docprzeczytaj - INICJATYWA
download 
Reklamacja Transkrypt
przeczytaj - INICJATYWA
UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ w LUBLINIE WYDZIAŁ PEDAGOGIKI i PSYCHOLOGII PEDAGOGIKA SPECJALNA Oligofrenopedagogika Paweł Michał Romański 211202 KAMPANIE REKLAMOWE A STEREOTYPY O OSOBACH Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM Praca licencjacka napisana w Zakładzie Socjopedagogiki Specjalnej pod kierunkiem prof. dr hab. Marii Chodkowskiej Lublin 2010 „Życie jest jak pudełko czekoladek, nigdy nie wiesz, co dostaniesz.” Forrest Gump Dziękuję, wszystkim Przyjaciołom, tym małym i dużym, za wsparcie i możliwość podążania swoją drogą. Spis treści Wstęp ................................................................................................................................ 7 Rozdział I – UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ................................................................ 9 1.1. Definicje upośledzenia umysłowego ..................................................................... 9 1.2. Etiologia upośledzeń umysłowych ...................................................................... 11 1.2.1. Czynniki działające w okresie prenatalnym ............................................ 11 1.2.2. Czynniki występujące w okresie natalnym .............................................. 11 1.2.3. Czynniki etiologiczne występujące w okresie postnatalnym .................. 12 1.3. Przegląd typologii upośledzeń umysłowych ................................................ 12 1.4. Charakterystyka osób z upośledzeniem umysłowym. ................................. 13 Rozdział II – KAMPANIA REKLAMOWA.................................................................. 15 2.1. Kampania społeczna, jako rodzaj kampanii reklamowej ..................................... 15 2.2. Skuteczność kampanii reklamowych ................................................................... 16 2.2. Kampania „Niepełnosprawni intelektualnie mogą Cię zarazić, ale tylko pasją” 18 ROZDZIAŁ III - STEREOTYP ..................................................................................... 21 3.1 Pojęcie stereotypu ................................................................................................. 21 3.2 Powstawanie stereotypu ........................................................................................ 22 3.3 Stereotypizacja ...................................................................................................... 23 3.4 Sztywność stereotypu ........................................................................................... 24 ROZDZIAŁ IV – METODOLOGICZNE PODSTAWY i ORGANIZACJA BADAŃ WŁASNYCH .................................................................................................................. 25 4.1 Wyjaśnienie w kontekście literatury i sformułowanie własnych celów badawczych, problemów badawczych i hipotez roboczych........................................ 25 4.2 Metody, techniki i narzędzia badań własnych ...................................................... 26 4.3 Charakterystyka grupy badawczej ........................................................................ 27 4.4 Organizacja i przebieg badań ................................................................................ 30 ROZDZIAŁ V – WYNIKI BADAŃ ............................................................................... 31 Zakończenie .................................................................................................................... 55 Bibliografia...................................................................................................................... 57 Spis tabel ......................................................................................................................... 59 Spis wykresów................................................................................................................. 60 Spis rysunków ................................................................................................................. 60 Aneks ............................................................................................................................... 61 Wstęp Kampanie społeczne są wyjątkowym rodzajem kampanii reklamowych. Są tworzone nie po to, aby sprzedać jakiś produkt, ale zasygnalizować społeczeństwu konkretny problem. Celem niniejszej pracy jest wykazanie wpływu reklam społecznych na zmianę stereotypu o osobach upośledzonych umysłowo. Praca rozpoczyna się cytatem z książki Winstona Grooma Forrest Gump, zekranizowanej na początku lat 90. Tytułowy bohater stwarza wrażenie bohatera komediowego, jednak z epizodów i podtekstów można wywnioskować, że jest to osoba z niepełnosprawnością intelektualną. Jego mądrości i złote myśli są proste, a ich charakter jest ponadczasowy. To właśnie postać Forresta „zaraziła” mnie i poprowadziła na drogę wolontariatu, wychowania i nauczania. Praca składa się z 5 rozdziałów. Trzy pierwsze rozdziały mają charakter teoretyczny, dwa kolejne metodologiczny i empiryczny. Rozdział 1 dotyczy definicji i klasyfikacji upośledzeń umysłowych. Zamieszczona jest w nim charakterystyka osób z upośledzeniem umysłowym i etiologia zaburzeń. W rozdziale 2 znajdują się informacje na temat kampanii reklamowych, przykłady kampanii społecznych. Tamże znajduje się charakterystyka kampanii opracowanej na zlecenie Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, na podstawie której przygotowano badania do tej pracy. Rozdział 3 zawiera informacje na temat stereotypów, ich genezy, technik i możliwości zmiany, a także pojęcia stereotypizacji. W rozdziale 4 został zawarty opis przedmiotu, celu badań i problemy badawcze. Przedstawiono metody i techniki użyte w badaniach, organizację badań oraz scharakteryzowano grupę badawczą. Rozdział 5 to zestawienie i omówienie wyników uzyskanych w czasie badań za pomocą autorskich kwestionariuszy. Pracę zamyka zakończenie, w którym znajdują się odpowiedzi na postawione w pracy problemy badawcze, a także wnioski nasuwające się w toku analizy przeprowadzonych badań. Strona |7 8|Strona Rozdział I – UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE 1.1. Definicje upośledzenia umysłowego W XXI w. najczęściej spotykaną definicją upośledzenia umysłowego jest wydana w Podręczniku diagnostyki i statystyki Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychologicznego. funkcjonowania Określa ona „istotnie niższy niż przeciętny ogólny poziom intelektualnego (kryterium A), któremu towarzyszą istotne ograniczenia w funkcjonowaniu przystosowawczym, przynajmniej w zakresie dwu spośród wielu takich sprawności, jak: komunikowanie się słowne porozumiewanie się samoobsługa (troska o siebie) radzenie sobie w obowiązkach domowych, sprawności interpersonalne, korzystanie ze środków zabezpieczenia społecznego, kierowanie sobą, zdolności szkolne, praca, sposoby spędzania wolnego czasu, troska o zdrowie (kryterium B) Niższy poziom funkcjonowania intelektualnego i istotne ograniczenia w zachowaniu przystosowawczym muszą wystąpić przed 18. rokiem życia (kryterium C)” [Sękowska, 1998, s. 216], Dopiero, gdy zaobserwujemy wszystkie trzy kryteria możemy mówić o upośledzeniu. Pod koniec lat 80 wszyscy polscy badacze twierdzili, że niemożliwym jest utworzenie doskonałej definicji. Upośledzenie umysłowe nie stanowi pewnej jednostki chorobowej, a zespół skutków i objawów wynikających zarówno z wrodzonych uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego jak i przebytych chorób [Doroszewska, 1989, s 16], Strona |9 W. Dykcik zwraca uwagę na niedorozwój uczuć wyższych, mniejszą wrażliwość i powinność moralną. Twierdzi, że często u osób z upośledzeniem umysłowym można zaobserwować niestałość emocjonalną, agresywność, impulsywność czy niepokój. Definicję powtarza za Clarke: „...przez niedorozwój umysłowy rozumie się niższą od przeciętnej ogólną sprawność intelektualną, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniami w zakresie: dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania” [Dykcik, 2005, s. 138], W literaturze możemy spotkać się z dwoma terminami ściśle związanymi z upośledzeniem umysłowym – oligofrenią i otępieniem (demencją). „Oligofrenią nazywamy niedorozwój umysłowy od urodzenia dziecka lub najwcześniejszego dzieciństwa; występuje tu zawsze wstrzymanie rozwoju mózgu i wyższych czynności nerwowych, podczas gdy otępienie występuje później, jako osłabienie, rozpad procesów korowych, uszkodzenie czynności umysłowych dotychczas pełnowartościowych” [Grzegorzewska, 1964, s. 17], Podział wprowadzony przez M. Grzegorzewską pozwala rozróżnić osoby upośledzone ze względu na etiologię ich zaburzeń. Mimo wszystko okres rozwojowy dziecka, w którym zostanie zaobserwowane lub pojawi się upośledzenie nie zmienia rokowań. Zarówno oligofrenia, jak i otępienie są wadami nieodwracalnymi, chociaż w pewnym stopniu wyuczalnymi [Doroszewska, 1989, s. 54], 10 | S t r o n a 1.2. Etiologia upośledzeń umysłowych Upośledzenie umysłowe może mieć wiele przyczyn. Dzielimy je ze względu na moment ich wystąpienia i wyróżniamy trzy okresy: prenatalny, natalny i postnatalny. 1.2.1. Czynniki działające w okresie prenatalnym Głównym powodem upośledzeń umysłowych są dziedziczone choroby genetyczne albo uszkodzenia i defekty chromosomów. Choroby genetyczne mogą występować ze względu na tryb dziedziczenia – dominujący lub recesywny, a także występujące trisomie i monosomie chromosomowe powodują zespoły Downa, Klinefeltera, czy Turnera [Doroszewska, 1989, s. 46-48], W czasie ciąży rozwijający się płód jest często nieodporny na czynniki przenikające do cewy nerwowej. Mogą to być przebyte choroby wirusowe tj. różyczka, odra, ospa wietrzna, półpasiec, świnka, ospa prawdziwa, kiła wrodzona i inne. Wpływ na przebieg ciąży mogą mieć także środki farmakologiczne przyjmowane przez matkę np. leki nasenne, a ponadto warunki psychofizyczne matki – niedożywienie, brak witamin, kwasu foliowego lub przeżycia, stosunek do ciąży, stres. Największą wrażliwość na uszkodzenia płód wykazuje od 4 do 12 tygodnia ciąży [tamże]. Wady rozwojowe mózgu mogą być powodem upośledzenia umysłowego. Wpływ na te wady mogą mieć anatomiczne zmiany w budowie (zaniki płatowe, dziurowatość mózgu, mikrogyria, porowatość mózgu, aneucefalia) [tamże]. 