Program nauczania historii sztuki

Transkrypt

SPIS TREŚCI
I. Wstęp - Ogólna koncepcja programu …………………………………….. str. 3
II. Cele i zadania edukacyjne ………………………………………………
str. 4 – 5
1. Wymagania ogólne …………………………………………………. str. 4
2. Wymagania szczegółowe …………………………………………… str. 4 – 5
III. Materiał nauczania ………………………………………………………. str. 6 - 54
IV. Metody i techniki pracy ………………………………………………….. str. 55 – 70
1. Ogólne metody oraz formy działań ……………………………….. str. 55
2. Metody wprowadzające nowy materiał ………………………….. str. 55 - 68
3. Metody służące kontroli i ocenie …………………………………. str. 68 - 69
4. Korelacje międzyprzedmiotowe ………………………………….
str. 69 – 70
V. Dostosowanie materiału do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów
………………………………………………………………………… str. 71
VI. Warunki niezbędne do realizacji programu ………………………….. str. 72
VII. Wybrana literatura przedmiotu ……………………………………… str. 73 – 78.
2
I. WSTĘP
OGÓLNA KONCEPCJA PROGRAMU
Program nauczania historii sztuki przewidziany jest do realizacji – na poziomie
rozszerzonym - w szkołach plastycznych: Ogólnokształcącej Szkole Sztuk Pięknych (w
klasach 1 – 6) oraz w Liceum Plastycznym (w klasach 1 – 4). Program może też być
wykorzystywany w liceum ogólnokształcącym, które w siatce godzin ma przewidziane
zajęcia z historii sztuki.
Dokument jest zgodny z Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego dnia 2 lipca 2014 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach
szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych a także z Rozporządzeniem
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie dopuszczania
do użytku w szkołach artystycznych programów nauczania oraz dopuszczania do użytku
szkolnego podręczników dla szkół artystycznych (Dz. U. z dnia 6 sierpnia 2014 r., poz. 1039).
W programie nauczania zostały uwzględnione najważniejsze, według autora, zjawiska
w sztuce, artyści, wybitne dzieła i najistotniejsze terminy i pojęcia z zakresu historii sztuki.
Uczniowie szczególnie zainteresowani przedmiotem nie powinni ograniczać się jedynie do
wytycznych dokumentu. Ich indywidualna edukacja, samodzielne poszukiwania,
orientowanie się w bieżących trendach i kierunkach w sztuce, również będzie przez uczącego
docenione i ocenione a przede wszystkim przyniesie oczekiwane wyniki egzaminu
maturalnego.
Autorka zastrzega sobie prawo do wprowadzania modyfikacji w niniejszym programie
nauczania. Jego ewaluacja może wynikać ze zmian wprowadzonych do wymagań egzaminów
maturalnych, nowych doświadczeń uczącego (a każdy rok szkolny takie przynosi) oraz
jeszcze efektywniejszego dostosowania do indywidualnych potrzeb uczniów.
Uczniom korzystającym z niniejszego programu życzę, aby lekcje historii sztuki stały
się dla Was fascynującą przygodą z Wielkimi Dziełami, dzięki którym nie tylko zdobędziecie
wiedzę, ale też przeżyjecie wspaniałe chwile, czerpiąc inspirację do tworzenia własnych
arcydzieł. A pozostałym, sięgającym do programu życzę przyjemnej lektury.
3
II. CELE I ZADANIA EDUKACYJNE
1. Wymagania ogólne:
I. Wiadomości z zakresu historii sztuki.
Uczeń posługuje się zasobem faktów, pojęć i terminów z dziedziny historii sztuki,
umożliwiającym odbiór dzieł sztuki dawnej i współczesnej we właściwych kontekstach.
Rozumie teksty źródłowe i krytyczne oraz samodzielnie zdobywa informacje na temat sztuki i
jej dziejów. Łączy najistotniejsze dzieła z miejscem ich przechowywania i lokalizacji.
Rozpoznaje podstawowe motywy ikonograficzne.
II. Tworzenie wypowiedzi na temat sztuki.
Uczeń konstruuje poprawną merytorycznie wypowiedź (pisemną i ustną) na temat
dzieł sztuki, twórczości wybranych artystów, specyfiki epok, stylów i kierunków w sztuce.
Przyjętą tezę egzemplifikuje właściwym doborem argumentów i przykładów z zakresu
dziejów sztuki. W wypowiedzi uwzględnia niezbędne konteksty (np. historyczny, społeczny,
filozoficzny, religijny, literacki, biograficzny).
III. Analiza i interpretacja dzieł sztuki i tekstów kultury.
Uczeń przeprowadza opis i analizę (w tym analizę porównawczą) dzieł z różnych
dziedzin sztuki, wskazując ich klasyfikację stylową i znaczenie w dziejach sztuki. Analizuje i
interpretuje treść dzieła. Formułuje wnioski na podstawie tekstów źródłowych i krytycznych
poświęconych sztuce.
2. Wymagania szczegółowe:
Uczeń potrafi:











wymienić i określić funkcje sztuki na przestrzeni dziejów i współcześnie,
scharakteryzować style, tendencje i kierunki w sztuce najdawniejszej, antycznej,
średniowiecznej, nowożytnej i nowoczesnej,
wyjaśnić związki i różnice pomiędzy poszczególnymi epokami, stylami i kierunkami,
dokonać chronologicznego przeglądu dziejów sztuk plastycznych,
dostrzec i określić indywidualny charakter twórczości najwybitniejszych malarzy,
rzeźbiarzy, architektów i innych twórców wiązanych ze sztukami plastycznymi,
rozpoznawać najwybitniejsze i najbardziej reprezentatywne dzieła sztuki,
rozpoznawać podstawowe wątki tematyczne (ikonograficzne),
rozpoznawać podstawowe gatunki sztuki oraz techniki plastyczne,
wykazać się znajomością terminów i pojęć z zakresu historii sztuki,
zidentyfikować i przyporządkować poszczególnym stylom najbardziej
charakterystyczne ornamenty i elementy zdobnicze,
przeprowadzić analizę formy i treści wybranego dzieła sztuki,
4











przeprowadzić analizę porównawczą wybranych dzieł,
powiązać dzieło sztuki z uwarunkowaniami historyczno – kulturowymi,
określić wpływ mecenatu artystycznego na kształt dzieł w poszczególnych epokach,
dokonać krytycznej oceny dzieł sztuki,
wartościować zjawiska artystyczne i dzieła sztuki z uwzględnieniem ich treści i
środków artystycznego wyrazu,
wymienić i scharakteryzować najważniejsze kolekcje dzieł sztuki na świecie i w
Polsce,
rozpoznawać najważniejsze techniki plastyczne,
rozpoznawać podstawowe funkcje dzieł sztuki,
posługiwać się terminami i pojęciami z zakresu architektury, sztuk pięknych i technik
plastycznych,
korzystać z różnych źródeł informacji z zakresu historii sztuki i krytyki artystycznej,
dostrzec wkład dziedzictwa kulturowego regionu w kulturę ogólnopolską i europejską.
5
III. MATERIAŁ NAUCZANIA
Treści nauczania
Wstęp do historii sztuki:
- dziedziny sztuk plastycznych,
- najważniejsze techniki artystyczne,
- funkcja dzieła sztuki,
- treść dzieła sztuki (tematyka i motywy
ikonograficzne) oraz środki artystyczne (forma
dzieła sztuki),
- struktura dzieł architektury (bryła i konstrukcja,
plan, dekoracja),
- struktura dzieł sztuki rzeźbiarskiej (materiał,
technika, kompozycja, bryła i faktura, wyraz
artystyczny),
- struktura dzieła malarskiego (kompozycja,
kolorystyka, światłocień, wyraz artystyczny),
- techniki malarskie i graficzne,
- chronologia dzieł sztuki,
- wiadomości na temat najważniejszych kolekcji
dzieł sztuki w Europie i w Polsce.
Przewidywane osiągnięcia ucznia
Uczeń potrafi:
- rozróżnić różne dziedziny sztuki (architektura, rzeźba, malarstwo, grafika)
oraz rodzaje sztuki użytkowej: rzemiosło artystyczne, wzornictwo
przemysłowe, architektura wnętrz, grafika użytkowa,
- wymienić i scharakteryzować podstawowe funkcje dzieł sztuki: sakralną,
sepulkralna, estetyczną i dekoracyjną, dydaktyczna, ekspresywną, użytkową,
reprezentacyjną, kommemoratywną, propagandową, kompensacyjną,
mieszkalna i rezydencjonalną, obronną, magiczną,
- podać ich definicje,
- przeprowadzić charakterystykę danej dziedziny sztuki ze względu na jej
przeznaczenie, materiał, technikę, formę, bryłę, plan, funkcję, konstrukcję,
fakturę, temat, kompozycję, kolorystykę, światłocień, wyraz artystyczny,
- podać przybliżoną chronologię sztuki,
- rozpoznawać i opisywać podstawowe techniki rzeźbiarskie (np.
chryzelefantyna, rzeźba drewniana, kamienna, odlew w brązie, emalia, intarsja,
inkrustacja),
- rozpoznawać i opisywać podstawowe techniki malarskie i graficzne (np.
technika olejna, temperowa, akwarelowa, akrylowa, enkaustyka, witraż,
mozaika, fresk, miniatura, malarstwo tablicowe i sztalugowe, drzeworyt,
miedzioryt, akwaforta, akwatinta, litografia, sitodruk),
- wymienić podstawowe gatunki (malarstwo religijne, mitologiczne,
historyczne, batalistyczne, wedutowe, pejzażowe, portretowe, animalistyczne,
martwa natura, akt, itp.),
- wyjaśnić i stosować podstawowe pojęcia (np.: układ architektoniczny,
kompozycja, kolor, walor, faktura, relief, chryzelefantyna, snycerka, itp.),
- posługiwać się odpowiednimi pojęciami przy opisywaniu dzieła sztuki,
- wymienić następujące kolekcje dzieł sztuki w Europie i w Polsce: paryski
Luwr i Muzeum d’Orsay; Muzeum Uffizi we Florencji, Muzea Watykańskie w
Rzymie; British Museum, Galerie: National i Tate w Londynie; Muzeum
Narodowe i Muzeum Pergamońskie w Berlinie; Galeria Trietiakowska w
Moskwie; Ermitaż w Sankt Petersburgu; Muzea Narodowe w Warszawie,
Krakowie, Poznaniu, Gdańsku, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Diecezjalne
w Tarnowie, Muzeum Okręgowe w Tarnowie.
Formy sprawdzania
osiągnięć ucznia
- Sprawdzian pisemny:
Dziedziny sztuk plastycznych,
- ustna lub pisemna analiza
architektury, malarstwa
i rzeźby,
- kartkówka: wyjaśnianie
pojęć,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o techniki malarskie
i graficzne,
o najważniejsze muzea
świata i ich kolekcje.
Sztuka prehistoryczna:
- chronologia pradziejów,
- sztuka okresu paleolitu: rzeźba, malarstwo
jaskiniowe,
- sztuka mezolitu i neolitu – początki osadnictwa,
architektura megalityczna: menhiry, dolmeny,
kromlechy, Stonehenge,
- neolityczna ceramika,
- sztuka pradziejowa na ziemiach polskich, osada w
Biskupinie.
Uczeń potrafi:
- przedstawić chronologię sztuki pradziejowej,
- omówić rozwój malarstwa jaskiniowego i drobnej rzeźby w epoce paleolitu,
- wskazać, w jaki sposób warunki życia i wierzenia w epoce prehistorycznej
wpływały na charakter sztuki,
- wymienić formy i opisać formy architektury megalitycznej,
- zdefiniować najważniejsze pojęcia (np.: magalit, menhir, dolmen, kromlech,
itd.),
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu sztuki pradziejowej (np.
perspektywa kulisowa, skręcona, konstrukcja sumikowo – łątkowa, itp.)
- rozpoznać i opisać wybitne dzieła sztuki pradziejowej:
 Wenus z Willendorfu,
 malowidła z Lascaux: Sala Byków,
 zespół Stonehenge (plan, bryła, rekonstrukcja),
 zabudowa Biskupina.
Sztuka Mezopotamii:
- chronologia i wpływ warunków geograficznych i
społecznych na rozwój sztuki, rola mitologii i
wierzeń oraz pisma klinowego,
- architektura sakralna i świecka w Mezopotamii:
świątynia w Eridu, ziggurat w Uruk, pałac królewski
w Kisz, twierdza w Tell Brak, ziggurat w Ur, pałac
w Mari, Świątynia Isztar w Assur, cytadela w Dur –
Szarrukin, brama i droga procesyjna bogini Isztar,
sanktuarium Marduka, pałac Nabuchodonozora,
wiszące ogrody królowej Semiramidy,
- rzeźba Miedzyrzecza: posągi adorantów, Stela
Urnansze, Stela Sępów, Stela Naramsina, Głowa z
Niniwy, posągi Gudei, lamassu, reliefy z pałacu
Assurbanipala w Niniwie, Stela Hammurabiego,
dekoracja bramy bogini Isztar,
- malarstwo Mezopotamii: sztandar z Ur, dekoracja
pałacu w Mari.
Uczeń potrafi:
- wskazać, w jaki sposób na charakter sztuki Mezopotamii wpłynęły
uwarunkowania geograficzne, kulturowe i religijne,
- przedstawić rozwój sztuki na terenie Międzyrzecza,
- omówić wygląd zigguratu,
- zdefiniować i stosować najważniejsze terminy i pojęcia (np. triada,
kosmogonia, „Enuma Elisz…”, ziggurat, hieratyzm, kompozycja pasowa,
horror vacui, scena rodzajowa, amfilada, lamassu, itp.)
- rozpoznać najważniejsze dzieła sztuki terenów Mezopotamii:
 Świątynia w Eridu 1 (plan),
 Pałac królewski w Kisz (plan),
 Adorant z Esznunny,
 Stela Urnansze,
 Stela Sępów,
 Sztandar z Ur,
 Twierdza w Tell - Brak (plan),
 Stela Naramsina,
 Głowa z Niniwy,
 Ziggurat w Ur,
- Test pisemny: Sztuka
prehistoryczna,
rzeźby i malarstwa paleolitu,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
o wyjaśnianie pojęć,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o Tajemnicze
Stonehenge,
- dla chętnych referat lub
prezentacja multimedialna:
Osada w Biskupinie.
Mezopotamii (w gimnazjum
podzielony na dwie części:
1.Wstęp,sztuka sumeryjska
i akadyjska, 2.Sztuka renesansu
sumeryjskiego, asyryjska i
babilońska),
rzeźby na terenach
Międzyrzecza,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe: W jakich
muzeach podziwiać można
zabytki sztuki Mezopotamii?
7
 Posąg Gudei,
 Świątynia Isztar w Assur (plan),
 Lamassu,
 Ranna lwica,
 Stela Hammurabiego,
 Brama bogini Isztar,
 Wiszące ogrody Semiramidy (rekonstrukcja),
- wymienić i scharakteryzować sztandarowe przykłady architektury, rzeźby
i płaskorzeźby poszczególnych okresów w sztuce Mezopotamii,
-przeprowadzić analizę porównawczą danych zabytków sztuki u wybranych
plemion Mezopotamii - wykazać ich związki oraz przemiany,
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł: np. Luwr w Paryżu,
Muzeum Brytyjskie w Londynie, Muzeum Pergamońskie w Berlinie.
Sztuka starożytnego Egiptu:
- chronologia i wpływ warunków geograficznych i
społecznych na rozwój sztuki egipskiej, rola
mitologii i wierzeń eschatologicznych,
- odkrycia archeologiczne na terenie Egiptu, udział
polskich archeologów w odkrywaniu zabytków
starożytnego Egiptu i ratowaniu ich przed zagładą,
- architektura sepulkralna i sakralna w Egipcie w
okresie Starego, Średniego i Nowego Państwa;
geneza piramidy i inne formy pochówku; okręgi
sepulkralne w Sakkara, Dahszur, Gizie, Dolinie
Królów; typy świątyń egipskich na przykładach
Chonsu w Karnaku, Hatszepsut w Deir – el –
Bahari, Ramzesa II w Abu Simbel oraz świątyń w
Luksorze,
- rzeźba i malarstwo: wpływ statusu społecznego na
charakter przedstawienia, kompozycyjne i
kolorystyczne kanony postaci ludzkiej; stosunek do
natury; synteza i symbolizm w plastyce egipskiej;
rewolucja religijna i kulturalna czasów Echnatona.
Uczeń potrafi:
- wskazać, w jaki sposób na charakter sztuki egipskiej wpłynęły
uwarunkowania kulturowe i religijne,
- określić, w jaki sposób polscy archeolodzy uczestniczyli w odkrywaniu
i ratowaniu przed zagładą zabytków starożytnego Egiptu,
- przedstawić genezę i rozwój architektury sepulkralnej w starożytnym Egipcie,
- wyjaśnić pojęcie kanonu w sztuce egipskiej,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: hierarchia, hieroglify, politeizm,
architektura sepulkralna, mastaba, piramida, wierzenia eschatologiczne,
sarkofag antropoidalny, uszebti, architektura sakralna, kanon, hieratyzm,
kolumna, filar, sfinks, pylony, dziedziniec, sala hypostylowa, herezja
amarneńska,
- określić charakter sztuki egipskiej,
- wymienić sposoby przedstawiania bogów egipskich i umie ich rozpoznawać,
m.in.. Amona, Anubisa, Atona-Re, boginię Bastet, Horusa, Ozyrysa,
- rozpoznawać dzieła sztuki egipskiej:
 Paleta Narmera,
 Piramida Dżesera w Sakkara,
 Piramida Snofru w Dahszur,
 Piramidy Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa w Gizie,
 Sfinks w Gizie,
 Triada króla Mykerinosa,
 faraon Mykerinos z małżonką,
starożytnego Egiptu,
piramid oraz rzeźby egipskiej,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o charakterystyka
piramid egipskich,
o zbiory Muzeum
Egipskiego
w Kairze,
prezentacja multimedialna na
temat:
1. Religii i wierzeń w
starożytnym Egipcie.
2. Piramidy Cheopsa w Gizie.
8
 Skryba z Sakkara,
 Świątynia królowej Hatszepsut w Deir – el – Bahari,
 Świątynia Ramzesa II w Abu Simbel (fasada),
 Polowanie na dzikie ptactwo z grobu Menny,
 Malowidło tancerka i dwie muzykantki, grobowiec Nachta w Tebach,
 Złota maska Tutenchamona,
 Głowa królowej Nefretete,
 Posąg Echnatona,
 płaskorzeźba Echnatona z rodziną,
- omówić chronologiczny rozwój sztuki w starożytnym Egipcie,
- scharakteryzować wybrane dzieła architektury, rzeźby i malarstwa
- wymienić ważniejsze zbiory sztuki Muzeum Egipskiego w Kairze.
Kultura Morza Egejskiego:
- ramy czasowe, odkrycia archeologiczne,
- sztuka kreteńska: pałac w Knossos, malarstwo
freskowe, rzeźba ceramiczna,
- sztuka mykeńska: twierdza w Tyrynsie, grób
Agamemnona, Lwia Brama.
Uczeń potrafi:
- określić ramy czasowe i zasięg terytorialny sztuki egejskiej,
- przedstawić wyniki odkryć archeologicznych z kręgu Morza Egejskiego,
- omówić sztukę kreteńską na przykładzie pałacu w Knossos, malarstwa
freskowego,
- udowodnić wpływ malarstwa egipskiego na freski w Knossos,
- scharakteryzować sztukę mykeńską na podstawie twierdzy w Tyrynsie,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: polichromia, kanelury, echinus,
abakus, megaron,
- rozpoznać i przeprowadzić analizę dzieł sztuki Morza Egejskiego:
 Pałac w Knossos (plan, rekonstrukcja),
 Paryżanka,
 Książę wśród lilii,
 Złota maska grobowa z Myken,
 Brama Lwów w Mykenach.
Sztuka starożytnej Grecji:
- ramy czasowe poszczególnych okresów w sztuce
greckiej,
- warunki rozwoju sztuki greckiej, poglądy
estetyczne starożytnych Greków, wpływ wierzeń na
rozwój sztuki,
- architektura grecka:
Uczeń potrafi:
- określić ramy czasowe poszczególnych określić ramy czasowe
poszczególnych okresów w kulturze greckiej (archaicznego, klasycznego,
późnoklasycznego i hellenistycznego),
- wskazać, w jaki sposób na charakter sztuki greckiej wpłynęły uwarunkowania
kulturowe i religijne,
- omówić wygląd przykładowej świątyni greckiej,
3. Mody w starożytnym
Egipcie.
- Test pisemny: Sztuka Morza
Egejskiego,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna.
starożytnej Grecji (w
gimnazjum podzielony na dwie
części: 1. Sztuka archaiczna i
klasyczna, 2. Sztuka
późnoklasyczna i
9








geneza świątyni greckiej,
porządki architektoniczne: dorycki, joński,
koryncki,
typy świątyń greckich: świątynia na antach,
na podwójnych antach, prostylos,
amfiprostylos, peripteros, dipteros,
pseudodipteros, monopteros,
zabudowa Akropolu: Propyleje, świątynia
Ateny Nike, Partenon, Erechtejon,
pomnik Lizykratesa w Atenach,
mauzoleum w Halikarnasie,
teatr grecki: w Epidauros, pod Akroploem,
urbanistyka grecka: Priene, Aleksandria,
Antiochia, Pergamon, wyspa Rodos,
- rzeźba grecka:
 okres archaiczny: materiał, kanon rzeźby
archaicznej, kurosi i kory, przykłady rzeźb,
 okres klasyczny: obserwacja natury i
idealizacja, kanon proporcji ciała
ludzkiego, kontrapost, technika „mokrych
szat”, dynamika, chryzelefantyna,
przedstawiciele: Fidiasz, Poliklet, Myron,
przykłady rzeźb,
 okres późnoklasyczny: „uczłowieczenie”
bogów, akt kobiecy, wdzięk, gracja,
przedstawiciele: Leochares, Praksyteles,
Lizyp, Skopas,
 okres hellenistyczny: kompozycje
wielofiguralne i piramidalne, alegoryczne,
satyryczne, dramatyczne, liryczne,
sielankowe, patetyczne; sceny rodzajowe,
anormalność, ekspresja, teatralność;
szkoły: pergamońska, rodyjska, attycka,
aleksandryjska, przykłady dzieł,
- greckie malarstwo wazowe: styl geometryczny,
orientalizujący, czarnofigurowy, czerwonofigurowy,
- malarstwo greckie: technika „temperowa” –
Apollodoros, enkaustyka – Pauzjasz.
- omówić i rozpoznać podstawowe typy świątyń greckich,
- wymienić i omówić architektoniczne porządki greckie,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: meander, baza, trzon, kanelury,
półkolumna, woluta, gzyms, fryz, tryglif, metopa, architraw, fronton, tympanon,
akroterion, entasis, mimesis, kontrapost, figura serpentinata
- wymienić i omówić budowle greckie w poszczególnych okresach,
- wymienić i omówić cztery style malarstwa wazowego,
- podać atrybuty bogów greckich, umie ich rozpoznać, m. in. Afrodytę, Apolla,
Artemidę, Atenę, Charyty, Dionizosa, Posejdona, Zeusa,
- przedstawić przemiany i rozwój w rzeźbie greckiej w okresach: archaicznym,
klasycznym, późnoklasycznym i hellenistycznym,
- rozpoznawać najważniejsze dzieła sztuki greckiej,
- przedstawić genezę aktu kobiecego,
- rozpoznawać i opisywać dzieła sztuki starożytnej Grecji:
 schemat porządków architektonicznych, nazwy elementów porządków,
 plany świątyń greckich,
 plan Akropolu ateńskiego,
 Partenon na Akropolu ateńskim (plan, bryła),
 Erechtejon na akropolu ateńskim (plan, bryła, ganek kariatyd),
 świątynia Nike Apteros na Akropolu ateńskim (bryła),
 Poliklet Młodszy – Teatr w Epidauros (plan, widok ogólny),
 Pomnik Lizykratesa w Atenach,
 posąg kurosa (np. z Anavysos),
 kora archaiczna,
 Woźnica z Delf,
 Fidiasz – posąg Ateny Partenos (na przykładzie rzymskiej kopii),
Procesja Panatenajska, Centauromachia,
 Poliklet – Doryforos,
 Nike zawiązująca sandał,
 Myron – Dyskobol,
 Leochare, Apollo Belwederski, Afrodyta z Luwru,
 Praksyteles – Hermes z małym Dionizosem, Afrodyta z Knidos,
Apollo z jaszczurką,
 Skopas – Bachantka,
 Lizyp – Odpoczywający Herakles, Apoksyomenos,
 Nike z Samotraki,
 Grupa Laokoona,
hellenistyczna),
- pisemna lub ustna analiza
architektury i rzeźby greckiej,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie:
o najważniejsze terminy
związane ze sztuką
grecką,
o wyszukiwanie i
analizowanie tekstów
filozofów greckich,
o 7 cudów świata
starożytnego,
o muzea, w których
podziwiać można
zbiory sztuki
starożytnej Grecji,
o wypracowanie: Na
trzech wybranych
przykładach dzieł
wykaz przemiany,
jakie zachodziły w
rzeźbie greckiej od
okresu archaicznego
do hellenistycznego
(liceum),
temat:
1. Greckie porządki, ornamenty
i detale architektoniczne.
2. Moda w starożytnej Grecji.
10




