Prognoza Oddziaływania na Środowisko

Transkrypt

Prognoza Oddziaływania na Środowisko
„Spójnej Polityki Parkingowej dla Obszaru Funkcjonalnego
Aglomeracji Poznańskiej”
(SPPOFAP)
2015 r.
Prognoza Oddziaływania na Środowisko Spójnej Polityki Parkingowej dla Obszaru Funkcjonalnego
Aglomeracji Poznańskiej
Wykonawca:
EKOSTANDARD
Pracownia Analiz Środowiskowych
ul. Wiązowa 1B/2
62-002 Suchy Las
tel. 61 652 23 80, 505006914
fax. 61 652 23 80
www.ekostandard.pl
e-mail: [email protected]
Zespół autorski:
Katarzyna Siudak
Robert Siudak
2
Spis treści
1 Wprowadzenie ....................................................................................................................................7
1.1 Prawne podstawy i cel przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko ......7
1.2 Zakres prognozy .............................................................................................................................8
2 Przedmiot prognozy ............................................................................................................................8
2.1 Główne założenia SPPOFAP ...........................................................................................................9
2.2 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym i krajowym oraz
powiązania SPPOFAP z innymi dokumentami strategicznymi .......................................................9
2.2.1 Uwarunkowania wynikające z dokumentów wspólnotowych .............................................9
2.2.2 Uwarunkowania wynikające z dokumentów krajowych ................................................... 10
2.2.3 Uwarunkowania wynikające z dokumentów wojewódzkich............................................. 11
2.2.4 Uwarunkowania wynikające z dokumentów dla obszaru Aglomeracji Poznańskiej ......... 13
2.2.5 Uwarunkowania wynikające z dokumentów powiatowych.............................................. 14
2.2.6 Uwarunkowania wynikające z dokumentów miast i gmin ................................................ 15
3 Charakterystyka środowiska Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej............................ 20
3.1 Obszar badań .............................................................................................................................. 20
3.1.1 Obszar Funkcjonalny Aglomeracji Poznańskiej ................................................................. 20
3.1.2 Sytuacja demograficzna..................................................................................................... 21
3.1.3 Powiązania komunikacyjne ............................................................................................... 21
3.2 Stan środowiska na obszarach objętych potencjalnym znaczącym oddziaływaniem ................ 22
3.2.1 Geologia, geomorfologia ................................................................................................... 22
3.2.2 Warunki glebowe .............................................................................................................. 27
3.2.3 Stan jakości wód podziemnych ......................................................................................... 31
3.2.4 Stan jakości wód powierzchniowych................................................................................. 33
3.2.5 Jakość powietrza atmosferycznego................................................................................... 40
3.2.6 Klimat akustyczny .............................................................................................................. 42
3.2.7 Promieniowanie elektromagnetyczne .............................................................................. 47
3.2.8 Zasoby leśne ...................................................................................................................... 48
3.2.9 Obszary i obiekty prawnie chronione................................................................................ 49
3.3 Dobra kultury .............................................................................................................................. 78
3.4 Istniejące problemy ochrony środowiska ................................................................................. 120
3.5 Potencjalne zmiany środowiska w przypadku braku realizacji SPPOFAP ................................. 121
4 Znaczące efekty oceny oddziaływania ........................................................................................... 123
4.1 Poziom szczegółowości oceny................................................................................................... 123
4.2 Metodyka oceny........................................................................................................................ 123
4.3 Potencjalne oddziaływanie SPPOFAP na poszczególne komponenty środowiska.................... 125
4.3.1 Wprowadzenie ................................................................................................................ 125
4.3.2 Oddziaływanie na jakość powietrza atmosferycznego.................................................... 125
4.3.3 Czynniki klimatyczne ....................................................................................................... 125
4.3.4 Oddziaływanie na klimat akustyczny............................................................................... 126
4.3.5 Oddziaływanie na poziom promieniowania elektromagnetycznego .............................. 126
4.3.6 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi i gleby................................................................ 126
4.3.7 Oddziaływanie na wody .................................................................................................. 126
4.3.8 Oddziaływanie na bioróżnorodność, rośliny, zwierzęta.................................................. 130
4.3.9 Oddziaływanie na złoża surowców.................................................................................. 130
4.3.10 Oddziaływanie na krajobraz ............................................................................................ 130
4.3.11 Oddziaływanie na zdrowie .............................................................................................. 130
4.3.12 Oddziaływanie na dobra materialne i dziedzictwo kulturowe........................................ 130
4.3.13 Oddziaływania na etapie realizacji inwestycji - etap budowy......................................... 131
4.3.14 Rozwiązania alternatywne .............................................................................................. 133
3
4.3.15 Oddziaływanie na obszary i obiekty objęte ochroną prawną, w tym na obszary Natura
2000................................................................................................................................. 137
4.3.16 Podsumowanie ................................................................................................................ 141
4.4 Relacje pomiędzy oddziaływaniami .......................................................................................... 144
4.5 Oddziaływania wtórne i skumulowane..................................................................................... 144
4.6 Oddziaływanie transgraniczne .................................................................................................. 145
5 Przewidywane środki mające na celu zapobieganie, redukcję i kompensację znaczących
niekorzystnych oddziaływań na środowisko wynikających z realizacji Programu ......................... 145
6 Napotkane trudności i luki w wiedzy ............................................................................................. 147
7 Monitoring ..................................................................................................................................... 148
8 Konsultacje społeczne .................................................................................................................... 149
9 Streszczenie w języku niespecjalistycznym .................................................................................... 150
9.1 Przedmiot opracowania ............................................................................................................ 150
9.2 Cele i zakres dokumentu........................................................................................................... 150
9.3 Powiązania z innymi dokumentami strategicznymi ................................................................. 150
9.4 Charakterystyka środowiska ..................................................................................................... 151
9.5 Potencjalne zmiany środowiska w przypadku braku realizacji dokumentu ............................. 151
9.6 Rozwiązania alternatywne ........................................................................................................ 151
9.7 Zastosowane metody oceny oddziaływania ............................................................................. 151
9.8 Oddziaływanie na środowisko................................................................................................... 152
9.9 Monitoring skutków realizacji Programu.................................................................................. 156
10 Literatura i wykaz źródeł ................................................................................................................ 157
4
Spis tabel i rysunków
Tab. 1.
Tab. 2.
Tab. 3.
Tab. 4.
Tab. 5.
Tab. 6.
Tab. 7.
Tab. 8.
Tab. 9.
Tab. 10.
Tab. 11.
Tab. 12.
Tab. 13.
Tab. 14.
Tab. 15.
Tab. 16.
Tab. 17.
Tab. 18.
Tab. 19.
Tab. 20.
Tab. 21.
Tab. 22.
Tab. 23.
Tab. 24.
Tab. 25.
Tab. 26.
Tab. 27.
Tab. 28.
Tab. 29.
Tab. 30.
Tab. 31.
Tab. 32.
Tab. 33.
Tab. 34.
Tab. 35.
Powierzchnia oraz liczba mieszkańców poszczególnych jednostek Obszaru Funkcjonalnego
Aglomeracji Poznańskiej wg stanu na 31.XII.2013r. .............................................................. 21
Drogi krajowe i autostrady w Obszarze Funkcjonalnym Aglomeracji Poznańskiej................ 21
Drogi wojewódzkie w Obszarze Funkcjonalnym Aglomeracji Poznańskiej............................ 22
Wyniki monitoringu chemizmu gleb dla profilu nr 111 (w latach 1995-2010)...................... 29
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji
Poznańskiej ............................................................................................................................ 31
Wyniki monitoringu diagnostycznego wód podziemnych w 2012 roku................................ 32
Wyniki monitoringu operacyjnego wód podziemnych w 2013 roku..................................... 33
Ocena stanu wód płynących na terenie m. Poznania za 2013 rok ........................................ 36
Ocena stanu wód jeziornych na terenie powiatu poznańskiego za 2013 rok ....................... 36
Ocena stanu wód płynących na terenie powiatu poznańskiego za 2013 rok........................ 37
Ocena stanu wód płynących na terenie powiatu kościańskiego za 2013 rok........................ 38
Ocena stanu wód jeziornych na terenie powiatu kościańskiego za 2013 rok ....................... 39
Ocena stanu wód płynących na terenie powiatu wągrowieckiego za 2013 rok.................... 39
Ocena stanu wód płynących na terenie powiatu wrzesińskiego za 2013 rok ....................... 40
Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia za 2013
r. ............................................................................................................................................. 41
Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin za 2013 r.
............................................................................................................................................... 42
Wyniki badań akustycznych w otoczeniu autostrady A2 w 2012 r. – powiat poznański....... 43
Wyniki badań akustycznych w otoczeniu dróg krajowych w 2012 r. – powiat poznański .... 43
Wyniki badań akustycznych w otoczeniu dróg wojewódzkich w 2012 r. – powiat poznański
............................................................................................................................................... 44
Poziomy dźwięku w środowisku określone poprzez wskaźnik LDWN w 2012 r. ................... 44
Poziomy dźwięku w środowisku określone poprzez wskaźnik LN w 2012 r. ......................... 45
Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego prowadzonego przez WIOŚ w 2013 r............... 46
Monitoring hałasu w otoczeniu lotniska „Ławica” w 2013 r. ................................................ 47
Wyniki pomiarów składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w 2013 roku .......... 48
Powierzchnia lasów w 2013 roku [ha] ................................................................................... 48
Powierzchnia gruntów leśnych w 2013 roku [ha].................................................................. 49
Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG występujące na obszarze
PLB300013 ............................................................................................................................. 50
Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG występujące na obszarze
PLB300017 ............................................................................................................................. 51
Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG występujące na PLB300002
............................................................................................................................................... 53
............................................................................................................................................... 54
............................................................................................................................................... 55
............................................................................................................................................... 56
............................................................................................................................................... 57
Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na
obszarze PLH300001 .............................................................................................................. 58
Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na
obszarze PLH300010 .............................................................................................................. 59
5
Tab. 36. Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na
obszarze PLH300012 .............................................................................................................. 60
obszarze PLH300030 .............................................................................................................. 61
obszarze PLH300038 .............................................................................................................. 63
obszarze PLH300039 .............................................................................................................. 63
obszarze PLH300056 .............................................................................................................. 64
obszarze PLH300058 .............................................................................................................. 66
obszarze PLH300049 .............................................................................................................. 66
obszarze PLH300053 .............................................................................................................. 67
obszarze PLH30009 ................................................................................................................ 68
obszarze PLH30004 ................................................................................................................ 69
obszarze PLH300044 .............................................................................................................. 70
obszarze PLH300050 .............................................................................................................. 71
obszarze PLH30014 ................................................................................................................ 71
Tab. 49. Wykaz obszarów chronionego krajobrazu............................................................................. 76
Tab. 50. Wykaz rezerwatów przyrody ................................................................................................. 76
Tab. 51. Wykaz zabytków na terenie miasta Poznania........................................................................ 78
Tab. 52. Etapy procedury strategicznej oceny oddziaływania........................................................... 123
Tab. 53. Wyciąg z Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry dla jcwp ................ 127
Tab. 54. Wyciąg z Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry dla jcwpd .............. 129
Tab. 55. Główne rodzaje odpadów powstających podczas realizacji inwestycji............................... 132
Tab. 56. Parkingi rozważane do realizacji w ramach 3 wariantów .................................................... 134
Tab. 57. Charakterystyka potencjalnych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska na
etapie eksploatacji inwestycji .............................................................................................. 142
Tab. 58. Relacje pomiędzy zidentyfikowanymi oddziaływaniami ..................................................... 144
Tab. 59. Proponowane środki i zalecenia łagodzące niekorzystne oddziaływania na środowisko
wynikające z realizacji SPPOFAP .......................................................................................... 145
Rysunek 1 Obszar Funkcjonalny Aglomeracji Poznańskiej.................................................................... 20
Rysunek 2 Rozwój systemu parkingów P+R według scenariusza I ...................................................... 135
Rysunek 3 Rozwój systemu parkingów P+R według scenariusza II ..................................................... 136
Rysunek 4 Rozwój systemu parkingów P+R według scenariusza II ..................................................... 137
Rysunek 5 Lokalizacja planowanych parkingów P&R na tle obszarów chronionych .......................... 138
Rysunek 6 Lokalizacja parkingu P&R w Wągrowcu na tle Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina
Wełny i Rynna Gołaniecko-Wągrowiecka ............................................................................ 139
Rysunek 7 Lokalizacja parkingu P&R w Stęszewie na tle Otuliny Wielkopolskiego Parku Narodowego
............................................................................................................................................. 140
6
1 Wprowadzenie
1.1 Prawne podstawy i cel przeprowadzenia
oddziaływania na środowisko
strategicznej
oceny
Prognozę oddziaływania na środowisko „Spójnej Polityki Parkingowej dla Obszaru
Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej” (dalej SPPOFAP) przeprowadza się w celu określenia
wpływu na środowisko założonych w nim celów i działań. Podstawę prawną opracowania prognozy
stanowi ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
(Dz.U.2013.1235 t.j. z późn. zm.).
Ponadto do niniejszego dokumentu zastosowanie mają następujące akty prawne:
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie
oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197
z 21.07.2001)
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidująca
udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów
w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do
wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE (Dz. Urz. UE L 156
z 25.06.2003)
3. Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985r. w sprawie oceny skutków
wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne
(Dz. Urz. WE L 175 z 05.07.1985 z późn. zm.)
4. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych
oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992, str. 7, z późn. zm.)
5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie
publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady
90/313/EWG (Dz. Urz. WE L 41 z 14.02.2003)
6. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2013.1232 t.j. z późn.
zm.),
7. Ustawa z dn. 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz.U. 2013.627 t.j. z późn. zm).
Art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
nakłada obowiązek przeprowadzenia procedury postępowania w sprawie oceny oddziaływania na
środowisko dokumentów wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko. Dokumentami, dla których jest wymagane przeprowadzenie
procedury oceny oddziaływania są min. projekty polityk, strategii, planów lub programów
w dziedzinie m.in. transportu.
Zgodnie z art. 54. ust. 1, w związku z art. 57 ust. 1 pkt 2 i art. 58 ust. 1 pkt 2 ustawy
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, regionalny dyrektor ochrony środowiska
i państwowy wojewódzki inspektor sanitarny opiniuje projekty dokumentów wraz z prognozą
oddziaływania na środowisko. Niniejsza prognoza oddziaływania SPPOFAP podlega opiniowaniu przez
Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz Wojewódzkiego Inspektora
7
Sanitarnego w Poznaniu. Przedmiotowe dokumenty zostaną także udostępnione społeczeństwu
w celu zapewnienia jego udziału w procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.
1.2 Zakres prognozy
Prognoza została wykonana zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r.
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na
środowisko został uzgodniony z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz
Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Poznaniu zgodnie z wymaganiami art. 53
ww. ustawy.
SPPOFAP dotyczy Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej obejmującego miasto Poznań
oraz powiaty: poznański, kościański, wągrowiecki i wrzesiński.
2 Przedmiot prognozy
Przedmiotem prognozy oddziaływania na środowisko jest „Spójna Polityka Parkingowa dla
Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej”. SPPOFAP została opracowana w ramach Projektu
„Badanie powiązań funkcjonalno-przestrzennych w zakresie parkingów dla obszaru Aglomeracji
Poznańskiej (z uwzględnieniem wpływu sąsiadujących powiatów objętych SPPOFAP)”. Projekt jest
współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach
Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 – 2013.
Celem głównym Projektu jest podniesienie spójności powiązań transportowych w obszarze
polityki parkingowej w ramach Aglomeracji z wzajemnym dalszym oddziaływaniem na wybrane
samorządy Województwa Wielkopolskiego w perspektywie do 2030 roku, poprzez realizację celów
szczegółowych w latach 2014-2015.
Cele szczegółowe Projektu to:
1. Dążenie do uzyskania kompromisu jednostek samorządu terytorialnego na płaszczyźnie
strategicznej poprzez opracowanie Spójnej Polityki Parkingowej dla Obszaru Funkcjonalnego
Aglomeracji Poznańskiej (SPPOFAP). SPPOFAP jako dokument kierunkowy powinien
przyczynić się do m.in. zamortyzowania skutków zmian demograficznych, migracji
mieszkańców MP do gmin ościennych, dla których stolica Wielkopolski pozostaje miejscem
pracy, nauki i spędzania wolnego czasu. SPPOFAP uwzględni spójne wytyczne dot. sposobu
zarządzania wytworzoną w przyszłości infrastrukturą parkingową;
2. Podniesienie i usystematyzowanie wiedzy nt. preferencji i oczekiwań użytkowników systemu
transportowego w kontekście lokalizacji parkingów w ramach aktualnych, wzajemnych
powiązań funkcjonalnych miasta, pełniącego rolę centrum aglomeracji i otaczających gmin
wchodzących w skład obszaru funkcjonalnego, poprzez badania i analizy przeprowadzone do
roku 2015. Produktem będą analizy popytu, które w rezultacie wpłyną na efektywne
planowanie przestrzenne rozmieszczenia infrastruktury parkingowej, funkcjonowanie
systemu transportowego i w konsekwencji także skuteczne prowadzenie np. Zintegrowanych
Inwestycji Terytorialnych i rozwój gospodarczy.
3. Podniesienie do roku 2015 potencjału inwestycyjnego jednostek samorządu terytorialnego
(wpływ na funkcjonowanie rynku pracy, politykę mieszkaniową itp.) poprzez opracowanie
kompletu dokumentów przygotowawczych służących procesowi inwestycyjnemu (koncepcje
8
architektoniczne, studia wykonalności, badania geotechniczne, programy funkcjonalnoużytkowe,) dla parkingów o znaczeniu aglomeracyjnym.
SPPOFAP wyznacza kierunek zmian i rozwoju systemu parkingowego z uwzględnieniem analizy
finansowej tych działań, wskazuje najodpowiedniejsze lokalizacje parkingów, ustala normatywy
parkingowe, zawiera propozycje zmian w ramach Stref Płatnego Parkowania, sposoby finansowania i
opłat za parkingi oraz sposoby powiązania transportu zbiorowego i indywidualnego w kontekście
wykorzystania parkingów.
2.1 Główne założenia SPPOFAP
Założeniem polityki parkingowej dla aglomeracji poznańskiej jest zapewnienie zrównoważonego
rozwoju Aglomeracji Poznańskiej, poprzez maksymalną integrację systemów transportowych,
uregulowany wzrost dostępności komunikacyjnej obszarów oraz ochronę środowiska, w którym
żyjemy, przy czym:
− integracja transportu to działania, które mają na celu optymalne wykorzystanie istniejących
i przyszłych systemów transportowych poprzez ułatwienie zmiany (wyboru) środka
transportu;
− regulowaną dostępność komunikacyjną określają warunki dotarcia do danego obszaru
różnymi środkami transportu;
− działania ochrony środowiska to przede wszystkim: obniżenie emisji powstałych w procesie
transportu (gazy spalinowe, hałas) oraz ochrona terenów chronionych i cennych
przyrodniczo, kulturowo i społecznie przed skutkami budowy i funkcjonowania inwestycji
transportowych.
Planowane działania polegają przede wszystkim na rozwoju systemu parkingów typu Park&Ride.
2.2 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym
i krajowym oraz powiązania SPPOFAP z innymi dokumentami
strategicznymi
Założenia SPPOFAP są zgodne z założeniami i celami dokumentów strategicznych szczebla
europejskiego, krajowego, regionalnego i lokalnego w dziedzinie polityki transportowej i
parkingowej. Zgodność założeń SPPOFAP z tymi dokumentami gwarantuje, że podejmowane
działania w skali lokalnej harmonizują z kierunkami rozwoju ustalonymi na wyższych szczeblach
administracji samorządowej oraz administracji rządowej. Oznacza to, że planowane działania nie są
przypadkowe, lecz służą osiągnięciu celów o charakterze globalnym i długoterminowym.
2.2.1 Uwarunkowania wynikające z dokumentów wspólnotowych
Biała księga transportu. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu.
Dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu
28 marca 2011 r. Komisja Europejska przyjęła dokument pt. „Biała księga - Plan utworzenia
jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i
zasobooszczędnego systemu transportu”. Dokument jest próbą nakreślenia ram strategii działań w
perspektywie do 2050 roku. Strategia ta zakłada przeniesienie transportu z samochodowego do
przyjaznych środowisku gałęzi transportu, w tym transportu kolejowego oraz zmniejszenie emisji
szkodliwych substancji do środowiska.
Dokument nie zawiera bezpośrednich odniesień do problematyki parkowania pojazdów, jednak
wskazuje na potrzebę integracji różnych środków transportu, w tym również integrację transportu
9
indywidualnego z transportem zbiorowym. Integracja taka realizowana jest poprzez parkingi
Park&Ride oraz Bike&Ride. Działania związane z integracją różnych środków transportu mają
prowadzić do zmniejszenia emisji odkomunikacyjnych.
Zielona Księga. W kierunku nowej kultury mobilności w mieście
Zielona Księga, przedstawiona przez Komisję Wspólnot Europejskich i uchwalona w Brukseli 25
września 2007 r., określa problemy komunikacyjne z jakimi borykają się europejskie miasta.
Dokument zakłada, iż mobilność w mieście powinna umożliwiać rozwój gospodarczy miast,
zapewniać odpowiedni poziom życia mieszkańców oraz chronić środowisko naturalne. Dokument
wskazuje 5 wyzwań, przed którymi stoją miasta europejskie, wśród których znalazło się zintegrowane
podejście w kierunku dostępnego transportu miejskiego – czyli przystosowanie transportu i jego
infrastruktury dla wszystkich mieszkańców, rozwój infrastruktury miejskiej (w tym drogi, ścieżki
rowerowe, itp., ale także pociągi, autobusy i miejsca ogólnodostępne, parkingi, przystanki
autobusowe, dworce, itp.), która powinna być najwyższej jakości oraz efektywne połączenia na
terenie miast (połączenia łączące miasta z całym regionem, połączenia pomiędzy siecią miejską a
podmiejską, oraz z transeuropejską siecią transportową (TEN-T), połączenia z portami lotniczymi,
dworcami kolejowymi, a także z terminalami intermodalnymi obsługującymi transport towarowy), co
zaspokoiłoby potrzeby w zakresie jakości, efektywności i dostępności oraz uwzględniałoby problemy
środowiska (np.: system zintegrowanych rozwiązań w transporcie zbiorowym: systemy kolei
podmiejskiej, systemy tramwajowo-kolejowe oraz odpowiednio zlokalizowane parkingi typu
„Park&Ride” przy dworcach oraz na przedmieściach miast). Rozwiązaniem dla tych założeń są: rozwój
transportu zbiorowego spełniającego oczekiwania obywateli oraz wdrażanie innowacyjnych
rozwiązań.
Ww. założenia są zbieżne z założeniami SPPOFAP.
2.2.2 Uwarunkowania wynikające z dokumentów krajowych
Polityka Transportowa Państwa na lata 2006 – 2025
Jako podstawowy cel polityki transportowej przyjmuje się w dokumencie zdecydowaną poprawę
jakości systemu transportowego i jego rozbudowę zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Polityka zakłada, że jakość systemu transportowego jest jednym z kluczowych czynników,
decydujących o warunkach życia mieszkańców i o rozwoju gospodarczym kraju i regionów.
Cele szczegółowe Polityki Transportowej Państwa, które odnoszą się do polityki parkingowej są
następujące:
Cel 1: Poprawa dostępności transportowej i jakości transportu jako czynnik poprawy warunków
życia i usuwania barier rozwojowych gospodarki
Cel 4: Integracja systemu transportowego – w układzie gałęziowym i terytorialnym
Cel 6: Ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko i warunki życia.
Szczególna uwaga kierowana jest na działania prowadzone w tych dziedzinach, gdzie efekty będą
odczuwane przez możliwie dużą liczbę użytkowników, m.in. uprawnienie funkcjonowania transportu
w obszarach metropolitarnych.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
W Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, parkingi Park&Ride wymienione są jako
element poprawy dostępności wewnątrz obszarów funkcjonalnych z preferencją dla rozwoju
transportu publicznego (działanie 3.2.2). Dokument wskazuje na potrzebę obligatoryjnej współpracy
10
jednostek samorządowych w celu rozwoju systemu Park&Ride oraz na określenie w lokalnych
dokumentach planistycznych wskaźników realizacji systemu Park&Ride. Oprócz bezpośredniego
odwołania się do systemu Park&Ride, w dokumencie zakłada się potrzebę utworzenia
zintegrowanego multimodalnego systemu transportowego (3.2.3), którego elementami będą parkingi
Park&Ride i Bike&Ride. Zapisano również, zwiększenie dostępności transportowej wewnątrz rejonów
(2.2.1).
2.2.3 Uwarunkowania wynikające z dokumentów wojewódzkich
Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku
Misją województwa w myśl „Strategii…” jest:
• skupienie wszystkich podmiotów działających na rzecz wzrostu konkurencyjności regionu,
poprawy warunków życia mieszkańców oraz odsunięcia perspektywy zapaści demograficznej;
• uzyskanie efektu synergii przez stworzenie spójnej koncepcji wykorzystania środków
publicznych;
• wykorzystanie własnych instrumentów dla uzyskania efektu dźwigni.
Celem generalnym Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego jest efektywne
wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjności województwa, służące
poprawie jakości życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju.
„Strategia…” definiuje 9 celów strategicznych: poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej
regionu, poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami, lepsze zarządzanie
energią, zwiększenie konkurencyjności metropolii poznańskiej i innych ośrodków wzrostu w
województwie, zwiększenie spójności województwa, wzmocnienie potencjału gospodarczego
regionu, wzrost kompetencji mieszkańców i zatrudnienia, zwiększanie zasobów oraz wyrównywanie
potencjałów społecznych województwa, wzrost bezpieczeństwa i sprawności zarządzania regionem.
Osiągnięcie celów strategicznych rozwoju Wielkopolski, będzie możliwe poprzez realizację celów
operacyjnych, wyznaczających jednocześnie kierunki działań w poszczególnych obszarach.
W zakresie celu strategicznego 1 „Poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu”
Strategia przewiduje m.in. realizację następujących celów operacyjnych:
• Zwiększenie spójności sieci drogowej
• Wzrost różnorodności oraz upowszechnianie efektywnych form transportu
• Rozbudowa infrastruktury na rzecz społeczeństwa informacyjnego
• Rozwój transportu zbiorowego.
W zakresie celu strategicznego 4 „Zwiększenie konkurencyjności metropolii poznańskiej i innych
ośrodków wzrostu w województwie” Strategia przewiduje realizację dwóch celów operacyjnych:
• Rozwój metropolii poznańskiej - cel ten realizowany powinien być m.in. poprzez zwiększenie
powiązań komunikacyjnych stolicy regionu z otoczeniem, wraz z modernizacją poznańskiego
węzła komunikacyjnego, w tym poprawę stanu komunikacji zbiorowej;
• Wzmocnienie biegunów wzrostu w subregionach – realizowany m.in. poprzez poprawę
połączeń komunikacyjnych ze stolicą regionu oraz z otoczeniami funkcjonalnymi ośrodków
regionalnego i subregionalnych.
Ww. cele operacyjne w ramach celu strategicznego 1 i 4 zostały uwzględnione w ramach założeń
SPPOFAP
11
Wojewódzki program ochrony środowiska
Celem nadrzędnym Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 20122015, z uwzględnieniem perspektywy do 2023 r. jest Ochrona środowiska naturalnego z
zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju, jako podstawa poprawy jakości życia mieszkańców
regionu.
W programie sformułowano 15 obszarów działań, wśród których dwa odnoszą się do zagadnień
transportowych uwzględnionych w SPPOFAP, a realizowane będą m.in. poprzez następujące
działania:
Obszar działań - Jakość powietrza:
• osiągnięcie standardów jakości powietrza poprzez wdrożenie programów ochrony powietrza,
• ograniczanie emisji ze środków transportu (modernizacja taboru, wykorzystanie paliw
ekologicznych, remonty dróg).
Obszar działań – Hałas
• opracowywanie i wdrażanie programów ochrony środowiska przed hałasem,
• dalszy monitoring klimatu akustycznego w województwie.
Programy Ochrony Powietrza dla strefy aglomeracja Poznań
Cele ochrony środowiska SPPOFAP są zbieżne z celami programów ochrony powietrza dla terenu
aglomeracji poznańskiej.
Zgodnie z art. 91 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska sejmik województwa jest zobowiązany
do określenia w drodze uchwały programu ochrony powietrza dla stref, w których przekraczane są
poziomy dopuszczalne substancji.
W związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych jakości powietrza w zakresie pyłu
zawieszonego PM10 w 2010 r. opracowana została „Aktualizacja Programu Ochrony Powietrza dla
strefy aglomeracja Poznań”. Program został przyjęty przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego
Uchwałą Nr XXIX/561/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. w sprawie Aktualizacji Programu ochrony
powietrza dla strefy: Aglomeracja Poznań (strefa Miasto Poznań) w woj. wielkopolskim (Dz. Urz. Woj.
Wielkopolskiego z dnia 15.01.2013 r. poz. 508).
Ponadto Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwałą Nr XXIX/566/12 z dnia 17 grudnia 2012
r. (Dz.Urz. Woj. Wielkopolskiego z dnia 15.01.2013 r., poz. 509) uchwalił Program ochrony powietrza
w zakresie benzo-alfa-pirenu dla stref: Aglomeracja Poznańska, Miasto Leszno, strefy gnieźnieńskowrzesińskiej oraz strefy piIsko-złotowskiej w woj. wielkopolskim.
Głównym celem sporządzenia i wdrożenia Aktualizacji Programu Ochrony Powietrza w zakresie
pyłu zawieszonego PM10 jest przywrócenie naruszonych standardów jakości powietrza, a przez to
poprawa warunków życia mieszkańców, podwyższenie standardów cywilizacyjnych oraz lepsza jakość
życia w mieście.
Realizacja zadań wynikających z Aktualizacji Programu Ochrony Powietrza ma na celu
zmniejszenie stężenia substancji zanieczyszczającej w powietrzu w danej strefie do poziomu
dopuszczalnego i utrzymywania go na takim poziomie.
Poziomy stężeń zanieczyszczeń do osiągnięcia i utrzymania w aglomeracji Poznań to:
3
• pył zawieszony PM10 o okresie uśredniania wyników 24 godziny - 50 μg/m , dopuszczalna
częstość przekraczania w ciągu roku – 35 razy;
3
• pył zawieszony PM10 o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy – 40 μg/m
według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów
niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz. 281).
12
W Programie określone zostały zakresy kompetencji dla poszczególnych organów administracji i
instytucji, bariery prawne inne związane z polityką Państwa uniemożliwiające skuteczne realizowanie
Aktualizacji Programu oraz obowiązki najwyższych organów władzy w Państwie, a także władz
lokalnych.
Program zawiera również propozycję działań krótkoterminowych - w odniesieniu do komunikacji
wymienia następujące działania:
• korzystanie z transportu miejskiego zamiast indywidualnego;
• upłynnienie ruchu.
Program ochrony powietrza w zakresie benzo-alfa-pirenu dla czterech stref województwa
wielkopolskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu,
jest dokumentem przygotowanym w celu określenia działań, których realizacja ma doprowadzić do
osiągnięcia wartości docelowych substancji w powietrzu. Poziom docelowy benzo(a)pirenu,
obowiązujący na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie
poziomów niektórych substancji w powietrzu, o okresie uśredniania wyników pomiarów rok
kalendarzowy – wynosi 1 ng/m3.
Program ochrony powietrza, stanowiąc akt prawa miejscowego, nakłada szereg zadań na organy
administracji, podmioty korzystające ze środowiska oraz inne jednostki organizacyjne. W odniesieniu
do zagadnień związanych z transportem dla aglomeracji poznańskiej Program ochrony powietrza
wśród zadań Prezydenta Miasta wymienia m.in.:
• działania promocyjno-edukacyjne w zakresie kształtowania pozytywnych postaw mieszkańców
w odniesieniu do korzystania z transportu publicznego, ścieżek rowerowych, ruchu pieszego,
wspólnego podróżowania - carpooling (wskazywanie korzyści społeczno-ekologicznych i
ekonomicznych, jak również zagrożeń związanych z ekspansywnym rozwojem komunikacji
indywidualnej);
• uwzględnianie w warunkach specyfikacji zamówień publicznych wymogów ochrony powietrza,
np. zakup pojazdów o niskiej emisji, usługi transportowe z wykorzystaniem ekologicznie
czystych pojazdów, wykorzystanie nieskoemisyjnych źródeł energetycznego spalania oraz
niskoemisyjnych paliw dla źródeł stałych i mobilnych.
2.2.4 Uwarunkowania wynikające z dokumentów dla obszaru Aglomeracji Poznańskiej
Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Miejskim Obszarze Funkcjonalnym
Poznania
Strategia zintegrowanych inwestycji terytorialnych to sformułowanie programów rozwoju dla
całego miejskiego obszaru funkcjonalnego Poznania, ujętego w ramach przestrzennych
Stowarzyszenia Metropolia Poznań. Strategia zakłada realizację 10 projektów strategicznych, w tym
w odniesieniu do polityki transportowej Projekt 5. Poznańska Kolej Metropolitalna (PKM) – integracja
systemu transportu publicznego wokół transportu szynowego w obszarze funkcjonalnym Poznania.
Węzły integracji – budowa funkcjonalnych punktów przesiadkowych.
Celem Projektu 5 jest stworzenie systemu transportu publicznego, którego podstawą ma być
integracja wszystkich form przemieszczania się w obszarze funkcjonalnym Poznania. W ramach
Projektu 5 wskazano potrzebę budowy parkingów Park&Ride, Bike&Ride, a nawet Kiss&Ride dla
wzmocnienia roli Poznańskiej Kolei Metropolitalnej. Kluczową częścią projektu jest budowa ok. 60
punktów przesiadkowych, na których mają powstawać parkingi integrujące różne formy transportu
publicznego i indywidualnego.
13
2.2.5 Uwarunkowania wynikające z dokumentów powiatowych
Strategia rozwoju powiatu poznańskiego na lata 2006 - 2015
W zaktualizowanej Strategii Rozwoju Powiatu Poznańskiego 2006-2015 r., zgodnie z jej
pierwowzorem, w zakresie polityki transportowej cel strategiczny określony został jako
„Kształtowanie przestrzeni podwyższającej jakość życia oraz wspieranie rozwoju gospodarczego
Powiatu”, a odpowiadające im cele operacyjne realizowane przez Samorząd Powiatu Poznańskiego
są następujące:
1.1. Modernizacja i budowa dróg powiatowych
1.2. Realizacja ponadlokalnych zadań transportowych przy współpracy z innymi zarządcami
dróg.
Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego Powiatu Poznańskiego na
lata 2015-2025
Celem Planu Transportowego dla powiatu poznańskiego jest takie zaplanowanie publicznego
międzygminnego transportu zbiorowego w obszarze powiatu poznańskiego, aby zapewnić
zrównoważony rozwój transportu w całej aglomeracji poznańskiej dla osiągnięcia celów zarówno
środowiskowych jak i społecznych czy gospodarczych.
Plan zakłada, iż zrównoważony rozwój transportu osiągany będzie poprzez realizację celów
ekologicznych, społecznych i gospodarczych:
• Cele ekologiczne:
− Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych wynikającej z procesów transportowych.
− Zmniejszenie emisji hałasu powstającego w procesach transportowych.
− Ochrona obszarów cennych przyrodniczo.
• Cele społeczne:
− Zwiększenie dostępu do publicznego transportu zbiorowego dla mieszkańców gmin
podpoznańskich.
− Zwiększenie dostępu do publicznego transportu zbiorowego dla osób niepełnosprawnych.
− Zapobieganie wykluczeniu z korzystania z publicznego transportu zbiorowego przez osoby
ubogie.
• Cele gospodarcze:
− Zmniejszenie kosztów transportu.
− Zwiększenie atrakcyjności terenów przemysłowych i usługowych poprzez zwiększenie ich
dostępu do publicznego transportu zbiorowego.
W odniesieniu do polityki parkingowej, jako zintegrowane węzły przesiadkowe wskazuje się w
tym dokumencie, stacje i przystanki kolejowe na obszarze powiatu położone przy drogach
powiatowych. Założono, że integracja będzie dotyczyć również transportu indywidualnego.
Realizowana zaś będzie m.in. poprzez parkingi Park&Ride i Bike&Ride. Zalecono takie projektowanie
parkingów, aby maksymalnie ułatwić przesiadkę między środkami transportu.
Program ochrony środowiska dla Powiatu Poznańskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą na
lata 2016 – 2019
W Programie w ramach priorytetu 4. Zapobieganie ponadnormatywnej emisji hałasu i pól
elektromagnetycznych za cel przyjęto ograniczanie emisji do środowiska i zmniejszanie narażenia
mieszkańców na ponadnormatywny poziom hałasu oraz pól elektromagnetycznych. Wśród zadań
służących realizacji ww. celu i priorytetu ekologicznego w Programie wymienia się m.in.:
• stosowanie rozwiązań ograniczających emisje z dróg powiatowych,
• wykonywanie dróg dla rowerów.
14
Cel Priorytetu 4. jest zbieżny z celami ochrony środowiska polityki parkingowej Aglomeracji
Poznańskiej.
2.2.6 Uwarunkowania wynikające z dokumentów miast i gmin
Polityka transportowa Poznania
„Polityka transportowa Poznania” przyjęta uchwałą nr XXIII/269/III/99 Rady Miasta Poznania z
dnia 18 listopada1999 r. stanowi dokument nadrzędny dla rozwoju transportu na terenie Poznania i
dla pełnienia przez Poznań roli metropolii. Celem generalnym polityki transportowej Poznania jest
osiągnięcie zrównoważonego systemu transportowego pod kątem gospodarczym, przestrzennym,
ekologicznym i społecznym. Celem głównym jest stworzenie optymalnego systemu transportu w skali
aglomeracji poznańskiej. W ramach rozbudowy i modernizacji sieci drogowo-ulicznej celem jest m.in.
zapewnienie dostępności parkingów strategicznych/przesiadkowych.
Strategia Rozwoju Miasta Poznania do roku 2030
Dokument przyjęty Uchwałą nr LXXII/990/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia 11. maja 2010 r.
w/s Strategii Rozwoju Miasta Poznania do roku 2030 definiuje wizję miasta następująco: „Poznań
miastem metropolitalnym o silnej gospodarce i wysokiej jakości życia, opierającym swój rozwój na
wiedzy”.
W ramach celu strategicznego IV Utworzenie Metropolii Poznań wskazano 2 cele pośrednie:
• 4.1. Wzrost międzynarodowego znaczenia Poznania w sieci metropolii europejskich
• 4.2. Wzrost spójności metropolii poprzez integrację przestrzenno-funkcjonalną miasta Poznania
z gminami aglomeracji.
Strategia zakłada dążenie do zachowania spójności rozwoju sieci organizacyjnej transportowej i
infrastruktury komunalnej mając na uwadze wdrażanie planów wypracowanych przez gminy, tak i
przede wszystkim generowanie projektów wspólnych, które mają większe szanse na dofinansowanie
ze środków zewnętrznych.
Cel 4.1. realizowany będzie poprzez projekty i zadania zawarte w programie „Metropolitalny
Poznań”, opracowanym jako jeden z 21 programów strategicznych w ramach Strategii.
Ważnym aspektem programu „Metropolitalny Poznań” jest wzrost funkcjonalności rozwiązań
komunikacyjnych oraz integracja transportu w aglomeracji poprzez:
• stworzenie komunalnego związku transportu publicznego z gminami obszaru metropolitalnego
w celu integracji, optymalizacji i rozwoju lokalnego transportu zbiorowego i realizacji
konsekwentnej wspólnej polityki transportowej;
• zwiększenie spójności komunikacyjnej metropolii poprzez wykorzystanie i optymalizację
połączeń kolejowych wewnątrz aglomeracji;
• rozwijanie i integracja szlaków rowerowych, jako uzupełnienie standardowych środków
transportu w aglomeracji.
Cel 4.2. realizowany będzie w ramach programu strategicznego „Zrównoważony rozwój
transportu”, którego głównym celem jest „Zrównoważenie miejskiego i aglomeracyjnego systemu
transportowego. Cele operacyjne programu „Zrównoważony rozwój transportu” są następujące:
• Zwiększenie atrakcyjności transportu zbiorowego
• Ograniczenie uciążliwości w ruchu drogowym
• Poprawa jakości podróży niezmotoryzowanych
• Poprawa atrakcyjności rozwiązań integrujących transport w metropolii.
15
W ramach celu „Ograniczenie uciążliwości w ruchu drogowym’ przewiduje się działanie mające
na celu stworzenie (budowa, przebudowa) większej liczby miejsc postojowych dla samochodów na
parkingach buforowych (Park&Go) i stałych.
Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Miasta Poznania na
lata 2015-2025
Celem Planu Transportowego Poznania jest zaplanowanie publicznego transportu zbiorowego w
Poznaniu oraz w gminach powiatu poznańskiego, aby zapewnić zrównoważony rozwój transportu w
całej aglomeracji poznańskiej dla osiągnięcia celów zarówno środowiskowych, jak i społecznych czy
gospodarczych.
Plan zakłada, iż zrównoważony rozwój transportu osiągany będzie poprzez realizację celów
ekologicznych, społecznych i gospodarczych:
• Cele ekologiczne:
− Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych wynikającej z procesów transportowych.
− Zmniejszenie emisji hałasu powstającego w procesach transportowych.
− Ochrona obszarów cennych przyrodniczo.
• Cele społeczne:
− Zwiększenie dostępu do publicznego transportu zbiorowego dla mieszkańców gmin
podpoznańskich.
− Zwiększenie dostępu do publicznego transportu zbiorowego dla osób niepełnosprawnych.
− Zapobieganie wykluczeniu z korzystania z publicznego transportu zbiorowego przez osoby
ubogie.
• Cele gospodarcze:
− Zmniejszenie kosztów transportu.
− Zwiększenie atrakcyjności terenów przemysłowych i usługowych poprzez zwiększenie ich
dostępu do publicznego transportu zbiorowego.
Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2013-2016 z perspektywą do roku
2020 roku
Podstawowym celem Programu jest poprawa jakości życia mieszkańców Poznania, umożliwiająca
im funkcjonowanie w warunkach zrównoważonego rozwoju o wysokiej jakości środowiska i istotnych
walorach przyrodniczych będących podstawą rozwoju gospodarczego miasta.
W projekcie dokumentu wyszczególniono 18 obszarów działań, w tym m.in. te związane z
transportem lub jego oddziaływaniem na środowisko:
• Ochrona powietrza atmosferycznego
• Ochrona klimatu akustycznego
• Zrównoważony rozwój transportu
• Gospodarka niskoemisyjna
W projekcie Programu wyszczególniono następujące priorytety ekologiczne w ramach ww.
obszarów:
• Ograniczenie emisji substancji ze źródeł mobilnych
• Ograniczenie liczby mieszkańców narażonych na ponadnormatywny hałas komunikacyjny
• Zmniejszenie wpływu transportu na środowisko dzięki modernizacji i integracji systemu
transportowego
• Zmniejszenie energochłonności gospodarki, w tym sektorów mieszkaniowego i publicznego oraz
promowanie OZE w zużyciu energii, strategii niskoemisyjnej, zrównoważonego transportu
miejskiego.
16
W Programie określono również hierarchię priorytetów, gdzie 3 pierwsze miejsca zajmują ww.
aspekty:
I. Osiągniecie wymaganych standardów jakości powietrza atmosferycznego – promowanie
strategii efektywności energetycznej
II. Zrównoważony rozwój transportu
III. Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego.
Ww. cele i priorytety są zgodne z celami ochrony środowiska SPPOFAP.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania
Studium przyjęte uchwałą Nr XXXI/299/V/2008 przez Radę Miasta Poznania 18 stycznia 2008
roku jest dokumentem planistycznym określającym politykę zagospodarowania przestrzennego
gminy i zawiera wytyczne do sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego.
Określona w Studium polityka miasta w zakresie rozwoju transportu zakłada podjęcie działań
zmierzających do:
• zwiększania efektywności systemu transportowego, z priorytetem dla transportu publicznego,
ruchu pieszego i rowerowego, hamowania wzrostu zatłoczenia motoryzacyjnego, w
szczególności przez działania systemowe,
• utrzymania i rekonstrukcji infrastruktury transportowej,
• rozwoju i integracji komunikacji regionalnej,
• wzrostu dostępności do europejskiego systemu transportowego,
• poprawy bezpieczeństwa ruchu,
• wskazania terenów niezbędnych do pozyskania dla celów rozwojowych.
W zakresie kierunków ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i jego zasobów
Studium wskazuje m.in. proekologiczną politykę transportową (promocja transportu publicznego i
ruchu rowerowego, zapewnienie płynnego ruchu samochodowego).
W Studium wskazano również na konieczność wprowadzania rozwiązań zapewniających
zachowanie wymaganych standardów akustycznych oraz ograniczających ponadnormatywną
uciążliwość akustyczną, z położeniem szczególnego nacisku na ochronę terenów mieszkaniowych.
Wśród rozwiązań zapewniających zachowanie standardów akustycznych wskazanych w Studium
znajduje się odpowiednia polityka komunikacyjna miasta (m. in. ograniczanie natężenia ruchu
samochodowego w centrum, modernizacja i rozbudowa układu komunikacyjnego przy zastosowaniu
nowoczesnych technologii, itp.).
Cele SPPOFAP wpisują się w politykę Studium w ww. zakresie.
Dokumenty pozostałych gmin
W zakresie integracji transportu oraz polityki parkingowej trzy gminy: Buk, Czerwonak i Luboń
umieściły zapisy dotyczące integracji transportu zarówno w dokumentach Strategii Rozwoju jak
również w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (SUiKZP). Gmina
Suchy Las zapisy dotyczące integracji zawarła w SUiKZP, natomiast w siedmiu gminach: Dopiewo,
Pobiedziska, Swarzędz, Murowana Goślina, Rokietnica, Puszczykowo i Mosina zapisy takie znalazły się
w dokumentach Strategii Rozwoju.
W większości zapisy dotyczyły ogólnie integracji transportu z uwydatnieniem roli transportu
kolejowego. Często wskazywano na rozwój zrównoważony z promocją transportu niskoemisyjnego
oraz zwiększeniem dostępu do obszarów o słabej dostępności komunikacyjnej.
W ramach SUiKZP gminy Czerwonak określono politykę parkingową, w której obok konieczności
integracji transportu samochodowego i kolejowego poprzez budowę parkingów Park&Ride przy
17
każdej stacji i przystanku kolejowym, zapisano również potrzebę budowy parkingów publicznych w
miejscach występowania ruchu turystycznego oraz zewnętrznego. Również w Strategii Rozwoju
Gminy zapisano potrzebę działań integrujących transport głownie poprzez integrację kolei
podmiejskiej z ruchem samochodowym i rowerowym – parkingi Park&Ride i Bike&Ride. Zapisano
również potrzebę działań ograniczających emisję i chroniących ludność i środowisko przed skutkami
nadmiernego ruchu drogowego.
W Strategii Rozwoju gminy Murowana Goślina za istotne uznano potrzebę zwiększenie roli
gminy w Aglomeracji Poznańskiej. Działaniami które mają temu pomóc będą między innymi:
rozbudowa nowoczesnego węzła komunikacyjnego w oparciu o dworzec kolejowy w Murowanej
Goślinie oraz tworzenie zintegrowanego transportu publicznego. W SUiKZP gminy Murowana Goślina
zapisano normatyw parkingowy, brakuje natomiast zapisów dotyczących integracji systemów
transportowych.
Zapisy dotyczące parkingów Park&Ride znalazły się w SUiKZP gminy Suchy Las. Niestety zapisy te
jedynie dopuszczają lokalizację tego typu parkingów przy stacjach kolejowych. Dokument zawiera
również normatyw parkingowy.
Gmina Rokietnica w Strategii Rozwoju zawarła zapisy wskazujące na potrzebę integracji z
transportem kolejowym oraz z innymi środkami transportu publicznego. Przewidziano również inne
środki integracji np. wspólny bilet, ale również potrzebę rozwoju transport niskoemisyjnego.
W SUiKZP gminy Buk przewidziano budowę parkingu strategicznego w rejonie dworca PKP Buk,
bez sprecyzowania czy ma on pełnić funkcję parkingu Park&Ride.
W gminie Dopiewo integracja transportu została zapisana w projekcie Strategii Rozwoju. Stacje
kolejowe wskazywane są jako potencjalna lokalizacja tzw. „parkingów buforowych”.
W Strategii Rozwoju gminy Luboń wpisano działania lokalizacje parkingów Park&Ride przyznając
integracji transportu bardzo ważną rolę.
W Strategii Rozwoju gminy Puszczykowo wskazano konieczność budowy parkingów buforowych.
Z kontekstu można wywnioskować, że jest to działanie związane z integracją transportu i chodzi o
parkingi Park&Ride, choć nie jest to wyraźnie zaznaczone.
W Strategii Rozwoju gminy Mosina integracja transportu jest jednym z głównych celów.
Wskazuje się m.in. na potrzebę współpracy gminy przy budowie kolei metropolitalnej. W SUiKZP
gminy znajdują się ogólne zapisy o polityce parkingowej i normatyw.
W gminie Stęszew za cel w Strategii Rozwoju przyjmuje się usprawnienie połączeń na relacji
Stęszew-Poznań.
Gmina Kórnik w swojej Strategii Rozwoju wskazuje na zrównoważony rozwój i modernizację
transportu publicznego, jednak nie poprzez integrację transportu.
18
Integracja systemów infrastruktury z Poznaniem i sąsiednimi gminami została wpisana w
Strategię Rozwoju gminy Swarzędz. Integracja ta dotyczy układu drogowego, systemu kolejowego
oraz komunikacji publicznej.
Wg Strategii Rozwoju gminy Pobiedziska zintegrowany system komunikacyjny ma zapewnić
zwiększenie dostępności komunikacyjnej gminy, a w konsekwencji poprawić warunki życia
mieszkańców. W SUiKZP znajdują się zapisy dotyczące szczegółowych warunków, jakie powinny
spełniać parkingi dla ruchu turystycznego i rekreacyjnego.
19
3 Charakterystyka środowiska Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji
Poznańskiej
3.1 Obszar badań
3.1.1 Obszar Funkcjonalny Aglomeracji Poznańskiej
Na potrzeby opracowania SPPOFAP autorzy dokumentu przyjęli, że Obszar Funkcjonalny
Aglomeracji Poznańskiej obejmuje miasto Poznań oraz powiaty: poznański, kościański, wągrowiecki i
wrzesiński.
Rysunek 1 Obszar Funkcjonalny Aglomeracji Poznańskiej
20
3.1.2 Sytuacja demograficzna
W tabeli 1 zamieszczono podstawowe dane dotyczące liczby ludności zamieszkującej Obszar
Funkcjonalny Aglomeracji Poznańskiej, gęstość zaludnienia oraz powierzchnie poszczególnych
jednostek Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej (OFAP).
Tab. 1. Powierzchnia oraz liczba mieszkańców poszczególnych jednostek Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji
Poznańskiej wg stanu na 31.XII.2013r.
Powierzchnia
Ludność
2
[km ]
[os.]
Powiat m. Poznań
262
548 028
Powiat poznański
1 900
352 395
Powiat kościański
722
78 981
Powiat wągrowiecki
1 040
69 837
Powiat wrzesiński
704
76 481
Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych
Jednostka terytorialna
Gęstość zaludnienia
2
[os./km ]
2 092
185
109
67
109
3.1.3 Powiązania komunikacyjne
Przez teren Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej przebiegają następujące linie
kolejowe (wg PKP S.A.):
• nr 3 Warszawa Zachodnia - Kunowice,
• nr 236 Rogoźno Wielkopolskie – Bzowo – Goraj,
• nr 271 Wrocław Główny – Poznań Główny,
• nr 272 Kluczbork – Poznań Główny,
• nr 281 Oleśnica – Chojnice,
• nr 351 Poznań Główny – Szczecin Główny,
• nr 353 Poznań Wschód – Skandawa,
• nr 354 Poznań Główny – Piła Główna,
• nr 356 Poznań Wschód – Bydgoszcz Główna,
• nr 357 Sulechów – Luboń.
Układ linii podstawowych węzła uzupełniają linie obwodowe oraz łącznice umożliwiające
swobodny ruch pociągów w wielu kierunkach z pominięciem stacji Poznań Główny.
W Poznaniu znajduję się Port Lotniczy Poznań – Ławica, szósty w Polsce pod względem ilości
obsługiwanych pasażerów (ponad 1,5 mln rocznie), należący do Transeuropejskiej Sieci
Transportowej TEN-T. Umożliwia on połączenie z 21 miastami europejskimi, 2 miastami polskimi:
Warszawą i Krakowem oraz ponad dwadzieścia kierunków czarterowych.
