nałęczów - Kraina Lessowych Wąwozów
Transkrypt
nałęczów - Kraina Lessowych Wąwozów
NAŁĘCZÓW i okolice INFORMATOR TURYSTYCZNY CENTRUM INFORMACJI TURYSTYCZNEJ w Nałęczowie *** al. Kasztanowa 2, 24-150 Nałęczów, tel. 81 501 61 01, [email protected] Zaprasza: od 1 października do 30 kwietnia: poniedziałek – sobota w godz. 8.00 - 16.00 od 1 maja do 30 września: codziennie w godz. 9.00 - 17.00 Profesjonalna informacja na temat: usług turystycznych, bazy noclegowej Proszę sobie przedstawić dolinkę, tak małą jak wszystko co jest dobrem na świecie, otoczoną wieńcem tak łagodnych pagórków, że każdy z nich dziecko mogłoby zakryć rączkami. W tej dolinie proszę umieścić park, zaludniony wszelkiego rodzaju roślinnością. (...) Proszę tę dolinkę połączyć z resztą świata za pomocą mnóstwa cienistych wąwozów, wąwozików, na które nie można spoglądać bez westchnień, a będziecie mieć bardzo niedokładne wyobrażenie o pięknościach nałęczowskiej natury. Czy to już wszystko?... Bynajmniej. Są tu jeszcze dwie rzeczułki, z których jedna prowadzi zuchwałych turystów aż do Kazimierza, druga - zasila parkową sadzawkę, po której zakochani mogą pływać czółnami, karmić białopióre łabędzie, wzdychać przy bladolicym księżycu lub przypatrywać się budynkom hydropatycznym, odbitym w zwierciadle wody. i gastronomicznej połączeń komunikacyjnych atrakcji turystycznych oraz imprez Ponadto: foldery, przewodniki, mapy, pamiątki www. wycieczki materiały promocyjne nawigacja GPS l .org.p kraina www.kraina.org.pl www. Serwis turystyczny gmin: Nałęczów, Kazimierz Dolny, Janowiec, Opole Lubelskie, Poniatowa, Puławy, Wąwolnica, Wojciechów oraz Miasta Puławy l .org.p kraina Oferta turystyczna i kulturalna: noclegi, gastronomia, atrakcje i szlaki turystyczne, ważne adresy, aplikacja GPS, najważniejsze wydarzenia kulturalne i turystyczne, działania Lokalnej Organizacji turystycznej „Kraina Lessowych Wąwozów” Strona dostępna także w wersji mobilnej Bolesław Prus - Kurier Codzienny 1894 nr 23 Nałęczów – historia i nowoczesność Uzdrowisko Nałęczów to miejsce niepowtarzalne, gdzie historia idzie pod rękę z nowoczesnością. Jego renomę tworzy połączenie tradycji i najnowszych osiągnięć medycznych oraz szczególna dbałość o kuracjusza i turystę odwiedzającego ten zakątek Lubelszczyzny. Bogata oferta kulturalna sprawia, że każdy znajdzie tu coś dla siebie. Atrakcyjność pobytu podnoszą imprezy o zasięgu ponadregionalnym: Nałęczowskie Divertimento, Festiwal Wokalny Belcanto, doroczne Majówki z Prusem. Coraz częściej Nałęczów jest miejscem międzynarodowych imprez sportowych: rozgrywane są zawody balonowe, kolarskie. Kontynuowane są również dawne tradycje artystyczne, cykliczne organizowane są konkursy: Biennale Sztuki Najmłodszych, Konkurs na Rysunek im. Andriollego. Odpoczynek na łonie natury, szeroka oferta rozrywki, relaksu i zdrowia gwarantują poprawę nastroju, kondycji, leczą serce ale i duszę. Nazwa miejscowości pochodzi od herbu Małachowskich i z działalnością tego rodu wiążą się początki uzdrowiska. W latach 1771-1773 starosta wąwolnicki, Stanisław Małachowski, herbu Nałęcz, w centralnej części parku wzniósł okazały pałac, według planów architekta Ferdynanda Naxa. Cierpiący na podagrę kolejny właściciel Nałęczowa, Antoni Małachowski, skuteczny środek na ukojenie bólu znajdował w okładach z wody źródlanej. Analiza chemiczna wykonana w 1817 roku przez Józefa Celińskiego, profesora Uniwersytetu Warszawskiego, potwierdziła walory lecznicze nałęczowskich wód. Wkrótce na potrzeby kuracjuszy w 1821 roku zbudowano i nowocześnie wyposażono łazienki kąpielowe, urządzono dom gościnny z pokojami do wynajęcia. Nałęczów cieszył się coraz większą renomą. Kuracji w Nałęczowie zażywał sam książę Adam Czartoryski. Powstania narodowe przerwały pomyślny okres. Wskrzeszenie uzdrowiska i powołanie w końcu XIX wieku spółki udziałowej do prowadzenia zakładu leczniczego było zasługą lekarzy-Sybiraków: Fortunata Nowickiego, Wacława Lasockiego i Konrada Chmielewskiego. Upór i determinacja, wsparta doświadczeniem zdobytym na zesłaniu, pozwoliła im stworzyć nowoczesny zakład kąpielowy. W krótkim czasie zmodernizowano i rozbudowano obiekty uzdrowiskowe zgodnie z planem architekta Karola Kozłowskiego. Przebudową i zagospodarowaniem parku kierował Walerian Kronenberg. Ogromne zasługi dla rozwoju Nałęczowa jako uzdrowiska położył Michał Górski, administrator i współtwórca koncepcji „miasta-ogrodu”, łączącej oryginalną zabudowę z krajobrazem. Rozwój zakładu szedł w parze z rozbudową miejscowości. Wielu przemysłowców i ziemian z kresów wschodnich lokowało tu swoje kapitały, budując okazałe wille wzdłuż głównych ulic. Uruchomienie kolei nadwiślańskiej w 1877 roku ułatwiło dojazd do uzdrowiska. Nałęczów stawał się ulubionym miejscem odpoczynku i pracy twórczej, przyciągał niezwykłą atmosferą wolności. Stare Łazienki - fot. Zbigniew Czarkowski 1913 Tablica nad Źródłem Celińskiego Wnętrze Domu Zdrojowego Willa Podgórze Atrium – nowoczesny obiekt SPA Panny Nałęczowskie Majówka z Panem Prusem Był wówczas jedynym miejscem w Królestwie, gdzie o Polsce mówiło się po polsku. Adam Pług, Jan i Mieczysław Karłowiczowie, Stanisław Witkiewicz, Antoni Odyniec, Jadwiga Łuszczewska „Deotyma”, Ignacy Jan Paderewski, Walery Eliasz Radzikowski, Henryk Siemiradzki, Gustaw Daniłowski, a nade wszystko wierny wielbiciel Nałęczowa – Bolesław Prus, stały bywalec uzdrowiska w latach 1882-1910, stworzyli w Nałęczowie „letni salon”, tzw. kolonię literacką. Kilkakrotnie (w latach 1882, 1883, 1884, 1899) gościł w zakładzie i willi „Podgórze” Henryk Sienkiewicz. W tutejszym pejzażu znalazł inspirację Michał Elwiro Andriolli. Wybrał Nałęczów na miejsce zamieszkania, a po śmierci spoczął na nałęczowskim cmentarzu. Historię miejscowości tworzyły także osiadłe rodziny Chmielewskich, Górskich, Talków, Nagórskich, Malewskich, Morzyckich, Szelburgów, Truszkowskich oraz ludzi przybyłych jakby przejazdem, tak jak Stefan Żeromski czy architekt Jan Koszczyc-Witkiewicz. W Nałęczowie dorastała i ukończyła szkołę elementarną Ewa Szelburg, tutaj też spoczęła po śmierci. Nałęczów – miasteczko zdrowia Na warunki klimatyczne Nałęczowa mają wpływ zarówno gleby wytworzone ze skał lessowych, bogactwo roślinności – około 400 gatunków, jak i ukształtowanie powierzchni – łagodne, rozciągające się od północy i południa wzniesienia stanowiące osłonę od wiatrów. Położenie miejscowości na Płaskowyżu Nałęczowskim, gdzie wzniesienia sięgają do 210 m n.p.m., determinuje ciśnienie i temperaturę powietrza. Mikroklimat Nałęczowa, zdaniem wielu lekarzy, samoczynnie obniża ciśnienie tętnicze i wpływa pozytywnie na osoby cierpiące na choroby serca, układu oddechowego oraz nerwice. Chorzy szybciej zapadają w sen, we śnie wypoczywają i budzą się rześcy, w znacznie mniejszym stopniu odczuwają zmiany meteorologiczne. Nordic Walking w nałęczowskim parku SPA Nałęczów Stację meteorologiczną dla stałych obserwacji klimatu założono już w 1892 roku. Wiele lat obserwacji pozwala na stwierdzenie, że w Nałęczowie rzadko bywają upały, wieczory są dość ciepłe, a poranki rześkie. Najniższe temperatury powietrza notowane są w styczniu, najwyższe w lipcu. Wiosna bywa chłodniejsza od jesieni. Współcześnie dalej notuje się duże nasłonecznienie miasta w okresie od maja do sierpnia, brak upałów, względną wilgotność powietrza ocenia się na ok. 69%. Liczba dni z opadem jest mniejsza od średniej określanej dla polskich uzdrowisk, niewielka jest ilość dni mglistych, a pokrywa śnieżna przykrywa ziemię najczęściej od listopada do marca. Przeważają wiatry z kierunku wschodniego i zachodniego o nieznacznej prędkości. W oparciu o badania klimatologów lubelskich z UMCS wyróżniono trzy strefy bioklimatyczne na obszarze Nałęczowa. Najbardziej korzystna obejmuje tereny położone nad dnem doliny. Panują tu dobre warunki higieniczne powietrza, insolacyjne, termiczne, wilgotnościowe i wietrzne. Na tych terenach leży dzielnica uzdrowiskowa oraz część miasta. Zaliczono doń również tereny znajdujące się na wzgórzach na północ od ul. Armatnia Góra. Najlepsze warunki do leczenia klimatycznego według autorów opracowania przypadają w okresie od maja do września. Dzieci przy rzeźbie roweru w Parku Zdrojowym Rzeka Bochotniczanka Opracowanie: Wiesława Dobrowolska, Izabella Nowotny Kraina zdrowia Pakiet SPA & Wellness Serdecznie zapraszamy do Nałęczowa, gdzie można skorzystać z bogatej oferty zabiegów leczniczych i zdrowotnych, odnowy biologicznej oraz masaży. Zapraszamy na leczenie sanatoryjne, wczasy zdrowotne, aktywny wypoczynek, wczasy dla emerytów i rencistów, wycieczki, imprezy okolicznościowe i integracyjne. Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Lessowych Wąwozów” proponuje pakiety pobytowe w ramach produktu turystycznego „Kraina Zdrowia”. Weekendowy pakiet relaksacyjno-leczniczy Pakiet podstawowy: 2 noclegi w komfortowych pokojach (1 lub 2-osobowych) całodzienne wyżywienie 1 seans w Jaskini Solnej 1 wizyta w Centrum SPA w Atrium (basen, sauna sucha i mokra, jacuzzi, łóżka bąbelkowe, rzeka wodna, basen białej glinki) Pakiet dodatkowy: zabiegi pielęgnacyjne na twarz masaż częściowy kręgosłupa masaż stóp z peelingiem Wybierając pakiet dodatkowy można skomponować usługi dostosując je do indywidualnych potrzeb. Program pobytu: 2 noclegi w komfortowych pokojach (1 lub 2-osobowych) całodzienne wyżywienie monitorowany parking Program zabiegów: Zachęcamy Państwa do skorzystania z pakietów zdrowotnych wykonywanych przez wykwalifikowanych lekarzy specjalistów w LUXMED-UZDROWISKO NAŁĘCZÓW Sp. z o.o. Informacje na www.kraina.org.pl. masaż bańską chińską kąpiel perełkowa nordic walking lub gimnastyka fitness z intruktorem kąpiel w basenie białej glinki wstęp na basen, jacuzzi (w tym sauna sucha i mokra) pielęgnacyjny zabieg na ciało zabiegi przyrodolecznicze do wyboru (masaż limfatyczny, masaż Aquatonic, hydromasaż, elektrostymulacja, fango) Produkt turystyczny Kraina Zdrowia tworzą: Dwór Nałęczowski Vitaligs SPA Tygodniowy pakiet relaksacyjno-zdrowotny Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów" S.A. al. Małachowskiego 5, 24-140 Nałęczów tel. 81 50 14 356, fax 81 501 46 08 [email protected], www.zlun.pl LUXMED-UZDROWISKO NAŁĘCZÓW Sp. z o.o. al. Kasztanowa 6, 24-140 Nałęczów tel. 81 501 60 12, fax 81 501 68 02 [email protected], www.luxmednaleczow.pl Program pobytu: 6 noclegów w komfortowych pokojach (1 lub 2-osobowych) całodzienne wyżywienie monitorowany parking Program zabiegów: wstęp na basen oraz jacuzzi (w tym sauna sucha i mokra) kąpiel perełkowa masaż bańską chińską nordic walking lub gimnastyka fitness z instruktorem zabiegi przyrodolecznicze do wyboru (masaż limfatyczny, masaż Aquatonic, hydromasaż, kąpiel perełkowa, elektrostymulacja, fango) 3 wizyty u dowolnych wykwalifikowanych lekarzy specjalistów SPA Nałęczów Ośrodek Chirurgii Oka prof. Z. Zagórskiego Sp. z o.o. al. Kasztanowa 6, 24-140 Nałęczów tel. 81 501 57 98, 81 501 57 99 [email protected], www.osrodekchirurgiioka.com Willa „Monika” SPA ul. Kolejowa 37, 24-150 Nałęczów, tel. 81 501 51 25, 609 925 609 [email protected], www.willamonika.pl Dwór Nałęczowski Vitaligs SPA ul. Słoneczna 20, 24-150 Nałęczów, tel. 81 501 47 24, 607 368 400 [email protected], www.vitaligs.pl WILLA MONIKA SPA ul. Kolejowa 37, 24-140 Nałęczów tel. 81 50 15 125, 609 925 609 fax 81 50 15 126 e-mail: [email protected] (grupy zorganizowane) e-mail: [email protected] (goście indywidualni) 37 komfortowych pokoi, 80 miejsc noclegowych, cztery sale szkoleniowo-konferencyjne, restauracja z tarasem, usługi wellness & SPA, ogród z domkiem myśliwskim. Zapraszamy serdecznie do spędzenia czasu w naszej Willi! Spacery po Nałęczowie Spacer jest sportem, który nie wymaga stadionów. To jest recepta bez leku, środek odchudzający bez diety, kosmetyk, jakiego nie sprzedają w sklepie. Uspokaja bez tabletek, daje terapię bez psychoanalizy, jest prawdziwym zdrojem młodości. Spacer jest urlopem, który nie kosztuje ani grosza. A cóż dopiero spacer po Nałęczowie. Sercem Nałęczowa jest Park Zdrojowy, który przecina rzeka Bochotniczanka, dopływ Bystrej. Spiętrzona śluzą, tworzy malowniczy staw z Wyspą Miłości. Park jest miejscem spotkań i spacerów kuracjuszy i mieszkańców miasta. Tutaj wyraźnie odczuwa się leczniczy wpływ mikroklimatu, samoczynnie obniżającego ciśnienie tętnicze krwi. Tutaj odczytuje się prawdziwość słów: „Nałęczów leczy serce”. Pałac Małachowskich Spacer po parku Spacer po parku to obcowanie z przyrodą i spotkanie z architekturą. Jest tu wiele urokliwych obiektów. (1) Pałac Małachowskich (1771-73) to najcenniejszy zabytek, proj. Ferdynanda Naxa. Kryty mansardowym dachem, fronton zdobi kartusz herbowy Małachowskich (Nałęcz) i Potockich (Pilawa). Na parterze jedyne w Polsce Muzeum Bolesława Prusa, na piętrze barokowo-klasycystyczna sala balowa. Przed wejściem Ławeczka Prusa (2002) proj. przez S. i Z. Strzyżyńskich, w pobliżu (2) Pomnik Bolesława Prusa (1966) zaprojektowany przez Alinę Ślesińską – w hołdzie najwierniejszemu kuracjuszowi, który przyjeżdżał tu 28 kolejnych sezonów. Tabliczka na ścianie Pałacu Małachowskich Na fasadzie (7) Oficyny pałacowej, dawnego dworu zw. Starym pałacem, wmurowano tablicę upamiętniającą pobyt Kazimierza Glińskiego, poety, dramaturga, autora „Królewskiej pieśni”. W dolnej części parku w otoczeniu dębów piramidalnych – (8) Pomnik Stefana Żeromskiego wg projektu (1928) Jana Koszczyc-Witkiewicza i Aleksandra Żurakowskiego. W (9) Domku gotyckim (willa angielska), zbudowanym w latach 80. XIX w. w stylu włoskiego gotyku mieści się Centrum Informacji Turystycznej oraz kliniki prywatne. Najbardziej rozpoznawalnym obiektem jest (10) Sanatorium Książę Józef, dawny Zakład połączony z Hydropatią, w 1882 r. przebudowany przez Karola Kozłowskiego. Rzeźba przed budynkiem (11) Panny Nałęczowskie (1976) to dzieło prof. ASP w Gdańsku - Adama Smolany. W pobliżu (12) Domku Greckiego (1904), dawnego ambulatorium włościańskiego, niegdyś znajdowała się kumysarnia prowadzona przez Tatara Selimdżana. (13) Domek Biskupi (1809) wybudowany dla przyjeżdżającego na kuracje biskupa łuckiego Cieciszowskiego i (14) Stare Łazienki (1821) to najstarsze obiekty zdrojowe. Pomnik Stefana Żeromskiego Domek Grecki Pod wieżyczką Starych Łazienek, wypływa woda ze Źródła Wiara (obecnie Celińskiego). Tablice upamiętniają zasługi Józefa Celińskiego, autora pierwszej analizy chemicznej nałęczowskich źródeł oraz doktora Fortunata Nowickiego. Skuteczność nałęczowskiej kuracji potwierdza (15) Figura Chrystusa ufundowana w 1905 r. przez kuracjuszkę wdzięczną za odzyskanie zdrowia duszy i ciała. (16) Termy Pałacowe i (17) Atrium to nowoczesne obiekty Zakładu Leczniczego „Uzdrowisko Nałęczów” S.A. W (18) Pijalni Wód Mineralnych (1964), obecnym Domu Zdrojowym, w cieniu okazałych palm i roślin egzotycznych Palmiarni, warto napić się słynnej wody z ujęcia Źródła Miłości lub delektować się filiżanką czekolady firmy Wedel. Kontynuując spacer, przez mostek na Bystrej można dotrzeć do (19) Lasu Zakładowego, urzekającego pięknem tras spacerowych wśród wąwozów. Sanatorium Książę