1.2.2. Czynniki występujące w okresie natalnym Przyczyną upośledzenia mogą być również czynniki okołoporodowe. Zarówno termin porodu jak i jego przebieg mogą mieć wpływ na rozwój mózgu. w czasie operacji może dojść do fizycznego uszkodzenia mózgoczaszki np. poprzez uciśnięcie i zgniecenie jej kleszczami. w przypadku przedłużającego się porodu może mieć miejsce niedotlenienie mózgu lub zbyt szybka zmiana ciśnienia, jeżeli poród przebiega zbyt szybko [Doroszewska, 1989, s 49] . S t r o n a | 11 1.2.3. postnatalnym Czynniki etiologiczne występujące w okresie Organizm noworodka jest wrażliwy na infekcje i uszkodzenia, ponieważ nie wykształcił jeszcze wszystkich systemów obronnych. Infekcje ośrodkowego układu nerwowego, chociaż dzisiaj prawie całkowicie uleczalne, niegdyś kończyły się zgonem lub upośledzeniem umysłowym. Do takich chorób zaliczymy chociażby zapalenie opon mózgowych. Obecnie przejście takiej choroby kończy się najczęściej, co najwyżej zaburzeniami sensorycznymi. Oprócz chorób wpływ na tempo rozwoju mogą mieć wszelkie urazy mózgowe, a w szczególności naruszenie budowy czaszki i fizyczne uszkodzenia tkanki nerwowej mózgu [Doroszewska, 1989, s. 50]. 1.3. Przegląd typologii upośledzeo umysłowych Rozróżniamy cztery stopnie upośledzenia umysłowego ze względu na iloraz inteligencji. Iloraz inteligencji ( I.I.) obliczamy na podstawie wzoru: wiek umysłowy X 100% = I.I. wiek rozwoju Podstawą kwalifikacji jest skala Wechslera, która przyjmuje, że średni I.I. wynosi 100 przy odchyleniu standardowym 15. Zgodnie z definicją upośledzenie rozumiemy, jako istotnie niższy niż przeciętny poziom funkcjonowania, czyli mniejszy, o co najmniej dwa odchylenia. Stopnie upośledzenia przedstawia poniższa tabela: ILORAZ INTELIGENCJI STOPIEŃ UPOŚLEDZENIA 55-69 Upośledzenie w stopniu lekkim 54-40 Upośledzenie w stopniu umiarkowanym 39-25 Upośledzenie w stopniu znacznym <24 Upośledzenie w stopniu głębokim Tabela 1 Stopnie upośledzenia w skali Wechslera 12 | S t r o n a Możliwe jest także orzeczenie upośledzenia na podstawie testu Termana Merrill, gdzie odchylenie standardowe wynosi 16, a stopnie upośledzenia klasyfikuje się następująco: ILORAZ INTELIGENCJI STOPIEŃ UPOŚLEDZENIA 52-67 Upośledzenie w stopniu lekkim 36-51 Upośledzenie w stopniu umiarkowanym 20-35 Upośledzenie w stopniu znacznym <19 Upośledzenie w stopniu głębokim Tabela 2 Stopnie upośledzenia w sklai Terman - Merrill W niektórych źródłach można spotkać się z klasyfikacją trójstopniową, gdzie stopień umiarkowany jest połączony ze znacznym i nazwany głębszym. Jest to pozostałość po starej trzystopniowej skali i podziale na: idiotyzm, imbecylizm i debilizm [Sękowska, 1998, s. 216-217]. 1.4. Charakterystyka osób z upośledzeniem umysłowym. Dzieci upośledzone w stopniu lekkim charakteryzuje przede wszystkim upośledzona zdolność myślenia abstrakcyjnego oraz nieudolność syntetycznego ujmowania zdobytych wiadomości. Upośledzenie to do momentu pójścia do szkoły trudno rozpoznać, bo zwykle dopiero wtedy pojawiają się: trudności w uczeniu się, trudności w koncentracji uwagi, zachowania impulsywne, niedojrzałość procesów emocjonalnych, zaburzenia w zachowaniu, Procesy myślowe nie przekraczają poziomu 12-letniego dziecka, ale po ukończeniu szkoły zawodowej może pracować [Wyczesany, 1999, s. 32-37]. Dzieci upośledzone w stopniu lekkim możemy podzielić na dwie podgrupy ze względu na charakter. Pierwsza cicha i spokojna, bardzo wrażliwa na kontakty S t r o n a | 13 społeczne. Druga podgrupa stwarza często problemy wychowawcze. Dzieci do niej zaliczane często mają zdiagnozowaną nadpobudliwość psychoruchową, są gadatliwe i niespokojne [Sękowska, 1998, s 222]. Dzieci z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym oraz znacznym odznaczają się poważnymi uszkodzeniami centralnego układu nerwowego. Mowa ich jest agramatyczna, często niewyraźna i bełkotliwa. w myśleniu występują poważne problemy w przyswajaniu pojęć abstrakcyjnych. Zakres pamięci jest wąski, a trwałość bardzo krótka. Uwaga mimowolna ma znaczną przewagę nad dowolną. Rozwój tych dzieci przebiega z dużym opóźnieniem, np. chodzić zaczynają dopiero w wieku 4-5 lat. Nie przejawiają inicjatywy i samodzielności. Z trudem przyswajają sobie podstawowe czynności (np. ubieranie się). Niemniej mogą się ich nauczyć, a ponadto osoby takie po okresie rehabilitacji mogą się zatrudnić w zakładach pracy chronionej czy w warsztatach terapii zajęciowej, gdzie zajmują się np.: tkaniem, szyciem. Dzieci te odczuwają potrzebę bezpieczeństwa i miłości. Potrafią bardzo manifestować swoją sympatię [Wyczesany, 1999, s.38-39]. Dzieci upośledzone w stopniu głębokim mają często defekty narządów zmysłów i ruchu. Można u nich zaobserwować poważne trudności ze zrozumieniem mowy, nie mogą zrozumieć najprostszych poleceń. Można z nimi nawiązać przede wszystkim kontakt emocjonalny. Potrafią opanować najprostsze czynności samoobsługowe i proste prace porządkowe, ale nie są w stanie dbać o bezpieczeństwo i wymagają stałej opieki [Dykcik, 2001, s.150]. Niezależnie od stopnia upośledzenia często spotykamy się z agresją adresowaną zarówno do otoczenia jak i autoagresją. Dzieci upośledzone narażone są na częste stany frustracyjne, które mogą powodować do pobudzenia. Niemożność przeprowadzenia racjonalnej oceny sytuacji powoduje nimi do wyładowania nadmiaru energii na najbliższym otoczeniu. Osoby te często wchodzą w konflikt z prawem, gdyż łatwo je sprowokować tudzież namówić do popełnienia przestępstwa. Osoby upośledzone umysłowo mogą się także różnić aparycją szczególnie w przypadku upośledzeń umiarkowanego, znacznego i głębokiego. Podczas obserwacji można dostrzec pewne anomalie. Są to: nieharmonijna budowa ciała, brak tężyzny fizycznej lub wręcz przeciwnie – problemy z nadwagą [Sękowska, 1998, s. 222-224]. 14 | S t r o n a Rozdział II – KAMPANIA REKLAMOWA 2.1. Kampania społeczna, jako rodzaj kampanii reklamowej „Kampania reklamowa - zespół działań marketingowych, odbywających się w mediach masowych, mających na celu osiągnięcie zakładanego celu marketingowego reklamodawcy.” [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kampania_reklamowa] Kampania reklamowa może przyjąć wiele form. Zaliczamy do nich: outdoor, Internet, prasa, radio, telewizja, ambient. Dodatkowo formy typu outdoor możemy podzielić na billboardy, citilighty, ledy (plazmy), plakaty, siatki, banery. Te formy promocji, które nie mieszczą się w jasno określonych ramach wyżej wymienionych punktów należy zaliczyć do grupy ambient. Należą tam performance uliczne, reklamy na szlabanach przy przejazdach kolejowych (PZU), na opakowaniach do kebabów (Kozienalia 2010), grafitti. Reklama społeczna „są to takie działania marketingowe, które wykorzystują narzędzia reklamowe służące wezwaniu do działania prospołecznego. Są oczywiście różne rodzaje reklam społecznych, jedne służą nagłośnieniu działań organizacji społecznej, inne służą zbieraniu funduszy, a jeszcze inne mają Rysunek 1 Przykład kampanii społecznej United Colors of Benetton nakłonić ludzi do działań społecznych lub dbania o swoje zdrowie i bezpieczeństwo” [Izdebski, s.3]. S t r o n a | 15 Niewątpliwie kampanie społeczne są specyficzną formą reklamy, gdyż nie chcą wypromować ani sprzedać żadnego z produktów, a naprowadzić na pewien tok myślenia. Takie przedsięwzięcia mają za cel pokazać pewien problem, przekazać informację jak wesprzeć daną inicjatywę, zachęcić do Rysunek 2 Przykłąd kampanii społecznej United Colors of Benetton zmiany trybu życia, nakłonić do refleksji. Odstępstwem od reguł kampanii komercyjnych są reklamy marki United Colors of Benetton. Włoski fotograf Oliviero Toscani tworząc kampanie społeczne załącza logo firmy produkującej pulowery. Obok kilka najbardziej znanych reklam UCoB w wykonaniu O. Toscani [O. Toscani, 2002, s. 5-8]. 