Na terenie miasta Poznania znajduje się również lotnisko wojskowe Krzesiny, gdzie mieści się 31.
Baza Lotnictwa Taktycznego i 3. Eskadra Lotnictwa Taktycznego. Od 2006 r. stacjonują tam również
wielozadaniowe samoloty F-16.
System dróg OFAP obejmuje drogi krajowe, wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne.
Tab. 2. Drogi krajowe i autostrady w Obszarze Funkcjonalnym Aglomeracji Poznańskiej
Nr drogi
S5
S5d
5
11
S11a
Trasa przebiegu
obwodnica Śmigla
obwodnica wschodnia Poznania
Świecie - Gniezno - Poznań - Stęszew - Kościan - Leszno - Wrocław
Podgaje - Piła - Ujście - Chodzież - Oborniki - Poznań - Kórnik - Jarocin - Pleszew - Ostrów Wlkp. Ostrzeszów - Kępno - Kluczbork
Poznań - Kórnik
21
Nr drogi
S11c
15
32
92
A2
Trasa przebiegu
obwodnica zachodnia Poznania
Milicz - Krotoszyn - Jarocin - Miąskowo - Miłosław - Września - Gniezno - Trzemeszno - Ostróda
Stęszew - Grodzisk Wlkp. - Sulechów
Nowy Tomyśl - Pniewy - Poznań - Września - Słupca - Golina - Konin
autostrada A2 Świecko – Kukuryki
Źródło: GDDKIA
Tab. 3. Drogi wojewódzkie w Obszarze Funkcjonalnym Aglomeracji Poznańskiej
Nr drogi
184
187
196
306
307
430
431
433
434
308
310
311
312
432
190
191
193
194
196
197
241
251
441
442
466
3.2
Nazwa drogi
Powiat poznański
Wronki – Ostroróg – Szamotuły - Przeźmierowo
Pniewy-Szamotuły-Oborniki-Murowana Goślina
Poznań – Murowana Goślina - Wągrowiec
Lipnica-Wilczyna – Buk – Stęszew - Nowe Dymaczewo
Poznań - Buk-Opalenica - Bukowiec
Poznań - Mosina
Granowo-Nowe Dymaczewo - Mosina-Kórnik
Swarzędz - Gądki
Łubowo-Iwno-...-Kostrzyn - Kórnik-Śrem – Kunowo – Gostyń - Rawicz
Powiat kościański
Nowy Tomyśl-Grodzisk Wielkopolski-Kościan-Kunowo
Głuchowo-Czempiń-Śrem
Kawczyn-Czempiń
Rakoniewice-Czacz
Leszno-Krzywiń-Śrem-Środa Wielkopolska-Września
Powiat wągrowiecki
Krajenka-Szamocin-Margonin-Wągrowiec-Gniezno
Chodzież-Szamocin-Lipa
Chodzież-Margonin-Gołańcz
Wyrzysk-Gołańcz-Morakowo
Poznań-Murowana Goślina-Wągrowiec
Sławica-Rejowiec-Kiszkowo-Gniezno
/Tuchola-Sępólno Krajeńskie-Więcbork-Nakło nad Notecią/-Wągrowiec-Rogoźno
Kaliska-Damasławek-/Żnin-Barcin-Pakość-Inowrocław/
Powiat wrzesiński
Miłosław-Borzykowo
Września-Pyzdry-Gizałki-Kalisz
Słupca-Ciążeń-Pyzdry
Źródło: Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu
Stan środowiska na obszarach objętych potencjalnym znaczącym
oddziaływaniem
3.2.1 Geologia, geomorfologia
Według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego (2000 r.) teren powiatu poznańskiego i
miasta Poznania znajduje się w podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie, w makroregionie
Pojezierze Wielkopolskie i mezoregionach: Kotlina Śremska (315.54), Równina Wrzesińska (315.56),
Pojezierze Gnieźnieńskie (315.54), Poznański Przełom Warty (315.52) oraz Pojezierze Poznańskie
(515.51). Pojezierze Poznańskie jest regionem zajmującym dużą powierzchnię toteż w jego obrębie
22
wyróżniono osiem mikroregionów. Pięć z nich obejmuje powiat poznański: Równina Szamotulska
(315.518), Wzgórza Owińsko – Kierskie (315.517), Pojezierze Stęszewskie (515.516), Równina
Poznańska (315.515) oraz Równina Opalenicka (315.514).
Według podziału geomorfologicznego B. Krygowskiego Niziny Wielkopolskiej obszar powiatu
poznańskiego oraz miasta Poznania leży na Wysoczyźnie Poznańskiej VIII.
Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym znajduje się on w regionie wielkopolskim (VI)
z subregionami lubusko-poznańskim (VI2) i gnieźnieńsko – kujawskim (VI3).
Budowę geologiczną przedmiotowego obszaru rozpatruje się w odniesieniu do utworów
kenozoicznych i stropowych partii mezozoiku, gdzie znajdują się użytkowe poziomy wodonośne. W
podłożu struktur kenozoicznych występuje laaramijskie piętro strukturalne, w obrębie którego
wydziela się: monoklinę przedsudecką, synklinorium szczecińsko-szamotulskie i synklinorium
mogileńsko-łódzkie.
Najstarszymi osadami w tym rejonie są skały karbońskie – okruchowe o charakterze fliszowym
(zlepieńce, piaskowce, mułowce, iłowce), w młodszym karbonie często z wkładkami łupków
węglistych. W dolnym permie złożone zostały czerwone spągowce, bazalty, osady ilasto-mułowcowe,
piaskowce i inne. Z triasu pochodzą osady ilaste i ilasto – mułowcowe, margliste, wapnistopiaszczyste, oolitowe, dolomityczne, krzemienie, zlepieńce wapienne, gips i inne. W okresie jury
powstały iłowce, mułowce, zlepieńce, skały węglanowe, wody termalne i zmineralizowane. Granica
denudacyjnego zasięgu osadów kredy w okolicach Poznania związana jest z istnieniem struktury
tektonicznej zwanej antykliną Szamotuł, która zbudowana jest z osadów jury. W osi tej struktury
powstał w trzeciorzędzie rów tektoniczny, w dalszym swoim biegu zwany rowem Poznania.
Na podłożu mezozoicznym spoczywają osady trzeciorzędowe, złożone z utworów oligocenu
i miocenu, o miąższości 50-150 m. Oligocen stanowią: zielone piaski glaukonitowe, mułki ilaste
i piaszczyste z węglem brunatnym oraz utwory mułowców, piaski mułkowate i ilaste z pyłem węgla
brunatnego oraz piaski pylaste kwarcowo-glaukonitowe i iły zielone z cienkimi pokładami węgli
brunatnych. Miocen to utwory piaszczyste i burowęglowe przechodzące ku górze w utwory mułowo ilaste i ilaste (seria iłów poznańskich, o miąższości dochodzącej do 80 m). Utwory trzeciorzędowe
mają zmienną miąższość, od kilkunastu metrów na NE do 180 m na zachodzie omawianego rejonu,
przy miąższości 200 - 300 m w rejonie rowu tektonicznego Szamotuły - Poznań – Gostyń.
W przypowierzchniowej części terenu występują osady plejstoceńskie i holoceńskie.
Miąższość i rozprzestrzenienie utworów czwartorzędowych jest bardzo zmienne i zależne
od morfologii podłoża podczwartorzędowego i współczesnej powierzchni terenu; waha się od kilku
metrów w rejonie wyniesień podłoża trzeciorzędowego i obniżeń powierzchni w dolinach rzecznych
(co ma miejsce w odcinku przełomowym Warty), do ok. 110 m w rejonach głębokiej erozji w okresie
plejstoceńskim.
Na utwory plejstoceńskie składają się osady zlodowacenia południowopolskiego,
środkowopolskiego, międzyglinowe, zlodowacenia północnopolskiego, zastoiskowe związane
genetycznie z okresem pomiędzy fazą poznańską i leszczyńską oraz fluwioglacjalne fazy poznańskiej
złożone na glinach zwałowych zlodowacenia północnopolskiego. Najstarsze gliny wypełniają
obniżenia podłoża podczwartorzędowego, na których spoczywają gliny morenowe zlodowaceń
środkowopolskich: Odry i Warty. Z okresu interglacjału wielkiego pochodzi dolina kopalna o kierunku
N-S dochodząco do wielkopolskiej doliny kopalnej w rejonie Komornik, którą wypełniają piaski, żwiry,
mułki i iły zastoiskowe, o miąższości do 50 m. Osady zlodowacenia Warty związane są z sedymentacją
glin morenowych, a okres zlodowacenia środkowopolskiego kończą piaski i żwiry wodnolodowcowe.
Z interglacjału eemskiego pochodzą osady międzyglinowe: są to głownie jeziorne gytie, torfy, mułki
23
zastoiskowe oraz szczątki drewna. Lokalnie występujące mułki piaszczyste rozpoczynają serię osadów
genetycznie związanych ze zlodowaceniem północnopolskim. Większe znaczenie mają znacznie
rozprzestrzenione piaski i żwiry wodnolodowcowe pochodzące z transgresji lądolodu fazy
leszczyńskiej. Glina morenowa fazy leszczyńskiej osiąga miąższość kilkumetrową, nie przekraczając 10
m. W fazie pomorskiej zlodowacenia północnopolskiego ukształtował się ostatecznie przełomowy
odcinek rzeki Wary, powstały kolejne terasy erozyjno-akumulacyjne.
Na terenie powiatu poznańskiego są poznane i gospodarczo wykorzystywane wody pitne
w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych występujące do głębokości 200 - 270 m.
W utworach kenozoicznych wody wolne podlegające intensywnemu krążeniu znajdują się
w strukturach porowatych piasków i żwirów różnej genezy, o zróżnicowanym rozprzestrzenieniu.
Doliny rzeczne charakteryzuje odmienna budowa geologiczna. Rzeki wcinały się w podłoże do
stropu glin morenowych zlodowacenia środkowopolskiego lub iłów, a następnie zostały wypełnione
osadami zastoiskowymi interglacjału eemskiego oraz utworami wodnolodowcowymi, które
przecinają holoceńskie utwory organiczne.
Podczas fazy poznańskiej zlodowacenia północnopolskiego na północ od Poznania powstał ciąg
sandrów: sandr Lusowski, Junikowski, Strzeszyński, Piątkowski, Naramowicki, Kiciński, Głównej. Ciąg
pagórków moreny czołowej fazy poznańskiej wyznacza północną, marginalną strefę odwodnienia
lądolodu.
Utwory holocenu reprezentują osady aluwialne wypełniające doliny rzeczne, głownie piaski
różnoziarniste, mułki i torfy. Odmienną grupę stanowią holoceńskie utwory antropogeniczne,
związane z działalnością ludzką na przestrzeni lat.
Urozmaicona rzeźba powiatu obejmuje wysoczyznę wznoszącą się 80-100 m n.p.m., w którą
wcinają się formy negatywne, takie jak rynny glacjalne, doliny, dolinki oraz zagłębia bezodpływowe.
W morfologii terenu wyróżnia się obniżenie Warty – ukształtowane przez wody lodowcowe, a w
obrębie dna przez wody rzeczne oraz skośnie zorientowane w stosunku do Warty rynny Bogdanki –
Cybiny i Potoku Junikowskiego. Głowna formą negatywną jest przełomowy odcinek rzeki Warty
(rzędna ok. 55 m n.p.m.), o długości 45 km, łączący Pradolinę Toruńską-Eberswaldzką z Pradoliną
Warszawko-Berlińską.
Na wysoczyźnie znajdują się liczne formy akumulacji lodowcowej i wodnolodowcowej. Najwyższe
wzniesienia występują na obszarze Pagórków Poznańskich na północ od Poznania - Dziewicza Góra
(137,9 m n.p.m.). W części południowej powiatu najwyższe wzniesienie stanowią Wzgórza
Pożegowskie na północ od Mosiny (123,8 - 125,0 m n.p.m.), stanowiące również wysunięte na
południe wzgórza moreny czołowej fazy poznańskiej ostatniego zlodowacenia. Poza obszarem wzgórz
morenowych i krawędzi pradoliny i dolin rzecznych obszar należący do powiatu jest płaski, w ok. 90%
jego spadki nie przekraczają 2o.
Obszar powiatu kościańskiego według regionalizacji fizycznogeograficznej J. Kondrackiego
stanowi fragment głównie Pojezierzy Południowobałtyckich. Obejmuje takie mezoregiony jak
Równina Kościańska (315.83) i Pojezierze Krzywińskie (315.82), a także niewielkie powierzchnie
Doliny Środkowej Obry (315.63), Kotliny Śremskiej (315.64) oraz Wysoczyzny Leszczyńskiej (318.11).
Teren ten ukształtował się pod wpływem procesów glacjalnych. Rzeźba terenu jest urozmaicona, z
charakterystycznymi dla krajobrazu młodoglacjalnego ciągami pagórków morenowych, skupiskami
jezior oraz powierzchniami wysoczyzn morenowych.
Spora część powiatu charakteryzuje się jednak rzeźbą płaskorówninną. Od Śmigla w kierunku
południowo-zachodnim przebiega pas terenów o rzeźbie niskofalistej i częściowo niskopagórkowatej.
W gminie Krzywiń występują tereny o rzeźbie wysokofalistej i wysokopagórkowatej.
24
Powiat kościański leży na Monoklinie Przedsudeckiej. Głębokie podłoże tworzy tzw. platforma
paleozoiczna, na której spoczywa późniejsza pokrywa osadowa. Kompleks ten budują głównie utwory
permu i triasu, natomiast utwory jury i kredy występują tylko szczątkowo.
Mezozoicznie podłoże kenozoiku jest na ogół wyrównane, zalega na głębokości 200-250 m
poniżej poziomu morza. Miąższość osadów kenozoiku wynosi do 300 m.
Utwory trzeciorzędu występują na głębokości 10-45 m. Są to przede wszystkim iły z
przewarstwieniami mułków i piasków. Utwory czwartorzędu mają miąższość 10,8-35 m i więcej.
Osady te charakteryzują się bardzo zmienną litologią. Występują tu gliny zwałowe zlodowacenia
środkowopolskiego i bałtyckiego. Gliny te są przewarstwione różnej miąższości osadami
piaszczystymi i żwirowymi, często ze znaczną domieszką frakcji pylasto-ilastej.
Powiat Wągrowiecki położony jest w regionie o nazwie Pałuki. Jest to region polodowcowych
jezior i pofałdowanej równiny. Granice Pałuk na północy i wschodzie biegną Notecią, na
południowym wschodzie - doliną Foluskiej Strugi, na południu - Wełną. Granica zachodnia przebiega
przez Rogoźno, Budzyń i Margonin, choć czasem wyznacza się ją także na linii Wągrowiec - Jez.
Krajobraz Pałuk został ukształtowany w wyniku ostatniego zlodowacenia i około 12 tysięcy lat
działania różnych czynników po ustąpieniu lodowca.
Pod względem geograficznym opisywany teren wchodzi w skład czterech dużych mezoregionów
(wg podziału prof. J. Kondrackiego). Część Pałuk na zachód od Łekna, Wapna i Kcyni położona jest na
obszarze Pojezierza Chodzieskiego - wysoczyzny morenowej o poziomie "niższym", powstałej w
czasie ostatniego zlodowacenia na terenie istniejącej tu przedtem niziny. Pojezierze Chodzieskie
znajduje się pomiędzy Doliną Środkowej Noteci (część Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej) a doliną
Wełny, prawego dopływu Warty, pełniącą funkcję doliny marginalnej podczas subfazy chodzieskiej
zlodowacenia wiślańskiego. Moreny tej subfazy ciągną się równoleżnikowo od Chodzieży poza Kcynię
na wschodzie, a na zachodzie występują pod Czarnkowem. Jest to dość płaski i monotonny obszar,
wyniesiony na 80-95 m n.p.m., przeważnie użytkowany rolniczo. Na tym terenie występują liczne
jeziora, różnej wielkości i pochodzenia. Największe jeziora rynnowe zgrupowane są w rynnie
gołaniecko-wągrowieckiej, natomiast na wschód od Wągrowca oraz między Wągrowcem a
Margoninem znajdują się owalne typu wytopiskowego.
W rejonie Wągrowca i Rogoźna przebiega równoleżnikowo do jeziora niezbyt wielka Pradolina
Wełny. Południowa i wschodnia część opisywanego terenu wchodzi w skład Pojezierza
Gnieźnieńskiego. Jest to również wysoczyzna morenowa, ale o poziomie "wyższym" - wyniesionym na
100-110m n.p.m. Związane jest to z położeniem na Wale Kujawsko-Pomorskim- pokrytym warstwą
utworów polodowcowych różnej grubości podłużnym wyniesieniu, spiętrzonym w tym samym
okresie, co Karpaty (ponad 60 milionów lat temu). Właśnie w tym wale znajdują się wysady solne w
Wapnie i na wschód od Damasławka. Dzisiejszy krajobraz tego terenu to przede wszystkim falista
morena denna. Wśród niej spotyka się zagłębienia powstałe wskutek wytopienia odosobnionych brył
lodowca, dziś zajęte przez torfowiska lub maleńkie jeziorka (tzw. oczka). W północnej części tego
Pojezierza leżą pojedyncze pagórki, pozostałość starszego pasma moreny czołowej (najwyższe są
Chełmianki, zwane także Korfantówką - 162m n.p.m.). Wzgórza są oddzielone między sobą
równinami i sprawiają wrażenie, jakby były "nałożone" na płaską morenę denną. Dalej na południe
wysoczyzna ponacinana jest systemem długich rynien jeziornych, często o zawiłym przebiegu.
Bezpośrednio po ustąpieniu lodowca wytworzyły się gdzieniegdzie z lotnych piasków pola wydmowe.
Na południe od pasma moren występują pola sandrowe i wytopiskowe rynny jeziorne zgrupowane
zwłaszcza w okolicach Wągrowca nad Wełną.
25
Podłoże mezozoiczne obszaru budują jury i kredy synklinorium mogileńsko – łódzkiego część
południowa powiatu oraz antyklinorium pomorskiego – część północna powiatu. W części granicznej
antyklinorium i synklinorium występuje wysad solny Wapna oraz Damasławka. W jądrach wysadów
występują sole permskie i anhydryty przykryte czapami gipsowymi, zaś w osłonach bocznych osady
triasu i jury środkowej i górnej. Osady jury środkowej to piaski, piaskowce, mułowce i iłowce, zaś
górnej to margle, wapienie margliste i mułowce margliste. Na tych osadach zalegają piaski i
piaskowce drobnoziarniste, średnioziarniste, muły i mułowce kredy dolnej. Osady kredy górnej
stanowią większość podłoża mezozoiku obszaru powiatu, a są to margle, opoki i wapienie.
Utwory trzeciorzędowe reprezentowane są przez utwory oligocenu i miocenu o miąższości 20150m, najczęściej 100-140m lokalnie do 200m (Damasławek).
Występowanie oraz litologia utworów czwartorzędowych związane są z działalnością
akumulacyjną lądolodów oraz erozyjną i akumulacyjną wód lodowcowych i rzecznych w okresach
interglacjalnych. Na obszarze powiatu utwory czwartorzędowe występują od zlodowaceń
południowopolskich po holocen. Ich miąższość jest zależna od morfologii podłoża
podczwartorzędowego i współczesnej powierzchni terenu i wynosi najczęściej od 20 do 90m.
Według regionalizacji J. Kondrackiego teren powiatu wrzesińskiego należy do podprowincji
Pojezierza Południowobałtyckie, makroregionu Pojezierze Wielkopolskie oraz mezoregionu Równina
Wrzesińska, jego część należy również do makroregionu Pradolina Warciańsko – Odrzańska,
mezoregionu Kotlina Śremska. Południowo – wschodni obszar zaliczany jest do osobnej podprowincji
– Niziny Środkowopolskie, makroregion Nizina Południowowielkopolska, mezoregion Dolina
Konińska.
Teren powiatu ukształtowany został przez lądolód, głównie podczas stadiału leszczyńskiego i
poznańskiego. Pod wpływem działalności lodowca i wód polodowcowych uformowała się morena
płaska – Równina Wrzesińska, łagodnie opadająca w kierunku południowym. Obszar ten jest prawie
pozbawiony jezior, z nielicznymi wniesieniami ozowo – kemowymi. Równina Wrzesińska, od południa
ograniczona jest Kotliną Śremską, należącą do makroregionu Pradoliny Warciańsko – Odrzańskiej
oraz z Dolina Konińską, zaliczaną już do podprowincji Niziny Środkowopolskie.
Przeważająca część terenu jest płaska, wznosi się stopniowo na zachodzie, gdzie znajdują się
Pagóry Kostrzyńskie. Ich najwyższym punktem na terenie powiatu jest wzniesienie w Stępocinie o
wysokości 128 m n. p. m. Początkowo najwyższym wzniesieniem powiatu znajdowało się w
Podstolicach, zniwelowane zostało jednak w wyniku eksploatacji gospodarczej. Rzeźba terenu
urozmaica również wał pochodzenia fluwioglacjalnego nazywany Ozem Wrzesińskim, rozciągający się
na odcinku 10 km, od Zieleńca, Grabowo Królewskie do Miłosławia.
Granica pomiędzy Równiną Wrzesińską, a Doliną Konińską, ma postać skarpy. Dno doliny leży na
wysokości około 70-72 m npm i zaznaczają się w niej 3 wyraźne poziomy terasowe. Najniższy,
zalewany w czasie stanów powodziowych, posiada powierzchnię urozmaiconą łachami wałowymi o
wysokości około 2 m i rozdzielającymi je obniżeniami. Widoczne są tutaj stare koryta rzek Warty i
Prosny. Wyższe poziomy terasowe (73-74 m npm) zajmują dość znaczne powierzchnie Doliny
Konińskiej. Rzeźbę terenu urozmaicają występujące tu liczne formy wydmowe. Ich wysokość
dochodzi miejscami do 10 m. Kotlina Śremska, przez którą biegnie Dolina Warty, poprzecinana
starorzeczami i meandrami. W Kotlinie Śremskiej, oprócz zalewanego dna doliny, występują także
wyższe, zalesione tarasy piaszczyste oraz pola uprawne. W latach 50. XIX w. przeprowadzono
prostowanie rzeki, tak że dziś Warta na odcinku Spławie – Czeszewo jest w miarę prosta. Nurty rzeki,
jak na rzekę nizinną są wartkie (stąd też Warta) i pełne wirów. Tereny zawarciańskie wchodzące w
26
skład powiatu wrzesińskiego znajdują się już na Równinie Rychwalskiej. Posiadają one piaszczyste
podłoże, które porastają lasy Puszczy Pyzdrskiej.
Równina poprzecinana jest dość ubogą siecią hydrograficzną, która tworzą Wrześnica i Warta
oraz niewielkie cieki wodne. Granica z powiatem jarocińskim przebiega po rzece Prośnie. Na
zachodzie teren przecina Moskawa i Cybina wypływająca z Nekielki.
Równina Wrzesińska zbudowana jest z osadów glacjalnych i fluwioglacjalnych. W obrębie gminy,
w zasięgu sandru czerniejewskiego dominują piaski drobnoziarniste. Na wysoczyźnie morenowej, w
budowie powierzchniowej przeważaj ą gliny, piaski i żwiry. Tylko w dnach dolin rzecznych i obniżeń
powierzchni wykształciły się grunty organiczne.
Obszar Powiatu Wrzesińskiego położony jest w obrębie dwóch dużych jednostek geologicznych:
Synklinorium Szczecińsko – Łódzko – Miechowskiego oraz Monokliny Przedsudeckiej – Północnej.
Główne utwory geologiczne pochodzą z trzeciorzędu i czwartorzędu i są to odpowiednio: utwory
pliocenu (ił poznański pstry, piaski, żwiry) i utwory miocenu (piaski, iły, miki oraz węgiel brunaty), a
który pokrywają osady czwartorzędowe o miąższości 60 -120 m. . Synklinorium to budują kredowe
wapienie i margle oraz utwory ilaste. Są one słabo rozpoznane. Znacznie lepiej rozpoznane są utwory
trzeciorzędowe. Utwory mioceńskie wykształcone są w postaci piasków z domieszką żwirów, iłów
oraz węgli brunatnych. Węgle brunatne występują w postaci wkładek o miąższości od kilkudziesięciu
centymetrów do kilku metrów. W Kotlinie Pyzdrskiej stwierdzono występowanie pstrych iłów
plioceńskich.
Równina Wrzesińska zbudowana jest z glin zwałowych, choć w północno – zachodniej części
gminy występuje sandr zbudowany z warstwowych piasków, czasem żwirów i głazów. Cecha
charakterystyczną sandru jest mała miąższość osadów piaszczystych, maksymalne miąższości rzędu
od 4 do 8 m występują w rejonie Wrześni – Zasutowa, w części północno – zachodniej nie
przekraczają 5 m. W kierunku południowym miąższość piasków maleje, na powierzchni widoczna
zaczyna być glina zwałowa a sandr stopniowo zanika.
3.2.2 Warunki glebowe
Gleby powiatu poznańskiego są glebami średniej i niskiej jakości. Przeważają gleby bielicowe
i brunatne. Mimo niekorzystnego bilansu wodnego i wyżej wspomnianych warunków gruntowych
powiat poznański charakteryzuje się wysoką kulturą rolną. Użytki rolne zajmują 118 tys. ha, co
stanowi 62% ogólnej powierzchni powiatu. 106 tys. ha stanowią grunty orne, 10 ha to łąki i
pastwiska. Klasyfikacja bonitacyjna gleb gruntów ornych wykazuje przydatność różnych typów gleb
do uprawy poszczególnych gatunków roślin. Dla gruntów ornych wyróżnia się osiem klas
bonitacyjnych: I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI. Gleby klasy I w powiecie poznańskim nie występują. Do
klasy II zakwalifikowano nieco poniżej 0,5% gruntów ornych. Większość stanowią gleby średnie –
klasy IV oraz dobre IIIa i średnio dobre IIIb. Gleby słabe (klasa V i VI) zajmują ¼ gruntów ornych w
powiecie poznańskim. Klasa V i VI obejmuje gleby piaszczyste.
Najlepszej jakości grunty orne występują w gminie Kleszczewo, Kostrzyn, Rokietnica i Stęszew.
W gminie Kleszczewo 51,8 % gruntów ornych zakwalifikowano do klas II i III. Grunty orne w tej gminie
zajmują prawie 90% ogólnej powierzchni. Przeważają gleby brunatne właściwe i bielicowe powstałe
na bazie glin.
Gleby w obrębie miasta zaliczane są do IV-V klasy bonitacyjnej, w granicach regionu glebowo –
rolniczego Poznańskiego (10). Charakteryzuje się on niską przydatnością rolniczą gleb. Na glinach
zwałowych wykształciły się gleby płowe właściwe i miejscami czarne ziemie, na piaskach sandrowych
i terasach zalewowych gleby rdzawe właściwe. Na terasach zalewowych Warty oraz w dolinach jej
27
dopływów wykształciły się gleby rdzawe bielicowane oraz torfowe i murszowe. W granicach miasta
odbywa się ustawiczna degradacja gleb poprzez zabiegi: wzbogacania gleby rodzimej w substancje
o innych parametrach, usuwania warstw gleby – szczególnie jej warstwy próchniczej
oraz zagęszczania i uszczelniania profili glebowych, przerywania ciągłości warstw w profilu glebowym
i zakłócania obiegu wód powierzchniowych, podziemnych oraz wymiany materii. W wyniku postępu
urbanizacji funkcje gleby w dużej mierze zależą od kierunków przestrzennego zagospodarowania
terenu. W Poznaniu gleby użytkowane są dla: produkcji rolniczej, zieleni (lasy i zieleń miejska),
terenów budowlanych (zarówno mieszkaniowych, jak i przemysłowych) i komunikacyjnych. Gleby
użytkowane rolniczo stanowią ok. 35-40% powierzchni miasta, a ich stan można ocenić jako bliski
składowi gleb naturalnych (stopień ich przekształcenia jest niewielki). Wzrostowi ulega powierzchnia
terenów zieleni. Przekształcane w obszary zieleni są grunty częściowo lub całkowicie zdegradowane
(wysypiska, nieużytki, grunty rekultywowane, otoczenia obiektów budowlanych po zakończeniu
robót). Głównymi terenami rolniczymi Poznania są rejony: Spławia, Moraska, Starołęki, Głuszyny,
Ławicy i Kiekrza.
Gleby na terenie powiatu kościańskiego należą do średnich klas bonitacyjnych, przeważają gleby
klasy IV i III. 1/3 powierzchni gleb użytków rolnych w powiecie wykazuje odczyn bardzo kwaśny i
kwaśny. Szacuje się, że blisko połowa gleb w gminach Krzywiń i Śmigiel jest zakwaszona.
Na terenie powiatu wągrowieckiego na obszarze wysoczyzny morenowej dominują gleby
pseudobielicowe (płowe), poprzedzielane enklawami gleb brunatnych czy bielicowych. Pozostały
obszar zaliczono do kompleksu żytniego bardzo dobrego, przydatnego pod uprawę, co stało się
przyczyną rozwoju rolnictwa i niewielkiej ilości lasów na Pałukach. Zalesienia dominują jedynie w
północno-wschodniej części regionu, gdzie występują słabe gleby bielicowe i wydmy - należące do
kompleksu żytnio-łubinowego. Charakterystyka gleb występujących na terenie powiatu
wągrowieckiego przedstawia się następująco:
− gleby brunatne płowe – (pseudobielicowe i pseudogleje). Są to gleby poleśne wilgotne,
wytworzone z różnych materiałów morenowych, głównie z piasków naglinowych i glin
zwałowych lekkich, w mniejszym stopniu z piasków słabo gliniastych bądź z pyłów różnej
genezy.
− gleby brunatne właściwe i wyługowane - są to gleby żyzne i bardzo żyzne, nadające się pod
uprawę pszenicy, buraków cukrowych, jęczmienia i roślin pastewnych takich jak koniczyna.
Należą w większości do III klasy bonitacyjnej.
− gleby rdzawe – (skrytobielicowe i bielicowe). Bielice należą do V klasy bonitacyjnej i nadają się
tylko do uprawy najmniej wymagających roślin.
Gleby powiatu wrzesińskiego charakteryzuje duże zróżnicowanie przestrzenne, spowodowane,
różnym składem granulometrycznym. Przeważają gleby pseudobielicowe i brunatne, wykorzystywane
głównie jako grunty orne, natomiast łąki oraz pastwiska porastają czarne ziemie. Występują również
gleby organiczne, jednak na niewielkich obszarach.
Najsłabsze gleby występują w gminie Nekla i Pyzdry, są to gleby wytworzone na piaskach luźnych.
Bardziej zwięzłe oraz mocniejsze gleby lekkie występują na terenie gmin: Września, Miłosław i
Kołaczkowo. W Gminie Września występują również gleby torfowe.
Na terenie powiatu przeważają gleby zaliczane do IV klasy bonitacyjnej. W Gminie Września,
wśród użytków rolnych dominują gleby orne dobre – klasa IIIa. Gleby te mają już wyraźne gorsze
właściwości fizyczne i chemiczne, występują w mniej korzystnych warunkach fizjograficznych niż
gleby klasy I i II. Zalicza się do nich gleby brunatne i płowe wytworzone z piasków gliniastych
mocnych, różnych utworów pyłowych i glin lekkich oraz iłów pylastych, średnio dobre czarnoziemy
28
leśno-stepowe i leśno-łąkowe wytworzone z glin, iłów i utworów pyłowych oraz z piasków gliniastych
mocnych. W Gminie Kołaczkowo Dominują gleby IV klasy bonitacyjnej, udział klasy III i V jest na tym
samym poziomie. W Gminie Pyzdry i Nekla dominują gleby V klasy bonitacyjnej. Z kolei gleby Gminy
Miłosław, zaliczają się do klasy III i IV w większości.
Jakość gleb
Rozwiązania dotyczące ochrony powierzchni ziemi (w tym gleb), które wprowadzono w ustawie z
dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, stanowią podstawę prowadzenia badań
i ochrony tego komponentu środowiska.
Badania gleb w systemie monitoringu krajowego prowadzone są przez Instytut Uprawy
Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Monitoring prowadzony jest cyklicznie, w okresach
pięcioletnich, w punktach zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo. Wybór punktów
kontrolno-pomiarowych uwzględnia zróżnicowanie pokrywy glebowej (typy, gatunki, rodzaje,
kompleksy przydatności rolniczej, klasy bonitacyjne), a także inne czynniki środowiska. Podstawę
wyboru tych punktów stanowi szczegółowa analiza warunków glebowych kraju, fizjografia
oraz występowanie obszarów ekologicznego zagrożenia powstałych w wyniku określonej działalności
gospodarczej człowieka. Wyniki badań prowadzonych w latach 1995-2010 pozwalają na ocenę jakości
gleb i stanu ich zanieczyszczenia w 20-letniej perspektywie czasowej, w zależności od wielu
czynników wśród których należy wymienić regionalne zróżnicowanie produkcji rolniczej, jej
intensyfikację, oddziaływanie przemysłu i transportu oraz warunki środowiskowe decydujące o
przebiegu procesów glebowych.
W województwie wielkopolskim zlokalizowanych zostało 17 punktów kontrolno-pomiarowych, z
czego na omawianym terenie znajduje się jeden punkt kontrolny (nr 111) – w miejscowości
Robakowo, w gminie Kórnik. Wyniki pomiarów, prowadzonych w latach 1995 – 2010, przedstawiono
poniżej:
Punkt 111
− Miejscowość: Robakowo
− Gmina: Kórnik – obszar wiejski (3021095)
− Kompleks: 5 (żytni dobry); Typ: AP (gleby płowe); Klasa bonitacyjna: IVa
− Gatunek gleby wg:
- BN-78/9180-11: pgl (piasek gliniasty lekki)
- PTG 2008: pg (piasek gliniasty),
- USDA: LFS (loamy fine sand).
Tab. 4. Wyniki monitoringu chemizmu gleb dla profilu nr 111 (w latach 1995-2010)
Uziarnienie
Jednostka
1,0-0,1 mm
0,1-0,02 mm
< 0.02 mm
2,0-0,05 mm
0,05-0,002 mm
< 0.002 mm
udział w %
udział w %
udział w %
udział w %
udział w %
udział w %
Odczyn i węglany
Jednostka
Odczyn "pH " w zawiesinie H2O
Odczyn "pH " w zawiesinie KCl
pH
pH
29
1995
63
20
17
n.o.
n.o.
5
1995
6.7
5.6
Rok
2005
65
19
16
n.o.
n.o.
4
Rok
2000
2005
7.1
6.4
5.9
5.6
2000
64
22
14
n.o.
n.o.
3
2010
69
19
12
80
18
2
2010
6.8
5.9
Węglany (CaCO3)
%
n.o.
Substancja organiczna gleby
Jednostka
Próchnica
Węgiel organiczny
Azot ogólny
Stosunek C/N
%
%
%
Właściwości sorpcyjne gleby
Jednostka
Kwasowość hydrolityczna (Hh)
Kwasowość wymienna (Hw)
Glin wymienny "Al"
Wapń wymienny (Ca2+)
Magnez wymienny (Mg2+)
Sód wymienny (Na+)
Potas wymienny (K+)
Suma kationów wymiennych (S)
Pojemność sorpcyjna gleby (T)
Wysycenie kompleksu sorpcyjnego
kationami zasadowymi (V)
Zawartość pierwiastków przyswajalnych
dla roślin
cmol(+)*kg
-1
cmol(+)*kg
-1
cmol(+)*kg
-1
cmol(+)*kg
-1
cmol(+)*kg
-1
cmol(+)*kg
-1
cmol(+)*kg
-1
cmol(+)*kg
-1
cmol(+)*kg
n.o.
Rok
1995
2000
2005
1.17
1.15
1.23
0.68
0.67
0.71
0.042
0.050
0.060
16.2
13.4
11.8
Rok
1995
2000
2005
1.80
1.65
1.65
n.o.
n.o.
n.o.
n.o.
n.o.
n.o.
3.24
3.24
2.94
0.34
0.28
0.33
0.03
0.06
0.02
0.23
0.30
0.40
3.84
3.88
3.69
5.64
5.53
5.34
-1
%
68.09
Jednostka
-1
Fosfor przyswajalny
Potas przyswajalny
Magnez przyswajalny
Siarka przyswajalna
mg P2O5* 100g
-1
mg K2O*100g
-1
mg Mg*100g
-1
mg S-SO4*100g
Całkowita zawartość makroelementów
Jednostka
Fosfor
Wapń
Magnez
Potas
Sód
Siarka
Glin
Żelazo
Całkowita zawartość pierwiastków
śladowych
%
%
%
%
%
%
%
%
Mangan
Kadm
Miedź
Chrom
Nikiel
Ołów
Cynk
Kobalt
Wanad
Lit
Jednostka
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
30
1995
13.1
8.0
3.20
0.75
1995
0.039
0.11
0.08
0.07
0.006
0.020
0.47
0.41
1995
330
0.12
4.2
4.7
3.3
10.0
21.0
2.35
6.3
4.0
n.o.
70.16
Rok
2000
12.2
11.9
2.90
1.00
Rok
2000
0.040
0.09
0.07
0.06
0.005
0.020
0.36
0.43
Rok
2000
325
0.08
4.5
4.7
4.0
8.9
18.8
1.87
8.0
3.7
0.08
2010
1.17
0.68
0.065
10.5
2010
1.58
n.o.
n.o.
2.14
0.47
0.06
0.29
2.96
4.54
69.10
65.20
2005
14.2
17.6
3.80
0.88
2010
13.9
13.1
6.20
0.97
2005
0.048
0.12
0.07
0.06
0.007
0.014
0.38
0.50
2010
0.038
0.08
0.07
0.06
0.005
0.010
0.28
0.42
2005
285
0.10
3.6
4.8
4.6
9.6
20.7
2.38
9.5
3.9
2010
307
0.08
3.3
4.5
3.9
9.4
24.4
1.94
6.0
2.1
-1
Beryl
Bar
Stront
Lantan
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
-1
mg*kg
Pozostałe właściwości
Jednostka
0.17
28.4
9.4
7.8
1995
Wielopierścieniowe węglowodory
-1
µg*kg
152
aromatyczne suma 13 WWA
-1
Radioaktywność
Bq*kg
395
-1
Przewodnictwo elektryczne właściwe
mS*m
3.81
-1
Zasolenie
mg KCl*100g
10.10
Źródło: IUNG w Puławach
0.13
0.10
29.9
27.6
8.4
7.9
6.8
5.8
Rok
2000
2005
0.14
28.2
4.1
6.7
2010
239
316
144
397
2.80
7.40
412
4.30
11.40
575
5.53
14.60
3.2.3 Stan jakości wód podziemnych
Zasoby wód podziemnych Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej występują w obrębie
3 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych:
− GZWP nr 143 Subzbiornik Inowrocław-Gniezno
− GZWP nr 144 Dolina kopalna Wielkopolska
− GZWP nr 150 Pradolina Warszawsko-Berlińska
Tab. 5. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej
Wiek utworów
Powierzchnia
2
[km ]
Typ
zbiornika
Szacunkowe
zasoby
dyspozycyjne
3
[tys. m /dobę]
Średnia
głębokość
ujęć
[m p.p.t.]
143 – Subzbiornik
Inowrocław Gniezno
Tr
(zbiornik
trzeciorzędowy)
2000
porowy
96
120
144 – Dolina
Kopalna
Wielkopolska
QK
(zbiornik
czwartorzędowy
doliny kopalnej)
4000
porowy
480
60
150 – Pradolina
Warszawsko Berlińska
QP
(zbiornik
czwartorzędowy
pradoliny)
1904
porowy
456
25-35
Numer i nazwa
GZWP
Źródło: www.pgi.gov.pl
Badania i oceny stanu wód podziemnych dokonuje się w ramach państwowego monitoringu
środowiska w sieci krajowej przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie – Państwowy
Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Zgodnie z art. 155 a ust. 5
i 6 ustawy z dnia 18 lipca 2001 Prawo wodne (Dz.U.2012.145 t.j. ze zm.).
Przedmiotem badań monitoringowych jakości wód podziemnych są jednolite części wód
podziemnych (JCWPd). Na terenie województwa wielkopolskiego wyznaczono 18 jednolitych części
wód podziemnych. Teren OFAP położony jest w obszarze 2 JCWPd:
− nr 62 na obszarze m. Poznań,
− nr 62 i 73 na obszarze powiatu poznańskiego,
− nr 71 i nr 73 na obszarze powiatu kościańskiego,
31
−
−
nr 36 i nr 42 na obszarze powiatu wągrowieckiego,
nr 63 i 73 na obszarze powiatu wrzesińskiego.
W 2012 r. i 2013 r. na terenie m. Poznań, powiatu kościańskiego, wągrowieckiego i wrzesińskiego
nie prowadzono badań jakości wód podziemnych. Badania jakości wód podziemnych były
prowadzone na terenie powiatu poznańskiego w 2012 r. w ramach monitoringu diagnostycznego i w
2013 r. w ramach monitoringu operacyjnego.
Tab. 6. Wyniki monitoringu diagnostycznego wód podziemnych w 2012 roku
Nr Monbada
Miejscowość
Gmina
JCWPd
Klasa
jakości
w punkcie surowa
2012
1
Czachurki
Pobiedziska
62
III
III
2
Czachurki
Pobiedziska
62
III
III
bez zmian
3
Czachurki
Pobiedziska
62
III
III
bez zmian
4
Borówiec
Kórnik
62
IV
IV
bez zmian
5
Borówiec
Kórnik
62
IV
III
6
Borówiec
Kórnik
62
IV
III
tylko pH wskazuje
na IV klasę jakości
1224
Borówiec
Kórnik
62
V
V
bez zmian
1258
Biskupice
Pobiedziska
62
III
III
bez zmian
1278
Kalwy
Buk
62
III
III
bez zmian
1279
Buk
Buk
62
III
III
bez zmian
1280
Pobiedziska
Pobiedziska
62
IV
III
1282
Dakowy
Suche
Buk
62
III
III
2549
Czerlejnko
Kostrzyn
62
III
III
bez zmian
2563
Kamionki
Kórnik
62
III
III
bez zmian
2564
Gruszczyn
62
III
III
bez zmian
2566
Głęboczek
Swarzędz
Murowana
Goślina
62
II
II
2615
Mosina
Mosina
73
IV
Źródło: WIOŚ w Poznaniu
32
Klasa jakości
w punkcie końcowa
2012
III
Przyczyna zmiany
klasy jakości
bez zmian
geogeniczne
poch. wsk. tylko
Fe w IV
bez zmian
bez zmian
geogeniczne
poch. wsk. tylko
Fe w IV
Tab. 7. Wyniki monitoringu operacyjnego wód podziemnych w 2013 roku
Nr Monbada
Miejscowość
Gmina
JCWPd
Klasa
jakości
w punkcie surowa
2012
1258
Biskupice
Pobiedziska
62
III
III
bez zmian
1278
Kalwy
Buk
62
III
III
bez zmian
1279
Buk
Buk
62
III
III
bez zmian
1282
Dakowy
Suche
Buk
62
III
III
2547
Pobiedziska
Pobiedziska
62
III
III
2549
Czerlejnko
Kostrzyn
62
III
III
bez zmian
2563
Kamionki
Kórnik
62
III
III
bez zmian
2564
Gruszczyn
Swarzędz
62
III
III
bez zmian
2566
Głęboczek
Murowana
62
II
Goślina
Klasa jakości
w punkcie końcowa
2012
Przyczyna zmiany
klasy jakości
II
bez zmian
bez zmian
bez zmian
3.2.4 Stan jakości wód powierzchniowych
Badania i oceny stanu wód powierzchniowych dokonuje się w ramach państwowego
monitoringu środowiska prowadzonego przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska.
Przedmiotem badań monitoringowych jakości wód powierzchniowych są jednolite części wód
powierzchniowych (JCWP).
Na terenie miasta Poznania wyznaczono 12 jednolitych części wód płynących:
– Dopływ z Łysego Młyna,
– Warta od Różanego Potoku do Dopływu z Uchorowa,
– Warta od Cybiny do Różanego Potoku,
– Główna od zlewni zb. Kowalskiego do ujścia,
– Cybina,
– Warta od Kopli do Cybiny,
– Kopel do Głuszynki,
– Kopel od Głuszynki do ujścia,
– Potok Junikowski,
– Bogdanka,
– Przeźmierka,
– Samica Kierska,
oraz jedną jednolitą część wód stojących - Jezioro Kierskie.
Na terenie powiatu poznańskiego wyznaczono 26 jednolitych części wód płynących:
– Potok Junikowski,
– Dopływ z Łysego Młyna,
– Dopływ z gaj. Czmoń,
– Dopływy spod Dobieżyna,
– Kanał Szymanowo-Grzybno,
33
– Żydowski Rów,
– Olszynka,
– Wirynka,
– Kopel do Głuszynki,
– Kopel od Głuszynki do ujścia,
– Cybina,
– Główna do zlewni zb. Kowalskiego,
– Główna od zlewni zb. Kowalskiego do ujścia,
– Dopływ spod Kamińska,
– Rów Północny,
– Trojanka (Struga Goślińska),
– Sama do Kanału Lubosińskiego,
– Mogilnica do Mogilnicy Wschodniej,
– Samica Stęszewska,
– Głuszynka,
– Przeźmierka,
– Samica Kierska,
– Dopływ spod Dobieżyna,
– Kanał Mosiński od Żydowskiego Rowu do ujścia,
– Warta od Pyszącej do Kopli,
– Warta od Różanego Potoku do Dopływu z Uchorowa.
oraz 11 jednolitych części wód stojących:
– Jezioro Bnińskie,
– Jezioro Dymaczewskie (Łódzko-Dymaczewskie),
– Jezioro Góreckie,
– Jezioro Kórnickie,
– Jezioro Lusowskie,
– Jezioro Niepruszewskie,
– jezioro Skrzynki Duże,
– Jezioro Stęszewskie i Kołatkowskie,
– Jezioro Strykowskie,
– Jezioro Swarzędzkie,
– Jezioro Witobelskie.
Na terenie powiatu kościańskiego wyznaczono jednolite części wód płynących:
− Mogilnica od Rowu Kąkolewskiego do ujścia,
− Kanał Mosiński od Kani do Kanału Przysieka Stara,
− Kanał Mosiński od Kanału Przysieka Stara do Żydowskiego Rowu,
− Kanał Przysieka Stara,
− Olszynka,
− Kanał Wonieść,
− Racocki Rów,
− Dopływ spod Bieżyna (Struga Łagowska),
− Samica (Leszczyńska),
− Kanał Przemęcki,
− Wencerka,
− Obrzański Kanał Południowy,
34
− Obrzański Kanał Środkowy.
oraz jednolite części wód stojących:
− Jezioro Wonieść,
− Jezioro Jezierzyckie,
− Jezioro Zbęchy,
− Jezioro Móreckie (Mórka),
− Jezioro Cichowo.
Na terenie powiatu wągrowieckiego wyznaczono jednolite części wód płynących:
− Młynówka Borowska,
− Kcynka,
− Margoninka,
− Dymnica,
− Dopływ poniżej jez. Łęgowo,
− Rudka,
− Gołaniecka Struga,
− Nielba,
− Dopływ z Gruntowic,
− Dopływ z Ochodzy,
− Dopływ z Przysieczyna,
− Dopływ z Nieświastowic,
− Dopływ z Kłodzina,
− Mała Wełna od wypływu z jez. Gorzuchowskiego do dopływu z Rejowca,
− Wełna od Lutomni do Dopływu poniżej Jez. Łęgowo,
− Dopływ z Jaroszewa,
− Mała Wełna od dopływu z Rejowca do ujścia,
− Dopływ z Michalczy,
− Mała Wełna do wypływu z jez. Gorzuchowskiego,
− Dopływ z Rejowca,
− Wełna od Dopływu poniżej Jez. Łęgowo do ujścia,
− Dopływ z jez. Starskiego.
oraz jednolite części wód stojących:
− Jezioro Bracholińskie (Rgielskie Wschodnie),
– Jezioro Czeszewskie,
− Jezioro Durowo (Durowskie),
− Jezioro Grylewskie,
− Jezioro Kaliszańskie,
− Jezioro Kobyleckie,
− Jezioro Łękno (Łeknińskie),
− Jezioro Łęgowo (Łęgowskie),
− Jezioro Maciejak,
− Jezioro Rgielskie (Rgielskie Zachodnie),
− Jezioro Rościńskie (Skockie),
− Jezioro Stępuchowskie,
− Jezioro Włókieńskie (Włókna).
35
Na terenie powiatu wrzesińskiego wyznaczono jednolite części wód płynących:
− Rudnik,
− Wrześnica,
− Warta od Powy do Prosny,
− Warta od Prosny do Lutyni,
− Prosna od dopływu z Piątka Małego do ujścia,
− Miłosławka do Kanału Połczyńskiego.
Danymi dotyczącymi stanu czystości wód powierzchniowych na terenie OFAP dysponuje
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Wyniki badań wód za 2013 rok
przedstawiają poniższe tabele.
Tab. 8. Ocena stanu wód płynących na terenie m. Poznania za 2013 rok
Nazwa ocenianej JCW
Cybina
Główna od zlewni zb.
Kowalskiego do ujścia
Nazwa punktu pomiarowo-kontrolnego
Cybina - Poznań, ul. Wiankowa
Główna – Janikowo,
stanowisko pomiarowe w
Poznaniu
Silnie zmieniona lub sztuczna JCW
NIE
TAK
Klasa elementów biologicznych
II
Klasa elementów hydromorfologicznych
II
Klasa elementów fizykochemicznych
II
II
STAN/POTENCJAŁ EKOLOGICZNY
DOBRY
nie oceniano
STAN CHEMICZNY
nie badano
DOBRY
STAN WÓD
nie oceniano
nie oceniano
Wody Jeziora Kierskiego nie były badane w 2013 r.
Tab. 9. Ocena stanu wód jeziornych na terenie powiatu poznańskiego za 2013 rok
Nazwa ocenianej JCW
Jezioro
Bnińskie
Jezioro
Góreckie
Jezioro
Niepruszewskie
Jezioro
Strykowskie
NIE
NIE
NIE
NIE
IV
IV
II
IV
I
I
I
I
PSD
PSD
PSD
PSD
STAN EKOLOGICZNY
SŁABY
SŁABY
UMIARKOWANY
SŁABY
STAN CHEMICZNY
DOBRY
DOBRY
nie badano
DOBRY
STAN WÓD
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
Klasa elementów
hydromorfologicznych
Klasa elementów
fizykochemicznych
*PSD – poniżej stanu dobrego
36
Tab. 10. Ocena stanu wód płynących na terenie powiatu poznańskiego za 2013 rok
Nazwa ocenianej JCW
Nazwa punktu
pomiarowokontrolnego
Silnie zmieniona lub
sztuczna JCW
Klasa elementów
biologicznych
Klasa elementów
Klasa elementów
fizykochemicznych
STAN/POTENCJAŁ
EKOLOGICZNY
STANCHEMICZNY
Wirynka
Warta od
Różanego
Potoku do
Dopływu
z
Uchorowa
Warta
od
Pyszącej
do Kopli
Olszynka
Samica
Stęszewska
Kanał
Mosiński od
Żydowskiego
Rowu do
ujścia
Żydowski Rów
Kopel do
Głuszynki
Głuszynka
Kopel od
Głuszynki do
ujścia
Kopel Szczytniki
Głuszynka Kamionki
Kopel - Czapury
Wirynka Łęczyca
Warta Mściszewo
Warta Wiórek
Olszynka Krosno
Samica
Stęszewska
– Krosinko
Kanał Mosiński Mosina
Żydowski Rów Będlewo
NIE
NIE
NIE
NIE
TAK
TAK
TAK
NIE
TAK
NIE
III
I
II
II
nie badano
nie
badano
III
II
III
I
II
II
II
II
nie badano
nie
badano
II
II
II
II
PSD
PSD
PSD
PSD
II
PPD
PPD
II
PPD
PSD
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
nie
oceniano
nie
oceniano
UMIARKOWANY
DOBRY
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
nie badano
nie badano
nie badano
nie badano
DOBRY
PSD
nie badano
DOBRY
DOBRY
nie badano
ZŁY
nie
oceniano
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
STAN WÓD
ZŁY
ZŁY
ZŁY
*PPD – poniżej potencjału dobrego
Prognoza Oddziaływania na Środowisko Spójnej Polityki Parkingowej dla Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej
Tab. 11. Ocena stanu wód płynących na terenie powiatu kościańskiego za 2013 rok
Nazwa ocenianej JCW
Mogilnica od Rowu
Kąkolewskiego do
ujścia
Kanał Mosiński od
Kani do Kanału
Przysieka Stara
Rów Racocki
Kanał Wonieść
Olszynka
od Kanału Przysieka Stara
do Żydowskiego Rowu
Nazwa punktu pomiarowokontrolnego
Mogilnica – Sepno
Kanał Mosiński –
Gryżyna
Rów Racocki –
Racot
Kanał Wonieść
–Drzeczkowo
Olszynka –
Krosno
Kanał Mosiński od Kanału
Przysieka Stara do Żydowskiego Rowu –Głuchowo
TAK
TAK
NIE
TAK
TAK
TAK
II
III
III
nie badano
III
III
II
II
II
nie badano
II
II
PPD
PPD
PSD
nie badano
PPD
PPD
nie badano
nie badano
nie badano
nie badano
nie badano
nie badano
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
nie oceniano
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
STANCHEMICZNY
nie badano
DOBRY
nie badano
PSD
nie badano
nie badano
STAN WÓD
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
Klasa elementów
Klasa elementów
fizykochemicznych
Klasa elementów
fizykochemicznych - specyficzne
zanieczyszczenia syntetyczne i
niesyntetyczne
*PPD – poniżej potencjału dobrego
38
Tab. 12. Ocena stanu wód jeziornych na terenie powiatu kościańskiego za 2013 rok
Nazwa ocenianej JCW
Jezioro Cichowo
Jezioro Móreckie
(Mórka)
Jezioro
Wonieść
Jezioro
Zbęchy
NIE
NIE
NIE
NIE
III
III
V
IV
Klasa elementów
I
I
I
I
PSD
PSD
PSD
PSD
-specyficzne zanieczyszczenia
syntetyczne i niesyntetyczne
Dobry
nie badano
nie badano
nie badano
UMIARKOWANY
UMIARKOWANY
ZŁY
SŁABY
STAN CHEMICZNY
PSD
nie badano
nie badano
nie badano
STAN WÓD
ZŁY
ZŁY
ZŁY
ZŁY
Tab. 13. Ocena stanu wód płynących na terenie powiatu wągrowieckiego za 2013 rok
Nazwa ocenianej JCW
Dopływ z Gruntowic
Margoninka
Wełna od Dopływu
poniżejJez. Łęgowo do
ujścia
Nazwa punktu pomiarowo-kontrolnego
Dopływ z Gruntowic
-Zakrzewo
MargoninkaMielimąka
Wełna -Oborniki
Silnie zmieniona lub sztuczna jcw
NIE
NIE
TAK
II
II
nie badano
Klasa elementów hydromorfologicznych
II
II
nie badano
PSD
II
nie badano
Klasa elementów fizykochemicznych specyficzne zanieczyszczenia
nie badano
nie badano
I
UMIARKOWANY
DOBRY
nie oceniano
STAN CHEMICZNY
nie badano
nie badano
DOBRY
STAN WÓD
ZŁY
nie oceniano
nie oceniano
W 2013 r. nie prowadzono badań wód jezior na terenie powiatu wągrowieckiego.
