne problemy. Zostały one zgłoszone i w grudniu ma być
gotowy materiał pilotażowy z wnioskami. RZGW chętnie podzieli się nimi.

Wiktor Tyburski (Biuro Poselskie Posła Kazimierza Kleiny) – wyraził w imieniu posła
wielkie zainteresowanie problematyką ZZOP. Przekazał deklarację posła co do uczestnictwa w kolejnych krokach budujących Strategię oraz wolę wspomagania tego procesu, również poprzez rekomendacje do zmian w przepisach prawa.
Krzysztof Wojcieszyk: Dziękuję wszystkim za przybycie, aktywny udział i wytrwanie do
końca obrad. Proces tworzenia Strategii Zintegrowanego Zarządzania obszarami przybrzeżnymi w województwie pomorskim uważam za otwarty, zaś poświęconą mu pierwszą konferencję Regionalną – za zamkniętą.
Protokołowali: Hanna Wojcieszyk, Mira Hałuzo i
Marcin Grzybińsk
Redakcja: Krzysztof Wojcieszyk
10