Wenus z Milo,
Umierający Gall,
Ołtarz Pergamoński (plan, bryła, płaskorzeźby z fryzu)
przykładowe wazy w stylach: geometrycznym, orientalizującym
i czerwonofigurowym,
 czarnonofigurowa waza François,
 waza czarnofigurowa z przedstawieniem Achillesa i Ajaksa grających
w kości,
- przeprowadzić analizę porównawczą rzeźby greckiej i egipskiej,
- wymienić ważniejsze zbiory sztuki greckiej Muzeum Akropolu, Muzeum
Pergamońskiego w Berlinie, Luwru w Paryżu, Muzeum Kapitolińskiego
i Muzeów Watykańskich w Rzymie.
Sztuka Etrusków:
- zasięg czasowy i terytorialny,
- sztuka Etrusków (urbanistyka, architektura
sakralna i sepulkralna, rzeźba, malarstwo ścienne
oraz rzemiosło artystyczne).
Uczeń potrafi:
- podać geografię i zakres czasowy sztuki etruskiej,
- scharakteryzować na dowolnych przykładach sztukę Etrusków (plan miasta,
architektura sakralna i sepulkralna, rzeźba, malarstwo ścienne oraz rzemiosło
artystyczne),
- wymienić, definiować i stosować terminy: m.in. tumulus, weryzm,
repusowanie, puncowanie, filigran, granulacja,
- rozpoznać i opisać najważniejsze dzieła kultury etruskiej:
 sarkofag małżonków z Caere (Luwr, Paryż),
 Wilczyca kapitolińska (Muzeum Kapitolińskie w Rzymie),
- przeprowadzić analizę porównawczą rzeźbiarskich dzieł etruskich
i greckich,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł sztuki etruskiej.
Sztuka starożytnego Rzymu:
- ramy czasowe i zasięg terytorialny sztuki
starożytnego Rzymu,
- zagadnienia urbanistyczne; rozwój miast
rzymskich,
- traktat Marka Witruwiusza,
- architektura rzymska: konstrukcja (łuk, arkada,
kopuła), forma, materiały; budowle inżynieryjne
(mosty i akwedukty), budowle użyteczności
Uczeń potrafi:
- określić ramy czasowe poszczególnych okresów w kulturze rzymskiej (epoka
królów, okres republiki i cesarstwa), a także określić zasięg terytorialny sztuki
rzymskiej,
- opisać, jak rozwijało się rzymskie miasto,
- wymienić bogów rzymskich i ich atrybuty, potrafi ich rozpoznać, m. in.
Wenus, Apolla, Dianę, Gracje, Bachusa, Neptuna, Jowisza,
- wyjaśnić znaczenie traktatu „O architekturze ksiąg X” Marka Witruwiusza,
- na dowolnych przykładach opisać nowe rozwiązania techniczne w sztuce
Etrusków,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna.
starożytnego Rzymu (w
gimnazjum podzielony na dwie
części: 1. Wstęp
i architektura rzymska, 2.
Rzeźba i malarstwo rzymskie),
architektury i rzeźby
11
publicznej (amfiteatry - Koloseum, bazyliki, teatry,
cyrki, termy); formy świątyń i grobowców
rzymskich, architektura pomnikowa (łuki triumfalne
i kolumny); typ domu rzymskiego bogatego
patrycjusza,
- różne rodzaje świątyń rzymskich (Panteon czas
powstania i jego rola, świątynia Westy w Tivoli;
grobowce (np. Mauzoleum Cecylli Metelli,
Hadriana),
- rzeźba rzymska (kontynuacja rzeźby greckiej, rzeźba statuaryczna, weryzm portretowy, portret
psychologiczny, styl kontynuacyjnej narracji w
płaskorzeźbie, pomnik konny Marka Aureliusza),
- pomniki kommemoratywne,
- malarstwo ścienne (iluzjonizm w malarstwie
rzymskim na przykładzie Pompei), portrety
fajumskie, technika enkaustyczna, mozaika
rzymska.
rzymskiej,
- wymienić typy budowli rzymskich ze względu na ich funkcje,
- opisać formy świątyń i grobowców rzymskich, amfiteatrów, bazylik, cyrków
oraz term rzymskich,
- opisać typ rzymskiej willi z wewnętrznym atrium,
- wymienić techniki malarskie stosowane w starożytnym Rzymie,
- scharakteryzować malarstwo ścienne i portretowe w starożytnym Rzymie,
- omówić typy rzeźby w starożytnym Rzymie ze szczególnym uwzględnieniem
portretu cesarskiego oraz płaskorzeźb przedstawiających triumfy władców,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: kolumna toskańska i
kompozytowa, arkada, spiętrzenie porządków, pilaster, konsola
architektoniczna, kasetony, okulus, gzyms, rotunda, akwedukt, termy, atrium,
compluvium, impluvium, perystyl, portret psychologiczny, pomnik
kommemoratywny, enkaustyka,
- rozpoznawać i opisywać najważniejsze dzieła sztuki rzymskiej:
 świątynia Westy w Tivoli (bryła),
 Panteon w Rzymie (plan, przekrój, fasada, wnętrze),
 Amfiteatr Flawiuszów - Koloseum w Rzymie (plan, bryła, elewacja),
 dom rzymski w Pompejach (przykładowy np. rekonstrukcja),
 Łuk Tytusa w Rzymie,
 Łuk Konstantyna w Rzymie,
 Kolumna Trajana w Rzymie,
 akwedukt - tzw. Pont-du-Gard w Nîmes,
 Ołtarz Pokoju w Rzymie (bryła, płaskorzeźby),
 statua Barberini,
 posąg cesarza Augusta z Prima Porta,
 posąg konny Marka Aureliusza w Rzymie,
 Flora - tzw. Primavera, fresk z domu w Stabiach,
 freski z Domu Wettiuszów w Pompejach,
 portret fajumski,
- przeprowadzić analizę porównawczą rzeźby greckiej i rzymskiej,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł rzymskich: np. Luwr
w Paryżu, Muzeum Kapitolińskie i Muzea Watykańskie w Rzymie.
Sztuka wczesnochrześcijańska:
- sztuka pierwszych chrześcijan, zasięg czasowy i
terytorialny,
Uczeń potrafi:
- przedstawić chronologię i zasięg terytorialny sztuki wczesnochrześcijańskiej,
- opisać ideowe funkcje sztuki wczesnochrześcijańskiej,
rzymskiej,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o muzea, w których
podziwiać można
zbiory sztuki
o wypracowanie:
Na trzech wybranych
przykładach wykaż,
jakie funkcje pełniła
sztuka w Rymie
(liceum),
temat:
1. Porównanie rzymskiej i
greckiej rzeźby figuralnej.
2.Moda w starożytnym
Rzymie.
wczesnochrześcijańska,
12
- ideowa funkcja sztuki wczesnochrześcijańskiej,
- rola dziedzictwa antycznego w sztuce
wczesnochrześcijańskiej,
- architektura sepulkralna: katakumby i ich
malarstwo (ikonografia i środki formalne,
symbolika w malarstwie wczesnochrześcijańskim);
znaczenie malarstwa wczesnochrześcijańskiego w
rozwoju sztuki średniowiecznej i nowożytnej
Europy,
- rzeźba Dobry Pasterz i płaskorzeźba sarkofagowa,
- architektura sakralna: domy zgromadzeń, bazyliki
– geneza i rozwój na wybranych przykładach
(Bazylika św. Piotra na Watykanie)
- dostrzegać rolę dziedzictwa antycznego w sztuce wczesnochrześcijańskiej,
- rozpoznać podstawowe motywy ikonograficzne i przedstawienia świętych:
Piotra, Pawła i Wawrzyńca,
- wyjaśnić podstawowe symbole w malarstwie wczesnochrześcijańskim (krzyż,
paw, ryba Ichtys, winogrona, symbole Ewangelistów, orant),
- wymienić, definiować i stosować terminy: loculi, orant, baptysterium,
katechumeni, transept, absyda,
- wyjaśnić znaczenie malarstwa wczesnochrześcijańskiego dla rozwoju sztuki
średniowiecznej i nowożytnej Europy,
- omówić budowę bazyliki wczesnochrześcijańskiej na podstawie rekonstrukcji
i planu bazyliki św. Piotra w Rzymie,
- rozpoznawać najważniejsze dzieła sztuki wczesnochrześcijańskiej:
 rekonstrukcja i plan wczesnochrześcijańskiej bazyliki św. Piotra w
Rzymie,
 Chrystus – Dobry Pasterz – rzeźba.
Sztuka bizantyjska:
- periodyzacja i zasięg terytorialny; wpływ kościoła
i dworu cesarskiego na ikonografię i formę w
sztuce bizantyjskiej,
- architektura (materiał, plan, konstrukcja i forma na
przykładach kościołów: Hagia Sophia w
Konstantynopolu, San Vitale w Rawennie,
mauzoleum Galii Placydii w Rawennie,
- mozaika bizantyjska (analiza ikonograficzna i
formalna na przykładzie kościołów w Rawennie),
- ikona i jej ewolucja w wiekach późniejszych,
najbardziej znane motywy ikonograficzne w sztuce
bizantyjskiej i atrybuty niektórych świętych,
- wpływ sztuki bizantyjskiej na sztukę
średniowieczną Europy Zachodniej,
- cerkiew jako nowy typ świątyni w krajach
bałkańskich i na Rusi.
Uczeń potrafi:
- określić ramy czasowe i zasięg terytorialny sztuki bizantyjskiej,
- omówić architekturę bizantyjską na przykładzie kościoła Hagia Sophia w
Konstantynopolu, San Vitale w Rawennie i mauzoleum Galii Placydii w
Rawennie,
- wymienić najpopularniejsze w historii sztuki bizantyjskiej wątki
ikonograficzne, takie jak: Ukrzyżowanie, Boże Narodzenie, Pantokrator,
Kosmokrator, mandylion, Hodegetria, Eleusa, Blacherniotissa, Grupa Deesis,
- rozpoznać świętych: Jana Ewangelistę, Mateusza, Marka i Łukasza
Ewangelistę, Jana Chrzciciela i Jerzego po zwyczajowych sposobach
przedstawiania i atrybutach,
- wskazać źródła ikonograficzne przedstawień,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: kopuła na pendentywach,
izokefalizm, ikonoklazm, ikonografia, ikonostas,
- na dowolnych przykładach scharakteryzować malarstwo i mozaikę
bizantyjską,
- rozpoznawać najważniejsze dzieła sztuki bizantyjskiej:
 kościół Hagia Sophia w Konstantynopolu, Anthemios z Tralles i
Izydor z Miletu (plan, bryła, wnętrze),
 kościół San Vitale w Rawennie (plan, bryła, wnętrze, mozaiki z
prezbiterium),
bazyliki starochrześcijańskiej,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
temat: Symbole w sztuce
wczesnochrześcijańskiej.
bizantyńska,
architektury i malarstwa
bizantyńskiego,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe
bizantyńską,
o wyszukiwanie i
filozofów na temat
estetyki bizantyńskiej,
13




Mauzoleum Galii Placydii w Rawennie (plan, bryła, mozaiki),
bazylika św. Marka w Wenecji (plan, fasada),
ikona Matki Boskiej Włodzimierskiej,
ikona Trójca Święta Andrieja Rublowa (Galeria Trietiakowska w
Moskwie),
- wskazać miejsce eksponowania dzieła Andrieja Rublowa.
Sztuka przedromańska w Europie Zachodniej:
- chronologia i zasięg terytorialny,
- sztuka romańska jako wyraz kultury
chrześcijańskiej,
- miniatura iroszkocka (ornament plecionkowy
i zoomorficzny),
- sztuka za panowania Karola Wielkiego, wpływ
sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej,
znaczenie zakonu benedyktynów,
- sztuka ottońska.
Uczeń potrafi:
- scharakteryzować sztukę wczesnego średniowiecza,
- rozróżniać na ilustracjach miniatury iroszkockie i ottońskie,
- przedstawić wpływ sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej na sztukę
wczesnego średniowiecza i sztukę przedromańską,
- przeprowadzić analizę formy kaplicy Karola Wielkiego w Akwizgranie oraz
kościoła św. Michała w Hildesheim,
- rozpoznawać najważniejsze dzieła sztuki przedromańskiej:
 kaplica pałacowa w Akwizgranie (bryła, plan, wnętrze),
 kościół św. Michała w Hildesheim (bryła, plan, drzwi),
 plan klasztoru w Sankt Gallen,
 miniatura z Księgi z Kells.
Sztuka romańska w Europie Zachodniej i w
Polsce:
- chronologia, zasięg terytorialny, tło historyczne,
społeczne, religijne i kulturowe wczesnego
średniowiecza,
- architektura romańska w Europie Zachodniej;
konstrukcja i forma budowli, plany kościołów,
uniwersalizm i regionalizm w architekturze na
przykładach budowli Francji: opactwo w Cluny III,
Tuluzie i Poitiers, Anglia: kościół w Durham,
Włochy: Piza, Hiszpania: Santiago de Compostella,
Niemcy: katedra w Spirze i opactwo Maria Laach,
- rzeźba i jej formy; prawo ramy; zakres
ikonograficzny najwybitniejszych dzieł z Europy
Zachodniej (np. portale w Arles, Vezelay, Autun,
Uczeń potrafi:
- określić warunki rozwoju, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki romańskiej,
- omówić wygląd świątyni romańskiej na wybranych przykładach,
- wyróżniać regionalny charakter architektury romańskiej i podać przykłady
budowli romańskich w różnych krajach,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: teocentryzm, orientowanie
budowli, transept, ambit, absyda, układ wiązany, sklepienie kolebkowe,
sklepienie kolebkowe z gurtami, sklepienie krzyżowe, empory, służka, lizena,
biforium, triforium, refektarz, wirydarz, dormitorium, zakrystia, kapitularz,
plinta szpony (żabki), tympanon, mandorla, archiwolta, Biblia Pauperum,
campanille, palatium,
- wymienić i rozpoznać takie motywy ikonograficzne, jak: Ukrzyżowanie,
Boże Narodzenie, Zmartwychwstanie, Sąd Ostateczny, Maiestas Domini,
Pokłon Trzech Króli, Rozesłanie apostołów, personifikacje i alegorie (np. cnoty
i przywary, znaki zodiakalne,
temat:
1. Kościół Hagia Sophia w
Konstantynopolu.
2. Kościół San Vitale w
Rawennie.
3. Motywy ikonograficzne w
sztuce bizantyńskiej.
- Odpowiedź ustna.
- Test pisemny:
o Sztuka romańska we
Francji,
o Sztuka romańska w
Polsce,
architektury i rzeźby
romańskiej,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
14
portal i kolumny w Moissac,
- rzemiosło artystyczne i jego rozwój (złotnictwo,
emalierstwo, tkanina z Bayeux),
- funkcja sztuki romańskiej, Biblia Pauperum,
- malarstwo miniaturowe (Psałterz Egberta,
Ewangeliarz emmeramski, Ewangeliarz
gnieźnieński)
- chrzest Polski i jego znaczenie dla rozwoju sztuki
romańskiej w Polsce; tło społeczne i kulturowe, czas
trwania,
- architektura sakralna (pierwsze budowle na
przykładzie rotundy Panny Marii na Wawelu w
Krakowie i palatium z rotundą na Ostrowie
Lednickim), omówienie architektury romańskiej w
Polsce na przykładach: krypty św. Leonarda,
rotundy św. Mikołaja w Cieszynie, kolegiaty w
Tumie pod Łęczycą, kolegiaty w Kruszwicy,
rotundy św. Prokopa w Strzelnie, kościoła św.
Andrzeja w Krakowie, założenia cysterskie na
przykładzie Wąchocka,
- rzeźba (ikonografia i forma na przykładach:
kolumn w Strzelnie, portalu z kolegiaty w Tumie
pod Łęczycą i tympanonu kościoła norbertanek w
Stzrelnie, płyty wiślickiej), tympanon fundacyjny z
rotundy św. Prokopa w Strzelnie,
- rzemiosło artystyczne na przykładzie pateny
kaliskiej i tzw. „kielicha Dąbrówki” z Trzemeszna
oraz Drzwi gnieźnieńskich i płockich.
- wskazać źródła ikonograficzne popularnych przedstawień w sztuce,
- wykazać wpływ chrystianizacji Polski na rozwój sztuki średniowiecznej,
-wymienić i omówić przykłady architektury przedromańskiej i romańskiej w
Polsce,
- wskazać na ilustracjach dzieła sztuki przedromańskiej i romańskiej,
- rozpoznać najważniejsze obiekty sztuki romańskiej:
 bryła kościoła romańskiego,
 plan kościoła romańskiego,
 kościół Cluny III (analiza planu i bryły na podstawie rekonstrukcji),
 kościół Nôtre Dame du Port w Clermont – Ferrand (bryła),
 kościół Nôtre Dame w Poitiers (fasada),
 kościół św. Sernina w Tuluzie (plan),
 kościół w Durham (plan),
 zespół budowli w Pizie,
 Santiago de Compostella,
 katedra w Spirze (bryła)
 opactwo Maria Laach (bryła),
 portal w Moissac, Autun, Arles, Vezelay
 tkanina z Bayeux
 palatium z rotundą na Ostrowie Lednickim (plan)
 rotunda Panny Marii na Wawelu w Krakowie,
 rotunda św. Mikołaja w Cieszynie (bryła),
 krypta św. Leonarda na Wawelu w Krakowie (wnętrze),
 kolegiata w Tumie pod Łęczycą (bryła, plan, wnętrze, portal),
 rotunda św. Prokopa w Strzelnie (bryła, plan, tympanon),
 kolegiata w Kruszwicy (plan, bryła),
 kościół św. Andrzeja w Krakowie (plan, bryła),
 założenia cysterskie na przykładzie Wąchocka,
 kolumny z kościoła norbertanek w Strzelnie,
 Drzwi Gnieźnieńskie,
 Drzwi Płockie,
 patena kaliska,
 „kielich Dąbrówki” z Trzemeszna,
 posadzka w podziemiach kolegiaty w Wiślicy,
najważniejsze terminy
romańską,
o wypracowanie (do
wyboru):
1. Na trzech
wybranych
przykładach
udowodnij
międzynarodowy
charakter stylu
romańskiego.
2. Jakie relikty stylu
romańskiego znajdują
się w Twoich
okolicach? Co o nich
wiesz?
temat:
1. Kościół romański, jego
bryła, konstrukcja, plan oraz
detale architektoniczne.
2. Rzeźba romańska.
3. Kolegiata w Tumie pod
Łęczycą – bryła, konstrukcja,
plan, detale architektoniczne,
dekoracja.
4. Rzeźba romańska w Polsce.
o
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł architektonicznych
w poszczególnych krajach europejskich.
15
Sztuka gotycka w Europie Zachodniej i w Polsce:
- zasięg terytorialny i czasowy, geneza stylu,
warunki historyczne, społeczne i ideowe,
rozwój uniwersytetów, gotyckie miasta i zamki na
terenie Europy,
- narodziny stylu gotyckiego (Saint Denis i
opat Sugeriusz),
- architektura sakralna, jej konstrukcja i forma (na
przykładzie katedr francuskich: Saint Denis, Notré
Dame i Saint Chapelle w Paryżu, Chartres, Amiens,
Reims; katedr angielskich: Salisbury, Lincoln,
Wells; Westminster, Kaplicy King’s College w
Cambridge, kościołów niemieckich: w Kolonii;
katedry w Pradze;
- gotycka architektura użyteczności publicznej
(ratusz we Florencji, Pałac Dożów w Wenecji),
- nowe i dawne motywy ikonograficzne (tematyka
Maryjna),
- rzeźba architektoniczna i wolnostojąca na
wybranych przykładach z Francji i Niemiec oraz z
Pragi; przemiany formy w rzeźbie, rozwój rzeźby,
- architektura sakralna i jej cechy charakterystyczne
dla budownictwa lokalnego w Polsce (kościoły
halowe i bazylikowe, system filarowo-skarpowy w
Polsce południowej, system przypór wiszących w
północnej Polsce); - omówienie konstrukcji i formy
na wybranych przykładach (prezbiterium katedry
wrocławskiej, katedra i kościół na Piasku we
Wrocławiu, katedra wawelska, kościół Mariacki w
Krakowie, kolegiata w Wiślicy, katedra w Gnieźnie,
kościół św. Janów w Toruniu, kościół Mariacki w
Gdańsku, kościół św. Anny w Wilnie),
- architektura świecka (zabudowa miast (Tarnów),
gotyckie zamki polskie oraz na terenie Polski na
przykładzie Chęcin i krzyżackie na przykładzie
Malborka,
-kamienna rzeźba sepulkralna na przykładzie
grobowców królewskich w katedrze wrocławskiej
Uczeń potrafi:
- określić warunki rozwoju, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki gotyckiej w
Europie Zachodniej i w Polsce,
- opisać, jak rozwijały się miasta gotyckie,
- omówić architekturę gotycką na przykładzie typowego kościoła,
- porównać kościoły gotyckie w poszczególnych krajach,
- wymienić i krótko scharakteryzować przykłady gotyckich budowli świeckich,
- rozpoznawać nowe i dawne motywy ikonograficzne, jak: Pieta, Zwiastowanie,
Nawiedzenie, Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny, Wniebowzięcie
Najświętszej Marii Panny, Koronacja NMP, Drzewo Jessego, Madonna z
Dzieciątkiem, śśw.: Andrzej, Barbara, Dorota, Jakub Starszy, Katarzyna,
Małgorzata, Agnieszka, Wojciech, Stanisław, Mikołaj,
- wskazać źródło ikonograficzne popularnych przedstawień,
- na wybranych przykładach omówić style w rzeźbie epoki,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy oraz rozpoznać na fotografiach:
sklepienie krzyżowo-żebrowe, wertykalizm, sklepienia: gwiaździste,
wachlarzowe, sieciowe, piastowskie itp., filar wiązkowy, maswerk, rozetę,
pinakiel, kwiaton, czołganki, wimpergę, rzygacze, styl flainboyant,
perpendicular style, blanki, tumbe nagrobną, predellę, retabulum, dyptyk,
tryptyk, pentaptyk, atrybut, sacra conversatione,
- przeprowadzić analizę wybranych dzieł sztuki średniowiecznej,
- określić warunki rozwoju i ramy czasowe sztuki gotyckiej w Polsce,
- wyjaśnić wpływ budulca na formę architektury gotyckiej w Polsce,
- wymienić wybrane dzieła ze zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie,
- przeprowadzić analizę wskazanego dzieła sztuki gotyckiej:
 schemat rozkładu sił w kościele gotyckim,
 fasady kościoła gotyckiego,
 planu kościoła gotyckiego,
 elementy dekoracji gotyckiej,
 chór katedry w Saint Denis w Paryżu (wnętrze),
 katedra Nôtre Dame w Paryżu (plan, bryła, fasada, wnętrze),
 katedra w Chartres (bryła, plan, fasada, wnętrze),
 katedra w Reims (bryła, plan, fasada),
 katedra w Amiens (bryła),
 kaplica Sainte Chapelle w Paryżu (bryła, wnętrze kaplicy górnej),
 katedra w Kolonii (bryła),
 katedra w Salisbury,
- Test pisemny:
o Sztuka gotyku we
Francji,
o Architektura gotyku w
Anglii,
o Sztuka gotyku w
Polsce (ewentualne: 1.
Architektura gotyku w
Polsce, 2. Rzeźba i
malarstwo gotyku w
Polsce),
architektury, rzeźby
i malarstwa gotyckiego,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
dotyczące sztuki
gotyckiej,
o wyszukiwanie i
analizowanie testów
filozofów i teologów
chrześcijańskich na
temat wiary,
o muzea, w których
podziwiać można
zabytki sztuki
gotyckiej,
o wypracowanie: Na
trzech wybranych
przykładach dzieł
rzeźbiarskich lub
malarskich wykaż,
16
i wawelskiej,
- rzeźba wolnostojąca drewniana (Madonny na
lwie, Madonny szafkowe, styl Pięknych Madonn,
Piety i krucyfiksy ołtarzowe); Ołtarz Mariacki Wita
Stwosza,
- malarstwo ścienne (Kaplica Trójcy Świętej przy
zamku lubelskim) i tablicowe (Muzeum Diecezjalne
w Tarnowie) na wybranych przykładach, wpływ
malarstwa obcego,
- rzemiosło artystyczne na przykładzie Monstrancji
z Wieliczki.




























katedra w Wells (bryła, plan, wnętrze),
Pałac Dożów w Wenecji (elewacja),
Palazzo Vecchio we Florencji (bryła),
katedra św. Wita w Pradze (wnętrze),
katedra we Wrocławiu (bryła),
kościół Mariacki w Krakowie (bryła, plan, wnętrze z ołtarzem),
barbakan w Krakowie (bryła),
ratusz we Wrocławiu (bryła),
kościół Mariacki w Gdańsku (plan, bryła, wnętrze),
zamek w Malborku,
portal królewski w Chartres,
grupy: Nawiedzenia i Zwiastowania z katedry w Reims,
Uta i Ekkehart – rzeźby fundatorów z Naumburga,
Pieta z Lubiąża,
Krucyfiks mistyczny z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu,
Piękna Madonna z Wrocławia,
Piękna Madonna z Krużlowej,
Wit Stwosz - krucyfiks z kościoła Mariackiego w Krakowie,
Ołtarz Mariacki, nagrobek Kazimierza Jagiellończyka,
nagrobek Henryka IV Probusa,
nagrobek Kazimierza Wielkiego,
Pieta z Awinionu,
polichromia Kaplicy Trójcy Świętej przy zamku lubelskim,
Św. Anna Samotrzecia ze Strzegomia,
Epitafium Wierzbięty z Branic,
bracia Limburg – cykl kalendarza z Bardzo bogatych Godzinek księcia
du Berry,
Opłakiwanie z Chomranic,
Ucieczka do Egiptu (poliptyk dominikański),
jaki był stosunek do
natury w Grecji, w
Bizancjum i w
gotyku,
temat:
1. Kościół gotycki, jego bryła,
konstrukcja, plan, detale
architektoniczne, dekoracja.
2. Architektura gotyku we
Francji.
3. Kościół Mariacki w
Krakowie, jego bryła,
konstrukcja, plan, wystrój.
4. Rzeźba nagrobna epoki
gotyku w Polsce.
5. Rzeźba drewniana epoki
gotyku w Polsce.
6. Filozofia a religia w gotyku.
7. Porównanie gotyckiej i
romańskiej architektury
sakralnej.
8. Porównania gotyckiej i
romańskiej rzeźby.
9. Zbiory Muzeum
Diecezjalnego w Tarnowie.
- przeprowadzić analizę porównawczą architektonicznych i rzeźbiarskich dzieł
gotyckich i romańskich,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych zabytków sztuki gotyckiej: np.
Luwr w Paryżu, Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie, Katedra Wawelska
w Krakowie, Muzeum Diecezjalne w Tarnowie.
17
Sztuka renesansowa i manierystyczna we
Włoszech, Niderlandach, Niemczech, Francji i w
Polsce:
Wprowadzenie do sztuki renesansu:
- ramy czasowe i zasięg terytorialny renesansu,
- znaczenie terminu renesans,
- powrót do antyku; zainteresowanie człowiekiem i
jego możliwościami; sytuacja artysty w nowym
układzie politycznym i społecznym,
- mecenat i jego znaczenie dla rozwoju sztuki.
Uczeń potrafi:
- określić warunki rozwoju, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki
renesansowej, wyjaśnić znaczenie terminu renesans,
- opisać niektóre wątki ikonograficzne w malarstwie i rzeźbie renesansu
(mitologia, Biblia, człowiek i jego świat),
- przedstawić założenia filozofii neoplatońskiej.
Renesans we Włoszech:
- główne ośrodki sztuki renesansowej; Florencja w
XV wieku jako kolebka renesansu,
- architektura w XV i XVI wieku (forma,
konstrukcja i dekoracja architektoniczna), ewolucja
architektury na przykładzie projektów Filippa
Brunelleschiego, Leona Battisty Albertiego, Donata
Bramantego, Michała Anioła i Andrei Palladia,
- rzeźba renesansowa na przykładach dzieł
Ghibertiego, Jacopa Sansovino, Donatella, Andrei
del Verocchia oraz Michała Anioła,
- malarstwo włoskie XIII i XIV w. – protorenesans na przykładzie malarstwa Simone Martini,
Cimabuego i Giotta,
- malarstwo wczesnego renesansu – szkoła
florencka - na przykładach dzieł Tommasa
Masaccia, Paola Ucella, Fra Angelica, Fra Filippa
Lippiego, Domenica Ghirlandaia, Piero della
Francesco oraz Andrea Mantegny, malarstwo
Sandra Botticellego i Leonarda da Vinci, malowidła
rzymskie dojrzałego renesansu: dzieła Rafaela Santi,
Michała Anioła,
- malarstwo weneckich kolorystów XVI wieku:
Giorgione, Tycjan, Paola Veronesego, Tintoretto.
Uczeń potrafi:
- przedstawić główne ośrodki sztuki renesansowej we Włoszech,
- scharakteryzować architekturę quattrocenta i cinquecenta na omówionych na
lekcjach przykładach,
- omówić wygląd renesansowego pałacu i kościoła,
- porównać kościoły gotyckie z renesansowymi,
- wymienić, zdefiniować i stosować nazwy ornamentów, i detali
architektonicznych oraz rozpoznać na ilustracjach: loggię, sklepienie
kolebkowe z lunetami, boniowanie, rustykę, pilastry w poszczególnych stylach,
gzymsy dzielące i gzyms wieńczący, konsolę architektoniczną, kasetony, tralki,
groteskę, ornament kandelabrowy, panoplia, ornament okuciowy, perspektywę
linearną, powietrzną i malarską,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: antropocentryzm, laicyzacja,
alegoria, technika olejna, sfumato, malarstwo iluzjonistyczne,
- omówić twórczość najwybitniejszych rzeźbiarzy epoki,
- wskazać wpływ Giotta di Bondone i malarzy trecenta na rozwój malarstwa
renesansowego,
- wskazać nowe, popularne motywy ikonograficzne: Dawid, Maesta, św.
Franciszek, Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Adoracja pasterzy, Ostatnia
wieczerza, Biczowanie, św. Sebastian oraz ich źródła,
- scharakteryzować twórczość malarzy wczesnego i dojrzałego renesansu,
- omówić życie i twórczość najwybitniejszych artystów włoskiego renesansu,
- omówić malarstwo weneckich kolorystów XVI w,
- rozpoznać i przeprowadzić analizę dzieł sztuki:
 Filippo Brunelleschi - katedra we Florencji, Ospedale degli Innocenti
- Test pisemny:
o Architektura
renesansu we
Włoszech,
o Rzeźba renesansu we
Włoszech,
o Malarstwo renesansu,
szkoła florencka,
o Malarstwo renesansu,
szkoła wenecka,
o Malarstwo renesansu
w Niderlandach,
o Malarstwo renesansu
w Niemczech,
o Sztuka renesansu w
Polsce,
architektury, rzeźby
i malarstwa renesansowego,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
renesansową,
o życie i twórczość
Leonarda da Vinci lub
Rafaela Santi lub
Michała Anioła,
o wyszukiwanie i
18



















we Florencji, kościół San Lorenzo we Florencji, kaplica Pazzich we
Florencji,
Leona Battista Alberti – fasada kościoła Santa Maria Novella we
Florencji, Tempio Malatestiano w Rimini, Palazzo Ruccelai we
Florencji,
Donato Bramante – kościół Santa Maria delle Grazie w Mediolanie,
Tempietto w Rzymie, plan Bazyliki św. Piotra na Watykanie,
Michał Anioł – Bazylika św. Piotra na Watykanie, Biblioteka
Laurenziana we Florencji,
Andrea Palladio - Villa Rotonda w Vincenzie, kościół Il Redentore w
Wenecji, Teatro Olimpico w Vicenzie,
Lorenzo Ghiberti – II drzwi baptysterium florenckiego, (scena z
Ofiarowaniem Izaaka), III Drzwi do baptysterium florenckiego,
Donatello – Dawid, posąg konny Gattamelaty w Padwie,
Andrea del Verrocchio - Dawid, Posąg konny Colleoniego w Wenecji,
Chrystus i niewierny Tomasz we Florencji,
Michał Anioł - Dawid, Pieta z bazyliki św. Piotra na Watykanie,
Mojżesz, nagrobek Medyceuszy we Florencji, Pieta Rondanini,
Rodzina della Robbia - płaskorzeźby niemowląt z Ospedale degli
Innocenti we Florencji,
Simone Martini – Zwiastowanie
Cimabue – Maesta, Tronująca Madonna a Dzieciątkiem, aniołami i św.
Franciszkiem,
Giotto: freski z kaplicy Scrovegnich w Padwie (Spotkanie Joachima i
św. Anny, Zwiastowanie św. Annie, Pocałunek Judasza), freski z
Asyżu: Kazanie do ptaków,
Tommaso Masaccio - Trójca Święta, Wygnanie z raju, Grosz
czynszowy we Florencji,
Paolo Uccello- Bitwa pod San Romano, Św. Jerzy walczacy ze
smokiem,
Fra Angelico – Zwiastowanie we Florencji,
Fra Filippo Lippi – Madonna z Dzieciątkiem,
Domenico Ghirlandaio – Narodziny Marii, Starzec z wnukiem,
Piero della Francesca – Zmartwychwstanie, Biczowanie, portrety
Montefeltrów,
Andrea Mantegna- iluzjonistyczny plafon Camera degli Spozi w
Mantui, Martwy Chrystus,
pisarzy, filozofów i
artystów na temat
sztuki i twórczości,
o muzea i ich zbiory
sztuki renesansowej,
o wypracowanie (do
wyboru):
1. Na czym polegała i
jaki miała charakter
inspiracja antykiem w
architekturze Włoch.
Odpowiedź uzasadnij
na trzech wybranych
przykładach.
2. Na trzech
wybranych
przykładach dzieł
odpowiedz na pytanie,
na czym polegał
renesans antyku w
malarstwie włoskim?
3. Na trzech
wybranych
przykładach dzieł
malarskich wykaż ,
jak kształtował się
stosunek do natury
artystów włoskich.
temat:
1. Pojęcia i terminy, detale
architektoniczne związane ze
sztuką renesansu.
2. Porównanie renesansowej i
gotyckiej architektury.
19