Józef Stare Łazienki Pawilon Angielski Nowoczesny (3) Pawilon Angielski, postawiony w miejscu dawnego, ufundowanego przez Angielkę Sue Ryder i (4) Szpital Kardiologiczny, to obiekty Zakładu Leczniczego „Uzdrowisko Nałęczów” S.A., gdzie prowadzona jest wczesna rehabilitacja kardiologiczna. (5) Dwór Górskich, murowano-drewniany, przebudowany w k. XIX w., należał do Michała Górskiego – inżyniera kolejnictwa, budowniczego kolei i mostów w Besarabii, udziałowca Zakładu Leczniczego. W latach 1890-92 mieszkał tu Stefan Żeromski – guwerner córek właścicieli. Za dworem bije Źródło Nadzieja. W pobliżu Sanatorium dla Rolników znajdują się (6) Werandki – część zabiegowa Zakładu Przyrodoleczniczego i miejsce planowania zabiegów. TRASA I Od Bramy Żelaznej kierujemy się w stronę skrzyżowania. W pobliżu, przy ul. Kolejowej, (20) Willa Maria należąca niegdyś do rodziny Malewskich. Bracia Gustaw i Bronisław Malewscy byli założycielami Towarzystwa Kredytowego oraz Stowarzyszenia Społecznego „Oszczędność”. Bronisław Malewski pracował jako lekarz w Zakładzie Leczniczym. Na skwerze przy zbiegu ulic (21) Pomnik Zakładników rozstrzelanych przez hitlerowców 24.X.1942 r. (22) Willa Marzanna (1905) r. zbudowana w stylu włoskim, należała do inż. Jana W. Siekluckiego z Litwy. W latach 50. XX w. mieszkał w niej Zenon Kononowicz, artysta malarz i rysownik. (23) Góra Poniatowskiego – malownicze wzniesienie, dawne grodzisko, miejsce manifestacji i spotkań działaczy w 1905 r. W 1916 r. społeczność Nałęczowa zasadziła tam Dąb Wolności. U stóp wzgórza przy (24) Kapliczce, odnowionej przez hr. Marię Krasicką w 1891 roku, wg miejscowej tradycji, podejmowano powracającego z Kaniowa, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. (25) Wille: Swoboda (obecnie Ośrodek Odnowy Biologicznej Feniks), (26) Zabawka (gdzie częstym gościem bywał Bolesław Prus), (27) Marianówka i (28) Poniatówka to przykłady dominującej architektury szwajcarskiej z zachowanymi charakterystycznymi ażurowymi zdobieniami werand, balkonów i tarasów. Willa Brzozy Od Bramy Zachodniej ulicami: Paderewskiego, Chmielewskiego, Spółdzielczą, Żeromskiego, Różaną, Lasockiego, Armatnia Góra Willa Marianówka Ochronka Dawna (29) Ochronka (1906-1907) – zaprojektowana w stylu zakopiańskim przez Jana Koszczyc-Witkiewicza, to pionierska na owe czasy placówka oświatowa, zbudowana przez Stefana Żeromskiego, ze składek społecznych, honorarium za Dzieje grzechu i wydaną na ten cel książkę Na nową szkołę. Niepozorna (30) Szopa na Pałubach, znana z literatury Stefana Żeromskiego, była miejscem spotkań działaczy Towarzystwa Oświatowego „Światło”, siedzibą Uniwersytetu Ludowego, prowadzonego przez pisarza, nałęczowską „siłaczkę” – Faustynę Morzycką i Gustawa Daniłowskiego. (31) Willa Brzozy (1908) zbudowana wg proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza dla mecenasa Wacława Łypacewicza, prezesa TO „Światło”, członka warszawskiej loży masońskiej i park z wieloma gatunkami pomnikowych drzew to jeden z piękniejszych zespołów parkowo-willowych w Nałęczowie (obecnie należy do kompleksu obiektów Ośrodka odnowy biologicznej SPA w Raju). Ulicą Głębocznica - malowniczym lessowym wąwozem schodzimy do centrum miasta. Od Bramy Zachodniej ulica Paderewskiego prowadzi w kierunku Wąwolnicy. Vis a vis dawnej (32) Batorówki (obecnie nowoczesny ośrodek Hotel Termy Pałacowe-Nałęczowianka) – zakopiańska willa (33) Czekoladka, w pobliżu (34) Kurzajka (potem zwana Józefinką) Franciszki Walickiej, niegdyś siedziba ochronki prowadzonej przez nałęczowskie społeczniczki. (35) Wołyń (1897-1902) murowana willa z drewnianymi elementami dekoracyjnymi zbudowana dla pochodzącej z Wołynia hr. Marii Krasickiej, była siedzibą szkoły Macierzy. (36) Starówka proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza to dawna szkoła Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego. Cienisty lessowy wąwóz otula kompleks Zespołu Szkół, któremu patronuje Zygmunt Chmielewski (syn Konrada – wskrzesiciela nałęczowskiego uzdrowiska) ceniony spółdzielca. (37) Chata Stefana Żeromskiego zbudowana w 1905 r. w stylu zakopiańskim wg proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza, to dawna letnia pracownia pisarza. W 1928 r. otwarto w niej Muzeum Stefana Żeromskiego. Największym walorem muzeum jest autentyczność zachowanej ekspozycji. (38) Mauzoleum Adama Żeromskiego (1922), grobowiec zmarłego przedwcześnie na gruźlicę w 1918 r. syna Stefana i Oktawii, jest dziełem Jana Koszczyc-Witkiewicza. Projekt został nagrodzony na wystawie w Paryżu w 1925 r. Kaplica pw. św. Karola Boromeusza Muzeum Stefana Żeromskiego W (39) Domu księży Salwatorianów wielokrotnie przebywał profesor KUL – Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, o czym informuje tablica pamiątkowa. Ulica Lasockiego (nazwa pochodzi od nazwiska doktora, wskrzesiciela Zakładu Leczniczego Wacława Lasockiego) prowadzi do ulicy Armatnia Góra. Kolejne wille (40) Widok (1880), (41) Osłoda (1897) – dawny hotel żydowski rodziny Tanenbaumów, prezentują styl szwajcarski. (42) Kaplica pw. św. Karola Boromeusza (1917) zbudowana jest na wzór zakopiańskiej Jaszczurówki, z fundacji Luizy Benni wg proj. Stanisława Grochowicza. Ołtarz wykonany w nałęczowskiej szkole Jana Żylskiego, artysty rzeźbiarza, ucznia zakopiańskiej szkoły artystycznej, absolwenta ASP w Petersburgu. (43) Podgórze (1882-85), jedna z najokazalszych willi typu szwajcarskiego, zbudowana przez Aleksandra Oskierko, Sybiraka, ziemianina litewskiego. Kolejnym właścicielem willi był doktor Karol Benni. Przebywało w niej wielu znakomitych luminarzy kultury polskiej: Jadwiga Łuszczewska Deotyma, Antoni Odyniec, Henryk Sienkiewicz, Jan i Mieczysław Karłowiczowie. (44) Willa Oktawia (1880) wybudowana przez doktora Konrada Chmielewskiego (wskrzesiciela i dyrektora Zakładu Leczniczego, ojczyma Oktawii, żony Stefana Żeromskiego) była miejscem spotkań postępowej inteligencji. (45) Willa Ukraina (1894) zbudowana przez rodzinę Cieciszowskich jest jedną z najpiękniejszych murowanych willi w stylu włoskim. (46) Borowianka to drewniana willa w stylu szwajcarskim, obecnie odnowiona. TRASA II Od Bramy Żelaznej ulicami: Poniatowskiego, Pałuby, Głębocznicą W parku w pobliżu Bramy Wschodniej – (47) Kamień Pamiątkowy dla uczczenia pontyfikatu Jana Pawła II i upamiętnienia jego pobytów w Nałęczowie. (48) Gmach Urzędu Miasta i Gminy to dawny Hotel Centralny, zbudowany na pocz. XX w. przez M. Górskiego, pierwsza siedziba Uniwersytetu Ludowego założonego w 1906 r. Na placu Nałęczowskiego Ośrodka Kultury – siedziby m.in. Kina Cisy oraz Biblioteki Publicznej im. Faustyny Morzyckiej znajduje się (49) Kamień poświęcony Ewie Szelburg-Zarembinie, ufundowany w 10 rocznicę śmierci pisarki. W (50) Willi Uciecha zbudowanej wg. proj. Staniasława Thielego, wiosną 1955 roku przebywał prezydent PRL – Bolesław Bierut. Od tego czasu przyjęła się popularna nazwa willi – Bierutówka. Willa Gioia (51) Willa Gioia (1926-27) zbudowana wg proj. Franciszka Papieskiego i Bohdana Kelles-Krause, była własnością mecenasa Wacława Salkowskiego, teścia Józefa Becka, ministra spraw zagranicznych II RP. (52) Willa Słoneczna, drewniana, zbudowana na pocz. XX w. przez M. Górskiego prezentuje styl zakopiański. (53) Sanatorium Fortunat, oddane do użytku w 1971 r. (nazwa pochodzi od imienia doktora Nowickiego) i (54) Jesienna Rezydencja - nowoczesny pawilon wybudowany w 2005 r. to obiekty Zakładu Leczniczego „Uzdrowisko Nałęczów” S.A. (55) Willa Janina (1908), dawna własność Janiny ze Śliwińskich