2.2. Skuteczność kampanii reklamowych Aby dowiedzieć się czy cel kampanii został osiągnięty „po pierwsze należy ocenić, w jakim stopniu przekaz dotarł do naszej grupy docelowej. Możemy porównać grupę, do której dotarł przekaz kampanii oraz grupę, do której przekaz nie dotarł. Bardzo często stosuje się badania przed i po kampanii z zachowaniem tej samej metodologii i na tej podstawie wnioskuje się na temat zmiany poziomu wiedzy, deklaratywnych postaw. Dobrze również odnieść naszą wiedzę do twardych danych statystycznych o ile jest to możliwe, czyli np. ilości wypadków, jeśli kampania dotyczy bezpieczeństwa na drodze. Następnie obserwujemy czy w grupie, do której przekaz dotarł, nastąpiła pozytywna zmiana i na ile nasz komunikat był skuteczny pod względem zastosowanych kanałów komunikacyjnych, czyli tak naprawdę ile osób z naszej grupy docelowej zetknęło się z przekazem kampanii” [Izdebski, s.26]. Na kampanię wpływ ma wiele czynników: 16 | S t r o n a 1. długofalowość kampanii 2. dotarcie do grupy docelowej 3. użyte formy reklamy 4. wiedza badawcza 5. sytuacje losowe W zależności od powyższych wyprodukowana reklama ma większe lub mniejsza szanse dotarcie do grupy docelowej i w przypadku kampanii społecznych zmianę zachowania lub skojarzenia. Kampanie społeczne tym wyróżniają się spośród kampanii reklamowych, że jednokrotna emisja takich reklam nie wprowadzi żadnej zmiany. Im dłużej spotykamy się z daną reklamą i im więcej jej odsłon i rodzajów tym częściej kojarzymy ją w sytuacjach życiowych. Produkowana reklama nie musi być skierowana bezpośrednio do grupy, do której chcemy trafić. Niektóre reklamy o mocnym przekazie Rysunek 3 Piccadilly Circus w Londynie kierowane są do innych grup, aby wywołać dyskusję społeczną (Media Markt – Nie dla idiotów). Istotne jest też znaczenie użytych form reklamy. Reklama prasowa, telewizyjna czy billboard już jest na tyle zakorzeniony w obrazie miasta, że musi mieć mocne akcenty, które zwrócą naszą uwagę. Na zdjęciu wyżej Piccadilly Circus w Londynie – miejsce kojarzone z największą powierzchnią reklamową w Londynie. Zastosowane formy reklamy i dobrana grupa docelowa są uzależnione od wiedzy badawczej, która nie zawsze jest dostępna autorom i zleceniodawcom reklamy. Informacje o grupach często dostarczają badania socjologiczne lub policyjne statystyki (znęcanie się nad dziećmi, wypadki nad wodą, wypadki drogowe). Ostatnim czynnikiem są sytuacje niezależne od twórców np. informacje o bezpiecznym zachowaniu w górach, które będą dostępne w schroniskach gorzej wpłyną na zmianę podejścia, gdy będzie zła pogoda i mniej osób wyruszy na szlak [tamże]. S t r o n a | 17 2.2. Kampania „Niepełnosprawni intelektualnie mogą Cię zarazić, ale tylko pasją” W październiku i listopadzie 2008 roku Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym wyprodukowało filmy w ramach kampanii Niepełnosprawni mogą cię zarazić, ale tylko pasją. Jest to seria 3 filmów pt. „latawiec”, „gitara” i „zakupy”. Filmy były emitowane na telewizyjnych, w Internecie stowarzyszenia oraz na antenach na stronie serwisach typu youtube.com oraz www.kampaniespoleczne.pl Filmy PSOUU to 30 sekundowe spoty reklamowe zawierające identyczną muzykę i blackscreeny. Idea jest taka sama, a do trzech różnych przesłań dobrane zostały trzy różne środki wyrazu. Rysunek 4 plakat promujące kampanię Niepełnosprawni intelektualnie mogę cię zarazić Pierwszy z wymienionych przeze mnie filmów pt. Latawiec opowiada historię chłopca, któremu tytułowa zabawka utknęła w krzakach. Po rysach twarzy niekoniecznie musimy wnioskować, że jest to osoba z upośledzeniem umysłowym. Dołącza do niego dwóch chłopców, którzy pomagają mu uwolnić latawiec i już po chwili wszyscy razem się nim bawią. Głos lektora z offu dodaje: „niepełnosprawni intelektualnie mogą Cię zarazić, ale tylko wiarą w przyjaźń”[źródło: www.psouu.org.pl]. W podobnej konwencji została wykonana druga reklama pt. Zakupy. Główna bohaterka niewątpliwie jest osobą z Zespołem Downa. Idzie obok starszej kobiety, idą w milczeniu. Mijająca je obca osoba wymownie i z pogardą spogląda na nie w końcowej sekwencji ujęć, bohaterka podaje starszej pani siatkę z zakupami, uśmiecha się i żegna poprzez podanie ręki. Głos lektora z offu mówi: „ niepełnosprawni intelektualnie mogą Cię zarazić, ale tylko uśmiechem”[źródło: www.psouu.org.pl]. 18 | S t r o n a Ostatni, trzeci spot jest zatytułowany „Gitara”. Naszym oczom ukazuje się domek w lesie, a przed nim dużo osób. Od razu widźmy bohatera filmik – idzie pewnie nie zwracając uwagi na zamieszanie. Następnie widźmy w ciasnym kadrze głównego bohatera wykonującego dziwne miny i ruchy. Realizator pokazuje uśmiechy innych bohaterów. Kamera oddala się i widźmy, że nasz bohater gra na gitarze, a głos lektora dopełnia sytuacji: „ niepełnosprawni intelektualnie mogą Cię zarazić, ale tylko swoją pasją”. Rysunek 5 plakat promujące kampanię Niepełnosprawni intelektualnie mogę cię zarazić Wszystkie trzy filmy kończy taki sam ekran i wypowiedź lektora: „chcą być potrzebni, daj im szansę”. W październiku 2009 r. kampania została uhonorowana nagrodą Effie Awards 2009 [źródło: www.psouu.org.pl]. Komentarze pod artykułem „Pozytywne zarażanie” prezentującym omawiane reklamy na portalu www.kampaniespoleczne.pl : Justyna 21.09.2008SUUUUUUUUUUUUPER POMYSŁ!!!!!!! Od lat jeżdżę na obozy integracyjne i widzę, że choć dużo się zmieniło wielu ludzi odsuwa się od "niepełnosprawnego intelektualnie".... Ludzie boja się zrozumieć...że nie ma, czego się bać :) Mam nadzieje, że ta kampania sporo zmieni :) trisenna 26.09.2008Wzruszylam sie na tej reklamie... Świetny montaż, świetna muzyka, świetne hasło i przede wszystkim pomyśl! gratulacje dla Twórców:-) Cooller 01.10.2008Przyłączam się do gratulacji i dziękuję. karol Pawlak 02.10.2008Bardzo Dziękuje za ciepłe słowa... Mam nadzieje ża wspólnie bedziemy mogli dalej prowadzić tą kampanię edtv 18.11.2008jestem za S t r o n a | 19 20 | S t r o n a ROZDZIAŁ III - STEREOTYP 3.1 Pojęcie stereotypu Termin „stereotyp” wywodzi się z języka greckiego, (stereos – twardy, stężały, typos – wzorzec, odcisk) w psychologii pierwotnie został zdefiniowany w 1922 roku przez Lippmana, jako „>>obraz umysłowy<<, który pomaga człowiekowi poradzić sobie ze złożonością otoczenia, poprzez upraszczanie środowiska społecznego”. Stereotyp jest generalizacją odnoszącą się do grupy społecznej, w ramach której identyczna charakterystyka zostaje przypisana zasadniczo wszystkim jej członkom, niezależnie od istniejących między nimi różnic. Stereotypy ułatwiają życie w społeczeństwie, upraszczają rzeczywistość, co przy dzisiejszym zróżnicowaniu świata zmniejsza poznawczy wysiłek umysłowy, może jednak być niebezpieczne i prowadzić do fałszowania rzeczywistości i kształtowania się uprzedzeń [Goodman, 1997]. Definicji stereotypu jest wiele, w 1986 zdefiniowany przez socjologów: Hamiona i Troliera, jako „strukturę poznawczą obejmująca wiedzę, przekonania i oczekiwania obserwatora na temat niektórych grup społecznych” [Macrae, 1999, s. 40]. Socjologiczna definicja, na której chciałbym się oprzeć w tej pracy określa „stereotyp, jako strukturę poznawcza, umieszczając go w tym samym w umysłach obserwatorów.” Jej sens ma rozwinięcie, które tłumaczy, że sposoby powstawania stereotypów i ich znaczenie jest inne dla każdej jednostki. Autorzy podkreślają jednak, że większość stereotypów wywodzi się ze społecznego kontekstu. Definicja ta do stereotypów zalicza nie tylko cechy osobowości, ale także cechy fizyczne, postawy, role , zachowania i preferencje jednostek stereotypizowanych. Tą definicję można stosować nie tylko do grup etnicznych czy narodowościowych, ale także do grup dwuosobowych, np. danego małżeństwa, czy danej pary uczniów w klasie. Nie ma znaczenia liczebność grupy [tamże]. S t r o n a | 21 3.2 Powstawanie stereotypu W procesie powstawania stereotypów możemy wyróżnić następujące etapy: A) kategoryzacja B) błąd korespondencji w powstawaniu reprezentacji grupowych C) pozorna korelacja oraz różnicujące spostrzeganie grup. Pierwszym zjawiskiem prowadzącym do pojawienia się stereotypu jest kategoryzacja. Każdy zwraca uwagę na cechy i wartości, które są niecodzienne. Skupiamy się często na rzeczach dla nas odległych i niedostępnych. w momencie, kiedy wyróżnia się jakaś grupa np. niecodziennie ubrane osoby z kaskami natychmiast nadawana jest im jakaś cecha, która pozwala połączyć ich w grupę – jeżdżą motocyklami. Drugi etap wynika z pierwszego – do cech ogólnych dodajemy następne, często nieprawdziwe, zasłyszane z drugiej ręki lub też podpatrzone przez nas. Te kolejne cechy są już bardziej szczegółowe i tu może występować wartościowanie pozytywne lub negatywne. Przeciętnej osobie motocykle kojarzą się z prędkością, więc motocyklistom nadadzą cechę osób łamiących przepisy, innym kojarzą się z mechaniką i dla nich motocyklista to będzie osoba, która zna się na naprawie pojazdów. Etap pozornej korelacji to etap powiązania poszczególnych elementów – większości osób kaski kojarzą się z motocyklami, motocykle z prędkością i garażami. Tak naprawdę mogła to być sportowców uprawiających wspinaczkę lub paintball, ale przez część osób zostaną określeni motocyklistami [Macrae, 1999]. Samo nadawanie cech i skojarzeń poszczególnym grupom i jednostkom do nich zaliczanym nie powodowałoby zainteresowania socjologów i psychologów, gdyby nie efekt negatywnego stereotypizowania i nadawania negatywnych cech osobom postronnym. Osoby w koszuli w kratę kojarzone są z nudnymi matematykami, kobiety z wąskimi ustami – złośliwymi, osoby z rudymi włosami – wredne i nieprawdziwe. Takie wartościowanie w szerszej skali tworzy konflikty społeczne w tej pracy chcę zająć się stereotypem osoby upośledzonej wśród studentów trzech odległych od siebie kierunków studiów. Osoby w wieku około 23 lat mają już ukształtowane poglądy, a upośledzenie umysłowe jest problemem, z którym na pewno nie wszyscy się spotkali, a mimo to mają wyrobione zdanie na ten temat. Obraz grup, do których nie należymy, powstaje często ze źródeł, które stanowią dla nas w pewien sposób autorytet – massmediów, znajomych, rodziny [tamże]. 22 | S t r o n a W powstawaniu stereotypów kluczową rolę odgrywają mechanizmy kulturowe. Tryb życia, wierzenia i zasady moralne istotnie wpływają na określanie cech, jako pozytywne i negatywne. w europejskim kręgu kulturowym pierwszymi osobami, od których uczymy się stereotypów są rodzice, a zaraz za nimi świat kultury z telewizją na czele. Taki proces może zupełnie inaczej przebiegać w krajach arabskich i afrykańskich [tamże]. 