Tab. 14. Ocena stanu wód płynących na terenie powiatu wrzesińskiego za 2013 rok
Nazwa ocenianej JCW
Rudnik
Wrześnica
Prosna od
Dopływu z Piątka
Małego do ujścia
Warta od
Powy do
Prosny
Nazwa punktu pomiarowokontrolnego
Rudnik-Unia
Wrześnica Cegielnia
Prosna–Ruda
Komorska
Warta –
Pyzdry
Silnie zmieniona lub sztuczna jcw
NIE
NIE
TAK
TAK
II
nie badano
nie badano
nie badano
Klasa elementów
II
nie badano
nie badano
nie badano
PSD
nie badano
nie badano
nie badano
Klasa elementów fizykochemicznych specyficzne zanieczyszczenia
nie badano
nie badano
nie badano
nie badano
UMIARKOWANY
nie
oceniano
nie oceniano
nie oceniano
STAN CHEMICZNY
nie badano
PSD
PSD
DOBRY
STAN WÓD
ZŁY
ZŁY
ZŁY
nie oceniano
3.2.5 Jakość powietrza atmosferycznego
Według obowiązujących przepisów, ocena jakości powietrza dokonywana jest w ramach
państwowego monitoringu środowiska (PMŚ). Co roku Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach. Zgodnie z ustawą
Prawo ochrony środowiska strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy,
miasto o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy, pozostały obszar województwa. Zakres oceny
rocznej wykonanej na potrzeby ustalenia dotrzymywania standardów imisyjnych dla poszczególnych
zanieczyszczeń jest analizą wielkości stężeń za dany rok.
Ocenę wykonano w oparciu o kryteria określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska 24
sierpnia 2012 r. W sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U.z 2012 r., poz.1031),
według kryteriów dotyczących ochrony zdrowia, które obejmują: dwutlenek azotu, benzen, ołów,
arsen, nikiel, kadm, benzo(a)piren, pył PM10, pył PM2,5, ozon i tlenek węgla. Zakres oceny od roku
2008 jest poszerzony o arsen, nikiel, kadm i benzo(a)piren, czyli zanieczyszczenia objęte dyrektywą
Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/107/WE z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu,
rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu.
Natomiast w ocenie pod kątem ochrony roślin uwzględniono: dwutlenek siarki SO2, tlenki azotu
NOX, ozon O3 określony współczynnikiem AOT40. Przekroczenie poziomów oceniane było
na podstawie wielkości stężeń zanieczyszczeń z okresu roku 2012. Poziom dopuszczalny, docelowy,
celu długoterminowego uznawany był za przekroczony, jeżeli chociaż w jednym punkcie strefy
wystąpiło niedotrzymanie ww. norm.
W rocznej ocenie jakości powietrza, wydziela się strefy, w zależności od wielkości stężeń
zanieczyszczeń. Strefy o najwyższych stężeniach (przekroczenia normy) zaliczono do klasy C,
40
dla której istnieje ustawowy obowiązek sporządzenia programów ochrony powietrza (POP). Klasy
stref wydzielone na podstawie analizy stężeń:
- Klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio
poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych;
- Klasa B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy
dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o
margines tolerancji;
- Klasa C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy
dopuszczalne lub poziomy docelowe powiększone o margines tolerancji, a w przypadku
gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne lub poziomy
docelowe.
W przypadku klasyfikacji stref dla celów długoterminowych stosuje się natomiast dwuklasową
skalę:
- Klasa D1 - poziom substancji nie przekracza poziomu celu długoterminowego,
- Klasa D2 - poziom substancji przekracza poziom celu długoterminowego.
Począwszy od 2002 roku rocznej oceny jakości powietrza dokonuje się w tzw. strefach. Obszar
powiatu poznańskiego, kościańskiego, wągrowieckiego i wrzesińskiego wchodzi w skład strefy
wielkopolskiej, natomiast miasto Poznania wchodzi w skład aglomeracji poznańskiej. Prowadzona
ocena ma na celu monitorowanie zmian jakości powietrza i powinna skutkować podjęciem działań
powodujących zmniejszenia stężeń zanieczyszczeń w powietrzu przynajmniej do poziomu stężenia
dopuszczalnego na terenie kraju w określonym terminie.
W rocznej ocenie jakości powietrza za 2013 rok, z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla
celów ochrony zdrowia, dla poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu,
benzenu, tlenku węgla oraz poziomu docelowego kadmu, arsenu, niklu wszystkie strefy zaliczono do
klasy A.
W przypadku poziomu docelowego dla ozonu wszystkie strefy zaklasyfikowano do klasy A.
Odnosząc otrzymane wyniki do celu długoterminowego dla ozonu wszystkie strefy zaliczono do klasy
D2.
Ze względu na przekraczanie poziomów dopuszczalnych stężenia pyłu PM10 strefy zaliczono do
klasy C. W okresie, do którego odnosi się przeprowadzana ocena, na stanowiskach pomiarowych pyłu
PM10 w sezonie letnim nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnego poziomu substancji. Z
przebiegu rocznej serii pomiarów odczytać można wyraźną sezonową zmienność stężeń pyłu (wyższe
w okresie zimnym, niższe w sezonie letnim). Można więc przypuszczać, że powodem przekroczeń w
sezonie grzewczym jest niska emisja z sektora komunalno-bytowego wpływająca na wyraźne
pogorszenie warunków aerosanitarnych w miastach.
W przypadku pyłu PM2,5 strefę aglomeracja poznańska i strefę wielkopolską zaliczono do klasy A.
W roku 2013 stwierdzono również przekroczenia poziomu docelowego dla benzo(a)piranu oceniane strefy zaliczono do klasy C.
Tab. 15. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia za 2013 r.
Klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń w obszarze strefy w roku 2012
SO2
NO2
CO
C6 H6
PM10 PM2,5
Pb
As
Cd
Ni
B(a)P
O3
strefa wielkopolska
A
A
A
A
C
A
A
A
A
A
C
A/(D2)
aglomeracja poznańska
A
A
A
A
C
A
A
A
A
A
C
A/(D2)
Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013, WIOŚ Poznań
41
Ocena pod kątem ochrony roślin jest wykonywana wyłącznie dla strefy wielkopolskiej, którą
sklasyfikowano na podstawie wyników pomiarów pasywnych i automatycznych prowadzonych w
stałych punktach pomiarowych. Dla ozonu wykorzystano również wyniki modelowania
matematycznego. W ocenie jakości powietrza modelowanie stosowane jest jako metoda
uzupełniająca.
W wyniku oceny za rok 2013 pod kątem stężeń dwutlenku siarki i tlenków azotu z
uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin strefę zaliczono do klasy A. Oznacza to,
że w województwie nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu tych substancji.
W strefie wielkopolskiej przekroczony jest poziom celu długoterminowego dla ozonu (6000
μg/m3xh). W przypadku celu długoterminowego wyniki modelowania matematycznego potwierdzają
przekroczenia poziomu celu długoterminowego. Strefę zaliczono do klasy D2. Termin osiągnięcia
poziomu celu długoterminowego wyznaczono na rok 2020.
Tab. 16. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin za 2013 r.
Nazwa strefy
SO2
NOx
O3
Poziom docelowy dla
roku 2012
strefa wielkopolska
A
A
A
O3
Poziom celu
długoterminowego
dla roku 2020
D2
Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013, WIOŚ Poznań
3.2.6 Klimat akustyczny
Hałas drogowy
Wyniki pomiarów hałasu wykonywanych na terenie OFAP wskazują, że klimat akustyczny jest
niekorzystny dla mieszkańców miasta i powiatu. Dotyczy to zwłaszcza centrum miasta i obszarów
położonych przy arteriach komunikacyjnych. Główną przyczyną uciążliwości akustycznych jest hałas
komunikacyjny, pochodzący z ruchu drogowego, tramwajowego (w Poznaniu), ale także z ruchu
lotniczego i w mniejszym stopniu kolejowego. Wynika to głównie z ciągle rosnącej liczby pojazdów
oraz intensywnego ruchu tranzytowego z dużym udziałem pojazdów ciężkich.
Najistotniejszymi źródłami hałasu dla miasta jest hałas drogowy i tramwajowy, ze znaczną
przewagą drogowego, natomiast dla powiatów ziemskich hałas drogowy.
Średnie dobowe natężenie ruchu w otoczeniu autostrady i dróg wojewódzkich w powiecie
poznańskim i w mieście Poznaniu w 2012 roku, przedstawiono poniżej.
42
Tab. 17. Wyniki badań akustycznych w otoczeniu autostrady A2 w 2012 r. – powiat poznański
Lp.
1
2
3
Lokalizacja punktu
pomiarowego
Dopiewo,
ul. Leśna 35
Dopiewo,
ul. Wyzwolenia 38
Głuchowo,
ul. Poznańska 2
Odległość
od osi
autostrady
[m]
Równoważny
poziom hałasu LAeq
[dB]
Natężenie ruchu pojazdów [poj./h]
dzień
pojazdy
ogółem
ciężkie
odcinek Nowy Tomyśl – węzeł Komorniki
noc
ogółe pojazdy
m
ciężkie
dzień
noc
30
55,4
55,5
884
427
562
339
30
57,7
56,7
883
443
431
246
25
57
56,7
669
446
443
233
Odcinek węzeł Komorniki – węzeł Dębina
4
5
6
7
Luboń,
ul. Kościuszki 87
Luboń,
ul. Sikorskiego 46
Luboń, ul.
Niepodległości 44
Luboń, ul. Chopina
23
72
62,2
56,8
2179
615
706
338
230
56,3
49,4
2067
631
727
374
66
66,9
61,2
2403
644
773
384
100
58,9
56,2
2135
608
697
331
Źródło: GDDKiA
Tab. 18. Wyniki badań akustycznych w otoczeniu dróg krajowych w 2012 r. – powiat poznański
Równoważny poziom
hałasu LAeq (dB)
Lp
Kilometr drogi
Odległość
drogi
dzień
noc
dzień
pojazdy
ogółem
ciężkie
[%]
noc
pojazdy
ogółe
ciężkie
m
[%]
droga nr 5
1
2
155+700
(Pobiedziska)
170+000 (Kobylnica)
10
76,8
68,3
956
14,7
277
31,3
10
71,8
67,9
1088
12,6
267
29,2
174+000 (Bogucin)
209+600
(Zamysłowo)
10
72,7
70,6
1191
2,8
268
28,3
10
73,1
68,8
465
14,5
157
22,3
5
6
261 +322 (Chludowo)
270+754 (Suchy Las)
10
10
898
1230
12,7
12,0
264
240
25,9
28,6
7
8
9
10
190+300 (Swarzędz)
191+090 (Swarzędz)
197+600 (Paczkowo)
207+800 (Siedlec)
10
10
10
10
2200
1698
1698
1411
11,0
10,0
10,0
10,0
571
464
464
431
24
15,7
15,7
15,4
3
4
droga nr 11
72,5
70,0
68,0
66,1
droga nr 92
74,3
69,7
74,2
69,3
73,5
68,3
74,6
69,2
Źródło: GDDKiA
43
Tab. 19. Wyniki badań akustycznych w otoczeniu dróg wojewódzkich w 2012 r. – powiat poznański
Lp.
1
2
3
4
5
6
Lokalizacja
punktu
pomiarowego
Droga woj. nr
184, Chyby, ul.
Szamotulska 43
Droga woj. nr
196, Czerwonak,
ul, Gdyńska 38
Droga woj. nr
430, ul. Armii
Poznań 48
Droga woj. nr
431, Mosina, ul.
Szosa Poznańska
2
Droga woj. nr
433, Swarzędz,
ul. Średzka 16
Droga woj. nr
434, Czmoń
Równoważny poziom
hałasu LAeq [dB]
Odległość
drogi [m]
dzień
pojazdy
ogółem
ciężkie
[%]
noc
pojazdy
ogółem
ciężkie
[%]
dzień
noc
8
65,6
61,5
823
6,9
231
8,8
10
70,1
66,5
1221
8,6
318
13,2
10
68,8
63,7
818
6,9
250
6,4
9
69,7
66,6
1119
5,8
312
4,7
10
64,7
56,9
780
5,9
110
11,0
10
66,8
63,3
545
14,5
149
16,6
Źródło: GDDKiA
Na obszarze OFAP prowadzone były badania poziomu hałasu komunikacyjnego przy drogach
krajowych oraz autostradzie A2. Jak wynika z Raportu opracowanego przez GDDKiA drogi krajowe
powodują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w miejscach chronionych akustycznie.
W tabelach poniżej zamieszczono dane udostępnione z części opisowej raportu pt.: „Mapa
akustyczna dróg krajowych na terenie województwa wielkopolskiego (zadanie 2)” z maja 2012 roku.
Opracowanie nie obejmuje obszaru powiatu wągrowieckiego, ze względu na brak lokalizacji dróg
krajowych na tym terenie.
Tab. 20. Poziomy dźwięku w środowisku określone poprzez wskaźnik LDWN w 2012 r.
Poziomy dźwięku w środowisku
Powierzchnia obszarów eksponowanych w
2
danym zakresie [km ]
Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie
[tys.]
Liczba zagrożonych mieszkańców w danym
zakresie [tys.]
55-60 dB 60-65 dB
m. Poznań
wskaźnik LDWN
65-70 dB 70-75 dB
>75 dB
5,888
4,025
2,345
1,204
1,226
0,870
0,209
0,085
0,016
0,001
3,197
0,823
0,340
0,064
0,004
powiat poznański
2
[tys.]
zakresie [tys.]
64,452
41,900
21,677
11,025
10,415
6,800
2,792
1,033
0,589
0,347
26,742
10,933
4,064
2,343
1,381
44
2
[tys.]
zakresie [tys.]
55-60 dB 60-65 dB
powiat kościański
wskaźnik LDWN
65-70 dB 70-75 dB
>75 dB
12,399
6,467
3,037
1,649
1,325
0,797
0,252
0,096
0,082
0,059
3,154
0,996
0,377
0,323
0,237
powiat wrzesiński
18,977
12,829
7,050
3,422
3,122
2
1,359
0,648
0,286
0,175
0,030
[tys.]
5,242
2,499
1,102
0,684
0,120
zakresie [tys.]
Źródło: Raport pt.: „Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa wielkopolskiego (zadanie 2)”,
GDDKiA
Tab. 21. Poziomy dźwięku w środowisku określone poprzez wskaźnik LN w 2012 r.
2
[tys.]
zakresie [tys.]
55-60 dB 60-65 dB
m. Poznań
wskaźnik LN
65-70 dB 70-75 dB
>75 dB
5,597
3,349
1,892
0,878
1,020
0,594
0,149
0,045
0,006
0,000
2,218
0,596
0,180
0,024
0,000
powiat poznański
2
[tys.]
zakresie [tys.]
57,586
33,680
17,106
8,717
7,439
5,180
1,911
0,725
0,492
0,174
20,362
7,532
2,864
1,958
0,692
powiat kościański
2
[tys.]
zakresie [tys.]
10,256
4,951
2,407
1,290
0,888
0,574
0,154
0,085
0,081
0,031
2,273
0,609
0,333
0,324
0,124
powiat wrzesiński
45
55-60 dB
60-65 dB
wskaźnik LN
65-70 dB 70-75 dB
>75 dB
17,435
11,031
5,604
2,769
2,284
2
1,107
0,496
0,269
0,087
0,008
[tys.]
4,296
1,906
1,038
0,346
0,032
zakresie [tys.]
Źródło: Raport pt.: „Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa wielkopolskiego (zadanie 2)”,
GDDKiA
W obrębie OFAP Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w 2013 r. prowadził
badania monitoringowe w punktach oceny długookresowego poziomu hałasu, m.in. w otoczeniu
drogi wojewódzkiej nr 187 na odcinku Przębędowo-Pniewy – wyniki badań przedstawiono poniżej.
Przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku stwierdzono w punkcie
pomiarowym w Białężynie zarówno w porze dziennej (wartość dopuszczalna 61 dB), jak i nocnej
(wartość dopuszczalna 56 dB).
Tab. 22. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego prowadzonego przez WIOŚ w 2013 r.
Lp.
1
2
Lokalizacja punktu
Przebędowo 20B, gm.
Murowana Goślina, droga
wojewódzka nr 187, rejon ul.
Rogozińskiej, w odległości 11 m
od drogi, na granicy terenu
zabudowy wielorodzinnej
jw. pora nocna
Białężyn 11, gm. Murowana
Goślina, droga wojewódzka nr
187, w odległości 11 m od drogi,
na granicy terenu szkoły
jw. pora nocna
Równoważny
poziom hałasu
LAeq (dB)
Odległość
zabudowy
Natężenie ruchu (poj./h)
pojazdy
ogółem
ciężkie
60,9
25 m
141
52
54,3
25 m
49
24
64,1
11 m
137
51
58,3
11 m
58
26
W roku 2013 pomiary poziomu hałasu prowadzone były również w punktach oceny
długookresowego poziomu hałasu, w ramach badań zaplanowanych przez Główny Inspektorat
Ochrony Środowiska w Warszawie:
− w Wągrowcu, w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 241, ul. Kcyńska przy ul. Findera, w rejonie
zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, w odległości 10 m od drogi,
− W Buku, w otoczeniu drogi wojewódzkiej nr 307, Os. 700-Lecia 1, w odległości 30 m od ul.
Jana Pawła II.
Dla punktu w Wągrowcu obliczone przybliżone wartości wskaźników długookresowych wyniosły:
– poziom dzienno-wieczorno-nocny: LDWN = 66,0 dB
– długotrwały poziom hałasu w porze nocy: LN = 60,4 dB
Jak wynika z przedstawionych danych wartość długookresowego wskaźnika poziomu hałasu dla
pory dzienno-wieczorno-nocnej LDWN wartość została przekroczona o 2,0 dB, natomiast wartość
długookresowego poziomu hałasu w porze nocnej LN została przekroczona o 1,4 dB.
46
Dla punktu w Buku obliczone przybliżone wartości wskaźników długookresowych wyniosły:
– poziom dzienno-wieczorno-nocny: LDWN = 57,7 dB
– długotrwały poziom hałasu w porze nocy: LN = 51,0 dB.
Ustalone wartości długookresowych wskaźników poziomu hałasu nie przekraczały wartości
dopuszczalnych.
Hałas lotniczy
W związku z oddziaływaniem akustycznym ruchu lotniczego na tereny w otoczeniu lotniska
„Ławica” w Poznaniu, w tym tereny zabudowy mieszkaniowej, od kwietnia 2011 r. prowadzony jest
monitoring hałasów lotniczych, do których zobligowany został zarządzająca lotniska decyzja
Regionalnego dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu, w ramach analizy porealizacyjnej.
Tab. 23. Monitoring hałasu w otoczeniu lotniska „Ławica” w 2013 r.
Nr
punktu
1
2
3
4
5
7
8
10
11
12
13
15
18
Wartość długookresowego wskaźnika
poziomu dźwięku A
LDWN
LN
Poznań, ul. Wiosenna 11
56,2
48,1
Przeźmierowo, ul. Wiosny Ludów 51
59,4
51,5
Przeźmierowo, ul. Lotnicza 2
58,8
50,6
Poznań, os. Lotników Polskich, ul. Drzewieckiego 69
52,2
44,4
Przeźmierowo, ul. Kościelna 44/46
54,9
46,5
Przeźmierowo, ul. Rynkowa 18
54,2
46,3
Poznań, ul. Ognik 20C
48,6
40,4
Poznań, ul. Szamarzewskiego 89C
48,8
39,4
Przeźmierowo, ul. Kościelna 14a
62,0
54,4
Poznań, ul. Grodziska 17
49,6
40,9
Baranowo, ul. Perłowa 13
54,2
46,4
Poznań, ul. Jesienna 4
56,9
48,8
Poznań, ul. Meissnera 37
44,9
37,5
przekroczenie dopuszczalnych wartości długookresowych poziomów hałasu obowiązujących poza
obszarem ograniczonego użytkowania
Lokalizacja punktu
Wyznaczone wartości długookresowych poziomów hałasu dokumentują występowanie
przekroczeń wartości dopuszczalnych obowiązujących poza obszarem ograniczonego użytkowania w
dwóch punktach w niewielkiej odległości od końca pasa startowego i torów lotów samolotów. W
punkcie nr 3 w Przeźmierowie przy ul. Lotniczej 2 poziom hałasu w porze nocy kształtuje się w pobliżu
wartości dopuszalnych.
3.2.7 Promieniowanie elektromagnetyczne
Monitoring pól elektromagnetycznych prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska i polega na wykonywaniu w cyklu trzyletnim pomiarów natężenia składowej elektrycznej
pola. Pomiary prowadzone są w punktach rozmieszczonych w miejscach dostępnych dla ludności
usytuowanych w:
- centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tysięcy
- pozostałych miastach
- terenach wiejskich.
47
Pomiary wykonuje się w odległości nie mniejszej niż 100 metrów od źródeł emitujących pola
elektromagnetyczne.
Tab. 24. Wyniki pomiarów składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w 2013 roku
Natężenie składowej elektrycznej pola
w [V/m]
(3÷300000) w [MHz]
miasta powyżej 50 tys. mieszkańców
Poznań, os. Czecha 97
0,29
Poznań, os. Jana III Sobieskiego 40
0,94
Poznań, skrzyżowanie ulic Królowej Jadwigi
1,05
i Wierzbięcice
pozostałe miasta
Kościan, ul. W. Maya 24, pow. kościański
0,13
Pobiedziska, ul. Krótka 5, pow. poznański
0,19
tereny wiejskie
Choryń, pow. kościański
0,06
Kobylnica, ul. Podgórna 13, pow. poznański
0,13
Wapno, ul. Świerczewskiego 6, pow.
0,06
wągrowiecki
Źródło: Monitoring pól elektroenergetycznych w 2012 roku
Lokalizacja punktu
Poziom
dopuszczalny
7 V/m
7 V/m
7 V/m
7 V/m
7 V/m
7 V/m
7 V/m
7 V/m
Analiza wyników wykazała, że w roku 2013 (podobnie jak w latach ubiegłych) występujące w
środowisku na terenie OFAP poziomy pól elektromagnetycznych są niższe od poziomów
dopuszczalnych, zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich. Najwyższy mierzony poziom
składowej elektrycznej pola w 2013 roku wyniósł 1,05 V/m w Poznaniu.
3.2.8 Zasoby leśne
Na terenie OFAP największa lesistość charakteryzuje powiat poznański, na poziomie 22,3% - jest
to poniżej wskaźnika dla województwa wielkopolskiego równego 25,7%. Najbardziej zalesionymi
gminami powiatu poznańskiego są: Puszczykowo (51,2 %), Murowana Goślina (45,94%), Czerwonak
(39,9%), Mosina (37,3%), Suchy Las (29,8%).
Tab. 25. Powierzchnia lasów w 2013 roku [ha]
lasy publiczne
Jednostka terytorialna
ogółem
własność Skarbu lasy prywatne
ogółem
Państwa
miasto Poznań
3 798,89
3 357,69
1 239,12
441,20
powiat poznański
42 356,38
39 795,50
39 684,57
2 560,88
powiat kościański
9 710,42
8 487,12
8 407,30
1 223,30
powiat wągrowiecki
19 729,05
17 590,05
17 445,45
2 139,00
powiat wrzesiński
13 246,48
11 897,48
11 875,68
1 349,00
48
Tab. 26. Powierzchnia gruntów leśnych w 2013 roku [ha]
grunty leśne publiczne
grunty leśne
Jednostka terytorialna ogółem
własność
w zarządzie Lasów
prywatne
ogółem
Skarbu Państwa
Państwowych
miasto Poznań
4 168,83 14,5
3 727,63
1 264,83
1 254,24
441,20
powiat poznański
43 633,70 22,3
41 072,82
40 961,89
31 155,40
2 560,88
powiat kościański
9 958,12 13,4
8 734,82
8 655,00
8480,04
1 223,30
powiat wągrowiecki 20 203,46 19,0
18 064,46
17 919,86
17 754,28
2 139,00
powiat wrzesiński
13 578,09 18,8
12 229,09
12 205,29
12 069,98
1 349,00
lesistość
%
3.2.9 Obszary i obiekty prawnie chronione
Na terenie OFAP występują:
Obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000 (wg danych GDOŚ):
− Dolina Samicy (PLB300013)
− Ostoja Rogalińska (PLB300017)
− Dolina Środkowej Warty (PLB300002)
− Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (PLB300001)
− Pojezierze Sławskie (PLB300011)
− Zbiornik Wonieść (PLB300005)
− Wielki Łęg Obrzański (PLB300004)
Obszary o znaczeniu wspólnotowym (OZW) Natura 2000 (wg danych GDOŚ):
− Biedrusko (PLH300001)
− Fortyfikacje w Poznaniu (PLH300005)
− Ostoja Wielkopolska (PLH300010)
− Rogalińska Dolina Warty (PLH300012)
− Ostoja koło Promna (PLH300030)
− Dolina Cybiny (PLH300038)
− Będlewo-Bieczyny (PLH300039)
− Buczyna w Długiej Goślinie (PLH300056)
− Dolina Średzkiej Strugi (PLH300057)
− Uroczyska Puszczy Zielonki (PLH300058)
− Grądy w Czerniejewie (PLH300049)
− Lasy Żerkowsko-Czeszewskie (PLH300053)
− Ostoja Nadwarciańska (PLH30009)
− Dolina Noteci (PLH300004)
− Jezioro Kaliszańskie (PLH300044)
− Stawy Kiszkowskie (PLH300050)
− Zachodnie Pojezierze Krzywińskie (PLH300014)
1 park narodowy
− Wielkopolski Park Narodowy
8 parków krajobrazowych (wg danych RDOŚ w Poznaniu):
− Park Krajobrazowy Promno
− Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka
− Rogaliński Park Krajobrazowy
− Lednicki Park Krajobrazowy
− Żerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy
− Nadwarciański Park Krajobrazowy
− Park Krajobrazowy im. gen. D. Chłapowskiego
49
− Przemęcki Park Krajobrazowy
17 obszarów chronionego krajobrazu
19 rezerwatów przyrody (wg danych RDOŚ w Poznaniu):
729 pomników przyrody (wg danych GUS, 2013 r.):
− m. Poznań – 34
− powiat poznański – 496
− powiat kościański – 67
− powiat wągrowiecki – 90
− powiat wrzesiński – 42.
OBSZARY SPECJALNEJ OCHRONY PTAKÓW (OSO) NATURA 2000
Dolina Samicy (PLB300013)
Ostoja górny i środkowy bieg rzeki Samicy, lewego dopływu rzeki Warty. Rzeka Samica przecina
obszar moreny dennej, wzniesiony na wysokość 70-90 m n.p.m. Dominującym elementem krajobrazu
są pola uprawne. W bezpośrednim sąsiedztwie rzeki występują wilgotne łąki, trzcinowiska oraz
naturalne i sztuczne oczka wodne. Znajdują się tutaj również niewielkie kompleksy leśne, głównie
w postaci borów mieszanych, a także fragmenty dąbrów, grądów i olsów. W południowej części
obszaru znajduje się jezioro Kierskie Małe (powierzchnia 34 ha, średnia głębokość 1,4 m). W ostoi
stwierdzono występowanie 19 lęgowych gatunków ptaków wymienionych w Załaczniku I Dyrektywy
Ptasiej. Liczebność jednego gatunku lęgowego (bączka) oraz dwóch migrujących (gęsi zbożowej i gęsi
białoczelnej) mieszczą się w kryteriach wyznaczania ostoi ptaków wprowadzonych przez BirdLife
International. Dolina samicy jest jedną z 10 najważniejszych w Polsce ostoi bączka.
Zagrożenie może stanowić zaniechanie dotychczasowego użytkowania rolnego, intensyfikacja
gospodarki stawowej (usuwanie roślinności z brzegów i toni stawów, zmiana tradycyjnego rytmu
napełniania stawów, usuwanie krzewów i drzew z brzegów, budowa nowych stawów) jak również
niedostosowane do biologii ptaków terminy prowadzenia zabiegów, zabudowywanie terenów
niezabudowanych, penetrowanie siedlisk przez ludzi i zwierzęta domowe oraz rozbudowa osiedli
turystycznych.
Tab. 27. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG występujące na obszarze PLB300013
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A021
Botaurus stellaris
A022
Ivobrychus minutus
A031
Ciconia ciconia
A060
Aythya nyroca
A074
Milvus mmilvus
A081
Circus aeroginosus
A084
Cicus pygarus
A127
Grus grus
A131
Himantopus himantopus
A193
Sterna hi rundo
A197
Childonias Niger
A229
Aicedo atthis
A236
Dryocopus martius
A238
Dendrocopos medius
A246
Lululla arboreta
A272
Luscinia scecicia
50
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A307
Sylvia nisoria
A338
Lenius collurio
A379
Emberiza hortulana
Źródło: Standardowy Formularz Danych, GDOŚ
Ostoja Rogalińska (PLB300017)
Obszar leży na Nizinie Wielkopolskiej, na południe od Poznania. W części północnej zajmuje
powierzchnię Wielkopolskiego Parku Narodowego, położonego na Pojezierzu Wielkopolskim, w
krajobrazie polodowcowym, o bardzo zróżnicowanej rzeźbie terenu, na lewym brzegu Warty.
Znajduje się tutaj 12 jezior - głównie eutroficznych (m.in. Jezioro Łódzkie, Dymaczewskie,
Witobelskie, Góreckie, Rosnowskie), a najwyższym wzniesieniem moreny czołowej (132 m n.p.m.)
jest Osowa Góra. Występuje tu część najdłuższego w Polsce ozu Bukowo-Mosińskiego oraz wydmy,
rynny i głazy narzutowe. Są tu też łąki trzęślicowe i pełnikowe. Większą część powierzchni ostoi
pokrywają drzewostany sosnowe (70%) z domieszką dębu, świerka, brzozy, grabu i lipy. W pobliżu
jezior i rzek, na terenach wilgotnych, występują łęgi wiązowo-jesionowe; tereny bagienne zajmują
lasy z olszą czarną, a zarośla łozowe tworzy wierzba i kruszyna. W okolicy Jez. Wielkomiejskiego
znajduje się cenny kompleks łąkowo-torfowiskowy na kredzie jeziornej z roślinnością kalcyfilną. Część
południowa obszaru leży w granicach Rogalińskiego Parku Krajobrazowego, na obu brzegach Warty,
na terenie Kotliny Śremskiej. Obszar zajmuje tu fragment doliny Warty, gdzie rzeka meandrując
utworzyła na terasie zalewowej liczne starorzecza. Otaczają je łąki i bagna. W dolinie zachowały się
płaty lasów łęgowych (w tym zagrożonych w skali kraju łęgów wierzbowych i topolowych), a na
wyższych terasach kompleksy grądów. Osobliwością jest grupa ponad 1000 dębów o obwodach od 2
do 9,5 m; najstarsze kilkusetletnie (w tym 3 okazy liczące ponad 500 lat każdy - w parku w Rogalinie);
44 drzewa są martwe; występująca tu populacja kozioroga dębosza żerując na dębach niszczy je.
Większą część obszaru pokrywają lasy, duży jest też udział gruntów ornych.
Przyroda obszaru jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu, silną presję
turystyczną i rekreacyjną, lokalizowanie elektrowni wiatrowych, penetrację siedlisk, zmianę
stosunków wodnych, zanieczyszczenie wód, zasypywanie starorzeczy, wycinanie lasów łęgowych.
Problemem jest również zalesianie łąk, pastwisk oraz torfowisk i bagien, wyrąb drzew, a także
usuwanie martwego drewna z lasu. Głównym problemem jest silnie rozwinięte w granicach Parku
budownictwo, lokalizacja i eksploatacja składowisk odpadów, miejsca zrzutów ścieków, hałas.
Tab. 28. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG występujące na obszarze PLB300017
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A021
Botaurus stellaris
A030
Ciconia nigra
A031
Ciconia ciconia
A072
Pernis apivorus
A073
Milvus migrans
A074
Milvus milvus
A075
Haliaeetus albicilla
A081
Circus aeruginosus
A082
Circus cyaneus
A084
Circus pygargus
A089
Aquila pomarina
51
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A119
Porzana porzana
A122
Crex crex
A127
Grus grus
A151
Philomachus pugnax
A193
Sterna hirundo
A197
Chlidonias niger
A229
Alcedo atthis
A236
Dryocopus martius
A238
Dendrocopos medius
A246
Lullula arborea
A255
Anthus campestris
A272
Luscinia svecica
A307
Sylvia nisoria
A320
Ficedula parva
A338
Lanius collurio
A379
Emberiza hortulana
Dolina Środkowej Warty (PLB300002)
Obszar został powołany na mocy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w
sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2004.229.2313) dla którego
obowiązującym aktem prawnym jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r.
w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. 2011.25.133).
Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 60 133,9 ha, w tym na terenie gminy Pyzdry 6 069,5 ha
(tj. 10% powierzchni obszaru).
Obszar obejmuje dolinę Warty pomiędzy wsią Babin (koło Uniejowa) i Dębno n.Wartą (koło
Nowego Miasta n. Wartą). Dolina ma szerokość od 500 m do ok. 5 km, wypełniona jest przez mady i
piaski, a jedynie w bezodpływowych obniżeniach występują niewielkie powierzchnie płytkich torfów.
Obszar doliny jest w zróżnicowanym stopniu przekształcony i odmiennie użytkowany.
W obrębie Doliny Konińsko-Pyzdrskiej dolina zachowała bardziej naturalny charakter. Jej
zachodnia część nie została obwałowana i podlega okresowym zalewom.
Teren ten zajmują ekstensywnie użytkowane łąk i pastwisk, zadrzewienia łęgowych oraz
zarastające starorzecza. Zachodni fragment obszaru (na zachód od ujścia Prosny) zajmuje duży
kompleks zalewowych, zbliżonych do naturalnych, starych łęgów jesionowo-wiązowych i grądów
niskich. Znaczne ich fragmenty zachowały się w wyniku ochrony rezerwatowej. Na skutek
wybudowania na Warcie zbiornika zaporowego Jeziorsko zmieniony został naturalny rytm
hydrologiczny Warty, co pociągnęło za sobą różnorakie zmiany siedliskowe.
Obszar zawiera ostoję ptasią o randze europejskiej E 36 (Dolina Środkowej Warty). Występują w
nim co najmniej 42 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 18 gatunków z
Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Obszar jest bardzo ważną ostoją ptaków wodno-błotnych, przede
wszystkim w okresie lęgowym.
W okresie lęgowym obszar zasiedla powyżej 10% krajowej populacji rybitwy białowąsej , powyżej
2% krajowych populacji następujących gatunków ptaków: cyranka, gęgawa, krwawodziób, płaskonos,
rybitwa białoczelna, rybitwa białoskrzydła, rybitwa czarna, rycyk.
52
Tab. 29. Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG występujące na PLB300002
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A021
Botaurus stellaris
A022
Ixobrychus minutus
A023
Nycticorax nycticorax
A027
Egretta alba
A030
Ciconia nigra
A031
Ciconia ciconia
A037
Cygnus columbianus bewickii
A038
Cygnus cygnus
A068
Mergus albellus
A072
Pernis apivorus
A073
Milvus migrans
A074
Milvus milvus
A075
A081
Circus aeruginosus
A082
Circus cyaneus
A084
Circus pygargus
A089
Aquila pomarina
A119
Porzana porzana
A120
Porzana parva
A122
Crex crex
A127
Grus grus
A140
Pluvialis apricaria
A151
Philomachus pugnax
A154
Gallinago media
A193
Sterna hirundo
A195
Sterna albifrons
A196
Chlidonias hybridus
A197
Chlidonias niger
A222
Asio flammeus
A224
Caprimulgus europaeus
A229
Alcedo atthis
A234
Picus canus
A236
Dryocopus martius
A238
Dendrocopos medius
A246
Lullula arborea
A255
Anthus campestris
A272
Luscinia svecica
A307
Sylvia nisoria
A320
Ficedula parva
A321
Ficedula albicollis
A338
Lanius collurio
A379
Emberiza hortulana
53
Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (PLB300001)
Obszar obejmuje pradolinę rzeczną o zmiennej szerokości od 2 do 8 km, która ma tu przebieg
równoleżnikowy. Od północy obszar graniczy z wysoczyzną Pojezierza Krajeńskiego - maksymalne
deniwelacje pomiędzy dnem doliny a skrajem wysoczyzny dochodzą tu do 140 m. Od południa
pradolina jest ograniczona piaszczystym Tarasem Szamocińskim, zajętym w znacznej mierze przez
lasy, stykającym się z krawędzią Pojezierza Chodzieskiego. Znaczne części pradoliny zostały
zmeliorowane i prowadzona jest na nich gospodarka łąkowa. W kilku miejscach pradoliny założono
stawy rybne, na których prowadzona jest intensywna hodowla ryb – stawy Antoniny, Smogulec,
Ostrówek, Występ i Ślesin. Zachodnia część pradoliny, objęta przez obszar, jest obecnie doliną Noteci.
Część wschodnia jest doliną żeglownego Kanału Bydgoskiego, wybudowanego w końcu XVIII w.,
łączącego dorzecza Odry i Wisły.
Wśród siedlisk na obszarze doliny, największy udział posiadają łąki i pastwiska – 82%.
W obrębie obszaru znajdują się 2 ostoje ptaków o randze europejskiej: E37 (Stawy Ostrówek i
Smogulec) i E38 (Stawy Ślesin i Występ). Występuje tu co najmniej 18 gatunków ptaków z Załącznika I
Dyrektywy Ptasiej, 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla
około 10% populacji krajowej (C6) podróżniczka (PCK); co najmniej 1% populacji krajowej (C6)
następujących gatunków ptaków: bielik (PCK) i kania czarna (PCK); w stosunkowo wysokiej
liczebności (C7) występują kania ruda i błotniak stawowy. W okresie wędrówek występuje co
najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2) łabędzia czarnodziobego; stosunkowo duże
koncentracje (C7) osiąga siewka złota.
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A021
Botaurus stellaris
A022
Ixobrychus minutus
A027
Egretta alba
A031
Ciconia ciconia
A037
Cygnus columbianus bewickii
A038
Cygnus cygnus
A073
Milvus migrans
A074
Milvus milvus
A075
A081
Circus aeruginosus
A084
Circus pygargus
A089
Aquila pomarina
A120
Porzana parva
A122
Crex crex
A127
Grus grus
A140
Pluvialis apricaria
A197
Chlidonias niger
A229
Alcedo atthis
A272
Luscinia svecica
A338
Lanius collurio
54
Pojezierze Sławskie (PLB300011)
Obszar leży na Pojezierzu Sławskim i stanowi mozaikę jezior (około 6 % powierzchni), wyspowo
położonych pól uprawnych (54 %) i dużych kompleksów leśnych (40 %). Występuje duże bogactwo
form rzeźby polodowcowej. Jeziora są płytkie (od 1,9 do 8,8 m) i silnie zeutrofizowane. Największe z
nich to rynnowe: Jez. Dominickie (344 ha), Jez. Przemęckie (240 ha) i Jez. Wieleńskie (220 ha). Rzeki i
kanały odwadniające należą do systemu wodnego Obry. Pierwotne wielogatunkowe lasy liściaste i
mieszane zostały zastąpione lasami sosnowymi. Szczególnie charakterystycznym zbiorowiskiem
leśnym są acidofilne dąbrowy, natomiast dominującym typem siedliskowym lasów są bór mieszany
świeży i bór świeży. Tereny rolnicze to pola urozmaicone licznymi zadrzewieniami kępowymi.
Obniżenia terenowe zajmują wilgotne, żyzne łąki z dominacją szuwaru turzycowego. Wzdłuż
kanałów, grobli i rowów melioracyjnych występują zadrzewienia wierzbowo-topolowe i olchowe.
Występują co najmniej 23 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej
Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i
C6) następujących gatunków ptaków: bąk (PCK), bączek (PCK), podróżniczek (PCK) i gęgawa;
występuje 22-50 par czapli siwej (C7).
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A021
Botaurus stellaris
A022
Ixobrychus minutus
A031
Ciconia ciconia
A073
Milvus migrans
A074
Milvus milvus
A075
A081
Circus aeruginosus
A119
Porzana porzana
A120
Porzana parva
A122
Crex crex
A127
Grus grus
A197
Chlidonias niger
A224
Caprimulgus europaeus
A229
Alcedo atthis
A236
Dryocopus martius
A238
Dendrocopos medius
A246
Lullula arborea
A255
Anthus campestris
A272
Luscinia svecica
A307
Sylvia nisoria
A320
Ficedula parva
A338
Lanius collurio
A379
Emberiza hortulana
55
Zbiornik Wonieść (PLB300005)
Zbiornik retencyjny (powierzchnia określona zasięgiem rzędnej maksymalnego piętrzenia – 777
ha, 12,8 km długi, 200-300 m szeroki) powstały w wąskiej dolinie Kanału Wonieść, na obszarze
zajętym między innymi przez pięć jezior i kompleks stawów hodowlanych. Brzegi zbiornika zajęte
przez bardzo rozległe pasy eutroficznych szuwarów, głównie – trzcinowych. Obszary przyległe
stanowią mozaikę lasów, pól uprawnych i łąk, na których prowadzona jest intensywna gospodarka
rolna. W południowo-zachodniej części obszaru niewielki kompleks lasów grądowych i łęgów
jesionowo-olszowych oraz sztucznych drzewostanów sosnowych na siedliskach wymienionych
zespołów leśnych.
Obszar ważny głównie dla lęgowych i migrujących ptaków wodnych i błotnych. Stanowi cenną
ostoję różnorodności biologicznej pośród rozległych obszarów intensywnie wykorzystywanych
rolniczo. Szczególnie wartościowy dla gatunków lęgowych związanych z rozległymi, dobrze
wykształconymi szuwarami: błotniak stawowy, bąk, bączek, które mają tu wysokie liczebności w skali
regionu. Ponadto stanowi ważny punkt postojowy dla migrujących ptaków wodnych i błotnych:
siewkowych, brodzących i blaszkodziobych, dla których przedmiotowy obszar stanowi najcenniejsze
w tej części regionu miejsce żerowania i odpoczynku. W sumie w obszarze stwierdzono: 23 gatunki
ptaków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych oraz 30 gatunków ptaków nielęgowych znajdujących
się w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, a także 29 gatunków ptaków znajdujących się na Czerwonej
Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce.
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A021
Botaurus stellaris
A022
Ixobrychus minutus
A031
Ciconia ciconia
A038
Cygnus cygnus
A060
Aythya nyroca
A073
Milvus migrans
A074
Milvus milvus
A075
A081
Circus aeruginosus
A119
Porzana porzana
A120
Porzana parva
A122
Crex crex
A127
Grus grus
A151
Philomachus pugnax
A166
Tringa glareola
A193
Sterna hirundo
A195
Sterna albifrons
A196
Chlidonias hybridus
A197
Chlidonias niger
A229
Alcedo atthis
A238
Dendrocopos medius
A255
Anthus campestris
A272
Luscinia svecica
A307
Sylvia nisoria
56
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A338
Lanius collurio
A379
Emberiza hortulana
Wielki Łęg Obrzański (PLB300004)
Obszar obejmuje najszerszą część doliny środkowej Obry. Rzeka płynie tutaj trzema korytami,
które przecinają teren ostoi ze wschodu na zachód. Teren pokryty jest mozaiką łąk, bagien, lasów
zalewowych, potorfi oraz lasów mieszanych porastających piaski polodowcowych wyniesień. Dolina
jest pocięta siecią kanałów i rowów. Z wyjątkiem obszarów zabagnionych, teren jest intensywnie
uprawiany, głównie w formie użytków zielonych (łąki i pastwiska).
Obszar stanowi ostoję ptasią o randze europejskiej. Występuje co najmniej 17 gatunków ptaków
z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym
obszar zasiedla kulik wielki (PCK) - około 4% populacji krajowej oraz co najmniej 1% populacji
krajowej następujących gatunków ptaków: błotniak zbożowy (PCK), kania czarna (PCK) i kania ruda
(PCK). W stosunkowo wysokiej liczebności występują: bocian biały oraz pustułka (ok. 1% populacji
krajowej).
Miejscami bardzo dobrze zachowane są tu łęgi jesionowo-olszowe – występują starodrzewia z
licznymi pomnikowymi okazami jesionów i dębów szypułkowych oraz rozległe połacie łąk, zarówno
ekstensywnie użytkowane, jak i zarastające. Jest to jeden z największych tego typu kompleksów w
Wielkopolsce.
Kod gatunku
Gatunki ptaków
A021
Botaurus stellaris
A030
Ciconia nigra
A031
Ciconia ciconia
A072
Pernis apivorus
A073
Milvus migrans
A074
Milvus milvus
A081
Circus aeruginosus
A082
Circus cyaneus
A089
Aquila pomarina
A119
Porzana porzana
A120
Porzana parva
A122
Crex crex
A127
Grus grus
A140
Pluvialis apricaria
A236
Dryocopus martius
A255
Anthus campestris
A272
Luscinia svecica
A140
Pluvialis apricaria
A307
Sylvia nisoria
57
OBSZARY O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) NATURA 2000
Biedrusko (PLH300001)
Ostoja obejmuje teren poligonu Biedrusko, położony nad rzeką Wartą. Charakterystyczną cechą
obszaru jest sieć rowów z okresowo zanikającą wodą, jeziora, starorzecza oraz liczne oczka wodne w
bezodpływowych zagłębieniach pochodzenia wytopiskowego. Ostoję porastają murawy
psammofilne, zarośla, wrzosowiska oraz łąki ziołoroślowe. Na zachodnich obrzeżach przeważają
kompleksy leśne: grądów, kwaśnych dąbrów z udziałem dąbrów świetlistych oraz zbiorowisk
łęgowych i olsowych. Stwierdzono występowanie 18 rodzajów siedlisk chronionych dyrektywą
siedliskową. Występują tutaj łąki i murawy, takie jak: psammofilne i zmiennowilgotne łąki trzęślicowe
(gdzie występuje storczyk cuchnący). Wśród fauny wyróżniają się motyle: czerwończyk większy i
przeplatka aurinia. Malowniczy i cenny przyrodniczo jest kompleks starorzeczy nadwarciańskich okolice Gołębowa oraz śródleśne Jezioro Gogulec z przyległym torfowiskiem przejściowym.
Występuje tutaj rzadki i zanikający w skali regionu ols torfowcowy, osoka aloesowa oraz liczne okazy
dębu szypułkowego. Na poligonie Biedrusko występuje 30 gatunków roślin zagrożonych
w Wielkopolsce, w tym 9 ginących w skali kraju.
Zaniechanie użytkowania siedlisk nieleśnych i ich stopniowe zarastanie w wyniku sukcesji
naturalnej należy do głównych zagrożeń obszaru. Kolejnym zagrożeniem jest nadmierna presja
wędkarska i nie do końca uregulowana prawnie możliwość użytkowania jezior na terenie poligonu.
Zagrożenie stwarza też wzrastające ostatnio w szybkim tempie nielegalne wjeżdżanie na teren
poligonu pojazdami - w szczególności motocyklami crossowymi i quadami. Do zagrożeń
potencjalnych należą: rozwój aglomeracji miejskiej Poznania w kierunku północnym oraz dalszy
rozwój osadnictwa rezydencjonalnego w rejonie Biedruska i na północnych rubieżach Poznania
(Radojewo). Potencjalnie wpływ może mieć też składowisko odpadów komunalnych miasta Poznania
zlokalizowane w gminie Suchy Las (południowa granica obszaru) - potencjalne zagrożenie istnieje
wyłącznie w przypadku poważnej awarii, której prawdopodobieństwo jest niewielkie.
Tab. 34. Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na obszarze PLH300001
Kod siedliska
Nazwa siedliska
2330
Wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi
3150
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion
3270
Zalewowe muliste brzegi rzek
4030
Suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostaphylion)
6120
Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae)
6210
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami
storczyków
6230
Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie)
6410
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)
6430
Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
6510
Niżowe i górskieświeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
7140
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea)
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum
9190
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
91E0
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion
91F0
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
9110
Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)
58
Fortyfikacje w Poznaniu (PLH300005)
Ostoja obejmuje kompleks XIX-wiecznych budowli fortecznych rozmieszczonych na terenie
Poznania, o powierzchni 137,4 ha. Na kompleks składa się: dziewięć fortów głównych i dziewięć
pośrednich, które znajdują się w odległości ok. 3 km od siebie, Cytadela, bunkier na Sołaczu, bunkier
na al. Wojska Polskiego, bunkier na ul. Mazowieckiej. Forty są niezwykle miejscami zimowania
nietoperzy, w tym gatunków chronionych: mopek, nocek Bechsteina, nocek duży, nocek łydkowłosy,
gacek brunatny, gacek szary, mroczek późny, nocek Natterera, nocek rudy i nocek wąsatek. Fort I na
Starołęce, który powstał w latach 1878-1880, jest czwartym pod względem liczebności zimowiskiem
nietoperzy w Polsce i stanowi jedno z najważniejszych obszarów zimowania tych ssaków w kraju.
Połowa z obiektów należących do ostoi należy do 120 największych zimowisk nietoperzy w Polsce.
Zagrożenie dla obszaru mogą stanowić zmiany mikroklimatu, a także płoszenie zwierząt w okresie
zimowym.
Ostoja Wielkopolska (PLH300010)
Ostoję tworzy obszar pagórków polodowcowych położonych na lewym brzegu rzeki Warty,
o powierzchni 8427,1 ha. W jego obrębie znajdują się wydmy, rynny, liczne głazy narzutowe
i 12 jezior polodowcowych (Budzyńskie, Góreckie, Skrzynka, Kociołek). Występują tutaj siedliska
naturalne, półnaturalne oraz intensywnie użytkowane przez człowieka. Dominują siedliska leśne
(kwaśne dąbrowy, lasy łęgowe, grądy oraz nieleśne - łąki trzęślicowe). W pobliżu Jeziora
Wielkomiejskiego znajduje się kompleks łąkowo-torfowiskowy. Lasy są przeważnie sosnowe,
z domieszką dębu, świerka, brzozy, grabu i lipy. Występują tutaj także cenne przyrodniczo gatunki
fauny: bóbr, wydra, jelonek rogacz, kozioróg dębosz, pływak szeroko brzegi ryby oraz 220 gatunków
ptaków - z rzadko spotykanych wymienić należy kraskę, zimorodka i dzięcioła czarnego.