Sztuka XV i XVI wieku w Niderlandach:
- architektura manierystyczna w Niderlandach:
ratusz w Antwerpii
- malarstwo niderlandzkie XV i XVI w: Jan van
Eyck, Rogier van der Weyden, Hans Memling,
Hieronim Bosch, Peter Bruegel.
Sandro Bottticelli - Madonna Magnificat, Powracająca Judyta,
Primavera, Narodziny Wenus,
Leonardo da Vinci - Madonna w grocie (dwie wersje), Ostatnia
Wieczerza w Mediolanie, Dama z gronostajem, Mona Liza, Święta
Anna Samotrzeć,
Rafael Santi - Piękna Ogrodniczka, Madonna Sykstyńska, Szkoła
ateńska, Portret Leona X,
Michał Anioł - freski na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej, Sąd
Ostateczny,
Giovanni Bellini – Sacra Conversazione,
Giorgione - Koncert wiejski, Śpiąca Wenus, Burza,
Tycjan - Miłość ziemska i niebiańska, Wniebowzięcie, Pieta, Wenus z
Urbino, Flora, Alegoria życia ludzkiego, Karol V na koniu, portret
papieża Pawła III z nepotami,
Paolo Veronese - Uczta w Kanie Galilejskiej,
Tintoretto - Ostatnia Wieczerza.
Uczeń potrafi:
- omówić architekturę manierystyczną w Niderlandach,
- scharakteryzować malarstwo XV i XVI wieku w Niderlandach,
- omówić twórczość Jan van Eycka, Hieronima Boscha i Petera Bruegela,
 Jan van Eyck – Ołtarz Gandawski, Małżeństwo Arnolfinich, Madonna
kanclerza Rolin,
 Rogier van der Weyden – Sąd Ostateczny, Tryptyk Chrystus na
krzyżu, Zdjęcie z krzyża,
 Hans Memling– Sąd Ostateczny,
 Hieronim Bosch – Ogród rozkoszy ziemskich, Kuszenie św.
Antoniego, Wóz siana, Niesienie krzyża, Stół mądrości,
 Pieter Bruegel Starszy – Kraina lenistwa, Zabawy dziecięce, Ślepcy,
Wesele chłopskie, Wieża Babel, Walka karnawału z postem, cykl Pory
roku: Myśliwi na śniegu, Upadek Ikara.
3. Twórczość Michała Anioła.
4. Porównanie renesansowej i
gotyckiej rzeźby.
5. Twórczość Sandra
Botticellego.
6. Twórczość Leonarda da
Vinci.
7. Twórczość Rafaela Santi.
8. Twórczość Tycjana.
9. Twórczość Jana van Eycka.
10. Twórczość Hieronima
Boscha.
11. Twórczość Petera
Bruegela.
12. Twórczość Albrechta
Durera.
13. Porównanie renesansowego
i gotyckiego malarstwo.
14. Twórczość El Greca.
15. Renesans na Wawelu.
16. Rzeźba nagrobna okresu
renesansu w Polsce.
17. Porównanie polskiej rzeźby
sepulkralnej w okresie
renesansu i gotyku.
18. Filozofia a sztuka w
renesansie.
20
Malarstwo niemieckie XVI w:
- artysta przełomu: Matthias Grunewald,
- rola Albrechta Dűrera w rozwoju sztuki
niemieckiej,
- malarstwo i grafika w dziełach artystów
niemieckich (Lucasa Cranacha i Hansa Holbeina).
Uczeń potrafi:
- określić rolę twórczości Albrechta Dűrera dla malarstwa niemieckiego,
- przedstawić twórczość innych artystów niemieckich,
 Matthias Grünewald – Ołtarz z Isenheim,
 Albrecht Dürer – Autoportret (jako Chrystus), Melancholia, graficzna
wersja Adama i Ewy, Czterech jeźdźców Apokalipsy, Młody królik,
 Hans Holbein Młodszy – portret Henryka VIII, Ambasadorowie,
 Lucas Cranach Starszy – Wenus i Amor, portret Marcina Lutra.
Sztuka renesansowa i manierystyczna we
Francji:
- architektura rezydencjonalna w XVI-wiecznej
Francji: zamki w dolinie Loary, zamek w
Chambord,
- szkoła z Fontainebleau.
Uczeń potrafi:
- opisać architekturę rezydencjonalną we Francji,
- scharakteryzować szkołę Fontainebleau,
 szkoła Fontainebleau – Diana łowczyni,
 Francois Clouet – Franciszek I,
 zamek w Chambord.
Manieryzm:
- znaczenie terminu manieryzm; czas trwania i
zasięg terytorialny,
- ogólna charakterystyka kierunku i jego cechy,
- architektura manierystyczna na wybranych
przykładach,
- rzeźba manierystyczna na przykładzie dzieł
Giovanniego da Bologna,
- manierystyczne malarstwo we Włoszech:
Parmigiannino, Pontormo, Giuseppe Arcimboldo,
- twórczość Domenica Theotokopulosa (El Greca).
Uczeń potrafi:
- wyjaśnić termin manieryzm i wskazać cechy stylu w malarstwie, rzeźbie i
architekturze,
- określić charakter i czas trwania manieryzmu,
- scharakteryzować sztukę manierystyczną we Włoszech na omówionych na
lekcjach przykładach z architektury, rzeźby i malarstwa,
- omówić życie i twórczość El Greco,
- omówić ewolucję malarstwa renesansowego od protorenesansu do weneckich
kolorystów,
 El Greco – Pogrzeb hrabiego Orgaza, Zwiastowanie, Zesłanie Ducha
Świętego, Widok Toledo, Laokoon,
 Jacopo Pontormo – Nawiedzenie,

Parmigianino – Madonna z długą szyją,
 Giuseppe Arcimboldo – Wiosna, Lato, Jesień, Zima,
 Agnolo Bronzino – Zwycięstwo czasu nad miłością,
 Giovanni da Bologna – Porwanie Sabinek, Merkury,
21

Benvenuto Cellini – Perseusz, Solniczka Franciszka I,
- przeprowadzić analizę porównawczą malarstwa renesansowego w
poszczególnych wiekach oraz krajach,
- przeprowadzić analizę porównawczą malarskich dzieł renesansowych z
malarstwem manierystycznym,
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł architektonicznych, rzeźbiarskich i
malarskich renesansu i gotyku,
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych rzeźbiarskich i malarskich dzieł
renesansowych w Europie: np. Galeria Uffizi we Florencji, Luwr w Paryżu,
Gallerie dell’Accademia w Wenecji, Muzeum Prado w Madrycie, Galeria
Malarstwa w Madrycie, Stara Pinakoteka w Monachium.
Renesans w Polsce:
- warunki rozwoju sztuki, mecenat artystyczny
Jagiellonów,
- główne ośrodki sztuki renesansowej,
renesans na Wawelu (dzieła Franciszka
Florentczyka, Bartolomea Berecciego, Benedykta z
Sandomierza, Santi Gucciego),
- charakterystyka architektury świeckiej (sukiennice
krakowskie, ratusz w Poznaniu, zabudowa
Zamościa,); renesansowe zamki w Polsce,
architektura sakralna (renesans lubelski),
- rzeźba sepulkralna Berrecciego, Santiego
Gucciego i Michałowicza z Urzędowa,
- portret na przykładzie konterfektu Stefana
Batorego autorstwa Marcina Kobera,
- malarstwo miniaturowe na przykładzie Kodeksu
Baltazara Bohema oraz rzemiosło artystyczne na
przykładzie arrasów wawelskich,
- architektura manierystyczna (kamienice w
Kazimierzu Dolnym, Gdańsku, Kaplica Firlejów w
Bejscach, Kaplica Boimów we Lwowie),
- sztuka renesansu w Tarnowie: przebudowa ratusza,
nagrobki: Barbary z Rożnowa Tarnowskiej, Jana i
Krzysztofa Tarnowskich, Barbary z Tęczyńskich
Tarnowskiej i Trzech Janów.
Uczeń potrafi:
- przedstawić warunki rozwoju i czas trwania renesansu w Polsce,
- opisać, jak rozwijał się renesans w Polsce,
- wymienić, definiować i stosować terminy: attyka, poza sansowinowska,
 Franciszek Florentczyk, oprawa nagrobka Stefana Batorego w katedrze
na Wawelu,
 Bartolomeo Berrecci – zamek na Wawelu (krużganki, renesansowe
wnętrza), kaplica Zygmuntowska (bryła, plan, wnętrze), nagrobek
Zygmunta Starego, postać Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej,
 Sale wawelskie – Sala poselska,
 Santi Gucci – zamek w Baranowie (plan, bryła, dziedziniec), nagrobek
Zygmunta Augusta, nagrobek Anny Jagiellonki,
 Bernardo Morando - Zamość (plan i widok ogólny na ratusz oraz
kamienice),
 Giovanni Battista di Quadro z Lugano - ratusz w Poznaniu (bryła),
 kamienice braci Przybyłów w Kazimierzu Dolnym (elewacje),
 Jan Maria Padovano – attyka krakowskich Sukiennic, przebudowa
ratusza w Tarnowie, nagrobek Tarnowskich w katedrze w Tarnowie,
 Arrasy wawelskie z kolekcji Zygmunta Augusta,
 Portret Anny Jagiellonki i Stefana Batorego Marcina Kobera,
 Kodeks Baltazara Bohema – miniatura u ludwisarza,
 Antoni van Opbergen – Wielki Arsenał w Gdańsku (fasada)
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł renesansowych w Polsce:
22
np. Kaplica Zygmuntowska oraz zamek wawelski w Krakowie, Muzeum
Narodowe w Gdańsku, katedra w Tarnowie.
Sztuka epoki baroku we Włoszech, Francji,
Flandrii, Holandii, Hiszpanii, Niemczech i w
Polsce:
Barok we Włoszech:
- geneza i zasięg czasowy stylu, wpływ
kontrreformacji na rozwój nowych form w sztuce,
- barok: styl, epoka czy kierunek – problemy z
zakresu klasyfikacji, geneza nazwy stylu,
- architektura jezuicka na przykładzie Il Gesu w
Rzymie, nowe formy w architekturze na przykładzie
dzieł Carla Maderny, Francesca Borrominiego i
Gianlorenza Berniniego,
- rzeźbiarskie dzieła Berniniego,
- malarstwo włoskie: Caravaggio i jego znaczenie
dla malarstwa barokowego, malarstwo
iluzjonistyczne: Andrea del Pozzo, caravaggioniści
włoscy (Artemizja Gentileschi).
Uczeń potrafi:
- określić warunki rozwoju, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki epoki
baroku,
- omówić wpływ Soboru Trydenckiego na rozwój barokowej architektury
sakralnej,
- omówić architekturę sakralną baroku na przykładzie kościoła Il Gesu w
Rzymie oraz innych kościołów włoskich,
- porównać wnętrza, fasadę i dekorację kościołów renesansowych i
barokowych,
- rozróżnić znaczenia pojęcia baroku rozumianego jako styl, epoka i postawa,
- odróżnić styl barokowy od baroku klasycyzującego,
- scharakteryzować ogólnie trendy w estetyce XVII wieku,
- scharakteryzować twórczość Berniniego i Borrominiego,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: gzyms gierowany, multiplikacja,
iluzjonizm, kartusz, ornament chrząstkowo – małżowinowy, ornament
lambrekinowy, girlanda, teatralizacja, figura serpentinata, maniera tenebrosa,
- wskazać popularne motywy ikonograficzne w sztuce barokowej oraz ich
źródła: Judyta i Holofernes, Maria Magdalena, Podniesienie krzyża, Zdjęcie z
krzyża, Złożenie do grobu, Ekstaza św. Franciszka czy św. Teresy, Bachus,
Trzy Gracje, Amor, Apollo i Dafne,
- omówić życie i twórczość Caravaggia,
- omówić zjawisko caravaggionizmu w sztuce,
 Jacopo da Vignola, plan kościoła Il Gesu w Rzymie
 Giacomo della Porta, fasada kościoła Il Gesu w Rzymie (też wnętrze)
 Carlo Maderna – fasada bazyliki św. Piotra na Watykanie w Rzymie,
 Gianlorenzo Bernini - plac i kolumnada przed Bazyliką św. Piotra na
Watykanie w Rzymie (plan, bryła), Schody Królewskie na Watykanie,
kościół San Andrea na Kwirynale (fasada, plan), Konfesja nad grobem
św. Piotra i Tron św. Piotra oraz Nagrobek papieża Urbana VIII w
- Test pisemny:
o Architektura
i rzeźba barokowa we
Włoszech,
o Architektura baroku
we Francji,
o Malarstwo baroku we
Włoszech
i Flandrii,
o Malarstwo baroku w
Holandii,
o Malarstwo baroku we
Francji i Hiszpanii,
o Malarstwo rokoka,
o Sztuka baroku w
Polsce,
dzieł architektonicznych,
rzeźbiarskich i malarskich
epoki baroku,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
i pojęcia z zakresu
sztuki barokowej,
o wyszukiwanie i
23






Sztuka epoki baroku we Francji:
- specyfika barokowej sztuki francuskiej,
- Vaux-le-Vicomte nowym przykładem rezydencji
francuskich,
- nurt klasycyzujący w architekturze (styl Ludwika
XIV, przebudowa Wersalu, wschodnia fasada
Luwru, nowy typ ogrodu),
- nurt stylu barokowego (na przykładzie Val-deGrace w Paryżu),
- malarstwo (portret oficjalny Hyacinthe Rigauda,
malarstwo klasycyzujące Nicolasa Poussina i
Claude Lorraina; nurt barokowy w dziełach
Georgesa de La Tour oraz braci Le Nain).
bazylice św. Piotra na Watykanie w Rzymie, Dawid, Apollo i Dafne,
Ekstaza św. Teresy, Fontanna Czterech Rzek,
Francesco Borromini - kościół San Carlo alle Quatro Fontane w
Rzymie (plan, fasada), kościół San Ivo w Rzymie (plan, fasada),
Baldassare Longhena - kościół Santa Maria delle Salute w Wenecji
(plan, bryła),
Nicole Salvi – Fontanna Di Trevi,
Michelangelo Merisi da Caravaggio –cykl obrazów ze św. Mateuszem
z kaplicy Contarelli w San Ligi dei Francesci w Rzymie, Złożenie do
grobu, Wieczerza w Emaus, Śmierć Matki Boskiej, Dawid z głową
Goliata, Nawrócenie Szawła, Męczeństwo św. Piotra, Chrystus i
niewierny Tomasz, Judyta ścinająca głowe Holofernesa, Chłopiec
ugryziony przez jaszczurkę,
Artemisia Gentileschi - Judyta i Holofernes,
Andrea del Pozzo – freski z kościoła św. Ignacego w Rzymie.
Uczeń potrafi:
- omówić założenie Vaux-Le-Vicomte (jako przykładu nowej rezydencji
francuskiej),
- scharakteryzować nurt klasycyzujący w architekturze czasów Ludwika XIV
na przykładzie Wersalu oraz wschodniej fasady Luwru,
- omówić francuskie założenia ogrodowe,
- scharakteryzować na wybranych przykładach malarstwo i rzeźbę czasów
Ludwika XIV,
- scharakteryzować teórczość Nicolasa Poussina, Clauda Lorraina oraz t
Georgesa de la Toura,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: barok klasycyzujący, „entre cour
et jardin”, ryzalit, mansarda, porte – fenetre, sztafaż,
 Charles le Brun, Louis le Vau - pałac Vaux le Vicomte (plan, bryła),
 Francis Mansart, kościół Val – de - Grace w Paryżu,
 Charles le Brun, Louis le Vau, Andre le Notre, Jules HardouinMansart - Wersal, (pałac wraz z założeniem ogrodowym, plan, bryła,
elewacja frontowa i ogrodowa, Galeria Zwierciadlana),
 Claude Perrault - wschodnia fasada Luwru,
 François Girardon - Apollo z nimfami (Wersal, ogród)
 Jules Hardouin-Mansart - kościół des Invalides w Paryżu (plan, bryła),
o
o
artystów na temat
wiary, sztuki,
twórczości,
muzea i ich zbiory
sztuki barokowej,
wypracowanie (do
wyboru):
1. Na trzech
wybranych
przykładach dzieł
wyjaśnij różnice
między antycznym,
renesansowym a
barokowym
traktowaniem bryły
budowli oraz detali
architektonicznych.
2. Nie tylko motyw
„vanitas”
(przemijania, śmierci)
w rzeźbie nagrobnej.
Przedstaw programy
ideowe
i formalne
nagrobków,
dobierając trzy
przykłady dzieł z
różnych epok.
3. Na czterech
wybranych
przykładach dzieł
scharakteryzuj
zjawisko
caravaggionizmu w
malarstwie
europejskim.
4. Analizując treść
24





Barok na Północy Europy:
Malarstwo flamandzkie:
- cechy charakterystyczne,
- życie i twórczość Piotra Pawła Rubensa, jego
uczniowie,
- martwa natura i pejzaż w malarstwie flamandzkim,
Malarstwo holenderskie:
- wpływ religii protestanckiej na kształtowanie się
sztuki holenderskiej,
- malarstwo holenderskie - cechy charakterystyczne,
- życie i twórczość Rembrandta van Rijn,
- twórczość „małych mistrzów”: Adriaen van
Ostade, Frans Hals, Gerard Terborch, Jacob van
Ruisdael, Jan Steen, Jan Vermeer van Delft, Paweł
Potter, Filip Wouwerman, Pieter de Hooch,
Salomon van Riusdael, Willem Claesz Heda,
Willem van de Velde,
- symbolizm w malarstwie flamandzkim i
holenderskim (koncepcja vanitas, znaczenie
rekwizytów).
Nicolas Poussin - Et in Arcadia Ego, Święta rodzina na schodach,
Pogrzeb Fokiona, Orfeusz i Eurydyka,
Claude Lorrain - Lądowanie Kleopatry w Tarsie, Odjazd św. Urszuli,
Georges de la Tour - Znalezienie ciała św. Sebastiana, Pracownia
stolarska św. Józefa, Sen św. Józefa, Św. Maria Magdalena pokutująca
(z lustrem),
Hyacinthe Rigaud : Ludwik XIV w stroju koronacyjnym,
Bracia Le Nain – Portret rodziny chłopskiej.
Uczeń potrafi:
- scharakteryzować symbolizm w twórczości malarzy holenderskich i
flamandzkich XVII i XVIII w, przedstawić koncepcję vanitatywną w
twórczości malarzy epoki baroku,
- wskazać, w jaki sposób styl życia i religia wpłynęła na twórczość malarzy
holenderskich i flamandzkich,
- omówić życie i twórczość Piotra Pawła Rubensa,
- omówić twórczość uczniów Rubensa: Antona van Dycka, Jacoba Jordaensa,
Fransa Snydersa,
- scharakteryzować motyw scen rodzajowych w malarstwie flamandzkim na
przykładzie twórczości Adriaena Brouwera i Davida Teniersa,
- omówić życie i twórczość Rembrandta van Rijna,
- scharakteryzować malarstwo holenderskie: Adriaena van Ostade, Fransa
Halsa, Gerard Terborcha, Jacoba van Ruisdaela, Jana Steena, Jana Vermeera
van Delft, Pawła Pottera, Filipa Wouwermana, Pietera de Hoocha, Salomona
van Riusdael, Willema Claesza Hedy, Willema van de Velde,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: „rubensowskie” kształty, „mali
mistrzowie”, portret psychologiczny, animalista, marynista, vanitas, „memento
mori”, bodegone,
 Pieter Paul Rubens - Autoportret z Izabelą Brandt, Podniesienie
Krzyża, Zdjęcie z krzyża z Antwerpii, Porwanie córek Leukippa,
Przybycie Marii Medycejskiej do Marsylii, Wenus z lustrem,
Krajobraz z tęczą, Trzy Gracje, Helena Fourment w futrze,
 Jacob Jordaens - Król pije,
 Anton van Dyck - Portret Karola I na łowach,
 Frans Snyders – Spiżarnia,
i formę trzech
dowolnie wybranych
dzieł wykaż
różnorodność
stylistyczną epoki
baroku.
temat:
1. Kościół Il Gesu w Rzymie –
bryła, konstrukcja, plan,
wnętrze, dekoracja.
2. Porównanie barokowej i
renesansowej architektury.
3. Twórczość Gianlorenza
Berniniego.
4. Porównanie barokowej i
renesansowej rzeźby.
5. Caravaggio i
caravaggioniści.
6. Wersal – bryła, konstrukcja,
plan, wnętrza, dekoracja,
ogrody.
7. Twórczość Nicolasa
Poussina.
8. Życie i twórczość Piotra
Pawła Rubensa.
9. Życie i twórczość
Rembrandta van Rijna.
10. Twórczość Diego
Velazqueza.
11. Porównanie barokowego i
renesansowego malarstwa.
12. Sztuka rokoka.
25














Sztuka barokowa w Hiszpanii:
- churriqueryzm w architekturze hiszpańskiej,
- malarstwo Diego Velazqueza,
- wybrane zagadnienia w twórczości Jose de Ribery,
Estebana Murilla, Francisco de Zurbarana.
Adriaen Brouwer – Chłopi grający w karty,
David Teniers – Palacze tytoniu,
Rembrandt Hermesz van Rijn – Lekcja anatomii doktora Tulpa,
Wymarsz strzelców, Zdjęcie z krzyża, Powrót syna marnotrawnego,
Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem, Danae, Hendrijke kąpiąca się w
rzece, Portret Tytusa, Autoportret – Rembrandt jako apostoł Paweł,
Autoportret z Saskią na kolanach, Krajobraz z trzema krzyżami
(grafika),
Adriaen van Ostade – Chłopi w tawernie,
Frans Hals - Regentki domu starców w Haarlemie, Wesoły bibosz,
Czarownica z Haarlemu (Stara pijaczka),
Gerard Terborch – Napomnienie ojcowskie,
Jacob van Ruisdael - Młyn koło Wijk,
Jan Steen - Zwariowane gospodarstwo, Miłosna propozycja,
Jan Vermeer van Delft - Czytająca list (z Drezna), Kobieta ważąca
perłę, Widok Delft, Alegoria malarstwa, Koronczarka, Nalewająca
mleko,
Paweł Potter – Pejzaż z krowami,
Filip Wouwerman – Pejzaż z końmi,
Peter de Hooch - Kobieta z dzieckiem u wejścia do spiżarni,
Willem Claesz Heda - Martwa natura (Śniadanie), Martwa natura z
przewróconym kielichem,
Willem van der Velde – Wystrzał armatni.
13. Kościół śśw. Piotra i Pawła
w Krakowie – bryła,
konstrukcja, plan, wnętrze,
dekoracja.
14. Filozofia baroku.
15. Moda barokowa.
16. Muzyka barokowa.
Uczeń potrafi:
- na wybranych przykładach scharakteryzować termin churriqueryzm,
- omówić życie i twórczość Diego Velazqueza,
- scharakteryzować malarstwo hiszpańskie na przykładach dzieł Jose de Ribery,
Estebana Murillo, Francisco de Zurbarana,
 Churriguera: ołtarz w San Esteban w Salamance,
 Diego Rodriguez de Silva y Velazquez - Panny dworskie (Las
Meninas), Infantka Małgorzata, Poddanie Bredy, Prządki, Portret
papieża Innocentego X, Wenus z lustrem, Portret Filipa IV,
Pomyleniec Calabacillas, Stara kucharka, Nosiwoda,
 Jose de Ribera – Męczeństwo św. Bartłomieja,
 Esteban Bartolome Murillo – Immaculata, Dzieci z melonem i
26

winogronami, Stara kobieta iskająca chłopca,
Francisco da Zurbaran – Św. Franciszek medytujący, Martwa natura z
czterema naczyniami.
Barok w krajach niemieckich:
- sytuacja polityczna w krajach niemieckich w XVII
i XVIII wieku,
- działalność Fischera von Erlach na przykładach
Schonbrunn i kościoła Karola Boromeusza w
Wiedniu.
Uczeń potrafi:
- przedstawić sytuację polityczną krajów niemieckich w XVII w. i omówić
najważniejsze realizacje architektoniczne tych czasów,
- scharakteryzować twórczość Fischera von Erlach na przykładach Schonbrunn
i kościoła Karola Borromeusza w Wiedniu,
 Johann Bernhard Fisher von Erlach - kościół św. Karola Boromeusza
w Wiedniu (fasada, plan, wnętrze), pałac Schönbrunn w Wiedniu.
Rokoko w Europie:
- czas trwania oraz warunki społeczne i polityczne,
- styl Ludwika XV
- ogólna charakterystyka architektury i wystroju
wnętrz, ornamentyka rokoka na wybranych
przykładach (Hôtel de Soubise, Sanssoucci, kościół
Vierzehnheiligen, Zwinger)
- malarstwo Antoine’a Watteau, Francoisa
Bouchera, Honore Fragonarda,
- twórczość Jeana Battiste Chardin,
- rzeźba rokokowa na przykładach dzieł Falconeta,
- malarstwo angielskie XVIII w na przykładowych
dziełach Gainsborougha, Reynoldsa, Hogharta,
- malarstwo weneckie XVIII w, wybrane dzieła
Tiepolo.
Uczeń potrafi:
- przedstawić genezę i warunki społeczne, i polityczne rozwoju rokoka,
- wymienić, zdefiniować i rozpoznać następujące ornamenty: rocaille, koguci
grzebień,
- wymienić, zdefiniować i stosować następujące terminy: rocaille, fete galante,
fete champetre, chinoiserie,
- omówić styl Ludwika XV na przykładzie Hôtel de Soubise,
- scharakteryzować twórczość Antoine’a Watteau, Francoisa Bouchera, Honore
Fragonarda we Francji, Jana Piotra Norblina w Polsce,
- omówić twórczość Jeana Battiste Chardin,
- przedstawić główne zagadnienia rzeźby rokokowej na przykładach dzieła
Falconeta,
- przedstawić specyfikę portretowego malarstwa angielskiego XVIII w na
przykładowych dziełach Gainsborough, Reynoldsa, Hogharta,
- scharakteryzować iluzjonistyczne malarstwo weneckie XVIII w na
wybranych dziełach Tiepolo,
 ornament rocaille,
 Gabriel Germain Boffrand - hotel Soubise w Paryżu (wnętrze z
Salonem Księżniczki),

Antoine Watteau - Odjazd na Cyterę, Szyld Gersainta, Gilles,
 François Boucher - Kąpiel Diany, Toaleta Wenus, Markiza de
Pompadour,
 Jean-Honore Fragonard – Huśtawka,
27