3.3 Stereotypizacja Definicję stereotypizacji powtórzę za Marilynn B. Brewer – pojęcie to „odnosić się będzie do roli, jaką stereotypy grupowe odgrywają w spostrzeganiu jednostek kategoryzowanych jako członkowie stereotypizowanej grupy” [Macrae, 1999, s.209-230]. Aby wystąpiła stereotypizacja musimy najpierw posiadać jakieś informacje o danej grupie. Mogą być to informacje, które będziemy mieli z pierwszej ręki, np. oceniać będziemy osoby słabo widzące, bo mamy takiego kolegę, ale możemy też posiadać informacje z dalszych źródeł i oceniać Arabów, bo koleżanka opowiadała nam o swoich wakacjach w Turcji [tamże]. Zjawisko stereotypizacji ma istotny wpływ na życie społeczeństwa. Osoba starsza kojarzona jest z osobą chorą, ciężarna ze zmęczoną, na wózku inwalidzkim z niesamodzielną. Tym grupom osób poświęcamy szczególną uwagę w środkach komunikacji i w przestrzeni miejskiej. Takie przejawy zachowań wynikają tak samo jak stereotypy z naszych wartości, wychowania i ogólnie przyjętych zasad. Stereotypizacja jest ukierunkowana na jednostkę, gdyż to właśnie jednostka jest celem i odbiorcą naszych zachowań, które często wynikają ze stereotypów. Efektem stereotypizacji często jest dyskryminacja, a zdarza się, że dochodzi do delegitymizacji, a nawet eksterminacji grup społecznych – lata 30. w Rzeszy Niemieckiej i stereotyp Żyda – podczłowieka. [Macrae, 1999, 230-250] Punktem pomiędzy stereotypizacją a dyskryminacją są uprzedzenia społeczne. Jeżeli postępujące procesy negatywnego wartościowania są zatrzymane na tym etapie to nie dochodzi do kolejnych jak np. do uprzedzeń rasowych, narodowościowych i etnicznych. S t r o n a | 23 3.4 Sztywność stereotypu Jedną z cech i właściwości stereotypów jest ich sztywność, czyli niepodatność na zmianę. Według Schneidera „prosta obserwacja sugeruje, że stereotypy nie są sztywne”. Dopuszczają one wiele wyjątków i odstępstw. Wystarczy, że zostaną nam przedstawione dane i statystyki, a sami zaprzeczymy stosownym stereotypom. Poniżej przedstawiam cztery wyjątki, powody, dlaczego nie można zmienić stereotypu: 1. Są prawdziwe 2. Są zakorzenione w kulturze i religii 3. Pomagają wzmocnić przeświadczenie o naszej wyższości 4. Są przekonaniami głęboko zapisanymi w strukturach poznawczych [Macrae, 1999, 354-57]. 24 | S t r o n a ROZDZIAŁ IV – METODOLOGICZNE i ORGANIZACJA BADAŃ WŁASNYCH PODSTAWY 4.1 Wyjaśnienie w kontekście literatury i sformułowanie własnych celów badawczych, problemów badawczych i hipotez roboczych Metodologia jest nauką o czynnościach i metodach postępowania, jakie stosuje się w naukach. W pedagogice jest to metodologia badań pedagogicznych [Maszke, 2008, s. 20-40]. Cel wg Maszke (2008, s. 28) to „pożądany stan rzeczy, jaki zamierzamy w wyniku określonego działania osiągnąć”. w odniesieniu do badań naukowych jest nim dostarczenie wiedzy, którą można zweryfikować i dzięki której badacz będzie mógł opisać, zrozumieć i wyjaśnić interesujące go zjawiska i procesy, a także przewidzieć następstwa z nich wynikające. Pilch natomiast pisze, iż „zasadniczym celem poznania naukowego jest zdobycie wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie prostej, o maksymalnej zawartości informacji” [Pilch, 1995, s.7], Celem moich badań jest poznanie wpływu kampanii społecznych na zmianę stereotypu o osobach z upośledzeniem umysłowym. Uszczegółowieniem celu badań jest problem badawczy. „Zakłada się, że problem badawczy to pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi dostarcza badanie. ( z Łobockiego a S. Nowak 1965, s. 214 ), lub jest to „ swoiste pytanie, określające, jakość i rozmiar pewnej niewiedzy” oraz cel i granice pracy naukowej ( J. Pieter, 1967, s. 67 )” Ale nie każde zadane pytanie jest problemem badawczym. Problemem takim jest pytanie, na które odpowiedzi dostarczy badanie naukowe, czyli własny wysiłek włożony do rozwiązania problem [Łobocki, 2004]. Problemy badawcze postawione przeze mnie to: S t r o n a | 25 1. Jakie różnice występują w spostrzeganiu osób z upośledzeniem umysłowym wśród studentów różnych kierunków studiów? 2. Jak kampanie społeczne wpływają na zmianę stereotypu? 3. W jaki sposób postrzegane są kampanie społeczne przez studentów? Hipotezy robocze stanowią próbę odpowiedzi na określone problemy badawcze. Są one, jak pisze Łobocki (2004, s. 26), „świadomie przyjętymi przypuszczeniami czy założeniami, wymagającymi jednak potwierdzenia lub odrzucenia na podstawie przeprowadzonych badań”. W odniesieniu do przedstawionych powyżej problemów badawczych wysunąłem następujące hipotezy robocze: 1) Mogą wystąpić znaczące różnice w postrzeganiu osób z upośledzeniem umysłowym wśród studentów kierunków: pedagogika, filologia polska, fizyka. 2) Kampanie społeczne mogą pozytywnie wpływać na zmianę stereotypu zależnie od poziomy wiedzy odbiorców reklamy. 3) Postrzeganie kampanii społecznych może być uzależnione od kierunku studiów. Studenci kierunków humanistycznych uważają kampanie za potrzebne i wywierające duży wpływ na społeczeństwo wprost przeciwnie do studentów fizyki. 4.2 Metody, techniki i narzędzia badań własnych Warunek konieczny do efektywnego rozwiązania problemów badawczych to odpowiedni dobór sposobów postępowania badawczego. Sposobami tymi są metody i techniki badań. Metoda wg Łobockiego (2004) to ogólnie postulowane sposoby rozwiązania problemu, natomiast technika jest skonkretyzowanym sposobem postępowania badawczego. Jest ona podporządkowana metodom. [Łobocki, 2004] W prezentowanej pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Łobocki definiuje ją jako metodę, „której podstawową funkcją jest gromadzenie informacji 26 | S t r o n a o interesujących badacza problemach w wyniku relacji słownych osób badanych, nazywanych respondentami” [tamże]. Podstawowymi technikami metody sondażu diagnostycznego są ankieta, wywiad i rozmowa [tamże]. W pracy zastosowano technikę badawczą w postaci ankiety. Badania ankietowe polegają na zebraniu informacji poprzez wypełnienie kwestionariuszy, które mają postać wydrukowanego formularza. Zawierają one pytania otwarte lub /i dotyczące pośrednio lub bezpośrednio problemu badawczego [Łobocki, 1999, s.237]. Do realizacji technik służą narzędzia badawcze. w swojej pracy posłużyłem się opracowanymi przeze mnie kwestionariuszami. Pierwszy z nich to kwestionariusz oceny osoby z upośledzeniem umysłowym, składający się z 20 pytań, na które ankietowany mógł odpowiedzieć wybierając jedną z odpowiedzi: TAK/NIE/NIE WIEM. Pytania dotyczyły postaw studentów wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną. Drugi to kwestionariusz zmiany stereotypu. Składa się on także z 20 pytań i ma na celu pozyskanie informacji na temat potrzeb studentów, co do oglądania reklam społecznych i wpływu wspomnianych kampanii na ich postawy. Badany udzielał odpowiedzi na poszczególne pytania, wybierając jedną z odpowiedzi: TAK/NIE/NIE WIEM. 4.3 Charakterystyka grupy badawczej Grupę badawczą stanowiło łącznie 48 studentów trzech wydziałów Uniwersytetu Marii – Curie Skłodowskiej, a dokładnie kierunków: Pedagogika specjalna, Filologia Polska oraz Fizyka. Każdy z tych kierunków reprezentowało 16 studentów III roku. Szczegółowe informacje zawarte są na przedstawionych niżej wykresach. S t r o n a | 27 PŁEĆ MĘZCZYŹNI KOBIETY 33% 67% Wykres 1 Struktura płci ankietowanych STAN CYWILNY ZAMEZNY/ZAMĘŻNA KAWALER/PANNA 8% 92% Wykres 2 Struktura stanu cywilnego ankietowanych 28 | S t r o n a STRUKTURA ZAMIESZKANIA MAŁE MIASTO DUZE MIASTO WIEŚ 8% 50% 42% Wykres 3 Struktura zamieszkania ankietowanych STOSUNEK DO WIARY wierzący, praktykujacy wierzacy niepraktykujacy niewierzacy 6% 38% 56% Wykres 4 Struktura stosunku do wiary ankietowanych S t r o n a | 29 4.4 Organizacja i przebieg badań Badania zostały przeprowadzone w styczniu 2010 roku na trzech wydziałach Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej, a mianowicie na Wydziale Pedagogiki i Psychologii, Matematyki, Fizyki i Informatyki oraz na Wydziale Humanistycznym. w pierwszej kolejności przebadano studentów Pedagogiki specjalnej, następnie Fizyki i jako ostatnich studentów Filologii Polskiej. Za każdym razem badania przebiegały w ten sam sposób. Na początku studenci otrzymywali pierwszy kwestionariusz. Po jego wypełnieniu na projektorze były wyświetlane 3 reklamy, trwające łącznie 90 sekund. Każda z reklam została szczegółowo opisana w rozdziale II. w dalszej kolejności ankietowani otrzymywali do wypełnienia drugi kwestionariusz. Na koniec oba kwestionariusze były zszywane, aby nie pomylić kart poszczególnych badanych. Badanie na każdym z wydziałów trwało około 15 minut. Ankietowani biorący w nim udział wykazywali zainteresowanie przedstawionymi przeze mnie arkuszami. 30 | S t r o n a ROZDZIAŁ V – WYNIKI BADAŃ ANKIETA 1 - Stereotyp osoby upośledzonej wśród badanej grupy studentów: WYNIKI PEDAGODZY Nie mam zdania TAK NIE FIZYCY Nie mam zdania TAK NIE HUMANIŚCI Nie mam zdania TAK NIE OGÓŁEM Nie mam zdania TAK NIE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 16 16 16 16 16 16 15 14 16 14 14 15 15 16 14 14 11 15 13 16 0 0 0 0 0 0 1 2 0 2 2 1 1 0 2 2 5 1 3 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0 1 1 1 0 0 1 0 16 16 15 16 16 16 15 13 16 14 13 14 15 15 13 13 11 15 12 16 14 12 13 14 11 14 16 15 10 12 6 15 14 13 16 14 13 14 13 10 2 4 3 2 5 2 0 1 6 4 10 1 2 3 0 2 3 2 3 6 11 8 12 7 6 7 16 12 8 10 6 9 1 7 9 12 6 6 13 8 3 4 1 7 5 7 0 3 2 2 0 6 13 6 7 2 7 8 0 2 16 15 16 15 16 14 15 16 15 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 0 1 0 1 0 2 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 11 10 3 0 4 14 5 8 0 8 13 0 6 8 12 7 8 8 9 11 4 6 12 16 10 1 11 7 16 8 3 16 10 8 4 9 8 8 7 46 43 45 45 43 44 46 45 41 42 36 46 45 45 46 44 40 45 42 42 2 5 3 3 5 4 2 3 7 6 12 2 3 3 2 4 8 3 6 6 16 19 23 10 6 11 30 18 16 10 15 23 1 14 18 25 13 14 22 17 30 24 22 35 37 33 16 27 25 32 21 23 44 31 28 19 27 31 20 25 Tabela 3 Wyniki ankiety Stereotyp osoby upośledzonej PYTANIE 1 Upośledzony umysłowo to balast dla społeczeństwa STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE NIE ZDANIA 16 100 MAM N % STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 11 69 5 31 3 19 11 69 2 12 N % N % Tabela 4 Upośledzony umysłowo to balast dla społeczeństwa Studenci pedagogiki zgodnie twierdzą, że upośledzeni umysłowo nie są balastem dla społeczeństwa. Zdanie takie utrzymuje się także u 70% studentów filologii polskiej. Zupełnie inną postawę prezentuje grupa studentów fizyki, mianowicie dla 70 % z nich osoby z upośledzeniem stanowią balast dla społeczeństwa. S t r o n a | 31 PYTANIE 2 Upośledzeni umysłowo nie mają poczucia humoru STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE 16 NIE ZDANIA 100 MAM N % STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 8 50 11 69 4 25 5 31 4 25 N % N % Tabela 5 Upośledzeni umysłowo nie mają poczucia humoru Grupa studentów pedagogiki neguje brak poczucia humoru u osób upośledzonych, podczas gdy pozostałe dwie grupy zgadzają się z tym twierdzeniem. PYTANIE 3 Upośledzeni umysłowo są zamknięci w sobie STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 12 75 10 62 NIE 15 94 1 6 6 38 3 19 N % N % NIE ZDANIA MAM N % Tabela 6 Upośledzeni umysłowo są zamknięci w sobie Zarówno studenci fizyki jak i filologii polskiej uważają osoby upośledzone za zamknięte w sobie. Z tym twierdzeniem nie zgadza się natomiast 94% studentów pedagogiki specjalnej. 