Udokumentowano także ok. 1100 gatunków roślin, w tym zagrożonych gatunków roślin
naczyniowych. Występują tu m.in. bogate populacje pełnika europejskiego i kłoci wiechowatej.
Przyroda ostoi jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu oraz eutrofizacja
wód. Głównym problemem jest nadmiernie rozwinięte w granicach Parku (niegdyś zapoczątkowane
zapewne nielegalnie) budownictwo rekreacyjne, np. nad brzegami Jez. Witobelskiego.
Kod siedliska
Nazwa siedliska
2330
3150
3160
Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne
3270
Zalewane muliste brzegi rzek
6120
6410
6430
6440
Łąki selemicowe (Cnidion dubii)
6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
7120
Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji
7150
Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion
7230
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
9170
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
9190
91E0
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenio)
59
Kod siedliska
Nazwa siedliska
91F0
9110
Rogalińska Dolina Warty (PLH300012)
Obejmuje powierzchnię 1212,9 ha wzdłuż doliny Warty, w większości położoną na terenie
Rogalińskiego Parku Krajobrazowego. Blisko połowę pokrywają lasy, głównie iglaste i mieszane.
Powyżej 30% ostoi zajmują siedliska rolnicze, mniej jest łąk i zarośli (18%). Na obszarze ostoi znajduje
się ponad tysiąc dębów o obwodach pnia od 2 do 9,5 m, 10 rodzajów cennych siedlisk (łęgi
wierzbowo-topolowe i jesionowo-wiązowe, łąki użytkowane ekstensywnie, torfowiska alkaliczne).
Występuje tu 5 gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, z czego największe
znaczenie mają bezkręgowce: pachnąca dębowa i kozioróg dębosz. Ze ssaków wymienionych w tym
załączniku występują bóbr i wydra, a także 14 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej,
min. bocian biały, bocian czarny, żuraw. Lasy Czerniejewskie należą do najlepiej zachowanych w
Wielkopolsce, pomimo wielowiekowego użytkowania gospodarczego. Przeważają drzewostany
mieszane. Na szczególną uwagę zasługują fitocenozy grądów środkowoeuropejskich, które zajmują
największą powierzchnię obszaru ostoi.
Podstawowym zagrożeniem jest niewłaściwy reżim hydrologiczny Warty. Dla większości
przedmiotów ochrony konieczne są okresowe zalewy, przynajmniej w okresie wiosennym. Poważnym
zagrożeniem jest nadmierna presja wędkarska i rekreacyjna w dolinie rzeki. Lokalnie problemem jest
rozwój zabudowy rozproszonej.
Kod siedliska
Nazwa siedliska
2330
3150
3270
6120
6410
6430
6440
6510
9170
9190
91E0
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenio)
91F0
Ostoja koło Promna (PLH300030)
Ostoja obejmuje fragment młodoglacjalnego krajobrazu środkowo-poznańskiej moreny czołowej
i moreny dennej urozmaiconego wodami stojącymi i torfowiskami o od dawna rozpoznanych
walorach przyrodniczych i objętego różnymi formami ochrony.Największe znaczenie mają tu duże
kompleksy lasów liściastych. Na terenie ostoi stwierdzono 9 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy
Rady 92/43/EWG, zajmujących około 32,3% powierzchni ostoi, niewielką populację gatunku rośliny z
Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG - Liparis loeselii lipiennika loesela oraz 4 gatunki zwierzat z
60
tego załącznika: Ssaki: Castor fiber - bóbr europejski, Płazy: Bombina bombina - kumak nizinny,
Triturus cristatus - traszka grzebieniasta, Bezkręgowce: Anisus vorticulus - zatoczek łamliwy. We
florze stwierdzono poza tym kilkanaście gatunków cennych przyrodniczo: z Polskiej Czerwonej Listy,
rzadkich i zagrożonych w regionie (Carex limosa - turzyca bagienna, Drosera anglica - rosiczka
długolistna, D, rotundifolia - rosiczka okrągłolistna, Epipactis palustris - kruszczyk błotny, Gentiana
pneumonanthe - goryczka wąskolistna, Ranunculus lingua - jaskier wielki, Utricularia minor, - pływacz
drobny, U. intermedia - pływacz pośredni), a także objętych ochroną prawną.
W wyniku presji rekreacyjnej obserwuje się stałe ubożenie flory w rezerwacie Dębiniec, a fauna
płoszona jest przez hałas (quady i motory). Na siedliska lasów liściastych - grądów i dąbrów
wprowadzane były monokultury sosonowe, a także innych gatunków, obcych geograficznie np.
Pseudotsuga menziesii, Thuja occidentalis, Carya ovata. W ostatnim czasie notuje się także
wkraczanie gatunków inwazyjnych - czeremchy amerykańskiej Padus serotina i niecierpka
drobnokwiatowego Impatiens parviflora. Do podstawowych zagrożeń siedlisk jeziornych należy
zaliczyć eutrofizację i organiczne zanieczyszczenia wód powodujące w pierwszej kolejności eliminację
gatunków dużych ramienic i ich zbiorowisk, a następnie zanurzonych roślin naczyniowych i ich
zbiorowisk, szczególnie rzadkich i wykazujących optimum występowania w wodach o niskiej trofii.
Prowadzi to do dominacji szuwaru i jednogatunkowych zbiorowisk roślin preferujących siedliska
żyzne. Istotnym czynnikiem degradacji jezior i siedlisk zajmowanych przez roślinność wodną jest
presja związana z rekreacją i nadmiernym wykorzystaniem kąpielisk (Jez. Dębiniec). Roślinność
szuwarowa zagrożona jest głównie mechanicznym usuwaniem na skutek tworzenia dzikich plaż i
kładek. W ten sposób strefa ochronna, barierowa, w postaci zwartego szuwaru zostaje przerwana, co
intensyfikuje spływy ze zlewni. Na ustąpienie wielu rzadkich elementów flory wpłynęło także
zaniechanie użytkowania i wtórna sukcesja roślinności leśnej.
Kod siedliska
Nazwa siedliska
3140
3150
6510
7140
7210
9170
9190
91E0
91F0
Alnenion
Alnenion
Dolina Cybiny (PLH300038)
Rzeka Cybina stanowiąca oś podłużną obszaru Natura 2000 jest prawobrzeżnym dopływem
Warty, do której wpada w km 240,5. Jej źródła znajdują się w pobliżu wsi Nekielka, a w swym biegu
płynie ona przez tereny należące do gmin: Nakla, Kostrzyn, Pobiedziska, Swarzędz i miasto Poznań.
Całkowita jej długość wynosi nieco ponad 41 km, a powierzchnia zlewni 195,5 km2 (Gołdyn, Grabia
1998). W obrębie obszaru Natura 2000 znajduje się odcinek doliny rzecznej oraz fragmenty
przyległych terenów na odcinku między 10 a 41 km biegu rzeki, czyli od jej ujścia z Jeziora
61
Swarzędzkiego do przecięcia granicy gmin Kostrzyn i Nekla. Rzeźba tego terenu została ukształtowana
w fazie poznańskiej zlodowacenia bałtyckiego, w schyłkowym okresie plejstocenu i w holocenie
(Krygowski 1958). Południowo-zachodnia część doliny Cybiny położona jest na terenie moreny
dennej, część wschodnia natomiast przecina obszar pokryty pagórkami moreny czołowej. W obrębie
zlewni na terenie czołowo morenowych Pagórków Kostrzyńskich wysokości osiągają 126,3 m n.p.m.,
a deniwelacje dochodzą do 25 m. Obszar w obrębie Równiny Średzkiej, położony na wysokości 90115 m n.p.m., charakteryzuje się niewielkimi deniwelacjami, w zasadzie nie przekraczającymi 5 m. W
tym prawie płaskim krajobrazie wyraźnie zaznacza się głęboko wcięta dolina rzeki Cybiny i
przyujściowe odcinki jej dopływów. Dolina ta posiada ogólną orientację NE-SW, a jej dno znajduje się
na wysokości od 69 m n.p.m. w pobliżu ujścia rzeki z Jeziora Swarzędzkiego, do 110 m n.p.m. w
odcinku źródłowym. Cechą charakterystyczną doliny Cybiny jest duża zdolność retencjonowania wód.
Przyczyniają się do tego z jednej strony liczne jeziora i sztuczne zbiorniki wodne, z drugiej strony
gleby torfowe wyścielające jej dno. W dolinie Cybiny oraz przyujściowych odcinkach jej dopływów
utworzono szereg stawów, w których prowadzony jest intensywny chów ryb (głównie karpia). Cechą
charakterystyczną doliny Cybiny jest jej duże zróżnicowanie siedliskowe, wpływające na wysoką
różnorodność fitocenotyczną. W trakcie badań nad waloryzacją przyrodniczą doliny w 2004 r.
stwierdzono występowanie aż 85 zespołów roślinnych, rozmieszczonych mozaikowo w samej dolinie i
na jej obrzeżach (Gołdyn i in. 2005a). Najlepiej wykształcone są podmokłe zbiorowiska zaroślowe i
leśne, do których należą: zarośla łozowe (Salicetum cinereae), ols porzeczkowy (Carici elongataeAlnetum) i łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum). Pospolicie występują także liczne zbiorowiska
roślinności wodnej i bagiennej (Gołdyn i in. 2005c, 2006, 2007), ale częste są również zespoły muraw
kserotermicznych i napiaskowych oraz ciepłolubnych ziołorośli, rozwijających się na skarpach doliny
oraz wyniesieniach w obrębie jej dna (Brzeg i Kasprowicz 2005). W dolinie Cybiny występuje 770
gatunków dziko rosnących roślin. Duża różnorodność i mozaikowość siedlisk sprzyja także bardzo
dużemu zróżnicowaniu zwierząt z większości grup systematycznych oraz ich zbiorowisk.
Położenie doliny Cybiny w sąsiedztwie aglomeracji poznańskiej niesie za sobą wiele zagrożeń, do
których należy przede wszystkim presja na zabudowę domami mieszkalnymi i rekreacyjnymi terenów
sąsiadujących z doliną, a ostatnio również skarp doliny w miejscach najciekawszych widokowo.
Obserwuje się też wzmożony ruch turystyczny w dolinie i jej sąsiedztwie a w niektórych regionach pojazdów terenowych (dwu i czterokołowych). Poważnym zagrożeniem środowiska przyrodniczego
doliny jest intensyfikacja rolnictwa. Poważnym zagrożeniem otwartych zbiorowisk roślinnych w
dolinie było wyłączanie spod koszenia i wypasu łąk i pastwisk na znacznym obszarze. Po 2004 r.
sytuacja uległa ustabilizowaniu, a nawet pewnej poprawie, w związku z dopłatami uzyskiwanymi
przez rolników za rolnicze użytkowanie tych terenów.Poważny eutrofizujący wpływ na naturalne
zbiorniki wodne i samą rzeką Cybinę wywiera intensywna hodowla ryb w dużych kompleksach
stawowych. Spuszczana każdego roku woda wynosi ze stawów duże ilości związków biogennych oraz
materii organicznej, powodując odkładanie się żyznych osadów dennych. Powoduje to utrzymywanie
się długotrwałych zakwitów wody, w tym wywoływanych przez sinice, które wskutek rozpraszania
światła i wydzielania toksyn zmniejszają różnorodność fauny i florytych akwenów.Jako zagrożenie
może być także traktowana chęć inwestowania w zaplecze rekreacyjne dla mieszkańców Poznania na
niektórych odcinkach doliny Cybiny (okolice Uzarzewa, Góry).
62
Kod siedliska
Nazwa siedliska
3150
3260
Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis
3270
6120
6210
Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi
stanowiskami storczyków
6510
7140
9130
Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion)
9170
91E0
Alnenion
91F0
Będlewo-Bieczyny (PLH300039)
Ostoja obejmuje najcenniejszą część zwartego kompleksu leśnego położonego na południowy
zachód od Poznania w Dolinie Środkowej Obry. Leży w rozległym obniżeniu przeciętym Kanałem
Mosińskim. Większość obszaru zajmują dobrze wykształcone zbiorowiska leśne: łęgi wiązowojesionowe (91F0) i jesionowo-olszowe (91E0-3) oraz grądy środkowoeuropejskie (9170). W lasach
zachowało się niemało drzewostanów ze znacznym udziałem starodrzewi, głównie okazałych dębów
szypułkowych i jesionów. Na obszarze stwierdzono 7 siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy
Rady 92/43/EWG, które łącznie zajmują około 43,5% powierzchni ostoi. Większość płatów siedlisk
jest dobrze lub bardzo dobrze wykształconych i zachowanych, w tym priorytetowe niżowe łęgi
jesionowo-olszowe (91E0). Do bardzo cennych zaliczyć należy także tutejsze łęgi wiązowo-jesionowe
oraz grądy środkowoeuropejskie, które są jednymi z najlepiej zachowanych w Wielkopolsce. W ich
płatach notowano liczne pomnikowe okazy drzew oraz szereg rzadkich i zagrożonych elementów
flory. Do tych ostatnich należą m. in.: Aquilegia vulgaris, Cucubalus baccifer, Daphne mezereum,
Euphorbia palustris, Neottia nidus-avis, Peucedanum cervaria i Teucrium scordium.
Zagrożenia dla obszaru może stanowić zamieranie jesionu powodujące prześwietlenie lasów
łęgowych i w konsekwencji rozwój w runie gatunków ziołoroślowych. W miejscach z martwymi
drzewostanami należy unikać zrębów całkowitych z użyciem ciężkiego sprzętu powodującego
zniszczenia runa, a także stosowania jednogatunkowych nasadzeń, a zwłaszcza plantacji gatunków
obcych geograficznie np. olszy szarej i niektórych topoli.
Kod siedliska
Nazwa siedliska
6410
6430
6510
9170
9190
91E0
63
Kod siedliska
Nazwa siedliska
Alnenion
91F0
Buczyna w Długiej Goślinie (PLH300056)
Obszar obejmuje zachodni, prawie 800-hektarowy, fragment zwartego kompleksu leśnego
położonego między Rogoźnem a Murowaną Gośliną w rejonie Boguniewa, Słomowa, Pacholewa,
Nieszawy i Długiej Gośliny. Jest on położony na falistym terenie moreny dennej zbudowanej z glin
zwałowych i piasków naglinowych. Krajobraz wzbogacają liczne, chociaż niewielkie zagłębienia
wypełnione przez holoceńskie osady organiczne, z których wykształciły się gleby torfowe torfowisk
niskich i gleby murszowo-mineralne. Głównym walorem przyrodniczym obszaru "Buczyna w Długiej
Goślinie" jest stosunkowo duży i zwarty kompleks lasów, w którym jest reprezentowanych sześć
typów przyrodniczych siedlisk leśnych. Największą powierzchnię zajmują, rzadkie w Wielkopolsce i
dobrze zachowane, płaty żyznych buczyn. Wszystkie zbiorowiska leśne (buczyny, grądy, kwaśne
dąbrowy, łęgi i olsy) występujące na omawianym terenie należą do zagrożonych w tym regionie.
Najważniejsze zagrożenie pośrednio oddziałujące na ekosystemy leśne stanowi spadek poziomu
wód gruntowych, co skutkuje przede wszystkim przesuszaniem siedlisk wilgotnych i degeneracją
zbiorowisk łęgowych oraz olsów. Bezpośredni, negatywny wpływ na lasy miała w przeszłości
szablonowa gospodarka leśna, w wyniku której część naturalnych drzewostanów bukowych została
przekształcona w monokultury sosnowe lub dębowe. Obecnie ten typ presji gospodarczej nie
wywołuje takich zmian, albowiem dzisiejszy sposób zagospodarowania lasu sprzyja trwałości
ekosystemów buczyn i coraz bardziej stwarza warunki dla spontanicznej regeneracji fitocenoz.
Źródłem bardziej znaczących zagrożeń jest penetracja lasów (na przykład celem zbioru grzybów) i ich
wydeptywanie oraz zaśmiecanie.
Kod siedliska
Nazwa siedliska
6510
9110
Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion)
9130
9170
9190
91E0
91F0
Dolina Średzkiej Strugi (PLH300057)
Obszar obejmuje dolinę niewielkiej rzeki Średzkiej Strugi. Rzeka ta płynie w otwartym krajobrazie
rolniczym. Szerokość doliny wynosi 0,5-1km. Dno doliny zajęte jest głównie przez zbiorowiska
szuwarowe oraz przez łąki i pastwiska, na których prowadzona jest ekstensywna gospodarka rolnicza.
Na obszarze tym znajduje się kilkadziesiąt zarastających dołów potorfowych. W okolicach Kromolic
poprzez spiętrzenie wód Średzkiej Strugi stworzono płytkie, silnie zarośnięte stawy, w których
prowadzona jest hodowla ryb oraz pobierana jest woda do nawodnień okolicznych pól uprawnych.
Dolina Średzkiej Strugi oraz licznie znajdujące na jej obszarze doły potorfowe i rozlewiska są jedną z
64
najważniejszych w Wielkopolsce ostoi lęgowej kumaka nizinnego Bombina bombina. Obszar ten jest
również bardzo ważną w skali regionu ostoją gatunku płaza spoza załącznika Dyrektywy Siedliskowej ropuchy zielonej Bufo viridis (kilka tysięcy osobników młodocianych). Obszar ten jest także ważnym
korytarzem ekologicznym dla dwóch gatunków wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady
92/43/EWG - Castor fiber i Lutra lutra. Jest to także cenna ostoja dla ptaków szuwarowych i
łąkowych, zarówno gatunków wymienianych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, jak i spoza
Załącznika, a chronionych prawnie na obszarze naszego kraju.
Podstawowym zagrożeniem jest deficyt wody zwłaszcza w okresie letnim oraz postępujący
proces lądowienia dołów potorfowych. Podniesienie wałów i uszczelnienie przepustu na zbiorniku
retencyjnym w Szczodrzykowie spowodował prawie całkowity zanik rozlewisk wiosennych w górnym
biegu Strugi Średzkiej i w konsekwencji istotną zmianę stosunków wodnych na dalszym odcinku
cieku. Pozostałe zagrożenia to:
− przekształcanie łąk i pastwisk ekstensywnie użytkowanych w pola uprawne i łąki o
zintensyfikowanej
− produkcji rolniczej;
− wypalanie roślinności;
− zanieczyszczenie wody;
− wydeptywanie roślinności.
Uroczyska Puszczy Zielonki (PLH300058)
Obszar "Uroczyska Puszczy Zielonki" ma duże znaczenie dla ochrony najcenniejszych fragmentów
ekosystemów wodnych, bagiennych i leśnych na terenie największego kompleksu lasów w okolicach
Poznania. Najważniejsze walory ostoi to występowanie:
− 12 typów siedlisk przyrodniczych o znaczeniu europejskim, w tym 2 priorytetowych,
− 25 zbiorowisk roślinnych uważanych za zagrożone w Wielkopolsce,
− przynajmniej 20 gatunków roślin naczyniowych z regionalnej "Czerwonej listy",
− unikatowego w skali Wielkopolski, ubogiego w biogeny ekosystemu mezotroficznego jeziora
ramienicowego (jezioro Pławno),
− jednej z największych w regionie populacji kłoci wiechowatej,
− ciągu śródleśnych jezior eutroficznych w dolinie rzeki Trojanki,
− bogatej bryoflory torfowisk przejściowych (w otoczeniu jezior Czarne Duże, Czarne Małe i
Pławno),
− bardzo dobrze wykształconych fitocenoz kwaśnych dąbrów, zajmujących dużą powierzchnię i
skupionych w jednym dużym kompleksie,
− dobrze zachowanych fragmentów grądu środkowoeuropejskiego.
Stosunkowo najbardziej zagrożone są ekosystemy wodne i bagienne rezerwatów "Jezioro
Czarne" i "Jezioro Pławno" ze względu na systematyczny spadek poziomu wód gruntowych i
powierzchniowych skutkujący zmniejszaniem się głębokości jezior, recesją łąk ramienicowych,
szuwarów kłociowych, torfowisk przejściowych oraz decesją złoż torfowych i zanikaniem rzadkich
gatunków roślin. Bezpośrednie zagrożenia dla wszystkich jeziornych siedlisk przyrodniczych i ich stref
przybrzeżnych niesie za sobą intensywnie, niekiedy nielegalne, wędkarstwo i związane z nim, duże
zagęszczenie pomostów, silne wydeptywanie oraz niszczenie szuwarów, zanieczyszczanie wód itp. Ze
względu na bliskie położenie obszaru w stosunku do istniejących, rozbudowywanych i nowo
powstających, działek rekreacyjnych istotnym źródłem zagrożenia jest coraz bardziej nasilająca się
penetracja terenu przez ludzi, zwłaszcza w rejonie jezior oraz w lasach Dziewiczej Góry. Potencjalne
zagrożenia mogą wynikać z odbudowy sieci rowów melioracyjnych. Ekosystemy leśne SOO
"Uroczyska Puszczy Zielonki" noszą wprawdzie piętno dawnego, zagospodarowania lasu, lecz obecnie
65
zostały wyłączone z tradycyjnych sposobów hodowli i użytkowania drzewostanów. W dalszym ciągu
są jednak narażone między innymi na neofityzację powodowaną przez ekspansję obcych gatunków
roślin, ubożenie i synantropizację runa przy licznych drogach i ścieżkach oraz dość częste i dotkliwe w
skutkach zaśmiecanie lasu.
Kod siedliska
Nazwa siedliska
3140
Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea
3150
6410
6510
7140
7210
Torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum nigricantis)
7230
9170
9190
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum
91E0
91F0
Grądy w Czerniejewie (PLH300049)
Obowiązującym aktem prawnym dla tego obszaru, jest Decyzja Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r.
w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu
terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region
biogeograficzny. Powierzchnia obszaru wynosi 1212,9 ha.
Obszar równiny sandrowej o nieznacznej deniwelacji terenowej położony w granicy mezoregionu
Równina Wrzesińska. Cały obszar Ostoi leży w zlewni prawobrzeżnego dopływu Warty - Wrześnicy.
System hydrologiczny stanowią niewielkie, przez znaczną część roku wyschnięte cieki (zwykle rowy
melioracyjne) uchodzące do Wrześnicy. W rejonie leśniczówki Młynek przez obszar przepływa
Wrześnica.
Lasy Czerniejewskie należą do najlepiej zachowanych w Wielkopolsce, pomimo wielowiekowego
użytkowania gospodarczego. Przeważają tam drzewostany mieszane. Na szczególną uwagę zasługują
najlepiej w Wielkopolsce wykształcone i zachowane fitocenozy grądów środkowoeuropejskich, które
zajmują największą powierzchnię na terenie Ostoi.
Smugi towarzyszące równoleżnikowo usytuowanym dopływom Wrześnicy zajęte są przez łęgi
jesionowo- olszowe. Istotne znaczenie mają także łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe. Ze
względu na silne przesuszenie lasów łęgowych pilnym zadaniem byłoby uruchomienie małej retencji.
Kod siedliska
Nazwa siedliska
6510
9170
9190
Alnenion
91E0
91F0
66
Lasy Żerkowsko - Czeszewskie PLH300053
biogeograficzny.
Ostoja zajmuje powierzchnię 7158,2 ha i obejmuje fragment doliny zalewowej Warty i dolnego
odcinka Lutyni, płynących w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej oraz sąsiadujące z nim od północy
obszary moreny dennej. Tereny zalewowe Warty i Lutyni ograniczone są obecnie do strefy położonej
pomiędzy wałami przeciwpowodziowymi. System hydrologiczny ostoi znajduje się pod wpływem
dużego zbiornika zaporowego na Warcie "Jeziorsko". Krajobraz zdominowany jest przez rozległe
połacie lasów łęgowych oraz grądów. Typowe dla dużych dolin rzecznych łęgi wierzbowe należą do
bardzo rzadkich; stosunkowo częste są natomiast płaty wiklin nadrzecznych.
Teren pokrywa mozaika obszarów leśnych, łąk i pastwisk. Uwagę zwracają też liczne i stosunkowo
rozległe starorzecza z dobrze zachowaną roślinnością z klas Lemnetea minoris i Potametea. Cały
obszar cechuje się harmonijnie zachowanym kompleksem ekosystemów typowych dla ekstensywnie
użytkowanej doliny rzecznej.
Obszar jest jednym z największych na terenie środkowej Wielkopolski powierzchnie łęgów
wiązowo - jesionowych , wykształconych w dwóch podstawowych podzespołach. Wraz z dobrze
zachowanymi płatami niskich i typowych grądów tworzą one typowy dla dolin rzecznych kompleks
żyznych lasów liściastych.
Łącznie na terenie ostoi zidentyfikowano 11 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady
92/43/EWG, pokrywających 38% powierzchni ostoi. Występuje tu też 12 gatunków zwierząt z
załącznika II tej dyrektywy. Wśród owadów na szczególną uwagę zasługują populacje tak rzadkich
gatunków jak: Łucznik korzeniowiec, Rzemlik kropkowany (jedyne znane stanowisko w Wielkopolsce)
czy Zmorsznik sześcioplamek oraz gatunku chronionego Ciołek matowy. Populacja trzepli zielonej
Ophiogomphus cecilia, stanowiąca fragment ciągłej populacji warciańskiej, zasiedla licznie cały
odcinek Warty w obrębie obszaru. Walor omawianego terenu podnosi znalezione w 2007 roku
stanowisko Vertigo angustior (Poczwarówka zwężona). Obserwacje terenowe w latach 2007 i 2008
nie potwierdziły obecności, obserwowanego wcześniej jelonka rogacza.
Kod siedliska
Nazwa siedliska
3150
3270
6120
6410
6440
6510
9170
9190
91E0
91F0
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum
91I0
67
Ostoja Nadwarciańska (PLH30009)
biogeograficzny.
Ostoja położona jest we wschodniej części Wielkopolski i obejmuje fragment doliny Środkowej
Warty o powierzchni 26653,1 ha. Warta płynie tu równoleżnikowo w Pradolinie WarszawskoBerlińskiej ukształtowanej w czasie ostatniego zlodowacenia. Terasa zalewowa Warty osiąga
miejscami ponad 4 km szerokości i cechuje się dużą różnorodnością szaty roślinnej, tym samym
tworząc dogodne siedliska dla wielu gatunków zwierząt, w szczególności ptaków.
Współczesne dno doliny powstało przede wszystkim na skutek akumulacyjnej i erozyjnej
działalności wód rzecznych (głównie Warty, a w mniejszym stopniu Prosny i Czarnej Strugi). Rzeźba
terenu obfituje w różne formy fluwialne: wały przykorytowe, terasę zalewową z różnego typu
starorzeczami, terasę wydmową oraz pagórki wydmowe.
Sporadycznie występują fragmenty ginących w skali Europy łęgów wierzbowych, natomiast
częste są, powiązane z nimi sukcesyjnie, fitocenozy wiklin nadrzecznych. Na niedużych obszarach,
przede wszystkim na obrzeżach doliny, zachowały się olsy porzeczkowe i towarzyszące im łęgi
jesionowo-olszowe, a także nadrzeczne postaci łęgów jesionowo-wiązowych (obecnie spontanicznie
rozszerzające swój lokalny zasięg). Od kilkuset lat największe przestrzenie zajmują wilgotne łąki i
pastwiska oraz szuwary.
Na zdecydowanej większości obszaru dominuje ekstensywna gospodarka łąkowo-pastwiskowa
(m.in. tradycyjny na tych terenach wypas stad gęsi) z udziałem leśnictwa. Pola uprawne koncentrują
się w miejscach wyniesionych oraz na krawędzi doliny, gdzie rozwinęło się umiarkowane osadnictwo
rolnicze. Niektóre fragmenty terenu, zwłaszcza w pasie przykorytowym Warty, w zasadzie podlegają
jedynie procesom fluwialnym kształtującym roślinność naturalną.
Obszar obejmuje co najmniej 24 rodzaje wyjątkowo zróżnicowanych siedlisk wymienione w
załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Są to siedliska od bagiennych i torfowiskowych do suchych i
wydmowych). Na terenie gminy Pyzdry, pomiędzy miejscowościami Tłoczyna i Trzcianki, występują
siedliska priorytetowe - łąki halofilne z bogatymi populacjami ginących gatunków słonorośli. Razem z
występującym tu, zagrożonym w Polsce storczykiem błotnym stanowią osobliwość w skali
europejskiej. Stwierdzono tu także występowanie 12 gatunków z załącznika II Dyrektywy
Siedliskowej.
Należy podkreślić, ze krajobraz Doliny Środkowej Warty jest jednym z najlepiej zachowanych
naturalnych i półnaturalnych krajobrazów typowej rzeki nizinnej. Międzynarodowe walory
środowiskowe ostoi potwierdzone zostały przez uwzględnienie jej w programach CORINE biotopes
iECONET- Polska. Dolina Środkowej Warty spełnia także kryteria obszarów ważnych z punktu
widzenia ochrony biotopów podmokłych w ramach Konwencji Ramsarskiej. Obszar ma również duże
znaczenie dla ochrony ptaków.
Kod
siedliska
1340
Nazwa siedliska
Śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary (Glauco-Puccinietalia część - zbiorowiska śródlądowe)
2330
3150
3160
3260
3270
4030
6120
6210
68
Kod
siedliska
Nazwa siedliska
storczyków
6230
6410
6430
6440
6510
7140
7150
Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion
7210
7230
9170
9190
91D0
Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino
91E0
91F0
91I0
91T0
Sosnowy bór chrobotkowy (Cladonio-Pinetum i chrobotkowa postać Peucedano-Pinetum)
Dolina Noteci (PLH300004)
Obszar obejmuje fragment doliny Noteci między miejscowością Wieleń a Bydgoszczą. Obszar jest
w dużej części zajęty przez torfowiska niskie, z fragmentami zalewowych łąk i trzcinowisk, z
enklawami zakrzewień i zadrzewień. Na zboczach doliny znajdują się płaty muraw kserotermicznych.
W okolicach Goraja, Pianówki i Góry oraz Ślesina występują kompleksy buczyn i dąbrów, w tym m. in.
siedlisk przyrodniczych: ciepłolubnej dąbrowy i mieszanych lasów zboczowych. Teren przecinają
kanały i rowy odwadniające. Liczne są starorzecza i wypełnione wodą doły potorfowe. Miejscami
występują rozległe płaty łęgów. Łąki są intensywnie użytkowane.
Obszar obejmuje bogatą mozaikę siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (16
rodzajów), z priorytetowymi lasami łęgowymi i dobrze zachowanym kompleksami łąkowymi, choć
łącznie zajmują one poniżej 20% powierzchni obszaru. Notowano tu też 8 gatunków z Załącznika II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W okolicach Nakła na początku XX w. występowała bogata populacja
Coenagrion ornatum. Rekomenduje się jego restytucję na tym terenie.
Obszar częściowo pokrywa się z ważną ostoja ptasią o randze europejskiej E-33. Ostoja jest też
ważnym korytarzem ekologicznym o randze międzynarodowej.
Kod
siedliska
3150
Nazwa siedliska
3270
4030
6230
storczyków
6440
6210
69
Kod
siedliska
6510
Nazwa siedliska
9110
Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion)
9130
9170
9190
91E0
91F0
91I0
Jezioro Kaliszańskie (PLH300044)
Ostoja chroni jedno z najlepiej zachowanych w Wielkopolsce głębokowodnych mezotroficznych
jezior ramienicowych - Jezioro Kaliszańskie. W granicach obszaru znajdują się również Jezioro
Toniszewskie i jezioro Kaliszanki oraz liczne drobne zbiorniki wodne usytuowane w obrębie łąk i
torfowisk niskich przylegających do fragmentu rzeki Rudki. Ostoja ma bardzo duże znaczenie w skali
ponadregionalnej dla zachowania siedlisk łąk ramieniowych (klasa Charetea fragilis) w
głębokowodnych jeziorach. Obszar położony jest na Pojezierzu Chodzieskim, ok. 9,5 km na północnyzachód od Wągrowca.
Obszar chroni 4 rodzaje siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, zajmujących ponad
43% powierzchni. W ekosystemach wodnych ostoi (jeziorach, drobnych zbiornikach i ciekach)
odnotowano aż 11 gatunków zagrożonych ramienic, 3 z nich podlegają ochronie prawnej. Na
szczególną uwagę zasługuje występowanie licznych populacji Chara filiformis i Nitella opaca gatunków bardzo rzadko notowanych w Polsce. Dla Wielkopolski stanowi jedno z podstawowych
obszarów dla zachowania niezwykle rzadkich w regionie siedlisk ramienicowych w jeziorach
głębokich.
Obszar jest również ważną ostoją dla ptaków wodno-błotnych lęgowych, jak i migrujących.
Kod
siedliska
3140
3150
6510
7210
Nazwa siedliska
Stawy Kiszkowskie (PLH300050)
Obszar ten obejmuje fragment doliny Małej Wełny oraz niewielkiego dopływu w okolicach
Kiszkowa, wzdłuż których wybudowano w latach 80. ubiegłego wieku dwa kompleksy stawów
rybnych. Większy z zespołów stawu, znajdujący się na wschód od Kiszkowa, w dolinie rzeki Małej
Wełny zajmuje powierzchnię około 200 ha. Drugi kompleks niewielkich stawów rybnych
wybudowano w układzie szeregowym wzdłuż niewielkiego cieku wodnego na północ od Kiszkowa
miądzy Rybnem a Pomarzanami. Powierzchnia tych stawów waha się od 0,5 do około 15 hektarów.
70
Groble w obydwu kompleksach stawowych porośnięte są roślinnością trawiastą, często o
kserotermicznym charakterze oraz w jego bezpośredniej bliskości brak jest większych kompleksów
leśnych. Na terenie obszaru Dolina Małej Wełny znajdują się także dwa nieduże jeziora: Rybno Małe
(24 ha, w tym 10 ha otwartego lustra wody) i Rybno Duże (15 ha). Ze względu na ich podpiętrzenie i
prowadzenie działalności rybackiej mają one charakter zbliżony do stawów.
Stawy w dolinie Małej Wełny są jedną z najważniejszych w Wielkopolsce ostoi kumaka nizinnego
Bombina bombina.
Kod
siedliska
6410
6510
Nazwa siedliska
Zachodnie Pojezierze Krzywińskie (PLH300014)
Obszar obejmuje niewielki fragment Pojezierza Krzywińskiego, położonego na wschód od
Pojezierza Sławskiego i graniczącego od północy z Równiną Kościańską, od południa z Wysoczyzną
Leszczyńską, a od wschodu z Wałem Żerkowskim. Projektowany obszar rozciąga się od południowowschodnich brzegów zbiornika Wonieść (ważnej ostoi ptasiej) w kierunku wschodnim do Krzywina.
Teren ostoi pokrywa mozaika lasów, jezior, pól uprawnych i łąk. Znajdują się tu duże cenne
kompleksy łąk i torfowisk na kredzie jeziornej z interesującą roślinnością kalcyfilną (m.in. Cladietum
marisci i Juncetum subnodulosi).
Głównym walorem obszaru są cenne kompleksy łąkowo-torfowiskowe z bogatą florą higrofilną,
kalcyfilną i halofilną, skupiającą wiele osobliwości florystycznych w skali Wielkopolski.
Zidentyfikowano tu 11 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W Drzeczkowie
występuje żółw błotny Emys orbicularis.
Obszar stanowi część Ostoi Ptaków o randze europejskiej E035.
Kod
siedliska
1340
3150
3160
3260
6410
6430
6510
7210
7230
9170
91E0
Nazwa siedliska
Śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary
71
PARKI NARODOWE
Wielkopolski Park Narodowy
Wielkopolski Park Narodowy utworzony został na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16
kwietnia 1957 roku, a jego granice objęły powierzchnię 9600 ha, z czego pod zarządem Parku znalazło
się ok. 5100 ha. W 1996 roku nowe rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie WPN zmieniło jego
powierzchnię na 7 619,82 ha oraz utworzyło wokół Parku strefę ochronną tzw. otulinę, której
powierzchnia razem z terenem Parku wyniosła 15 003 ha. Z Parku zostały wyłączone tereny miejskie
Puszczykowa, Mosiny oraz Stęszewa. Wielkopolski Park Narodowy leży około 15 km na południe od
Poznania.
Krajobraz parku ukształtowany został podczas zlodowacenia północnopolskiego. Występują tu
charakterystyczne elementy krajobrazu polodowcowego: wysoczyzna morenowa, rynny
polodowcowe, pagórki kemowe, ozy oraz głazy narzutowe. Najgłębszym spośród 11 jezior parku jest
Jez. Góreckie (powierzchnia 97 ha) z Wyspą Zamkową, na której znajdują się ruiny neogotyckiego
zamku. Najwyższym wzniesieniem jest Osowa Góra, o wysokości 132 m n.p.m. Na terenie parku
występuje 1120 gatunków roślin naczyniowych (ponad 80% występujących w Wielkopolsce), 148
gatunków mszaków, 150 gatunków porostów, 500 gatunków glonów i 800 gatunków grzybów, w tym
55 gatunków roślin chronionych i rośliny reliktowe. Obszar parku zdominowany jest przez lasy: bory
sosnowe, sosnowo-dębowe (bory mieszane), kwaśne dąbrowy, lasy dębowo-grabowe (grądy),
świetliste dąbrowy, łęgi wiązowo-jesionowe, lasy olszowe (olsy) oraz zarośla łozowe. Najczęściej
występującymi gatunkami są: sosna i dąb, natomiast świerki, modrzewie, brzozy, jesiony, olsze, lipy i
graby stanowią domieszkę do innych drzewostanów. Bogaty jest świat zwierząt, w tym:
bezkręgowców, wśród których dominują owady (ponad 3000 gatunków). Liczne są też kręgowce: 26
gatunków ryb (najpospolitsze to płoć, wzdręga, leszcz, szczupak i okoń), 13 gatunków płazów, 5
gatunków gadów, 220 gatunków ptaków oraz ponad 40 gatunków ssaków. Wśród zwierząt występują
również gatunki chronione, np. ryjówki (najmniejsze ssaki w Polsce). Na terenie parku wydzielono 18
obszarów ochrony ścisłej o powierzchni 260 ha.
PARKI KRAJOBRAZOWE
Park Krajobrazowy Promno
Park został ustanowiony na mocy uchwały Nr XXXVII/728/ 13 Sejmiku Województwa
Wielkopolskiego z dnia 30 września 2013 r. w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego Promno
(Dz.Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2013 r., poz. 5742). Leży na terenie dwóch gmin: Pobiedziska i
Kostrzyn, a jego powierzchnia wynosi 3 363,86 ha. Dla skuteczniejszej ochrony walorów parku została
utworzona otulina o powierzchni 2 379,68 ha. Przez południową część otuliny przepływa rzeka
Cybina, na której znajduje się największy zbiornik wodny otuliny – Jezioro Góra. Interesujące są
jeziora paciorkowe przy wschodniej granicy otuliny (Ósemka, Uli, Cyganek, Baba, Okrąglak). Obszar
parku ma bardzo urozmaiconą, charakterystyczną polodowcową rzeźbę terenu. Jego najwyższe
wzniesienie osiąga 127 m n.p.m. W parku dominują lasy (ok. 62% powierzchni), porastające pagórki
morenowe. Wśród gatunków drzew najczęściej spotykanymi są: bory sosnowe i mieszane oraz lasy
liściaste. Szczególnie bogate florystycznie runo znajduje się w rezerwacie „Las Liściasty w Promnie”.
Polodowcowe zagłębienia terenu wypełnione są wodą, tworząc malownicze jeziorka. Największe z
nich to: Dębiniec (rezerwat „Jezioro Dębiniec”), Brzostek i Drążynek. Otoczone są one pasem
roślinności szuwarowej, wśród której na uwagę zasługuje występowanie kłoci wiechowatej nad
zarastającym jez. Drążynek (rezerwat „Jezioro Drążynek”). Uważa się, iż jest to największe stanowisko
tej rośliny w Wielkopolsce. W okolicy jez. Drążynek występuje jarząb brekinia – gatunek chroniony.
72
Na obrzeżach jezior znajdują się bogate florystycznie torfowiska przejściowe, na których rosną
owadożerne rosiczki: okrągło- i długolistna, pełnik europejski oraz tłustosz pospolity. Fauna Parku jest
bardzo bogata. Występuje tu ponad 220 gatunków, w tym: ssaków – 44 gatunki, ptaków – 147
gatunków, gadów – 5 gatunków, płazów – 11 gatunków i ryb – 14 gatunków. Z ptaków można
wymienić gnieżdżące się: błotniak stawowy, jastrząb, kobuz i trzmielojad, z ptaków wodno-błotnych:
żuraw, bąk, rybitwa rzeczna i inne, a z ptaków związanych ze środowiskiem leśnym na uwagę
zasługują m.in.: dzięcioł średni, dzięcioł czarny, bocian czarny, muchołówka mała i siniak. Z dużych
ssaków spotyka się sarny, jelenie, dziki i lisy, a także bobry i wydry. Nad jez. Drążynek występują
wszystkie krajowe gatunki ważek.
Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka
Park obejmuje obszar o powierzchni 12 202 ha i położony jest na północny wschód od Poznania,
na terenie 5 gmin: Czerwonak, Kiszkowo, Murowana Goślina, Pobiedziska i Skoki. Utworzony został
na mocy uchwała Nr XXXVlI/729/ 13 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 30 września 2013
r. w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka (Dz.Urz. Woj. Wielkopolskiego z
2013 r., poz. 5744). Dla skuteczniejszej ochrony walorów parku wyznaczona została wokół niego
otulina, o powierzchni 9 538,55 ha. Podczas zlodowacenia północnopolskiego powstały strefy
pagórków oraz doliny i rynny jeziorne. Południowy skraj parku sięga pasma tzw. środkowopoznańskiej moreny czołowej, którego najwyższym wzniesieniem jest Dziewicza Góra (143 m n.p.m.
Na północ od tego pasma rozciąga się obszar moreny dennej, o wysokości 90-110 m n.p.m., będący
zachodnią częścią Pojezierza Gnieźnieńskiego, który urozmaicają wcięte weń rynny polodowcowe.
Największa z nich położona jest między Pobiedziskami, Murowaną Gośliną oraz doliną Warty –
z 14 jeziorami, z czego 10 leży na obszarze Parku. Kolejnymi malowniczymi rynnami są: dolina rzeki
Trojanka, ciągnąca się od Huty Pustej przez Zielonkę, Głęboczek i Głębocko oraz rynna rzeki
Dzwonówka (Potoku Dzwonowskiego) od Dąbrówki Kościelnej przez Dzwonowo i Sławicę (dwa
główne cieki płynące przez tereny w północnej części parku). Do największych jezior na terenie parku
należą: Stęszewsko-Kołatkowskie (78,4 ha), Worowskie Wielkie (40 ha), Gackie (31 ha), Dzwonowskie
(27 ha). 78,4% powierzchni parku stanowią tereny leśne. Przeważają siedliska boru mieszanego
świeżego i lasu mieszanego świeżego, gdzie dominuje sosna i dąb, leszczyna, kalina, tarnina, głóg,
kruszyna, bez czarny, dereń oraz występujący na kilku stanowiskach wawrzynek wilczełyko. Z
wyjątkowych okazów należy wymienić: reliktowy żywiec dziewięciolistny, lilię złotogłów, kokorycz
pustą, przylaszczkę pospolitą, sasankę łąkową, pełnika europejskiego i czerniec gronkowy. Z rzadkich
roślin wodnych i torfowiskowych występują tu m.in. grzybienie białe, grążel żółty, rosiczki, jaskier
wielki, kruszczyk błotny i kłoć wiechowata. W parku rośnie około 200 szt. drzew pomnikowych, w tym
- 4 grupowe pomniki przyrody: stare dęby i sosny, ale także graby, kasztanowce, wiązy i buki.
Wyjątkową grupę w parku stanowią kręgowce: jelenie, daniele, sarny, dziki zające, borsuki, kuny,
wydry, bobry i najliczniej występujące lisy. W parku występuje 13 gatunków nietoperzy, w tym
borowiaczka (jeden z najrzadziej spotykanych w Polsce). Stwierdzono również występowanie 134
lęgowych gatunków ptaków, m.in. błotniaka stawowego, bociana czarnego, kani rudej, zimorodka,
dzięcioła średniego, dzięciołka, siniaka, lerki oraz muchołówki małej. Z ptaków wodno-błotnych na
terenie parku mieszkają żuraw, bąk i inne. W przypadku bezkręgowców występuje 541 gatunków
motyli, m.in.: Noctuidae (sówki) – 216 gatunków i Geometridae (miernikowce) – 152 gatunki. W
granicach parku utworzono 5 rezerwatów przyrody: „Jezioro Pławno”, „Jezioro Czarne”, „Klasztorne
Modrzewie koła Dąbrówki Kościelnej”, „Las Mieszany w Nadleśnictwie Łopuchówko” i „Żywiec
73
dziewięciolistny” i 2 użytki ekologiczne: "Dolina Trojanki między Głęboczkiem a Głębockiem" i
„Mokradła nad Jeziorem Kamińskim”.
Rogaliński Park Krajobrazowy
Położony jest wzdłuż rzeki Warty w kierunku Mosiny, Rogalina i Śremu. Istnieje od 26 czerwca
1997 r. Jego powierzchnia wynosi 12 750 ha. Park utworzono w celu ochrony jednego z największych
w Europie siedlisk dębów szypułkowych, porastających w tym rejonie dolinę Warty oraz unikatowej
rzeźby terenu, na którą składają się liczne starorzecza występujące na terasie zalewowej i
nadzalewowej. Na terenie parku znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Rezerwat „Krajkowo” (o
powierzchni 160 ha) – ochronie podlega tutaj krajobraz łęgów nadwarciańskich wraz z bogactwem
flory i fauny oraz "Goździk Siny w Grzybnie" (16.6 ha) – obejmuje swym zasięgiem część wydmy
porośniętej przez ponadstuletni bór sosnowy, ze stanowiskiem goździka sinego. Całą środkową część
obszaru parku zajmuje przełomowy odcinek rzeki Warty, który tworzy przejście między Pradoliną
Warszwsko-Berlińską a Pradoliną Warty-Noteci. Do parku należy terasa zalewowa rzeki Warty,
poziomy terasowe z licznymi formami wydmowymi i nieckami deflacyjnymi, płat wysoczyzny
morenowej płaskiej i falistej rozdzielony między Głuszyną i wsią Kamionki a Sasinowem i Mieczewem
poziomem zwydmionego sandru, płat wysoczyzny morenowej płaskiej i falistej okolic Radzewic i
Radzewa oraz na linii Kolonia Żabno–Ludwikowo–Góra–Śrem płat wysoczyzny morenowej płaskiej
i falistej z nałożoną na niego formą ozową Na terenie parku występuje jezioro Baranówko; z licznymi
obszarami podmokłymi.
Lednicki Park Krajobrazowy
Utworzony został na mocy uchwały nr XXVI/457/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z
dnia 24 września 2012 r. (Dz.Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2012 r., poz. 4361). Park został powołany
dla ochrony unikatowych w skali kraju ziem, rozciągających się wokół jeziora Lednica, będących
kolebką państwa polskiego, ostoją rolniczego krajobrazu i przyrody. Park obejmuje obszar o
powierzchni 7 618,4 ha na terenie gmin: Łubowo, Kiszkowo, Kłecko i Pobiedziska. Nie wyznaczono
otuliny.
Krajobraz ukształtowany przez ostatnie zlodowacenie tworzą równiny moreny dennej z
nielicznymi pagórkami moreny czołowej i położone w rynnach jeziora polodowcowe. Jeziora zajmują
blisko 7% powierzchni parku. Największe z nich, Jezioro Lednica, ma prawie 8 km długości i wraz z
innymi jeziorami stanowi o walorach krajobrazowych Parku. Najwyższe wzniesienie (130 m n.p.m.)
znajduje się na południowy zachód od Lednogóry. Pozostałe jeziora (Sławno, Głębokie, Kamionek,
Bachorce, Linie) to niewielkie akweny położone w rynnach drobnych ciekach. Na terenach Parku
dominują równinne pola uprawne z rzędami wierzb rosnących wzdłuż rowów i miedz. Lasy zachowały
się na niewielkim obszarze, niespełna 10% powierzchni, w północnej części parku. Przeważają bory
sosnowe z niewielką domieszką świerka i gatunków liściastych. Około 50 okazałych drzew uznano za
pomniki przyrody, m.in. 10 dębów rosnących w lesie, przy drodze do Kamionek.
Pomimo intensywnego użytkowania rolniczego szata roślinna parku obfituje w gatunki rzadkie w
skali Wielkopolski. Z roślin leśno-zaroślowych na uwagę zasługują m.in.: czerniec gronkowy, kokorycz
pusta, złoć mała, fiołek przedziwny, lilia złotogłów, a z gatunków łąkowych: ostrożeń warzywny,
groszek błotny i inne. Z rzadkich roślin wodnych i rosnących na terenach podmokłych występują tu
m.in.: grzybienie białe, grążel żółty, okrężnica bagienna, knieć błotna, rdestnice i pływacz zwyczajny.
Natomiast na bezleśnych zboczach i skarpach przydrożnych wykształciły się zgrupowania
światłożądnych roślin kserotermicznych.
74
Na terenie Parku najlepiej rozpoznana jest awifauna. Stwierdzono występowanie m.in.: dzięcioła
średniego, muchołówki małej, turkawki i zniczka; a z ptaków drapieżnych m.in.: kanię rudą, kobuza,
krogulca, trzmielojada, bielika. Wśród licznych ptaków wodno-błotnych na szczególną uwagę
zasługują m.in.: błotniak stawowy, gęgawa, bąk, gągoł, żuraw. Z ssaków występują tu sarny, dziki,
bobry, wydry i lisy.
Żerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy
Żerkowsko-Czeszewski Park Krajobrazowy ma dość zróżnicowaną strukturę. Powstał dla ochrony
unikalnej, bardzo urozmaiconej rzeźby terenu powstałej na skutek działalności lodowca, bogatej szaty
roślinnej oraz rzadkich roślin i zwierząt. Część północna charakteryzuje się leśno-łąkowym
krajobrazem powiązanym z terasami Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej. Na południe od pradoliny
występuje głównie krajobraz rolniczy tzw. Szwajcaria Żerkowska. Dodatkowym elementem
upiększającym krajobraz Parku jest Wał Żerkowski. W strukturze użytkowania największą pozycję bo
aż 55% zajmują użytki rolne a lasy blisko 40%.
Nadwarciański Park Krajobrazowy
Nadwarciański Park Krajobrazowy obejmuje swoim zasięgiem fragment doliny Warty między
Pyzdrami a Koninem. Charakterystyczną cechą wyróżniającą ten Park od innych jest ochrona jednego
typu krajobrazu a mianowicie dna Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej wraz z fragmentami
krawędziowymi wysoczyzn. Łąki, pastwiska i wody mają ponad 50% udział w strukturze użytkowania
gruntów. Grunty rolne zajmują ponad 25% a lasy ponad 10% powierzchni Parku. Większość Parku to
okresowo zalewane użytki zielone, gruntowe drogi dojazdowe oraz nieużytki w obrębie starorzeczy.
Te wartości oraz mała penetracja przez człowieka tego terenu spowodowały, że jest to ostoja
ptactwa wodnego o znaczeniu międzynarodowym.
Park Krajobrazowy im. gen. D. Chłapowskiego
Park Krajobrazowy im. Gen. Dezyderego Chłapowskiego został utworzony w celu zachowania
unikatowego w Polsce typu krajobrazu rolniczego. Jego obszar rozciąga się na wysoczyźnie
morenowej z prawie niewidocznym w krajobrazie obniżeniem Rowu Wyskoć. Dobrej jakości gleby
spowodowały, że na obszarze Parku prowadzi się do dzisiaj intensywną gospodarkę rolną. Grunty
rolne zajmują ponad 65% powierzchni Parku a użytki zielone dodatkowo jeszcze 9%. Często Park ten
nazywany jest „Agroekologiczny”, słowo to ma przypominać fakt, że od ponad 150 lat istnieje na tym
terenie intensywna gospodarka rolna w zgodzie z określonymi wymogami przyrody. Świadczy o tym
duża sieć zadrzewień śródpolnych, których część pamięta czasy Generała Dezyderego Chłapowskiego.
a inne są zupełnie młode. Powierzchnia parku zajmuje 17 200 ha.
Przemęcki Park Krajobrazowy
Celem powstania Przemęckiego Parku Krajobrazowego jest ochrona jednego z najciekawszych
obszarów polodowcowych Wielkopolski wraz z walorami przyrodniczymi, historycznymi i
kulturowymi. Szczególnego uroku dodają mu 24 polodowcowe jeziora oraz liczne obniżenia wzdłuż
kanałów Obry. Charakterystyczne dla tego Parku są krajobrazy leśno-łąkowo-wodne. Występujące tu
piaszczyste gleby są powodem ekstensywnego rolnictwa oraz dość wysokiego 38 procentowego
wskaźnika lesistości. Powierzchnia parku wynosi 21 450 ha.