Łoskiewicz, jest obecnie siedzibą LO im. Stefana Żeromskiego, obok gmach Szkoły Podstawowej. Willa Uciecha Willa Słoneczna Warto wspiąć się na pobliskie wzgórze (56) Jabłuszko (zwane inaczej Górą Prusa) i zatrzymać się przy kapliczce ufundowanej przez powstańca-sybiraka Mateusza Korwin-Wójcickiego jako wotum dziękczynne za szczęśliwy powrót z zesłania. W obiektach dawnej Szkoły Ziemianek (1907-1912), działającej w latach 1912-38, i nowym obiekcie zbudowanym w latach 1979-82 mieści się (57) Dom Rekolekcyjny Diecezji Lubelskiej. Częstym gościem w latach 60. XX w. była tu Kazimiera Iłłakowiczówna. Spacer ulicą Słowiczą dostarczy niezapomnianych wrażeń estetycznych i doprowadzi do Domu Rekolekcyjno-Formacyjno-Szkoleniowego (58) Promień prowadzonego przez Zgromadzenie Sióstr Służek NMP Niepokalanej, które przybyły do Nałęczowa w 1922 r. W kaplicy nowego budynku (1998) przechowywane są relikwie św. Faustyny Kowalskiej i założyciela zgromadzenia – bł. ojca Honorata Koźmińskiego. Jesienna Rezydencja TRASA III Minąwszy Nałęczowski Ośrodek Kultury zwróćmy uwagę na (59) Willę Nagórskich (1889-93), dom rodziny znanej ze społecznej i patriotycznej działalności, zbudowany wg. proj. Adama Nagórskiego i Michała Górskiego w stylu nawiązującym do tzw. lubelskiego gotyku. Znana z niezwykłej urody Walentyna Nagórska prowadziła w Nałęczowie teatr amatorski. Jej portret na kurtynie w krakowskim Teatrze Słowackiego namalował H. Siemiradzki. (60) Willa Pod Matką Boską zbudowana w latach 1896-98 w stylu włoskim, należała do Edmunda Raciborskiego, warszawskiego krawca (obecnie kawiarnia Ewelina). W głębi ogrodu (61) Domek Prusa wybudowany dla pisarza przez właściciela willi, wielkiego miłośnika twórczości Bolesława Prusa. W (62) Willi Aniela (1903-08) – mieści się Krajowy Ośrodek Apostolstwa Ruchu Trzeźwości im. św. Maksymiliana Kolbe. Przed willą znajduje się pomnik patrona ośrodka, dłuta S. i Z. Strzyżyńskich. (63) Chata (1925) to parterowy, drewniany dom z poddaszem, budowany z gotowych elementów przywiezionych z Podhala. Obok gmach Liceum Plastycznego im. Józefa Chełmońskiego (1966). Specjalność szkoły: meblarstwo, zabawkarstwo i wikliniarstwo. (64) Dom Ludowy (1906) w stylu zakopiańskim, proj. Zenona Chrzanowskiego był siedzibą Nałęczowskiego Towarzystwa Kredytowego, Szkoły Rolniczej, Muzeum Ziemi Lubelskiej. Kasjerem w działającym tam sklepie był Antoni Szelburg, ojciec pisarki. W (65) Willi Pod Kraszewskim (1883-85) zbudowanej w stylu włoskim przez zaprzyjaźnionego z autorem Starej baśni doktora Fortunata Nowickiego, Faustyna Morzycka prowadziła tajną szkołę. Dom Ludowy Aleją Lipową Willa Doktorska Willa Raj Wille (66) Zofiówka (1890-93) i (67) Tolin (1882) prezentują cechy typowe dla eklektycznej architektury uzdrowiskowej. Właścicielem willi Tolin był okulista doktor Józef Talko, przyjaciel Prusa i Żeromskiego. (68) Biały Dworek był własnością Władysława Truszkowskiego, weterana 1863 r., sybiraka. Panny Truszkowskie prowadziły tam szkołę powszechną. Z jedną z nich, Jadwigą, swatano Stefana Żeromskiego. (69) Willa Doktorska (1914) proj. Stefana Stępkowskiego, należała do doktora Mariana Jakowskiego. Wille: (70) Nagórze (1882) Józefa Nagórskiego, (71) Mazowsze (1883), (72) Aurelia (1897) notariusza Dominika Maślakiewicza to przykłady willi w stylu szwajcarskim. (73) Raj (1912) – pałacyk (obecnie Ośrodek odnowy biologicznej SPA w Raju) budowany przez hr. Kaszowską z Wołynia, należał potem do Klemensa Osieckiego z Babina. (74) Willa Ustronie (1893) doktora Zawadzkiego z Warszawy i (75) Regina (1912) reprezentują styl szwajcarski. TRASA IV Od Bramy Wschodniej ulicami: 1 Maja, Kościuszki, Prusa, Słowiczą Wzgórze Kościelne Obiekty sakralne i cmentarz na Wzgórzu Kościelnym to interesujący zespół architektoniczno-krajobrazowy. (76) Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela zbudowany w XVIII w. w stylu barokowym za czasów Stanisława Małachowskiego, jest trzecią w dziejach parafii świątynią. Wielokrotnie przebudowywany, ostatnio w latach 1956-62 wg proj. Karola Sicińskiego. Wewnątrz nagrobek Marianny z Potockich Małachowskiej wykonany w warsztacie Sebastiana Zeisla i późnobarokowa ambona z herbami Nałęcz i Pilawa na licu. W ołtarzu głównym i bocznych obrazy z przełomu XIX i XX w. W kaplicy ołtarz XVIII w. z obrazem MB Łaskawej oraz tablica pamiątkowa ufundowana przez Ewę Szelburg-Zarembinę. Na placu przykościelnym pomnik św. Franciszka z Asyżu, rzeźba św. Maksymiliana Kolbe i symboliczna mogiła ks. Jerzego Popiełuszki. (77) Stara Plebania zbudowana została za czasów Stanisława Małachowskiego. Za murem – (78) Cmentarz założony na początku XIX w., małe narodowe sanktuarium... z wieloma cennymi dziełami sztuki cmentarnej. Spoczywają tutaj wskrzesiciele Zakładu Leczniczego: dr Fortunat Nowicki, dr Wacław Lasocki, dr Konrad Chmielewski, inż. Michał Górski; powstańcy-sybiracy: M. KorwinWójcicki, G. Jasiński, J. Morzycki, Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela H. Rodkiewicz, W. Bończa-Truszkowski, lekarze: W. Talko, M. Gliński, S. Polaczek, R.A. Kapuścińscy, J. Wojtczak, W. Szczepiński; artyści rzeźbiarze: J. Żylski, M. Pudełko; malarze: M.E. Andriolli, K. Smuczak, R. Kononowicz, J. Zielińska, M. Żylska, K.H. Wiercieński, J. Olejnicki; nałęczowscy proboszczowie: S. Strus, Z. Łuczycki, S. Furmanik, F. Słomczyński, A. Miszczuk, wikariusz S. Szelewski. Nałęczowski cmentarz stał się miejscem wiecznego spoczynku pisarki Ewy Szelburg-Zarembiny, jej męża i rodziców, Oktawii Żeromskiej, Walentyny Nagórskiej, oficera i powstańca listopadowego Tytusa Rakowskiego – właściciela nałęczowskich dóbr, poety Kazimierza Glińskiego, sędziego Michała Tarki, autora Dziejów Nałęczowa, Anity Baszanowskiej, żony Waldemara, wybitnego ciężarowca. Pochowani są tu Śliwińscy, właściciele pobliskiego Antopola, Malewscy i wiele innych sławnych rodów, żołnierze AK, BCh, partyzanci, nauczyciele. Najwybitniejsze dzieło sztuki cmentarnej to grobowiec rodziny Wernickich, właścicieli pobliskich Czesławic, wykonany z kararyjskiego marmuru we Florencji przez Emilio Zocchi. W cieniu nałęczowskich drzew leżą ludzie zasłużeni dla kultury narodowej i Nałęczowa, osoby zauroczone uzdrowiskiem, które tu dokonały żywota. Opracowanie: Maria Mironowicz-Panek, Krzysztof Zalech Okolice Nałęczowa Bronice – wieś o średniowiecznym rodowodzie, w XIX w. należąca do Józefa Dembowskiego. Klasycystyczny pałac wzniesiony wg projektu Ch. Aignera, dawniej otoczony 15 ha parkiem w stylu angielskim, zasadzonym na wzór i z pomocą nadwornych ogrodników Czartoryskich. Ostatnimi właścicielami Bronic (do 1944 r.) była rodzina Wołk-Łaniewskich. Po wojnie w pałacu znalazła siedzibę składnica Wojewódzkiej Biblioteki im. H. Łopacińskiego w Lublinie. Drzewce – wieś należąca dawniej do klucza dóbr Bronice. Zachowany drewniany dwór, stary spichlerz, otoczony zabytkowym parkiem. Z dawnego układu zachowała się aleja lipowa i kasztanowcowa. W oddaleniu od drogi warto zobaczyć dworek myśliwski wzniesiony w poł. XIX w. przez rodzinę Wołk-Łaniewskich. W sąsiedztwie tzw. „grubej lipy” cmentarz z okresu I wojny z pochówkami także z okresu II wojny światowej. Czesławice – majątek wchodzący niegdyś w skład klucza byłych dóbr bochotnickich. Właścicielami majątku na przełomie XIX i XX w. był Wacław Wernicki i Elżbieta z Lilpopów. Pałac zbudowany wg projektu L. Marconiego, otoczony parkiem ze stawami rybnymi. Gościem szczególnym bywał tu Henryk Sienkiewicz, polujący w pobliżu na kuropatwy. Po wojnie w majątku mieścił się Zakład Doświadczalny