Barok i rokoko w Polsce:
- ramy czasowe, warunki rozwoju sztuki,
- mecenat królewski, magnacki i kościelny,
- architektura: styl jezuicki (w kościołach
śś. Piotra i Pawła w Krakowie), architektura
sakralna, rezydencje królewskie i magnackie (np.
Krzyżtopór, Podhorce i Łańcut); barok w
architekturze warszawskiej (np. Zamek Królewski,
pałac w Wilanowie, kościoły warszawskie), nurt
klasycyzujący w twórczości Tylmana z Gameren,
- barokowe wnętrza (np. kościoła św. Anny w
Krakowie),
- sarmatyzm i orientalizacja smaku,
- malarstwo: portret sarmacki (zbiory Muzeum
Okręgowego w Tarnowie), portret trumienny, dzieła
Daniela Szultza i Jerzego Siemiginowskiego
- rzeźba na przykładzie Kolumny Zygmunta i
nagrobka Krzysztofa i Zofii Ostrogskich w katedrze
w Tarnowie Jana Pfistera.
Jan Piotr Norblin – Towarzystwo na wycieczce w parku,
Jean-Baptiste Simeon Chardin - Modlitwa przed posiłkiem, Stół
kredensowy, Palarnia tytoniu, Słój z oliwkami,
Balthasar Neumann - kościół Vierzehnheiligen (fasada, plan, wnętrze),
Matthaus Daniel Pöppelmann - Zwinger w Dreźnie,
Georg Wenceslas von Knobelsdorff - pałac Sanssouci w Poczdamie
(salon muzyczny),
Etienne Maurice Falconet - pomnik Piotra I w Petersburgu,
Gianbattista Tiepolo - freski w pałacu biskupim w Würzburgu,
Thomas Gainsborough - Robert Andrews z żoną, Błękitny chłopiec,
Poranna przechadzka
Sir Joshua Reynolds - Portret Nelly O`Brien,
William Hogarth - W salonie pani z cyklu Modne małżeństwo (wersja
olejna i graficzna).
Uczeń potrafi:
- scharakteryzować warunki rozwoju sztuki barokowej w Polsce,
- wymienić etapy rozwoju stylu barokowego w Polsce,
- zdefiniować pojęcie sarmatyzmu, tańca śmierci, palazzo in forteca,
- zanalizować architekturę jezuicką na przykładzie kościoła śś. Piotra i Pawła w
Krakowie; rezydencjonalną na przykładach pałaców w Podhorcach, Ujeździe i
Łańcucie,
- scharakteryzować architekturę Warszawy czasów baroku i rokoka,
- omówić nurt klasycyzujący w wybranych dziełach Tylmana z Gameren,
- przedstawić typy portretów szlacheckich (sarmacki, trumienny),
- wskazać wybrane dzieła portretu sarmackiego ze zborów Muzeum
Okręgowego w Tarnowie,
- scharakteryzować twórczość Daniela Schulza i Jerzego Siemiginowskiego,
- krótko przedstawić zagadnienie rzeźby barokowej w Polsce na przykładzie
Kolumny Zygmunta i nagrobka Krzysztofa i Zofii Ostrogskich w katedrze
tarnowskiej dłuta Jana Pfistera,
 Giovanni Trevano - kościół śś. Piotra i Pawła w Krakowie (fasada,
bryła, plan),
 Jan Zaor, Kolegiata w Klimontowie,
 Pompeo Ferrari, Kościół Filipinów w Gostyniu,
 Andrea Spezza, kościół Kamedułów na Bielanach,
28










Tylman z Gameren - kościół św. Anny w Krakowie, kościół
Sakramentek w Warszawie, pałac Krasińskich w Warszawie,
Jan Trevano, Zamek Królewski w Warszawie,
Wawrzyniec Senes, Zamek Ossolińskich „Krzyżtopór” w Ujeździe,
Augustyn Locci - pałac w Wilanowie (bryła),
Anonim - portret trumienny Stanisława Woyszy,
Portret Łukasza Opalińskiego,
Daniel Schulz - portret Jana Kazimierza (w popiersiu),
Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski – Jan III pod Wiedniem,
Anonim - Taniec śmierci (z kościoła Bernardynów w Krakowie),
Clemente Molli, Agostino Locci, Daniel Tym - Kolumna Zygmunta,
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł barokowych poszczególnych
artystów i krajów,
- przeprowadzić analizę porównawczą malarskich dzieł barokowych
i rokokowych,
- przeprowadzić analizę porównawcza dzieł barokowych z renesansowymi,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł barokowych: np. Galeria
Borghese w Rzymie, Luwr w Paryżu, Rijksmuseum w Amsterdamie,
Królewskie Muzea w Antwerpii, National Gallery w Londynie, Muzeum Prado
w Madrycie, Muzeum Okręgowe w Tarnowie.
Sztuka neoklasycyzmu w Europie i w Polsce:
Klasycyzm w Europie zachodniej:
- geneza i czas trwania kierunku,
- odkrycia archeologiczne i ich wpływ na sztukę,
- rozwój muzealnictwa i historii sztuki,
- współistnienie neoklasycyzmu i romantyzmu,
- architektura: inspiracje antyczne, palladianizm
i architektura angielska w 2 połowie XVIII i 1
połowie XIX w, ogrody angielskie; styl empire;
- neoklasycyzm w architekturze Berlina (Schinkel,
Langhans),
- cechy stylu neoklasycznego w malarstwie,
twórczość Louisa Davida, Jeana Ingresa,
- rzeźba Antonia Canovy i Bertela Thorvaldsena.
Uczeń potrafi:
- określić charakter, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki neoklasycznej,
- wykazać, w jaki sposób odkrycia archeologiczne wpłynęły na sztukę
neoklasyczną,
- przedstawić ogólnie nowe teorie estetyczne,
- opisać początki muzealnictwa i historii sztuki,
- wyjaśnić na czym polegało współistnienie neoklasycyzmu
i romantyzmu,
- scharakteryzować architekturę neoklasycystyczną we Francji: Petit Trianon,
kościół Sainte – Genevieve w Paryżu, projekty architektów rewolucyjnych,
sztuki empire) oraz wybrane realizacje architektoniczne w Berlinie (Altes
Museum, Brama Brandenburska),
- scharakteryzować palladianizm i ogólnie neoklasycystyczną architekturę
- Test pisemny:
o Sztuka klasycyzmu w
Europie,
o Sztuka klasycyzmu w
Polsce,
architektury, rzeźby i
malarstwa klasycystycznego,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
29
angielską oraz założenia parkowe,
- scharakteryzować malarstwo neoklasyczne na przykładzie twórczość Louisa
Davida i Jeana Ingresa,
- omówić główne założenia rzeźby neoklasycystycznej w twórczości Antonia
Canovy i Bertela Thorvaldsena,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: palladianizm, architektura
utopijna, empire,
 Jacques Ange Gabriel – Petit Trianon w Wersalu (fasady),
 Jean François Chalgrin – Łuk na Placu Gwiazdy w Paryżu,

Jacques-Germain Soufflot – kościół św. Genowefy w Paryżu (plan,
bryła, fasada),
 Pierre Vignon: kościół św. Magdaleny w Paryżu,
 Karl Friderich Schinkel – Altes Museum (plan, fasada),
 Carl Gotthard Langhans – Brama Brandenburska,
 Jacques-Louis David – Przysięga Horacjuszy, Śmierć Marata, Sabinki,
Śmierć Sokratesa, Portret pani Recamier, Bonaparte na przełęczy św.
Bernarda, Koronacja Napoleona, portret Stanisława Kostki
Potockiego,
 Jean Auguste Dominique Ingres – Źródło, Wielka Odaliska, Łaźnia
turecka, Portret panny Riviere,
 Antonio Canova – Amor i Psyche, Portret Pauliny Borghese,
 Bertel Thorvaldsen – pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, pomnik
Kopernika, Ganimedes i orzeł, Jazon.
Styl stanisławowski i neoklasycyzm w Polsce:
- wydarzenia historyczne przypadające na czasy
neoklasycyzmu, rola Stanisława Kostki Potockiego,
- styl Stanisława Augusta Poniatowskiego
(rozbudowa Zamku Królewskiego i Łazienek),
- malarstwo Marcella Bacciarelliego, Canaletta, Jana
Norblina,
- architektura okresów Księstwa Warszawskiego i
Królestwa Kongresowego,
- rezydencje magnackie i architektura ogrodowa
(Puławy Czartoryskich, Arkadia koło Nieborowa),
- nowe typy budowli publicznych,
- rozwój typu polskiego dworu.
Uczeń potrafi:
- wymienić kilka ważnych wydarzeń historycznych doby klasycyzmu, wyjaśnić
znaczenie działalności Stanisława Kostki Potockiego,
- scharakteryzować sztukę czasów stanisławowskich i królewski mecenat,
- wymienić cechy i opisać styl Stanisława Augusta Poniatowskiego,
- wymienić i opisać budowle parku Łazienkowskiego oraz podać nazwiska
projektantów,
- przedstawić życie i twórczość architekta Warszawy – Dominika Merliniego,
- scharakteryzować ogólnie architekturę Warszawy czasów Księstwa
Warszawskiego i Królestwa Kongresowego,
- opisać architekturę i założenia ogrodowe XVIII wiecznych rezydencji
magnackich w Polsce (Puławy, Arkadia pod Nieborowem),
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
z zakresu sztuki
neoklasycznej,
o wyszukiwanie i
interpretowanie
tekstów filozofów na
temat polityki, sztuki,
filozofii,
o muzea i ich kolekcje
sztuki
klasycystycznej,
o wypracowanie (do
wyboru):
1. W jaki sposób
sztuka klasycyzmu
czerpała inspiracje z
antyku? W
odpowiedzi
uwzględnij analizę
formy i treści czterech
wybranych dzieł z
różnych dyscyplin
artystycznych.
2. Na trzech
dowolnych
przykładach omów
sposoby korzystania z
architektury antycznej
w renesansie, baroku i
klasycyzmu.
3. Wykorzystując
cztery wybrane dzieła
poszukaj analogii
między malarstwem
renesansu
i klasycyzmu.
30
- opisać wygląd i rozpoznać na ilustracjach przykładowe polskie dwory z XVIII
wieku,
- wymienić, definiować i stosować pojęcia: filozofia mesjanistyczna, ogród
sentymentalny, replika, weduta,
 Dominik Merlini – Sala Rycerska i Prospektowa w Zamku
Królewskim w Warszawie, Pałac Na wodzie w Warszawie (obie
fasady, bryła, wnętrza), pałac Królikarnia w Warszawie (plan,
elewacje),
 Jan Chrystian Kamsetzer – teatr na wyspie w Łazienkach
warszawskich,
 Szymon Bogumił Zug – kościół ewangelicko-augsburski w Warszawie
(plan, bryła, fasada), Arkadia koło Nieborowa,
 Chrystian Piotr Aigner – kościół św. Aleksandra w Warszawie, Pałac
i park w Puławach,
 Jakub Kubicki – Belweder w Warszawie (bryła),
 Dwór w Śmiełowie, Stanisław Zawadzki,
 Marceli Bacciarelli – portret Stanisława Augusta Poniatowskiego
z klepsydrą, Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym,
poczet królów polskich,
 Bernardo Belotto (zw. Canaletto) – Kolumna Zygmunta od strony
Wisły, Krakowskie Przedmieście, Widok Warszawy od strony Pragi,
temat:
1. Sztuka a polityka w
klasycyzmie.
2. Twórczość Jacquesa Louisa
Davida.
3. Mecenat Stanisława Augusta
Poniatowskiego.
4. Porównanie malarstwa
klasycystycznego z
barokowym.
5. Moda klasycystyczna.
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł klasycystycznych z barokowymi,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł klasycystycznych: np.
Luwr
w Paryżu, Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie.
Sztuka XIX wieku (romantyzm, realizm,
akademizm, architektura XIX wieku):
Romantyzm w sztuce europejskiej:
- geneza kierunku i czas trwania,
- charakterystyka kierunku, style malarskie:
romantyzm barokowy, osjanowski, kontemplacyjny,
nazarenizm,
- światopogląd romantyczny,
Uczeń potrafi:
- określić genezę i czas trwania romantyzmu,
- przedstawić ogólną charakterystykę romantyzmu wraz ze stylami i ich analizą,
- przedstawić światopogląd i tendencje filozoficzne, które wpłynęły na rozwój
postawy romantyków,
- wymienić źródła inspiracji i zakres ikonograficzny malarstwa romantycznego,
- Test pisemny: malarstwo
romantyzmu w Europie i w
Polsce,
malarstwa romantycznego,
31
- związki plastyki z innymi dziedzinami sztuki
(literatura i muzyka),
- twórczość malarzy francuskich: Theodore
Gericault i Eugene Delacroix,
- życie i twórczość Francisca Goi – artysty przełomu
wieków,
- malarstwo angielskie: John Constable, William
Turner, William Blake, Henri Füssli,
- twórczość Caspara Davida Friedricha,
- malarstwo polskie: Piotr Michałowski,
- rzeźba w okresie romantyzmu: Francois Rude –
Marsylianka.
- scharakteryzować twórczość romantycznych malarzy francuskich: Theodore
Gericault i Eugene Delacroix,
- przedstawić życie i twórczość Goi, scharakteryzować techniki graficzne,
którymi posługiwał się Goya, zwłaszcza techniki metalowe,
- scharakteryzować twórczość przedstawicieli malarstwa romantycznego w
Anglii i Niemczech: Williama Blake, Henri’ego Füssli, Caspara Davida
Friedricha,
- scharakteryzować angielskie malarstwo pejzażowe na przykładach dzieł Johna
Constable, Williama Turnera,
- opisać romantyczne malarstwo w Polsce, głównie twórczość Piotra
Michałowskiego,
- omówić cechy rzeźby romantycznej na przykładzie Marsylianki Francois
Rude’a,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: osjanizm, panteizm, impast,
litografia, akwaforta, akwatinta, „druk iluminowany”,
 Théodore Géricault - Tratwa Meduzy, Oficer szaserów,
 Eugène Delacroix - Dante i Wergiliusz w piekle, Wolność wiodąca lud
na barykady, Śmierć Sardanapala, Masakra na Chios, Kobiety
algierskie, Portret Chopina,
 Francisco Goya y Lucientes – Parasolka, Maja naga, Maja ubrana,
Rozstrzelanie powstańców madryckich, Autoportret (w wieku
dojrzałym), Portret księżnej Alba z 1785 r, Rodzina Karola IV, Saturn
pożerający swe dzieci, Gdy rozum śpi budzą się potwory (akwaforta z
akwatintą z cyklu Kaprysy),
 Caspar David Friedrich – Podróżnik po morzu chmur, Mężczyzna i
kobieta zapatrzeni w księżyc, Opactwo w dębowym lesie, Mnich nad
brzegiem morza, Krzyż w górach, Kredowe skały Rugii, Zatonięcie
statku Nadzieja,
 John Constable - Wóz siana, Katedra w Salisbury , Studium chmur,
 Joseph William Turner - Szybkość, para, deszcz, Ostatnia droga
Téméraire’a, Burza śnieżna, Zachód słońca nad jeziorem,
 William Blake – Urizen stwarzający wszechświat, Ilustracja do
Jerozolimy,
 Johann Heinrich Fűssli - Koszmar (Nocne mary),
 Piotr Michałowski – Seńko, Napoleon na siwym koniu, Bitwa pod
Somosierrą,
 François Rude - Wymarsz ochotników (Marsylianka),
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- zadanie domowe:
związane z
malarstwem
romantycznym,
o wyszukiwanie i
interpretowanie
tekstów artystów na
temat sztuki i
twórczości,
o muzea i ich kolekcje
sztuki romantycznej,
temat:
1. Twórczość Eugena
Delacroix.
2. Twórczość Francisca Goi.
3. Twórczość Caspara Davida
Friedricha.
4. Twórczość Williama
Turnera.
5. Życie i twórczość Piotra
Michałowskiego.
6. Muzyka romantyczna.
32
- przeprowadzić analizę porównawczą malarskich dzieł romantyzmu w
poszczególnych krajach,
- przeprowadzić analizę porównawczą malarskich dzieł romantycznych
i klasycystycznych,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł romantycznych: np. Prado
w Madrycie, National Gallery w Londynie, Muzeum Narodowe w Krakowie.
Prerafaelici:
- charakterystyka i działalność pierwszej grupy
bractwa angielskich prerafaelitów.
Uczeń potrafi:
- określić czas działalności i źródła inspiracji grupy prerafaelitów,
- wymienić przedstawicieli bractwa i przykłady ich dzieł,
 John Everett Millais – Ofelia,
 Dante Gabriel Rossetti – Zwiastowanie,
 Edward Burne-Jones – Złote schody,
 William Holman Hunt – Przebudzone sumienie.
Sztuka oficjalna XIX wieku:
- czas trwania, miejsce powstania kierunku,
- cechy akademizmu,
- akademizm w malarstwie i rzeźbie.
Uczeń potrafi:
- ukazać tło rozwoju akademizmu i wymienić cechy kierunku,
- wymienić przedstawicieli akademizmu w Europie i w Polsce,
 Alexandre Cabanel – Narodziny Wenus,
 William – Adolphe Bouguereau - Narodziny Wenus,
 Henryk Siemiradzki – Dirce chrześcijańska, Pochodnie Nerona,
Kurtyna Teatru Słowackiego w Krakowie.
Realizm w malarstwie europejskim:
- charakterystyka kierunku, czas i miejsce jego
powstania,
- realizm w malarstwie francuskim: Gustave
Courbet, Jean Baptiste Camille Corot, Francois
Millet,
- między romantyzmem a realizmem - Honore
Daumier,
- twórczość barbizończyków,
- realizm w malarstwie rosyjskim: Ilia Riepin
Uczeń potrafi:
- odróżnić i wskazać w historii sztuki przykłady realizmu rozumianego jako
sposób obrazowania oraz realizmu – kierunku w sztuce XIX wieku,
- scharakteryzować twórczość malarzy francuskich oraz grupy
barbizończyków,
- przedstawić twórczość Daumiera z uwzględnieniem jej satyrycznego
charakteru,
- wymienić, definiować i stosować termin barbizończycy,
- omówić twórczość Riepina i pieriedwiżników,
- Odpowiedź ustna,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji.
- Odpowiedź ustna,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji.
- Test pisemny: Malarstwo
realizmu we Francji,
malarstwa realistycznego,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
33
i pieriedwiżnicy.
 Gustave Courbet – Kamieniarze, Atelier malarza, Dzień dobry, panie
Courbet, Pogrzeb w Ornans
 Camille Corot –Wspomnienie z Mortefontaine, Katedra w Chartres,
 Jean François Millet - Anioł Pański, Zbierające kłosy, Siewca,
 Theodore Rousseau – U wodopoju,
 Honore Daumier – Praczka, Ulica Transnonain w Paryżu,
 Ilia Riepin – Burłacy na Wołdze,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł realistycznych: np. Galeria
obrazów w Dreźnie, Muzeum d’Orsay w Paryżu.
Architektura XIX wieku:
- style historyczne i eklektyzm na wybranych
przykładach z Europy Zachodniej i z Polski,
- nowe technologie w architekturze 2 połowy XIX
wieku.
Uczeń potrafi:
- scharakteryzować style historyczne w architekturze XIX wieku i podać
przykłady realizacji,
- wykazać wpływ nowych technologii na architekturę 2 poł. XIX wieku,
 John Nash – Pawilon królewski w Brighton (bryła),
 Charles Barry – Parlament w Londynie (bryła),
 Karl Friedrich Schinkel – Pałac w Kórniku (bryła),
 Charles Garnier – opera w Paryżu (bryła, fasada),
 Joseph Paxton – pałac Kryształowy w Londynie (zdjęcia,
rekonstrukcje).
Sztuka 2 połowy XIX wieku w Polsce:
romantyzm, akademizm, realizm i historyzm w
malarstwie polskim:
- romantyzm w twórczości Henryka
Rodakowskiego, Aleksandra Kotsisa, Artura
Grottgera,
- akademicka twórczość Józefa Simmlera, Henryka
Siemiradzkiego,
- realizm w twórczości Wojciecha Gersona, Józefa
Szermentowskiego, Maksymiliana Gierymskiego,
Aleksandra Gierymskiego, Józefa Chełmońskiego,
- malarstwo historyczne Jana Matejki,
Józefa Brandta, Juliusza i Wojciecha Kossaków.
Uczeń potrafi:
- omówić romantyzm w twórczości Henryka Rodakowskiego, Aleksandra
Kotsisa, Artura Grottgera,
- opisać akademicka twórczość Józefa Simmlera i Henryka Siemiradzkiego,
- scharakteryzować realizm z malarstwie polskim na przykładach dzieł
Wojciecha Gersona, Józefa Szermentowskiego, Maksymiliana Gierymskiego,
Aleksandra Gierymskiego i Józefa Chełmońskiego,
- omówić historyczne malarstwo Jana Matejki, Józefa Brandta, Juliusza
Kossaka
i Wojciecha Kossaka,
- omówić początki polskiego malarstwa pejzażowego,
- odpowiedź ustna,
temat: Francuskie malarstwo
realistyczne.
- Odpowiedź ustna.
- Test pisemny: Malarstwo 2
połowy XIX wieku w Polsce,
dzieł artystów polskich 2
połowy XIX w,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
34
- przedstawić polskie malarstwo portretowe w XIX wieku,
 Henryk Rodakowski - Portret matki, Portret generała Henryka
Dembińskiego,
 Aleksander Kotsis - Ostatnia chudoba,
 Artur Grottger - Pożegnanie powstańca, Kucie kos, Bój (z cyklu
Lituania),
 Józef Simmler – Śmierć Barbary Radziwiłłówny,
 Henryk Siemiradzki – Dirce chrześcijańska,
 Wojciech Gerson - Cmentarz w Zakopanem,
 Józef Szermentowski - Bydło schodzące do wodopoju,
 Maksymilian Gierymski – Pikieta powstańcza,
 Aleksander Gierymski - Altana w ogrodzie (oraz studia do obrazu),
Żydówka z pomarańczami, Święto Trąbek, Wieczór nad Sekwaną,
Trumna chłopska,
 Józef Chełmoński - Czwórka, Bociany, Kuropatwy na śniegu, Babie
lato,
 Jan Matejko - Stańczyk, Rejtan – Upadek Polski, Kazanie Skargi, Hołd
Pruski, Bitwa pod Grunwaldem, Poczet królów polskich, Konstytucja
3 maja,
 Józef Brandt – Pojmanie na arkan,
 Juliusz Kossak - Polowanie z sokołem, Stadnina na Podolu,
 Wojciech Kossak, Jan Styka- Panorama Racławicka (fragment z
Kościuszką)
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł polskich twórców XIX –
wiecznych z dziełami artystów europejskich w XIX w,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł polskich twórców XIX w:
np. Muzeum Narodowe w Krakowie, Dom Jana Matejki w Krakowie, Muzeum
Narodowe w Warszawie.
o
miejsca eksponowania
dzieł artystów
polskich 2 połowy
XIX w,
o wypracowanie:
Klasyczność i
nieklasyczność. Na
podstawie dowolnie
wybranych czterech
dzieł z różnych epok
przedstaw
odzwierciedlenie
postawy racjonalnej i
emocjonalnej w
sztuce.
temat:
1. Twórczość Artura Grottgera.
2. Twórczość Jana Matejki.
3. Dzieła XIX - wiecznych
artystów polskich w zbiorach
Muzeum Narodowego w
Krakowie.
Sztuka od impresjonizmu do secesji:
Twórczość Edouarda Maneta:
- twórczość i rola Edouarda Maneta dla rozwoju
impresjonizmu.
Uczeń potrafi:
- opisać twórczość Edouarda Maneta,
- określić rolę, jaką odegrał artysta w rozwoju impresjonizmu,
 Edouard Manet - Olimpia, Śniadanie na trawie, Bar w Folies-Bergère,
- Test pisemny:
o Twórczość Edouarda
Maneta
i impresjonistów,
35
Atelier w łódce, Rozstrzelanie cesarza Maksymiliana,
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł Eduarda Maneta z malarskimi
dziełami realistycznymi,
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł Edouarda Maneta: np.
Muzeum d’Orsay w Paryżu.
Impresjonizm:
- czas trwania, miejsce powstania i charakterystyka
kierunku,
- wpływ badań naukowych na powstanie
impresjonizmu,
- zagadnienia warsztatowe (dywizjonizm, kontrast
barw), nowa forma i nowa ikonografia,
- przedstawiciele impresjonizmu francuskiego i ich
twórczość: Claude Monet, Camille Pisarro, Alfred
Sisley, Auguste Renoir, Edgar Degas, Berthe
Morisot.
Uczeń potrafi:
- określić genezę powstania i czas trwania impresjonizmu,
- przedstawić charakterystykę kierunku,
- wymienić, zdefiniować i stosować pojęcia: impresja, dywizjonizm, kontrast
dopełnieniowy, alla prima, kolor alokalny,
- scharakteryzować twórczość najwybitniejszych przedstawicieli kierunku,
 Claude Monet – Impresja, Wschód słońca, Dworzec Saint Lazare
(Przynajmniej dwie wersje), Katedra w Rouen (przynajmniej dwie
wersje), Stogi (dwie wersje), Nenufary (dwie wersje), Mostek
japoński,
 Camille Pissarro - Czerwone dachy,
 Pierre-Auguste Renoir - Akt w słońcu, Moulin de la Galette,
Śniadanie wioślarzy, Huśtawka, Wielkie kąpiące się,
 Edgar Degas – Primabalerina, Błękitne tancerki, Klasa tańca, Wyścigi
konne (Jeźdźcy. Amatorzy), Czternastoletnia tancerka,
 Berthe Morisot – Kołyska,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł impresjonistycznych: np.
Muzeum d’Orsay w Paryżu.
Neoimpresjonizm:
- czas trwania, miejsce powstania, charakterystyka
kierunku,
- zagadnienia warsztatowe,
- przedstawiciele kierunku: Georges Seurat, Paul
Signac.
Uczeń potrafi:
- określić genezę powstania i czas trwania neoimpresjonizmu,
- przedstawić charakterystykę kierunku,
- wymienić, zdefiniować i stosować pojęcia: neoimpresjonizm, pointylizm,
 Georges Seurat – Cyrk, Niedzielne popołudnie na wyspie Grande –
Jatte, Modelki,
 Paul Signac – Port w Marsylii,
- przeprowadzić analizę porównawcza dzieł neoimpresjonistycznych
o
Malarstwo neo i
postimpresjonistów,
dzieł malarskich Edouarda
Maneta, impresjonistów i
kierunków pokrewnych,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o miejsca eksponowania
dzieł Maneta,
impresjonistów
i kierunków
pokrewnych,
o wyszukiwanie i
interpretowanie
tekstów artystów na
temat sztuki i
twórczości,
o twórczość Paula
Cezanne’a lub
Vincenta van Gogha
lub Paula Gaugina lub
Henri de Toulouse –
Lautreca,
o wypracowanie (do
wyboru):
1. Na trzech
wybranych
przykładach dzieł
wykaz przemiany,
jakie zaszły w sztuce
od twórczości
Edouarda Maneta do
dzieł
postimpresjonistów.
36
i impresjonistycznych,
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł neoimpresjonistycznych:
np. Art Institute w Chicago, Muzeum d’Orsay w Paryżu.
Postimpresjonizm:
- definicja terminu, czas trwania, miejsce powstania,
- geneza tendencji postimpresjonistycznych,
- protokubizm w twórczości Paula Cezanne’a.
- protoekspresjonizm w twórczości Vincenta Van
Gogha i Henri de Toulouse - Lautreca,
- symbolizm syntetyczny w twórczości Paula
Gauguina i szkoły Pont Aven.
Uczeń potrafi:
- wymienić i krótko scharakteryzować malarstwo postimpresjonistyczne,
- scharakteryzować twórczość wybitnych postimpresjonistów,
- określić rolę postimpresjonistów w kształtowaniu nowoczesnych kierunków w
sztuce,
- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: postimpresjonizm, syntetyzm,
symbolizm, cloisonizm,
 Paul Cézanne - Dom wisielca, Martwa natura z kuchennym stołem,
Góra Sainte-Victoire (kilka wersji), Autoportret, Chłopiec w
czerwonej kamizelce, Grający w karty, Wielkie kąpiące się,
 Vincent van Gogh – Buty, Jedzący kartofle, Portret Ojca Tanquy,
Nocna kawiarnia, Autoportret (z 1888 r.), Autoportret z
zabandażowanym uchem, Droga z cyprysami, Słoneczniki
(przynajmniej dwie wersje), Pokój artysty w Arles, Gwiaździsta noc,
Kruki nad łanem zboża,
 Henri de Toulouse-Lautrec - Moulin Rouge, Les Ambasadeurs
Aristide Bruant, Jane Avril w Jardin de Paris, Yvette Gilbert, W
salonie, Divan Japonais ,
 Paul Gauguin - Wizja po kazaniu – walka Jakuba z aniołem,
Autoportret z Żółtym Chrystusem, Ta Matete, Manao Tupapau,
Nevermore, Kobiety na plaży, Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy?
Dokąd zmierzamy?,
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł artystów postimpresjonistycznych,
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł postimpresjonistycznych z
obrazami impresjonistów i neoimpresjonistów,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł postimpresjonistów: np.
Muzeum d’Orsay w Paryżu, Muzeum Vincenta van Gogha w Amsterdamie,
Muzeum Toulouse – Lautreca w Albi, Instytut Sztuki w Chicago.
Symboliści:
- wyjaśnienie i przypomnienie różnych znaczeń
terminu symbolizm na przykładzie dzieł malarzy
Uczeń potrafi:
- wyjaśnić termin symbolizm i podać przykłady sztuki symbolicznej we
2. Na podstawie
czterech wybranych
dzieł wykaż
różnorodność
malarstw a XIX
wieku.
3. Na czterech
przykładach dzieł
różnych autorów od
XIV do XIX wieku
przedstaw, w jaki
sposób artyści
ukazywali ludzi
spędzających wolny
czas.
prezentacja multimedialna:
1. Rewolucja malarska w
dziełach impresjonistów.
2. Twórczość Claude Moneta.
3. Twórczość Edgara Degas.
4. Twórczość Paula Cezanne’a.
5. Życie i twórczość Vincenta
van Gogha.
6. Twórczość Paula Gaugina.
7. Twórczość Henri de
Toulouse - Lautreca.
- Odpowiedź ustna,
- kartkówka:
37
włoskich okresu renesansu czy malarstwa
holenderskiego,
- symboliści w sztuce europejskiej XIX wieku:
Puvis de Chavannes, Gustave Moreau, Odilon
Redon, Arnold Böcklin, Edward Munch.
Nabiści:
- czas trwania, miejsce powstania i geneza kierunku,
- wpływ sztuki japońskiej i symbolizmu
syntetycznego,
- charakterystyka kierunku i przedstawiciele;
twórczość Maurice Denisa, Paula Serusiera, Pierra
Bonnarda.
Arts & Crafts:
- odrodzenie sztuk plastycznych i rzemiosła
artystycznego.
Secesja i modernizm:
- czas trwania i geneza stylu; cechy formalne i
zakres tematyczny sztuki secesyjnej,
- znaczenie terminu „secessio” oraz różnych nazw
secesji w poszczególnych krajach,
- omówienie kierunku w różnych ośrodkach na
terenie Anglii, Francji, Belgii, Hiszpanii, Austrii,
Stanów Zjednoczonych.
wcześniejszych wiekach,
- scharakteryzować symbolizm jako postawę i kierunek w XIX wieku,
- wymienić przedstawicieli tak rozumianego symbolizmu i przykłady ich dzieł,
- podać czas działania, genezę i założenia grupy nabistów,
 Puvis de Chavannes – Biedny rybak,
 Gustave Moreau - Zjawa,
 Odilon Redon - Oko jako dziwaczny balon,
 Arnold Bőcklin - Wyspa umarłych (Wersja z 1880 r.),
 Maurice Denis – Muzy,
 Paul Serusier – Bretońska Ewa,
 Pierre Bonnard – Bluza w kratkę,
 Edward Munch – Krzyk, Madonna, Taniec życia,
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł ekspresjonistycznych: np.
Muzeum Muncha w Oslo.
o
rozpoznawanie
reprodukcji.
Uczeń potrafi:
- scharakteryzować ruch na rzecz odrodzenia sztuk plastycznych i rzemiosła
artystycznego w Anglii w drugiej połowie XIX wieku,
 William Morris, Philip Webb – Meble (wybrany przykład) oraz tapeta
z motywem kwiatów polnych (1876r).
Uczeń potrafi:
- określić czas trwania, genezę i europejskie nazwy secesji,
- scharakteryzować secesję jako styl, wymienić jego cechy,
- podać typowe motywy i ornamenty secesyjne,
- wymienić inspiracje artystów secesyjnych,
- wskazać przykłady dzieł secesyjnych w różnych ośrodkach,
- wymienić, zdefiniować i stosować pojęcia: „secessio”, Art. Nouveau,
modernizm, nurt inżynieryjny,
 Aubrey Beardsley – Pawia suknia, Salome,
 James Whistler – Pawia sala (wystrój),
 Hektor Guimard – Wejścia do paryskiego metra,
- Test pisemny: Sztuka secesji
w Europie i Stanach
Zjednoczonych,
secesyjnych dzieł
architektonicznych,
rzeźbiarskich i malarskich ,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
38