75
OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU
Tab. 49. Wykaz obszarów chronionego krajobrazu
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Nazwa obszaru chronionego krajobrazu
Dolina Cybiny w Poznaniu
Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Niepruszewskiego
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Samicy Kierskiej w gminie Suchy Las
Obszar Chronionego Krajobrazu w gminie Kórnik
Obszar Chronionego Krajobrazu w obrębie Biedruska
Pawłowicko-Sobocki Obszar Chronionego Krajobrazu
Pola Trzaskowskie
Obszar Chronionego Krajobrazu Rynny Jeziora Lusowskiego i doliny Samy
Obszar Chronionego Krajobrazu terenów Doliny rzeki Wirynki
Kompleks leśny Śmigiel-Święciechowa
Krzywińsko-Osiecki wraz z zadrzewieniami gen. Dezyderego Chłapowskiego i
kompleksem leśnym Osieczna-Góra
Dolina Cybiny w Nekielce
Pyzdrski
Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko-Wągrowiecka
Przemęcko-Wschowski i kompleks leśny Włoszakowice
Szwajcaria Żerkowska
Dolina Noteci
Źródło: RDOŚ Poznań
Powierzchnia ogólna
[ha]
182,66
brak danych
378,1
Ok. 7200
7266,9
1150
451,04
brak danych
100,5
9 025
71 425
36,04
30 000
22 640
41 225
14 750
68 840
REZERWATY PRZYRODY
Tab. 50. Wykaz rezerwatów przyrody
1.
Rok
utworzenia
2001
2.
1964
Lp.
Konstantynowo
16,6
florystyczny
Powiat
Nadleśnictwo
„Gogulec”
„Goździk Siny w
Grzybnie”
Suchy Las
poznański
Mosina
poznański
1959
„Jezioro Czarne”
4.
1959
5.
1954
„Jezioro Dębiniec”
„Jezioro
Drążynek”
7.
Rodzaj
rezerwatu
torfowiskowy
Gmina
3.
6.
Łopuchówko
Powierzchnia [ha]
5,29
Nazwa rezerwatu
Murowana
Goślina
poznański
Pobiedziska
poznański
Leśny Zakład
Doświadczalny w
Murowanej
Goślinie Nadleśnictwo
Doświadczalne
Zielonka
Czerniejewo
Pobiedziska
poznański
Czerniejewo
6,45
torfowiskowy
16,71
krajobrazowy
5,81
leśny
1978
„Jezioro Pławno”
Murowana
Goślina
poznański
Leśny Zakład
Doświadczalny w
Murowanej
Goślinie Nadleśnictwo
Doświadczalne
Zielonka
1962
„Klasztorne
Modrzewie koło
Dąbrówki
Kościelnej”
Murowana
Goślina
poznański
Łopuchówko
76
17,75
florystyczny
37,08
krajobrazowy
8.
Rok
utworzenia
1958
9.
1954
10.
1962
11.
1976
12.
2002
„Krajkowo”
„Las Liściasty w
Promnie”
„Las Mieszany w
Nadleśnictwie
Łopuchówko”
„Meteoryt
Morasko”
„Okrąglak”
13.
1975
„Śnieżycowy Jar”
14.
1959
15.
1974
16.
1959
„Żurawiniec”
„Żywiec
dziewięciolistny”
„Czerwona Wieś”
17.
1957
„Dębina”
18.
2004
„Czeszewski Las”
19.
1959
„Dwunastak”
Lp.
Konstantynowo
Powierzchnia [ha]
162,53
Rodzaj
rezerwatu
krajobrazowy
poznański
Czerniejewo
6,09
leśny
Murowana
Goślina
poznański
Łopuchówko
10,83
leśny
Poznań
Poznań
Łopuchówko
54,28
Pobiedziska
Murowana
Goślina
M. Poznań
Murowana
Goślina
Krzywiń
poznański
Czerniejewo
8,14
krajobrazowoleśny
krajobrazowy
poznański
Łopuchówko
9,27
florystyczny
Poznań
-
1,47
torfowiskowy
poznański
Łopuchówko
10,51
florystyczny
kościański
Kościan
3,81
leśny
wągrowiecki
Durowo
30,39
leśny
wrzesiński
Jarocin
222,62
leśny
wrzesiński
Jarocin
8,95
leśny
Nazwa rezerwatu
Gmina
Powiat
Nadleśnictwo
Mosina
poznański
Pobiedziska
Wągrowiec
Miłosław,
Żerków
Miłosław
Źródło: RDOŚ Poznań
OCHRONA GATUNKOWA ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW
Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko
występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich Unii Europejskiej rzadkich,
endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na
podstawie przepisów umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków
roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i
genetycznej. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową lub
ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być
ustalane strefy ochrony.
Na terenie aglomeracji poznańskiej występują m.in. następujące gatunki objęte ochroną:
Gatunki florystyczne:
− objęte ochroną ścisłą: śnieżyczka przebiśnieg, starodub łąkowy, wężymord stepowy, goździk
kosmaty, goździk pyszny, goździk siny, rojnik pospolity, rosiczka okrągłolistna, rosiczka
długolistna, goryczka wąskolistna, goryczka błotna, kosaciec syberyjski, kosatka kielichowa,
mieczyk dachówkowaty, lilia złotogłów, kukułka (storczyk) Fuchsa, storczyk kukawka,
sasanka otwarta, sasanka łąkowa, pełnik europejski, widlicz (widłak) cyprysowy, widłaczek
(widłak) torfowy, długosz królewski, jarząb brekinia,
− objęte ochroną częściową: dziewięćsił bezłodygowy, dzwonecznik wonny, zimoziół północny,
goździk piaskowy, niebielistka trwała, zimowit jesienny, grzybienie białe, obuwik pospolity,
kukułka (storczyk) krwisty, kukułka (storczyk) plamisty, kukułka (storczyk) szerokolistny,
gnidosz rozesłany, naparstnica zwyczajna, pomocnik baldaszkowy, orlik pospolity, widlicz
(widłak) spłaszczony, widłak wroniec, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, wawrzynek
wilczełyko, turzyca piaskowa.
Gatunki faunistyczne:
− objęte ochroną ścisłą: nocek łydkowłosy, norka europejska, kukułka,dzięcioł zielony, dzięcioł
czarny, dzięcioł duży, nur czarnoszyi, bielik, bąk, kania czarna, kania ruda, błotniak zbożowy,
wodniczka, zielonka, rożeniec, bączek, kraska, rybołów, puchacz, wąsatka,ropucha paskówka,
ropucha zielona, rzekotka drzewna, traszka grzebieniasta, kozioróg dębosz
77
− objęte ochroną częściową: jeż, wiewiórka, zaskroniec, padalec, jaszczurka żyworodna,
jaszczurka zwinka, ropucha szara, jelonek rogacz, pijawka lekarska.
3.3 Dobra kultury
W wojewódzkim rejestrze zabytków nieruchomych miasta Poznania zarejestrowane są obiekty
podane w tabeli poniżej.
Tab. 51. Wykaz zabytków na terenie miasta Poznania
Adres
Obiekt zabytkowy
STARE MIASTO w obrębie ulic: Garbary,
Podgórnej, Al. Marcinkowskiego, Solnej,
Małe Garbary
Zespół urbanistyczno-architektoniczny Starego Miasta
z budynkami użyteczności publicznej, sakralnymi
oraz kamienicami mieszczańskimi
Zespół urbanistyczno-architektoniczny Starego Rynku wraz
z kompleksem budynków jak ratusz, odwach, domki
budnicze, pałac Działyńskich, kamienice obrzeżne oraz
studnia Prozerpiny i figura św. Jana Nepomucena
STARY RYNEK
CENTRUM MIASTA w obrębie ulic: Królowej
Jadwigi, Towarowej, Mostu Dworcowego,
Roosevelta, Pułaskiego, Armii Poznań,
koryta rzeki Warty
OSTRÓW TUMSKI, ŚRÓDKA, STARE MIASTO,
ŁAZARZ, WILDA, OSTRORÓG, SOŁACZ objęte
ulicami: Hetmańską (od płd.), Grochowską,
Marcelińską, Przybyszewskiego,
Żeromskiego, Niestachowską (od zach.),
Wojska Polskiego, Nad Wierzbakiem (od
płn.), rzeką Wartą (od wsch.) oraz tereny za
Wartą między ulicami Św. Wincentego,
Podwale i Cybińską
Al. NIEPODLEGŁOŚCI - ul. KRÓLOWEJ
JADWIGI z terenami pomiędzy ul. Kościuszki
- Krakowską oraz Niedziałkowskiego,
Topolową, Towarową, Skośną i torami
kolejowymi
kwartał ulic: MATEJKI - Ułańska Wyspiańskiego - Grottgera
kwartał ulic: ROOSEVELTA 3,4,5,6/7,8,9/10,
Krasińskiego 3,3a,4,4a, Zacisze 4,4a
SOŁACZ i Al. Wielkopolska
Zespół urbanistyczno-architektoniczny centrum miasta
z układem ulic i zabudową
Zespoły urbanistyczno-architektoniczne kolebki miasta,
najstarszego przedmieścia i najstarszych dzielnic XIXwiecznego Poznania z budynkami użyteczności publicznej,
sakralnymi, założeniami parkowymi i willowymi, zabytkami
architektury przemysłowej i kamienicami.
Założenie urbanistyczno-architektoniczne Ringu
poznańskiego (w miejscu rozebranych fortyfikacji pruskich)
obejmujący pierścień pomenad nowej obwodnicy i starej
ulicy wałowej, z forum reprezentacyjnym (Zamek, Bank,
Filharmonia, Dyrekcja Poczty, Teatr Wielki, Collegium
Maius, Collegium Minus, Collegium Iuridicum, Akademia
Muzyczna), gmachami użyteczności publicznej i terenami
zielonymi (ob. parki: Lubuski, Marcinkowskiego,
Mickiewicza, Wieniawskiego, Moniuszki) oraz
pozostałościami fortyfikacji (wału czołowego fortu
Grollmana i kazamatów fortu Colomba przy ul. Towarowej i
Powstańców Wlkp.)
Założenie urbanistyczno-architektoniczne Maxa Johowa
wraz z zespołem budowlanym
Zespół kamienic secesyjnych
Dzielnica willowa z domami i ogrodami, Park Sołacki
ze stawem i restauracją, aleja kasztanowców
78
Adres
ciąg: ul. Ludgardy (mur) - zachodnia ściana
kaplicy kościoła Franciszkanów (mur) - węzeł
Bramy Wronieckiej (relikty wieży, mur) i ul.
Wroniecka 10 (mur) - ul. Masztalarska/23
Lutego (dwie baszty, mur) - ul. Masztalarska
5 (baszta) - ul. Masztalarska (dwa ciągi
murów) - ul. Masztalarska (baszta
rozebrana) - ul. Podgórna 12 (fundamenty
baszty) - ul. Wrocławska 15 (mur) podziemia kościoła farnego i krużganek
kolegium jezuickiego (mury) - pl. Kolegiacki
12 (mur)
wokół miasta po obu stronach Warty:
I.Röder - Starołęka, Ia.Boyen - Żegrze,
II.Stülpnagel - Chartowo, IIa.Thümen Łączny Młyn, III.Graf Kirchbach - Główieniec,
IIIa.Prittwitz nowy - Miłostowo, IV.Hake Główna, IVa.Waldersee II - Wilczy Młyn,
V.Waldersee I - ul. Lechicka, Va.Bonin - ul.
Szanieckiego, VI.Tietzen - Podolany,
VIa.Stockhausen - Golęcin, VII.Colomb Jeżyce, VIIa.Strotha - Marcelin, VIII.Grolman
nowy - ul. Bolkowicka, VIIIa.Rohr - Raszyn,
IX.Brünneck - Górczyn, IXa.Witzleben Dębiec
Armii Poznań ul.
Berwińskiego ul. 2/4
Berwińskiego ul. 5
Biskupińska ul. / Koszalińska
Bluszczowa ul.
Bukowska ul. 16
Bukowska ul. 237, 248/254
Bydgoska ul. 4 a
Bydgoska ul. 4 a
Bydgoska ul. 4 a
Cegielskiego ul. 1/ Marii Magdaleny 12
Chełmońskiego ul. 22
Chlebowa ul. 4/8
Chojnicka ul. 41
Chwaliszewo ul. 64
Chyby, ul. Szkolna
Chyby, ul. Szkolna
Chyby, ul. Szkolna
Cicha ul.
Czarnieckiego ul. 5
Czerwca 28 ul. 135/147
Czerwca 28 ul. 135/147
Czerwca 28 ul. 216
Czerwca 28 ul. 328
Dąbrowskiego ul. 5
Obiekt zabytkowy
Pozostałości średniowiecznych murów miejskich
wewnętrznego i zewnętrznego pierścienia obwarowań
miasta z fragmentami baszt i Bramy Wronieckiej
Pozostałości fortyfikacji pruskich z końca XIX w. obejmujące
pierścień 18 fortów zewnętrznych z wszystkimi elementami
twierdzy fortowej, takimi jak profile ziemne, schrony, pasy
zieleni ochronnej itp. rozmieszczone w rejonach
fortecznych
Cytadela z parkiem i cmentarzami
Szkoła powszechna
Willa
Cmentarzysko okresu wczesnolateńskiego
Cmentarz paraf. Bożego Ciała
Gimnazjum Augusty Wiktorii, ob. I LO
Folwark Edwardowo - dwór, park, czworaki
Zakład dla Głuchoniemych
Kościół Reformatów pw. św. Kazimierza
Klasztor Reformatów
Szkoła powszechna
Kamienica
Fabryka PEBEKO
Kościół paraf. pw. św. Michała Archanioła w Kiekrzu
Kamienica z oficyną
Kaplica św. Stanisława Bpa
Dwór w Chybach
Park przy dworze w Chybach
Wiadukt kolejowy
Budynek Fundacji Bergera, ob. PP
Ogród z aleją platanów
Klasztor i Szkoła Sacré Coeur, ob. szpital
Stacja transformatorowa
Kościół paraf. pw. św.Trójcy
Kamienica z teatrem
79
Adres
Obiekt zabytkowy
Dąbrowskiego ul. 12
Dąbrowskiego ul. 23 / Kochanowskiego 6
Dąbrowskiego ul. 35/37
Dąbrowskiego ul. 39 / Strzałkowskiego 1
Dąbrówki ul. 4
Długa ul. 1/2
Długa ul. 1/2 / Bernardyński pl.
Dolna Wilda ul. 87
Dominikańska ul. 2
Dominikańska ul. 3
Droga Dębińska ul. 16
Dworcowa ul. 1
Działowa ul.
Działowy pl. 2
Działowy pl. 2/ Działowa 25
Działyńskich ul. 3
Dziekańska ul. 1
Filipińska ul. 4
Franciszkańska ul. 2
Fredry ul.
Fredry ul. 2
Fredry ul. 8 a
Fredry ul. 9
Fredry ul. 10
Fredry ul. 11
Gajowa ul. 1
Garbary ul. 22
Garbary ul. 22
Garbary ul. 24
Garbary ul. 26
Garbary ul. 30
Garbary ul. 34 / Mostowa 27
Garbary ul. 39
Garbary ul. 44
Garbary ul. 65
Garbary ul. 75 - 77
Garbary ul. 82 /Estkowskiego
Garbary ul. 96
Garbary ul. 101/111
Garbary ul. 120
Garncarska ul. 7
Głogowska ul. 14
Głogowska ul. 14
Głogowska ul. 14
Głogowska ul. 15
Zakład Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych, ob. ZUS
Izba Rolnicza, ob. biura
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Willa z ogrodem
Kamienica
Ogród Botaniczny
Kościół paraf. pw. Zmartwychwstania Pańskiego
Klasztor Bernardynek, ob. szpital
Kościół Bernardynek pw. Przemienienia Pańskiego
Elektrownia Wildecka
Dom mieszkalny
Dom mieszkalny
Dzieciniec "Pod Słońcem"
Dworzec Letni
Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan
Kościół Karmelitów Bosych pw. św. Józefa
Klasztor Karmelitów Bosych
Kamienica
Fortyfikacja Tumska
Klasztor Filipinów
Kościół Franciszkanów pw. św. Antoniego Padewskiego
Klasztor Franciszkanów
Kamienica
Most Teatralny
Bank Listów Zastawnych, ob. ZETO
Opera
Komisja Kolonizacyjna, ob. Collegium Maius
Kościół ewang., ob. rzym.- kat. pw. Najśw. Zbawiciela
Zespół zajezdni tramwajowej
Kościół Bernardynów pw. św. Franciszka Serafickiego
Klasztor Bernardynów
Gimnazjum św. Marii Magdaleny
Kamienica
Kamienica
Dom mieszkalny
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Osada św. Gotarda, cmentarzysko, osada polokacyjna
Szkoła powszechna
Pawilon wystawowy Krzyżanowskiego
Rzeźnia miejska
Stacja Pomp
Szkoła powszechna
Administracja Targów, ob. MTP
Pałac Targowy (PWK), ob. MTP
Wieża Górnośląska, ob. MTP
Dworzec Zachodni
80
Adres
Obiekt zabytkowy
Głogowska ul. 17
Głogowska ul. 28 / Śniadeckich 1
Głogowska ul. 29
Głogowska ul. 39
Głogowska ul. 40
Głogowska ul. 41
Głogowska ul. 78
Głogowska ul. 90
Głogowska ul. 92
Głogowska ul. 97
Głuszyna ul.
Głuszyna ul.
Głuszyna ul. 150 a
Głuszyna ul. 150 a
Gołębia ul. 1
Gołębia ul. 2
Gołębia ul. 8
Gorzysława ul. / Radziwoja
Góra Przemysła ul. 1
Góra Przemysła ul. 1
Górki ul. 5
Górna Wilda ul. 107
Graniczna ul. 13
Grobla ul. 1
Grobla ul. 10
Grobla ul. 15
Grobla ul. 15
Grobla ul. 22
Grobla ul. 25
Grochowe Łąki ul. 6
Grudnia 27 ul. 5
Grudnia 27 ul. 8/10
Grudzieniec ul. 8
Grunwaldzka ul. 3
Grunwaldzka ul. 6/8
Grunwaldzka ul. - Ułańska - Wojskowa Grunwaldzka ul. 15
Grunwaldzka ul. 16 a
Grunwaldzka ul. 16/18
Grunwaldzka ul. 17
Grunwaldzka ul. 20 a - Stolarska
Grunwaldzka ul. 23
Grunwaldzka ul. 40
Grunwaldzka ul. 42
Grunwaldzka ul. 44
Jackowskiego ul. 3
Jackowskiego ul. 25
Jackowskiego ul. 33
Jackowskiego ul. 36
Jackowskiego ul. 39
Jackowskiego ul. 40
Jarochowskiego ul. 1/ Wyspiańskiego 27
Jeżycka ul. 33
Urząd Pocztowy
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Budynek mieszkalny z restauracją
Kamienica
Kamienica
Gimnazjum im. Słowackiego, ob. szkoła muzyczna
Gimnazjum im. Mickiewicza, ob. VIII LO
Kościół paraf. pw. Matki Boskiej Bolesnej
Cmentarz przy kościele św. Jakuba
Cmentarz przy drodze na Piotrowo
Kościół paraf. pw. św. Jakuba Większego
Dzwonnica przy kościele św. Jakuba
Kościół Jezuitów, ob. farny pw. św. Stanisława Bpa i
Kamienica
Szkoła jezuicka, ob. szkoła baletowa
Cmentarzysko kultury łużyckiej
Zamek Przemysła, ob. muzeum
tzw. Kuchnia Królewska przy Zamku Przemysła
Cmentarzysko kultury pomorskiej
Kamienica
Kamienica
Zbór ewang. św. Krzyża, ob. rzym.-kat. pw. Wszystkich
Dom mieszkalny
Gazownia i Wodociągi Miejskie
Administracja Zakładów Światła i Wody
Dom mieszkalny
Loża Masońska, ob. muzeum
Fabryka Wódek i Likierów "Hartwig i Kantorowicz"
Kamienica
Teatr Polski
Willa
Willa "Flora"
Pałac Rządowy (PWK), ob. Collegium Chemicum
Zespół koszarowy
Kamienica
Straż Pożarna
Hotel "Polonia" (PWK), ob. szpital
Kamienica
Kamienica
Willa
Willa
Willa
Kamienica
Kamienica
Kamienica z oficynami
Kamienica
Kamienica
Szkoła powszechna
81
Adres
Obiekt zabytkowy
Kantaka ul. 1
Kantaka ul. 2
Kantaka ul. 4
Klasztorna ul. 2
Klasztorna ul. 11
Klasztorna ul. 17
Klasztorna ul. 19
Kobylepole
Kolegiacki pl. 5
Kolegiacki pl. 6
Kolegiacki pl. 17
Kolejowa ul. 47
Kolejowa ul. 48
Konopnickiej ul. 1
Konopnickiej ul. 15
Kopernika ul. 9
Kopernika ul. 10/10a
Kosińskiego ul. 12 / Umińskiego 6
Kościelna ul. 3
Kościelna ul. 28
Kościelna ul. 43 / św.Wawrzyńca
Kościuszki ul. 70
Kościuszki ul. 74
Kościuszki ul. 77
Kościuszki ul. 106
Kozia ul. 8 / Szkolna 3 / Wrocławska 4
Kozia ul. 15
Kozia ul. 21
Kórnicka ul.
Krysiewicza ul. 5
Krysiewicza ul. 7/8 - Szymańskiego 6
Kwiatowa ul. 8 /Łąkowa 15
Libelta ul. 31
Libelta ul. 33
Limanowskiego ul. 13
Limanowskiego ul. 15 a
Lubrańskiego ul. 1
Ludgardy ul.
Lutego 23 ul. 41/43
Lutycka ul. 34
Łazarski Rynek 7 / Małeckiego 20
Łąkowa ul. 2
Łopianowa ul. 6
Madziarska ul. 12
Maja 3 ul. 46 / Pl. Wolności 14
Maja 3 ul. 47
Majakowskiego ul. 199
Majakowskiego ul. 309/311
Marcin Św. ul. 8 / Podgórna 12
Marcin Św. ul. 13
Marcin Św. ul. 39
Marcin Św. ul. 45
Marcin Św. ul. 65
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Dom mieszkalny
Probostwo farne
Dom mieszkalny
Dom mieszkalny
Średzka Kolej Powiatowa - zabudowa i fragment torowiska
Kamienica
Kamienica
Kolegium Jezuickie, ob. Urząd Miasta
Kamienica
Kamienica
Willa
Willa
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kościół pw. Najśw. Serca Pana Jezusa i św. Floriana
Zagroda bamberska
Dom mieszkalny
Kamienica
Dyrekcja Poczty
Budynek przy Szpitalu Diakonisek
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Most św. Rocha ( na rz. Warcie)
Kamienica
Zespół Szpitala Dziecięcego św. Józefa z kaplicą pw. św.
Kamienica
Willa
Willa
Kościół ewang., ob. rzym.-kat. pw. św. Anny
Willa
Akademia Lubrańskiego, ob. archiwum
Mur obronny
Najwyższy Sąd Krajowy, ob. archiwum
Tor Wyścigów Konnych
Kamienica
Szpital Elżbietanek
Dwór z parkiem w Nowej Wsi Górnej
Gmach Towarzystwa "Union"
Kamienica
Mauzoleum Mielochów
Browar Mycielskich
Kamienica
Kościół paraf. pw. św. Marcina
Kamienica
Kamienica
Szkoła powszechna, ob. biblioteka
82
Adres
Obiekt zabytkowy
Marcin Św. ul. 69
Marcin Św. ul. 80/82
Marcin Św. ul. 81 / Al.Niepodległości 12
Marcin Św. ul. 87
Marcin Św. ul. 90
Marcinkowskiego Al. 9
Marcinkowskiego Al. 16 / Św.Marcin 18
Mariacka ul. 15
Marii Magdaleny św. ul. 14
Masztalarska ul. / 23 Lutego
Masztalarska ul. 3
Masztalarska ul. 5
Masztalarska ul. 5
Masztalarska ul. 5 / Wroniecka 9
Matejki ul. 18
Matejki ul. 40/41 - Niegolewskich 18
Matejki ul. 50
Matejki ul. 51
Matejki ul. 52
Matejki ul. 53
Matejki ul. 54
Matejki ul. 55
Matejki ul. 56
Matejki ul. 57
Matejki ul. 58
Matejki ul. 59
Matejki ul. 60
Matejki ul. 61 / Grottgera 1
Mickiewicza ul. 2
Mickiewicza ul. 31
Mickiewicza ul. 32
Mielżyńskiego ul. 18
Mielżyńskiego ul. 20
Mielżyńskiego ul. 27/29
Milczańska ul. 2
Młyńska ul. 1 a
Młyńska ul. 11 a
Młyńska ul. 13 /Nowowiejskiego 20
Mokra ul. 2
Mokra ul. 3
Mokra ul. 4
Mostowa ul. 4/4a
Mostowa ul. 16
Mostowa ul. 30
Niedziałkowskiego ul. 28/29
Niedziałkowskiego ul. 30
Niegolewskich ul. 6 /Głogowska 72
Niegolewskich ul. 8
Niegolewskich ul. 10
Kamienica
Zamek cesarski, ob. CK "Zamek"
Ziemstwo Kredytowe, ob. AE i bank
Ewangelicki Dom Związkowy, ob. Akademia Muzyczna
Collegium Iuridicum UAM
Muzeum Narodowe
Kamienica
Kamienica
Kamienica, tzw. pałac Anderschów
Ziemstwo Kredytowe, ob. ASP
Kościół paraf. pw. NMP Niepokalanie Poczętej
Siedziba Związku Kobiet "Ojczyzna", ob. AM
Baszta obronna
Strażnica Straży Pożarnej
Baszta obronna (przy klasztorze Katarzynek)
Klasztor Dominikanek (Katarzynek), ob. Salezjanów
Kościół Dominikanek, ob. pw. NMP Wspomożenia
Park Wilsona i palmiarnia
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Krajowy Zakład Ubezpieczeń, ob. szpital
Starostwo Powiatowe Poznań-Zachód, ob. przychodnie
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Towarzystwo Przyjaciół Nauk, ob. PTPN
Wiatrak typu holenderskiego
Sąd Rejonowy
Królewskie Konsystorium, ob. prokuratura
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Dom przy Szpitalu św. Łazarza
Szpital św. Łazarza
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
83
Adres
Obiekt zabytkowy
Niepodległości Al. 8
Nowina ul.
Ogrodowa ul. 6
Ostrów Tumski ul.
Ostrów Tumski ul.
Ostrów Tumski ul. 1
Ostrów Tumski ul. 5 a
Ożarowska ul. 40
Paderewskiego ul. 8
Paderewskiego ul. 10/ Sieroca
Palacza ul./ Słoneczna 36
Park Wilsona 1
Parkowa ul. 2
Podbiałowa ul. 24
Podbiałowa ul. 24
Podgórna ul.
Podgórna ul. 6
Podlaska ul.
Polna ul. 33
Polska al.
Posadzego ul. 2
Posadzego ul. 5
Posadzego ul. 6
Posadzego ul. 7
Powstańców Wlkp. ul. 5 - Ratajczaka 1-7 Poznańska ul. 44
Półwiejska ul. 5
Półwiejska ul. 22
Półwiejska ul. 29
Półwiejska ul. 33
Półwiejska ul. 39
Półwiejska ul. 42 / Kościuszki
Prądzyńskiego ul. 53
Przemysłowa ul. 62
Przemysłowa ul. 70
Przybyszewskiego ul. 49
Ratajczaka ul. 38/40
Ratajskiego pl. 8
Rejtana ul. 8
Rocha św. ul. 10
Roosevelta ul. / Bukowska
Kamienica
Kamienica
Dyrekcja Kolei
Wyższa Szkoła Handlowa, ob. AE
Dom Akademicki "Hanka"
Gimnazjum Urszulanek
Internat gimnazjum Urszulanek
Cmentarz Jeżycki
Kościół ewang. pw. św. Krzyża
Katedra pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła
Kolegiata pw. NMP
Pałac arcybiskupi
Probostwo katedralne
Kanonia
Kanonia
Psałteria
Kanonia
Kanonia
Dom mieszkalny
Willa i park
Bazar Poznański
Budynek agend miejskich
Folwark Palaczów - dwór i park, obserwatorium
Pawilon wystawowy, tzw. Hala Betonowa
Pawilon "Polska za granicą" (PWK), ob. biblioteka
Pałac w Radojewie
Park przy pałacu w Radojewie
Park przy Kolegium Jezuickim, ob. Park Chopina
Kamienica
Kościół paraf. pw. św. Jana Vianney
Szpital położniczy i ogród przyszpitalny
Fort VII, ob. muzeum
Dom mieszkalny, ob. muzeum
Dworek
Dworek
Dworek
Zespół koszarowy
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Browar, ob. centrum handlowe
Szkoła powszechna
Łaźnia Miejska, ob. PP
Dom mieszkalny
Szpital Diakonisek
Biblioteka Uniwersytecka
Prowincjonalna Ubezpieczalnia Ogniowa, ob. PZU
Kościół paraf. pw. św. Stanisława Kostki
Kościół paraf. pw. św. Rocha
Hala Reprezentacyjna (PWK), ob. MTP
84
Adres
Obiekt zabytkowy
Roosevelta ul. 4 / Zacisze 2
Różana ul. 1/3
Różana ul. 13
Rumiankowa ul.
Rybaki ul. 17/ Łąkowa 11
Rybaki ul. 18 a
Sanatoryjna ul.
Sieroca ul. 3/4
Sieroca ul. 5/6
Sióstr Misjonarek ul. 5
Sióstr Misjonarek ul. 10
Skłodowskiej - Curie pl. 1
Skłodowskiej - Curie pl. 5 a
Skoczowska ul. 19
Słowackiego ul. 54/56
Słowackiego ul. 58/60
Smolna ul. 17/19
Spichrzowa ul. 37
Spławie ul. 86
Spławie, ul. Przemyska
Spławie, ul. Szczepankowo, Bobrownicka
Spławie, ul. Szczepankowo, Borecka
Stary Rynek 1
Stary Rynek 3
Stary Rynek 11-26
Stary Rynek 27
Stary Rynek 28
Stary Rynek 29
Stary Rynek 37
Stary Rynek 41
Stary Rynek 42
Stary Rynek 43
Stary Rynek 45
Stary Rynek 48
Stary Rynek 49
Stary Rynek 50
Stary Rynek 51
Stary Rynek 55
Stary Rynek 61
Stary Rynek 62
Stary Rynek 63
Stary Rynek 64
Stary Rynek 75 / Sieroca 2
Stary Rynek 76
Stary Rynek 78
Stary Rynek 79
Stary Rynek 83
Stary Rynek 84/Zamkowa
Stary Rynek 92/Wroniecka
Stary Rynek 93
Stary Rynek 95/96
Kamienica
Szkoła powszechna
Kamienica
Aleja kasztanowców
Królewska Szkoła Budownictwa
Dom Samotnych
Park przy dworze w Kiekrzu
Kamienica
Kamienica
Pałac w Morasku i teren folwarku
Dwór w Morasku
Szkoła powszechna, ob. PP
Zakład dla Starców Fundacji Bergera, ob. PP
Królewska Szkoła Budowy Maszyn, ob. PP
Dom mieszkalny Królewskiej Szkoły Budowy Maszyn, ob.
Dwór, zabudowa gospodarcza i park
Szkoła powszechna
Szkoła powszechna
Cmentarzysko kultury grobów podkloszowych
Kościół paraf. pw. św. Andrzeja Ap. w Spławiu
Osada wczesnośredniowieczna
Osada neolityczna
Ratusz, ob. muzeum
Odwach, ob. muzeum
Domki budnicze
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Pałac Działyńskich
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
85
Adres
Obiekt zabytkowy
Stary Rynek 97/100
Strusia ul. 3/3a
Strusia ul. 12
Strzelecka ul. 10
Strzelecka ul. 25
Strzelecka ul. 30
Strzelecka ul. 33
Strzelecka ul. 40 / Kościuszki 3
Strzelecka ul. 40 / Kościuszki 3
Sypniewo ul. 10
Szamarzewskiego ul. 3
Szczepankowo, ul. Michałowo, Sowice
Szczepankowo, ul. Spławie
Szewska ul. 3
Szewska ul. 5/6
Szewska ul. 13
Szewska ul. 17/18
Szewska ul. 18
Szewska ul. 18
Szewska ul. 19/20a - Dominikańska 4
Szkolna ul. 4
Szkolna ul. 5 - Wrocławska 6 - Gołębia 5
Szkolna ul. 8/12
Szyperska ul. 9 / Piaskowa 4/5
Ściegiennego ul. / Kordeckiego
Śniadeckich ul. 54/58
Śródecki Rynek
Śródecki Rynek 4
Święcickiego ul. 6
Świętosławska ul. 6
Taczaka ul. 22/23
Towarowa ul.
Umultowska ul. 127
Warszawska ul. 24
Warszawska ul. 24
Wielka ul.
Wielka ul. 9 / Szewska 21
Wielka ul. 10
Wielka ul. 20
Wielka ul. 21
Wielka ul. 27-28
Wielkopolski pl. 9
Wieniawskiego ul. 1
Wierzbięcice ul. 20
Wierzbięcice ul. 30
Wierzbięcice ul. 41/41a
Wieżowa ul. 2/4
Wildecki Rynek
Wincentego św. ul. 1
Wodna ul. 21
Kamienica
Kamienica
Szkoła powszechna
Gimnazjum, ob. III LO
Kamienica
Kamienica
Kantor fabryki H. Cegielskiego
Kościół Karmelitów Trzewiczkowych pw. Bożego Ciała
Klasztor Karmelitów Trzewiczkowych
Dwór i park w Głuszynie-Piotrowie
Kościół ewang., ob. rzym.-kat. pw. Podwyższenia Krzyża św.
Osada okresu lateńskiego
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Dom klasztorny dominikański
Kościół Dominikanów pw. św. Dominika i MB Pocieszenia
Klasztor Dominikanów, ob. Jezuitów
Kamienica
Kamienica
Zespół kamienic Deierlinga
Klasztor Karmelitanek, ob. szpital
Dom mieszkalny
Cmentarz Górczyński
Pałac Sportu (PWK), ob. szkoła
Kościół pw. św. Małgorzaty
Cmentarzysko średniowieczne
Pałac Sztuki (PWK), ob. Collegium Anatomicum AM
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Most Dworcowy
Dwór w Umultowie
Kościół Joannitów pw. św. Jana Jerozolimskiego
Cmentarzysko i osada z okresu rzymskiego
Pozostałości Bramy Chwaliszewskiej
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Sąd Ziemski i Miejski, ob. ASP
Collegium Minus UAM
Dom mieszkalny
Kamienica
Kamienica
Kaplica pw. Zwiastowania NMP
Kościół ewang., ob. rzym.-kat. pw. Marii Królowej
Przytulisko dla Bezdomnych
Kamienica
86
Adres
Obiekt zabytkowy
Wodna ul. 22
Wodna ul. 27
Wojciech św. ul. 1
Wojciech św. ul. 13
Wojciech św. ul. 13
Wojska Polskiego ul. 52
Wojska Polskiego ul. 71
Wolności Pl. 3
Wolności Pl. 4
Wolności Pl. 11 / Ratajczaka 44
Wolności Pl. 15
Wolności Pl. 19
Woźna ul. 2/3
Woźna ul. 4
Woźna ul. 5
Woźna ul. 7/8, 9
Woźna ul. 15
Wrocławska ul. 2
Wrocławska ul. 7
Wrocławska ul. 9
Wrocławska ul. 10
Wrocławska ul. 11
Wrocławska ul. 13
Wrocławska ul. 14
Wrocławska ul. 15
Wrocławska ul. 16
Wrocławska ul. 18
Wrocławska ul. 19
Wrocławska ul. 25
Wrocławska ul. 25
Wroniecka ul. 14
Wroniecka ul. 15
Wroniecka ul. 19
Wroniecka ul. 20
Wroniecka ul. 23
Wroniecka ul. 24
Wszystkich Świętych ul. 4
Wykopy ul. 11
Wyspiańskiego ul. 10 / Chełmońskiego
Wyspiańskiego ul. 15
Za Groblą ul. 5
Zwierzyniecka ul. 3
Zwierzyniecka ul. 13
Żydowska ul.
Żydowska ul. 1
Żydowska ul. 2/3
Żydowska ul. 4
Żydowska ul. 6
Żydowska ul. 7
Żydowska ul. 8
Żydowska ul. 10
Kamienica
Pałac Górków, ob. muzeum
Dom mieszkalny
Kościół paraf. pw. św. Wojciecha
Dzwonnica przy kościele św.Wojciecha
Dom Bractwa Kurkowego, ob. AR
Dwór Schwarzkopffa i park, ob. AR
Pocztowa Kasa Oszczędności
Dom Handlowy, ob. bank
Teatr Miejski, ob. Arkadia
Bank Wschodni
Biblioteka Raczyńskich
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica ze składnicą win
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Mur obronny
Hotel Saski
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Dom mieszkalny
Fabryka Zeylanda
Dwór i park na Rudniczu
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Drukarnia "Concordia"
Resursa Kupiecka
Ogród Zoologiczny
Kamienica
Kościół rektorski pw. Najśw. Krwi Pana Jezusa
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
Kamienica
87
Adres
Obiekt zabytkowy
Żydowska ul. 12
Kamienica
Żydowska ul. 19
Kamienica
Żydowska ul. 32
Dom mieszkalny
Żydowska ul. 33
Kamienica
Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu
Zgodnie z rejestrem zabytków nieruchomych województwa wielkopolskiego, prowadzonym przez
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu, na terenie powiatu poznańskiego zlokalizowane
są następujące obiekty:
BUK – miasto i gmina
Buk
− układ urbanistyczny, nr rej.: 806/Wlkp/A z 8.02.1956
− kościół par. p.w. św. Stanisława Biskupa, 1838-46, nr rej.: 2482/A z 9.03.1931
− kościół cmentarny p.w. Świętego Krzyża, szach., XVIII, nr rej.: 2501/A z 30.10.1953
− dzwonnica, drewn., nr rej.: 144/A z 15.07.1968
− synagoga, ul. Mury 2, 2 poł. XIX, nr rej.: 2146/A z 1.02.1988
− szkoła talmudyczna, ul. Mury 4, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w.
− dom, ul. Niegolewskich 7, szach., XVIII/XIX, nr rej.: 928/A z 24.02.1970
− sąd, ob. dom mieszkalny, pl. Reszki 5, pocz. XIX, nr rej.: 926/A z 24.02.1970
− szpital Świętego Ducha, ob. dom mieszkalny, pl. Reszki 17, 1600, poł. XIX, nr rej.: 305/A z
17.10.1968
− pałac biskupi, ob. dom mieszkalny, Rynek 1, poł. XIX, nr rej.: 927/A z 24.02.1970
− kanonia, ob. dom mieszkalny, Rynek 24, 2 poł. XVIII, nr rej.: 925/A z 24.02.1970
Cieśle
− zespół dworski:
- dwór, 1930-34, nr rej.: 2059/A z 23.01.1986
- park, 1 poł. XIX - XX, nr rej.: 1800/A z 18.08.1980
- oficyna (stary dworek), 1 poł. XIX, nr rej.: 2631/A z 26.11.1998
− zespół folwarczny, przy zespole dworskim, XIX/XX, nr rej.: 2596/A z 21.06.1996:
- stodoła, 1882
- spichrz, 1880
- chlewnia, k. XIX
Niepruszewo
− kościół par. p.w. św. Wawrzyńca, 1580, nr rej.: 2387/A z 10.03.1931
− brama-dzwonnica, 1782, nr rej.: 1581/A z 27.07.1974
− zespół pałacowy, nr rej.: 1414/A z 1.03.1973:
- pałac, po 1870
- park, 2 poł. XIX
Wielka Wieś
− park dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 1801/A z 18.08.1980
Wysoczka
− park, 2 poł. XIX, nr rej.: 1802/A z 18.08.1980
CZERWONAK- gmina
Bolechowo
− zespół pałacowy, XIX-XX:
- pałac, nr rej.: 2213/A z 12.09.1991
- park, nr rej.: 1949/A z 3.09.1984
Kicin
− kościół p.w. św. Józefa, drewn., poł. XVIII, nr rej.: 2399/A z 21.12.1932
88
Owińska
− kościół par. p.w. św. Mikołaja, poł. XVI, nr rej.: 2539/A z 6.06.1960
− zespół klasztorny cystersek, ob. zakład dla dzieci niewidomych:
- kościół, ob. par. p.w. św. Jana Chrzciciela, poł. XIII, 1720-28, nr rej.: 2405 z 21.12.1932
- klasztor, 1 poł. XVIII, nr rej.: 2406 z 21.12.1932
- plebania, k. XVIII, nr rej.: 1177/A z 23.07.1970
- dom dyrektora zakładu, poł... XIX, nr rej.: 316/A z 21.10.1968
- park, XVIII, nr rej.: 87/A z 28.07.1965
− zespół szpitalny, d. psychiatryczny, ul. Kolejowa - Poprzeczna - Parkowa - Dworcowa, 2 poł.
XIX, nr rej.: 22/A z 6.04.2000:
- 3 pawilony szpitalne
- 3 budynki gospodarcze
- kotłownia i maszynownia
- trafostacja
- kostnica
- dom ogrodnika
- dom lekarzy, 1912
- park szpitalny, nr rej.: 2150/A z 25.08.1998
- cmentarz, nr rej.: j.w.
− zespół pałacowy:
- pałac, 1805, nr rej.: 317/A z 21.10.1968
- 2 bramy, pocz. XIX, nr rej.: j.w.
- park, XIX, nr rej.: 22/A z 14.10.1948
− browar, ob. gorzelnia i płatkarnia, ul. Przemysława 4, ok. 1800, nr rej.: 1024/A z 12.02.1970
Trzaskowo
− zespół dworski, pocz. XX:
- dwór, nr rej.: 2228/A z 5.03.1992
- park, nr rej.: 1996/A z 11.03.1985
DOPIEWO - gmina
Dąbrówka
- pałac, 4 ćw. XIX, nr rej.: 133/Wlkp/A z55.06.2005
- park, pocz. XIX, nr rej.: 1810/A z 20.08.1980 i z 14.05.2003
Dopiewo
− dom, ul. Kolejowa, ok. 1906, nr rej.: 2111/A z1.12.1986
Konarzewo
− kościół par. p.w. św. Marcina, 1628, 1695, nr rej.: 2400/A z 21.12.1932
− zespół pałacowy, XVII-XVIII:
- pałac, 1697, nr rej.: 2401/A z 17.04.1952
- oficyna, 2 poł. XVIII, nr rej.: 156/A z 16.07.1968
- park, XVIII, nr rej.: 73/80/56 z 9.06.1956
Palędzie
− willa, ul. Pocztowa 2, 1885, nr rej.: 2296/A z 16.02.1994
Skórzewo
− kościół par. p.w. św. Marcina i Wincentego, 1927-29, nr rej.:130/Wlkp/A z 15.05.2003
− cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
− ogrodzenie, mur., 1912, nr rej.: j.w.
Trzcielin
− park, k. XIX, nr rej.: 1815/A z 20.08.1980
89
Więckowice
− zespół dworski, XVIII, XIX:
- dwór, nr rej.: 1420/A z 11.04.1973
- park, nr rej.: 341/A z 29.10.1968
Zakrzewo
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. NMP Królowej Korony Polskiej, k. XIX, nr rej.:
2317/A z 7.10.1994
Zborowo
− park, poł. XIX, nr rej.: 1812/A z 20.08.1980
KLESZCZEWO - gmina
Gowarzewo
− park, 1 poł. XIX, nr rej.: 1787/A z 1980
Kleszczewo
− kościół par. p.w. Wszystkich Świętych, drewn., 1760, nr rej.: 2435/A z 22.12.1932
− park dworski, k. XIX, pocz. XX, nr rej.: 879/Wlkp/A z 20.07.1949 i z 16.01.2013
Komorniki
Krerowo
− kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, XVI, po 1945, nr rej.: 2437/A z 22.12.1932
− dzwonnica, drewn., 2 poł. XIX, nr rej.: 804/A z 12.12.1969
− dwór, 1906, nr rej.: 2073/A z 24.02.1986
Nagradowice
− zespół dworski, pocz. XX:
- dwór, nr rej.: 2072/A z 27.02.1986
- park, nr rej.: 2069/A z 20.02.1986
Tulce
− kościół p.w. Narodzenia NMP, 1 poł. XIII, 1784, nr rej.: 2445 z 22.12.1932
- pałac, pocz. XX, nr rej.: 2066/A z 25.02.1986
- oficyna, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w.
- park, 1 poł. XIX, nr rej.: 1833/A z 20.02.1981 oraz 2068/A z 27.02.1986
KOMORNIKI - gmina
Głuchowo
Komorniki
− kościół par. p.w. św. Andrzeja Ap., XV/XVI, 1911-12, nr rej.: 2342/A z 27.02.1995
− plebania, ul. Kościelna 12, 1918, nr rej.: 2344/A z 3.02.1995
− organistówka, ul. Kościelna, szach., XVII, 2 poł. XIX, nr rej.: 2343/A z 3.02.1995
Plewiska
− park dworski, pocz. XIX, nr rej.: 837/Wlkp/A z 18.08.1980 i z 31.03.2011
Szreniawa
− mauzoleum Bierbaumów, na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego, 1860, nr rej.:
2277/A z 14.07.1993
− zespół pałacowy, ob. Muzeum Rolnictwa:
- pałac, 1852-53, nr rej.: 1907/A z 12.04.1983
- park, poł. XIX, nr rej.: 1804/A z 18.08.1980
- dworek „myśliwski” (przeniesiony z Będlewa), na terenie parku, drewn.,
- 2 poł. XIX, nr rej.: 2354/A z 18.04.1995
- zespół folwarczny, ul. Dworcowa 7, poł. XIX, nr rej.: 9/Wlkp/A z 27.05.1999:
- rządcówka
90
- spichrz
- gorzelnia
- obora
Wiry
−
−
−
kościół par. p.w. św. Floriana, 1900, nr rej.: 2591/A z 30.05.1996
cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w.
ogrodzenie mur.-met. z bramą, nr rej.: j.w.
KOSTRZYN - miasto i gmina
Czerlejno
− kościół par. p.w. NMP Wniebowziętej, drewn., 1743, nr rej.: 2432/A z 22.12.1932
- pałac z oficyną, 1913
- park, pocz. XX
− dom, obok kościoła, drewn., nr rej.: 2459/A z 31.01.1952 (nie istnieje)
Drzązgowo
− zespół pałacowy, pocz. XIX, nr rej.: 1534/A z 2.07.1974:
- pałac
- park
Gułtowy
− kościół par. p.w. św. Kazimierza, szach., 1737-38, 1834, nr rej.: 2468/A z 1.09.1935
- pałac, 1780-86, nr rej.: 2469/A z 11.03.1952
- park, 2 poł. XVIII, nr rej.: 175/A z 18.07.1968
- oficyna, 1780, nr rej.: j.w.
Ignacewo
− dwór, 1879, nr rej.: 2260/A z 16.12.1992
Iwno
− kościół par. p.w. NMP Szkaplerznej, 1783, nr rej.: 2470/A z 3.09.1935
− zespół pałacowy, 2 poł. XIX, XX, nr rej.: 767/Wlkp/A z 29.10.1968, z 4.02.1988, z 5.02.1981,
z 23.11.1994 i z 20.10.2009 :
- pałac, 1 poł. XIX, 1902-05
- oficyna pałacowa, ok. 1850
- park, XIX
- główna brama wjazdowa, ok.1850
- budynek przybramny (dom ogrodnika), ok.1850
- ujeżdżalnia i wozownia, 1850-57
- dom dyrektora, 1920
- ochronka, XIX/XX
− zespół folwarczny, poł. XIX, k. XIX, 1920-39, nr rej.: 2322/A z 24.11.1994
- stajnia ogierów
- stajnia koni wyścigowych, 1890-1919
- stajnia koni „remontowych”
- gorzelnia, k.XIX
- ogrodnictwo z oranżerią, k.XIX
- stelmacharnia z kuźnią i magazynem
- stodoła z młynem parowym i garaż pługów parowych, 4 ćw. XIX
- stajnia
- chlewnia
- budynek mieszkalny
Klony
− zespół dworski, nr rej.: 712/Wlkp/A z 10.09.1987 i z 3.10.2008:
91
- dwór, poł. XIX
- park, 3 ćw. XIX
Kostrzyn
− założenie urbanistyczne, XIII-XIX, nr rej.: 2236/A z 19.06.1992
− kościół par. p.w. św. Piotra i Pawła, XVI, 1712, 1791, nr rej.: 2436/A z 22.12.1932
− dom, Rynek 6, szach., poł. XIX, nr rej.: 1901/A z 5.01.1983
Siedlec
− kościół par. p.w. św. Mikołaja, 1770-75, nr rej.: 2441/A z 22.12.1932
- pałac, 1770-90, nr rej.: 2472 z 18.04.1952
- park, 2 poł. XVIII, XIX, nr rej.: 1756/A z 7.05.1977
Siekierki Wielkie
− kościół par. p.w. św. Jadwigi, drewn., 1762, nr rej.: 2442/A z 22.12.1932
− park, poł. XIX, nr rej.: 2134/A z 11.09.1987
Tarnowo
− zespół dworski, XIX:
- dwór, nr rej.: 2084/A z 27.03.1986
- park, nr rej.: 2132/A z 10.09.1987
− Węgierskie
- pałac, XIX/XX
- park, XIX
KÓRNIK - miasto i gmina
Dworzyska
− dwór, 1 poł. XIX, 1954, nr rej.: 841/A z 16.02.1970
Kórnik
− układ urbanistyczny miasta Kórnik - Bnin, nr rej.: 2199/A z 18.09.1990
− zespół kościoła parafialnego:
- kościół p.w. Wszystkich Świętych, 1437, 1838, nr rej.: 2421/A z 22.12.1932
- 2 dzwonnice, 1842, nr rej.: 160/A z 17.07.1968
- ogrodzenie, 1842, nr rej.: j.w.
− synagoga, 1768, nr rej.: 2477/A z 22.12.1932 (nie istnieje)
− ratusz, pl. Niepodległości 1, poł. XIX, 1908-09, nr rej.: 145/Wlkp/A z 19.09.2003
− zespół zamkowy, ob. Muzeum PAN, nr rej.: 116/A z 1.06.1968:
- zamek, 1 poł. XV, XVI, 1834-35, nr rej.: 2422/A z 12.03.1930
- 3 oficyny, 2 poł. XVIII
- most, poł. XIX
- park, 2 poł. XVIII
- pawilon parkowy, 2 poł. XVIII
- budynki folwarczne, tzw. Prowent
- oficyna gospodarcza, ul. Średzka 15, 2 poł. XVIII
- 2 oficyny, poł. XIX
- kuźnia, poł. XIX
− dom, ul. Dworcowa 7, 1910, nr rej.: 61/Wlkp/A z 2.07.2001
− dom, ul. Kolegiacka 1/3, poł. XIX, nr rej.: 1960/A z 12.10.1984
− dom, pl. Niepodległości 43, XVIII, nr rej.: 844/A z 16.02.1970
− dom, pl. Niepodległości 44, XVIII, XIX, nr rej.: 845/A z 16.02.1970
− dom, ul. Pocztowa 6, drewn., XVIII, nr rej.: 846/A z 16.02.1970 (nie istnieje)
− dom, ul. Poprzeczna 1, drewn., 1795, nr rej.: 169/A z 18.07.1968
− dom, ul. Poprzeczna 2, szach., pocz. XIX, nr rej.: 170/A z 18.07.1968
− dom, ul. Poprzeczna 3, drewn., XVIII, nr rej.: 163/A z 18.07.1968
92
−
−
−
−
−
−
dom, ul. Poprzeczna 8, drewn., pocz. XIX, nr rej.: 165/A z 18.07.1968 (nie istnieje)
dom, ul. Poprzeczna 16, pocz. XIX, nr rej.: 166/A z 18.07.1968
dom, ul. Poprzeczna 18, drewn., XVIII, nr rej.: 167/A z 18.07.1968
dom „Stara Poczta”, pl. Powstańców Wielkopolskich 6, XVIII, nr rej.: 337/29/A z 3.01.1949
dom, ul. Poznańska 43, szach., poł. XIX, nr rej.: 1848/A z 21.03.1981
dom, ul. Poznańska 52, szach., XVIII/XIX, nr rej.: 847/A z 16.02.1970
Kórnik - Bnin
− układ urbanistyczny, nr rej.: 2199/A z 18.09.1990 (dec. wspólna Kórnik)
− kościół p.w. św. Wojciecha, nr rej.: 2416/A z 22.12.1932 (nie istnieje)
− plebania, ul. Kościelna 9, 1906-08, nr rej.: 886/Wlkp/A z 27.02.2013
− park plebański, 1906-08, nr rej.: j.w.