AR. Obecnie własność prywatna. Antopol – folwark wchodzący w skład klucza bochotnickiego, wywodzący swą nazwę od imienia Antoniego Małachowskiego. Dwór zbudowany w XIX w., otoczony parkiem. Ostatnimi właścicielami była rodzina Śliwińskich, u których bywał w okresie międzywojennym marszałek Rydz-Śmigły. Po wojnie przez wiele lat Zakład Doświadczalny IUNG w Puławach, kontynuujący m.in. tradycje szkółkarskie rodziny Śliwińskich. Sadurki – znajduje się tu zabytkowy dworzec, jedna ze stacji Kolei Nadwiślańskiej, łączącej Prusy Wschodnie z Ukrainą (z Mławy przez Warszawę, Lublin, Chełm do Kowla). Droga ta została utworzona w 1877 roku. Na dworcu wysiadali kuracjusze spieszący do Zakładu Leczniczego w Nałęczowie. Zapis takiej podróży znajdziemy w powieści S. Żeromskiego „Ludzie bezdomni” oraz w „Kronikach Tygodniowych” Bolesława Prusa. Imprezy cykliczne Gminny Festiwal kolęd, obrzędów i zwyczajów świątecznych – styczeń, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69 Plener Malarski – styczeń/luty, Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów”, tel. 81 501 43 56 Faustynalia – maj, Biblioteka w Nałęczowie, tel. 81 501 42 98 Majówka z Panem Prusem – maj, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69, Muzeum Bolesława Prusa, tel. 81 501 47 80 Wyścig Kolarski MTB i Skandia Maraton – maj/czerwiec, Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów”, tel. 81 501 43 56 Nałęczowskie Divertimento – maj/czerwiec, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69 Nałęczowska Wiosna Kulturalna – maj/ czerwiec, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69 Dzień z Bankiem Spółdzielczym – czerwiec, Bank Spółdzielczy w Nałęczowie, tel./fax 81 501 41 80 Nałęczowski Festiwal Tańca – czerwiec, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69 Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne – lipiec, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69 Międzynarodowe Spotkania Pianistyczne – lipiec, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69 Festiwal Wokalny w Nałęczowie „Belcanto” – sierpień, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69 Plener Malarski – sierpień, Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów”, tel. 81 501 43 56 Międzynarodowe Zawody Balonowe o Puchar SPA Nałęczów – sierpień/wrzesień, Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów”, tel. 81 501 43 56 Wigilia w Nałęczowska – grudzień, Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów”, tel. 81 501 43 56 Bieg Sylwestrowy „Nałęczów – Sao-Paulo” – grudzień, Nałęczowski Ośrodek Kultury, tel. 81 501 40 69 Użyteczne adresy Centrum Informacji Turystycznej, al. Kasztanowa 2, tel. 81 50 16 101 Urząd Miasta i Gminy al. Lipowa 3, tel. 81 501 45 00 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nałęczów, ul. Kolejowa 7, tel. 81 501 40 50 Posterunek Policji w Nałęczowie (KPP w Puławach), ul. Kościuszki 5, tel. 81 889 02 61 Straż Miejska Nałęczów, al. Lipowa 3, tel. 81 50 14 500 w. 35 Ochotnicza Straż Pożarna, ul. Poniatowskiego 12, tel. 81 501 40 08 Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Nałęczowie, ul. Bochotnica 3, tel./fax 81 501 40 11 Dworzec PKP, ul. Drzewce 18, kasy biletowe: tel. 81 503 70 50 Muzeum Bolesława Prusa, Pałac Małachowskich, tel. 81 501 45 52 Muzeum Stefana Żeromskiego, ul. Żeromskiego 8, tel. 81 501 47 80 Nałęczowski Ośrodek Kultury, Kino Cisy, Biblioteka Publiczna im. Faustyny Morzyckiej, al. Lipowa 6, tel./fax 81 50 14 069 Poczta: al. Lipowa 25, tel. 81 50 14 766 ul. Głębocznica 23, tel. 81 50 14 600 Banki: Bank Spółdzielczy, ul. 1 Maja 16, tel. 81 501 45 04, 501 41 80 PKO Bank Polski SA, ul. Nowickiego 2, tel. 81 501 40 90 Bank Pekao SA, al. Lipowa 3, tel. 81 501 41 10 SKOK im. Z. Chmielewskiego, ul. Nowickiego 2, tel. 81 501 60 35 Bankomaty: ul. 1-go Maja 10 (piekarnia) ul. 1-go Maja 16 - Bank Polskiej Spółdzielczości al. Lipowa 3 (przy banku) – Pekao SA ul. Nowickiego 2 - Bank PKO BP Apteki: ul. Nowickiego 2, tel. 81 501 47 29 ul. Kolejowa 7, tel. 81 501 45 29 ul. 1 Maja 17, tel. 81 501 45 32 al. Lipowa 3, tel. 81 501 46 22 Drzewce 18, tel. 81 50 37 152 Nałęczowski Ośrodek Kultury Kraina Lessowych Wąwozów Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Lessowych Wąwozów” działa na obszarze o wyjątkowych walorach turystycznych, położonym w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Każda z 10 gmin Krainy Lessowych Wąwozów ma do zaoferowania szereg niepowtarzalnych atrakcji oraz bogatą ofertę kulturalną. Szczególną unikalność tego regionu zapewnia największa gęstość wąwozów w całej Europie. Lokalna Organizacja Turystyczna poleca wycieczki po „Krainie Lessowych Wąwozów”, jak również do innych atrakcyjnych miejsc – z nami zwiedzicie Państwo stolicę województwa, Kozłówkę czy Czarno- las. Naszą propozycją są wycieczki szkoleniowe „Szlakiem Żelaza i Kowalskich Tradycji” oraz w ramach produktu turystycznego - „Sielska Kraina”. Zachęcamy do odwiedzania strony internetowej www.kraina.org.pl, gdzie znajdziecie Państwo ciekawe informacje o atrakcjach turystycznych, noclegach, gastronomii, usługach, jak również bezpłatną aplikację turystycznego GPS, dzięki której z łatwością traficie do najbardziej interesujących zakątków Krainy Lessowych Wąwozów ! Zapraszamy na www.kraina.org.pl Gmina Janowiec położona na lewym brzegu Wisły zaprasza do zwiedzania przepięknych okolic Małopolskiego Przełomu Wisły oraz do przemierzania wielu pieszych i rowerowych szlaków turystycznych. Bogata oferta kulturalna, wyjątkowe imprezy (m.in. Święto Wina, Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi) przyciągają turystów. Malowniczy krajobraz podkreśla piękno górującego nad okolicą XVI-wiecznego monumentalnego zamku, będącego niegdyś jedną z największych fortec Rzeczypospolitej. Oprócz zamku warto zobaczyć: zespół dworski złożony z zabytkowych, drewnianych budynków przeniesionych z pobliskich terenów Lubelszczyzny, kościół pw. św. Stanisława Biskupa i św. Małgorzaty, kamieniołom w Nasiłowie. Gmina Karczmiska - okolica stwarza świetne warunki do uprawiania turystyki aktywnej, wędrówek pieszych, rowerowych, wycieczek samochodowych, grzybobrania i spływów kajakowych. Zobaczymy tu najstarszy w regionie pomnik przyrody – dąb „Władek z Zagrzęby”, pamiętający czasy Władysława Łokietka. Grodzisko w Chodliku należy do największych i najlepiej zachowanych grodzisk wczesnośredniowiecznych w kraju. Warto zobaczyć także XIX-wieczne budowle: kościół z dzwonnicą oraz zespół dworskoparkowy, gdzie od 2009 r. w Dworku Wesslów funkcjonuje Regionalna Izba Pamięci i Tradycji. Makieta Grodziska w Chodliku Zamek w Janowcu Przystań w Kazimierzu Dolnym Turniej rycerski w Janowcu Gmina Kazimierz Dolny. Kazimierz Dolny – miasto artystów i malarzy, zachwycające zabytkami renesansowej architektury, słynie także z wielu imprez (m.in. Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych, Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi, Festiwal Muzyki i Tradycji Klezmerskiej). Miasteczko pozwala wędrowcom „napoić duszę” pejzażem i magiczną atmosferą. Warto zobaczyć: zamek i wieżę strażniczą, spichlerze, zespół klasztorny Reformatów, Cmentarz Żydowski przy ul. Czerniawy, Rynek z zabytkowymi kamienicami, kościół farny, odwiedzić Muzeum Sztuki Złotniczej, dom Marii i Jerzego Kuncewiczów, wejść na Górę Trzech Krzyży, zobaczyć Męćmierz, Bochotnicę – z ruinami „Zamku Esterki”, Parchatkę (punkt widokowy). Można wybrać się na spacer wąwozami lub skorzystać z rejsów po Wiśle. Rynek w Kazimierzu Dolnym Dworek Wesslów Gmina Nałęczów – sercem gminy jest Nałęczów – jedyne w Polsce uzdrowisko o profilu wyłącznie kardiologicznym. Sanatoria i pensjonaty gwarantują bogatą gamę badań i zabiegów. Goście mogą korzystać także z ośrodków odnowy biologicznej, salonów SPA, gabinetów kosmetycznych i masażu. Oprócz Parku Zdrojowego, Pałacu Małachowskich czy zabytkowych willi warto zobaczyć muzea Bolesława Prusa i Stefana Żeromskiego, odwiedzić Nałęczowskie Mini-Zoo, Plenerową Galerię Fotografii Współczesnej „Jaśminowa”, wybrać się na basen do Atrium lub Sanatorium Uzdrowiskowego dla Rolników, czy odbyć widokowy lot balonem z firmą Hardworkers Team S.C ! Gmina Opole Lubelskie – Dobrze rozwinięta i oznakowana sieć szlaków rowerowych, ścieżki piesze i spacerowe oraz dydaktyczne to tylko niektóre powody aby odwiedzić tę gminę. Okolice miasta stanowią idealne tereny dla myśliwych, wędkarzy i grzybiarzy. Piękno tych terenów można podziwiać podróżując „Nadwiślańską Kolejką Wąskotorową”. Warto zobaczyć: Pałac Lubomirskich, cmentarz – założony w roku 1772, kościół parafialny z zespołem klasztornym, pałac w Kluczkowicach, zespół kościoła parafialnego we Wrzelowcu, Pomnik UFO w Emilcinie, Młyn w Woli Rudzkiej, odwiedzić Muzeum Multimedialne, skorzystać z otwartych stref sportu i rekreacji, kąpieliska z plażą. Coraz większym uznaniem cieszy się Manufaktura Smaków – impreza kultywująca wielowiekowe tradycje handlowe, rzemieślnicze oraz owocowe Opola Lubelskiego. Nadwiślańska Kolejka Wąskotorowa Pomnik UFO w Emilcinie Gmina Poniatowa. Poniatowa to enklawa zieleni, z kompleksem wodnym, plażą w centrum miasta oraz Doliną Dziewięciu Stawów. To także idealne miejsce dla miłośników jazdy konnej (Sekcja Jeździecka Poniatowa). Tutejszy specyficzny mikroklimat wykorzystywany jest w leczeniu dróg oddechowych. Warto zobaczyć: zespół pałacowo-parkowy oraz kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kraczewicach, kaplicę dworską pw. NMP Królowej Świata w Kowali, odwiedzić Izbę Pamięci Aptekarskiej oraz piekarnię Tadeusza Zubrzyckiego, zrelaksować się wędkując na terenie licznych stawów, czy korzystając z wodnych kąpieli obok gościnnego Hotelu Słowik. Sekcja Jeździecka Poniatowa Figura Matki Bożej Kębelskiej Kościół parafialny w Górze Puławskiej Pałac w Kraczewicach Pałac Czartoryskich Muzeum Czartoryskich Domek loretański w Gołębiu Puławy – miasto-ogród z zachwycającym zespołem pałacowo-parkowym Czartoryskich, to także miejsce ze świetnym zapleczem sportowo-rekreacyjnym. Zwolennicy turystyki kulturowej znajdą tu pierwsze w Polsce muzeum - Świątynię Sybilli. Warto zobaczyć również: kościół pw. Wniebowzięcia NMP, wille przy ul. Zielonej, kościół pw. św Józefa we Włostowicach, odwiedzić Muzeum Oświatowe, Muzeum Czartoryskich oraz Obserwatorium Astronomiczne, skorzystać z usług Miejskiego Ośrodku Sportu i Rekreacji. Atrakcją mogą być rejsy statkiem po Wiśle, spływy kajakowe Wisłą, Wieprzem i Kurówką, a także rajdy rowerowe lub piesze. Puławy charakteryzuje także bogate życie kulturalne. Gmina Puławy – jest położona po obu stronach Wisły. Znajdziecie tu duże kompleksy leśne, czyste powietrze, naturalne jeziora, a w leśnictwie Gołąb rezerwat faunistyczny „Czapliniec”. Północną granicę gminy stanowi obszar chronionego krajobrazu „Pradoliny Wieprza”. Warto zobaczyć: kościół parafialny i kaplicę pw. Matki Bożej Loretańskiej oraz posąg św. Jana Nepomucena w Gołębiu, kościół parafialny w Górze Puławskiej, cmentarz wojenny żołnierzy niemieckich w Polesiu, posłuchać opowieści właściciela i kustosza Muzeum Nietypowych Rowerów oraz spróbować swoich sił na… muzealnych eksponatach. Miłośnicy jazdy konnej powinni zawitać do Leokadiowa, gdzie mieści się Stajnia Bajka. Gmina Wąwolnica. Co roku tysiące pielgrzymów odwiedza Sanktuarium Matki Bożej Kębelskiej, gdzie najcenniejszym skarbem jest słynąca z cudów figura. Wąwolnicę upodobali sobie także miłośnicy wypoczynku aktywnego oraz agroturystyki. Warto zobaczyć: kościół pw. św. Wojciecha, kaplicę Matki Bożej Kębelskiej, cmentarz na zboczach wzgórz, kaplicę oraz zespół pałacowo-parkowy w Kęble, odwiedzić młyn w Celejowie-Iłkach, poszaleć na stokach narciarskich (Nart-Sport Rąblów, stok w Celejowie), konno (Szkółka jeździecka – Bogusława Szewczyk), czy na quadach (Tor Quadów Stanisławka). W Rąblowie można skorzystać także z odkrytych basenów. Gmina Wojciechów – Wąwozy, wzgórza i lasy, czyste powietrze zachęcają do spędzenia wolnego czasu na Ziemi Wojciechowskiej. Sam Wojciechów jest niewątpliwie jedną z najsłynniejszych wsi tematycznych, to współczesna stolica polskiego kowalstwa. Odbywają się tu ogólnopolskie imprezy: Spotkania Kowali, Warsztaty Kowalskie oraz Targi Sztuki Kowalskiej. Warto zobaczyć gotycko-renesansową Wieżę Ariańską (gdzie można zwiedzić Muzeum Kowalstwa i Muzeum Regionalne), kościół pw. św. Teodora, cmentarz, budynek Urzędu Gminy, czy kowalskie arcydzieła w kuźni Romana Czernieca, wybrać się do mini skansenu Wojciechosko Zagroda oraz odwiedzić Muzeum Minerałów w Nowym Gaju. Ogólnopolskie Spotkania Kowali Pałac w Kęble Wieża Ariańska w Wojciechowie Powiat Puławski – leży w zachodniej części województwa lubelskiego. Swoim zasięgiem obejmuje 11 gmin: Baranów, Janowiec, Miasto Puławy, Gmina Puławy, Końskowola, Kazimierz Dolny, Nałęczów, Kurów, Żyrzyn, Wąwolnica, Markuszów. To jeden z najbardziej interesujących regionów turystycznych Polski, o niezwykle bogatej historii. Łączy w sobie niepowtarzalne walory turystyczne, kulturowe i przyrodnicze. Dolina przełomu Wisły wraz z dopływami, gęsty labirynt lessowych wąwozów porośniętych bujną roślinnością oraz liczne zabytki i atuty kulturowe składają się na wyjątkową atmosferę. Powiat dysponuje znakomitą bazą turystyczną. Znajdują się tu ośrodki wypoczynkowe, rozwija się agroturystyka. Występują tu znane już od 200 lat źródła wód mineralnych. Członkowie Lokalnej Organizacji Turystycznej „Kraina Lessowych Wąwozów” Noclegi: Centrum Szkoleniowo-Wypoczynkowe „Energetyk”, ul. Paderewskiego 10, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 67 00, [email protected] „Cudowny Zakątek”- dom do wynajęcia, Kębło 9, 24-160 Wąwolnica, tel. 512 371 309, [email protected] Domek Baby Jagi, ul 1-go Maja 22a, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 50 16 027, [email protected] Dom Pielgrzyma, ul. Zamkowa 24, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 882 50 04, [email protected] Dom Turysty PTTK „Spichlerz” i Willa Murka, ul. Krakowska 59-61, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 881 00 36, 509 678 350, [email protected] Dwór Nałęczowski Vitaligs SPA, ul. Słoneczna 20, 24-150 Nałęczów, tel. (81)501 47 24, 607 368 400, [email protected] Folwark Walencja, ul. Góry 16, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 882 11 65, [email protected] Hotel „Słowik” - Restauracja, ul. Spacerowa 3, 24-320 Poniatowa, tel. (81) 820 41 61, [email protected] Hotel Przepióreczka, ul. 1-go Maja 6, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 41 29, 696 056 322, [email protected] Hotel Zacisze, ul. Przemysłowa 42A, 24-300 Opole Lubelskie, tel. (81) 827 29 72, 603 379 966, [email protected] Jesienna Rezydencja, ul. Kościuszki 7, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 44 56 w. 600, [email protected] Ośrodek Turystyki Zagrodowa Osada Terapeutyczno-Edukacyjna, Uściąż 114b, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 828 84 90, 604 614 639, [email protected] Ośrodek warsztatowy "Siódmy Las", Zawada 51, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 723 82 65, [email protected] Ośrodek Wypoczynku „Natura”, ul. Poniatowskiego 40, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 52 52, 664 789 056, [email protected] Orle Gniazdo, ul. Kolejowa 17, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 50 16 111, 601 911 666, [email protected] Parkowe Tarasy, ul. Andriollego 9, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 50 14 972, 722 207 972 Pawilon Angielski, ul. Małachowskiego 5, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 50 14 456 w. 308, [email protected] Pensjonat KLIMATY, Męćmierz 5, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 881 03 29, 509 970 549, [email protected] Pensjonat „Monika”, ul. Lubelska 46, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 881 01 56, 604 263 421, [email protected] Pensjonat Vincent, ul. Krakowska 11, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 881 08 76, 519 058 669, [email protected] Wiatrakowo - pensjonat, Cholewianka 60, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. 