Młoda Polska:
- warunki rozwoju, czas trwania,
- cechy modernizmu, różnorodność kierunków
i tendencji w malarstwie i rzeźbie polskiej,
- sztuka Młodej Polski na wybranych przykładach,
- wybitni przedstawiciele młodopolscy: Stanisław
Wyspiański, Józef Mehoffer, Władysław Ślewiński,
- recepcje impresjonizmu w malarstwie polskim:
Władysław Podkowiński, Józef Pankiewicz, Jan
Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Olga
Boznańska, Julian Fałat, Stanisław Wyspiański,
- symbolizm i ekspresjonizm w modernizmie
polskim: Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz,
- rzeźba młodopolska na przykładzie twórczości:
Xawerego Dunikowskiego, Konstantego Laszczki,
Wacława Szymanowskiego,
- architektura modernizmu w Polsce i jej
Emille Gallé – przykładowy wazon ,
Alfons Maria Mucha – plakat reklamujący bibułki „Job”,
Auguste Rodin – Myśliciel, Katedra, Pocałunek, Ręka Boga,
Mieszczanie z Calais, Danaida,
 Victor Horta – Maison Tassel w Brukseli (klatka schodowa),
 Antonio Gaudi – Casa Mila w Barcelonie, Casa Batllo w Barcelonie,
Sagrada Familia w Barcelonie (fasada),
 Joseph Olbrich - pałac Secesji wiedeńskiej (bryła),
 Otto Wagner – Stacja kolei miejskiej na Karlsplatz w Wiedniu,
 Gustave Klimt – Pocałunek, Judyta i Holofernes, Danae,
 Louis Sullivan – Carson Pririe Scott Building w Chicago, Orange
building w Chicago,
 Louis Comfort Tiffany – Waza opalizująca z motywem winogron,
Lampa z motywem roślinnym, Lampa z motywem ważek,
- dokonać analizy porównawczej dzieł secesyjnych z innymi, np.
renesansowymi, barokowymi, klasycystycznymi, XIX – wiecznymi,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł secesyjnych: np. Muzeum
Alfonsa Muchy w Pradze, Muzeum Rodina w Paryżu, Muzeum Historii Sztuki
w Wiedniu.
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o miejsca
eksponowania dzieł
secesyjnych,
temat:
1. Estetyka i ornamentyka dzieł
secesyjnych.
2. Twórczość Augusta Rodina.
3. Twórczość Antonia
Gaudiego.
4. Twórczość Gustawa Klimta.
5. Moda secesyjna.
6. Muzyka przełomu wieków.
Uczeń potrafi:
- określić genezę powstania i czas trwania Młodej Polski,
- przedstawić, w jaki sposób malarstwo impresjonistów, postimpresjonistów,
ekspresjonistów i symbolistów oddziaływało na twórczość malarzy polskich,
- wymienić nazwiska artystów polskich i przykłady ich dzieł,
- omówić twórczość najwybitniejszych przedstawicieli Młodej Polski,
- wymienić, zdefiniować i zastosować pojęcie ludomania,
 Stanisław Wyspiański – Bóg Ojciec, Stań się, witraże i polichromie
kościoła Franciszkanów w Krakowie, kartony do witraży wawelskich,
Staś, Mietek, Helenka, Portret artysty z żoną, Macierzyństwo, cykl
widoków na kopiec Kościuszki, gmach Towarzystwa Lekarskiego w
Krakowie (wystrój wnętrza, witraż),
 Józef Mehoffer – Dziwny ogród, Portret żony, witraże do katedry
fryburskiej,
 Władysław Ślewiński – Czesząca się, Bukiet róż w bretońskim
dzbanku,
- Test pisemny: Sztuka Młodej
Polski,
dzieł artystów młodopolskich,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe: miejsca
eksponowania dzieł artystów
reprezentujących Młoda
Polskę,
39
przedstawiciele.


Władysław Podkowiński – Dzieci w ogrodzie,
Józef Pankiewicz – Targ na kwiaty, Portret dziewczynki w czerwonej
sukience, Japonka, Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą,
 Jan Stanisławski – Bodiaki, Malwy, Topole,
 Leon Wyczółkowski – Kopanie buraków , Rybacy, Orka na Ukrainie,
 Olga Boznańska – Dziewczynka z chryzantemami, Portret Heleny i
Władysławy Chmielarczyk,
 Julian Fałat – Polowanie na niedźwiedzia, Polowanie na łosia,
Krajobraz zimowy z rzeką,
 Jacek Malczewski – Wigilia na Syberii, Melancholia, Introdukcja,
Błędne koło, Krajobraz z Tobiaszem, Zatruta studnia, Thanatos, Anioł
i pastuszek,
 Witold Wojtkiewicz – Krucjata dziecięca, Porwanie królewny,
 Xawery Dunikowski – Brzemienna,
 Konstanty Laszczka – Zrozpaczona, Wodnik, Opuszczony,
 Wacław Szymanowski – Pomnik Chopina w Warszawie,
 Stanisław Witkiewicz – Willa pod Jedlami (bryła),
 Franciszek Mączyński, Tadeusz Stryjeński - Teatr Stary w Krakowie,
 Franciszek Mączyński - Pałac Sztuki w Krakowie,
 Dworzec kolejowy w Tarnowie,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł młodopolskich artystów:
np. Muzeum Narodowe w Krakowie, Galeria Sztuki Polskiej w Sukiennicach,
kościół Franciszkanów w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie,
Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Xawerego Dunikowskiego w
Królikarni w Warszawie.
temat:
1. Twórczość Stanisława
Wyspiańskiego.
2. Kościół franciszkanów w
Krakowie, wnętrze, dekoracja.
3. Twórczość Olgi
Boznańskiej.
4. Twórczość Jacka
Malczewskiego.
5. Dworzec kolejowy w
Tarnowie jako przykład
budowli secesyjnej.
40
Sztuka w Europie i w Polsce w 1 połowie XX
wieku
-
-
-
Fowizm:
- czas trwania, miejsce powstania,
- geneza nazwy i kierunku,
- charakterystyka fowizmu (kolor jako podstawowy
środek wyrazu),
- przedstawiciele kierunku i ich dzieła: Henri
Matisse, Andre Darain, Maurice de Vlaminck i inni.
Ekspresjonizm:
- protoekspresjoniści: Vincent van Gogh, Edward
Munch, James Ensor,
- czas trwania, miejsce powstania i geneza kierunku,
- założenia kierunku (subiektywizm, deformacja),
- ekspresjonizm w Niemczech: grupy Die Brucke,
Der Sturm, Der Blaue Reiter, Novembergruppe,
- twórczość Emila Noldego, Ernsta Ludwika
Kirchnera, Oskara Kokoschki, Wassily’a
Kandinsky’ego, Paula Klee, Franza Marca, Otto
Dixa, George Grosza, Maxa Beckmanna, Egona
Schiele,
- ekspresjonizm we Francji: twórczość Chaim’a
Soutin’a,
- Ekspresjonizm w Meksyku: Diego Rivera,
- surrealistyczne malarstwo Fridy Kahlo.
Uczeń potrafi:
- określić genezę powstania, nazwę i czas trwania fowizmu,
- przedstawić ogólną charakterystykę kierunku,
- wymienić, zdefiniować i stosować termin le fauve,
- rozpoznać i wymienić dzieła:
 Henri Matisse - Portret żony z zieloną pręgą, Radość życia, Harmonia
w czerwieni, Taniec II,
 Andre Derain - Most Westminsterski,
 Maurice de Vlaminck – Czerwone drzewa.
Uczeń potrafi:
- przedstawić czas powstania i założenia ekspresjonizmu oraz powiązania
kierunku z wydarzeniami politycznymi,
- wymienić najwybitniejszych przedstawicieli kierunku w Niemczech,
- porównać twórczość artystów zgrupowanych w Die Brücke, Der Sturm, Der
Blaue Reiter oraz Novembergruppe,
- wymienić, definiować i stosować pojęcia: ekspresja, abstrakcja, muralizm,
 Emil Nolde - Tryptyk Maria Egipcjanka, Ukrzyżowanie, Prorok,
 Ernst Ludwig Kirchner - Autoportret z modelką, Kobiety na ulicy,
 Oskar Kokoschka - Morderca – nadzieja kobiet,
 Wassily Kandinsky - Błękitny jeździec, Kościół w Murnau, Impresja
5, Pierwsza akwarela abstrakcyjna,
 Paul Klee - Maszyna do ćwierkania,
 Franz Marc - Żółta krowa,
 Otto Dix - Wojna,
 Georg Grosz - Filary społeczeństwa,
 Egon Schiele - Dziewczyna z zieloną pończochą,
 Chaim Soutin – Wariatka, Kobieta w czerwieni,
 Diego Rivera – fresk z fabryki Forda,
 Fida Kahlo – Autoportret a naszyjnikiem z cierni i kolibrem,
fowistów i ekspresjonistów,
dzieł fowistycznych i
ekspresjonistycznych,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedz ustna,
- zadanie domowe:
o wyszukiwanie i
pisarzy, artystów,
filozofów na temat
filozofii, sztuki,
tworzenia,
o wypracowanie (do
wyboru):
1. Na przykładzie
wybranych czterech
dzieł rozwiń
zagadnienie stosunku
realistów i
ekspresjonistów do
natury.
2. Linia i plama - to
dwa podstawowe
środki wyrazu
artystycznego w
malarstwie. Na
podstawie dowolnie
wybranych czterech
41
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł ekspresjonistycznych
i fowistycznych.
Kubizm i tendencje postkubistyczne:
- twórczość Pabla Picassa przed kubizmem,
- geneza, czas trwania kierunku, miejsce powstania i
jego nazwa,
- fazy kubizmu: cezannowska, analityczna
i syntetyczna,
- kubistyczne dzieła Pabla Picassa i Georgesa
Braque’a,
- Grupa Section d’Or: tubizm Fernanda Legera,
Orfizm Roberta Delaunaya.
Uczeń potrafi:
- omówić genezę, czas trwania, wyjaśnić nazwę i fazy kubizmu,
- scharakteryzować twórczość Pabla Picassa i Georgesa Braque’a,
- wymienić, definiować i stosować terminy: kubizm, kolaż, tubizm, orfizm,
 Pabla Picassa - Życie, Tragedia, Rodzina kuglarzy, Portret Gertrudy
Stein, Panny z Avinion, Fabryka z Horta de Ebro, Portret Vollarda,
Portret Kahnweilera, Martwa natur ze skrzypcami, Trzej muzykanci,
Płacząca kobieta, Guernica, Panny dworskie wg Velazqueza,
 George Braque’a - Domy w Estaque, Portugalczyk, Gitara i klarnet,
Martwa natura na stole,
 Fernand Leger – Fajka,
 Robert Delaunay – Czerwona wieża Eiffla.
- przeprowadzić analizę dzieł kubistycznych z realistycznymi, fowistycznymi,
czy ekspresjonistycznymi,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł kubistycznych: np.
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku, Muzeum Królowej Zofii w
Madrycie, Muzeum Sztuki w Bazylei.
Futuryzm:
- geneza i czas trwania, miejsce powstania kierunku,
- estetyka futurystyczna Filippa Tomassa
Marinettiego,
Uczeń potrafi:
- podać miejsce i czas trwania oraz wyjaśnić nazwę futuryzmu,
- omówić założenia i inspiracje futuryzmu,
dzieł z różnych
okresów przedstaw, w
jaki sposób i w jakim
celu używali ich
artyści oraz jakie
osiągali efekty,
temat:
1. Porównanie twórczości
fowistów i ekspresjonistów.
kubizmu i futuryzmu,
malarskich dzieł kubistów i
futurystów,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
dzieł kubistów i
futurystów,
o wypracowanie (do
wyboru):
1. Omawiając treść i
formę czterech dzieł
reprezentujących
odmienne kierunki
artystyczne powstałe
w 1 dziesięcioleciu
XX wieku wykaż
różnorodność
42
- założenia kierunku,
- twórczość przedstawicieli futuryzmu: Giacomo
Balli, Gina Severiniego, Umberta Boccioniego,
Luigi Russola,
- futurystyczna architektura, moda, teatr, kuchnia.
- scharakteryzować twórczość futurystów, wymienić ich dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcia: futuryzm, bruityzm,
 Giacomo Balla - Dynamizm psa na smyczy, Dziewczynka biegnąca na
balkonie,
 Gino Severini - Dynamizm tancerki,
 Umberto Boccioni - Jedyna forma ciągłości w przestrzeni, Ulica
między domami,
 Luigi Russolo – Kondensacja mgły,
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł futurystycznych z barokowymi
i kubistycznymi,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł futurystycznych: np.
Miejska Galeria Sztuki w Mediolanie.
inspiracji artystów
współczesnych.
2. Na podstawie
trzech wybranych
przykładów z różnych
epok i kierunków
przedstaw funkcje
motywu tańca w
sztuce, eksponując
różnice formalne w
ujęciach tego tematu.
temat:
1. Twórczość Pabla Picasso.
2. Malarstwo kubizmu.
3. Sztuka futuryzmu.
4. Porównanie dzieł
barokowych z dziełami
futurystycznymi.
Ecole de Paris:
- czas trwania, geneza nazwy „szkoły paryskiej”
- twórczość przedstawicieli: Marca Chagalla,
Amadeo Modigliani, Maurica Utrillo, Henri
Rousseau i Tadeusza Makowskiego.
Uczeń potrafi:
- podać czas trwania i wyjaśnić nazwę Ecole de Paris, wymienić jej
przedstawicieli,
- scharakteryzować twórczość: Marca Chagalla, Amadeo Modigilianiego,
Maurica Utrillo, Henri Rousseau, Tadeusza Makowskiego,
 Marc Chagall - Ja i moja wieś, Autoportret z siedmioma palcami,
Narzeczeni z wieżą Eiffela, Trzy świece,
 Amadeo Modiglianiego - Portret Jeanie Hebouterne, Akt leżący,
 Maurice Utrillo – Kościół Sacre Coeur,
 Henri Rousseau – Cyganka, Sen
 Tadeusza Makowskiego - Szewc, Kapela dziecięca,
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł twórców szkoły paryskiej,
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł twórców Ecole de Paris:
np. Centrum Pompidou w Paryżu.
- Odpowiedź ustna,
dzieł twórców Ecole de Paris,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
o wyjaśnianie pojęć.
43
W stronę abstrakcji:
- geneza kierunku, czas i miejsca zaistnienia,
- Wassily Kandinsky i abstrakcja niegeometryczna
(organiczna),
- suprematyzm Kazimierza Malewicza i jego
estetyka,
- neoplastycyzm w twórczości Pieta Mondriana i
jego odniesienia w dziełach Gerrita Thomasa
Rietvelda,
- przedstawiciele abstrakcyjnej rzeźby organicznej:
twórczość Constantina Brancusiego i Henry
Moore’a.
Uczeń potrafi:
- podać czas trwania, miejsca powstania i genezę abstrakcji,
- wyróżnić abstrakcjonizm ekspresyjny (liryczny) oraz geometryczny i jego
odmiany,
- wymienić kierunki i przedstawicieli abstrakcjonizmu,
- wymienić, definiować i stosować terminy: abstrakcja, suprematyzm,
neoplastycyzm,
 Wassily Kandinsky – Akwarela abstrakcyjna, Improwizacja 19,
 Kazimierz Malewicz – Żniwa, Czarny kwadrat na białym tle,
Kompozycja suprematyczna, Białe na białym,
 Piet Mondrian – Srebrzyste drzewo, Kompozycja I, Broadway Boogie
Woogie,
 Gerrit Thomas Rietveld – Willa Schroedera w Utrechcie, Fotel
czerwono – niebieski,
 Constantin Brancusi – Pocałunek, Księżna X, Początek świata, Ptak,
 Henry Moore – Postać spoczywająca, Król i królowa,
- dokonać analizy porównawczej poszczególnych rodzajów i odmian
abstrakcji,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł abstrakcyjnych: np. Centre
Pompidou w Paryżu.
Konstruktywizm w Związku Radzieckim , szkoła
Bauhaus:
- czas trwania, założenia kierunku, warunki
społeczno-polityczne,
- przedstawiciele w Związku Radzieckim: Wladimir
Tatlin, Aleksander Rodczenko, El Lissitzky,
Antoine Pevsner, Nahum Gabo,
- niemiecki Bauhaus – pierwsza szkoła
projektowania przemysłowego i jej przedstawiciele:
Walter Gropius, Laszlo – Moholy Nagy.
Uczeń potrafi:
- podać czas trwania i miejsce narodzin konstruktywizmu,
- określić wpływ warunków społeczno – politycznych na rozwój kierunku,
- scharakteryzować konstruktywizm w Związku Radzieckim,
- wymienić przedstawicieli i ich dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcia: sztuka propagandowa, fotomontaż,
typografia, konstrukcja kinetyczna, proun,
 Wladimir Tatlin - projekt pomnika III Międzynarodówki,
 Aleksander Rodczenko – Rysunek linii,
 El Lissitzky – Książeczka o dwóch kwadratach, Czerwonym klinem
uderz w białych, Kompozycja Proun, Trybuna Lenin,
 Antoine Pevsner – Głowa, Tors,
abstrakcyjna i
konstruktywistyczna,
dzieł architektonicznych,
rzeźbiarskich i malarskich
twórców abstrakcji i
konstruktywizmu,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o wyszukiwanie i
artystów dotyczących
sztuki, filozofii,
twórczości,
o miejsca
eksponowania dzieł
sztuki abstrakcyjnej i
konstruktywistycznej,
o wypracowanie: Na
trzech wybranych
przykładach dzieł
wykaż wpływ sztuki
abstrakcyjnej na
projektowanie form
użytkowych w
konstruktywizmie i
szkole Bauhaus.
temat:
1. Twórczość Wassila
44

Naum Gabo – Kolumna, Wariacja sferyczna, Konstrukcja linearna
w przestrzeni,
 Walter Gropius – siedziba Bauhausu w Dessau,
 Walter Gropius i Adolf Meyer - Hala warsztatów fabryki Fagus,
- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł rzeźbiarskich czy
architektonicznych, a także ich projektów z dziełami „tradycyjnymi”,
dawnymi oraz secesyjnymi,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł: np. Muzeum
Guggenheima w Nowym Jorku,.
Realizm socjalistyczny:
- geneza powstania, zasięg czasowy i terytorialny,
- charakterystyka głównych założeń socrealizmu
radzieckiego,
- charakterystyka kierunku w Polsce,
- przykłady dzieł,
- zbiory sztuki realizmu socjalistycznego w muzeum
w Kozłówce.
Dadaizm:
- geneza powstania dadaizmu, czas trwania, miejsce
powstania,
- geneza nazwy ruchu, jej znaczenie,
- dadaizm, jako wyraz buntu przeciwko
mieszczańskiej moralności, tradycyjnej kulturze
i religii,
- ośrodki dadaistyczne, przedstawiciele,
- twórczość Marcela Duchampa, Man Raya, Kurta
Schwittersa, Raula Hausmanna.
Uczeń potrafi:
- podać czas powstania, zasięg terytorialny kierunku,
- scharakteryzować realizm socjalistyczny w ZSRR i w Polsce,
- wymienić ważniejsze dzieła:
 Isaak Brodski – Lenin w Smolnym,
 Wiera Muchina – Robotnik i kołchoźnica,
 Lew Rudniew - Pałac Kultury i Nauki w Warszawie,
 Aleksander Kobzdej – Podaj cegłę, Kamieniarze,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł realizmu
socjalistycznego: np. Muzeum Socrealizmu w Kozłówce, Muzeum Narodowe
we Wrocławiu.
Uczeń potrafi:
- omówić genezę powstania, czas trwania oraz ośrodki, w których rozwijał się
dadaizm,
- scharakteryzować założenia i dzieła dadaistyczne oraz podać przedstawicieli
ruchu,
- omówić twórczość najwybitniejszych przedstawicieli dadaizmu,
- wymienić, definiować i stosować terminy: dada, ready – made, montaż, merz,
asamblaż, rotorelief,
 Marcel Duchamp - Akt schodzący po schodach, L.H.O.O.Q, Suszarka
do butelek, Fontanna, Panna młoda rozbierana przez swych kawalerów
jednak…,
 Kurt Schwitters – Kompozycja Merz,
Kandinsky’ego.
2. Twórczość Kazimierza
Malewicza.
3. Twórczość Pieta Mondriana.
4. Rola koloru w malarstwie.
5. Rzeźba abstrakcyjna przed II
wojną światową.
6. Nowatorstwo w dziełach
konstruktywistów i szkoły
Bauhaus.
- Odpowiedź ustna.
dadaizmu i surrealizmu,
- pisemna i ustna analiza dzieł
dadaistycznych i
surrealistycznych,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o wyszukiwanie i
45

Man Ray – Autoportret, Żelazko,
 Raul Hausmann – Mechaniczna głowa,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł dadaistycznych: np.
Centrum Pompidou w Paryżu.
Surrealizm:
- malarstwo metafizyczne Giorgia de Chirico,
- początki surrealizmu; psychoanaliza Zygmunta
Freuda,
- założenia kierunku , czas trwania, miejsce
powstania,
- surrealistyczne metody i techniki,
- wybitni przedstawiciele kierunku: Max Ernst,
Yves Tanguy, Rene Magritte, Joan Miro, Salvador
Dali.
Uczeń potrafi:
- omówić malarstwo metafizyczne Georga de Chirico,
- omówić powstanie i założenia surrealizmu,
- wymienić przedstawicieli kierunku, wskazać ich dzieła,
- omówić surrealistyczne metody badań i techniki: metoda paranoicznokrytyczna, automatyzm psychiczny, frottage, fumage, dekalkomania, grottage,
coulage,
 Giorgio de Chirico – Duet, Niepokojące muzy,
 Max Ernst - Napoleon na odludziu, Ubieranie panny młodej,
Pierwszym słowem przejrzystym,
 Yves Tanguy – Jutro, Słońce,
 Rene Magritte – Kochankowie, Kondycja ludzka, To nie jest fajka,
 Joan Miro – Karnawał arlekina,
 Salvadora Dali - Portret Mae West, Uporczywość pamięci, Płonąca
żyrafa, Ostatnia wieczerza,
- przeprowadzić analizę porównawczą malarstwa surrealistycznego z
„tradycyjnym”,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł surrealistycznych: np.
Muzeum Dalego w Figueres, Muzeum Dalego w Sankt – Petersburgu na
Florydzie, Instytut Sztuki w Chicago.
Art deco
- czas trwania, miejsce powstania,
- ogólna charakterystyka stylu,
- przykłady dzieł w ramach różnych dyscyplin
artystycznych,
- Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w
Paryżu w 1925 roku.
Uczeń potrafi:
- podać czas trwania sztuki art deco,
- scharakteryzować styl podając jego cechy,
- wymienić najwybitniejszych twórców,
 Tamara Łempicka – Tamara w zielonym Bugatti,
 Jan Szczepkowski - Ołtarz Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu
aniołów,
filozofów i artystów
na temat psychologii,
sztuki oraz
twórczości,
o miejsce
eksponowania dzieł
dadaistycznych i
surrealistycznych,
o wypracowanie: Na
czterech przykładach
dzieł różnych
autorów opisz
różnorodne sposoby i
techniki posługiwania
się materią malarską
(sposobem położenia
farby) w obrazach
oraz osiągane efekty.
temat:
1. Nowatorskie techniki w
dziełach dadaistów i
surrealistów,
2. Twórczość Marcela
Duchampa.
3. Twórczość Salvadora Dali.
- odpowiedź ustna,
- kartkówka: rozpoznawanie
reprodukcji.
46