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. św. Wojciecha, ul. Jeziorna, 1826, nr rej.: 830/A
z 13.02.1970
− pastorówka, ob. plebania, XVIII, nr rej.: 831/A z 13.02.1970
− kostnica, na cmentarzu par., 1 poł. XIX, nr rej.: 1605/A z 16.09.1974
− ratusz, XVIII, nr rej.: 2417/A z 12.03.1930
− d. szpital, ob. dom pomocy społecznej, ul. Świerczewskiego 23, pocz. XIX, nr rej.: 834/A z
13.02.1970
− dom, Rynek (d.pl. Kasprzaka) 16, XVIII, nr rej.: 833/A z 13.02.1970
Radzewo
− dwór, XVIII, nr rej.: 173/A z 18.07.1968
Robakowo
− zespół dworski, XIX/XX, nr rej.: 2181/A z 7.02.1990:
- dwór
- ogród
Szczodrzykowo
− gorzelnia, 1 poł. XIX, nr rej.: 1022/A z 12.03.1970
Żerniki
− zespół dworski i folwarczny, 2 poł. XIX, nr rej.: 206/Wlkp/A z 20.09.2005
- dwór, 1875, pocz. XX
- park
- stodoła
- magazyn
- obora
- spichrz
- stajnia
LUBOŃ - miasto
− historyczny układ urbanistyczny (Luboń z Żabikowem), 2 poł. XIX - pocz. XX, nr rej.:
794/Wlkp/A z 24.05.2010
− szkoła, ul. Armii Poznań, pocz. XX, nr rej.: 2248/A z 10.09.1992
− zespół zabudowy fabrycznej Zakładów Przemysłu Ziemniaczanego, 1904-1908, 1926-1930,
nr rej.: 1917/A z 28.12.1983:
- budynek mieszkalno-administracyjny
- kotłownia i elektrownia
- 7 budynków produkcyjnych
- stolarnia
- 2 warsztaty
- magazyn
− komin (przy kotłowni rezerwowe
− zespół fabryki chemicznej, ob. Zakłady Nawozów Fosforowych, 1909-1914, nr rej.:
1938/A z 27.02.1984:
93
- 2 budynki administracyjne
- magazyn superfosfatu - „hala Poelziga”
- 6 budynków produkcyjnych
- kotłownia z kominem
− domy kolonii mieszkalnej d. fabryki chemicznej, 1909-1914:
- blok nr 1, nr rej.: 1919/A z 28.12.1983
- blok nr 2, nr rej.: 1920/A z 28.12.1983
- blok nr 3, nr rej.: 1925/A z 28.12.1983
- blok nr 4, nr rej.: 1926/A z 28.12.1983
- dom, ul. Dzierżyńskiego 51, nr rej.: 1918/A z 28.12.1983
Luboń - Żabikowo
− teren obozu hitlerowskiego, ob. Muzeum - Miejsce Pamięci Narodowej, ul. Niezłomnych 2,
nr rej.: 35/Wlkp/A z 18.07.2000 i z 14.12.2009
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. św. Barbary, pl. Wolności, 1909-1912, nr rej.:
2629/A z 24.09.1997
− pastorówka, ob. plebania, nr rej.: j.w.
MOSINA - miasto i gmina
Głuszyna Leśna
− willa, pocz. XX, nr rej.: 2145/A z 1.02.1988
Krosno
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. MB Częstochowskiej, 1779-1871, nr rej.: 1180/A z
24.07.1970
Ludwikowo
− zespół sanatoryjny „Staszicówka”:
- budynek główny - pawilon I, 1883, nr rej.: 1845/A z 25.03.1981
- 2 leżakownie, drewn. , 1883, nr rej.: j.w.
- pawilon II, 1929-30, nr rej.: 108/Wlkp/A z 3.09.2002
- willa dyrektora, 1929, nr rej.: 107/Wlkp/A z 3.09.2002
Mosina
− układ urbanistyczny, nr rej.: 1961/A z 12.10.1984
− synagoga, ob. Izba Muzealna, ul. Niezłomnych 1, pocz. XX, nr rej.: 2075/A z 24.02.1986
Radzewice
− dom, ul. Długa 9, k. XIX, 1934, nr rej.: 2348/A z 25.03.1995
Rogalin
- pałac z galeriami i oficynami, 1770-98
- galeria obrazów, XIX-XX
- ujeżdżalnia, 1820, XX
- stajnia i wozownia, 1776, 1950
- czworak, pocz. XIX
- kaplica - mauzoleum, 1820, nr rej.: 86/A z 28.07.1965
- park, 4 ćw. XVIII, 1820-40, nr rej.: 85/A z 21.07.1965,
- dęby w parku, nr rej.:.1/A z 26.02.1948
Rogalinek
− kościół par. p.w. św. Michała, drewn., 1682-1712, nr rej.: 2425/A z 22.12.1932
MUROWANA GOŚLINA – miasto i gmina
Białężyn
− zespół kościoła par., nr rej.: 173/Wlkp/A z 17.05.2004:
- kościół p.w. św. Tymoteusza, 1823-25, 1948
- cmentarz kościelny
- plebania, 1920
94
- ogród plebański
Boduszewo
− zespół pałacowy, 2 poł. XIX, nr rej.: 121/Wlkp/A z 3.03.2003:
- pałac
- pozostałości parku
Długa Goślina
− kościół par. p.w. św. Marii Magdaleny, drewn., 1 poł. XVII, XVIII, nr rej.: 2391/A
z 12.12.1932
Łopuchowo
− zespół dworski, nr rej.: 1524/A z 1.06.1974:
- dwór, szach. , 1780, 1820
- park, XIX
- spichrz, 2 poł. XIX
Murowana Goślina
− historyczny układ urbanistyczny miasta, XIV- XIX/XX, nr rej.: 410/Wlkp/A z 4.12.2006
i z 12.02.2007
− kościół par. p.w. św. Jakuba Apostoła, XV/XVI, XVIII, nr rej.: 2393/A z 12.12.1932
− kościół ewangelicki, ul. Dworcowa, 1784-1803,1860, nr rej.: 1173/A z 17.07.1970
- pałac, 1841, nr rej.: 1093/A z 29.04.1970
- park, poł. XIX, nr rej.: 1586/A z 29.07.1974
- willa z ogrodem, ul. Poznańska 28, 1900, nr rej.: 678/Wlkp/A z 5.06.2008
- dom, Rynek 22, szach., 2 poł. XVIII, nr rej.: 2529/A z 7.07.1956
Nieszawa
− zespół pałacowy, 1 poł. XIX, nr rej.: 2230/A z 31.03.1992:
- pałac
- oficyna
- park
Przebędowo
− zespół dworski, 1890-XX, nr rej.: 1693/A z 4.04.1975:
- dwór
- park
Uchorowo
− zespół dworski, nr rej.: 536/Wlkp/A z 5.11.1975 i 27.08.2007:
- dwór, 1870-90
- park, 2 poł. XIX
- kaplica p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, pocz. XX
− spichrz folwarczny, 1889, nr rej.: 2058/A z 16.01.198
Wojnowo
− zespół pałacowy i folwarczny, 1 poł. XIX:
- pałac, nr rej.: 311/A z 21.10.1968
- spichrz, nr rej.: j.w.
- park, nr rej.: 1511/A z 11.04.1974
- kuźnia, nr rej.: 2058/A z 16.01.1986
- bażantarnia, nr rej.: j.w.
- gorzelnia, nr rej.: 67/Wlkp/A z 30.08.2001
- stajnia, ob. obora, nr rej.: j.w.
95
POBIEDZISKA - miasto i gmina
Gołuń
− zespół dworski, XIX, nr rej.: 2127/A z 9.G7.1987:
- dwór
- park
Jerzykowo
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. Niepokalanego Serca NMP, 1895, nr rej.:
26G4/A z 6.G9.1996
Jerzyn
− zespół dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 2126/A z 13.07.1987:
- dwór
- park
Kociałkowa Górka
− zespół dworski, 2 poł. XIX:
- dwór, nr rej.: 2125/A z 26.06.1987
- park, nr rej.: 2G42/A z 1.1986
Kowalskie
− zespół dworski, poł. XIX:
- dwór, nr rej.: 2314/A z 11.08.1994
- park, nr rej.: 2G8G/A z 29.G4.1986
Krześlice
- pałac
- oficyna
- park
Latalice
− obszar krajobrazu kulturowego - otoczenie wyspy Ostrów Lednicki „Lednogóra",
gm. Łubowo, pow. Gniezno
Pobiedziska
− historyczny układ urbanistyczny, XIV- XIX/XX, nr rej.: 434/Wlkp/a z 4.12.2GG6
− kościół par. p.w. św. Michała Archanioła, XIV, nr rej.: 24G7/A z 3G.G5.1933
− dzwonnica, drewn., XIX, nr rej.: 1181/A z 24.G7.197G
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. Świętego Ducha, 1 poł. XIX, nr rej.: 2183/A
z 26.G2.199G
− pozostałości dworu obronnego, nad jeziorem Małym, XIV-XVIII, nr rej.: 185G/A z 5.G6.1981
− dom, ul. Czerniejewska 4 a, pocz. XIX, nr rej.: 1156/A z 19.06.1970
− willa z ogrodem, ul. Goślińska 2, XIX/XX, nr rej.: 565/Wlkp/A z 19.12.2007
− willa, ul. Kazimierza Odnowiciela 22, 1905, nr rej.: 116/Wlkp/A z 24.01.2002
− dom, Rynek 4, szach., poł. XIX, nr rej.: 1178/A z 23.07.1970
− dom, Rynek 7, szach., XVIII/XIX, nr rej.: 1182/A z 24.07.1970
− dom, Rynek 12, 1 poł. XIX, nr rej.: 1179/A z 23.07.1970
− dom, Rynek 13, poł. XIX, nr rej.: 1198/A z 27.07.1970
Pomarzanowice
- pałac, 1891, nr rej.: 1532/A z 2.07.1974
- oficyna, 2 poł. XIX, nr rej.: 2168/A z 10.10.1988 (nie istnieje)
- park, 2 poł. XIX, nr rej.: 2024/A z 12.09.1985
Węglewo
− kościół par. p.w. św. Katarzyny, drewn., 1818, nr rej.: 2413/A z 10.03.1933
Wronczyn
− dzwonnica przy kościele, drewn., 1762, nr rej.: 687/Wlkp/A z 3.07.2008
96
−
−
cmentarz przy nieistniejącym kościele, XVIII-XX, nr rej.: 771/Wlkp/A z 2.12,2009
zespół dworski, XIX/XX, nr rej.: 199/Wlkp/A :
- dwór, dec. z 17.04.1990
- park przy dworze, dec. z 29.06.1992,
- ogrodzenie i 3 bramy wjazdowe, dec. z 29.06.1992,
- park krajobrazowy, dec. z 12.08.1993 i z 21.03.2005
Złotniczki
− dwór, nr rej.: 2176/A z 15.05.1989
PUSZCZYKOWO – miasto
Puszczykowo
− historyczne założenie urbanistyczne miasta, nr rej.: 2565/A z 19.10.1995
− zespół kościoła par., ul. Kościelna 1, 1923-28, nr rej.: 567/Wlkp/A z 27.12.2007:
− kościół p.w. Matki Boskiej Wniebowziętej
- plebania
- ogród plebański
− dworzec kolejowy, drewn., pocz. XX, nr rej.: 1908/A z 12.04.1983
− willa, szach., z ogrodem, ul. Cienista 1, 1900, nr rej.: 479/Wlkp/A z14.03.2007
− sanatorium, ob. dom wypoczynkowy „Lech”, z ogrodem, ul. Dąmbskiej 3, 1905-07, nr ej.:
2561/A z 25.09.1995
− willa z ogrodem, ul. Jasna 8, 1905, 1914, nr rej.: 66/Wlkp/A z 22.08.2001
− willa z ogrodem, ul. Klonowa 2, 1927, nr rej.: 344/Wlkp/A z 12.06.2006
− willa z ogrodem, ul. Mickiewicza 1, 1928, nr rej.: 131/Wlkp/A z 16.05.2003
− willa z ogrodem, ul. Podleśna 10, 1910, nr rej.: 65/Wlkp/A z 21.08.2001
− willa, ul. Poznańska 14, 1 ćw. XX, nr rej.: 2633/A z 26.11.1997
− willa, ul. Ratajskiego 4-6, 1897, 1910, nr rej.: 115/Wlkp/A z 17.12.2002
- budynek gospodarczy, k. XIX, nr rej.: j .w.
- ogród, XIX/XX, nr rej.: j .w.
− willa z ogrodem, ul. Ratajskiego 11, 1902, nr rej.: 756/Wlkp/A z 26.06.2009
− willa Arkadego Fidlera, ob. muzeum, ul. Słowackiego 1, 1926-29, nr rej.: 140/Wlkp/A
z 30.07.2003
− ogród „Ogród Tolerancji”, nr rej.: j.w.
− willa, ul. Sobieskiego 10, 1902, 1930, nr rej.: 2563/A z 17.10.1995
− d. pensjonat z restauracją, mur./szach., ul. Wczasowa 8, 1898, nr rej.: 770/Wlkp/A
z 30.11.2009
− pensjonat „Duża Rusałka”, ul. Wodiczki 1, 1922-26, nr rej.: 2549/A z 6.07.1
Puszczykówko
− dworzec kolejowy, szach., XIX/XX, nr rej.: 2161/A z 5.09.1988
ROKIETNICA - gmina
Cerekwica
− kościół par. p.w. Podwyższenia Krzyża, 1828, nr rej.: 1175/A z 23.07.1970
− park, pocz. XIX, nr rej.: 1816/A z 20.08.1980
Kiekrz
− kościół par. p.w. św. Michała Archanioła, 2 poł. XVIII, nr rej.: 2473/A z 20.05.1935
Napachanie
- pałac, 1900
- park, poł. XIX
Przybroda
− zespół pałacowy, XIX/XX:
- pałac, nr rej.: 2318/A z 7.10.1994
97
- park, nr rej.: 1808/A z 18.08.1980
Rogierówko
− wiatrak holender, 1905, nr rej.: 1911/A z 4.07.1983 (przeniesiony skansen na Lednicy)
Rokietnica
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. Chrystusa Króla, 1890, nr rej.: 2622/A
z 30.06.1997
Roztworowo
− park k. XVIII, nr rej. 1807/A z 18.18.1980
Sobota
− kościół par. p.w. Narodzenia NMP, 1510, 1780, nr rej.: 2408/A z 21.12.1932
- ogrodzenie z bramką, XVIII, nr rej.: 84/A z 21.07.1965
- dzwonnica, XVIII, nr rej.: j.w.
- dwór, 1809, 1912, nr rej.: 340/A z 29.10.1968
- park, XIX-XX, nr rej.: 1844/A z 2.03.1981
Żydowo
− kościół p.w. św. Mikołaja, 1902-5, nr rej.: 2198/A z 28.07.1990
- pałac, 1910
- park, 1 poł. XIX-XX
STĘSZEW – miasto i gmina
Będlewo
− zespół pałacowy i folwarczny, ob. PAN:
- pałac, 1866, nr rej.: 1493/A z 27.11.1973
- budynek bramny, 2 poł. XIX, nr rej.: j .w.
- park, pocz. XIX, nr rej.: j .w.
- stróżówka, 1866, nr rej.: 2/A z 24.03.1999
- stajnia wyjazdowa, 1866, nr rej.: j.w.
- folwark, nr rej.: 3/A z 24.03.1999:
- 4 obory, chlewnie, 2 poł. XIX
- 2 stodoły, 2 poł. XIX
- kuźnia, 2 poł. XIX
- dom ogrodnika, 2 poł. XIX
Jeziorki
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. św. Teresy, 1896-97, nr rej.: 2628/A z 24.09.1997
− park, XVIII/XIX, nr rej.: 1809/A z 20.08.1980
Łódź
− kościół p.w. św. Jadwigi, drewn., 1610, 1854, nr rej.: 2402/A z 21.12.1932
− dzwonnica, drewn., 1863, nr rej.: 1099/A z 29.04.1970
Modrze
− kościół par. p.w. św. Idziego, (1784), 1936, nr rej.: 750/Wlkp/A z 21.12.1932 i z 5.06.2009
- cmentarz kościelny, nr rej.: j.w.
- ogrodzenie z bramami, mur., nr rej.: j.w.
- pałac, 2 poł. XIX, 1930,
- park, 1 poł. XIX
- spichrz, 1840
Sapowice
− zespół pałacowy, poł. XIX, nr rej.: 1786/A z 31.05.1979:
- pałac
98
- park
Skrzynki
− dwór, 2 poł. XIX, nr rej.: 2188/A z 29.05.1990 Stęszew
− historyczny układ urbanistyczny miasta, XIV-pocz.XX, nr rej.: 690/Wlkp/A z 14.08.2008
− kościół par. p.w. Świętej Trójcy, 2 poł. XV, XVIII, nr rej.: 2409/A z 21.12.1932
− kościół fil. p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, ul. Kościańska 39, 1905, nr rej.: 781/Wlkp/A z
26.03.2012
− pozostałości zamku (?), tzw. Pańska Góra, nr rej.: 2410/A z 14.01.1933
− dom, Rynek 9, pocz. XIX, nr rej.: 1186/A z 24.07.1970
− przepust ceglany, na trasie Poznań-Wrocław, pocz. XX, nr rej.: 1902/A z 14.01.1983
Strykowo
- pałac, 1900, nr rej.: 2210/A z 7.08.1991
- park, pocz. XX, nr rej.: 1813/A z 20.08.1980
Tomice
− kościół par. p.w. św. Barbary, 1463, XVIII, nr rej.: 2412/A z 21.12.1932 Trzebaw
− ruiny zameczku Klaudyny Potockiej, na wyspie jeziora Góreckiego, 1822, nr rej.: 1753/A z
17.03.1977
Wronczyn
− park dworski, nr rej.: 1847/A z 20.03.1981
SUCHY LAS - gmina
Biedrusko
- pałac, 1877-80
- park, 2 poł. XIX
− kasyno oficerskie, pocz. XX, nr rej.: 2209/A z 2.08.1991
− wodociągowa wieża ciśnień, ul. Poznańska, k.XIX, nr rej.: 534/Wlkp/A z 24.08.2007
Chludowo
− park, XIX, nr rej.: 2004/A z 14.06.1985 Chojnica
− ruina kościoła Jana Chrzciciela XVI, XVIII, nr rej. 2398/A z 21.12.1932
Golęczewo
− stacja kolejowa, szach., 1902-06, nr rej.: 1893/A z 21.07.1981
− dom gminny ze szkołą, ob. szkoła, ul. Dworcowa 55 (d. 40), 1905, nr rej.: 1889/A
z 21.07.1981
− zajazd „Pod Złotą Gwiazdą”, ul. Dworcowa 46 (d. 35), 1904-1906:
− oberża z salą taneczną, nr rej.: 1890/A z 21.07.1991
− stajnia, nr rej.: 1886/A z 21.07.1981
− d. łaźnia, ob. OSP, ul. Dworcowa 50 (d. 35), 1904-06, nr rej.: 1892/A z 21.07.1981
− dom, ul. Dworcowa 22 (d. 11), 1902-06, nr rej.: 1888/A z 21.07.1981
− dom, ul. Dworcowa 25/27 (d. 10), 1902-06, nr rej.: 1858/A z 9.06.1981
− zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 26 (d. 15), 1902-06, nr rej.: 1855/A z 9.06.1981
− zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 28 (d 17), 1902-06, nr rej.: 1854/A z 9.06.1981
− zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 29/31 (d. 14), 1902-06, nr rej.: 1856/A z 9.06.1981
− zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 32/34 (d. 21), 1902-1906, nr rej.: 1877/A z 15.06.1981
− zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 35 (d. 18), 1902, 1934, nr rej.: 1849/A z 8.05.1981
99
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
dom, ul. Dworcowa 36 (d. 25), 1902-1906, nr rej.: 1870/A z 12.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 38 (d.27), 1902-1906, nr rej.: 1861/A z 10.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 40 (d. 29), 1902-1906, nr rej.:1863/A z 10.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 42 (d.31), 1902-1906, nr rej.:1859/A z 10.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 44 (d. 33), 1902-1906, nr rej.: 1875/A z 12.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 45 (d.26), 1902-1906, nr rej.:743/Wlkp/A z 10.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Dworcowa 47 (d.28), 1902-1906, nr rej.:1876/A z 15.06.1981
dom, ul. Dworcowa 49 (d.30), 1902-1906, nr rej.: 1865/A z 10.06.1981
dom, ul. Dworcowa 55 (d. 36), 1902-1906, nr rej.: 1887/A z 20.07.1981 (nie istnieje)
zagroda osadnicza, ul. Kręta 39 (d. 3), 1902-1906, nr rej.: 1878/A
zagroda osadnicza, ul. Kręta 41 (d. 4), 1902-1906, nr rej.: 1874/A z 12.06.1981
dom, ul. Kręta d. 6, 1902-1906, nr rej.: 1882/A z 30.06.1981 (nie istnieje)
zagroda osadnicza, ul. Lipowa 2 (d. 1), 1902-1906, nr rej.: 1891/A z 2.07.1981
zagroda osadnicza, ul. Lipowa 3, 1902-1906, nr rej.: 1883/A z 30.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Lipowa 5, 1902-1906, nr rej.: 1851/A z 9.06.1981
dom, ul. Tysiąclecia 2 (d. 1), 1902-1906, nr rej.: 1868/A z 12.06.1981
dom, ul. Tysiąclecia 3/3a (d. 4), 1902-1906, nr rej.: 1872/A z 12.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Tysiąclecia 4 (d. 3), 1902-1906, nr rej.: 1862/A z 10.06.1981
zagroda osadnicza, ul. Tysiąclecia 8, 1902-1906, nr rej.: 1873/A z 12.06.1981
Jelonek
− dwór, ul. Obornicka 2, nr rej.: 2128/A z 15.08.1987
Złotniki
− zespół dworski, k. XIX, nr rej.: 2197/A z 31.08.1990:
- dwór
- park
SWARZĘDZ - miasto i gmina
Bogucin
− młyn dworski, wodny, pocz. XIX, nr rej.: 1997/A z 19.03.1985
− park dworski, nr rej.: j .w.
Garby
− dwór, k. XIX, nr rej.: 2100/A z 1986
Karłowice
- dwór, nr rej.: 24/A z 10.04.2000
- park, nr rej.: 1806/A z 18.08.1980
Paczkowo
− park, 1929-30, nr rej.: 2009/A z 5.08.1985
Swarzędz
− historyczne założenie urbanistyczne, 1366 - XIX/XX, nr rej.: 2255/A z 24.11.1992
− kościół par. p.w. św. Marcina, 1638, XVIII, 1894-96, nr rej.: 1189/A z 24.07.1970
100
−
zespół pałacowy, ul. Poznańska, nr rej.: 2115/A z 30.03.1987:
- pałac XIX, XX w., 1923
- park, k. XIX, XX
− dom, ul. Piaski 3, szach., XVIII/XIX, nr rej.: 1157/A z 19.G6.197G
− dom, ul. Piaski 8, pocz. XIX, nr rej.: 1191/A z 24.G4.197G
− dom, Rynek 23, pocz. XIX, nr rej.: 119G/A z 24.G7.197G
− dom, ul. Warszawska 5, XVIII/XIX, nr rej.: 1192/A z 24.G7.197G Uzarzewo
− kościół par. p.w. św. Michała Archanioła, szach., , 1749, 1869, 19G2, nr rej.: 1195/A
z 24.G7.197G
− plebania, poł. XIX, nr rej.: 1739/A z 31.12.1975
− zespół pałacowy, poł. XIX, nr rej.: 1421/A z 11.04.1973:
- pałac
- park
- stajnia, nr rej.: 1737/A z 16.12.1975
Wierzenica
− kościół p.w. św. Mikołaja, drewn., 2 poł. XVI, nr rej.: 2414/A z 21.12.1932
− karczma, drewn., XVII (?), XIX, nr rej.: 1196/A z 24.G7.197G
− zespół dworski, 2 ćw. XIX, nr rej.: 1736/A z 9.12.1975:
- dwór
- park
Wierzonka
− zespół dworski i folwarczny:
- dwór, 2 ćw. XIX, nr rej.: 2339/A z 14.G2.1995
- oficyna, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w.
- park, poł. XIX, nr rej.: 1779/A z 1G.G8.1979
- folwark, 2 poł. XIX-XX, nr rej.: 234G/A z 14.G2.1995:
- rządcówka (nr 6)
- kuźnia
- spichrz
- stajnia z wozownią
TARNOWO PODGÓRNE – gmina
Baranowo
- dwór
- park
Ceradz Kościelny
− zespół kościoła par.
- kościół p.w. św. Stanisława, 1 poł. XVI, 1713, nr rej.: 2396/A z 21.12.1932
- dzwonnica, drewn., 1958, nr rej.: 1G98/A z 29.G4.197G
- kaplica grobowa rodziny Engelstromów, poł. XIX, nr rej.: 1174/A z 23.G7.197G
Chyby
− kaplica p.w. św. Stanisława, 1660, 2 poł. XIX, nr rej.: 1201/A z 2.G9.197G
− zespół dworski, 2 poł. XVIII, XIX/XX:
- dwór, nr rej.: 1202/A z 2.G9.197G
- park nr rej. 2147/7 z 14.04. 1980
Jankowice
- pałac, 1803-07, 1912, nr rej.: 2492/A z 31.01.1952
- park, pocz. XIX, nr rej.: 161/A z 17.07.1968
- spichrz, pocz. XIX, nr rej.: j.w.
Lusowo
101
−
−
kościół par. p.w. św. Jadwigi i Jakuba, XV, 1916-18, nr rej.: 1176/A z 23.07.1970
zespół pałacowy, poł. XIX, nr rej.: 1530/A z 2.07.1974:
- pałac
- park
Rumianek
− park, ul. Parkowa 6, poł. XIX, nr rej.: 1827/A z 5.02.1981
Sierosław
Swadzim
- pałac, 1910, 1924, nr rej.: 2177/A z 16.08.1989
- park, poł. XIX, XX, nr rej.: 1784/A z 14.02.1979
Tarnowo Podgórne
− kościół par p.w. Wszystkich Świętych, 1464, XVIII, nr rej.: 2411/A z 21.12.1932
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, 1901, nr rej.:
2621/A z 30.06.1997
− piwnice domu celnego, 1 poł. XIX, nr rej.: 1194/A z 24.07.1970
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu, na terenie powiatu kościańskiego zlokalizowane
są następujące obiekty:
CZEMPIŃ – m. i gm.
Borowo
Czempiń
− historyczny układ urbanistyczny miasta, XV–pocz. XX, nr rej.: 691/Wlkp/A z 7.08.2008
− kościół par. p.w. św. Michała Archanioła, 1895-99, nr rej.: 2624/A z 29.08.1997
− cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w.
− cmentarz ewangelicki, 1 poł. XIX, nr rej.: 2180/A z 28.11.1989
− zespół pałacowy Borówko, XVIII-XIX:
- pałac, 1739, nr rej.: 2375/A z 25.11.1932 oraz 2491/A z 31.01.1952
- park, nr rej.: 2116/A z 3.04.1987
- ogrodzenie
- kaplica, ob. kościół fil. p.w. śś. Apostołów Szymona i Judy, 1782, nr rej.: 2376/A z
25.11.1932 oraz 574/A z 30.04.1969
− dom, ul. Długa 2, 1 poł. XIX, nr rej.: 578/A z 2.05.1969
− kamienica z oficyną, ul. Kościelna 6, 1905, nr rej.: 2353/A z 12.04.1995
− dom, Rynek 27, poł. XIX, nr rej.: 576/A z 2.05.1969
− dom, ul. Towarowa 9, pocz. XIX, nr rej.: 2324/A z 12.12.1994
Głuchowo
− zespół kościoła par., nr rej.: 488/Wlkp/A z 7.02.1955 i z 5.04.2007 :
- kościół p.w. św. Katarzyny, 1751, 1904
- ogrodzenie z bramą, mur., XIX
- plebania, XVIII/XIX
- ogród plebański, XIX
− zespół pałacowy, XVII-XX:
- pałac, nr rej.: 1398/A z 24.02.1973
- oficyna, nr rej.: 2341/A z 15.02.1995
102
- stajnia koni wyjazdowych, nr rej.: 2341/A z 15.02.1995
- park, nr rej.: 1667/A z 23.12.1974
Gorzyczki
− zespół pałacowy, 2 poł. XIX:
- pałac, nr rej.: 1397/A z 24.02.1973
- park, nr rej.: 1668/A z 23.12.1974
Jarogniewice
− zespół pałacowy i folwarczny, k. XVIII, XIX:
- pałac, nr rej.: 2514/A z 19.02.1955
- park, nr rej.: j.w.
- oficyna, k. XVIII, nr rej.: 2515/A z 19.02.1955
- budynek gospodarczy, nr rej.: j.w.
- obora, nr rej.: 2513/A z 19.02.1955
Jasień
− park dworski, XIX, nr rej.: 73/47/55 z 19.02.1955
Piotrkowice
− zespół dworski i folwarczny, 2 poł. XIX:
- dwór, nr rej.: 2346/A z 14.03.1995
- park, nr rej.: 2021/A z 25.10.1985
- folwark, nr rej.: 2347/A z 14.03.1995:
- stajnia
- obora
- 2 stodoły (d. owczarnie)
- owczarnia
Piotrowo
− park pałacowy, pocz. XIX, nr rej.: 2097/A z 22.09.1986
− 2 aleje lipowe, pocz. XX, nr rej.: 2195/A z 7.08.1990
Rakówka
− zespół dworski, pocz. XX, nr rej.: 2191/A z 20.04.1990 :
- dwór, 1925-28
- park
Stary Gołębin
− kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, drewn., 1670, 1881, nr rej.: 2378/A z 25.11.1932
− park, XVIII, nr rej.: 1821/A z 5.02.1981
KOŚCIAN – gm.
Bonikowo
− kościół par. p.w. św. Mikołaja, szach., 1785, nr rej.: 58 z 26.01.1955
− park pałacowy, poł. XIX, nr rej.: 977/A z 23.09.1985
− spichrz folwarczny, 3 ćw. XIX, nr rej.: 1542/A z 21.04.1995
Choryń
− kościół par. p.w. św. Katarzyny, 1851, nr rej.: 1642 z 18.07.1997
− dzwonnica, 2 poł. XIX, nr rej.: j.w.
− zespół dworski i folwarczny, pocz. XIX:
- dwór (I), nr rej.: 507 z 5.02.1955
- dwór (II), nr rej.: j.w.
- park, nr rej.: 978/A z 23.09.1985
- dom mieszkalny, nr rej.: 503 z 5.02.1955
- spichrz, nr rej.: j. w.
- wozownia (kuźnia), XIX, nr rej.: 1516/A z 21.12.1994
Darnowo
− dom nr 10, 1 poł. XIX, nr rej.: 589/A z 26.05.1969
− dom nr 12 (d. 7), 1 poł. XIX, nr rej.: 588/A z 26.05.1969
103
− dom nr 14, 1 poł. XIX, nr rej.: 590/A z 26.05.1969
Gryżyna
− ruiny kościoła p.w. św. Marcina, k. XIII, nr rej.: 338 z 3.01.1949
− zespół dworski, XVIII:
- dwór, nr rej.: 28 z 31.01.1952
- park z terenem przy nowym kościele, nr rej.: 976 z 23.09.1985
− zespół folwarczny, 2 poł. XIX, nr rej.: 1338/A z 23.11.1992:
Kobylniki
− zespół dworski i folwarczny, XVIII-XIX:
- dwór, nr rej.: 592/A z 26.05.1969
- oficyna, nr rej.: 522/A z 18.02.1955
- dom ogrodnika, nr rej.: j.w.
- park z aleją dojazdową, nr rej.: 980/A z 23.09.1985
- folwark, 1525/A z 7.02.1995
Kokorzyn
− park dworski z aleją dojazdową, nr rej.: 981/A z 23.09.1985
Kurowo
Mikoszki
Nielęgowo
− zespół dworski, pocz. XX, nr rej.: 972/A z 16.11.1983:
- dwór
- park, nr rej.: 984/A z 23.09.1985
Nowy Dębiec
− park dworski, pocz. XX, nr rej.: 986/A z 23.09.1985
Osiek
- dwór, 1 poł. XIX
Pelikan
− wiatrak, XIX, nr rej.: 1127/A z 8.09.1988 (wypis z księgi rejestru)
Pianowo
− zespół pałacowy, XIX/XX, nr rej.: 372/1-2/Wlkp/A z 23.09.1985 i z 7.08.1995 :
- pałac
- park
Gryżyna
− ruiny kościoła p.w. św. Marcina, k. XIII, nr rej.: 338 z 3.01.1949
− zespół dworski, XVIII:
- dwór, nr rej.: 28 z 31.01.1952
- park z terenem przy nowym kościele, nr rej.: 976 z 23.09.1985
Kobylniki
− zespół dworski i folwarczny, XVIII-XIX:
- dwór, nr rej.: 592/A z 26.05.1969
- oficyna, nr rej.: 522/A z 18.02.1955
- dom ogrodnika, nr rej.: j.w.
- folwark, 1525/A z 7.02.1995:
Kokorzyn
− park dworski z aleją dojazdową, nr rej.: 981/A z 23.09.1985
Kurowo
104
Mikoszki
Nielęgowo
− zespół dworski, pocz. XX, nr rej.: 972/A z 16.11.1983:
- dwór
- park, nr rej.: 984/A z 23.09.1985
Nowy Dębiec
− park dworski, pocz. XX, nr rej.: 986/A z 23.09.1985
Osiek
- dwór, 1 poł. XIX
Pelikan
− wiatrak, XIX, nr rej.: 1127/A z 8.09.1988 (wypis z księgi rejestru)
Pianowo
− zespół pałacowy, XIX/XX, nr rej.: 372/1-2/Wlkp/A z 23.09.1985 i z 7.08.1995 :
Racot
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. św. Stanisława Kostki i św. Jerzego, 1780, nr rej.:
59/A z 5.02.1965
− zespół pałacowy, XVIII-XX:
- pałac, nr rej.: 355/A z 31.01.1952
- dom mieszkalny (przy pałacu), nr rej.: 501/A z 7.02.1955 oraz 45/A z 20.01.1965
- 2 oficyny, nr rej.: 45/A z 20.01.1965
- d. gorzelnia, ob. stajnia nr rej.: 511/A z 7.02.1955
- park, nr rej.: 39/A z 20.07.1949
− zespół folwarczny, XVIII-XX, nr rej.: 1528/A z 9.03.1995:
− dom, ul. Kościuszki 3, poł. XIX, nr rej.: 250/A z 17.09.1968
− dom, ul. Kościuszki 4, XIX, nr rej.: 251/A z 17.09.1968
− wiatrak koźlak, przy drodze Kościan-Krzywiń, XVIII, nr rej.: 1084/A z 28.03.1988
Stare Oborzyska
− kościół par. p.w. NMP Pocieszenia, pocz. XIV, nr rej.: 37 z 16.01.1953
− park pałacowy, 1 poł. XIX, nr rej.: 979/A z 23.09.1985
Turew
− zespół pałacowy, XVIII-XX:
- pałac, nr rej.: 44 z 26.01.1965
- kaplica, 1846, nr rej.: j.w.
- park, nr rej.: 987/A z 23.09.1985
− pasy wiatrochronne gen. Chłapowskiego, XIX, nr rej.: 1018/A z 19.06.1987
Wyskoć
− kościół par. p.w. św. Andrzeja Apostoła, 1846, nr rej.: 94 z 18.03.1968
− dwór, 1 poł. XIX, nr rej.: 1197 z 27.07.1970
KOŚCIAN – m.
− założenie urbanistyczne miasta, nr rej.: 541 z 1.02.1956
− kościół par. p.w. MB Wniebowziętej, ul. Kościelna, XV, nr rej.: 507/Wlkp/A z 25.02.1939
(wypis z księgi rejestru)
− kościół par. p.w. Świętego Ducha, ul. Piłsudskiego, 2 poł. XV, nr rej.: 32 z 25.11.1932
− d. kościół dominikanów p.w. Świętego Krzyża, k. XVII, nr rej.: 33 z 25.11.1932
− kościół ewangelicki, 1843-46, nr rej.: 526/A z 15.02.1955
− prezbiterium kościoła p.w. Pana Jezusa, pl. Niezłomnych, 1670-80, nr rej.: 531 z 11.02.1953
− kaplica d. ewangelicka, ob. cmentarna, ul. Boczkowskiego 46, k. XIX, nr rej.: 1314/A z
30.06.1992
105
−
−
−
−
−
ogrodzenie, nr rej.: j.w.
cmentarz rzym.-kat., ul. Bączkowskiego, XVIII-XIX, nr rej.: 968/A z 4.05.1981
pozostałości murów obronnych, XIV-XV, nr rej.: 1172/A z 17.07.1970
ratusz, poł. XIX, nr rej.: 1335/A z 10.09.1992
zespół szpitala dla nerwowo chorych, ul. Kościuszki 10, XV, XIX-XX, nr rej.: 1313/A z 3.06.1992:
- d. kościół bernardynów, ob. budynek szpitalny
- kaplica p.w. NMP Anielskiej (d. prezbiterium kościoła), nr rej.: 522 z 18.02.1953
- pawilony szpitalne nr 1, 2, 9, 11, 12, 13, 14a, 15, 15a, 26
- park
− budynek liceum, ul. Kościuszki 3, 1928, nr rej.: 1461/A z 11.10.1993
− dom (fasada), Al. Kościuszki 6, 1924, nr rej.: 1302/A z 5.05.1992
− willa z ogrodzeniem, ul. Młyńska 3, 1904, nr rej.: 1644 A z 16.10.1997
− dom, ul. Piłsudskiego 55, 4 cw. XIX, nr rej.: 1270/A z 27.03.1992
− dom, Rynek 2, 1 poł. XIX, nr rej.: 594 z 26.05.1969
− dom, Rynek 14/15, 1 poł. XIX, nr rej.: 600 z 26.05.1969
− dom, Rynek 18, 1 poł. XVII, nr rej.: 642 z 1.04.1959
− dom, Rynek 30, 1800, nr rej.: 604 z 27.05.1969
− dom, Rynek 32, 1 poł. XIX, 1908, nr rej.: 605 z 27.05.1969
− dom, ul. Szczepanowskiego 1, 1 poł. XIX, nr rej.: 607 z 27.05.1969
− dom, ul. Szewska 16, 1 poł. XIX, nr rej.: 610 z 25.05.1969
− dom, ul. Szewska 36, 1 poł. XIX, nr rej.: 613 z 27.05.1969
− dom, ul. Wrocławska 4, XVIII/XIX, nr rej.: 606 z 27.05.1969
− dom, ul. Wyszyńskiego 1, 1 poł. XIX, nr rej.: 614 z 27.05.1969
− dom, ul. Wyszyńskiego 18, 1 poł. XIX, nr rej.: 615 z 27.05.1969
− wodociągi miejskie, ul. Czempińska 2, 1908-09, nr rej.: 238/Wlkp/A z 7.07.2005
− wiatrak, przy obwodnicy Leszno-Poznań, 1714, XIX, XX, nr rej.: 1098/A z 29.02.1988
− wiatrak, przy szosie Kościan-Kawczyn, 1805, 1997, nr rej.: 1079/A z 28.03.1988
Kościan - Kiełczewo
− wiatrak koźlak, ul. Kruczkowskiego 26, 1819, nr rej.: 1097/A z 29.02.1988
− wiatrak koźlak, ul. Podgórna, 1838, nr rej.: 1096/A z 29.02.1988
KRZYWIŃ – m. i gm.
Bielewo
− dwór, 1786, 2 poł. XIX, nr rej.: 1074/A z 17.04.1970
Bieżyń
− wiatrak koźlak, 2 poł. XIX, nr rej.: 1093/A z 29.02.1988
Cichowo
− zespół pałacowy, XIX-XX:
- pałac, 1908, nr rej.: 1399/A z 24.02.1973
- park, nr rej.: 1664/A z 21.12.1974
Czerwona Wieś
− kościół par. p.w. św. Idziego, XIII, 1778, nr rej.: 27 z 25.11.1932 (wypis z księgi rejestru)
− dzwonnica, drewn., XVIII, nr rej.: 617 z 27.05.1969
106
−
zespół pałacowy, 1845, nr rej.: 106/512 z 7.02.1955:
- pałac
- park, nr rej.: 1666/A z 23.12.1974
− dom nr 13, 1 poł. XIX, nr rej.: 513 z07.02.1955
Jerka
− wiatrak koźlak, ul. Leszczyńska 3, 1 poł. XVIII, nr rej.: 1051/A z 5.03.1988
Jurkowo
− zespół pałacowo-parkowy, poł. XIX, nr rej.: 1408/A z 22.04.1993:
− kapliczka słupowa Matki Boskiej, 1892
− kapliczka słupowa św. Józefa, pocz. XX
− kuźnia folwarczna, 1880, nr rej.: 1647 A z 8.01.1998
Kopaszewo
− zespół pałacowy, pocz. XIX, XIX/XX:
- pałac, nr rej.: 525 z 18.02.1955
- park z aleją platanową, nr rej.: 38 z 20.07.1949 i 27.11.1996
- kaplica p.w. NMP, 1794, nr rej.: 527 z 18.02.1955
− ochronka, ob. przedszkole, 1910, nr rej.: 1517/A z 2.01.1995
− czworak nr 27, 1926, nr rej.: 1518/A z 30.12.1994
− -śmiorak nr 28/29, XIX/XX, nr rej.: 1519/A z 30.12.1994
Krzywiń
− zespół budowlany i założenie urbanistyczne, nr rej.: 1331/A z 18.08.1992
− kościół par. p.w. św. Mikołaja, ul. Kościelna, 1450, XVI, nr rej.: 34 z 25.11.1932
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat., ul. gen. D. Chłapowskiego, XIX/XX, nr rej.: 1469/A z
10.12.1993
− dom, ul. Kościelna 4, 1 poł. XIX, nr rej.: 595 z 26.05.1969
− dom, Rynek 11, 1 poł. XIX, nr rej.: 399/Wlkp/A z 26.05.1969
− wiatrak koźlak, przy drodze do Gryżyny, 1698 ?, nr rej.: 1048/A z 5.03.1988
− wiatrak koźlak, przy drodze do Nowego Dworu, 1698 ?, nr rej.: 974/A z 4.09.1984
Lubiń
− kościół p.w. św. Leonarda, XIII, nr rej.: 541/Wlkp/A z 25.11.1932 i z 30.11.2007:
− cmentarz kościelny z terenem skarpy, nr rej. : j.w.
− ogrodzenie mur., k. XVIII, nr rej.: j.w.
− zespół opactwa benedyktynów, XII-XX, nr rej.: 202/Wlkp/A :
- kościół, XII-XVIII, nr rej. 390/Wlkp/A z 25.11.1932
- klasztor, 1 poł. XVII-XVIII, nr rej. 390/Wlkp/A z 19.02.1955
- brama, XVIII, nr rej. 390/Wlkp/A z 12.07.1968
- budynek klasztorny, 1929-31, dec. z 9.09.1994
- dzwonnica, pocz. XX, , dec. z 9.09.1994
- szkoła parafialna, pocz. XIX, , dec. z 9.09.1994
- dworek, 2 ćw. XIX, nr rej.: 391/Wlkp/A z 19.02.1955
- spichrz, 1908, dec. z 9.09.1994
- ogród i park klasztorny, XVIII-XIX, dec. z 9.09.1994
- ogrodzenia (mury) z bramami i furtami, XVI-XX, dec. z 21.10.2004
− pastorówka, ob. dom, ul. Mickiewicza 5, poł. XIX, nr rej.: 389/Wlkp/A z 7.08.1995
Łagowo
− wiatrak koźlak, (nr 31), 1819, nr rej.: 764/Wlkp/A z 28.02.1988
Mościszki
Rąbiń
− kościół par. p.w. śś Piotra i Pawła, XV/XVI, 1648, 1904, nr rej.: 39 z 25.11.1932
Rogaczewo Małe
107
Rogaczewo Wielkie
− obora folwarczna, 1865, nr rej.: 1514/A z 21.12.1994
ŚMIGIEL – m. i gm.
Bronikowo
− kościół par. p.w. św. Franciszka z Asyżu, drewn., k. XVII, 1936, nr rej.: 23 z 25.11.1932
− zespół pałacowy i folwarczny, 2 poł. XIX, nr rej.: 1357/A z 30.04.1993:
Brońsko
− wiatrak koźlak, 2 poł. XVIII, nr rej.: 1083/A z 28.03.1988
Chełkowo
− zespół dworski, 2 ćw. XIX:
- dwór, nr rej.: 505/A z 5.02.1955
- oficyna, nr rej.: 1503/A z 28.03.1974
- spichrz, nr rej.: 506/A z 5.02.1955
- stodoła, 1866, nr rej.: 1558/A z 5.09.1995
Czacz
− założenie ruralistyczne i zespół budowlany wsi, nr rej.: 1527/A z 24.02.1995
− kościół par. p.w. św. Michała Archanioła, XIV-XV, 1653, XVIII, nr rej.: 25 A z 25.11.1932
− plebania, 1818, nr rej.: 569/A z 30.04.1969
− karczma, pocz. XIX, nr rej.: 404 z 11.11.1953
− zespół pałacowy, XIX, 1910, nr rej.: 1665/A z 21.12.1974:
− zespół folwarczny, XIX/XX, nr rej.: 1526/A z 28.02.1995:
− wiatrak koźlak, 1842, nr rej.: 1076/A z 28.03.1988 i 1112/A z 27.05.1988
Jezierzyce
Koszanowo
− spichrz, poł. XIX, nr rej.: 1560 z 24.07.1974
Morownica
- folwark, nr rej.: 1559/A z 5.09.1995:
- spichrz
- obora
Nietążkowo
− - zespół dworski, poł. XIX, nr rej.: 260/249/A z 17.09.1968:
- dwór, nr rej.: 1499/A z 29.09.1994
- oficyna
- budynek gospodarczy
- wieża zegarowa
- 2 obeliski wjazdowe
- park, nr rej.: 1599/A z 9.01.1996
Parsko
− - zespół dworski, XIX-XX:
- dwór, nr rej.: 519 z 19.02.1955
- spichrz, nr rej.: j.w.
- park, nr rej.: 1407/A z 22.04.1993
- kaplica grobowa, nr rej.: j.w.
Robaczyn
− cmentarz ewangelicki, 1789, nr rej.: 586 z 7.02.1957
− bramka z domkami bramnymi, nr rej.: j.w.
Spławie
− zespół dworski, 1840:
- dwór, nr rej.: 252 z 17.09.1968
108
- park, nr rej.: 1151/A z 19.07.1995
spichrz, 2 ćw. XIX, nr rej.: 441 z 1.02.1969
Stara Przysieka (Druga)
− zespół pałacowy, XVIII-XIX, nr rej.: 46/A z 26.01.1965:
- pałac, nr rej.: 357 z 31.01.1952
- park, nr rej.: 81/57 z 14.02.1957
- dom ogrodnika, ob. dom nr 30, nr rej.: 1524/A z 2.02.1995
Stare Bojanowo
− kościół par. p.w. św. Bartłomieja, 1894, 1900, nr rej.: 864/Wlkp/A z 4.06.2012
− zespół pałacowy, XIX/XX, nr rej.: 1600/A z 12.01.1996:
Stary Białcz
− kościół par. p.w. Wszystkich Świętych, 1696, XIX, nr rej.: 22 z 25.11.1932
− plebania, 2 poł. XVIII, nr rej.: 566/A z 30.04.1969
− zespół folwarczny, 2 poł. XIX, XX, nr rej.: 1523/A z 2.02.1995:
− dom nr 4 (d. 31), poł. XIX, nr rej.: 373/570/A z 3.04.1969
− dom nr 13, poł. XIX, nr rej.: 374/572/A z 3.04.1969
Śmigiel
− założenie urbanistyczne i zespół budowlany, nr rej.: 1297/A z 14.04.1992
− kościół par. p.w. NMP Wniebowziętej, ul. Farna, 1439-43, XVI, XIX, nr rej.: 515 z 17.04.1969
− kościół cmentarny, fil. p.w. św. Wita, ul. św. Wita, szach., 1769, nr rej.: 516 z 17.04.1969
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. św. Stanisława, ul. Matejki, 1830, nr rej.: 517 z
17.04.1969
− cmentarz ewangelicki, ul. Kościańska/Reymonta, k. XVI-XIX, nr rej.: 138/Wlkp/A z
23.07.2003
- kaplica cmentarna, 1846, nr rej.: j.w.
- dom grabarza, ob. dom ul. Reymonta 12, 1846, nr rej.: j.w.
- ogrodzenie z bramą i furtką, XIX, nr rej.; j.w.
− dom, Al. Bohaterów 10, 1 poł. XIX, nr rej.: 552 z 25.04.1969
− dom, ul. Jagiellońska 13, 1 poł. XIX, nr rej.: 557 z 25.04.1969
− dom, ul. Kościuszki 18, 1 poł. XIX, nr rej.: 554 z 25.04.1969
− dom, ul. Kościuszki 25, k. XIX, nr rej.: 1752/A z 10.11.1995
− zabudowa ul. Lipowej, 14 domów nr 2,5,7,8,11,13,14,15,16,17,18,22,24,41, nr rej.:
649/1618 z 17.09.1974
− zabudowa ul. Matejki, 10 domów nr 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 17, 1 poł. XIX, nr rej.:
650/1619 z 17.09.1974
− dom, ul. Mickiewicza 18, poł. XIX, nr rej.: 1541/A z 11.04.1995
− dom, ul. Mickiewicza 25, 1 poł. XIX, nr rej.: 555 z 25.04.1969
− dom (z warsztatem stolarskim), ul. Podgórna 7 / Lipowa, poł. XIX, nr rej.: 1443/A z
9.11.1993
− willa, ul. Powstańców Wielkopolskich 16, 1901, nr rej.: 1470/A z 18.12.1993
− dom, pl. Rozstrzelanych 1, 1 poł. XIX, nr rej.: 518 z 17.04.1969
− dom, pl. Rozstrzelanych 3, poł. XIX, nr rej.: 519 z 18.04.1969
− dom, pl. Rozstrzelanych 9, pocz. XIX, nr rej.: 524 z 18.04.1969
− dom, pl. Rozstrzelanych 10, poł. XIX, nr rej.: 525 z 18.04.1969
−
109
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
dom, pl. Rozstrzelanych 14, 1 poł. XIX, nr rej.: 529 z 18.04.1969
dom, pl. Rozstrzelanych 17, pocz. XIX, nr rej.: 531 z 18.04.1969
dom, pl. Rozstrzelanych 24, poł. XIX, nr rej.: 536 z 18.04.1969
dom, ul. Sienkiewicza 12, XIX/XX, nr rej.: 1269/A z 23.03.1992
dom, ul. Sienkiewicza 14, poł. XIX, nr rej.: 556 z 25.04.1969
dom, ul. św. Wita 23, poł. XIX, nr rej.: 558 z 25.04.1969
dom, pl. Wojska Polskiego 2, poł. XIX, nr rej.: 542 z 23.04.1969
dom, pl. Wojska Polskiego 8, 1 poł. XIX, nr rej.: 544 z 24.04.1969
dom, ul. Zdrojowa 7, 1 poł. XIX, nr rej.: 559 z 26.04.1969
gazownia miejska, ul. Ogrodowa 54, 1902, nr rej.: 1123/A z 15.07.1988:
zespół wodociągów miejskich, ul. Powstańców Wielkopolskich, 1912-13, nr rej.:
719/Wlkp/A z 24.11.2008:
− zespół Śmigielskiej Kolei Dojazdowej, ul. Dworcowa 3, pocz. XX, nr rej.: 1328/A z
14.07.1992:
− 2 wiatraki, ul. Kościańska, nr rej.: 139/ Wlkp/A z 28.07.2003:
- wiatrak koźlak z Broniowa, 1726, XIX, 1978
- wiatrak koźlak z Kluczewa, poł. XIX, 1978
Wonieść
− kościół par. p.w. św. Wawrzyńca, XV, XIX, nr rej.: 1617 z 17.09.1974
− zespół pałacowy, ok. 1900, nr rej.: 1396 z 24.02.1973:
− budynki folwarczne, XIX/XX:
obora, nr rej.: 1396/A z 30.03.1993
stajnia i spichrz, nr rej.: 1395/A z 30.03.1993
Żegrowo
− zespół pałacowy, 2 poł. XIX, nr rej.: 1555/A z 11.08.1995.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu, na terenie powiatu wągrowieckiego wpisane są
następujące obiekty:
DAMASŁAWEK – gm.