32 | S t r o n a PYTANIE 4 Upośledzeni umysłowo nie są zdolni do okazywania uczuć STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE 16 NIE ZDANIA 100 MAM N % STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 7 44 3 19 7 44 12 75 2 12 1 6 N % N % Tabela 7 Upośledzeni umysłowo nie są zdolni do okazywania uczuć 73% osób biorących udział w ankiecie nie zgodziło się z twierdzeniem, że osoby z upośledzeniem umysłowym nie są zdolne do okazywania uczuć. Wyjątek stanowią studenci fizyki – w ich przypadku mniej niż połowa studentów zaprzeczyła tej tezie. Tak duży wspólny wynik pozwala stwierdzić, że istnieje stereotyp upośledzonych jako osób wrażliwych i okazujących uczucia. PYTANIE 5 Upośledzony umysłowo może zarazić swoim upośledzeniem STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE NIE ZDANIA 16 100 MAM N % STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 6 38 5 31 5 31 N % 16 100 N % Tabela 8 Upośledzony umysłowo może zarazić swoim upośledzeniem Jak widać po powyższych wynikach, studenci fizyki nie do końca zdają sobie sprawę, że upośledzenie umysłowe nie jest chorobą zakaźną. Studenci pedagogiki i filologii polskiej jednogłośnie wypowiedzieli się, że nie można zarazić się upośledzeniem. Jedynie 30% studentów fizyki podziela ich zdanie, a kolejne 30% nie wypowiedziało się w tym temacie. S t r o n a | 33 PYTANIE 6 Upośledzeni umysłowo lubią krzywdzić innych STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE 16 NIE ZDANIA 100 MAM N % STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 7 44 4 25 7 44 10 63 2 12 2 12 N % N % Tabela 9 Upośledzeni umysłowo lubią krzywdzić innych Krzywdzenie innych nie sprawia przyjemności osobom upośledzonym według 60% studentów filologii polskiej i 45% studentów fizyki. Studenci pedagogiki specjalnej wypowiedzieli się jednogłośnie i w związku z powyższym (60% ogólnych wyników) możemy uznać, że wśród studentów istnieje stereotyp upośledzonego, który nie krzywdzi innych dla przyjemności. PYTANIE 7 Upośledzeni umysłowo nie odczuwają potrzeb seksualnych, są aseksualni STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE NIE ZDANIA STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 16 15 MAM 1 N 14 88 94 1 6 6 1 6 N % % N 100 % Tabela 10 Upośledzeni umysłowo nie odczuwają potrzeb seksualnych, są aseksualni Badane grupy odpowiedziały na to stwierdzenie prawie jednogłośnie – fizycy i poloniści uważają upośledzonych za os. aseksualne, natomiast pedagodzy uważają ich za osoby, które mają potrzeby seksualne. Tak duży rozdźwięk jest zapewne spowodowany brakiem informacji na ten temat. 34 | S t r o n a PYTANIE 8 Upośledzeni umysłowo zaczepiają innych na ulicy STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 12 75 5 31 NIE 13 82 3 19 11 69 MAM 2 12 1 6 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 11 Upośledzeni umysłowo zaczepiają innych na ulicy Z powyższej tabeli wynika, że studenci fizyki czują się zaczepiani przez upośledzonych na ulicach. w większości studenci pedagogiki specjalnej i filologii polskiej nie podzielają tego poglądu. PYTANIE 9 Upośledzony umysłowo to chory psychicznie STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE NIE ZDANIA 16 100 MAM N % STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 8 50 8 50 2 12 7 44 6 38 1 6 N % N % Tabela 12 Upośledzony umysłowo to chory psychicznie Przy tym stwierdzeniu tylko pedagodzy specjalni znają różnice między upośledzeniem, a chorobą psychiczną. Niestety pozostałe dwie grupy w połowie wypowiedziały się, że osoba upośledzona to osoba chora psychicznie. S t r o n a | 35 PYTANIE 10 Upośledzeni umysłowo przynoszą wstyd rodzinie STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK 10 63 88 2 12 MAM 2 12 4 25 N % N % NIE 14 NIE ZDANIA STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 16 100 N % Tabela 13 Upośledzeni umysłowo przynoszą wstyd rodzinie Osoby na studiach humanistycznych nie uważają członka rodziny z upośledziem, jako problemu wstydliwego. Inaczej twierdzą studenci fizyki dla 60% z nich upośledzeni przynoszą rodzinie wstyd. PYTANIE 11 Upośledzeni umysłowo najlepiej czują się między sobą Tabela 14 Upośledzeni umysłowo najlepiej czują się między sobą STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 6 NIE 13 82 NIE ZDANIA 38 MAM 2 12 10 62 N % N % 8 50 8 50 N % To pytanie należy uznać za trudne, gdyż 60% studentów fizyki wybrało odpowiedź – nie mam zdania. Wynika to na pewno z braku wiedzy na temat osób upośledzonych. Studenci filologii polskiej odpowiadali w równym stopniu na tak i nie. Jedynie pedagodzy specjalni uznali, że osoby upośledzone czują się dobrze w różnym środowisku, a grupa upośledzonych nie jest tą wyjątkową, w której czuli by się lepiej niż w pozostałych. 36 | S t r o n a PYTANIE 12 Upośledzeni umysłowo nie posiadają własnych poglądów STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 9 56 13 81 NIE 14 88 6 38 3 19 6 1 6 % N % N % NIE ZDANIA MAM 1 N Tabela 15 Upośledzeni umysłowo nie posiadają własnych poglądów Niestety po raz kolejny okazuje się, że studenci fizyki ii filologii polskiej mają błędne przekonanie na temat upośledzonych wynikające z braku informacji na ten temat. Prawie 60% badanych na wydziale Matematyki Fizyki i Informatyki oraz 80% z wydziału Humanistycznego uważa, że osoby upośledzone nie posiadają własnych poglądów. Wśród pedagogów tylko 6% badanych wyraża takie przekonanie. PYTANIE 13 Upośledzeni umysłowo są małomówni STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE NIE ZDANIA 15 MAM 1 N STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 1 6 94 13 82 6 2 12 % N % 16 100 N % Tabela 16 Upośledzeni umysłowo są małomówni Pytanie 13 jest kolejnym jednoznacznie obrazującym stereotyp osoby z upośledzeniem umysłowym wśród studentów UMCS – ponad 90% badanych stwierdziło, że upośledzeni umysłowo nie są małomówni. S t r o n a | 37 PYTANIE 14 Upośledzeni umysłowo są nieufni STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 7 44 6 38 NIE 15 94 6 38 10 62 3 18 N % N % NIE ZDANIA MAM N % Tabela 17 Upośledzeni umysłowo są nieufni Inaczej jest w przypadku nieufności. Prawie połowa humanistów i fizyków uważa osoby z upośledzeniem za nieufne. Pedagodzy prawie jednogłośnie zaprzeczyli temu stwierdzeniu. PYTANIE 15 Upośledzeni umysłowo są samotni STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 9 56 NIE 13 82 7 44 NIE ZDANIA MAM 2 12 N % N % 8 50 8 50 N % Tabela 18 Upośledzeni umysłowo są samotni 60% ogółu nie uważa upośledzonych za osoby samotne. Połowa ankietowanych studentów filologii nie ma zdania na ten temat, a większość fizyków niestety zgadza się z tym twierdzeniem. 38 | S t r o n a PYTANIE 16 Upośledzeni umysłowo są dziecinni STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 12 76 12 75 NIE 13 82 2 12 4 25 MAM 2 12 2 12 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 19 Upośledzeni umysłowo są dziecinni Upośledzeni są uważani za osoby dziecinne przez ¾ studentów fizyki i filologii polskiej. Pedagodzy specjalni, którzy mają doświadczenie w kontaktach z takimi osobami odpowiedzieli, w 80%, że osoby z upośledzeniem nie są dziecinne. PYTANIE 17 Upośledzeni umysłowo są nieszczęśliwi STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE NIE ZDANIA STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 6 38 7 44 69 7 44 9 56 MAM 5 31 3 18 N % N % N % 11 Tabela 20 Upośledzeni umysłowo są nieszczęśliwi Niecałe 20% ogółu badanej grupy nie ma zdania na temat poziomu szczęścia osób z upośledzeniem umysłowym. Około połowa studentów fizyki i filologii polskiej, a także 70% studentów pedagogiki specjalnej uważa upośledzonych za osoby szczęśliwe. S t r o n a | 39 PYTANIE 18 Upośledzeni umysłowo są leniwi STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE 15 NIE ZDANIA MAM 1 N STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 6 38 15 94 94 8 50 6 2 12 1 6 % N % N % Tabela 21 Upośledzeni umysłowo są leniwi Znaczna część studentów pedagogiki specjalnej jest zdania, iż osoby upośledzone umysłowo nie są leniwe, 50% studentów fizyki podziela ich zdanie. Grupa studentów filologii polskiej zgodnie stwierdziła, że jedna z cech charakteru osób z upośledzeniem jest lenistwo. PYTANIE 19 Upośledzeni umysłowo są uparci STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 13 82 15 95 NIE 12 75 NIE ZDANIA MAM 3 19 3 18 1 6 N % N % N % Tabela 22 Upośledzeni umysłowo są uparci Zarówno studenci fizyki, jak i filologii polskiej uważają osoby z upośledzeniem za uparte. w inny postrzegają to studenci pedagogiki specjalnej – ich zdaniem nie należy zgadzać się z twierdzeniem żem osoby upośledzone są uparte. 