606 667 186, [email protected] Pokoje Gościnne Moszyńska Marianna, ul. Andriollego 4, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 42 96, 697 408 079 Pokoje Gościnne Pory Roku, ul. Spółdzielcza 3, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 42 31, 601 481 000, [email protected] Pokoje Gościnne w Domu Strażaka, ul. Poniatowskiego 12, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 51 14, 691 420 600 Pokoje Gościnne Zofia Zasada, ul. Andriollego 8, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 41 99, 501 560 500 Termy Pałacowe - Nałęczowianka, ul. Paderewskiego 1a, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 44 56, [email protected] Willa Alba, ul. 1-go Maja 11, 24-150 Nałęczów, tel. 781 498 840, [email protected] Willa Anna, ul. Spółdzielcza 9, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 476 15 16, 691 233 802, [email protected] Willa „Boże Oko”, Strzelce 28b, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 51 94, 509 367 574, [email protected] Willa Brzozy, ul. Głębocznica 8, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 40 84, 668 127 745, [email protected] Willa Faustynka, ul.Głębocznica 4 b, 24-150 Nałeczów, tel. 607 106 845, 601 731 963 Willa Feniks, ul. Poniatowskiego 23, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 40 84, 668 127 745, [email protected] Willa Jana, ul. Partyzantów 6, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 45 72, 665 888 518 Willa Kolorowa, ul. Kolejowa 13, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 43 42, 691 725 673, [email protected] Willa „Monika” SPA, ul. Kolejowa 37, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 51 25, 609 925 609 [email protected] Willa „Pod Basztą”, ul. Tyszkiewicza 26, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 473 55 35, 693 150 835 [email protected] Willa Samoniówka, ul. 1-go Maja 26, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 47 47, 607 507 879, [email protected] Willa Starówka, ul. Chmielewskiego 4, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 41 34, 506 436 119, [email protected] Willa Uciecha, ul. 1-go Maja 22, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 51 01, [email protected] Willa „u Ryszarda”, ul. Spółdzielcza 9a, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 43 60, 600 390 743, [email protected] „Villa Aurelia" Hotel & SPA, al. Lipowa 17, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 41 26, 508 250 242, fax (81) 501 41 46, [email protected] Villa Prezydent, Uściąż 99b, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 881 01 56, 604 263 421, [email protected] Ustronie Nałęczowskie, Batalionów Chłopskich 10a, 24-150 Nałęczów, tel. 502 758 784, [email protected] Kwatery agroturystyczne: „Atmosfera”, ul. Batalionów Chłopskich 3, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 51 07, 608 073 381, [email protected] „Biały domek”, Łąki 12, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 882 52 97, 609 901 018, [email protected] „Gajowianka”, Nowy Gaj 4a, 24-204 Wojciechów, tel. (81) 517 76 41, 665 261 385, [email protected] Gospodarstwo Agroturystyczne Bogumiła Szyszkowska, Zarzeka 63, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 882 54 17, 600 472 333 Gospodarstwo Agroturystyczne Czerniec Włodzimierz i Barbara, 24-204 Wojciechów 151a, tel. (81) 517 72 02, 607 261 556, [email protected] Gospodarstwo Agroturystyczne „Nad Debrzą”, Bronice 51A, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 503 71 36, 669 766 660, [email protected] Gospodarstwo agroturystyczne „Przy Wąwozie”, Karmanowice 4A, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 882 32 07, 609 054 893, [email protected] Gospodarstwo Agroturystyczne Rzeszot Marta, Kolonia Drzewce 144, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 503 72 94, 781 942 793, [email protected] Gospodarstwo Agroturystyczne Smaga Kazimierz, Kębło 30A, 24-160 Wąwolnica, tel. 698 664 631, 695 637 307, [email protected] Gospodarstwo Agroturystyczne „u Kowalowej”, 24-204 Wojciechów 153, tel. (81) 517 73 05, 665 491 022, [email protected] Gościniec, Sadurki 27, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 78 29, 606 397 606, [email protected] Łubinowe Wzgórze, Łąki 46, 24-160 Wąwolnica, [email protected], tel. 512 371 309 Młyn Hipolit, Nowy Gaj 18A, 24-204 Wojciechów, tel. (81) 723 75 72, 505 288 292, [email protected] „Pod lipami”, Palikije II 100, 24-204 Wojciechów, tel. 603 996 700, [email protected] Siedlisko Gaj, Nowy Gaj 26A, 24-204 Wojciechów, tel. (81) 748 60 93, 604 190 600, [email protected] Siedlisko Lubicz, ul. Doły 24, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 882 10 49, 600 705 004 [email protected] Siódmy Las, ul. Zawada 51, 24-160 Wąwolnica, tel. 817 238 265, 517 930 320, [email protected] W Dolinie Bystrej, Celejów 88, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. 607 926 304, (81) 723 61 97, [email protected] Gastronomia: Atrium, al. Grabowa 1A, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 44 56 w.102, [email protected] Bar Restauracyjny „Tukan”, ul. 11-go Listopada 3, 24-320 Poniatowa, tel. (81) 820 37 90 Dom Przyjęć „Wołyń”, ul. Paderewskiego 5, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 42 71, 502 036 431 Karczma Biesiada, 24-204 Wojciechów 151a, tel. (81) 517 72 02, 607 371 556, [email protected] Karczma Opolska, ul. Kościuszki 6, 24-300 Opole Lubelskie, tel. (81) 827 42 20, [email protected] Kawiarnia-Galeria „Jaśminowa”, ul. Klonowa 7, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 58 50, 793 830 585, [email protected] Kawiarnia Restauracja Amperia Cafe, ul. Paderewskiego 10, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 50 16 701, [email protected] Kawiarnia Pałacowa, al. Małachowskiego 3, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 43 56 w.331, [email protected] Pawilon Angielski, al. Małachowskiego 1, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 60 27, [email protected] Piwnica Smaku Pizza&Restaurant, ul. Lubelska 13, 24-300 Opole Lubelskie, tel. (81) 745 50 50, 608 607 080, [email protected] Pub – pizzeria „Rufus-Cafe”, ul. 1-go Maja 5, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 40 31, 603 788 233, [email protected] Restauracja „Karczma Nałęczowska”, ul. Poniatowskiego 4, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 45 78, 509 33 44 38 [email protected] Restauracja Patataj, Kol. Bochotnica 15, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 47 01, [email protected] Restauracja „Słowik”, ul. Spacerowa 3, 24- 320 Poniatowa, tel. (81) 820 41 61, [email protected] Stołówka w „Starej Aptece”, al. Lipowa 4, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 43 56 w. 296, 691 090 185, [email protected] Termy Pałacowe, ul. Paderewskiego 1A, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 44 56, [email protected] Willa Starówka, ul. Chmielewskiego 4, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 41 34, 506 436 119, [email protected] Zdrowie i uroda: Atrium, al. Grabowa 1A, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 44 56 w. 101, [email protected] Centrum Medyczne prof. Marka Masiaka NZOZ Prywatne Sanatorium, Strzelce 28B, 24-140 Nałęczów, tel. (81) 501 51 94, 509 367 574, 519 133 240, [email protected] Dwór Nałęczowski Vitaligs SPA, ul. Słoneczna 20, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 47 24, 607 368 400, [email protected] Jaskinia Solna, ul. 1-go Maja 6, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 61 68, [email protected] Luxmed - Uzdrowisko Nałęczów Sp. z o.o., al. Kasztanowa 6, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 60 12, [email protected] Ośrodek Chirurgii Oka prof. Z. Zagórskiego Sp. z o.o., al. Kasztanowa 6, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 57 98, 501 57 99, 603 490 777, [email protected] Salon Beauty, ul. 1-go Maja 16, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 58 88 w. 32, 501 397 198, [email protected] Sanatorium Fortunat, ul. Kościuszki 7, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 43 56 w. 600, [email protected] Sanatorium Książę Józef, al. Kasztanowa 6, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 43 56 w. 400, [email protected] Sanatorium Uzdrowiskowe dla Rolników, ul. Górskiego 14, 24-140 Nałęczów, tel. (81) 501 47 51, [email protected] Termy Pałacowe - Nałęczowianka, ul. Paderewskiego 1A, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 44 56, [email protected] Stare Łazienki, al. Grabowa 4, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 43 56 w. 400, [email protected] Szpital Kardiologiczny, ul. Górskiego 5, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 43 56 w. 200, [email protected] Willa „Monika” SPA, ul. Kolejowa 37, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 51 25, 609 925 609 [email protected] Willa Raj Ośrodek Odnowy Biologicznej „Feniks”, al. Lipowa 15, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 40 84, [email protected] „Villa Aurelia” HOTEL & SPA, al. Lipowa 17, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 41 26, 508 250 242, fax (81) 501 41 46, [email protected] Atrakcje: Loty balonem - Hardworkers Team s.c., ul. 600-lecia 42, 24-300 Opole Lubelskie, tel. 509 185 045, 693 230 787, [email protected] Kuźnia Artystyczna Romana Czernieca, 24-204 Wojciechów 153, tel. (81) 517 73 05, 691 053 403, [email protected] Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Partyzantów 11, 24-100 Puławy, tel. (81) 886 27 31, [email protected] Młyn Hipolit - Muzeum minerałów, Nowy Gaj 18A, 24-204 Wojciechów, tel. (81) 723 75 72, 505 288 292, [email protected] Muzeum Kowalstwa, Muzeum Regionalne - Gminny Ośrodek Kultury, 24-204 Wojciechów 9, tel. (81) 517 72 10, (81) 517 76 22, [email protected] Muzeum Nietypowych Rowerów, Gołąb, ul. Puławska 1, 24-100 Puławy, tel. 601 814 527 [email protected] Nałęczowski zwierzyniec Małe ZOO, ul. Kamieniak 23B, 24-150 Nałęczów, tel. 665 363 262, 695 924 854, [email protected] Ośrodek Nartsport – Wyciąg Narciarski, Rąblów 27, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 882 55 00, 502 168 054, [email protected] Ośrodek warsztatowy „Siódmy Las”, Zawada 51, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 723 82 65, [email protected] Szkółka Jeździecka – Bogusława Szewczyk, Łąki 12, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 882 52 97, 609 901 018, [email protected] Wojciechosko Zagroda, Wojciechów Kolonia Piąta 114, 24-204 Wojciechów, tel. 695 177 327, [email protected] Samorządy: Urząd Gminy Janowiec, ul. Radomska 2, 24-123 Janowiec, tel. (81) 881 52 15, [email protected] Urząd Gminy Karczmiska, Karczmiska Pierwsze, ul. Centralna 17, 24-310 Karczmiska tel. (81) 828 70 26, [email protected] Urząd Gminy Puławy, ul. Dęblińska 4, 24-100 Puławy, tel. (81) 887 41 21, [email protected] Urząd Gminy Wąwolnica, ul. Lubelska 39, 24-160 Wąwolnica, tel. (81) 882 50 01, [email protected] Urząd Gminy Wojciechów, Wojciechów 5, 24-204 Wojciechów, tel. (81) 517 72 41, [email protected] Urząd Miasta Nałęczów, al. Lipowa 3, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 45 00, [email protected] Urząd Miejski Poniatowa, ul. Młodzieżowa 2, 24-320 Poniatowa, tel. (81) 820 48 36, [email protected] Urząd Miasta Puławy, ul. Lubelska 5, 24-100 Puławy, tel. (81) 880 45 00, [email protected] Urząd Miasta Kazimierz Dolny, ul. Senatorska 5, 24-120 Kazimierz Dolny, tel. (81) 881 01 12, [email protected] Urząd Miejski Opole Lubelskie, ul. Lubelska 4, 24-300 Opole Lubelskie, tel. (81) 827 20 45, [email protected] Starostwo Powiatowe w Puławach, ul. Królewska 19, 24-100 Puławy, tel. (81) 886 11 00, [email protected] Inne: Biuro podróży „ANAS”, ul. Bernardyńska 12/10, 20-109 Lublin, tel. (81) 532 38 88, [email protected] Sklep „Pod Cisami”, ul. 1-go Maja 11, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 47 06 Członkowie wspierający: Bank Spółdzielczy w Nałęczowie, ul. 1-go Maja 16, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 41 80, [email protected] Informacja turystyczna Janowiec Punkt Informacji Turystycznej Gminny Dom Kultury, ul. Plac Wolności 1, 24-123 Janowiec, tel. 81 881 52 89, [email protected] Kazimierz Dolny Centrum Informacji Turystycznej Kazimierski Ośrodek Kultury Rynek 14, 24-120 Kazimierz Dolny tel. 81 88 100 40, [email protected], [email protected] Nałęczów Centrum Informacji Turystycznej al. Kasztanowa 2, 24-150 Nałęczów tel. 81 501 61 01, [email protected] Poniatowa Punkt Informacji Turystycznej Sekretariat Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Poniatowej ul. Fabryczna 1, Poniatowa 24-320, tel. 81 820 45 54, [email protected] Puławy Centrum Informacji Turystycznej ul. Wojska Polskiego 4, 24-100 Puławy, tel. 81 886 10 57, [email protected] Wąwolnica Punkt Informacji Turystycznej ul. Rynek 32, 24-160 Wąwolnica, tel. 81 882 50 14, [email protected] Wojciechów Punkt Informacji Turystycznej Gminny Ośrodek Kultury Wojciechów 9, 24-204 Wojciechów, tel. 81 517 72 10, 81 517 76 22, [email protected] Opole Lubelskie Centrum Informacji Turystycznej ul. Strażacka 1, 24-300 Opole Lubelskie, tel. 81 475 50 10, [email protected] ©Wydawca: Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Lessowych Wąwozów” al. Kasztanowa 2, 24-150 Nałęczów, tel. (81) 501 65 94, e-mail: [email protected] www.kraina.org.pl Redakcja: Wiesław Czerniec Tekst: Wiesława Dobrowolska, Katarzyna Kucaba, Maria Mironowicz-Panek, Izabella Nowotny, Krzysztof Zalech Zdjęcia: Marek Bartkowiak, Wiesław Czerniec, Janusz Filipczak, Sławomir Kłak, Hubert Mącik, Janusz Ogiński, Agnieszka Ozimek, Wiesław Pardyka, Antoni Rękas, Wojciech Santarek, Maks Skrzeczkowski, Blanka Skowronek-Kolibska , Dorota Szczuka, Elżbieta Żółkiewska oraz ze zbiorów Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Poniatowej, Urzędu Miasta Opole Lubelskie, Gminnego Ośrodka Kultury w Wojciechowie, Zakładu Leczniczego „Uzdrowisko Nałęczów” S. A. i Lokalnej Organizacji Turystycznej „Kraina Lessowych Wąwozów” Opracowanie graficzne: Grzegorz Jaworski Nałęczów 2011