Damasławek
− park dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: A-417 z 12.03.1982
− dworek, ob. plebania, 1 poł. XIX, nr rej.: A-584 z 3.05.1969
Kołybki
110
−
zespół pałacowy:
- pałac, 1882, nr rej.: A-435 z 23.04.1983
- park, 1 poł. XIX, nr rej.: A-391 z 18.03.1981
Kopanina
− zespół dworski, nr rej.: A-376 z 23.06.1979:
− kaplica grobowa rodziny Sobierajskich, 1830, nr rej.: A-375 z 23.06.1979
Kozielsko
− kościół par. p.w. św. Józefa, 1869-1874, nr rej.: A-737 z 4.12.1992
− plebania, XVIII, nr rej.: A-587 z 3.05.1969
Niemczyn
− kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP, 1897, nr rej.: 759/Wlkp/A z 21.02.1989 i z
31.08.2009
− cmentarz przy kościele (nieczynny), 1 poł. XIX, nr rej.: j.w.
− park dworski, 1 poł. XIX, pocz. XX, nr rej.: 726/Wlkp/A z 12.12.2008
− d. kaplica ewangelicka w parku, pocz. XX, nr rej.: j.w.
Smuszewo
− zespół pałacowy, nr rej.: 753/Wlkp/A z 23.06.1979, z 12.03.1982 i z 19.06.2009 :
Starężyn
Stępuchowo
- pałac, 1860-70, nr rej.: 1091/A z 29.04.1970
- park, 1 poł. XIX, XIX/XX, nr rej.: A-392 z 28.03.1981
GOŁAŃCZ – m. i gm.
Brdowo
− zespół dworski, k. XIX:
- dwór, nr rej.: A-522 z 2.04.1985
- park, nr rej.: A-509 z 17.12.1984
Chojna
− kościół par. p.w. św. Małgorzaty, szach., 1770, nr rej.: A-583 z 3.05.1969
− cmentarz katolicki, nr rej.: A-569 z 29.07.1988
Czerlin
- dwór, nr rej.: A-1010 z 11.03.1970
- park, nr rej.: A-529 z 13.02.1986
Czesławice
- dwór, nr rej.: A-1011 z 11.03.1970
- park, nr rej.: A-1724 z 23.04.1975
Czeszewo
− kościół p.w. św. Andrzeja, XVII/XVIII, nr rej.: Ak-I-11a/264 z 14.03.1933
− zajazd, ob. dom nr 27, 1912, nr rej.: 483 z 15.12.1983
− zespół dworski, 1859-60:
- dwór, nr rej.: A-351 z 29.10.1968
- park, nr rej.: A-530 z 14.02.1986
Gołańcz
− kościół p.w. św. Wawrzyńca, ul. Libelta, 1931-34, nr rej.: A-498 z 25.01.1984
− kościół klasztorny bernardynów p.w. NMP, ul. Klasztorna, XV/XVI, 1695-1700, nr rej.: AK-I11a/252 z 10.03.1933
− brama na cmentarz kościelny, 1 poł. XVIII, nr rej.: A-177 z 19.03.1968
− cmentarz rzym.-kat., nr rej.: A-572 z 29.07.1988
111
−
−
−
ruina zamku XIV-XV, nr rej.: 6347/30A z 12.03.1930
park miejski, k. XIX, nr rej.: A-531 z 14.02.1986
dom, ul. 22 Stycznia 26, 4 ćw. XIX, nr rej.: A-488 z 13.12.1983
Laskownica Mała
− park dworski, poł. XIX, nr rej.: A-510 z 17.12.1984
Oleszno
− park dworski, nr rej.: A-528 z 24.02.1986
Panigródz
− kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, 1830, 1913, nr rej.: 172/Wlkp/A z 10.05.2004
− cmentarz przykościelny, 2 poł. XIX, nr rej.: 172/Wlkp/A z 1.03.1989
− cmentarz katolicki, 1 poł. XIX, nr rej.: A-573 z 1.03.1989
Rybowo
− cmentarz ewangelicki, 2 poł XIX, nr rej.: A-581 z 9.03.1989
Smogulec
− kościół par. p.w. św. Katarzyny, 1616-19, nr rej.: AK-I-11a/258 z 14.03.1933
− park dworski, pocz. XIX, nr rej.: A-503 z 29.05.1984
MIEŚCISKO – gm.
Budziejewo
− kościół par. p.w. św. Wojciecha, 1848-58, nr rej.: 727/Wlkp/A z 19.12.2008
− cmentarz kościelny, j.w.
− dwór, poł. XIX, nr rej.: 350/A z 29.10.1968
Gołaszewo
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. św. Stanisława Biskupa, 1853, nr rej.: 2599/A z
10.07.1996
Mieścisko
− kościół par. p.w. św. Michała Archanioła, k. XVII, 1875-76, nr rej.: 1016/A z 11.03.1970
Podlesie Kościelne
− kościół p.w. św. Anny, drewn., 1712, nr rej.: 2459/A z 10.03.1933
Popowo Kościelne
− kościół par. p.w. Zwiastowania NMP, drewn., 1629, 1720.1926, nr rej.: 761/Wlkp/A z
14.03.1933 i z 15.09.2009
− ogrodzenie, mur, z bramą , nr rej.: j.w.
Sarbia
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. MB Bolesnej, 1903-05, nr rej.: 2602/A z 31.07.1996
Żabiczyn
SKOKI – m. i gm.
Antoniewo
− zespół zakładu wychowawczego, 1914, nr rej.: 292/Wlkp/A z 11.04.2006:
Chociszewo
Glinno
- dwór, nr rej.: 253/A z 29.10.1968
- park, nr rej.: 2167/A z 26.10.1988
Jabłkowo
− kościół par. p.w. św. Michała Archanioła, drewn., 1754, nr rej.: 880/Wlkp/A z 31.12.1958
112
−
−
d. cmentarz przy kościele (XV ?) , nr rej.: 880/Wlkp/A z 16.01.2013
zespół dworski, 1 poł. XIX – pocz. XX, nr rej.: 788/Wlkp/A z 11.03.1970, z 28.10.1986 i z
25.03.2005 :
Jagniewice
− zespół dworski, nr rej.: A-32/Wlkp z 15.06.2000:
Lechlin
− kościół par. p.w. św. Stanisława, 1839-40, nr rej.: 1015/A z 11.03.1970
− zespół dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: 734/Wlkp/A z 11.03.1970 i z 27.06.1985:
Pawłowo Skockie
Pomarzanki
− park, XIX/XX, nr rej.: 2023/A z 11.09.1985
Raczkowo
Rejowiec
− zbór kalwiński, ob. kościół rzym.-kat. p.w. Serca Jezusa, drewn., 1820, nr rej.: 1161/A z
16.07.1970
− dzwonnica, drewn., 1820, nr rej.: j.w.
Roszkowo
− pałac, 1 poł. XIX, nr rej.: 1094/A z 29.04.1970
Rościnno
− zespół pałacowy, k. XIX, nr rej.: 2234/A z 22.05.1992:
Skoki
− kościół par. p.w. św. Mikołaja, ul, Kościelna, szach., 1737, nr rej.: 1162/A z 16.07.1970
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. Apostołów Piotra i Pawła, ul. Parkowa, 1855-56,
nr rej.: 2627/A z 31.08.1997
Stawiany
- pałac, 1854, nr rej.: 1512/A z 11.04.1974
− spichrz folwarczny, 1860, nr rej.: 1544/A z 4.07.1974
WAPNO – gm.
Aleksandrowo
− park dworski, 1920-25, nr rej.: A-476 z 22.10.1983
Srebrna Góra
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. Serca Jezusowego , 1849, nr rej.: A-219/1163 z
16.07.1970
− cmentarz (nieczynny), przy kościele, nr rej.: A-583 z 9.03.1989
− ogrodzenie mur. , nr rej.: j.w.
− cmentarz katolicki, 2 poł. XIX, nr rej.: A-582 z 9.03.1982
− zespół dworski, nr rej.: kl.III-680/29/68 z 1.06.1968:
- dwór, 1790-92, nr rej.: kl.III-885/24/60 z 1.06.1960
- oficyna, 1800
- spichrz, 1800
- brama wjazdowa, 1779
- park, k. XVIII – XIX
Stołężyn
WĄGROWIEC – gm.
Bracholin
− wiatrak holender, poł. XIX, nr rej.: A-1014 z 11.03.1970
113
Czekanowo
− cmentarz ewangelicki, k. XIX, , nr rej.: 184/Wlkp/A z 16.08.2004
− dwór, 2 poł. XIX, nr rej.: A-440 z 19.07.1983
Danabórz
− ruiny zamku, XV/XVI, nr rej.: 1216/30A z 15.05.1930
− dwór, poł. XIX, nr rej.: A-352 z 29.10.1968
Grylewo
− kościół par. p.w. św. Katarzyny, 1861-64, nr rej.: 815/Wlkp/A z 9.10.1997 i z 28.09.2010
− ogrodzenie z bramą i furtką, XIX/XX, nr rej.: j.w.
− plebania, k. XVIII, nr rej.: 815/Wlkp/A z 3.05.1969
− zespół dworski, k. XVIII, nr rej.: A-119 z 1.06.1968:
Kaliszany
Łaziska
− zespół dworski, XIX, nr rej.: A-324 z 31.02.1978:
− grobowiec Franciszka Łakińskiego z kolumną, 1 poł. XIX, nr rej.: A-438 z 27.06.1983
Łekno
− układ urbanistyczny, 1584, nr rej.: 587 z 27.09.1988
− kościół par. p.w. św. Piotra i Pawła, ul. Poprzeczna, XV, nr rej.: AK-I-11a/253 z 10.03.1933
(wypis z księgi rejestru)
− kościół ewangelicki, ob. nieczynny, ul. Pocztowa, 1910, nr rej.: 63/Wlkp/A z 4.07.2001
− ruiny klasztoru cysterskiego, nr rej.: AK-I-4/12/51 z 26.07.1951
− dwór „pastorówka”, poł. XIX, nr rej.: A-722 z 9.09.1991
Łęgowo
- pałac, nr rej.: A-442 z 21.07.1983
- park, nr rej.: A-505 z 15.12.1984
Łukowo
− zespół pałacowy, k. XIX, nr rej.: A-295/1727 z 23.04.1975:
Nowe
− dwór, k. XVIII, nr rej.: A-439 z 19.07.1983
Ochodza
− park dworski, k. XIX, nr rej.: A-508 z 17.12.1984
Potulice
− kościół par. p.w. św. Katarzyny, drewn., 1728, XIX, nr rej.: Ak-I-11a/190 z 22.12.1932 (wypis
z księgi rejestru)
− plebania, XIX, nr rej.: A-282 z 11.09.1974
− zespół dworski, pocz. XIX, nr rej.: kl.IV-733/92/56 z 1.08.1956:
- dwór
- oficyna
- park
- świątynia grecka (w parku), nr rej.: A-327 z 21.10.1968
− gorzelnia folwarczna, poł. XIX, nr rej.: A-328 z 21.10.1968
− chałupa podcieniowa, szach., XVIII/XIX, nr rej.: A-178 z 19.07.1968 (nie istnieje)
Przysieka
- dwór, nr rej.: 1095 z 29.04.1970
- oficyna, nr rej.: 582 z 2.08.1956
- park, nr rej.: A-470 z 18.10.1983
Redgoszcz
114
−
zespół pałacowy:
- pałac, 1866, nr rej.: 1440/A z 12.04.1973
- park, XIX, nr rej.: 179/A z 20.07.1968 oraz 1725/A z 23.04.1975
Rgielsko
− park dworski, nr rej.: A-506 z 28.12.1984
Tarnowo Pałuckie
− kościół par. p.w. św. Mikołaja, drewn., 1639, nr rej.: AK-I-11a/259 z 14.03.1933
− dwór, XVIII/XIX, nr rej.: A-441 z 21.07.1983
Werkowo
− pałac, k. XIX, nr rej.: A-443 z 21.07.1983
Wiatrowo
− zespół pałacowy, nr rej.: A-1102 z 6.05.1970:
Wiśniewo
− park dworski, k. XIX, nr rej.: A-507 z 17.12.1984
Żelice
- pałac, nr rej.: A-436 z 23.04.1983
- park, nr rej.: A-534 z 14.02.1986
WĄGROWIEC – m.
− układ urbanistyczny miasta, k.XV- XIX/XX, nr rej.: 436/Wlkp/A z 12.12.2006
− kościół par. p.w. św. Jakuba Apostoła, ul. Klasztorna 4, 3 ćw. XV, 2 poł. XVI, nr rej.: Ak-I11a/260 z 14.03.1933 (brak decyzji w NID)
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. śś. Piotra i Pawłą, ul. Kolejowa 7, 1834-35, nr
rej.: A-1164 z 16.03.1970
− zespół klasztorny cystersów, ul. Klasztorna 11:
- kościół, ob. par. p.w. Wniebowzięcia NMP, 2 poł. XVIII, 1946-62, nr rej.: AK-I-11a/261 z
14.03.1933
- brama, przy kościele, 2 poł. XVIII, nr rej.: A-180 z 20.07.1968
- klasztor, ob. dom księży emerytów, XIV/XV, 2 poł. XVIII, 1946-48, nr rej.: kl.IV-73/2/58 z
3.11.1958
− opatówka, ul. Opacka 15, k. XVIII, nr rej.: A-1165 z 16.03.1970
− cmentarz, ul. Wyzwolenia, 1880, nr rej.: A-493 z 14.12.1983
− cmentarz starofarny, 1850, nr rej.: A-494 z 15.12.1983
− grobowiec rodziny Keglów, Las Durowski, 1938, nr rej.: A-430 z 1.02.1983
− dom, ul. Klasztorna 10, 1 poł. XIX, nr rej.: A-1168 z 17.07.1970
− gimnazjum męskie, ob. LO, ul. Klasztorna 17-17a, 1875-78, nr rej.: 88/Wlkp/A z 25.03.2002
− gimnazjum żeńskie, ob. szkoła podstawowa, ul. Klasztorna 19, 1876, pocz. XX, nr rej.:
89/Wlkp/A z 29.03.2002
− starostwo, ul. Kościuszki 8, 1890, 1013, nr rej.: 86/Wlkp/A z 19.03.2002
− sąd, ul. Kościuszki 18, 18 c, pocz. XX, nr rej.: A-785 z 20.12.1996
− więzienie, nr rej.: j.w.
− Królewskie Ewangelickie Seminarium Nauczycielskie, ob. zespół szkół, ul. Kościuszki 49,
1906-09, nr rej.: 87/Wlkp/A z 19.03.2002
− dom, ul. Marchlewskiego 4, 1 poł. XIX, nr rej.: A-1166 z 17.07.1970
− dom, ul. Marchlewskiego 7, 1830, nr rej.: A-1167 z 17.07.1970
− umocnienia obronne z 1939 r. w rejonie Wągrowiec-Gołańcz, nr rej.: A-477 z 24.10.1983.
115
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu, na terenie powiatu wrzesińskiego wpisane są
następujące obiekty:
KOŁACZKOWO – gm.
Bieganowo
− kościół par. p.w. Świętego Krzyża, drewn.-mur., 1729, 1800, nr rej.: 951/A z 4.03.1970
− zespół pałacowy, XIX/XX, nr rej.: 1444/A z 12.04.1973:
- pałac, 1910
- park, XIX-XX
Borkowo
− zespół dworski, po 1920, nr rej.: 2649/A z 15.07.1998:
- dwór
- park
Gorazdowo
- dwór
- 2 oficyny
- park
Grabowo Królewskie
− zespół kościoła par., 1925-27, nr rej.: 2644/A z 14.04.1998:
- kościół p.w. św. Jadwigi
- dzwonnica
- kaplica
- cmentarz przykościelny
- ogrodzenie z bramą
- dwór, 1928, nr rej.: 2645/A z 27.04.1998
- ogrodzenie z bramkami, 1928, nr rej.: j.w.
- park, poł. XIX – XX, nr rej.: 1977/A z 11.12.1984
Kołaczkowo
− kościół par. p.w. śś. Ap. Szymona i Judy, 1830-36, nr rej.: 424/A z 28.11.1968
- pałac, nr rej.: 2521/A z 7.10.1955
- budynek gospodarczy, nr rej.: 2520/A z 7.10.1955
- stajnia, nr rej.: j.w.
Sokolniki
− kościół par. p.w. św. Jakuba Większego, 1930-32,nr rej.: 38/Wlkp/A z 25.09.2000
− cmentarz przykościelny, nr rej.: j.w.
− park, XIX/XX, nr rej.: 1985/A z 19.12.1984
Zieliniec
− kościół p.w. św. Michała, drewn., XVIII, nr rej.: 2500/A z 30.10.1953
− dzwonnica, drewn., XVII, nr rej.: 958/A z 5.03.1970
− park dworski, XIX, nr rej.: 1797/A z 27.06.1980
MIŁOSŁAW – m. i gm.
Biechowo
− zespół klasztorny filipinów:
- kościół, ob. par. p.w. Narodzenia NMP, 1734-50, nr rej.: 2463/A z 14.03.1933
- klasztor, ob. plebania, 1725-65, nr rej.: 416/A z 28.11.1968
- ogród klasztorny, XVIII, nr rej.: 1982/A z 17.12.1984
Bugaj
− zameczek myśliwski „Bażantarnia”, poł. XIX, nr rej.: 253/A z 17.09.1968
116
−
−
folwark „Na Bugaju”, 1 poł. XIX, nr rej.: 963/A z 5.03.1970
kuźnia, 1 poł. XIX, nr rej.: 1922/A z 29.12.1983
Bugaj - Bagatelka
− budynek d. nadleśnictwa, 1849, nr rej.: 1916/A z 1.12.1983
Czeszewo
− kościół p.w. św. Mikołaja, drewn., 1792, nr rej.: 2464 z 14.03.1933
− d. karczma, XVIII, nr rej.: 959/A z 5.03.1970
− leśniczówka, k. XIX, nr rej.: 2206/A z 15.05.1991
Mikuszewo
− zespół pałacowy, k. XIX:
- pałac, nr rej.: 2208/A z 24.06.1991
- park, nr rej.: 1979/A z 14.12.1984
Miłosław
− założenie urbanistyczne, XIV-XIX, nr rej.: 2278/A z 30.09.1993
− kościół par. p.w. św. Jakuba, ul. Kościelna, 1620, 1845, nr rej.: 954/A z 5.03.1970
− kościół ewangelicki, ob. ośrodek kultury, ul. Kościelna, 1874-1875, nr rej.: 1923/A z
29.12.1983
− zespół pałacowy, pocz. XIX, po 1945:
- pałac, nr rej.: 2304 z 17.06.1994
- park, nr rej.: 2304 z 17.06.1994
- oficyna, nr rej.: 1738/A z 22.12.1975
− szkoła, poł. XIX, nr rej.: 1105/A z 6.05.1970
− dom, ul. Zamkowa 20, 1868, nr rej.: 1915/A z 1.12.1983
− dom, pl. Wiosny Ludów 14, 1851, nr rej.: 1914/A z 1.12.1983
− dom „Bazar”, pl. Wiosny Ludów 24, pocz. XX, nr rej.: 1924/A z 29.12.1983
− dom, ul. Wrzesińska 24, ok. 1887, nr rej.: 2222/A z 22.01.1992
Nowa Wieś Podgórna
− dwór myśliwski, pocz. XIX, nr rej.: 955/A z 5.03.1970
NEKLA – m. i gm.
Kokoszki
− wiatrak koźlak, 1751, nr rej.: 953/A z 5.03.1970 (nie istnieje)
Mystki
- pałac, 1870-80
- park, poł. XIX – XX
Nakielka
− d. kościół ewangelicki, 4 ćw. XIX, nr rej.: 2256/A z 24.11.1992
Nekla
− zespół kościoła par., ul. Poznańska, 1899-1901, nr rej.: 2639/A z 29.01.1998:
- kościół p.w. św. Andrzeja Apostoła
- kaplica-kostnica
- cmentarz przykościelny
- ogrodzenie (mur.-met.)
- dwór, nr rej.: 1445/A z 12.04.1973
- park, nr rej.: 83/41/58 z 14.11.1958 oraz 1726/A z 23.04.1975
Opatówko
− kościół p.w. św. Katarzyny, drewn., 1752-54, nr rej.: 2440/A z 22.12.1932
Podstolice
- dwór, nr rej.: 2154/A z 22.04.1988
- park, nr rej.: 1987/A z 16.01.1985
117
Targowa Górka
− dzwonnica, drewn., XVIII, nr rej.: 968/A z 6.03.1970
− poczta, ob. dom mieszkalny, XVIII/XIX, nr rej.: 969/A z 6.03.1970
− park dworski, XVIII, nr rej.: 2367/A z 14.11.1958
PYZDRY – m. i gm.
Pyzdry
− historyczny układ urbanistyczny, XIII - XIX, nr rej.: 795/Wlkp/A z 28.05.2010
− kościół par. p.w. Narodzenia NMP, ul. Farna, poł. XIV, XV, 1865-70, nr rej.: kl.IV-73/34/58 z
3.10.1958
− zespół klasztorny franciszkanów, ul. Kaliska, poŁ. XIV-XVIII, nr rej.: kl.IV-73/35/58 z
3.10.1958:
- kościół p.w. Ścięcia Głowy św. Jana
- klasztor
− pozostałości zamku i muru miejskiego, 1 poł. XIV, nr rej.: 120 z 1.06.1968
− pozostałości murów miejskich, w domu ul. Kaliska 36, 1339, nr rej.: 1595 z 10.09.1974
− dom, ul. Kaliska 29, 1 poł. XIX, nr rej.: 412/154 z 9.01.1989
− dom, ul. Kaliska 37, 1 poł. XIX, nr rej.: 504/245 z 4.05.1994
− dom, Rynek (pl. Wolności) 17, drewn., 1768, nr rej.: kl.IV-73/89/56 z 30.07.1956
− dom, Rynek 19, szach., pocz. XIX, nr rej.: 960/A z 5.03.1970
− dom, ul. Zwierzyniec 6, 1 poł. XIX, nr rej.: 449/190 z 19.09.1990
− wiatrak holender, 1903, nr rej.: 450 z 1.02.1969
Rataje
− zespół dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 387/129 z 2.09.1985:
- dwór
- park
WRZEŚNIA – m. i gm.
Bardo
− kościół par. p.w. św. Mikołaja, 1783, nr rej.: 950/A z 4.03.1970
− zespół dworski i folwarczny, pocz. XIX:
- dwór, nr rej.: 961/A z 5.03.1970
- park, nr rej.: 2159/A z 26.06.1989 i z 28.03.1997
- folwark, nr rej.: 2618/A z 28.03.1997 (wozownia, magazyn zbożowy, magazyn)
Białężyce
− zespół dworski, 1908, nr rej.: 1730/A z 29.04.1975:
- dwór
- park
Chocicza Mała
− park, k. XIX, nr rej.: 2061/A z 1.1986
Chocicza Wielka
− park, XIX/XX, nr rej.: 2060/A z 1.1986
Chwalibogowo
− zespół pałacowy, XIX, nr rej.: 1452/A z 8.06.1973:
- pałac
- park
Gozdowo
− kościół par. p.w. śś. Filipa i Jakuba, 1881-83, nr rej.: 343/Wlkp/A z 12.06.2006
− ogrodzenie z bramkami, 4 ćw. XIX, nr rej.: j.w.
− organistówka, 1909, nr rej.: j.w.
Grzybowo
− kościół par. p.w. św. Michała, drewn., 1757, nr rej.: 2465/A z 14.03.1933
− kaplica cmentarna, 1930, nr rej.: 1731/A z 30.04.1975
118
−
zespół dworski, 1 poł. XIX, XIX/XX, nr rej.: 2200/A z 28.09.1990:
- dwór
- park
Grzymisławice
Gulczewo
− zespół pałacowy, k. XIX, nr rej.: 1732/A z 30.04.1975:
- pałac
- park
Gutowo
- dwór, 1895
- park, XIX
Kaczanowo
− kościół par. p.w. św. Marcina, drewn., 1763-65, nr rej.: 952/A z 5.03.1970
Kawęczyn
− park dworski, XIX , nr rej.: 2082/A z 28.04.1986
Marzenin
− kościół par. p.w. św. Mikołaja, 1846-48, nr rej.: A-30/Wlkp z 31.05.2000
Nowa Wieś Królewska
− kościół par. p.w. św. Andrzeja, drewn., 2 poł. XVI, nr rej.: 2534/A z 1.08.1956
Ostrowo Szlacheckie
- pałac, 1910, nr rej.: 1773/A z 15.12.1977
- park, XIX/XX, nr rej.: j.w.
- kurnik, 1916, nr rej.: 2637/A z 2.04.1998
Radomice
- dwór, 2 poł. XIX, 1900
- park, 2 poł. XIX
Sędziwojewo
− wiatrak koźlak, 1822, nr rej.: 1752/A z 13.09.1976 (przeniesiony → skansen w
Dziekanowicach)
Sołeczno
− park pałacowy, XIX, nr rej.: 1525/A z 1.06.1974
− wiatrak koźlak, k. XIX, nr rej.: 1771/A z 12.07.1977 (przeniesiony → skansen w
Dziekanowicach)
Węgierki
− zespół d. kościoła ewangelickiego, 1907-11, nr rej.: 2096/A z 12.08.1986:
- kościół, ob. rzym.-kat.par. p.w. Serca Pana Jezusa
- cmentarz
- pastorówka, ob. plebania
- ogród
- pałac, 3 ćw. XIX, nr rej.: 1527/A z 1.06.1974
- park ze stawem, poł. XIX, nr rej.: 2096/A z 12.08.1986 (dec. zespół kościoła ewang.)
Wódki
- dwór, poł. XIX, 1920
- park, XIX – XX
119
- kaplica grobowa rodziny Cegielskich, 1936
Września
− historyczny układ urbanistyczny, XIV - XIX, nr rej.: 295/Wlkp/A z 19.04.2006
− kościół par. p.w. św. Stanisława Biskupa, ul. Kościelna 7, poł. XV, 1792, 1881-87, nr rej.:
2466/A z 14.03.1933
− kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. Świętego Ducha, ul. Kościuszki 27, 1894, nr rej.:
2293/A z 8.12.1993
− kaplica, ob. kościół par. p.w. Świętego Krzyża, ul. Świętokrzyska 18, drewn., 1664, nr rej.:
721/Wlkp/A z 6.05.1970 i z 2.12.2008
− zespół pałacowy, ul. Opieszyn :
- pałac, 1870, nr rej.: 966/A z 5.03.1970
- park, ob. miejski, XVIII-XIX, nr rej.: 2118/A z 10.04.1987
− ratusz, ob. UMiG, ul. Ratuszowa 1, 1909-10, nr rej.: 191/Wlkp/A z 28.06.2004
− willa starosty, ul.Chopina 9, 1913-15, nr rej.: 385/Wlkp/A z 25.07.2006
− szkoła, ul. Dzieci Wrzesińskich 2, poł. XIX, nr rej.: 1596/A z 10.09.1974
− wozownia, w zespole koszar, ul. Kościuszki, 1910, nr rej.: 2586/A z 26.03.1996
− kamienica z oficynami, ul. Warszawska 5, 1905, nr rej.: 2569/A z 28.12.1995
− dom, ul. Warszawska 10, 1 poł. XIX, nr rej.: 967/A z 5.03.1970
− dom, ul. Warszawska 15, XIX, nr rej.: 2173/A z 20.02.1989
− Wyższa Szkoła Miejska, ob. LO, ul. Witkowska 1, 1911, nr rej.: 798/Wlkp/A z 25.05.2010.
3.4 Istniejące problemy ochrony środowiska
Z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu najbardziej istotne problemy ochrony
środowiska na terenie OFAP dotyczą zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego oraz zagrożeń
stwarzanych przez system komunikacyjny.
Prowadzone badania monitoringowe wskazują na zły stan jakości powietrza atmosferycznego w
zakresie stężeń pyłu PM10, benzo(a)pirenu, ozonu.
System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla środowiska głównie z tytułu transportu
drogowego, a więc emisji spalin, generowania hałasu, degradacji walorów przyrodniczych i
krajobrazowych. Ponadto drogi są potencjalnym źródłem zanieczyszczenia środowiska związkami
ropopochodnymi, związkami chemicznymi używanymi do odśnieżania. Największe zagrożenie
hałasem i emisją spalin ze strony systemu komunikacyjnego na omawianym terenie występuje
wzdłuż dróg krajowych i autostrady A2 oraz dróg wojewódzkich, w mniejszym stopniu dotyczy to
dróg powiatowych i gminnych.
W odniesieniu do obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody, rozwój tras komunikacyjnych oraz nieprawidłowo realizowana
urbanizacja prowadzą do fragmentacji sieci obszarów chronionych i stanowią jednocześnie trwałe
bariery migracyjne dla gatunków roślin i zwierząt. Zagospodarowywanie nowych przestrzeni przez
człowieka powoduje przekształcenia pierwotnego rozmieszczenia siedlisk – ich fragmentację, izolację
lub likwidację. System transportu stanowi jeden z głównych czynników antropogenicznych najsilniej
oddziaływujących na populacje zwierząt. Z tego powodu niezwykle istotny jest rozwój sieci drogowej
z uwzględnieniem potrzeb przyrodniczych.
Najistotniejsze zagrożenia dla funkcjonowania obszarów chronionych to: system transportu
tworzący liniowe bariery migracyjne, zabudowa terenów przyrodniczo cennych oraz negatywny
wpływ obecności ludzi na zwierzęta.
120
Transport drogowy i szynowy stanowi najpoważniejsze zagrożenie dla fauny. Niekorzystny wpływ
ma zarówno budowa nowych dróg i linii kolejowych oraz intensyfikacja ruchu na istniejących już
szlakach komunikacyjnych, zwłaszcza przebiegających przez kompleksy leśne. Ruch samochodowy i
kolejowy bezpośrednio negatywnie oddziałuje na zwierzęta, powodując ich śmiertelność i płoszenie.
Śmiertelność na drogach dotyczy w głównej mierze ssaków, ptaków oraz płazów i gadów.
Pośredni niekorzystny wpływ dróg i linii kolejowych powodowany jest zajmowaniem powierzchni
terenu przez szlaki komunikacyjne i towarzyszącą im infrastrukturę (pobocza, nasypy, parkingi, stacje
benzynowe), co powoduje likwidację lub fragmentację i izolację siedlisk kręgowców. Infrastruktura
komunikacyjna tworzy bariery liniowe ograniczające częściowo lub całkowicie naturalne migracje, co
prowadzi do fragmentacji populacji ssaków, płazów i gadów. Dla płazów i małych ssaków nawet
niewielkie konstrukcje stanowią bariery migracyjne i śmiertelne pułapki. Zakłócenia migracji zwierząt
pojawiają się już na etapie budowy dróg i kolei (nasypy, wykopy, obecność ludzi i maszyn), dlatego
też wymagane są odpowiednie zabezpieczenia terenu realizacji inwestycji.
Skutkami ruchu samochodowego i kolejowego są również: pogarszanie jakości siedlisk poprzez
zanieczyszczenia (spaliny, pyły, oleje, smary, środki zimowego utrzymania dróg), wzrost poziomu
hałasu i oświetlenia oraz zmiany mikroklimatu (odwodnienia, modyfikacje rzeźby terenu).
3.5 Potencjalne
SPPOFAP
zmiany
środowiska
w przypadku
braku
realizacji
Głównym założeniem SPPOFAP jest integracja systemów transportowych i wzrost dostępności
komunikacyjnej poprzez rozwój systemu parkingów typu Park&Ride (z ang. Parkuj i Jedź), tj.
parkingów, na których osoby dojeżdżające z przedmieść dużych miast pozostawią swoje pojazdy w
celu korzystania z transportu zbiorowego.
Efektem realizacji polityki parkingowej będzie poprawa dostępności transportowej oraz
minimalizacja długości drogi w przejazdach indywidualnych samochodem. Celem integracji
transportu jest zmniejszenie pracy transportowej wykonywanej przez samochody, a więc
zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środoiwska. Rozwój systemu parkingów Park&Ride pozwoli na
zwiększenie wykorzystania transportu zbiorowego, uznawanego za niskoemisyjny i mający mniejszy
negatywny wpływ na środowisko.
Realizacja polityki parkingowej przyczyni się do ograniczenie poruszających się ulicami
samochodów. Zmniejszenie liczby pojazdów ograniczy emisję szkodliwych spalin i pyłów, a także
ograniczy emisję hałasu, co jest szczególnie korzystne na terenach śródmiejskich, gdzie koncentruje
się największa liczba mieszkańców.
Brak realizacji założeń SPPOFAP będzie prowadzić do pogarszania się wszystkich komponentów
środowiska, a w szczególności jakości powietrza atmosferycznego oraz klimatu akustycznego.
Zaniechanie realizacji SPPOFAP spowoduje:
• Wzrost zatłoczenia i pogorszenie dostępności układów drogowych
• Wzrost emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych oraz pogorszenie jakości powietrza
atmosferycznego
• Pogorszenie klimatu akustycznego i zwiększenie liczby mieszkańców narażonych na
ponadnormatywne wartości poziomu dźwięku
• Obniżenie jakości życia mieszkańców oraz negatywny wpływ systemu transportowego na
ich stan zdrowia
• Wzrost zużycia nieodnawialnych surowców energetycznych
121
•
Pogorszenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych - zwiększenie ładunku
zanieczyszczeń wprowadzanych do wód
• Degradację gleb
• Zmniejszenie różnorodności biologicznej terenów cennych przyrodniczo
• Zwiększone negatywne oddziaływanie zanieczyszczenia powietrza na dobra kultury.
W przypadku braku realizacji SPPOFAP negatywne trendy będą się pogłębiać, a zanieczyszczenie
środowiska wzrastać.
122
4 Znaczące efekty oceny oddziaływania
4.1 Poziom szczegółowości oceny
Strategiczna ocena oddziaływania odnosi się do szerokiego spectrum zagadnień. Inaczej niż
w przypadku oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć nie ma tu możliwości odniesienia się
do konkretnych rozwiązań technicznych. Poziom szczegółowości prowadzonej oceny oddziaływania
jest ściśle powiązany z poziomem szczegółowości przedmiotowego dokumentu.
4.2 Metodyka oceny
Dyrektywa 2001/42/WE przy sporządzaniu prognozy oddziaływania dokumentów strategicznych
kładzie nacisk w szczególności na:
• Zebranie i przedstawienie danych na temat stanu środowiska, aktualnych problemów
i ich prawdopodobnej przyszłej ewolucji,
• Przewidywanie znaczących oddziaływań środowiskowych ocenianego dokumentu,
• Wskazanie środków łagodzących i sposobu ich monitorowania,
• Konsultacje społeczne z odpowiednimi władzami, jako część procesu oceny,
• Monitoring oddziaływań środowiskowych planu podczas wdrażania dokumentu.
Procedura oceny oddziaływania obejmowała etapy przedstawione w poniższej tabeli.
Tab. 52. Etapy procedury strategicznej oceny oddziaływania
Etap SOOS
Cel
Ustalenie kontekstu i celów, określenie aktualnego stanu, zdecydowanie o zakresie
Zidentyfikowanie innych ważnych
Ocena, w jaki sposób plan jest pod wpływem czynników zewnętrznych, jak
planów lub programów i celów
istniejące ograniczenia zewnętrzne mogą być uwzględnione, pomocne
ochrony środowiska
w określaniu celów SOOS
Zebranie informacji bazowych o stanie
Dostarczenie dowodów dla istniejących problemów środowiskowych,
środowiska
prognozowania oddziaływań na środowisko, zakresu monitoringu, pomoc
w określeniu celów SOOS
Zidentyfikowanie problemów
Pomocne przy precyzowaniu oceny i jej pośrednich etapów, uwzględniając dane
środowiskowych
bazowe, określenie celów SOOS, prognozowaniu oddziaływań, określaniu
zakresu monitoringu
Określenie celów SOOS
Dostarczenie instrumentów/środków służących do oszacowania wpływu planu
na środowisko
Konsultacja zakresu SOOS
Zapewnienie, że SOOS obejmuje prawdopodobne znaczące oddziaływania
środowiskowe planu
Określenie i doprecyzowanie alternatyw i oszacowanie oddziaływań
Porównanie celów planu z celami
Identyfikacja potencjalnych synergii i niespójności pomiędzy celami planu
SOOS
i celami SOOS
Rozwój strategicznych rozwiązań
Określenie i sprecyzowanie ewentualnych strategicznych alternatyw
alternatywnych
Przewidywanie oddziaływań planu
Określenie znaczących środowiskowych oddziaływań planu i jego alternatyw
uwzględniając alternatywy
Oszacowanie efektów planu,
Walidacja przewidywanych oddziaływań planu i jego alternatyw, pomoc przy
uwzględniając ewentualne alternatywy doprecyzowaniu planu
Środki łagodzące oddziaływania
Zapewnienie, że oddziaływania niekorzystne zostały zidentyfikowane
niekorzystne
i potencjalne środki łagodzące zostały rozważone (uwzględnione)
Propozycja wskaźników
Wyznaczenie szczegółów, dla których wpływ środowiskowy planu może zostać
monitorowania oddziaływań
oszacowany
123
Etap SOOS
środowiskowych wdrożenia planu
Cel
Przygotowanie prognozy oddziaływania
Prezentacja przewidywanych oddziaływań środowiskowych planu, uwzględniając
alternatywy, w formie odpowiedniej dla konsultacji społecznych i decydentów
Konsultacja projektu planu i prognozy oddziaływania
Konsultacje społeczne, konsultacje
Zapewnienie udziału społeczeństwa i organów konsultujących oraz możliwości
z odpowiednimi organami projektu
wyrażenia opinii do wniosków płynących ze SOOS
planu oraz prognozy oddziaływania
Oszacowanie znaczących zmian
Zapewnienie, że uwarunkowania środowiskowe jakichkolwiek poważnych zmian
w projekcie planu na tym etapie są określone i wzięte pod uwagę
Podjęcie decyzji i dostarczenie
Dostarczenie informacji, w jaki sposób wyniki oceny oddziaływania i konsultacji
informacji
społecznych zostały wzięte pod uwagę w ostatecznej wersji planu.
Monitoring znaczących oddziaływań na środowisko wdrożenia planu
Zdefiniowanie celów i metod
Aby określić efekt środowiskowy planu, należy określić gdzie występują
monitoringu
prognozowane oddziaływania, zidentyfikować oddziaływania niekorzystne
Reakcja na oddziaływania niekorzystne Przygotowanie odpowiedniej reakcji tam gdzie zostały stwierdzone
oddziaływania niekorzystne
Przygotowanie
oddziaływania
prognozy
Niniejsza ocena została oparta na kryteriach jakościowych tak, aby w odpowiedni sposób określić,
jaki wpływ na poszczególne komponenty środowiska będą miały działania zaproponowane
w dokumencie.
Dokonano identyfikacji potencjalnych oddziaływań (na etapie budowy oraz na etapie
eksploatacji) i przeanalizowano skutki środowiskowe dla następujących elementów:
• woda,
• powietrze,
• klimat akustyczny,
• powierzchnia ziemi i gleba,
• fauna i flora,
• różnorodność biologiczna,
• klimat,
• zasoby naturalne
• krajobraz,
• zdrowie człowieka,
• dobra kultury,
• dobra materialne.
Dokonano analizy zidentyfikowanych oddziaływań z określeniem ich rodzaju
(pozytywne/negatywne), określono skalę oddziaływań (globalna - w odniesieniu do OFAP, lokalna - w
odniesieniu do konkretnego parkingu) oraz charakter oddziaływań (bezpośrednie/pośrednie,
stałe/chwilowe, długoterminowe/krótkoterminowe).
Analizowano bezpośredni wpływ założeń dokumentu na środowisko, jak również oddziaływania
pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko i długoterminowe, chwilowe, ciągłe, pozytywne
i negatywne. Brano pod uwagę odwracalność skutków podjętych działań, skalę czasową oddziaływań,
zasięg przestrzenny, możliwość oddziaływania transgranicznego.
124
4.3 Potencjalne oddziaływanie SPPOFAP na poszczególne komponenty
środowiska
4.3.1 Wprowadzenie
Pozytywne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze rozwoju systemu parkingów Park&Ride
związane jest z ograniczeniem transportu samochodowego indywidualnego, a tym samym z
ograniczeniem emisji zanieczyszczeń i hałasu do środowiska. Realizacja założeń dokumentu pozwoli
tym samym na wyeliminowanie zagrożenia dla zdrowia ludzi i ograniczy niszczenie fasad budynków,
w tym także zabytkowych, powodowanych obecnie przez zanieczyszczenie powietrza.
Negatywne oddziaływanie parkingu na środowisko przyrodnicze i środowisko bytowania
człowieka zależy od wielkości parkingu i jego obciążenia. Oddziaływanie to związane jest z emisją
zanieczyszczeń komunikacyjnych do powietrza atmosferycznego, emisją hałasu, zanieczyszczeniem
środowiska gruntowo-wodnego w wodach opadowych i roztopowych oraz w mniejszym stopniu z
emisją odpadów stałych. Budowa parkingów wiąże się również z zagospodarowaniem terenu, w tym
zmniejszeniem powierzchni biologicznie czynnej.
Oddziaływanie na środowisko właściwe dla rodzaju prowadzonych prac wystąpi na etapie
budowy parkingów (prace ziemne, generowanie hałasu i inne). Oddziaływanie to będzie miało
charakter lokalny i krótkotrwały.
4.3.2 Oddziaływanie na jakość powietrza atmosferycznego
Cele zawarte w SPPOFAP mają za zadanie m.in. ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery.
Potencjalne oddziaływanie na jakość powietrza jest uwarunkowane wielkością prognozowanego
natężenia ruchu pojazdów komunikacji publicznej w aglomeracji oraz czynników wpływających na
odpowiednie kształtowanie przepustowości i funkcji poszczególnych dróg. Jednym z efektów
wdrożenia SPPOFAP powinien być zwiększony udział podróży publiczną komunikacją zbiorową.
Rozwój i zwiększenie przepustowości komunikacji zbiorowej na terenie aglomeracji potencjalnie
wpłynie na poprawę jakości powietrza. Zwiększenie wykorzystania systemu transportu publicznego
przyczyni się do ograniczenia tzw. niskiej emisji z sektora transportu oraz zmniejszenia zużycia
nieodnawialnych surowców energetycznych (paliw opartych na ropie naftowej). Na terenie miasta
Poznań problem stanowi zanieczyszczenie pyłem PM10. Realizacja polityki parkingowej może
wpłynąć na spadek poziomu stężeń pyłu PM10.
Rozwój systemu parkingowego będzie przyczyniał się do ograniczenia emisji z sektora transportu
na terenie OFAP. Działania te będą miały bezpośrednie, pozytywne przełożenie na dobrą jakość
powietrza atmosferycznego, a także na klimat oraz dodatkowo pośredni, pozytywny wpływ na
zdrowie ludzi. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych wpłynie pozytywnie na stan
fauny i flory, a także na dobrą kondycję dóbr materialnych i kulturowych.
Eksploatacja parkingów może powodować lokalny wzrost emisji komunikacyjnej.
Na poziomie szczegółowości Prognozy dokumentu, jakim jest SPPOFAP, nie jest możliwy do
oszacowania w sposób sparametryzowany stopień redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz
emisji hałasu, związanych z realizacją założeń dokumentu. Poziom szczegółowości prowadzonej
oceny oddziaływania jest ściśle powiązany z poziomem szczegółowości przedmiotowego dokumentu.
4.3.3 Czynniki klimatyczne
Emisja gazów cieplarnianych wytwarzanych przez system transportowy stanowi znaczący udział
w ogólnej emisji gazów powodujących ocieplanie klimatu.
125
Skumulowanym efektem długoterminowym realizacji SPPOFAP może być pozytywny wpływ na
warunki klimatyczne. Rozwój systemu parkingowego zachęci mieszkańców do rezygnacji z
korzystania z samochodowego indywidualnego systemu transportu, co będzie miało wpływ na
zmniejszenie emisji dwutlenku węgla oraz innych gazów cieplarnianych emitowanych podczas
spalania paliw konwencjonalnych w samochodach osobowych. W efekcie nastąpi spadek emisji
gazów cieplarnianych z OFAP.
4.3.4 Oddziaływanie na klimat akustyczny
Sektor transportu drogowego jest drugim co do wielkości źródłem emisji gazów cieplarnianych w
UE, odpowiedzialnym za 12% wszystkich emisji dwutlenku węgla. Podobnie jak w przypadku wpływu
na jakość powietrza i klimat, oddziaływanie na klimat akustyczny będzie związane ze zmianami
przyzwyczajeń mieszkańców aglomeracji – częstsze korzystanie z komunikacji zbiorowej, kosztem
rezygnacji z komunikacji indywidualnej. Sytuacja taka będzie miała pośredni wpływ na emisję hałasu i
klimat akustyczny w sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych.
Działania w zakresie minimalizacji uciążliwości związanych z hałasem komunikacyjnym i
drganiami będą również korzystne dla budynków, w tym obiektów zabytkowych, ponieważ wpłyną na
zmniejszenie negatywnego oddziaływania drgań i wibracji, które mogą powodować ich uszkodzenie.
Eksploatacja parkingów może powodować lokalne pogorszenie klimatu akustycznego.
4.3.5 Oddziaływanie na poziom promieniowania elektromagnetycznego
Nie stwierdzono jednoznacznych negatywnych lub pozytywnych oddziaływań SPPOFAP na
poziom promieniowania elektromagnetycznego.
4.3.6 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi i gleby
Pośrednim czynnikiem pozytywnie wpływającym na jakość gleb jest zmniejszenie
zanieczyszczenia powietrza i redukcja depozycji tych zanieczyszczeń wskutek wzrostu udziału podróży
transportem publicznym.
Budowa parkingów wiąże się z zajmowaniem powierzchni ziemi, przekształceniem profilu
glebowego i ograniczeniem powierzchni gleb w związku z realizacją inwestycji.
Negatywne oddziaływanie eksploatacji parkingów na środowisko gruntowo-wodne związane jest
ze spływami powierzchniowymi substancji ropopochodnych pochodzących z pojazdów. Zagrożenie
stanowią także wytwarzane odpady (np. zmiotki z oczyszczania, odpady z koszy czy „dzikie
śmietniki” oraz odpady powstałe w wyniku zdarzeń losowych takich, jak kolizje pojazdów).
4.3.7 Oddziaływanie na wody
Brak znaczących negatywnych oddziaływań na zasoby wodne.
W wyniku budowy parkingów zwiększy się powierzchnia nieprzepuszczalna, powodując
zwiększony odpływ zanieczyszczonych wód opadowych i potencjalne zwiększenie emisji
zanieczyszczeń w przypadku nieprawidłowego zagospodarowania tego rodzaju wód.
Nie przewiduje się niekorzystnego oddziaływania na środowisko wodne pod warunkiem
przestrzegania przepisów szczególnych. Rozwiązania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej nie będą
powodować powstawania ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska
wodnego oraz nie będą powodować naruszenia zapisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do
ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2006 Nr
137, poz. 984), a odprowadzane kanalizacją ścieki będą spełniać warunki określone ww.
rozporządzeniu.
126
Prace budowlane prowadzone w pobliżu cieków mogą potencjalnie (w przypadku awarii,
wycieków itp.) prowadzić do skażenia wód powierzchniowych i podziemnych. Są to jednak
oddziaływania incydentalne, krótkookresowe i odwracalne, o charakterze lokalnym.
Nie przewiduje się wpływu na zasoby GZWP, a planowane zadania nie będą naruszać zakazów
obowiązujących w strefach ochrony wód.
Planowane inwestycje (21 rozpatrywanych parkingów typu Park&Ride) są zlokalizowane w
granicach następujących jednolitych części wód (jcw):
jednolite części wód powierzchniowych (jcwp):
− PLRW600024186531 Wełna od Lutomni do Dopływu poniżej Jez. Łęgowo
− PLRW600025186699 Mała Wełna od Dopł. z Rejowa do ujścia
− PLRW600017185969 Trojanka (Struga Goślińska)
− PLRW600025185925 Główna do zlewni zb. Kowalskiego
− PLRW600021185991 Warta od Różanego Potoku do Dopływu z Uchorowa
− PLRW600017185899 Cybina
− PLRW60002118579 Warta od Kopli do Cybiny
− PLRW600016185747 Kopel do Głuszynki
− PLRW60001718576 Potok Junikowski
− PLRW6000231871299 Samica Kierska
− PLRW6000161856969 Samica Stęszewska
− PLRW60000185699 Kanał Mosiński od Żydowskiego Rowu do ujścia
− PLRW60000185691 Kanał Mosiński od Kanału Przysieka Stara do Żydowskiego Rowu
− PLRW60001718389 Wrześnica
jednolite części wód podziemnych (jcwpd):
− PLGW650036
− PLGW650042
− PLGW650062
− PLGW650063
− PLGW650073.
Zgodnie z obowiązującym Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (M.P.
2011, Nr 40 poz. 451) dla wszystkich naturalnych części wód powierzchniowych celem
środowiskowym jest osiągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego i utrzymanie co najmniej
dobrego stanu chemicznego, a dla sztucznych i silnie zmienionych części wód powierzchniowych
celem środowiskowym jest osiągnięcie co najmniej dobrego potencjału ekologicznego i utrzymanie
co najmniej dobrego stanu chemicznego. Dla jednolitych części wód podziemnych celem
środowiskowym jest dobry stan, zarówno ilościowy, jak i chemiczny.
Tab. 53. Wyciąg z Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry dla jcwp
Kod jcwp
PLRW600024186531
Status JCW
Ocena stanu
silnie zmieniona
część wód
zły
127
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia
celów
środowiskowych
zagrożona
Uzasadnienie derogacji
Silne zmiany morfol.
(bud.piętrz+regulacje) - derog.
czas.z uwagi na brak
możl.techn.oraz
dysproporcj.koszty związane z
renat.cieku; obszar silnie
zurbanizowany; ponad 70% pow.
Kod jcwp
Status JCW
Ocena stanu
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia
celów
środowiskowych
PLRW600025186699
silnie zmieniona
część wód
zły
zagrożona
PLRW600017185969
naturalna część
wód
umiarkowany
zagrożona
PLRW600025185925
naturalna część
wód
zły
zagrożona
PLRW600021185991
silnie zmieniona
część wód
zły
zagrożona
PLRW600017185899
naturalna część
wód
zły
PLRW60002118579
silnie zmieniona
część wód
słaby
zagrożona
PLRW600016185747
naturalna część
wód
zły
zagrożona
PLRW60001718576
silnie zmieniona
część wód
zły
zagrożona
PLRW6000231871299
naturalna część
wód
zły
zagrożona
PLRW6000161856969
naturalna część
wód
zły
zagrożona
zagrożona
128
zlewni zajmują tereny rolne;
wskaźnik gęstości zalud. =
2
135,65m/km
Ponad 50% pow.zl.zajmują tereny
rolne; słaby stopień skanal. w
zlewni, a aktualnie założ.tempo
rozbud.kanal. nie wpłynie istotnie
na jakość wód - derog. do 2027r.;
silne zm.morfolog. (regulacje)
oraz zm.reżimu hydrolog. (stawy
rybne)
Planowana budowa zbiornika
retencyjnego Przebędowo w
latach 2011-2013
Ponad 70% pow. zlewni zajmują
tereny rolne; wskaźnik gęstości
zaludnienia wynoszący
2
71,07m/km ; derogacja do 2027r.
Silne zmiany morfologiczne
(regulacje) - długi czas
proc.inwest. pozysk.środków na
renat.z uwagi na położ. w
obsz.NATURA 2000; prawie 50%
pow. zlewni zajmują tereny rolne;
wskaźnik gęst.zalud.=
2
323,77m/km
2
545,26m/km ; derogacja do
2027r.
Silne zmiany morfol. - derog.
czasowa z uwagi na brak
możliwości technicznych oraz
dysproporcjonalne koszty
związane z renaturyzacją cieku;
obszar silnie zurbanizowany
Z uwagi na intensywne rolnictwo;
90,4% powierzchni zlewni zajmuje
OSN; wskaźnik gęstości
2
144,62m/km
Silne zmiany morfol. - derog.
czasowa z uwagi na brak
możliwości technicznych oraz
dysproporcjonalne koszty
związane z renaturyzacją cieku;
obszar silnie zurbanizowany
(aglomeracja Poznań)
2
zaludnienia = 202,07m/km ,
długotrwały proces inwest.
budowy przydomowych ocz.ść
Z uwagi na intensywne rolnictwo;
24,48% powierzchni zlewni
zajmuje OSN; wskaźnik gęstości
2
93,81m/km
Status JCW
Ocena stanu
PLRW60000185699
sztuczna część wód
zły
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia
celów
środowiskowych
zagrożona
PLRW60000185691
sztuczna część wód
zły
zagrożona
PLRW60001718389
naturalna część
wód
zły
zagrożona
Kod jcwp
2
188,38m/km , długotrwały proces
inwest. budowy przydomowych
ocz.ść; silne zm.morfolog.