Architektura 1 połowy XX wieku:
- wpływ najnowszych technologii na formę budowli,
- nurt konstruktywny (konstruktywizm,
neoplastycyzm, Bauhaus) i jego przedstawiciele:
Walter Gropius, Mies van der Rohe, Gerrit Rietveld,
Le Corbusier,
- nurt organiczny – twórczośc Franka Lloyda
Wright’a, Erich Mendelson.
Sztuka polska Dwudziestolecia
Międzywojennego:
- formiści: założenia grupy, czas trwania,
przedstawiciele: Zbigniew i Andrzej Pronaszko,
Tytus Czyżewski, Leon Chwistek, Stanisław Ignacy
Wojciech Jastrzębowski – wnętrze gabinetu ministra w Ministerstwie
Wyznań i Oświecenia Publicznego w Warszawie.
Uczeń potrafi:
- omówić architekturę 1 połowy XX wieku,
- scharakteryzować poszczególne nurty, podać ich przedstawicieli i ich dzieła,
- podać pięć filarów współczesnej architektury Le Corbusiera,
- wymienić, definiować i stosować pojęcie modulor,
 Walter Gropius – siedziba Bauhausu w Dessau,
 Walter Gropius i Adolf Meyer - Hala warsztatów fabryki Fagus,
 Mies van der Rohe – budynki przy Lakeshore Drive w Chicago, Dom
Edith Farnsforth w Plano (Illinois),
 Gerrit Rietveld – Willa Schrodera w Utrechcie,
 Le Corbusier – Willa Savoye w Poissy sur Seine, Blok mieszkalny w
Marsylii, Kaplica Notre Dame du Haut w Ronchamp,
 Frank Lloyd Wright – Willa Kaufmanna (Dom nad wodospadem) w
Pensylwanii, Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku,
 Erich Mendelson – Wieża Einsteina w Poczdamie.
Uczeń potrafi:
- podać czas trwania poszczególnych grup dwudziestolecia międzywojennego w
Polsce,
- omówić założenia formizmu, wymienić jego przedstawicieli i ważniejsze
- Test pisemny: Architektura 1
połowy XX wieku,
współczesnej architektury,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o wypracowanie: Na
czterech wybranych
przykładach prześledź
zmiany, jakie
dokonały się w
architekturze na
przestrzeni wieków
(od starożytności do
współczesności).
temat:
1. Twórczość Le Corbusiera.
2. Twórczość Franka Lloyda
Wrighta.
3. Porównanie architektury
współczesnej z „tradycyjną”.
dwudziestolecia
międzywojennego w Polsce,
47
Witkiewicz,
- teoria strefizmu Chwistka i Czystej Formy
Witkacego,
- grupa Rytm: czas trwania, założenia grupy,
przedstawiciele: Władysław Skoczylas, Zofia
Stryjeńska, Jan Szczepkowski,
- kapiści: czas powstania i założenia grupy,
przedstawiciele: Jan Cybis, Hanna RudzkaCybisowa, Artur Nacht Samborski, Piotr
Potworowski, Zygmunt Waliszewski, Józef Czapski,
- grupa Artes: czas trwania, założenia grupy,
przedstawiciele: Marek Włodarski, Jerzy Janisch,
- grupy awangardowe: Blok, Praesens, ar; czas
trwania, założenia grup, przedstawiciele: Władysław
Strzemiński, Katarzyna Kobro, Henryk Stażewski,
Mieczysław Szczuka, Józef Szanajca, Bohdan
Lachert, Barbara i Stanisław Brukalscy.
dzieła,
- wyjaśnić teorię strefizmu i Czystej Formy, wskazać ich twórców,
 Zbigniew Pronaszko – Akt, Portret żony,
 Andrzej Pronaszko - Mnich, Procesja,
 Tytus Czyżewski - Madonna z Dzieciątkiem,
 Leon Chwistek - Szermierka, Uczta,
 Stanisław Ignacy Witkiewicz - Marysia i Burek na Cejlonie,
Autoportret z samowarem, Autoportret z 1938 r, Portret Marii
Nawrockiej, Portret Neny Stachurskiej, Portret Michała
Choromańskiego,
- omówić założenia grupy Rytm, wymienić jej przedstawicieli i ważniejsze
dzieła,
 Władysław Skoczylas – Taniec nad ogniem, Głowa Janosika, Pieta,
 Zofia Stryjeńska – Dyngus,
 Jan Szczepkowski – ołtarz Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu
aniołów,
- wymienić, wyjaśnić i stosować terminy: koloryzm, kapizm,
- omówić powstanie grupy kapistów i scharakteryzować twórczość jej
najwybitniejszych przedstawicieli, podać ważniejsze dzieła,
 Jan Cybis - Martwa natura z kwiatami,
 Hanny Rudzkiej-Cybisowej – Kleparz – jarmark,
 Artur Nacht – Samborski – Martwa natura z fikusem,
 Piotr Potworowski – Ogród, Park,
 Zygmunt Waliszewski – Malarz i modelka, Uczta renesansowa, Wyspa
miłości,
 Józef Czapski - Opera leśna w Sopocie,
- omówić założenia grupy artes, podać jej przedstawicieli i ważniejsze dzieła,
 Marek Włodarski – Fryzjer, Melancholijny pejzaż,
 Jerzy Janisch – Mona Lisa w sleepingu,
- omówić grupy awangardowe: Blok, Praesens i a.r., wymienić ich
przedstawicieli oraz ważniejsze dzieła,
- wymienić, definiować i stosować termin unizm,
 Władysław Strzemiński - Kompozycja unistyczna, Pejzaż morski,
dzieł artystów tworzących w
Polsce przed II wojną
światową,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe: miejsca
eksponowania dzieł artystów
polskich dwudziestolecia
międzywojennego,
temat:
1. Twórczość Stanisława
Ignacego Witkiewicza.
2. Grupa Formistów, założenia,
przedstawiciele, dzieła.
3. Polscy koloryści.
4. Twórczość Władysława
Strzemińskiego i Katarzyny
Kobro.
5. Architektura
dwudziestolecia
międzywojennego w Polsce.
48
Pejzaż górski, Powidok słońca, Sala neoplastyczna w Łodzi (wnętrze),
 Katarzyny Kobro - Kompozycja przestrzenna (1929 r),
 Henryka Stażewskiego - Relief abstrakcyjny,
 Mieczysław Szczuka – Studium plakatowe.
 Barbara i Stanisław Brukalscy – Dom własny w Warszawie,
- przeprowadzić analizę porównawczą poszczególnych grup dwudziestolecia
międzywojennego w Polsce oraz twórczości wybitniejszych artystów,
- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł malarskich
dwudziestolecia międzywojennego w Polsce: np. Muzeum Sztuki w Łodzi,
Muzeum Narodowe w Warszawie.
Sztuka po II wojnie światowej
Sztuka w Stanach Zjednoczonych i w Europie:
- amerykański ekspresjonizm abstrakcyjny informel i jego europejskie inspiracje:
 narodziny ekspresjonizmu, Arshile Gorky,
 action painting: Jackson Pollock, Franz
Kline,
 color field painting: Mark Rothko, Barnett
Newman, Clyfford Still,
 taszyzm: Pierre Soulages, Sam Francis,
Wols,
 malarstwo kaligraficzne: Hans Hartung,
Mark Tobey,
 malarstwo materii: Antoni Tapies, Jean
Fautier,
- grupa Zero: czas powstania, założenia,
przedstawiciele i ich dzieła: Lucio Fontana, Yves
Klein,
- akcjonizm: happening, performance, enviroment:
czas powstania, geneza nazwy, przedstawiciele i ich
działania: John Cage, Allan Kaprow, Wolf Vostell,
Joseph Beuys,
- popular art – czas powstania, założenia i źródła
inspiracji, przedstawiciele i ich dzieła: Andy
Warhol, Robert Rauschenberg, Richard Hamilton,
Uczeń potrafi:
- przedstawić rozwój sztuki abstrakcyjnej po II wojnie światowej wraz z
klasyfikacją i przedstawicielami,
- wymienić, definiować i stosować terminy: informel, action painting, dripping,
all over, taszyzm,
 Jackson Pollock – Lawendowa mgła, Kompozycja nr 1,
 Franz Kline – Kompozycja nr 2,
 Marka Rothko - Tryptyk w kaplicy uniwersyteckiej w Hudson,
Kompozycja pomarańczowo – żółta,
 Barnett Newman – Be I, Północny błękit,
 Clyfford Still – Kompozycja nr 1,
 Pierre Soulage – Tryptyk (1979),
 Sam Francis – Kompozycja,
 Wols – Kompozycja (1946),
 Hans Hartung – Kompozycja (1954),
 Mark Tobey – White writing pictures (1959),
 Jean Fautier – Kompozycja (1958),
- przedstawić chronologię pozostałych kierunków i nurtów w sztuce światowej
po 1945 roku,
- omówić założenia grupy Zero, podać jej przedstawicieli,
 Lucio Fontana – Concetto spaziale (Kompozycja kosmiczna),
- Test pisemny:
o Sztuka informel,
o Pop- art.,
dzieł powstałych po II wojnie
światowej,
- kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- wyszukiwanie i analizowanie
tekstów artystów na temat
sztuki i tworzenia,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
wypracowanie (do wyboru):
1. Na podstawie czterech
wybranych dzieł opisz
przemiany, jakie zachodziły w
przedstawianiu postaci ludzkiej
w sztuce XIX i XX wieku.
2. Na podstawie czterech
wybranych dzieł przedstaw
różne sposoby przetwarzania
49
Roy Lichtenstein, Jasper Johns, Duane Hanson,
Claes Oldenburg,
- Nowy Realizm we Francji: czas powstania,
charakterystyka kierunku, kompresje Cesara, inni
przedstawiciele (Arman, Yves Klein, Niki de Saint
Phalle),
- minimal art i sztuka biedna (arte povera): czas
powstania, założenia, przedstawiciele i ich dzieła:
Frank Stella, Mario Merz, Robert Morris,
- Optical art. i sztuka kinetyczna: czas powstania,
założenia, przedstawiciele i ich dzieła: Victor
Vasarely, Aleksander Calder, Jean Tinguely,
Bridget Riley,
- neofiguracja: czas powstania, założenia,
przedstawiciele i ich dzieła: Willem de Kooning,
Francis Bacon, Alberto Giacometti, Georges Segal,
- Art. Brut – sztuka surowa: czas powstania,
założenia, twórczość Jeana Dubuffeta,
- konceptualizm: czas powstania, założenia,
przedstawiciele i ich dzieła: Joseph Kosuth, Christo,
- land art. (sztuka ziemi): czas powstania, założenia,
przedstawiciele i ich dzieła: Robert Smithson,
- fluxus: czas powstania, założenia, przedstawiciele
i ich dzieła: Ben Vautier, Joseph Beuys,
- hiperrealizm: czas powstania, założenia,
przedstawiciele i ich dzieła: Richard Estes, Cesar
Baldaccini, Duan Hanson,
- sztuka video, instalacje multimedialne: czas
powstania, twórczość Nam June Paika,
- nowa architektura; pojęcie postmodernizmu w
architekturze.

Yves Klein – Antropometrie,
- przedstawić ogólną charakterystykę akcjonizmu i dokonać jego klasyfikacji,
- wymienić, definiować, stosować i rozróżniać pojęcia: happening,
performance, enviroment,
- zrelacjonować przebieg kilku najsłynniejszych happeningów i performance:
 John Cage – Utwór 4’33,
 Allan Kaprow – 18 zdarzeń w 6 częściach,
 Wolf Vostell – Happening w Ulm,
 Joseph Beuys - W jaki sposób wyjaśnić obrazy martwemu królikowi,
- omówić założenia pop-artu, wymienić przedstawicieli kierunku, ich dzieła,
- wymienić, definiować i stosować terminy: pop art., combine painting, sitodruk
(serigrafia),
- rozpoznać i omówić dzieła:
 Andy Warhol - Puszka zupy Campbell’s, Autoportret z cieniem,
Marylin Monroe,
 Robert Rauschenberg - Odaliska, Monogram,
 Richard Hamilton - Co sprawia, że nasze mieszkania są tak piękne, tak
pociągające…,
 Roy Lichtenstein - A teraz moi mali, za Francję, M – Maybe,
 Jasper Johns - Flagi, Tarcza strzelnicza,
 Claes Oldenburg - Dwa Cheesburgery, Miękki sedes,
- omówić założenia Nowego Realizmu, podać czas trwania, wymienić
przedstawicieli i ich dzieła,
- rozpoznać i omówić:
 Cesar Baldaccini – Kciuk,
 Arman – Akumulacja dzbanków,
 Yves Klein – Antropometrie,
 Niki de Saint Phalle – Nana,
rzeczywistości w sztuce XX
wieku.
3. Na trzech wybranych
przykładach dzieł wyjaśnij, na
czym polegała rewolucja, jaka
dokonała się w kompozycji
przestrzennej XX wieku w
stosunku do wieków
przeszłych.
temat:
1. Twórczość Jacksona
Pollocka.
2. Narodziny happeningów i
performance.
3. Twórczość Andy Warhola.
4. Sztuka pop – art.
5. Sztuka op – art. i sztuka
kinetyczna.
6. Twórczość Francisa Bacona.
7. Sztuka konceptualna i land –
art.
8. Hiperrealizm w sztuce.
9. Architektura
postmodernistyczna.
- omówić założenia minimal artu i sztuki biednej, wymienić przedstawicieli i
ich dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcia: minimal art., arte povera,
 Mario Merz – „Kryjówka”,
50

Robert Morris – Instalacja w Green Gallery w Nowym Jorku (1964),
Kompozycja z pociętym filcem,
- omówić założenia optical artu i sztuki kinetycznej po II wojnie światowej,
wymienić przedstawicieli i ich dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcia: op art., kompozycje kinetyczne,
mobile,
 Victor Vasarely – Kompozycja BOO,
 Aleksander Calder – Mobile,
 Jean Tinguely – Mata – Matic nr 9,
 Bridget Riley – Prąd,
- omówić założenia nowej figuracji, wymienić przedstawicieli i ich dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcie neofiguracja,
 Willem de Kooning – Kobieta I,
 Francis Bacon – Studium według portretu Innocentego X Velazqueza,
Trzy studia postaci do Ukrzyżowania, Autoportret (1973),
 Alberto Giacometti – Postać krocząca, Las (Siedem postaci i
popiersie),
- omówić założenia art. brut, wymienić przedstawiciela oraz jego dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcie art. brut,
 Jean Dubuffet – Pierre Matisse ciemny, Metafizyk,
- omówić założenia sztuki konceptualnej, wymienić przedstawicieli i ich dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcie konceptualizm,
 Joseph Kosuth – Jedno i trzy krzesła,
 Christo – Opakowanie Pont Neuf w Paryżu,
- omówić założenia land artu, wymienić przedstawiciela i jego dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcie land art.,
 Robert Smithson – Spiralna grobla,
51
- omówić założenia grupy fluxsus, podać jej przedstawicieli i ich dzieła,
 Ben Vautier – Sklep,
 Joseph Beuys – Krzesło z tłuszczem, Lubię Amerykę, a Ameryka lubi
mnie, Przesyłka do Polski,
- omówić założenia hiperrealizmu, podać przedstawicieli i ich dzieła,
- wymienić, definiować i stosować pojęcie hiperrealizm,
 Richard Estes – Fasada banku w Bostonie, Autoportret podwójny, East
River w Nowym Jorku,
 Duan Hanson – Kobieta z wózkiem na zakupy, Turyści,
- omówić założenia sztuki video, Podać przedstawiciela i jego realizacje;
 Nam June Paik – Telewizyjna wiolonczela,
- wyjaśnić pojęcie postmodernizmu i omówić przemiany w architekturze lat 80tych,
 Eero Saarinen - Budynek Terminalu Lotniczego na Lotnisku
Kennedy’ego w Nowym Jorku (1956 – 1962),
 Jorn Utzon - Opera w Sydney (1957 – 1973),
 Oskar Niemeyer – Katedra w Brazylii (1970),
 Renzo Piano i Richard Rogers - Centrum Pompidou w Paryżu (1972 –
1977),
 Charles Moore - Piazza d’Italia w Nowym Orleanie (1978),
 Norman Foster - Kopuła Reichstagu (1991 – 1999), Biurowiec firmy
Swiss Re („Gherkin” – „korniszon”) (2001 – 2004),
 Frank O’Gehry - Muzeum Guggenheima w Bilbao (1994 – 1997),
- dokonać analizy porównawczej poszczególnych kierunków i tendencji w
sztuce po II wojnie światowej,
- dokonać analizy porównawczej twórczości wybitnych przedstawicieli sztuki
współczesnej,
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł: np. Muzeum Sztuki
Nowoczesnej w Nowym Jorku, Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku,
Kaplica Rothki w Houston w stanie Teksas, Instytut Sztuki w Chicago,
Centrum Pompidou w Paryżu.
52
Graffiti i streetart:
- czas powstania, typy graffiti: style – writing
(tagowanie), scratching, graffiti polityczne,
przykłady dzieł,
- Banksy i jego dzieła,
Uczeń potrafi:
- wskazać czas pojawienia się sztuki graffiti i streetartu,
- omówić i rozpoznać poszczególne typy graffiti i streetartu,
- wymienić, definiować i stosować pojęcia: mural, graffiti, style – writing,
scratching, graffiti polityczne, streetart.
- rozpoznać i omówić dzieła Banksy’ego:
 „Well hung lover” – Nagi mężczyzna zwisający z okna na
skrzyżowaniu Park i Frogmore Street w Bristolu,
 Mona Lisa.
Sztuka polska po II wojnie światowej:
- wybitni artyści polscy II połowy XX wieku:
 II Grupa Krakowska: Tadeusz Kantor,
Brzozowski Tadeusz, Jarema Maria,
Mikulski Kazimierz, Nowosielski Jerzy,
Stern Jonasz, Tchórzewski Jerzy,
 przedstawiciele malarstwa: Beksiński
Zdzisław, Bogacka Agata, Duda – Gracz
Jerzy, Hasior Władysław, Kierzkowski
Bronisław, Lebenstein Jan, Nikifor
Krynicki, Opałka Roman, Pągowska
Teresa, Sasnal Wilhelm, Wróblewski
Andrzej,
 przedstawiciele rzeźby: Bereś Jerzy,
Chromy Bronisław, Kozyra Katarzyna,
Mitoraj Igor, Myjak Adam, Rząsa Antoni,
Szapocznikow Alina, Zemła Gustaw,
 tkanina: Abakanowicz Magdalena,
 teatr: Mądzik Leszek,
 plakat: Olbiński Rafał,
 reklama: Horowitz Ryszard.
Uczeń potrafi:
- wymienić i omówić twórczość najwybitniejszych artystów polskich II połowy
XX wieku,
- wymienić, definiować i stosować terminy: sztuka krytyczna i sztuka
zaangażowana,
 Tadeusz Kantor – Multiple parasolowe, spektakl Umarła klasa,
Panoramiczny happening morski,
 Tadeusz Brzozowski – Paznokcie, Dąsy, Siurpryza,
 Maria Jarema – Filtry,
 Kazimierz Mikulski – Pięknie zaczyna się dzień,
 Jerzy Nowosielski – Martwa natura z lustrem, Toaleta, Wschód słońca
w Bieszczadach,
 Stern Jonasz – Ślady kanibala, Milczenie rodzajów,
 Jerzy Tchórzewski – Kompozycja III,
 Zdzisław Beksiński – Kompozycja bez tytułu z 1983 roku z katedrą z
piszczeli,
 Agata Bogacka – Lustro I,
 Jerzy Duda – Gracz – Hamlet polny, Tryptyk polski,
 Władysław Hasior – Wyszywanie charakteru, pomnik: Dzieciom
Zamojszczyzny, Płomienne ptaki, Chleb polski,
 Bronisław Kierzkowski – Kompozycja nr 1,
 Jan Lebenstein – Figura na osi, Figura rozpięta,
 Nikifor Krynicki – Dymiące kominy,
 Roman Opałka – Obraz liczony,
- Odpowiedź ustna,
- kartkówka:
o rozpoznawanie dzieł,
o pojęcia.
- Ustna lub pisemna analiza
dzieł artystów polskich
powstałych po II wojnie
światowej,
- Kartkówka:
o rozpoznawanie
reprodukcji,
- odpowiedź ustna,
- zadanie domowe:
o twórczość wybranego
artysty polskiego
działającego po II
wojnie światowej,
dzieł artystów
polskich
reprezentujących
sztukę najnowszą.
53