40 | S t r o n a PYTANIE 20 Upośledzeni umysłowo są agresywni STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE NIE ZDANIA 16 100 MAM N % STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 7 44 9 56 5 31 7 44 4 25 N % N % Tabela 23 Upośledzeni umysłowo są agresywni Studenci pedagogiki specjalnej jednogłośnie zaprzeczyli stwierdzeniu, że osoby upośledzone umysłowo są agresywne. Wśród pozostałych grup wyniki oscylują ok. 50% przy odpowiedziach TAK/NIE. S t r o n a | 41 42 | S t r o n a ANKIETA 2 – potrzeba zmiany stereotypu WYNIKI PEDAGODZY Nie mam zdania TAK NIE FIZYCY Nie mam zdania TAK NIE HUMANIŚCI Nie mam zdania TAK NIE OGÓŁEM Nie mam zdania TAK NIE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 16 16 16 15 13 12 16 15 10 15 16 14 6 12 12 15 16 14 16 14 0 0 0 1 3 4 0 1 6 1 0 2 10 4 4 1 0 2 0 2 16 11 16 11 1 6 16 0 0 1 1 2 2 5 8 0 1 9 0 6 0 5 0 4 12 6 0 15 10 14 15 12 4 7 4 15 15 5 16 8 12 13 15 16 14 14 15 13 11 15 12 15 14 12 11 16 8 13 15 14 4 3 1 0 2 2 1 3 5 1 4 1 2 4 5 0 8 3 1 2 7 8 10 10 7 7 9 11 9 9 8 6 1 5 5 11 6 5 5 5 5 5 5 6 7 7 6 2 2 6 4 9 13 7 6 5 2 8 10 9 15 15 16 16 15 16 16 16 11 16 16 16 12 15 16 16 16 14 16 15 1 1 0 0 1 0 0 0 5 0 0 0 4 1 0 0 0 2 0 1 15 13 16 15 13 2 16 2 1 1 0 14 6 12 2 1 0 9 0 11 0 2 0 1 2 14 0 14 10 15 16 2 6 3 14 15 16 5 16 4 43 44 47 47 42 42 47 44 32 46 44 45 32 39 39 47 40 41 47 43 5 4 1 1 6 6 1 4 16 2 4 3 16 9 9 1 8 7 1 5 38 32 42 36 21 15 41 13 10 11 9 22 9 22 15 12 7 23 5 22 5 12 5 11 21 27 6 31 22 35 35 23 23 17 24 35 33 18 42 21 Tabela 24 Ankieta Potrzeba zmiany stereotypu PYTANIE 1 Uważam, że kampanie społeczne są potrzebne. TAK STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 16 7 45 15 94 5 31 4 25 1 6 N % N % 100 NIE NIE ZDANIA MAM N % Tabela 25 Uważam, że kampanie społeczne są potrzebne. Studenci pedagogiki specjalnej są zadania, iż kampanie społeczne są jak najbardziej potrzebne i wywierają pozytywny wpływ na społeczeństwo, podobnie wypowiadają się studenci filologii polskiej. Więcej niż połowa studentów fizyki uważa kampanie społeczne za niepotrzebne i w żaden sposób niewpływające na ogół populacji. S t r o n a | 43 PYTANIE 2 Dzięki tym filmom zauważyłem, że osoby z upośledzeniem umysłowym powinienem traktować jak pełnoprawnych członków społeczeństwa. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 11 69 8 50 13 82 NIE 5 31 5 31 2 12 3 19 1 6 N % N % NIE ZDANIA MAM N % Tabela 26 Dzięki tym filmom zauważyłem, że osoby z upośledzeniem umysłowym powinienem traktować jak pełnoprawnych członków społeczeństwa. Prawie 70% grupy studentów pedagogiki specjalnej twierdzi, iż zaprezentowane filmy mają oddźwięk pozytywny i wpłynęły na sposób postrzegania osób upośledzonych, jako pełnosprawnych członków społeczeństwa. Podobnie uważa 50% studentów fizyki, którzy zostali objęci badaniem, ale też 20% z tej grupy nie ma zdania na ten temat. Projekcja filmów miała największy wpływ na studentów filologii polskiej, z których aż 80% dostrzegło osoby z upośledzeniem umysłowym, jako pełnosprawnych członków społeczeństwa. PYTANIE 3 Filmy zrobiły na mnie pozytywne wrażenie. TAK STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 16 10 63 5 31 1 6 N % 100 NIE NIE ZDANIA MAM N % 16 100 N % Tabela 27Filmy zrobiły na mnie pozytywne wrażenie. Zarówno na studentach pedagogiki specjalnej jak i filologii polskiej filmy z osobami upośledzonymi w roli głównej wywarły pozytywne wrażenie. 30% Grupy studentów fizyki jest negatywne nastawiona do zaprezentowanych filmów. 44 | S t r o n a PYTANIE 4 Uważam, że kampanie społeczne mogą mieć wpływ na zmianę mojego zdania na temat osób niepełnosprawnych. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 11 69 10 62 13 82 NIE 4 25 6 38 2 12 1 6 N % NIE ZDANIA MAM 1 N 6 % N % Tabela 28 Uważam, że kampanie społeczne mogą mieć wpływ na zmianę mojego zdania na temat osób niepełnosprawnych. 75% wszystkich ankietowanych uważa, iż reklamy społeczne wywierają istotny wpływ na zmianę zdania i stereotypu o osobach niepełnosprawnych. Pozostała część badanych przyznała, że wyświetlone kampanie nie zwróciły ich szczególnej uwagi. PYTANIE 5 Po obejrzeniu tych filmów zmieni się moje podejście do osób z upośledzeniem umysłowym. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 7 44 13 82 NIE 12 75 7 44 2 12 MAM 3 19 2 12 1 6 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 29 Po obejrzeniu tych filmów zmieni się moje podejście do osób z upośledzeniem umysłowym. Jedynie 6% grupy składającej się ze studentów pedagogiki specjalnej deklaruje zmianę swojego podejścia do osób upośledzonych po obejrzeniu filmów. Należy zwrócić uwagę, co wykazałem w poprzedniej ankiecie, że zarówno ich podejście jak i stereotyp na temat osób z upośledzeniem były wzorowe. Mniej niż połowa studentów fizyki i większość studentów filologii polskiej chce zmienić swoje podejście po projekcji omawianych reklam społecznych. S t r o n a | 45 PYTANIE 6 Ciężko jest zmienić jakiś stereotyp – moje opinie o osobach upośledzonych są takie jak przed obejrzeniem filmu. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 6 38 7 44 2 12 NIE 6 38 7 44 14 88 MAM 4 25 2 12 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 30 Ciężko jest zmienić jakiś stereotyp – moje opinie o osobach upośledzonych są takie jak przed obejrzeniem filmu. Pytanie 6 miało na celu zmierzenie możliwości zmiany stereotypu o ile zachodzi taka potrzeba. Studenci filologii polskiej przyznali, że zmieniło się ich zdanie na temat upośledzonych po projekcji filmów reklamowych. Należy zwrócić uwagę, iż zdanie zarówno humanistów jak i studentów fizyki na temat osób z upośledzeniem umysłowym często było mylne. Pedagodzy niechętnie wypowiedzieli się o zmianie zdania, co można wytłumaczyć ich doświadczeniem w kontaktach z opisywanymi osobami, a także bardzo dobrą znajomością charakterystyki upośledzonych. PYTANIE 7 Takie filmy są potrzebne, aby docierać do osób, które nie miały kontaktu z upośledzonymi. TAK STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 16 9 56 6 38 1 6 N % 100 NIE NIE ZDANIA MAM N % 16 100 N % Tabela 31 Takie filmy są potrzebne, aby docierać do osób, które nie miały kontaktu z upośledzonymi. 46 | S t r o n a W pytaniu o zapotrzebowanie na reklamy społeczne studenci pedagogiki specjalnej i filologii polskiej jednogłośnie wypowiedzieli się, że tego typu filmy pozwalają docierać do osób niemających wcześniej kontaktu z upośledzonymi umysłowo. Do tej opinii dołączyła się ponad połowa studentów fizyki. PYTANIE 8 Nie zaprzyjaźniłbym się z osobą upośledzoną. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE 15 NIE ZDANIA MAM 1 N STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 11 69 2 12 94 2 12 14 88 6 3 19 % N % N % Tabela 32 Nie zaprzyjaźniłbym się z osobą upośledzoną. Emisja filmów nie wpłynęła znacząco na zdanie studentów fizyki. Po projekcji 70% z nich uważa, że nie mogliby się zaprzyjaźnić z osobą upośledzoną umysłowo. Zupełnie inną postawę prezentują studenci pedagogiki specjalnej i filologii polskiej, którzy nie widzą problemu z posiadaniu przyjaciela z upośledzeniem umysłowym. S t r o n a | 47 PYTANIE 9 Osoby upośledzone zarażają śmiechem, a nie uśmiechem. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE 9 56 1 6 62 2 12 10 62 MAM 6 38 5 32 5 32 N % N % N % 10 NIE ZDANIA STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ Tabela 33 Osoby upośledzone zarażają śmiechem, a nie uśmiechem. Treść pytania nawiązuje do cyklu filmów prezentowanych w czasie badania. Powyższe wyniki prezentują, iż 2/3 studentów pedagogiki specjalnej i filologii polskiej odebrało reklamę zgodnie z założeniami twórców i zrozumiało przekaz. Być może sformułowanie pytania nie było całkowicie jasne, gdyż 1/3 ankietowanych wybrała odpowiedź „nie mam zdania”. PYTANIE 10 Moim zdaniem nie można zmienić złego stereotypu o osobach upośledzonych poprzez takie filmy. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 9 56 1 6 NIE 14 88 6 38 15 94 6 1 6 % N % N % NIE ZDANIA MAM 1 N Tabela 34 Moim zdaniem nie można zmienić złego stereotypu o osobach upośledzonych poprzez takie filmy. Jak widać w powyższej tabeli, ciężko jest przekonać fizyków do zmiany zdania. Ponad połowa z nich uważa, że filmy i reklamy społeczne nie są w stanie zmienić stereotypu o osobach upośledzonych. Studenci kierunków humanistycznych wykazali się podatnością na dyskusję i zmianę zdania, uważają, że takie filmy zdecydowanie pomagają zmienić stereotyp. 48 | S t r o n a PYTANIE 11 Osoby upośledzone nie powinny być pokazywane w filmach i na plakatach. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 8 50 NIE 15 94 4 25 4 25 N % NIE ZDANIA MAM N % 16 100 N % Tabela 35 Osoby upośledzone nie powinny być pokazywane w filmach i na plakatach. w większości Badanym (73%) nie przeszkadza wizerunek osób upośledzonych w mediach. Wyjątek stanowią studenci fizyki, aż połowa z nich twierdzi, że osoby z upośledzaniem nie powinny być pokazywane w filmach i na plakatach. PYTANIE 12 Po projekcji filmów poszukam w Internecie informacji na temat upośledzenia. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 2 12 6 38 14 88 NIE 12 75 9 56 2 12 MAM 2 12 1 6 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 36 Po projekcji filmów poszukam w Internecie informacji na temat upośledzenia. Odpowiadając na pytanie 12 studenci wypowiedzieli się odmiennie. 88% studentów filologii polskiej zadeklarowało chęć poszukiwania informacji o upośledzeniu w Internecie. Przeciwstawną postawę zaprezentowali studenci pedagogiki specjalnej i fizyki. 75% Badanych z pierwszej grupy i 56% z drugiej nie zamierza szukać wspomnianych informacji. S t r o n a | 49 PYTANIE 13 Myślę, że mógłbym się zaprzyjaźnić z osobą upośledzoną, chociaż wcześniej wydawało mi się to niemożliwe. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 2 12 1 6 6 38 NIE 4 25 13 82 6 38 MAM 10 63 2 12 4 25 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 37 Myślę, że mógłbym się zaprzyjaźnić z osobą upośledzoną, chociaż wcześniej wydawało mi się to niemożliwe. Pytanie numer 13 wywołało niezrozumienie w grupie studentów pedagogiki specjalnej, gdyż oni mieli największy kontakt z osobami upośledzonymi. Aż 10 badanych z tej grupy wybrało odpowiedź NIE MAM ZDANIA. Podobnie zachowała się grupa studentów filologii polskiej – 25% badanych z tej grupy wstrzymało się od wyrażenia opinii. Jedynie studenci fizyki jasno przedstawili swoje zdanie, mimo wszystko nie chcą się zaprzyjaźnić z osobami upośledzonymi. PYTANIE 14 Jestem zainteresowany wolontariatem i pomocą osobom upośledzonym, chociaż wcześniej o tym nie myślałem. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 5 31 5 31 12 75 NIE 7 44 7 44 3 19 MAM 4 25 4 25 1 6 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 38 Jestem zainteresowany wolontariatem i pomocą osobom upośledzonym, chociaż wcześniej o tym nie myślałem. 50 | S t r o n a Pytanie numer 14 było skierowane głównie do grup studentów fizyki i filologii polskiej, gdyż znaczna cześć na kierunku pedagogika specjalna ma doświadczenie zarówno w wolontariacie jak i pomocy osobom z upośledzeniem. Studenci fizyki nie wypowiedzieli się konkretnie na to pytanie – żadna z odpowiedzi nie miała więcej niż 50%, natomiast żacy na kierunku filologia polska w znacznym stopniu (75%) zadeklarowali zainteresowanie wolontariatem. PYTANIE 15 Jestem oburzony stwierdzeniem, że osoby upośledzone zarażają. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 8 50 5 31 2 12 NIE 4 25 6 38 14 88 MAM 4 25 5 31 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 39 Jestem oburzony stwierdzeniem, że osoby upośledzone zarażają. Połowa spośród studentów pedagogiki specjalnej jest oburzona stwierdzeniem, że osoby upośledzone mogą zarazić, a 25% z nich nie ma zdania na ten temat. Aż 88% studentów filologii polskiej nie zgadza się z tym twierdzeniem, tak jak i prawie 40% studentów fizyki, wśród których 30% nie zajęło żadnego stanowiska w danym temacie. S t r o n a | 51 PYTANIE 16 Drażni mnie pokazywanie ludzkich problemów w mediach. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 11 NIE 15 NIE ZDANIA MAM 1 N 69 94 6 5 31 % N % 1 6 15 94 N % Tabela 40 Drażni mnie pokazywanie ludzkich problemów w mediach. Studentów fizyki najbardziej spośród trzech badanych grup drażni pokazywanie ludzkich problemów w mediach, żaden z tej grupy badanych nie zaprzeczył danemu stwierdzeniu. 94% spośród studentów pedagogiki specjalnej uważaj twierdzenie za nieprawdziwe, a pozostałe 6% nie ma zdania na ten temat. Większość studentów filologii polskiej uważa podobnie jak studenci pedagogiki specjalnej. PYTANIE 17 Uważam, że kampanii społecznych jest obecnie za dużo. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 1 6 6 38 NIE 15 94 2 12 8 50 N % NIE ZDANIA MAM N % 16 100 N % Tabela 41 Uważam, że kampanii społecznych jest obecnie za dużo. Wszyscy spośród grupy studentów filologii polskiej zgodnie zaprzeczają twierdzeniu, iż kampanii społecznych jest obecnie zbyt dużo, podobnie uważają studenci pedagogiki specjalnej. Prawie 40% studentów fizyki zgadza się z podanym stwierdzeniem i aż połowa z nich nie ma zadania na ten temat. 52 | S t r o n a PYTANIE 18 Kontakt z ludźmi łatwiej może zmienić stereotyp niż reklamy w telewizji. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 9 57 5 31 9 57 NIE 5 31 8 50 5 31 MAM 2 12 3 19 2 12 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 42 Kontakt z ludźmi łatwiej może zmienić stereotyp niż reklamy w telewizji. Prawie 60% studentów pedagogiki specjalnej i tyle samo studentów filologii polskiej są zdania, iż kontakt z ludźmi łatwiej można zmienić stereotyp niż reklamy w telewizji, a ponad 10% badanych z danych grup nie ma zdania na ten temat. Połowa studentów fizyki nie zgadza się z podanym twierdzeniem i aż 20% nie potrafi określić swojego stanowiska. PYTANIE 19 Uważam, że takie reklamy nie są potrzebne w telewizji. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ TAK NIE NIE ZDANIA 16 100 MAM N % STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ 5 31 10 63 1 6 N % 16 100 N % Tabela 43 Uważam, że takie reklamy nie są potrzebne w telewizji. Wszyscy spośród studentów pedagogiki jak i filologii polskiej jest zdania, że twierdzenie, iż zaprezentowane reklamy nie są potrzebne w telewizji jest błędne. 30% studentów fizyki zgadza się z danym zdaniem, a 6% nie ma zdania na podany temat. S t r o n a | 53 PYTANIE 20 Dzięki filmom łatwiej będzie mi zrozumieć osoby upośledzone. STUDENCI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ STUDENCI FIZYKI STUDENCI FILOLOGII POLSKIEJ TAK 6 38 5 31 11 69 NIE 8 50 9 57 4 25 MAM 2 12 2 12 1 6 N % N % N % NIE ZDANIA Tabela 44 Dzięki filmom łatwiej będzie mi zrozumieć osoby upośledzone. Około 40% grupy studentów pedagogiki specjalnej uważa, że łatwiej im będzie zrozumieć osoby upośledzone dzięki filmom. Tego samego zdania jest 70% studentów filologii polskiej i jedynie 30% studentów fizyki. Prawie 60% studentów fizyki zaprzecza temu stwierdzeniu. 54 | S t r o n a Zakończenie Kampanie reklamowe towarzyszą nam na każdym kroku. Niektóre z nich ukierunkowane są na zmianę opinii panującej wśród społeczeństwa i są to kampanie społeczne. Celem niniejszej pracy było wykazanie wpływu kampanii społecznych na zmianę stereotypu. Miało ona za zadanie również sprawdzić jak bardzo podatne są różne grupy studentów na filmy reklamowe. Badania przebiegały w formie kwestionariusza ankiet i prowadzone były w trzech różnych grupach studentów. Jako grupa porównawcza przyjęci zostali studenci pedagogiki specjalnej ze specjalnością z oligofrenopedagogiki. Są to osoby mają doświadczenie w pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną, jako wolontariusze i praktykanci. Pozostałe grupy to studenci fizyki i filologii polskiej. W niniejszej pracy postawiono następujące problemy badawcze: 1. Jakie różnice występują w spostrzeganiu osób z upośledzeniem umysłowym wśród studentów różnych kierunków studiów? 2. Jak kampanie społeczne wpływają na zmianę stereotypu ? 3. W jaki sposób postrzegane są kampanie społeczne przez studentów? Z przeprowadzonych badań wynika, iż wystąpiły znaczne różnice w postrzeganiu osób z upośledzeniem umysłowym. Grupa porównawcza miała wyrobione i prawdziwe zdanie na temat upośledzeń, ponad 90% odpowiedzi studentów pedagogiki specjalnej poprawnie określa osoby z upośledzeniem umysłowym. w grupie studentów fizyki aż 20% odpowiedzi to NIE MAM ZDANIA. Jedynie 25% odpowiedzi wyraża poprawny obraz niepełnosprawnych. Wśród badanej grupy studentów filologii polskiej 55% ankietowanych przejawia poprawny wizerunek osób z upośledzeniem umysłowym. Wśród osób z grupy porównawczej nie oczekiwano żadnej zmiany stereotypu. Wśród studentów filologii polskiej 82% wyraziło przekonanie, że zmieni się ich podejście do osób z upośledzeniem umysłowym, a 88% zadeklarowało chęć S t r o n a | 55 poszukiwania w Internecie informacji na temat upośledzeń. Grupa studentów fizyki jest niezainteresowana tą tematyką. 82% badanych uważa, iż kampanie społeczne są potrzebne, chociaż po projekcji filmów 70% studentów fizyki uważa, że nie zaprzyjaźniłoby się z osobą upośledzoną. Wpływ na skuteczność kampanii ma m.in. długofalowość jej stosowania. Zapewne regularne wyświetlanie filmów i wielokrotne badania dałyby zupełnie inny efekt. Nie jest możliwa zmiana stereotypu na jakikolwiek temat w ciągu półtorej minuty, ale wyniki przeprowadzonych badań są zadowalające i prezentują, że niektóre grupy studentów są bardziej podatne na tworzenie i zmienianie stereotypów niż inne. 56 | S t r o n a Bibliografia 1. Brewer M.B.: Kiedy stereotypy powodują stereo typizację: wpływ stereotypów na spostrzeganie osób [w:] Macrae C. N., Stangor Ch., Hewstone M., Stereotypy i uprzedzenia, Gdańsk 1999 2. Doroszewska I., Pedagogika specjalna tom II, Wrocław 1989 3. Dovildo J.F., J.C. Brightom, B.T. Johnson, S.L. Gaertner: Stereotypizacja, uprzedzenia i dyskryminacja: spojrzenie z innej perspektywy [w:] Macrae C. N., Stangor Ch., Hewstone M., Stereotypy i uprzedzenia, Gdańsk 1999 4. Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Wydawnictwo Adama Mickiewicza, Poznań 2001 5. Goodman N., Wstęp do socjologii, Poznań 1997 6. Grzegorzewska M. Pedagogika specjalna PIPS Warszawa, 1964 7. Izdebski M.: Reklama społeczna: kreacja a skuteczność. 8. Łobocki M.: Metody i techniki badań pedagogicznych. Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków 2004 9. Łobocki M.: Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, IMPULS, Kraków 2001 10. Mackie D,M,, D.L. Hamilton, J. Susskind. F. Rosselli: Społeczno – psychologiczne podstawy powstawania stereotypów [w:] Macrae C. N., Stangor Ch., Hewstone M., Stereotypy i uprzedzenia, Gdańsk 1999 11. Maszke A. W., Metody i techniki badań pedagogicznych, 2008. 12. Oliviero Toscani: Reklama uśmiechnięte ścierwo, Delta, Warszawa 2002 13. Pieter J.: Ogólna metodologia pracy naukowej. Ossolineum, Wrocław 1967 14. Pilch T., Bauman T.: Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 1995 15. Schneider D.J.: Współczesne badania nad stereotypami: niedokończone zadanie [w:] Macrae C. N., Stangor Ch., Hewstone M., Stereotypy i uprzedzenia, Gdańsk 1999 16. Skorny Z.: Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki : przewodnik metodologiczny dla studiujących i Pedagogiczne, Warszawa 1984. nauczycieli. Wydawnictwo Szkolne 17. Sękowska Z., Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Warszawa 1998 18. Wyczesany J., Pedagogika upośledzonych umysłowo, Kraków 1999 19. http://pl.wikipedia.org/wiki/Kampania_reklamowa 20. http://kampaniespoleczne.pl/kampanie,340,pozytywne_zarazanie 21. http://psouu.org.pl/media-kampanie Spis tabel Tabela 1 Stopnie upośledzenia w skali Wechslera ......................................................... 12 Tabela 2 Stopnie upośledzenia w sklai Terman - Merrill ............................................... 