Pągowska Teresa – Balet, Kanapowiec,
Wilhelm Sasnal – Autoportret z żona Anką, Anka,
Andrzej Wróblewski – Ukrzesłowienie, Rozstrzelanie V,
Jerzy Bereś – Taczki polskie,
Bronisław Chromy – Pomnik Jan Pawła II przed Bazyliką Katedralną
w Tarnowie,
 Katarzyna Kozyra – Piramida zwierząt,
 Igor Mitoraj – Eros spętany, Tors,
 Adam Myjak – Postaci z cyklu Kolumny, postać z cyklu Nadzieja,
 Antoni Rząsa – Krzyż IV z cyklu Krzyże,
 Alina Szapocznikow – Autoportret zwielokrotniony,
 Gustaw Zemła - Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach,
 Magdalena Abakanowicz – Abakan czerwony, Tłum, Plecy,
 Leszek Mądzik – Tchnienie, Zielnik,
 Rafał Olbiński – plakaty do oper Don Giovanni, La Traviata,
 Ryszard Horowitz – reklama perfum Chanel, Pierzaste jajko,
Magiczny królik,
- dokonać analizy porównawczej dzieł i twórczości artystów polskich z
dziełami oraz twórczością artystów reprezentujących szkołę nowojorską,
- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł: np. Muzeum Narodowe
w Warszawie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Sztuki w Łodzi.
- Testy pisemne pod koniec
każdego roku szkolnego,
będące podsumowaniem i
utrwaleniem wiadomości.
-Aktywność – pod koniec
każdego z semestrów, dla
uczniów angażujących się na
zajęciach i poza nimi,
- Matury próbne w klasach
przedmaturalnych i
maturalnych.
54
IV. METODY I TECHNIKI PRACY1
1. OGÓLNE METODY ORAZ FORMY DZIAŁAŃ
W realizacji programu zdecydowanie przeważają lekcje szkolne, których nie może być
mniej niż 240 godzin dydaktycznych. Jednak oprócz lekcji bardzo ważne w nauczaniu historii
sztuki jest stosowanie innych form działań i metod kształcenia, między innymi:
• lekcje muzealne,
• wycieczki i objazdy,
• wykłady i prezentacje na temat sztuki w instytucjach zewnętrznych (muzea,
galerie, uniwersytety),
• zwiedzanie wystaw,
• spotkania z wybitnymi artystami,
• konkursy przedmiotowe.
Lekcje prowadzone w szkole cechować powinna różnorodność stosowanych metod. Metody
te zasadniczo dzielą się na:
• metody wprowadzające nowy materiał,
• metody służące kontroli i ocenie.
2. METODY WPROWADZAJĄCE NOWY MATERIAŁ
a) Wykład z prezentacją multimedialną
Wykład jest metodą przekazywania wiedzy ułożonej w pewną strukturę. Dla
słuchaczy jest to jednak metoda bierna, toteż powodzenie wykładu zależy od tego, czy
wykładowcy uda się skupić ich uwagę. Z punktu widzenia nauczyciela wykład jest metodą
szczególnie trudną, ponieważ nauczyciel bierze na siebie całkowitą odpowiedzialność za
efekty. Ponadto wykład wymaga solidnego przygotowania treści i nadania jej atrakcyjnej
formy. Wykład pozwala na przyswojenie wybranych informacji, nie rozwija natomiast
aktywności uczniów, prócz szybkiego zapamiętywania i notowania. Nauczyciel prowadzący
wykład ma niewielką możliwość kontrolowania uwagi słuchaczy. W warunkach szkolnych
często musi przerywać tok wypowiedzi, aby przywołać klasę do porządku. Nie ma też żadnej
możliwości oceny pracy uczniów na bieżąco. Ponadto badania dydaktyków wskazują, że
skuteczność wykładu jest bezpośrednio związana z umiejętnością utrzymania uwagi uczniów,
co względu na jednostajny charakter wykładu jest bardzo trudne.
Mimo swoich ograniczeń wykład jest metodą często wykorzystywaną. Dydaktycy
zalecają, aby mówić od siebie (narracja jest żywsza) oraz włączać do wykładu anegdoty,
cytaty itp. Jeśli nauczyciel zdecyduje się na prowadzenie dłuższego wykładu, może pobudzić
zainteresowanie uczniów, stosując różne sposoby wizualizacji. Najczęściej wykorzystuje się
demonstracje przykładów dzieł sztuki w postaci slajdów lub reprodukcji albumowych.
Znacznie wyższą skuteczność w przyswajaniu treści odnosi się jednak, kiedy łączy się wykład
z prezentacją multimedialną, w której wykorzystane są reprodukcje dzieł sztuki, fotografie,
rzuty i inne graficzne opracowania architektury, teksty podające materiał nauczania
w najbardziej syntetycznej formie, cytaty z wypowiedzi teoretyków, pisarzy i artystów o
1
Za: Program nauczania przedmiotu historia sztuki dla liceum plastycznego, oprac. przez Katarzynę Kawkę
i Beatę Lewińską – Gwóźdź, Warszawa, 2014, s.11 - 27.
sztuce itp. Dlatego wskazane jest, aby każdy temat realizowany był z wykorzystaniem tego
rodzaju pomocy przygotowanych przez nauczyciela.
Często stosowaną metodą jest także tzw. mini-wykład, ograniczony do 15 minut. Po
tak rozpoczętej lekcji można zaproponować uczniom pracę innymi metodami. Mini-wykład
jest szczególnie korzystną metodą, jeśli chcemy w krótkim czasie przekazać wstępne
informacje, ułatwiające zrozumienie nowych zagadnień lub przygotować do uczestnictwa
w zajęciach prowadzonych innymi metodami. Stosuje się go także wtedy, gdy chce się
podsumować zagadnienie.
b) Rozmowa nauczająca (pogadanka)
Rozmowa nauczająca nazywana jest pogadanką. Rozmowa taka jest dialogiem między
nauczycielem a uczniami, prowadzonym według wzorów dialogów sokratejskich. Nauczyciel
wprowadza nowe treści poprzez zadawanie pytań ułożonych w logicznym ciągu, przewidując
przy tym odpowiedzi uczniów. Pogadanki nie można pomylić z dyskusją, która odbywa się na
zasadach czysto partnerskich. Pytania zadawane przez nauczyciela muszą być jasno
sformułowane, precyzyjne i dostosowane do poziomu intelektualnego uczniów.
Ze względu na to, że rozmowa nauczająca odwołuje się do określonego zasobu wiedzy
uczniów, muszą oni być do niej przygotowani. Można uczniom zlecić wcześniejsze
przeczytanie danego rozdziału z podręcznika lub innych źródeł. W przypadku, kiedy
uczniowie nie będą przygotowani, pogadanka przerodzi się w monolog nauczyciela, czyli
wykład.
Rozmowa nauczająca rozwija myślenie syntetyczne i analityczne oraz kształtuje
umiejętność komunikowania się. Pozwala ona uczniom uporządkować znane już treści
i pozyskać nowe informacje. Jest to metoda szczególnie zalecana przy wprowadzaniu nowego
tematu historycznego. Należy jednak zauważyć, że tempo lekcji prowadzonej tą metodą jest
wolniejsze niż lekcji prowadzonej metodą wykładu.
Pewną modyfikacją tej metody jest rozmowa nauczająca prowadzona
z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych, na przykład nauczyciel pokazuje slajdy i
prosi uczniów o sformułowanie cech stylu obejrzanych dzieł. Następnie podsumowuje
uzyskane informacje. Zatem prezentacje multimedialne można wykorzystywać także do
prowadzenia zajęć metodami aktywizującymi.
c) Dyskusja
Dyskusja jest metodą w dużej mierze podobną do rozmowy nauczającej. O ile jednak
w pogadance nauczyciel odwołuje się do wiedzy i doświadczeń uczniów i kieruje ich
wypowiedziami, o tyle w dyskusji mamy do czynienia z wymianą poglądów, w której uczeń
jest partnerem. Dyskusję można przeprowadzić wówczas, gdy celem jest wykształcenie
umiejętności wypowiadania się na temat dzieł sztuki i wartościowania ich. Jest to więc jedna
z najbardziej aktywnych metod nauczania. Należy uczniów pobudzić do samodzielnego
omawiania przykładów dzieł sztuki, a następnie wykorzystać ich wiedzę dyskusji. Nauczanie
historii sztuki jest bardziej skuteczne, gdy uczniowie potrafią sformułować własne opinie na
temat omawianych dzieł, kierunków i tendencji niż wtedy, gdy posługują się suchymi
informacjami na ich temat.
56
W klasie IV, kiedy zakres materiału poszerza się o zagadnienia dotyczące sztuki
nowoczesnej i najnowszej, która budzi nieraz kontrowersyjne opinie, można wprowadzić do
dyskusji debatę „za i przeciw”.
Warto pamiętać, że tempo lekcji prowadzonej metodą dyskusji jest wolniejsze niż
prowadzonej metodą wykładu. Jednak skuteczność zapamiętywania treści jest znacznie
większa. Jeśli w klasie pojawią się problemy z dyscypliną, np. uczniowie nie potrafią się
wzajemnie słuchać lub mówią nie na temat, można wprowadzić przedmiot - rekwizyt, który
jest przekazywany osobom zabierającym głos jak pałeczka w sztafecie.
d) Nauczanie pojęć
Nauczanie pojęć jest techniką wprowadzania uczniów w problematykę teorii sztuki.
Nauczyciel ułatwia uczniom zrozumienie pojęć poprzez pobudzanie ich i zachęcanie do
samodzielnego formułowania definicji. W nauczaniu pojęć niezbędne jest zastosowanie
ćwiczeń pozwalających na natychmiastowe wykorzystanie świeżo zdobytej wiedzy
teoretycznej.
e) Praca z podręcznikiem
Niektórzy dydaktycy uważają podręcznik za zbędny środek dydaktyczny
w nowoczesnej szkole. Zastąpić go mogą bowiem różnorodne i ogólnie dostępne materiały,
np. teksty źródłowe, opracowania i multimedia. Jednak nie wszyscy uczniowie mają
jednakowe szanse dostępu do nich. Czasem zdarza się, że nauczyciel prowadzi lekcje
metodami aktywnymi, bez korzystania z podręcznika, a część uczniów nie uczestniczy
w lekcji. Wówczas, pozbawieni możliwości skorzystania z podręcznika, mają oni niewielkie
szanse nadrobienia zaległości.
Tak więc rola podręcznika w epoce nowoczesnych środków dydaktycznych nie
zmniejsza się, pod warunkiem jednak, że ma charakter poszukujący. Absolutnie nie należy
wymagać od uczniów streszczania poszczególnych części podręcznika. Zamiast tego
uczniowie mogą sporządzić plan tekstu, odpowiedzieć na zadane pytania, określić główne
założenia, wypisać i wyjaśnić nowe pojęcia, sformułować cechy stylu czy na przykład
określić funkcje sztuki. Zatem każde działanie z podręcznikiem musi być celowe, a uczeń
powinien otrzymać konkretne instrukcje, na co ma zwrócić uwagę.
Współczesne podręczniki mają najczęściej charakter uniwersalny, to znaczy łączą
kompendia materiałowe przygotowujące do analiz (teksty źródłowe czy ilustracje)
z syntetycznymi treściami gotowymi do przyswojenia. W ten sposób wychodzą naprzeciw
oczekiwaniom uczniów i nauczycieli.
W pracy z podręcznikiem nauczyciel powinien wskazać uczniom różnice między
tekstem podstawowym, a materiałami uzupełniającymi, takimi jak: teksty źródłowe, cytaty z
tekstów literackich i ilustracje. Dzięki podręcznikowi historii sztuki można:
• określić funkcje sztuki w danej epoce,
• przedstawić charakterystykę artysty,
• przeprowadzić analizę dzieła,
• określić najważniejsze cechy stylu, epoki, szkoły itp.,
• sporządzić słownik terminów plastycznych,
57
•
porównać tekst podręcznika z innymi opracowaniami na dany temat.
f) Opis i analiza dzieła sztuki
Jest to jedna z najważniejszych metod stosowanych na lekcjach historii sztuki,
a zarazem metoda kształtująca podstawowe umiejętności z zakresu przedmiotu. Podstawa
programowa formułuje konkretne wymagania odnośnie kompetencji ucznia w tym zakresie.
Uczeń powinien dokonywać opisu i analizy porównawczej dzieł, uwzględniając ich cechy
formalne (np. w architekturze: układ przestrzenny, plan, bryła, konstrukcja, dekoracja,
w rzeźbie: bryła, kompozycja faktura, w malarstwie kompozycja, kolor, światłocień), a także
określić te środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło i wskazują na jego styl.
W związku z tym na lekcjach historii sztuki bardzo często stosowane są ćwiczenia z zakresu
pełnej (lub ograniczonej do niektórych zagadnień) analizy dzieła.
Opisując dzieło malarskie lub rzeźbiarskie pod względem treści, należy:
• określić gatunek, jaki dzieło reprezentuje (jeśli można je zakwalifikować do
konkretnego gatunku),
• opisać treść dzieła, rozpoczynając od cech najbardziej ogólnych aż do szczegółów,
• rozpoznać temat (jeśli mamy do czynienia z dziełem figuratywnym),
• posługując się słownikami symboli, wyjaśnić znaczenie poszczególnych elementów,
przedmiotów, znaczenia barw (jeśli opisujemy dzieło symboliczne).
Przeprowadzając analizę formy dzieła sztuki należy wziąć pod uwagę następujące kategorie:
K o m p o z y c j a jest kategorią formy i odnosi się do wszystkich dyscyplin
artystycznych. Jest to rodzaj powiązania ze sobą elementów formalnych dzieła, by
tworzyły one pewną całość, zgodną z założeniem twórcy. Pewne cechy kompozycyjne
mogą być charakterystyczne dla danego kierunku czy epoki. Nazywamy je wówczas
schematem kompozycyjnym. W opisie kompozycji dzieła możemy uwzględnić:
•
•
•
•
•
kształt pola obrazowego, inaczej zwany formatem dzieła, czyli tzw.
kompozycja zewnętrzna (w przypadku dzieł malarskich, graficznych czy
reliefowych),
podziały kompozycyjne i schematy wprowadzające rozgraniczenia
w obrębie kompozycji oraz porządkujące ją i jej cechy, jak: kompozycja
dynamiczna (układ form o przewadze skosów lub łuków, sprawiających
wrażenie ruchu) lub statyczna (układ form z przewagą pionów i poziomów,
sprawiających wrażenie spokoju); jeżeli kompozycja jest dynamiczna,
należy określić, jaki to rodzaj ruchu (dośrodkowy, odśrodkowy,
wielokierunkowy, napięcia kierunkowe sugerujące ruch),
diagonalna (oparta na przewadze skosów, z ograniczeniem znaczenia
kompozycyjnego pionów i poziomów),
horyzontalna (rozbudowanie kompozycji wszerz, wydobycie kierunków
poziomych, którym podporządkowane są osie i kierunki pionowe
(w przedstawieniach figuralnych często z zastosowaniem izokefalizmu –
układu przedstawionych postaci z umieszczeniem głów w jednej linii),
wertykalna (rozbudowanie kompozycji w kierunku pionowym),
58
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
kompozycja zamknięta (w której wszystkie ważne elementy ograniczone są
ramami dzieła) lub otwarta (w której istotne elementy dzieła wychodzą
poza jego ramy),
jednopostaciowa lub wielopostaciowa (cecha ta dotyczy sztuki figuralnej),
kompozycja symetryczna lub asymetryczna,
kompozycja przestrzenna lub płaska,
układ zwarty lub luźny czy też rozczłonkowany,
kompozycja frontalna, czyli eksponowanie części frontalnej kosztem
pozostałych lub odejście od frontalizmu (dotyczy dzieł rzeźbiarskich),
rytmy kompozycyjne, czyli powtarzalność niektórych elementów,
wyważenie kompozycyjne poszczególnych elementów, czyli tektonika lub
jej brak (także punkty ciężkości i oparcia w rzeźbie),
centrum lub dominanta kompozycyjna (czy istnieje wyraźne centrum i co je
stanowi, czy centrum kompozycyjne jest zarazem środkiem
geometrycznym lub jest tożsame z centrum treściowym obrazu),
horyzont - czy jest wyraźnie zaznaczony i na jakiej wysokości przebiega
jego linia (nieokreślony, obniżony, podwyższony).
Ważną kategorią w opisie dzieła sztuki jest s p o s ó b o d d a n i a p r z e s t r z e n i
(w dziełach malarskich i graficznych) lub sposób, w jaki dzieło „reaguje” na otaczającą
przestrzeń (w dziełach rzeźbiarskich). W dziełach malarskich, które mają być iluzją
rzeczywistości, środkiem ukazania przestrzeni są różne rodzaje perspektywy. Pamiętać
jednak należy że sztuka, zwłaszcza nowoczesna, świadomie rezygnuje z naśladowania
rzeczywistości, ponieważ inne są jej cele.
Opisując sposób oddania przestrzeni w dziele malarskim bierzemy pod uwagę
następujące czynniki:
• plany wyodrębnione w obrazie lub ich brak ( obraz płaski, jednoplanowy),
• sposoby ukazania przestrzeni (perspektywa linearna, powietrzna, barwna,
kulisowa), jeśli dzieło stanowi iluzję rzeczywistości.
W przypadku dzieł rzeźbiarskich bierze się pod uwagę następujące czynniki:
• otwartość rzeźby na otaczającą przestrzeń (dotyczy to zwłaszcza
kompozycji ażurowych, luźnych) lub zamknięcie się na nią (dotyczy
formy zwartej),
• wyodrębnienie planów poprzez zróżnicowanie wypukłości form względem
tła (dotyczy reliefu),
• zastosowanie lub nie perspektywy kulisowej, linearnej (dotyczy reliefu).
Kolejną kategorią, w zakresie której analizuje się dzieła plastyczne, jest k o l o r y s t y
k a dzieła. Kolor, zamiennie nazywany barwą jest jedną z podstawowych jakości
zmysłowych odbieranych przez siatkówkę oka, dlatego w sztukach wizualnych jest to
jedna z najważniejszych cech dzieła. Kolory dzieli się na trzy podstawowe grupy:
chromatyczne (w tym zasadnicze i pochodne), achromatyczne (obojętne) oraz tzw. ziemie.
Z kolorem wiąże się pojęcie koloryzmu, czyli prymatu gry barwnej nad innymi
elementami budowy obrazu. Kolorystyka jest kategorią, którą bierze się pod uwagę w
opisie i analizie niektórych dzieł (malarskich, barwnej grafiki oraz rzeźby
polichromowanej). W opisie kolorystycznym należy uwzględnić następujące informacje:
59
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zastosowanie szerokiej lub wąskiej gamy barwnej (szeroka obejmuje barwy
chłodne i ciepłe, wąska – tylko jedne lub tylko drugie); jeśli gama jest
szeroka, ale w obrazie występuje zdecydowana przewaga barw chłodnych
lub ciepłych, należy to uwzględnić w opisie,
dźwięczność barwy (barwy nasycone czy też stonowane),
czystość barw (tylko podstawowe i pochodne) lub też ich złamanie
(barwami dopełniającymi, czyli tymi, które leżą po przeciwnej stronie koła
barw, np. dla czerwieni-zieleń, dla żółcieni-fiolet i odwrotnie),
określenie dominanty kolorystycznej (jakie barwny zdecydowanie
dominują),
akcenty barwne,
określenie nazw barw (przy nazwach dobrze jest się posłużyć językiem
plastyka lub różnicować przez porównanie z naturą (siena, umbra, zieleń
chromowa lub zieleń wiosenna, czerwień malinowa, żółcień cytrynowa
itp.),
określenie kontrastów (walorowe, temperaturowe, dopełnieniowe) oraz
miejsc, w których występują,
zróżnicowanie planów barwnych wg tradycyjnych reguł perspektywy
barwnej (bliżej ciepłe tony, dalej chłodniejsze, na trzecim planie
najchłodniejsze),
obecność koloru lokalnego (w świetle i cieniu jest ta sama barwa, która
ulega tylko ściemnieniu lub rozjaśnieniu) lub występowanie autonomii
kolorystycznej świateł i cieni (mają one własne kolory).
Ważną rolę w dziele sztuki odgrywa ś w i a t ł o. W dziełach graficznych i malarskich,
dla których ważne jest odzwierciedlenie rzeczywistości, stosuje się światłocień, czyli
odpowiednie rozłożenie świateł i cieni w celu spotęgowania efektu trójwymiarowości
przedstawianych motywów. Na przykład w rysunku światłocieniowym uwzględnia się
jedynie różnice tonalne, wynikające z oświetlenia przedmiotu, a nie bierze się pod uwagę
różnic walorowych, czyli stopni jasności barw. Z kategorią światła w obrazach i grafice wiąże
się pojęcie luminizmu, czyli prymat gry światła nad innymi czynnikami budowy obrazu oraz
pojęcie nokturnu - pejzażu malowanego o zmierzchu lub nocą.
W opisie rzeźby nie występuje światłocień, ale światło pełni istotną rolę w odbiorze
dzieła. Rzeźba jest przestrzenna, zatem światło może na jej powierzchni operować w różny
sposób, zmieniając siłę oddziaływania w zależności od: kąta padania, swojego źródła,
a w przypadku światła naturalnego – także od pory dnia.
W zakresie tej kategorii w opisie dzieła malarskiego i graficznego bierze się pod uwagę:
•
•
•
•
źródło światła i kierunek jego padania (czy jest widoczne na obrazie czy też
pada spoza obrazu),
pochodzenie źródła światła - naturalne czy sztuczne (można także użyć
terminów określone lub nieokreślone, w sytuacji, kiedy trudno zdefiniować
jakość źródła),
określenie czy światło jest rozproszone (równomierne rozłożenie świateł)
czy kierowane punktowo na pewne partie (np. wydobywa i podkreśla
motyw dominujący),
występowanie refleksów światła (bliki),
60
•
•
•
•
•
określenie najjaśniejszego i najciemniejszego punktu obrazu, jeśli takie
istnieją,
określenie wyrazistości kontrastów światła,
modelowanie formy (głębokie lub lekkie podkreślenie formy),
podkreślenie formą kierunku padania światła (np. duktem pędzla, fakturą)
lub określenie niezależności tych czynników.
występowanie cieni i ich konsekwentne rozłożenie względem kierunku
padania światła.
F a k t u r a określa sposób kształtowania przez artystę powierzchni dzieła
malarskiego, graficznego lub rzeźbiarskiego, a w architekturze – sposób kształtowania
powierzchni muru. W sensie dosłownym fakturą nazywa się to, co można wyczuć
dotykiem. Pojęcie faktura stosuje się także dla określenia sposobu nakładania farby, który
daje się rozpoznać tylko wzrokowo. Określenie rodzaju faktury zależy od użytego
materiału i techniki. W przypadku dzieł rzeźbiarskich i architektonicznych w opisie
faktury bierze się pod uwagę:
•
•
•
•
•
stopień gładkości faktury (np. wypolerowana),
tworzenie się kontrastów światła i cienia na powierzchni,
obecność śladów narzędzia, którym dzieło zostało wykonane,
czy dzieło ma fakturę jednorodną czy też występują kontrasty faktur:
gładkiej i zróżnicowanej,
stopień dokładności wykończenia ( np. non finito).
W przypadku dzieł malarskich w opisie faktury bierze się pod uwagę:
• określenie wyrazistości duktu (dotknięcia) pędzla lub stwierdzenia, że
obraz gładko malowany,
• występowanie faktury impastowej (nałożenie farby pędzlem lub szpachlą o
wyrazistej wypukłości),
• staranne wykończenie obrazu (akademickie fini).
Opisywane środki artystyczne pokazują strukturę formalną dzieł sztuk plastycznych.
Jednakże każde z nich przemawia do nas nieco innym językiem. Oznacza to, że artysta,
korzystając z bogatego języka sztuki wybrał i podkreślił te środki, które charakteryzują dzieło
i wyróżniają je spośród wielu innych. A zatem każde dzieło ma właściwe artyście (a często
też stylowi i epoce, w której powstało) środki ekspresji. Trzeba więc wyłonić te cechy, które
identyfikują dzieło i dzięki którym przemawia ono do nas (wyraz dzieła):
• stosunek do natury (dzieło wiernie naśladuje naturę, przetwarza ją lub
stanowi daleką analogię do rzeczywistości); także idealizm albo realizm
przedstawienia,
• jaka jest relacja pomiędzy linią a plamą barwną (podstawą jest rysunek,
dopełniony kolorem lub obraz konstruowany jest plamami barwnymi),
• które z wymienionych środków formalnych są najważniejsze dla tego
dzieła (np. obrazy Rubensa przemawiają znakomitą kolorystyką
i dynamizmem ujęcia, podczas gdy najważniejszymi środami wyrazu
w obrazach Van Gogha są ostre zestawienia kolorystyczne, wyrazisty dukt
pędzla i bogata faktura),
• jakie inne cechy zwiększają dramatyzm przedstawienia?
61
g) Praca z tekstem źródłowym
Kształcenie umiejętności ucznia w posługiwaniu się tekstem źródłowym jest jednym
z podstawowych zadań nauczyciela. W nauczaniu historii sztuki o wiele większe znaczenie
ma źródło ikonograficzne niż tekst kultury, jednakże ten ostatni kształci umiejętność
samodzielnego zdobywania wiedzy, poszukiwania potrzebnych wiadomości, aktywizuje
i rozwija intelektualne możliwości ucznia. Powinien on zdawać sobie sprawę, że podstawą
każdej wiedzy o przeszłości, a więc także historii sztuki, są źródła historyczne. W Podstawie
programowej sformułowane jest wymaganie, aby uczeń analizował wybrane teksty pisarzy,
filozofów i artystów, interpretując je i wskazując wpływ tych wypowiedzi na charakter
stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła. Ponadto, analizując wypowiedzi
krytyków na temat sztuki uczeń uczy się formułować własne zdanie.
W historii sztuki nauczanej na tym etapie kształcenie jest tylko niewielka liczba
cytatów z manifestów artystycznych czy najbardziej istotnych wypowiedzi teoretyków
o sztuce, które uczeń powinien znać i identyfikować z autorem. W przypadku pozostałych
tekstów źródłowych bardziej istotne jest kształcenie umiejętności czytania źródła ze
zrozumieniem i wyciągania właściwych wniosków w kontekście epoki.
Praca z tekstem źródłowym może być przeprowadzona na lekcji - indywidualnie lub
grupowo, a także zlecona uczniowi jako praca domowa. Teksty czytane na lekcji powinny być
krótkie i mają przygotować ucznia do dyskusji, ćwiczeń itp. Wymiernym efektem pracy
z tekstem jest sporządzenie notatki w formie wypunktowania najważniejszych treści lub
sporządzenia mapy mentalnej.
Analiza i krytyka źródeł powinna odbywać się według ustalonych zasad:
• wprowadzenie ucznia do tematyki, której dotyczy analizowany tekst, przekazanie
informacji o autorze, charakterze tekstu, czasie i miejscu jego powstania,
• wychwycenie i wyjaśnienie trudnych terminów, pojęć i zwrotów,
• ukierunkowana pytaniami analiza tekstu, sporządzenie notatek,
• ocena uzyskanych informacji pod kątem zgodności z wcześniej sformułowanymi
pytaniami,
• konfrontacja danych pochodzących z analizy źródła z wiedzą uczniów, materiałem
podręcznikowym, literaturą pomocniczą itp.
W sytuacji, kiedy pojawiają się różne interpretacje tekstów źródłowych, należy
przeprowadzić dyskusję w celu wymiany merytorycznych poglądów. Zasady te można
stosować także podczas pracy z literaturą popularnonaukową. Prowadzenie zajęć
z wykorzystaniem tekstów źródłowych nie powinno wpływać na spowolnienie tempa pracy.
h) Drama
Drama należy do grupy metod waloryzacyjnych i dlatego jest szczególnie ceniona we
współczesnej edukacji. W dramie nie ma typowego podziału na aktorów i publiczność –
wszyscy są uczestnikami, a prowadzący dramę starają się eliminować elementy rywalizacji,
charakterystyczne dla gier dydaktycznych. Zanim nauczyciel zdecyduje się na prowadzenie
zajęć metodą dramy, powinien ustalić:
• cel zajęć,
• temat lekcji,
• miejsce fikcyjnego rozwoju dramy,
62
•
•
•
•
•
•
role dla uczniów,
funkcję i rolę dla nauczyciela,
sytuację wyjściową (zdarzenie, od którego zacznie się drama),
strukturę zajęć,
środki dydaktyczne,
zasady pracy grupy.
Opisane w podręcznikach dydaktycznych techniki dramy skłaniają uczniów do
wchodzenia w role, dzięki czemu poznanie jest pełniejsze. Opisy technik dramowych
nauczyciel może znaleźć w dostępnych na rynku publikacjach. Na lekcjach historii sztuki
wykorzystać można następujące techniki:
 Gorące krzesło, czyli wywiad, który prowadzi się dwuosobowo na wielu planach, albo
z udziałem wszystkich. Jeden z uczestników wciela się w konkretną rolę (np. w postać
artysty), a pozostali zadają pytania na temat jego życia, pracy, pytają co czuł, kiedy
tworzył itp. W ten sposób skutecznie poznają życie i twórczość danego artysty. Do
tego rodzaju roli trzeba się jednak dobrze przygotować. Mogą więc w niej
występować uczniowie wykazujący szczególną aktywność.
 Obraz, który jest tworzony przez uczestników na podstawie konkretnego dzieła sztuki.
W ten sposób omówić można ikonografię, układ kompozycyjny itd. W trakcie
tworzenia obrazu, czyli ustawiania postaci według reprodukcji, uczniowie
wielokrotnie oglądają reprodukcję i w ten sposób więcej zapamiętują. Odmianą tej
techniki jest żywy obraz, w którym to, co dzieje się na płótnie jest tylko zatrzymaną
chwilą, a aktorzy mogą odgrywać scenę poruszając się, prowadząc dialogi itd., czyli
kontynuując zdarzenie. Technika ta jest doskonała w pracy z uczniami klas
gimnazjalnych w prezentacji scen rodzajowych i religijnych.
 Magazyn figur woskowych - polega na wcielaniu się w rolę postaci z obrazu.
Uczniowie poprzez takie działania łatwiej zapamiętują osoby występujące w
kompozycjach wielofiguralnych.
 Film – uczniowie realizują go np. na podstawie obrazów artysty. W zespołach tworzą
„żywe obrazy”, wcielając się w postacie z dzieł. Następnie budują retrospekcyjne
stop-klatki, aby pokazać, co się zdarzyło chwilę wcześniej i jak to mogłoby wyglądać
na obrazie. Podobnie, na zasadzie antycypacji, przewidują rozwój sytuacji w
przyszłości. Taka ekranizacja może być poprzedzona ćwiczeniem literackim –
tworzeniem „na gorąco” scenariusza lub scenopisu.
 Plan, model, makieta, mapa – w ramach techniki uczniowie rysują plany twierdz,
grodów, pałaców, kościołów, miast, a następnie wykorzystują „projekty” do
„zbudowania” konkretnego obiektu lub miasta.
 Muzeum - uczniowie oprowadzają zebranych po fikcyjnym muzeum i prezentują
zabytki historyczne i artystyczne. Można w tej technice wykorzystać rekwizyty,
fikcyjne dokumenty, reprodukcje, mapy, listy itp.
 Rzeźba – polega na tym, że jeden z uczniów jest „materiałem rzeźbiarskim”, a drugi
twórcą. Projektem rzeźby jest ilustracja konkretnego dzieła. Rzeźbiarz tworzy zgodnie
z projektem i w ten sposób zapamiętuje układy kompozycyjne.
Uczniowie mogą wykorzystywać techniki dramy w quizach. W ten sposób
przypominają sobie najważniejsze dzieła malarskie i rzeźbiarskie. Na przykład grupa
63
uczniów przyjmuje odpowiednie pozy wzorowane na posągach, a pozostała część klasy
odgaduje, z jakim dziełem im się to kojarzy. Wymienione tu przykłady technik dramy
stanowią tylko niewielką część możliwości, jakie daje ta metoda.
i ) Uczenie się we współpracy
Uczenie się we współpracy to nie tyle metoda, co idea. Polega ona na tym, że
uczniowie wspólnie pracują i uczą się od siebie nawzajem. Łatwiej jest im też ujawniać
poglądy i werbalizować swoje myśli. Dzięki współpracy szybciej i skuteczniej przyswajają
sobie wiedzę. We współczesnej edukacji psychologowie podkreślają w tej metodzie wartości
dydaktyczne i wychowawcze.
Uczenie się we współpracy można stosować w parach lub grupach kilkuosobowych.
Jeśli jednak nauczyciel zdecyduje się na prowadzenie zajęć tą metodą, musi pamiętać, że
trzeba się do niej starannie przygotować. Nauczyciel dokonuje podziału uczniów na grupy
i przydziela im konkretne zadania. Może to zrobić dzieląc klasę na grupy o wyrównanym
potencjale intelektualnym, a następnie przydzielić im jednakowe zadania. Drugą możliwością
jest podział uczniów na grupy o zróżnicowanym potencjale i przyznanie słabszym uczniom
zadań łatwiejszych. Zwrócić jednak należy uwagę na to, aby pracowali wszyscy uczniowie.
W każdej grupie powinien znaleźć się koordynator pracy i sekretarz. Można też wyznaczyć
inne funkcje.
Nauczyciel może zdecydować się na przydzielenie jednakowych zadań, które
dodatkowo dadzą się podzielić w obrębie grupy, wtedy dobrze jest wyłonić tzw. ekspertów.
Na przykład w klasie jest pięć jednakowych grup i każda z nich ma zapoznać się z
twórczością najwybitniejszych przedstawicieli malarstwa renesansowego. W obrębie grupy
pracę należy rozdzielić się w taki sposób, że na przykład jeden uczeń ma zapoznać się z
życiem i twórczością Michała Anioła, drugi – Leonarda itd. Po zapoznaniu się z tekstami na
temat artystów, uczniowie powinni opowiedzieć o tych twórcach pozostałym członkom
grupy, czyli przedstawić im wyniki swojej pracy. Przy takim podziale zadań, każdy członek
zespołu staje się ekspertem od jednego artysty. Po przygotowaniu swojej części pracy uczeń
może uzgodnić „stan badań” z innymi ekspertami tego samego tematu, będącymi członkami
pozostałych zespołów. Po konsultacjach eksperci powracają do swoich zespołów i dzielą się
swoją wiedzą z kolegami. A oto zalecane przez dydaktyków niektóre techniki uczenia się „we