13 Tabela 3 Wyniki ankiety Stereotyp osoby upośledzonej ................................................ 31 Tabela 4 Upośledzony umysłowo to balast dla społeczeństwa ...................................... 31 Tabela 5 Upośledzeni umysłowo nie mają poczucia humoru ......................................... 32 Tabela 6 Upośledzeni umysłowo są zamknięci w sobie ................................................ 32 Tabela 7 Upośledzeni umysłowo nie są zdolni do okazywania uczuć ........................... 33 Tabela 8 Upośledzony umysłowo może zarazić swoim upośledzeniem ........................ 33 Tabela 9 Upośledzeni umysłowo lubią krzywdzić innych ............................................. 34 Tabela 10 Upośledzeni umysłowo nie odczuwają potrzeb seksualnych, są aseksualni . 34 Tabela 11 Upośledzeni umysłowo zaczepiają innych na ulicy....................................... 35 Tabela 12 Upośledzony umysłowo to chory psychicznie ............................................... 35 Tabela 13 Upośledzeni umysłowo przynoszą wstyd rodzinie ........................................ 36 Tabela 14 Upośledzeni umysłowo najlepiej czują się między sobą ............................... 36 Tabela 15 Upośledzeni umysłowo nie posiadają własnych poglądów ........................... 37 Tabela 16 Upośledzeni umysłowo są małomówni ......................................................... 37 Tabela 17 Upośledzeni umysłowo są nieufni ................................................................. 38 Tabela 18 Upośledzeni umysłowo są samotni ................................................................ 38 Tabela 19 Upośledzeni umysłowo są dziecinni .............................................................. 39 Tabela 20 Upośledzeni umysłowo są nieszczęśliwi ....................................................... 39 Tabela 21 Upośledzeni umysłowo są leniwi................................................................... 40 Tabela 22 Upośledzeni umysłowo są uparci ................................................................... 40 Tabela 23 Upośledzeni umysłowo są agresywni ............................................................ 41 Tabela 24 Ankieta Potrzeba zmiany stereotypu ............................................................. 43 Tabela 25 Uważam, że kampanie społeczne są potrzebne. ............................................ 43 Tabela 26 Dzięki tym filmom zauważyłem, że osoby z upośledzeniem umysłowym powinienem traktować jak pełnoprawnych członków społeczeństwa. ........................... 44 Tabela 27Filmy zrobiły na mnie pozytywne wrażenie. .................................................. 44 Tabela 28 Uważam, że kampanie społeczne mogą mieć wpływ na zmianę mojego zdania na temat osób niepełnosprawnych. ...................................................................... 45 Tabela 29 Po obejrzeniu tych filmów zmieni się moje podejście do osób z upośledzeniem umysłowym. ........................................................................................... 45 Tabela 30 Ciężko jest zmienić jakiś stereotyp – moje opinie o osobach upośledzonych są takie jak przed obejrzeniem filmu. ............................................................................. 46 Tabela 31 Takie filmy są potrzebne, aby docierać do osób, które nie miały kontaktu z upośledzonymi. ............................................................................................................... 46 Tabela 32 Nie zaprzyjaźniłbym się z osobą upośledzoną............................................... 47 Tabela 33 Osoby upośledzone zarażają śmiechem, a nie uśmiechem. ........................... 48 Tabela 34 Moim zdaniem nie można zmienić złego stereotypu o osobach upośledzonych poprzez takie filmy. ............................................................................... 48 Tabela 35 Osoby upośledzone nie powinny być pokazywane w filmach i na plakatach. ........................................................................................................................................ 49 Tabela 36 Po projekcji filmów poszukam w Internecie informacji na temat upośledzenia.................................................................................................................... 49 Tabela 37 Myślę, że mógłbym się zaprzyjaźnić z osobą upośledzoną, chociaż wcześniej wydawało mi się to niemożliwe...................................................................................... 50 Tabela 38 Jestem zainteresowany wolontariatem i pomocą osobom upośledzonym, chociaż wcześniej o tym nie myślałem. .......................................................................... 50 Tabela 39 Jestem oburzony stwierdzeniem, że osoby upośledzone zarażają. ................ 51 Tabela 40 Drażni mnie pokazywanie ludzkich problemów w mediach. ........................ 52 Tabela 41 Uważam, że kampanii społecznych jest obecnie za dużo. ............................. 52 Tabela 42 Kontakt z ludźmi łatwiej może zmienić stereotyp niż reklamy w telewizji. . 53 Tabela 43 Uważam, że takie reklamy nie są potrzebne w telewizji. .............................. 53 Tabela 44 Dzięki filmom łatwiej będzie mi zrozumieć osoby upośledzone. .................. 54 Spis wykresów Wykres 1 Struktura płci ankietowanych ......................................................................... 28 Wykres 2 Struktura stanu cywilnego ankietowanych ..................................................... 28 Wykres 3 Struktura zamieszkania ankietowanych .......................................................... 29 Wykres 4 Struktura stosunku do wiary ankietowanych .................................................. 29 Spis rysunków Rysunek 1 Przykład kampanii społecznej United Colors of Benetton............................ 15 Rysunek 2 Przykłąd kampanii społecznej United Colors of Benetton............................ 16 Rysunek 3 Piccadilly Circus w Londynie ....................................................................... 17 Rysunek 4 plakat promujące kampanię Niepełnosprawni intelektualnie mogę cię zarazić ......................................................................................................................................... 18 Rysunek 5 plakat promujące kampanię Niepełnosprawni intelektualnie mogę cię zarazić ......................................................................................................................................... 19 Aneks Załącznik 1 Dane: Wiek Płeć Rok studiów Kierunek studiów Tryb studiów Stan cywilny: a) mężatka/żonaty b)panna/kawaler c)wdowa/wdowiec d)rozwiedziona/rozwiedziony Miejsce zamieszkania: a)wieś b)małe miasto c) duże miasto Stosunek do religii: a)wierzący i praktykujący b)wierzący, ale niepraktykujący, c)niewierzący Kontakt z osobami z upośledzeniem umysłowym: a)nie miałem kontaktu b) członek rodziny c) znajomy d) jestem/byłem wolontariuszem w placówce opiekującej się osobami upośledzonymi e) inne kontakty (jakie?) Kwestionariusz oceny osoby z upośledzeniem umysłowym Poniżej zostały zamieszczone stwierdzenia, które mogą, ale nie muszą odnosić się do osób z upośledzeniem umysłowym. Proszę przeczytać każde z tych stwierdzeń i postawić znak X we właściwej kolumnie. TAK 01 Upośledzony umysłowo to balast dla społeczeństwa 02 Upośledzeni umysłowo nie mają poczucia humoru 03 Upośledzeni umysłowo są zamknięci w sobie 04 Upośledzeni umysłowo nie są zdolni do okazywania uczuć 05 Upośledzony umysłowo może zarazić swoim upośledzeniem 06 Upośledzeni umysłowo lubią krzywdzić innych 07 Upośledzeni umysłowo nie odczuwają potrzeb seksualnych, są aseksualni 08 Upośledzeni umysłowo zaczepiają innych na ulicy 09 Upośledzony umysłowo to chory psychicznie 10 Upośledzeni umysłowo przynoszą wstyd rodzinie 11 Upośledzeni umysłowo najlepiej czują się między sobą 12 Upośledzeni umysłowo nie posiadają własnych poglądów 13 Upośledzeni umysłowo są małomówni 14 Upośledzeni umysłowo są nieufni 15 Upośledzeni umysłowo są samotni 16 Upośledzeni umysłowo są dziecinni 17 Upośledzeni umysłowo są nieszczęśliwi 18 Upośledzeni umysłowo są leniwi 19 Upośledzeni umysłowo są uparci 20 Upośledzeni umysłowo są agresywni NIE NIE MAM ZDANIA Załącznik 2 Kwestionariusz zmiany stereotypu TAK 01 Uważam, że kampanie społeczne są potrzebne. 02 Dzięki tym filmom zauważyłem, że osoby z upośledzeniem umysłowym powinienem traktować jak pełnoprawnych członków spoleczeństwa. 03 Filmy zrobiły na mnie pozytywne wrażenie. 04 Uważam, że kampanie społeczne mogą mieć wpływ na zmianę mojego zdania na temat osób niepełnosprawnych. 05 Po obejżeniu tych filmów zmieni się moje podejście do osób z upośledzeniem umysłowym. 06 Cieżko jest zmienić jakiś stereotyp – moje opinie o osobach upośledzonych są takie jak przez obejrzeniem filmu. 07 Takie filmy są potrzebne aby docierać do osób, które nie miały kontaktu z upośledzonymi. 08 Nie zaprzyjaźniłbym się z osobą upośledzoną. 09 Osoby upośledzone zarażają śmiechem, a nie uśmiechem. 10 Moim zdaniem nie można zmienić złego stereotypu o osobach upośledzonych poprzez takie filmy. 11 Osoby upośledzone nie powinny być pokazywane w filmach i na plakatach. 12 Po projekcji filmów poszukam w internecie informacji na temat upośledzenia. 13 Myślę, że mógłbym się zaprzyjaźnić z osobą upośledzoną chociaż wcześniej wydawało mi się to niemożliwe. 14 Jestem zainteresowany wolontariatem i pomocą osobom upośledzonym chociaż wcześniej o tym nie myślałem. 15 Jestem oburzony stwierdzeniem, że osoby upośledzone zarażają. 16 Drażni mnie pokazywanie ludzkich problemów w mediach. 17 Uważam, że kampanii społecznych jest obecnie za dużo. 18 Kontakt z ludźmi łatwiej może zmienić stereotyp niż reklamy w telewizji. 19 Uważam, że takie reklamy nie są potrzebne w telewizji. 20 Dzięki filmom łatwiej będzie mi zrozumieć osoby upośledzone. NIE MAM ZDANIA NIE