współpracy”:
• zwróć się do sąsiada - wyjaśnianie niezrozumiałych części lekcji lub wybór
najważniejszych zagadnień poruszanych na lekcji,
• czytająca grupa - uczniowie wspólnie opracowują tekst i odpowiadają na pytania,
• układanka - praca w grupach polegająca na tym, że każdy uczeń otrzymuje inne
zadanie (diagram),
• grupa zadaniowa - przed projekcją filmu, wykładem, tekstem lub prezentacją
uczniowie w grupach ustalają, co wiedzą na dany temat,
• odpytujący przyjaciel - uczniowie zadają sobie w parach pytania dotyczące faktów,
które powinni zapamiętać z lekcji,
• wspólne ćwiczenie - uczniowie wykonują w parach ćwiczenie, dzieląc się rolami,
• sprawdzanie zadania domowego - uczniowie sprawdzają w grupie zadanie domowe,
dyskutując nad ewentualnymi różnicami w odpowiedziach. Niektórzy podejmują
decyzję o zmianach w pracy, co powinno być uzasadnione pisemnie,
64
•
•
•
•
wspólne uczenie się do testu - w trakcje lekcji powtórzeniowej uczniowie wspólnie
przygotowują się do testu,
grupa rozwiązuje problem - problem do rozwiązania jest jeden dla całej grupy, każdy
jej członek musi mieć wkład w rozwiązanie problemu,
projekt badawczy - uczniowie pracują w grupach nad wspólnym problemem, ale
każdy na innym materiale, następnie sporządzają wspólny raport,
podsumowanie w parach - dotyczy podsumowania np. pisemnego rozdziału
z podręcznika lub fragmentu lekcji.
j) Debata oksfordzka
Debata oksfordzka zdecydowanie uatrakcyjnia przebieg zajęć edukacyjnych. Pochodzi
ona z Uniwersytetu Oksfordzkiego i można ją wykorzystać na lekcjach, w których
przedstawia się dwa odmienne stanowiska, np. lekcja na temat konceptualizmu – debata za i
przeciw tradycyjnemu warsztatowi i powstawaniu dzieł, czy też lekcja na temat teorii sztuki
z wykorzystaniem tekstów źródłowych „Spór Opata Sugera ze św. Bernardem z Clairvaux”.
W debacie oksfordzkiej zdecydowanie zabronione jest obrażanie bądź wyśmiewanie mówców
strony przeciwnej. Zadaniem debaty jest dyskusja nad tezą. Debatują przeciwnicy tezy oraz
jej obrońcy.
Debacie przewodniczy marszałek, który ma do pomocy sekretarza czuwającego nad
organizacją czasu i kolejnością wypowiedzi. Jako gospodarz obwieszcza on początek i koniec
debaty, zarządza głosowanie, a także wyraża podziękowanie każdemu uczestnikowi dyskusji.
Marszałek jako jedyny ma prawo udzielać głosu (poza wtrąceniami publiczności), zapowiada
on poszczególnych uczestników debaty, ma też prawo odebrać głos każdemu mówcy lub
wtrącającemu, np. z powodu przekroczenia limitu czasowego albo rażącego naruszenia norm
kultury dyskusji. Na nim też spoczywa obowiązek czuwania nad spokojem w sali.
W szczególnych przypadkach marszałek może wyprosić z sali osobę łamiącą zasady debaty.
Sekretarz pełni funkcję pomocnika marszałka. W trakcie przemówień informuje
mówców o czasie, jaki pozostał im do końca wystąpienia (np. kładąc na pulpicie kartki
z zapisaną liczbą minut). Sekretarz debaty to funkcja idealna dla osoby, która lubi być
w centrum wydarzeń, nie wysilając się przy tym zbytnio. Marszałek i sekretarz mają
obowiązek zachowania ścisłej bezstronności.
Pomieszczenie, w którym odbywa się debata jest podzielone na dwie części (np.
poprzez ustawienie stołów). Strona broniąca tezy siada po prawej stronie marszałka, ich
oponenci po przeciwnej stronie. W środku siedzą osoby niezdecydowane. Naprzeciwko nich
na podwyższeniu siedzi marszałek prowadzący obrady i sekretarz czuwający nad czasem
i porządkiem debaty. Podczas obrad zakazane jest opuszczanie sali i zmienianie miejsc. Głos
udzielany jest na przemian obu stronom. Każda ze stron przydziela w swoim zespole funkcje:
1) osoba, która przedstawia najważniejsze założenia tezy, 2) „młot na czarownice”, czyli
osoba, która ma za zadanie zbijać argumenty przeciwnika oraz 3) osoba, która dokona
podsumowania. Jedna strona przekonuje o słuszności tezy, druga strona ma a zadanie ją
podważyć i obalić. W tym celu mówcy obu stron zabierają głos na przemian. Zależnie od
ustaleń przed rozpoczęciem debaty, każdy z nich ma na to trzy do pięciu minut. Jako pierwszy
występuje mówca broniący tezy. Potem do głosu dochodzi opozycja, następnie zaś
przemawia kolejny zwolennik proponowanej tezy. W ten sposób debata toczy się aż do
wyczerpania listy chętnych do zabrania głosu albo do momentu przekroczenia limitu
65
czasowego, przeznaczonego na dyskusję. Debatę kończy mówca atakujący tezę. W trakcie
trwania debaty również publiczność może zabierać głos. Aby być dopuszczonym do głosu,
trzeba zwrócić na siebie uwagę marszałka. Po udzieleniu pozwolenia osoba przedstawia się
(co zapisuje sekretarz) i dopiero wtedy może wyrazić swoją opinię. Ostatnią częścią debaty
jest głosowanie. Tradycyjnie w Oksfordzie odbywa się ono poprzez wyjście przez
odpowiednie drzwi. Tutaj można stosować głosowanie przez podniesienie ręki. Po
głosowaniu zwolennicy tezy przenoszą się na tę stronę sali, którą reprezentują debatujący
„za”, zaś przeciwnicy na stronę debatujących „przeciw”.
k) Film o sztuce
Rola filmów o sztuce nieustannie wzrasta, ponieważ u człowieka współczesnego
zmieniły się mechanizmy percepcji i jest on bardziej wrażliwy na bodźce wizualne. Ponadto
ekranowa wizja sztuki jest ciekawsza od tradycyjnej, także muzealnej, toteż budzi większe
zainteresowanie. Film o sztuce jest dziełem, którego tematem, bez względu długość metrażu,
są autentyczne dzieła sztuki, autentyczni artyści oraz autentyczne elementy ich warsztatu.
Według Zbigniewa Czeczota-Gawraka filmy o sztuce dzielą się na:
• Filmy o charakterze pomocy dydaktycznych na lekcjach historii sztuki i innych
przedmiotów. W takich filmach zasadniczą rolę odgrywa komentarz słowny oraz
graficzne układy obrazujące analizę dzieł i stylów.
• Popularnonaukowe filmy o sztuce przeznaczone dla szerszych kręgów widzów.
Komentarz w tych filmach jest mniej dydaktyczny, natomiast zwiększa się rola
muzyki towarzyszącej obrazowi.
• Filmy impresyjno-poetyckie to rodzaj poematów o sztuce. Filmowiec podejmuje
w nich dialog z artystą lub dziełem i daje osobistą wizję tematu. Komentarz w takim
filmie pełni rolę drugorzędną, natomiast ważną rolę pełni muzyka.
• Filmy reportażowe, ukazują nie tylko dzieła, ale również artystę, jego technikę, źródła
inspiracji i środowisko, w którym tworzy.
Filmy o sztuce są nowym, atrakcyjnym środkiem dydaktyki szkolnej, użytecznym nie
tylko na lekcjach sztuki, ale też historii, języka polskiego i ogólnej wiedzy o kulturze. Są
także cennym środkiem służącym analizowaniu dzieł oraz jednym z najskuteczniejszych
środków popularyzowania sztuki w szerszych kręgach społeczeństwa. Stanowią też jeden
z najlepszych sposobów mówienia o najnowszych tendencjach w kulturze, dlatego warto
pozyskiwać je jako pomoce dydaktyczne na lekcji historii sztuki.
Aby osiągnąć jak najwyższą skuteczność przyswajania treści filmu, nauczyciel
powinien przygotować zestaw pytań czy zagadnień do wynotowania w trakcie projekcji lub
kartę pracy do wypełnienia. W przeciwnym wypadku trudno będzie uzyskać pełne
zaangażowanie uczniów.
l) Projekt
Projektu jest jedną z najbardziej aktywizujących metod. Nauczyciel nie tylko uczy, ale
wychowuje. Jeśli prowadzi zajęcia metodami mało aktywnymi, wychowuje młodzież bierną i
niechętną jakiemukolwiek samodzielnemu działaniu. Natomiast prowadząc zajęcia metodą
projektu kształtuje przede wszystkim postawy przedsiębiorcze, które sprawdzają się w
dorosłym życiu. Metoda projektu rozwija łatwość nawiązywania kontaktów, kreatywność,
umiejętność planowania i osiągania zamierzonych celów, samodzielność i odpowiedzialność,
66
a realizowana również w modelu uczenia się we współpracy, wspomaga umiejętność pracy
w zespole i zdolności organizacyjne.
Każdy projekt powinien mieć jasno określony cel główny i cele pośrednie, które są jakby
stopniami do osiągnięcia celu końcowego. Należy zaproponować uczniom określone zadania
i poprosić o dokonanie wyboru. Następnie zawiera się z uczniami kontrakt na wykonanie
określonych zadań. Powinien on uwzględniać następujące elementy:
• temat projektu,
• cel główny zadania (ewentualnie cele pośrednie),
• uzasadnienie wyboru zadania (jeśli jest wybór),
• termin wykonania projektu,
• klarowne kryteria oceny,
• podpisy obu stron.
Dzięki projektom, które są kontraktami pomiędzy nauczycielem a uczniami, licealiści
wdrażają się do poważniejszych zadań. Ponadto uczą się odpowiedzialności, punktualności
oraz dobrej organizacji swojej pracy. Projektem może być indywidualna praca ucznia (na
przykład sporządzenie i wygłoszenie referatu) lub praca grupowa – przygotowanie wystawy,
przeprowadzenie wywiadu z artystą, wykonanie gazetki okolicznościowej, napisanie tekstu
do szkolnej publikacji, a nawet przygotowanie reportażu w formie filmu.
Znawcy przedmiotu rozróżniają projekty przedmiotowe i interdyscyplinarne, realizowane
na lekcjach kilku przedmiotów. W szkole artystycznej, w ramach jednego projektu
interdyscyplinarnego można połączyć nauczanie projektowania komputerowego z historią
sztuki. Uczniowie mogą opracować jeden kierunek w sztuce. Przygotowany materiał w wersji
elektronicznej może być doskonałą pomocą dydaktyczną, a uczniowie w trakcie realizacji
projektu poznają życie i twórczość artystów reprezentujących dany kierunek, źródła ich
inspiracji, analizują dzieła sztuki itd.
Wykonywanie zadań projektowych można podzielić na trzy fazy:
• faza I – przygotowanie projektu,
• faza II – wykonanie projektu,
• faza III – prezentacja i ocena projektu.
Przed rozpoczęciem pracy metodą projektu nauczyciel powinien zawrzeć z uczniami kontrakt,
w którym należy określić następujące elementy:
• temat projektu,
• zakres działania,
• terminy wykonania poszczególnych etapów pracy,
• termin zakończenia projektu,
• kary za niedotrzymanie terminu,
• sposób komunikowania się ucznia z nauczycielem prowadzącym projekt,
• sposób komunikowania się z innymi nauczycielami (dotyczy projektów
interdyscyplinarnych),
• przewidywane koszty wykonania i sposób finansowania projektu,
• terminy korzystania z pracowni (plastycznych, komputerowych – jeśli projekt tego
wymaga),
• kryteria oceny projektu,
• data zwarcia kontraktu,
• podpis nauczyciela prowadzącego projekt,
• podpisy uczniów przystępujących do projektu,
• inne ważne informacje, jeśli projekt tego wymaga.
67
ł) Analiza SWOT
Jest to metoda zespołowej analizy i oceny jakiegoś zjawiska, wydarzenia, problemu.
Polega na wypełnieniu przygotowanego arkusza, na którym uczniowie określają zarówno
mocne strony tego zjawiska i wynikające z nich szanse, jak i słabe strony oraz zagrożenia.
Nazwa pochodzi od słów angielskich:
• Strenghts– mocne strony,
• Weaknesses – słabe strony,
• Opportunities – szanse,
• Threats – zagrożenia.
Metoda ta sprawdza się najlepiej w połączeniu z metodą uczenia się we współpracy.
Arkusze w takim przypadku wypełniają grupy zadaniowe, a następnie prezentują i porównują
wyniki na forum klasy.
Metodę analizy SWOT można np. zastosować do zanalizowania sytuacji artysty
w okresach: średniowiecza i renesansu. W ten sposób uczniowie oceniają, czy bycie np.
artystą cechowym jest korzystniejsze dla rozwoju niż praca dla mecenasa i podróżowanie
z jednego miejsca do drugiego.
Arkusz do analizy SWOT ma formę tabeli:
Mocne strony
Słabe strony
Szanse
Zagrożenia
3. METODY SŁUŻĄCE KONTROLI I OCENIE
a) Test pomiarowy
Celem przeprowadzenia testu pomiarowego jest sprawdzenie wiadomości ucznia po
zakończeniu materiału z całej epoki, np. starożytności, średniowiecza, renesansu, baroku itd.
Przypomina on arkusz maturalny, ale w ograniczonym zakresie. Bardzo ważne jest to, aby
test pomiarowy spełniał wszystkie wymagania podstawy programowej w ramach trzech
podstawowych celów: 1) odbiór i wykorzystanie informacji, 2) tworzenie wypowiedzi 3)
68
analiza i interpretacja tekstów oraz wytworów kultury. Dobry test pomiarowy ma różnorodne
zadania otwarte i zamknięte, które sprawdzają nie tylko wiadomości, ale także umiejętności
uczniów. Oprócz typowych zadań sprawdzających wiadomości, powinny w nim być zarówno
zadania poświęcone analizie i opisowi dzieł sztuki, jak i zadania poszerzonej wypowiedzi
pisemnej.
b) Praca klasowa
Praca klasowa ma za zadanie sprawdzić wiadomości z mniejszego zakresu, najczęściej
przeprowadza się tego rodzaju sprawdzian po zakończeniu części działu, np. renesansu
włoskiego w ramach epoki renesansu. Praca klasowa może mieć charakter różnorodny –
przybierać kształt regularnego testu z wąskiego zakresu wiedzy lub mieć charakter opisowy
(pisemna wypowiedź ucznia na temat 2-3 zagadnień).
c) Kartkówka
Obejmuje ona zakres materiału mniejszy od sprawdzianu (ogranicza się np. do lekcji
na temat architektury włoskiego renesansu), zazwyczaj z 2-3 ostatnich lekcji. Kartkówka
również może przybrać formę testową, ale ze względu na fakt, że powinna być
przeprowadzona w ciągu kilkunastu minut – powinien to być test jednokrotnego wyboru.
Bardzo lubianą formą przez uczniów jest „samosprawdzający się test”. Nauczyciel
przygotowuje pytania testowe jednokrotnego wyboru (do 20 pytań). Prosi uczniów, aby
zamiast podpisu oznaczyli kartkówkę swoimi numerami z dziennika lub innymi znakami.
Następnie uczniowie odpowiadają na pytania, co nie powinno zająć więcej niż 10 min. Po
zakończeniu nauczyciel sam zbiera testy, a następnie rozdaje je ponownie w taki sposób, aby
do żadnego ucznia nie trafił jego własny arkusz. Po tej czynności nauczyciel czyta test
i podaje dobre odpowiedzi (jest to zatem informacja zwrotna dla uczniów). Uczniowie
punktują prawidłowe odpowiedzi wg załączonej do testu legendy, a następnie podliczają
punkty. W ten sposób w ciągu kilkunastu minut nie tylko wszyscy uczestnicy są ocenieni, ale
znają prawidłowe odpowiedzi oraz jakie błędy muszą poprawić.
4. KORELACJE MIĘDZYPRZEDMIOTOWE
Historia sztuki jest dziedziną, która w wielu aspektach zbliża się i koreluje z innymi
przedmiotami szkolnymi. Przede wszystkim dotyczy to przedmiotów artystycznych, takich
jak:
• podstawy projektowania - zagadnienia dotyczące formy plastycznej dzieła sztuki,
a zwłaszcza: kompozycja i jej rodzaje, zagadnienia związane z iluzją przestrzeni,
efektami optycznymi,
• rysunek i malarstwo - zagadnienia dotyczące formy plastycznej dzieła graficznego
i malarskiego, a zwłaszcza: kompozycja dzieła, barwa i jej cechy, kontrasty barwne,
skala walorowa, inne środki ekspresji. Ponadto zagadnienia związane z gatunkami
w malarstwie,
• rzeźba – zagadnienia dotyczące formy plastycznej dzieła rzeźbiarskiego, a zwłaszcza:
kompozycja, faktura, sposób kształtowania przestrzennego, funkcje rzeźby i jej
klasyfikacja z tym związana.
69
•
•
•
•
Ponadto historia sztuki w niektórych zagadnieniach koreluje z przedmiotami
ogólnokształcącymi i dodatkowymi, takimi jak:
historia – zagadnienia dotyczące uwarunkowań historycznych i geograficznych dzieła
sztuki, wprowadzenie do epok itd., osadzenie w epoce,
język polski – zagadnienia dotyczące cech i stylistyki epok i kierunków, paralele
w zakresie tych przedmiotów, osadzenie dzieła sztuki w kontekście ikonologicznym,
umiejętności pisania dłuższej wypowiedzi pisemnej na zadany temat,
religia – zagadnienia dotyczące ikonografii chrześcijańskiej, a zwłaszcza żywotów
świętych i ich atrybutów,
etyka oraz filozofia – zagadnienia dotyczące historii estetyki i formułowania doktryn
artystycznych.
Wskazane jest, aby nauczyciele historii sztuki i w/w przedmiotów współpracowali ze sobą
w zakresie przekazywanych treści.
70
V. DOSTOSOWANIE MATERIAŁU DO INDYWIDUALNYCH POTRZEB
I MOŻLIWOŚCI UCZNIÓW
Ze względu na różnice dojrzałości uczniów, a co za tym idzie, ich możliwości
percepcyjnych, program dostosowany jest do indywidualnych potrzeb młodzieży. Dzięki
szczegółowo rozpisanemu materiałowi nauczania a w szczególności treści nauczania i
formom sprawdzania osiągnięć, każdy uczeń ma możliwość wyboru ww. do swoich
możliwości. W tym celu, autor programu, starał się urozmaicić przede wszystkim formy
sprawdzania osiągnięć uczniów, aby były on jak najbardziej atrakcyjne, angażując w pracę
całą klasę ze szczególnym zwróceniem uwagi na samodzielną i indywidualną aktywność .
Do programu dołączona została również bibliografia dla uczniów, którzy wykazują
szczególne zainteresowanie historią sztuki; którzy chcą przystąpić nie tylko do rozszerzonej
matury z tego przedmiotu, ale też zechcą sprawdzić swoje umiejętności w konkursach
dotyczących sztuki, np. w Olimpiadzie Artystycznej.
71
VI. WARUNKI NIEZBĘDNE DO REALIZACJI PROGRAMU
Istotnym warunkiem poprawnego i efektywnego nauczania przedmiotu historia sztuki
jest niezbyt liczna grupa uczniów w klasie oraz właściwie wyposażona pracownia
przedmiotowa, w której znaleźć się muszą:
1) Zestaw podręczników „Sztuka i czas” Barbary Osińskiej,
2) Sztuka świata,
3) Wybrana literatura o sztuce,
4) Pozycje książkowe i albumy o sztuce Tarnowa i regionu,
5) Albumy z zebranymi dziełami wybitniejszych twórców,
6) Czasopisma traktujące o sztuce,
7) Wybrane teksty źródłowe,
8) Słowniki terminologiczne sztuk pięknych, encyklopedie,
9) Wybrana kolekcja albumów ukazująca zbiory muzeów świata, Polski oraz Tarnowa i
regionu,
10) Sprzęt audiowizualny: laptop, projektor multimedialny, ekran a także wskaźnik
laserowy,
11) Internet, płyty DVD z edukacyjnymi filmami na temat sztuki, kultury, twórczości
danego artysty, odkryć archeologicznych, muzyki z epoki, filmy podróżnicze, itp.
Ważną rolę pełni również zeszyt przedmiotowy lub tablet, w którym uczniowie notują
najważniejsze informacje podawane na lekcjach. W nich również znajdują się rysunki,
reprodukcje dzieł oraz inne materiały edukacyjne zebrane przez uczniów. Tablety, z ich
dostępem do Internetu, mogą również wspomóc uczniów podczas stosowania na zajęciach
metod aktywizujących, kiedy to sama młodzież musi wyszukać, zebrać i opracować określone
informacje, aby rozwiązać problem postawiony przez nauczyciela.
Nieodzowną pomocą było by na pewno wyposażenie sali lekcyjnej w komputery lub
laptopy, z których podczas zajęć korzystaliby uczniowie. Lekcje wówczas były by bardziej
interesujące i angażujące, w tym samym stopniu, cały zespół klasowy.
Nauczyciel oraz młodzież powinna mieć również swobodny dostęp do biblioteki
szkolnej i korzystać z jej zbiorów literatury popularnonaukowej i fachowej.
72
VII. WYBRANA LITERATURA PRZEDMIOTU2
1. OPRACOWANIA OGÓLNE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Białostocki Jan - Sztuka cenniejsza niż złoto, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2003.
Białostocki Jan - Pięć wieków myśli o sztuce. Studia i rozprawy z dziejów teorii i
historii sztuki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1976.
Białostocki Jan (wybór i oprac.) - Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce od
starożytności do 1500, PWN, Warszawa 1978.
Białostocki Jan (wybór i oprac.) - Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500- 1600,
Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1985.
Białostocki Jan (wybór i oprac.) - Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 16001700, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Chrzanowski Tadeusz - Sztuka w Polsce, t. 1-2, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008.
Dobrowolski Tadeusz - Malarstwo polskie ostatnich dwustu lat, Ossolineum,
Wrocław 1976.
Dulewicz Andrzej - Słownik sztuki francuskiej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
Eco Umberto - Historia brzydoty, Rebis, Poznań 2012.
Eco Umberto - Historia piękna, Rebis, Poznań 2005.
Fride R., Carrassat Patricia, Mercade Izabelle - Style i kierunki w malarstwie;
leksykon wydawnictwa Larousse, Warszawa 1999.
Gombrich Ernest - O sztuce, Arkady, Warszawa 1997.
Grabska Elżbieta, Morawska Hanna (wybór i oprac.) - Artyści o sztuce. Od van
Gogha do Picassa , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1977.
Historia sztuki, t.1-20 - praca zbiorowa, Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa
2010.
Historia sztuki świata, t. 1-8 - praca zbiorowa, Muza, Warszawa 1998.
Honour Hugh, Fleming John - Historia sztuki świata, Arkady, Warszawa 2002.
Janson Horst Waldemar - Historia sztuki; od czasów najdawniejszych po dzień
dzisiejszy, Alfa, Warszawa 1993.
Kębłowski Janusz - Dzieje sztuki polskiej, Arkady, Warszawa 1987.
Koch Wilfried - Style w architekturze, Świat Książki, Warszawa 1996.
Kopaliński Władysław - Słownik mitów i tradycji kultury, Państwowy Instytut
Wydawniczy, Warszawa 2001.
Kopaliński Władysław - Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1999.
Kowalska Bożena - Od impresjonizmu do sztuki konceptualnej, Arkady, Warszawa
1989.
Levey Michael - Od Giotta do Cezanna. Zarys historii malarstwa
zachodnioeuropejskiego, Arkady, Warszawa 1988.
2
Za: Program nauczania przedmiotu historia sztuki dla liceum plastycznego, oprac. przez Katarzynę Kawkę
i Beatę Lewińską – Gwóźdź, Warszawa, 2014, s.105 - 111.
73
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Miłobędzki Adam - Zarys dziejów architektury w Polsce, Wiedza Powszechna,
Warszawa 1988.
Morawińska Agnieszka - Malarstwo polskie od gotyku do współczesności, Oficyna
Wydawnicza Auriga, Warszawa 1984.
Od Maneta do Pollocka. Słownik malarstwa nowoczesnego, Arkady, Warszawa 1995.
Olszewski Andrzej K. - Dzieje sztuki polskiej 1890-1980, Interpress, Warszawa 1988.
Osińska Barbara - Sztuka i czas t. 1-2, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 2005.
Pevsner Nicolaus, Fleming John, Honour Hugh - Encyklopedia architektury,
Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1997.
Pevsner Nicolas - Historia architektury europejskiej, Arkady , Warszawa 2012.
Poprzęcka Maria - Arcydzieła malarstwa polskiego, Arkady, Warszawa 2000.
Porębski Mieczysław - Piwocki Ksawery, Dzieje sztuki w zarysie, t. 1-3, Arkady,
Warszawa 1988.
Ryszkiewicz Andrzej - Malarstwo polskie. Romantyzm. Historyzm. Realizm, Oficyna
Rzepińska Maria - Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, t. 1-2,
Arkady, Warszawa 1989.
Rzepińska Maria - Siedem wieków malarstwa europejskiego, Ossolineum, Wrocław
1979.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych - praca zbiorowa, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2003.
Sztuka Polska, t. I-IV - praca zbiorowa, Arkady, Warszawa 2009-2013.
Sztuka Świata, t. 1-13 - praca zbiorowa, Arkady, Warszawa 1994-1996.
Tatarkiewicz Władysław - Dzieje sześciu pojęć, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2012.
Tatarkiewicz Władysław - Historia estetyki, t. 1-3, Warszawa 1988-1991.
Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło, wydawnictwo ciągłe Eaglemoss Polska.
Zwolińska Krystyna, Malicki Zasław - Mały słownik terminów plastycznych, Wiedza
Powszechna, Warszawa 1990.
Zwolińska Krystyna - Mała historia sztuki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1995.
2. STAROŻYTNOŚĆ
•
•
•
•
Encyklopedia sztuki starożytnej - praca zbiorowa, Wydawnictwa Artystyczne i
Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
Lipińska Jadwiga - Sztuka starożytnego Egiptu, Arkady, Warszawa 2008.
Makowiecka Elżbieta - Sztuka grecka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 2007.
Makowiecka Elżbieta - Sztuka Rzymu, od Augusta do Konstantyna, Wydawnictwa
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.
74
•
•
•
•
Michałowski Kazimierz - Nie tylko piramidy, Sztuka dawnego Egiptu, Wiedza
Rutkowski Bogdan - Sztuka egejska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1987.
Sadurska Anna - W cieniu Panteonu. O sztuce starożytnego Rzymu, Wiedza
Słownik kultury antycznej - red. Winniczuk Lidia, Wiedza Powszechna, Warszawa
[1991].
3. ŚREDNIOWIECZE
•
•
•
•
•
•
•
Duby Georges - Czasy katedr. Sztuka i społeczeństwo 980-1420, Wydawnictwo
Cyklady, Warszawa 2006.
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce,
Arkady, Warszawa 2001.
Kębłowski Janusz - Polska sztuka gotycka, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1976.
Mroczko Teresa - Polska sztuka przedromańska i romańska, Wydawnictwa
Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978.
Skubiszewski Piotr - Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Towarzystwo
Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2001.
Sztuka gotyku, architektura, rzeźba, malarstwo - praca zbiorowa, redakcja Toman
Rolf, Könemann 2000.
Sztuka romańska, architektura, rzeźba, malarstwo - praca zbiorowa, redakcja Toman
Rolf, Könemann 2000.
4. NOWOŻYTNOŚĆ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Barok, architektura, rzeźba, malarstwo - praca zbiorowa, red. Toman Rolf,
Könemann 2000.
Jaroszewski Tadeusz Stefan - Księga Pałaców Warszawy, Interpress, Warszawa
1985.
Karpowicz Mariusz - Barok w Polsce, Arkady, Warszawa 1988.
Karpowicz Mariusz - Sztuka polska XVIII wieku, Wydawnictwa Artystyczne i
Filmowe, Warszawa 1985.
Levey Michael - Wczesny renesans, PWN, Warszawa 1978.
Levey Michael - Dojrzały renesans, PWN, Warszawa 1980.
Ligocki Alfred - Sztuka renesansu, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.
Miłobędzki Adam - Architektura polska XVII wieku, t. 1-2, Wydawnictwo Naukowe
PWN Warszawa 1980.
Murray Peter - Architektura włoskiego renesansu, Wydawnictwo Via, Toruń 1999.
Renesans w sztuce włoskiej, architektura, rzeźba, malarstwo, rysunek - praca
zbiorowa, redakcja Toman Rolf, Könemann 2000.
75
•
•
•
•
•
Rzepińska Maria - Malarstwo cinquecenta, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1976.
Sherman John - Manieryzm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1970.
Skubiszewski Piotr - Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Towarzystwo
Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2001.
Tomkiewicz Władysław - Piękno wielorakie. Sztuka baroku, Wiedza Powszechna,
Warszawa 1971.
Tomkiewicz Władysław - Rokoko, Arkady, Warszawa 2005.
5. WIEK XIX
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Cassou Jean - Encyklopedia symbolizmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1992.
Claudon Francis - Encyklopedia romantyzmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1997.
Dobrowolski Tadeusz - Sztuka Młodej Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1963.
Fahr-Becker Gabriele - Secesja, h. f. Ullmann 2007.
Guze Joanna - Impresjoniści, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
Hofstatter Hans H. - Symbolizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
1980.
Honour Hugh - Neoklasycyzm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1972.
Juszczak Wiesław - Postimpresjoniści, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1974.
Kępiński Zdzisław - Impresjonizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
1974.
Lorentz Stanisław, Rottermund Andrzej - Klasycyzm w Polsce, Arkady, Warszawa
1984.
Nochlin Linda - Realizm, Wydawnictwo Naukowe PWN 1974.
Pevsner Nicolas - Pionierzy współczesności, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1978.
Poprzęcka Maria - Akademizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe Warszawa
1989.
Revald John - Historia impresjonizmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
1989.
Ryszkiewicz Andrzej - Malarstwo polskie. Romantyzm. Historyzm. Realizm, Oficyna
Sérullaz Marice - Encyklopedia impresjonizmu, Wydawnictwa Artystyczne i
Wallis Mieczysław - Secesja, Arkady, Warszawa 1984.
76
6. WIEK XX
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Baranowicz Zofia - Polska awangarda artystyczna 1918-1939, Wydawnictwa
Artystyczne i filmowe, Warszawa 1975.
Bassie Ashley - Ekspresjonizm, Warszawa 2006.
Chrzanowska-Pieńkos Jolanta, Pieńkos Andrzej - Leksykon polskiej sztuki XX wieku.
Sztuki plastyczne, Poznań 1996.
Czartoryska Urszula - Od pop-artu do sztuki konceptualnej, Wydawnictwa
Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1973.
Dziamski Grzegorz - Awangarda po awangardzie. Od neoawangardy do
postmodernizmu, Wydawnictwo Humaniora, Poznań 1995.
Ferrari Silvia - Sztuka XX wieku. Kierunki, twórcy, kontrowersyjne zjawiska
artystyczne, nowe środki wyrazu, Arkady, Warszawa 2002.
Giżycki Marcin - Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki drugiej
połowy XX wieku, Słowo, Obraz, Terytoria, Gdańsk 2002.
Janicka Krystyna - Malarstwo surrealistyczne 1940-1970, Arkady, Warszawa 1978.
Janicka Krystyna - Surrealizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
1973.
Kotula Adam, Krakowski Piotr - Malarstwo, rzeźba, architektura, wybrane
zagadnienia plastyki współczesnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1978.
Kotula Adam, Krakowski Piotr - Rzeźba współczesna, Wydawnictwa Artystyczne i
Kotula Adam, Krakowski Piotr - Sztuka abstrakcyjna, Wydawnictwa Artystyczne i
Kowalska Bożena - Od impresjonizmu do sztuki konceptualnej, Arkady, Warszawa
1989.
Kuryluk Ewa - Hiperrealizm - nowy realizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe
Warszawa 1983.
Lionel Richard - Encyklopedia ekspresjonizmu, Wydawnictwa Artystyczne i
Lista Giovanni - Futuryzm, Arkady, Warszawa 2002.
Naylor Gillian - Bauhaus, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1988.
Overy Paul - De Stijl, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1979.
Passeron René - Encyklopedia surrealizmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1993.
Pawłowski Tadeusz - Happening, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
1988.
Porębski Mieczysław - Kubizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,Warszawa
1986.
Richter Hans - Dadaizm. Sztuka i antysztuka, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1986.
Rottenberg Anda - Sztuka w Polsce 1945-2005, Wydawnictwo Piotra Marciszuka
STENTOR, Warszawa 2005.
Słownik sztuki XX wieku, Arkady, Warszawa 1998.
77
•
•
•
Tietz Jurgen - Historia architektury XX wieku, Könemann 2001.
Turowski Andrzej - W kręgu konstruktywizmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1979.
Włodarczyk Wojciech - Sztuka polska 1918-2000, Arkady, Warszawa 2000.
78

Program nauczania historii sztuki

Transkrypt

Podobne dokumenty

Program nauczania przyroda

wymagania maturalne