(regulacje)
Ponad 85% pow. zl.zajmują tereny
rolne; wskaźnik gęstości
2
233,57m/km ; silne zmiany
morfologiczne (kanał
melioracyjny)
tereny rolne; wysoka gęstość
2
zaludnienia = 102,83m/km ;
planowana w latach 2012-2013
budowa zbiornika Gozdowo
Tab. 54. Wyciąg z Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry dla jcwpd
Kod jcwpd
Ocena stanu
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia
celów środowiskowych
ilościowego
dobry
chemicznego
zły
PLGW650042
PLGW650062
PLGW650063
dobry
dobry
zły
(w subczęści)
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
niezagrożona
zagrożona
PLGW650073
dobry
zły
zagrożona
PLGW650036
zagrożona
długi okr.popr.jak.wód podz.,od
wprow.progr.dz.podstaw.na pow.Stan
JCWPd jest bezp.uzależ.od st.SJCW i
ogr.presji z pow.(skład.odp, p.ogniska
zan). Po zastos. P.dział.osiag.dobrego
st.jest możl. do 2021r.; plan.ekspl.złoża
(w.brunatny) "Trzcianka"
ze wzgl. na odwadnianie odkrywkowej
kopalni węgla brunatnego i brak
możliwości likwidacji kopalni przed
wyeksploatowaniem złoża, ze
względów gospodarczych
długi okres popr.jak.wód podz.,od
wprow.progr.działań na pow.Stan
JCWPd jest bezpoś.uzależ.od stanu
SJCW i ogr.presji z pow.(skład.odp). Po
zastos. P.działań osiagn.dobr.st.jest
możl.do 2021r.; Plan.ekspl.złóż
(w.brunatny) "Czempin", "Gostyń" i
"Krzywin"
Inwestycje przewidziane do realizacji w ramach wdrażania dokumentu nie będą zwiększać
zagrożenia dla osiągnięcia celów środowiskowych jcw. Realizacja dokumentu nie spowoduje
pogorszenia stanu wód i nie będzie miała wpływu na osiągnięcie celów środowiskowych dla
jednolitych części wód określonych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry
(M.P. 2011, Nr 40 poz. 451).
129
4.3.8 Oddziaływanie na bioróżnorodność, rośliny, zwierzęta
Nie przewiduje się istotnego wpływu realizacji ustaleń dokumentu na bioróżnorodność z uwagi
na lokalizację parkingów przy istniejących punktach przesiadkowych.
Pośrednio SPPOFAP będzie miała pozytywny wpływ na bioróżnorodność poprzez redukcję emisji
zanieczyszczeń atmosferycznych, a tym samym pozytywny wpływ na zmiany klimatyczne i depozycję
zanieczyszczeń gazowych. Ma to istotny wpływ na szatę roślinną oraz faunę.
Nowe inwestycje mogą powodować negatywny wpływ na zwierzęta i rośliny w wyniku presji
komunikacji w pobliżu nowych inwestycji, np. płoszenie zwierząt.
Potencjalne oddziaływanie na obszary chronione w kontekście planowanych inwestycji zostało
przedstawione w pkt. 4.3.15.
4.3.9 Oddziaływanie na złoża surowców
Realizacja SPPOFAP nie ma większego znaczenia dla zachowania złóż surowców naturalnych.
Pośrednio zwiększenie liczby podróży komunikacją zbiorową może przyczynić się do zmniejszenia
korzystania z pojazdów indywidualnych, a co za tym idzie zmniejszenia zużycia nieodnawialnego
surowca jakim jest ropa naftowa. Może to również spowodować mniejsze zapotrzebowanie na nowe
i szersze drogi, a także mniejszą degradację nawierzchni istniejących dróg, czyli mniejsze zużycie
kruszyw naturalnych wykorzystywanych przy budowie i remontach dróg.
4.3.10 Oddziaływanie na krajobraz
Zaproponowane działania mają na celu wzrost wykorzystania transportu publicznego, a tym
samym zmniejszenie zatłoczenia ulic aglomeracji, a w szczególności samego Poznania. Zwiększony
udział podróży transportem zbiorowym prawdopodobnie pozytywnie wpłynie na zmniejszenie
zatłoczenia centrum Poznania, wyeliminowanie parkowania w miejscach do tego nieprzeznaczonych.
Uporządkowanie tych kwestii wpłynie pozytywnie na odbiór estetyczny otoczenia i ład
przestrzenny Poznania i okolic.
SPPOFAP zakłada lokalizację parkingów przy stacjach kolejowych, czy dworcach autobusowych,
tj. w miejscach już funkcjonujących w krajobrazie, co nie będzie powodować nowych przekształceń w
krajobrazie.
4.3.11 Oddziaływanie na zdrowie
W tym obszarze nie zidentyfikowano znaczących negatywnych oddziaływań skutków realizacji
SPPOFAP. Zaproponowane w dokumencie działania prowadzą do polepszenia stanu jakości
środowiska, a tym samym redukcji środowiskowych czynników chorobotwórczych takich, jak:
zanieczyszczenie powietrza, nadmierny hałas, wibracje.
Rozwój sytemu parkingów i ograniczenie transportu samochodowego indywidualnego będzie
miało wpływ na zmniejszenie natężenia ruchu, a co za tym idzie - poprawę bezpieczeństwa na
drogach i poziom toksycznych składników spalin.
4.3.12 Oddziaływanie na dobra materialne i dziedzictwo kulturowe
Prognozuje się pozytywny długookresowy wpływ realizacji SPPOFAP na dobra materialne i dobra
kultury. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych, zmniejszy wpływ na korozję i
niszczenie elewacji zabytkowych budynków, spowoduje obniżenie poziomu drgań i wibracji
pochodzących od komunikacji samochodowej, również w sąsiedztwie zabytkowych budynków
zlokalizowanych na terenie OFAP.
130
4.3.13 Oddziaływania na etapie realizacji inwestycji - etap budowy
Etap realizacji zadań inwestycyjnych - budowy parkingów - będzie się wiązał z negatywnym
oddziaływaniem tych przedsięwzięć na środowisko. Należy jednak podkreślić, że uciążliwości
występujące w fazie budowy z reguły mają charakter lokalny i przejściowy.
Poniżej scharakteryzowano krótko oddziaływania na etapie budowy w odniesieniu do
poszczególnych komponentów środowiska.
Wody podziemne
Nie przewiduje się znaczącego negatywnego oddziaływania przedsięwzięć przewidzianych do
realizacji na wody podziemne. Jedynie w przypadku wystąpienia awarii takich, jak niekontrolowany
wyciek paliwa z pracującego sprzętu budowlanego, czy też innych substancji chemicznych (masy
uszczelniające, farby) możliwe jest zanieczyszczenie środowiska wodnego. W celu uniknięcia takich
sytuacji należy przestrzegać, aby plac budowy (ew. miejsce stacjonowania pojazdów mechanicznych,
maszyn, urządzeń) posiadało utwardzoną i nieprzepuszczalną powierzchnię, a także było
odwadniane.
Wody powierzchniowe
Podobnie jak w przypadku środowiska gruntowego i wód podziemnych podczas wykonywania
prac budowlanych mogą mieć miejsce jedynie potencjalne, krótkookresowe negatywne
oddziaływania na wody powierzchniowe.
Powietrze atmosferyczne
Emisja pyłów związana będzie głównie z transportem i przemieszczeniem materiałów sypkich,
pylastych czy urobku ziemnego. Praca środków transportu i maszyn roboczych wiązać się będzie
z okresowo zwiększoną emisją spalin. Podczas prac malarskich ulatniać się będą do atmosfery
niewielkie ilości związków organicznych.
Klimat akustyczny
Hałas będzie emitowany głównie przez maszyny spalinowe, urządzenia budowlane i środki
transportu. Maszyny budowlane i środki transportu stanowią źródła hałasu o mocy akustycznej
w granicach 95-102 dB. Urządzenia stosowane podczas prac budowlanych powinny spełniać wymogi
określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych
wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska
(Dz.U. 2005, Poz. 263, Nr 2202 z późn. zm.). Prace budowlane powinny być wykonywane jedynie
w porze dziennej. Stosowanie powyższych zaleceń pozwoli na ograniczenie emisji hałasu i pozytywnie
wpłynie na klimat akustyczny otoczenia podczas budowy.
Na zwiększony poziom hałasu będą narażeni przede wszystkim mieszkańcy posesji sąsiadujących
z rejonem prowadzonych prac oraz osoby przebywające tymczasowo w pobliżu. Po zakończeniu prac
budowlanych wszystkie uciążliwości akustyczne ustąpią.
Powierzchnia ziemi i gleba
Oddziaływanie na gleby związane będzie głównie z etapem realizacji planowanych inwestycji –
przemieszczaniem mas ziemnych w czasie prac budowlanych i ubiciem gleb wokół placów budowy.
Prace budowlane zawsze wiążą się z możliwością awarii sprzętu budowlanego, co powoduje ryzyko
zanieczyszczenia środowiska gruntowego substancjami ropopochodnymi. Ryzyko wystąpienia awarii
jest jednak niewielkie, a przy zastosowaniu odpowiednich środków zapobiegawczych praktycznie
można je wykluczyć. Przemieszczanie mas ziemnych związane będzie z realizacją takich
przedsięwzięć, jak budowa torowisk, ulic i dróg.
131
Zasoby naturalne
Oddziaływanie na zasoby naturalne będzie się wiązać z pozyskiwaniem kruszyw
wykorzystywanych jako materiał budowlany.
Rośliny, zwierzęta, bioróżnorodność
Z uwagi na charakter przedsięwzięć przewidzianych do realizacji oraz ich lokalizację, wyklucza się
występowanie na etapie budowy niekorzystnego oddziaływania na istniejące formy ochrony
przyrody, w tym na obszary Natura 2000.
Potencjalny niekorzystny wpływ ograniczał się będzie głównie do krótkookresowego, lokalnego
oddziaływania związanego z fazą realizacji inwestycji (etapem prac budowlanych, remontowych).
Oddziaływanie będzie związane przede wszystkim z emisją hałasu z maszyn budowlanych,
powodującą płoszenie zwierząt. Należy unikać prowadzenia prac w okresie lęgowym ptaków objętych
ochroną i dostosować terminy robót do terminów rozrodu poszczególnych gatunków. Drzewa
rosnące w pobliżu inwestycji należy zabezpieczyć przed możliwością uszkodzenia przez maszyny
budowlane.
Krajobraz
Budowa nowych obiektów wpływa na przekształcenie krajobrazu i walory estetyczne środowiska.
Gospodarka odpadami
Zwiększone ilości odpadów będą powstawały głównie podczas prac budowlanych. Odpady te
należy gromadzić w sposób selektywny, uniemożliwiający niekontrolowane rozprzestrzenianie się
odpadów w środowisku. Okres magazynowania oraz objętość magazynowanych odpadów należy
ograniczyć do niezbędnego minimum. Należy prowadzić ewidencję wytwarzanych odpadów na
obowiązujących drukach. Odpady należy przekazywać na podstawie kart przekazania odpadu
przedsiębiorcom posiadającym stosowne zezwolenia.
Odpady powstające podczas realizacji inwestycji to przede wszystkim demontowane chodniki,
krawężniki, obrzeża, asfalty, produkty smołowe, odpady zielone, materiały konstrukcyjne (metale,
drewno, szkło, tworzywa sztuczne) oraz masy ziemne przy ewentualnych wykopach.
Podczas prowadzonej budowy odpady te będą magazynowane w bezpośrednim sąsiedztwie
prowadzonej inwestycji, na wyznaczonych do tego celu terenach, do czasu ich ponownego
wykorzystania. Odpady, które nie będą mogły być zagospodarowane dla potrzeb prowadzonej
budowy będą przekazywane wyspecjalizowanym firmom zajmującym się odzyskiem (asfalt, gruz) lub
w przypadku odpadów, które nie nadają się do odzysku firmom zajmującym się unieszkodliwianiem
poprzez składowanie na przeznaczonych do tego składowiskach odpadów.
Podczas realizacji inwestycji powstawać będą również odpady komunalne oraz odpady związane
z eksploatacją maszyn używanych podczas budowy. Zostaną wyznaczone miejsca czasowego
deponowania tych odpadów. Odpady komunalne będą przekazywane na składowiska odpadów
komunalnych, a ewentualne odpady niebezpieczne związane z eksploatacją maszyn będą
przekazywane do unieszkodliwienia.
Tab. 55. Główne rodzaje odpadów powstających podczas realizacji inwestycji
Kod
Rodzaj
17 01
Odpady materiałów i elementów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (np. beton, cegły, płyty)
17 02
Odpady drewna, szkła i tworzyw sztucznych
17 03
Odpady asfaltów, smół i produktów smołowych
17 05
Gleba i ziemie (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych oraz urobek z pogłębiania)
17 08
Materiały konstrukcyjne zawierające gips
132
Kod
Rodzaj
17 09
Inne odpady z budowy, remontów i demontażu
20 02
Odpady z ogrodów i parków (w tym z cmentarzy)
20 03
Inne odpady komunalne
Odpowiedzialność za postępowanie z wszystkimi rodzajami odpadów leży w gestii głównego
wykonawcy. Wszystkie powstające odpady podczas budowy będą czasowo składowane
i zabezpieczone w taki sposób, aby zminimalizować ich możliwy negatywny wpływ na środowisko
gruntowo-wodne.
Wszelkie naprawy urządzeń wykorzystywanych do prowadzonych prac wykonywane powinny być
w wyspecjalizowanych warsztatach, poza terenem budowy.
Dziedzictwo kulturowe
Na etapie budowy negatywnie na dobra kultury może wpływać podwyższony poziom
zanieczyszczeń powietrza związany z pracą maszyn budowlanych (zwiększone zapylenie, wzrost
emisji komunikacyjnej, zwiększony poziom hałasu oraz drgań). Etap ten będzie również negatywnie
odbierany przez zwiedzających i gości, w związku z utrudnionym dostępem do dóbr kultury.
Podczas prowadzenia prac ziemnych należy zwrócić szczególną uwagę na przedmioty
o charakterze zabytkowym. W przypadku natrafienia na przedmioty o charakterze zabytkowym
należy zabezpieczyć teren znaleziska i powiadomić o tym fakcie Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków.
Zdrowie ludzi
Chwilowe, okresowe niekorzystne oddziaływanie na zdrowie mieszkańców związane będzie
głównie z pogorszeniem warunków akustycznych, wzrostem zapylenia powietrza oraz zwiększoną
emisją spalin w trakcie prac specjalistycznego sprzętu podczas realizacji inwestycji.
Okresowe utrudnienia związane z pracami budowlanymi i remontowymi mogą spowodować
nieznaczne pogorszenie bezpieczeństwa ruchu w rejonach prowadzonych prac.
Zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia ludzi na etapie realizacji przedsięwzięcia stanowić mogą
roboty prowadzone na jezdni podczas ruchu pojazdów samochodowych.
Roboty powodujące powstania zagrożenia ze względu na swój charakter: roboty rozładunkowe
i załadunkowe, roboty wykonywane przy użyciu dźwigów i koparek, roboty wykonywane przy użyciu
drobnego sprzętu mechanicznego piły, zagęszczarki, młoty).
W czasie realizacji robót mogą wystąpić zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi związane
z wykonywaniem robót pod lub w pobliżu linii elektroenergetycznych. Zagrożenia mogą powstać
także w trakcie wykonywania robót ziemnych przy użyciu koparki (wykopy dla przebudowy jezdni
ulicy). Niebezpieczne sytuacje mogą być związane z dowozem i rozładunkiem piasku na warstwę
odsączającą, rozścielaniu i zagęszczaniu materiału wibratorem.
4.3.14 Rozwiązania alternatywne
SPPOFAP zakłada 3 warianty rozwoju systemu Park&Ride. Różnica między scenariuszami rozwoju
wynika z przyjętej kolejności budowy parkingów. Jako pierwszy etap budowy systemu wskazuje się
przyjąć okres obecnego dofinansowania z funduszy europejskich t.j. okres 2014 - 2020. W horyzoncie
do 2020 r. lista potencjalnych parkingów została ograniczona do parkingów średnich i dużych oraz do
lokalizacji, które w dniu dzisiejszym obsługiwane są przez kolej lub tramwaj (wyjątek stanowią
dworce autobusowe w Tarnowie Podgórnym i Skórzewie).
Rozpatrywanych jest 21 lokalizacji. W każdym scenariuszu ujęto 16 lokalizacji parkingów.
Pierwszy wariant zakłada budowę 16 parkingów o największym potencjalnym zapotrzebowaniu na
133
miejsca parkingowe. Drugi wariant zakłada uzyskanie największego rozproszenia parkingów i
maksymalne skrócenie drogi dojazdu do nich. Trzeci wariant zakłada budowę wszystkich parkingów
poznańskich przewidzianych w horyzoncie do 2020 r. i rozwój systemu w oparciu o korytarze
dojazdowe do tych parkingów.
Tab. 56. Parkingi rozważane do realizacji w ramach 3 wariantów
Nr
parkingu
Lokalizacja parkingu P+R
Wariant
I
II
III
1
PĘTLA GÓRCZYN
1
1
1
2
PĘTLA JUNIKOWO
1
3
PĘTLA OS.SOBIESKIEGO
1
1
1
4
PĘTLA MIŁOSTOWO
1
1
1
5
PĘTLA STAROŁĘKA
1
1
1
6
STACJA CZERWONAK
1
1
1
8
STACJA SKOKI
1
1
10
STACJA STĘSZEW
1
11
STACJA KOSTRZYN
1
14
STACJA DOPIEWO
1
15
DWORZEC AUTOBUSOWY SKÓRZEWO
1
16
STACJA ROKIETNICA
1
17
STACJA MOSINA
20
DWORZEC AUTOBUSOWY TARNOWO PODGÓRNE CENTRUM
1
21
STACJA POBIEDZISKA
1
22
STACJA MUROWANA GOŚLINA
1
23
STACJA KOŚCIAN
25
STACJA WĄGROWIEC
27
STACJA WRZEŚNIA
28
PĘTLA FRANOWO
29
STACJA SWARZĘDZ
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Razem
1
1
1
16
16
16
Źródło: SPPOFAP
Analizując zapotrzebowania na miejsca postojowe, zmiany w pracy przewozowej oraz zmiany w
pracy transportowej, autorzy SPPOFAP za optymalny przyjęli wariant III. Autorzy wskazują
jednocześnie, że docelowo system parkingów Park&Ride powinien obejmować wszystkie
rozpatrywane lokalizacje.
Na rysunkach poniżej przedstawiono lokalizację parkingów dla poszczególnych wariantów.
134
Rysunek 2 Rozwój systemu parkingów P+R według scenariusza I
Źródło: SPPOFAP
135
Rysunek 3 Rozwój systemu parkingów P+R według scenariusza II
Źródło: SPPOFAP
136
Rysunek 4 Rozwój systemu parkingów P+R według scenariusza III
Źródło: SPPOFAP
4.3.15 Oddziaływanie na obszary i obiekty objęte ochroną prawną, w tym na obszary
Natura 2000
SPPOFAP nie przewiduje do realizacji działań inwestycyjnych, które mogą oddziaływać na obszary
chronione. SPPOFAP zakłada lokalizację parkingów Park&Ride w powiązaniu z środkami publicznego
transportu zbiorowego, tj. przy węzłach przesiadkowych takich, jak: stacje kolejowe, pętle/dworce
tramwajowe czy autobusowe. Parkingi będą więc lokalizowane w rejonach zurbanizowanych, w
sąsiedztwie już istniejących obiektów, bez ingerencji w nowe, cenne przyrodniczo obszary lub bez
znaczącej zmiany obecnego użytkowania terenu.
Planowane inwestycje (parkingi typu Park&Ride) nie są zlokalizowane na obszarach Natura 2000,
a większość nie jest zlokalizowana na pozostałych obszarach chronionych. Jedynie parking planowany
w Wągrowcu znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Wełny i Rynna
Gołaniecko-Wągrowiecka, a parking planowany w Stęszewie - w otulinie Wielkopolskiego Parku
137
Narodowego. Oba parkingi planowane są do realizacji w pobliżu stacji kolejowych zlokalizowanych w
centrum miasta, w obszarze zurbanizowanym.
Rysunek 5 Lokalizacja planowanych parkingów P&R na tle obszarów chronionych
138
Rysunek 6 Lokalizacja parkingu P&R w Wągrowcu na tle Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Wełny i Rynna
Gołaniecko-Wągrowiecka
139
Rysunek 7 Lokalizacja parkingu P&R w Stęszewie na tle Otuliny Wielkopolskiego Parku Narodowego
Wszystkie z rozpatrywanych w SPPOFAP propozycji parkingów są zlokalizowane w obszarze
zurbanizowanym, w obrębie istniejących obiektów (stacji, dworców), dróg i ulic.
Z powyższych względów realizacja planowanych inwestycji nie będzie miała wpływu na
funkcjonowanie, integralność i spójność obszarów chronionych, w tym obszarów Natura 2000.
Lokalizację planowanych przedsięwzięć w odniesieniu do lokalizacji obszarów chronionych
przedstawiono na poniższej mapie.
SPPOFAP uwzględnia cele ochrony środowiska, w tym cele ochrony obszarów chronionych, a
oddziaływanie na te obszary jest jednym z kryteriów stosowanych w projektowaniu rozwoju sieci
transportu publicznego. Cele ochrony środowiska, jakie obejmuje polityka parkingowa to m.in.
ochrona terenów chronionych i cennych przyrodniczo przed skutkami budowy i funkcjonowania
inwestycji transportowych.
Zadania proponowane w SPPOFAP realizowane zgodnie z wymogami prawa, nie będą
generowały zagrożeń wymienionych w Standardowych Formularzach Danych dla obszarów Natura
2000. i nie będą naruszać celów ochrony obszarów chronionych. Zadania przewidziane w dokumencie
nie wpłyną na zakłócenie integralności, spójności i funkcjonowania ekosystemów obszarów
chronionych.
Realizacja ustaleń SPPOFAP nie będzie powodować naruszeń zakazów obowiązujących dla
obszarów chronionych określonych w ustawie o ochronie przyrody, ustaleń obowiązujących planów
140
ochronnych rezerwatów i parków krajobrazowych oraz planów zadań ochronnych dla obszarów
Natura 2000.
Realizacja założeń dokumentu nie będzie oddziaływać negatywnie na indywidualne formy
ochrony przyrody zlokalizowane w OFAP.
Nie przewiduje się niszczenia siedlisk i ostoi dziko występujących gatunków roślin, grzybów i
zwierząt objętych ochroną gatunkową.
Ponadto realizacja polityki parkingowej nie będzie naruszała art. 119 ustawy z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody, tj. nie będzie powodowała wznoszenia w pobliżu jezior i innych
zbiorników wodnych, rzek i kanałów obiektów budowlanych uniemożliwiających lub utrudniających
ludziom i dziko występującym zwierzętom dostęp do wody.
Można spodziewać się pozytywnego wpływu realizacji SPPOFAP na obszary chronione w związku
ze zmianą preferencji wyboru środka transportu mieszkańców aglomeracji poznańskiej i w efekcie
ogólnym obniżeniem obciążenia środowiska naturalnego.
Oddziaływania poszczególnych rodzajów projektów na elementy środowiska, ludzi, dobra
materialne i zabytki opisane w pkt. 4.3.2. – 4.3.10. niniejszej prognozy, mogą odnosić się pośrednio
do obszarów Natura 2000.
4.3.16 Podsumowanie
Realizacja założeń SPPOFAP przyczyni się przede wszystkim do poprawy jakości powietrza w
aglomeracji poznańskiej oraz zmniejszenia uciążliwości akustycznej układu komunikacyjnego. Te dwa
czynniki implikują szereg dodatkowych, wtórnych i pośrednich pozytywnych oddziaływań na
środowisko przyrodnicze w obrębie aglomeracji.
Podsumowanie potencjalnych oddziaływań dla etapu eksploatacji parkingów przedstawiono w
poniższej tabeli.
141
Tab. 57. Charakterystyka potencjalnych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska na etapie eksploatacji inwestycji
Komponent środowiska
Klimat
Klimat akustyczny
Poziom promieniowania
elektromagnetycznego
Powierzchnia ziemi
i gleby
Wody
Bioróżnorodność
Oddziaływanie
(potencjalne oddziaływanie)
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń gazowych i
pyłowych (w wyniku ograniczenia transportu
samochodowego indywidualnego)
Emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych,
pogorszenie jakości powietrza w miejscach
lokalizacji parkingów
Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (w
wyniku ograniczenia transportu
Ograniczenie negatywnego wpływu transportu
na klimat akustyczny (w wyniku ograniczenia
transportu samochodowego indywidualnego)
Rodzaj oddziaływania
(pozytywne/negatywne)
Skala oddziaływania*
pozytywne
globalna
negatywne
lokalna
pozytywne
globalna
pozytywne
globalna
Emisja hałasu i drgań w miejscach lokalizacji
parkingów
negatywne
lokalna
Brak
-
-
Zmniejszenie depozycji zanieczyszczeń
atmosferycznych
pozytywne
globalna
Zanieczyszczenie substancjami
ropopochodnymi gruntów
negatywne
lokalna
Zajmowanie powierzchni ziemi,
przekształcanie profilu glebowego
negatywne
lokalna
Wpływ odpadów wytwarzanych w wyniku
eksploatacji parkingów
negatywne
lokalna
negatywne
lokalna
pozytywne
globalna
Zwiększony odpływ zanieczyszczonych wód
opadowych, wprowadzanie ładunku
zanieczyszczeń do wód
Zachowanie lub poprawa jakości siedlisk na
skutek ograniczenia emisji hałasu, spalin i
pyłów (w wyniku ograniczenia transportu
samochodowego Indywidualnego)
142
Charakter
oddziaływania
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
chwilowe,
bezpośrednie,
odwracalne
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
chwilowe,
bezpośrednie,
odwracalne
pośrednie,
długoterminowe
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
chwilowe,
bezpośrednie,
odwracalne
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
Rośliny
Zwierzęta
Złoża surowców
Krajobraz i ład przestrzenny
Oddziaływanie
Presja komunikacji na siedliska w pobliżu
nowych inwestycji,
Płoszenie zwierząt
Zmniejszenie zużycia surowców
nieodnawialnych (ropa naftowa) – w wyniku
ograniczenia transportu samochodowego
indywidualnego
Uporządkowanie otoczenia,
Wyeliminowanie parkowania w miejscach do
tego nieprzeznaczonych
negatywne
lokalna
pozytywne
globalna
pozytywne
globalna
negatywne
lokalna
pozytywne
globalna
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
lokalna
pośrednie i
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
Wprowadzenie nowych elementów w
krajobrazie
Zdrowie ludzi
Dobra materialne i dobra
kultury
Ograniczenie uciążliwości komunikacyjnej nadmierny hałas, zanieczyszczenie powietrza,
drgania/wibracje,
Poprawa bezpieczeństwa na drogach
Ograniczenie wpływu drgań/wibracji i
zanieczyszczeń na budynki (w wyniku
ograniczenia transportu
pozytywne
*Skala oddziaływania:
− globalna – w odniesieniu do OFAP
− lokalna – w odniesieniu do konkretnego parkingu
143
Charakter
oddziaływania
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
4.4 Relacje pomiędzy oddziaływaniami
W tabeli przedstawiono relacje pomiędzy potencjalnymi oddziaływaniami oraz oddziaływania
pośrednie mogące mieć miejsce w związku z realizacji SPPOFAP.
Tab. 58. Relacje pomiędzy zidentyfikowanymi oddziaływaniami
Elementy środowiska
i oddziaływania
bezpośrednie
POWIETRZE I KLIMAT:
• Emisja spalin
• Zapylenie
• Imisja zanieczyszczeń
• Hałas i wibracje
Wzajemne powiązania oddziaływań i oddziaływania pośrednie
• Spaliny i pyły samochodowe zanieczyszczają powierzchnię ziemi, gleby
i wody powierzchniowe.
• Zanieczyszczanie powietrza i zmiany topoklimatu wpływają na florę
i faunę.
• Hałas i wibracje wpływają na zdrowie człowieka i świat zwierzęcy.
• Zmiany pokrycia powierzchni ziemi wpływają na mikroklimat.
POWIERZCHNIA ZIEMI
ŁĄCZNIE Z GLEBĄ:
• Zmiany pokrycia
powierzchni terenu
oraz struktury gruntu,
składu biologicznego
i chemicznego
• Zmiana pokrycia powierzchni terenu wpływa na zmianę mikroklimatu
• Zwiększenie powierzchni nawierzchni nieprzepuszczalnych czyli
pogorszenie się własności retencyjnych i filtracyjnych, wpływa to na wody
gruntowe i ujęcia wody oraz na mikroklimat.
• Zanieczyszczenia opadające na powierzchnię dróg spływają wraz z wodami
opadowymi do gleby i wód gruntowych.
WODY
POWIERZCHNIOWE
I PODZIEMNE:
• Zanieczyszczenia wód
• Zanieczyszczenia wód wpływają na bioróżnorodność
• Zmiany pokrycia powierzchni ziemi i jej właściwości filtracyjnych wpływają
na reżim wód gruntowych
Procesy urbanizacyjne wpływają na florę i faunę pośrednio poprzez:
FLORA I FAUNA:
• Zmiana stanu czystości powietrza, hałasu i drgań, mikroklimatu, poziomu
• Zmiany przestrzeni
wód gruntowych, zbiorników wód powierzchniowych i podziemnych,
życiowej i ekosystezanieczyszczenie gleby i pokrycia powierzchni ziemi
mów
• Stan flory i fauny ma wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka
• Zagrożenie dla
niektórych gatunków
• Stan flory wpływa na krajobraz
• Zmniejszenie
• Zmiany powierzchni życiowej roślin i zwierząt, zmiany krajobrazu mają
bioróżnorodności
wpływ na florę i faunę
4.5 Oddziaływania wtórne i skumulowane
Oddziaływania skumulowane mogą wystąpić w przypadku jednoczesnej realizacji kilku inwestycji
w ramach tej samej lokalizacji. Jest to jednak kwestia uzależniona od harmonogramu prowadzonych
robót i na obecnym etapie trudna do zidentyfikowania. Aby uniknąć uciążliwości związanych
z oddziaływaniami skumulowanymi należy dokładnie ustalić harmonogram prac oraz informować
zainteresowane strony (mieszkańców, administratorów sieci infrastrukturalnych) o zamiarze
prowadzenia prac budowlanych, z określonym wyprzedzeniem. O ile jest to możliwe należy łączyć
wykonywanie prac na tych samych obiektach przez różnych administratorów, w tym samym czasie.
Nie zidentyfikowano oddziaływań skumulowanych wynikających z realizacji innych programów
lub planów na tym terenie, w tym samym czasie.
144
4.6 Oddziaływanie transgraniczne
Ze względu na zasięg przestrzenny obszaru objętego SPPOFAP i stosunkowo dużą odległość
aglomeracji od granic państw ościennych skutki realizacji założeń dokumentu nie będą miały
znaczenia transgranicznego.
5 Przewidywane środki mające na celu zapobieganie, redukcję
i kompensację znaczących niekorzystnych oddziaływań na
środowisko wynikających z realizacji Programu
Działania łagodzące są to środki zmierzające do zmniejszenia lub nawet eliminacji negatywnego
oddziaływania na element środowiska społecznego lub przyrodniczego.
Działania kompensujące są to działania najczęściej niezależne od przedsięwzięcia inwestycyjnego,
których celem jest kompensacja znaczącego niekorzystnego oddziaływania na środowisko, jakie jest
spowodowane realizacją tego przedsięwzięcia.
Zgodnie z art. 51 pkt 3a ustawy o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, prognoza
oddziaływania na środowisko przedstawia rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem
realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura
2000 oraz integralność tego obszaru.
Wpływ na środowisko zadań przewidzianych do realizacji w ramach SPPOFAP będzie stosunkowo
niewielki i w przypadku większości działań będzie ograniczał się do etapu realizacji przedsięwzięcia
(etapu budowy). Ponadto realizacja planowanych inwestycji (budowa parkingów Park&Ride) będzie
zlokalizowana w sąsiedztwie już istniejących obiektów, poza obszarami Natura 2000, nie ingerując
w nowe, cenne przyrodniczo obszary lub zmieniając znacząco obecne użytkowanie terenu. W związku
z tym nie przewiduje się konieczności przeprowadzenia kompensacji przyrodniczej.
W celu zmniejszenia lub eliminacji negatywnego oddziaływania na środowisko przyrodnicze lub
społeczne proponuje się podjęcie działań łagodzących opisanych poniżej.
Tab. 59. Proponowane środki i zalecenia łagodzące niekorzystne oddziaływania na środowisko wynikające z realizacji
SPPOFAP
Element środowiska
przyrodniczego
Jakość powietrza
Środki łagodzące/zalecenia
Wpływ przedsięwzięć na jakość powietrza, związany z etapem realizacji inwestycji (pracami
budowlanymi) można ograniczyć przez zachowanie wysokiej kultury prowadzenia robót,
a w szczególności przez:
systematyczne sprzątanie placów budowy,
zraszanie wodą placów budowy (zależnie od potrzeb),
ograniczenie do minimum czasu pracy silników spalinowych maszyn i samochodów budowy na
biegu jałowym,
uważne ładowanie materiałów sypkich na samochody (nie sypanie na nadkola i inne części
pojazdu),
przykrywanie plandekami skrzyń ładunkowych samochodów transportujących materiały sypkie
(dotyczy też ziemi z wykopów),
ograniczenie prędkości jazdy pojazdów samochodowych w rejonie budowy,
stosowanie do podbudowy gotowych mieszanek wytwarzanych w wytwórniach, aby ograniczyć
do minimum operacje mieszania kruszywa ze spoiwem na miejscu budowy;
transport mas bitumicznych wywrotkami wyposażonymi w opończe ograniczające emisję
oparów asfaltu,
prowadzenie robót nawierzchniowych, o ile to możliwe, w okresie letnim, kiedy temperatura
145
Element środowiska
przyrodniczego
Hałas
Wody
Gleby
Flora i fauna
Bioróżnorodność
mas bitumicznych może być niższa, a przez to mniejsze będzie odparowywanie substancji
odorotwórczych,
utrzymywanie placu budowy i drogi w stanie ograniczającym pylenie.
W przypadku planowanych prac budowlanych ważną kwestią mającą wpływ na poziom emisji
zanieczyszczeń do powietrza jest dobra organizacja dojazdów do placu budowy oraz
utrzymanie płynności na przebudowywanym odcinku. Właściwe rozwiązania w tym zakresie
pozwolą na znaczne zmniejszenie emisji ze środków transportu. Należy monitorować właściwe
wykorzystanie maszyn i urządzeń pracujących na budowie.
W celu zmniejszenia emisji hałasu związanego z pracami budowlanymi, prace te powinny być
wykonywane wyłącznie w porze dziennej, a czas pracy maszyn budowlanych na biegu jałowym
należy ograniczyć do minimum. Zaleca się optymalizację czasu pracy, tak by ograniczyć liczbę
przejazdów ciężkich, samochodów i maszyn.
Maszyny budowlane powinny być w dobrym stanie technicznym, posiadać sprawne tłumi
akustyczne.
Należy kontrolować szczelność zbiorników paliw płynnych pojazdów stosowanych w czasie prac
budowlanych, aby nie dopuścić skażenia środowiska gruntowego substancjami
ropopochodnymi.
Należy zapewnić dostęp do przenośnych toalet pracownikom budowy oraz regularnie
opróżniać toalety z wykorzystaniem samochodów serwisowo-asenizacyjnych wyposażonych
w odpowiednie akcesoria.
Zabezpieczyć/uszczelnić teren zaplecza budowy.
Magazynowane na placach budowy substancje, materiały oraz odpady należy zabezpieczyć
przed możliwością kontaktu z wodami opadowymi, tak aby nie dopuścić do skażenia
środowiska gruntowo-wodnego w wyniku wymywania z nich substancji toksycznych.
Zachować szczególną ostrożności w czasie prowadzenia prac w sąsiedztwie cieków i zbiorników
wodnych.
Aby zapobiec przedostawaniu się nieoczyszczonych wód opadowych lub roztopowych do
środowiska zaleca się stosowanie instalacji pozwalających na ich odprowadzanie oraz
oczyszczanie. Powstające wody opadowe lub roztopowe, przed wprowadzeniem do środowiska
należy oczyszczać do wymaganych prawem parametrów.
Należy badać jakość wód opadowych lub roztopowych przepływających przez separatory
w celu sprawdzenia ich sprawności. Badania jakości zrzucanych wód opadowych należy
prowadzić zgodnie z metodą referencyjną, określoną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska
z dnia 24 lipca 2006 roku, w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu
ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska
wodnego (DZ.U. 2006, Nr 137 Poz. 984).
Zastosowanie nawierzchni przepuszczającej wody deszczowe (nawierzchnie ażurowe).
Podczas prac budowlanych należy kontrolować szczelność zbiorników paliw płynnych, aby nie
dopuścić skażenia środowiska gruntowego substancjami ropopochodnymi. Magazynowane
substancje, materiały oraz odpady należy zabezpieczyć przed możliwością kontaktu z wodami
opadowymi, tak aby nie dopuścić do skażenia gruntu w wyniku wymywania z nich substancji
toksycznych. Po zakończeniu realizacji inwestycji należy usunąć wszystkie tymczasowe
instalacje i urządzenia oraz wykonać niezbędne niwelacje powierzchni terenu.
W miarę możliwości technicznych parkingi dla sprzętu budowlanego powinny być utwardzone
i odwadniane. Umowy z wykonawcami prac budowlanych powinny zawierać klauzule
o odpowiedzialności ekologicznej – należy stosować zasadę „zanieczyszczający płaci”.
Przed rozpoczęciem prac ziemnych warstwa wierzchnia gleby (humus) powinna być zebrana,
a po zakończeniu prac – rozprowadzona na powierzchni terenu.
Należy minimalizować ilość powstających odpadów poprzez ich ponowne użycie lub
wydłużenie okresu dalszego używania produktu.
Wykonanie inwentaryzacji chronionych gatunków w miejscu prowadzenia inwestycji i w
przypadku ich stwierdzenia przeniesienie gatunków lub ich siedlisk po uprzednim uzyskaniu
odpowiedniego zezwolenia.
W czasie wykonywania prac budowlanych w sąsiedztwie systemów korzeniowych należy
przeprowadzać wykopy ręcznie. W przypadku konieczności odsłonięcia korzeni należy je
zabezpieczyć. Należy unikać usuwania korzeni strukturalnych, zabezpieczyć środkami
grzybobójczymi rany po odciętych korzeniach.
Pnie drzew narażonych na otarcia ze strony sprzętu budowlanego należy zabezpieczyć np.
stosując odpowiednie włókniny i obudowy drewniane.
Zaplecze budowy lokalizować jak najdalej od obszarów chronionych.
146
Element środowiska
przyrodniczego
Zdrowie
Krajobraz
i dziedzictwo
kulturowe
Odtwarzać zniszczone siedliska w miejscach zastępczych np. przesadzenie szczególnie cennych
roślin, przeniesienie fragmentów (np. z dziuplami) ściętych drzew stanowiących siedlisko
występowania cennych gatunków bezkręgowców lub porostów w miejsca, gdzie będą mogły
znaleźć siedliska zastępcze.
W celu minimalizacji niekorzystnego oddziaływania na faunę planowane prace budowlane
powinny zostać przeprowadzone w możliwie najkrótszym czasie.
Prace prowadzić poza okresem lęgowym ptaków. Dostosować terminy robót do terminów
rozrodu gatunków wrażliwych.
Przestrzegać zasady ochrony (nienaruszania) elementów środowiska ważnych dla zachowania
właściwego stanu korytarza ekologicznego wzdłuż danego odcinka doliny cieku wodnego
(zadrzewienia i zakrzaczenia, zbiorniki wodne, płaty roślinności szuwarowej, mokradła itp.);
Wprowadzać ograniczenia czasowe wykonywania robót związane z potrzebami ochrony
cennych gatunków flory i fauny.
Zapewnić możliwość przeniesienia rzadszych gatunków roślin i zwierząt (m.in. kijanki płazów)
ze stanowisk, które ulegną zniszczeniu podczas budowy na inne stanowiska w pobliżu. Przy
czym przeniesienie gatunków chronionych może odbywać się jedynie po uzyskaniu odrębnego
zezwolenia odpowiedniego organu ochrony środowiska.
Należy czytelnie oznakować obszary, gdzie prowadzone będą prace budowlane
i modernizacyjne w celu zwiększenia bezpieczeństwa ludzi podczas wykonywania tych prac.
W celu zachowania bezpieczeństwa na terenie budowy zaleca się stosowanie sprawnego
technicznie sprzętu, stałe prowadzenie nadzoru budowlanego oraz bezwzględne przestrzeganie
przepisów BHP.
W czasie trwania prac budowlanych należy zmniejszyć czas pracy maszyn budowlanych do
niezbędnego minimum, aby ograniczyć emisję spalin oraz hałasu.
Prace prowadzić w porze dziennej.
Wszystkie inwestycje powinny być zaplanowane tak, aby nie niszczyły walorów estetycznych
krajobrazu, nie zaburzały historycznego układu przestrzennego objętego ochroną
konserwatorską.
W przypadku natrafienia na przedmioty o charakterze zabytkowym należy zabezpieczyć teren
znaleziska i powiadomić o tym fakcie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Stosować działania minimalizujące negatywny wpływ na krajobraz: ogrodzenia drewniane
zamiast betonowych, dostosowanie kolorystyki, maskowanie zielenią elementów
dysharmonijnych.
6 Napotkane trudności i luki w wiedzy
Strategiczna ocena oddziaływania odnosi się do szerokiego spectrum zagadnień. Inaczej niż
w przypadku oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć nie ma tu możliwości odniesienia się
do konkretnych rozwiązań technicznych. Poziom szczegółowości prowadzonej oceny oddziaływania
jest ściśle powiązany z poziomem szczegółowości przedmiotowego dokumentu.
Możliwe jest zastosowanie jedynie metody opisowej (jakościowej), co związane jest z poziomem
szczegółowości SPPOFAP - nie ma możliwości odniesienia się do konkretnych parametrów
dotyczących poszczególnych planowanych inwestycji, co uniemożliwia zastosowanie bardziej
precyzyjnej metodyki (ilościowej), jednorodnej dla wszystkich planowanych przedsięwzięć. Dane
techniczne opisujące planowane przedsięwzięcia prezentują bardzo zróżnicowany poziom
szczegółowości – od projektów technicznych po koncepcje.
Z uwagi na skomplikowany i długotrwały proces inwestycyjny nie jest możliwe dokładne
określenie czasu rozpoczęcia i zakończenia prac budowlanych przy realizacji poszczególnych
przedsięwzięć, co również uniemożliwia oszacowanie oddziaływań skumulowanych i zastosowania
modeli do obliczenia oddziaływań w sytuacji najbardziej niekorzystnej.
147
7 Monitoring
Zgodnie z wymogami dyrektyw proponuje się prowadzenie monitoringu efektów realizacji
założeń Planu w zakresie opisanym poniżej. Celem monitoringu jest opisanie zmian stanu środowiska
w wyniku realizacji założeń SPPOFAP, sprawdzenie czy założone środki łagodzące przyniosą zakładany
efekt.
Celem monitoringu środowiskowego jest ocena stanu środowiska - czy stan środowiska ulega
polepszeniu czy pogorszeniu – poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących
jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Monitoring jest również podstawą oceny
efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań
na rzecz ochrony środowiska.
Monitoring jakości środowiska realizowany jest w ramach monitoringu regionalnego
województwa wielkopolskiego i prowadzony jest przez Wojewódzką Inspekcję Ochrony Środowiska
w Poznaniu.
Do najważniejszych wskaźników, które należałoby okresowo kontrolować należą:
• stan jakości powietrza atmosferycznego,
• stan klimatu akustycznego,
• procent mieszkańców narażonych na ponadnormatywny hałas,
• przyrost liczby ludności korzystającej ze zbiorowego systemu transportu osób,
• łączna ilość i kubatura wybudowanych parkingów typu Park&Ride,
• przyrost liczby ludności/pojazdów korzystających z parkingów typu Park&Ride.
Ocena wskaźników monitorowania powinna odnosić się do obszaru objętego SPPOFAP.
Kontrola i monitoring realizacji polityki parkingowej winien obejmować określenie stopnia
wykonania poszczególnych działań:
• określenie stopnia realizacji przyjętych celów;
• ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem;
• analizę przyczyn rozbieżności.
Proponuje się, aby analizę skutków realizacji postanowień dokumentu przeprowadzać z
częstotliwością co 2 lata.
148
8 Konsultacje społeczne
Projekt SPPOFAP wraz z prognozą oddziaływania na środowisko zostaną udostępnione
społeczeństwu w celu zapewnienia jego udziału w procedurze strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko. Wnioski i uwagi mogą wnosić wszyscy obywatele, jak również organizacje pozarządowe,
grupy społeczne, przedstawiciele środowisk naukowych itd. Opracowania zostaną udostępnione
w siedzibie oraz na stronach internetowych urzędów jednostek samorządów terytorialnych objętych
dokumentem oraz na stronie poświęconej SPPOFAP.
Zgodnie z art. 54. ust. 1, w związku z art. 57 ust. 1 pkt 2 i art. 58 ust. 1 pkt 2 ustawy
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, regionalny dyrektor ochrony środowiska
i wojewódzki inspektor sanitarny opiniuje projekty dokumentów strategicznych wraz z prognozą
oddziaływania na środowisko. Niniejsza Prognoza oddziaływania Planu na środowisko podlega
opiniowaniu przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz Wojewódzkiego
Inspektora Sanitarnego w Poznaniu.
149
9 Streszczenie w języku niespecjalistycznym
9.1 Przedmiot opracowania
Przedmiotem niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko jest „Spójna Polityka Parkingowej
Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej” (SPPOFAP). SPPOFAP została opracowana w
ramach Projektu „Badanie powiązań funkcjonalno - przestrzennych w zakresie parkingów dla
obszaru Aglomeracji Poznańskiej (z uwzględnieniem wpływu sąsiadujących powiatów – SPPOFAP)”.
Prognoza oddziaływania na środowisko została wykonana z uwzględnieniem zakresu określonego
w art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko
(Dz.U.2013.1235 t.j. z późn. zm.).
Zakres prognozy jest zgodny z zapisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE
z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko
(Dz. Urz. WE L 197 z 21.07.2001).
9.2 Cele i zakres dokumentu
Założeniem polityki parkingowej dla aglomeracji poznańskiej jest zapewnienie zrównoważonego
rozwoju Aglomeracji Poznańskiej, poprzez maksymalną integrację systemów transportowych,
uregulowany wzrost dostępności komunikacyjnej obszarów oraz ochronę środowiska. Realizacja
założeń dokumentu będzie polegała na rozwoju systemu parkingów typu Park&Ride (z ang. Parkuj i
Jedź), tj. parkingów, na których osoby dojeżdżające z przedmieść dużych miast, pozostawią swoje
pojazdy i przesiadają się do komunikacji zbiorowej.
Dokument odnosi się do Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej, obejmującego: miasto
Poznań oraz powiaty: poznański, kościański, wągrowiecki i wrzesiński.
9.3 Powiązania z innymi dokumentami strategicznymi
Założenia dokumentu są zgodne z celami i priorytetami dokumentów szczebla
międzynarodowego, krajowego, regionalnego i lokalnego, w tym:
• Biała księga transportu. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu.
Dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu
• Zielona Księga. W kierunku nowej kultury mobilności w mieście
• Polityka Transportowa Państwa na lata 2006-2025
• Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
• Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020r.
• Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015
• Program Ochrony Powietrza dla strefy aglomeracja Poznań
• Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Miejskim Obszarze Funkcjonalnym
Poznania
• Strategia rozwoju powiatu poznańskiego na lata 2006-2015
• Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego Powiatu
Poznańskiego na lata 2015-2025
• Program ochrony środowiska dla Powiatu Poznańskiego na lata 2012-2015 z perspektywą
na lata 2016-2019
150
•
•
•
•
•
•
Polityka transportowa Poznania
Strategia Rozwoju Miasta Poznania do roku 2030
Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Miasta Poznania
na lata 2015-2025
Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2013-2016 z perspektywą do
roku 2020 roku - Projekt
gminne strategie rozwoju oraz studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego.
9.4 Charakterystyka środowiska
W rozdziale 3 Prognozy przedstawiono syntetyczną charakterystykę jakości środowiska
naturalnego na terenie objętym dokumentem. Scharakteryzowano poszczególne komponenty
środowiska oraz występujące problemy w zakresie jakości środowiska. Z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu najbardziej istotne problemy ochrony środowiska na omawianym
terenie dotyczą zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego oraz zagrożeń stwarzanych przez
system komunikacyjny.
9.5 Potencjalne
dokumentu
zmiany
środowiska
w przypadku
braku
realizacji
Działania zaproponowane do realizacji w ramach przedmiotowego dokumentu mają na celu
integrację systemów transportowych poprzez zwiększenie wykorzystania środków transportu
publicznego, a pośrednio ograniczenie wprowadzania zanieczyszczeń w postaci emisji spalin i hałasu
do środowiska i w rezultacie poprawę stanu środowiska. Efektem tych działań będzie również
pozytywny wpływ na zdrowie mieszkańców aglomeracji. Brak realizacji zapisów dokumentu będzie
prowadzić do pogarszania się wszystkich komponentów środowiska, a w szczególności jakości
powietrza atmosferycznego oraz klimatu akustycznego.
9.6 Rozwiązania alternatywne
Dokument zakłada 3 warianty rozwoju systemu parkingów. Różnica między scenariuszami
rozwoju wynika z przyjętej kolejności budowy parkingów. Pierwszy wariant zakłada budowę 16
parkingów o największym potencjalnym zapotrzebowaniu na miejsca parkingowe. Drugi wariant
zakłada uzyskanie największego rozproszenia parkingów i maksymalne skrócenie drogi dojazdu do
nich. Trzeci wariant zakłada budowę wszystkich parkingów poznańskich przewidzianych w horyzoncie
do 2020 roku i rozwój systemu w oparciu o korytarze dojazdowe do tych parkingów.
9.7 Zastosowane metody oceny oddziaływania
Niniejsza ocena została oparta na kryteriach jakościowych tak, aby w odpowiedni sposób określić,
jaki wpływ na poszczególne komponenty środowiska będą miały działania zaproponowane
w analizowanym dokumencie.
Przeanalizowano skutki środowiskowe dla następujących elementów:
• woda,
• powietrze,
• klimat akustyczny,
• powierzchnia ziemi i gleba,
151
• fauna i flora,
• różnorodność biologiczna,
• klimat,
• zasoby naturalne
• krajobraz,
• zdrowie człowieka,
• dobra kultury,
• dobra materialne.
Dokonano analizy zidentyfikowanych oddziaływań z określeniem ich rodzaju
(pozytywne/negatywne), określono skalę oddziaływań (globalna - w odniesieniu do OFAP, lokalna - w
odniesieniu do konkretnego parkingu) oraz charakter oddziaływań (bezpośrednie/pośrednie,
stałe/chwilowe, długoterminowe/krótkoterminowe).
Analizowano oddziaływania wtórne i skumulowane. Brano pod uwagę odwracalność skutków
podjętych działań, skalę czasową oddziaływań, zasięg przestrzenny, możliwość oddziaływania
transgranicznego.
9.8 Oddziaływanie na środowisko
Przeprowadzając analizę potencjalnego oddziaływania dokumentu na środowisko przyrodnicze
odniesiono się do założeń zawartych w projekcie dokumentu oraz rodzajów przedsięwzięć
rozważanych do realizacji. Przeanalizowano potencjalne oddziaływanie rozwoju systemu parkingów
na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego (wody, powietrze atmosferyczne, klimat,
klimat akustyczny, gleby, powierzchnię ziemi, faunę, florę, bioróżnorodność, zasoby naturalne,
krajobraz). Rozważono także potencjalne oddziaływanie na zdrowie ludzi oraz na obiekty zabytkowe i
dobra materialne.
Realizacja dokumentu nie spowoduje ingerencji i przekształceń w środowisku naturalnym
o wysokich walorach przyrodniczych, nie wpłynie negatywnie na obszary chronione oraz cenne
przyrodniczo.
Negatywne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze ograniczało się będzie w większości
przypadków jedynie do etapu realizacji inwestycji (etapu prac budowlanych), który wiąże się
zazwyczaj z podwyższoną emisją hałasu, emisją spalin z maszyn budowlanych, czy też zwiększoną
emisja pyłów. Negatywne oddziaływania na środowisko przyrodnicze związane z etapem realizacji
inwestycji są oddziaływaniami krótkotrwałymi, odwracalnymi, o lokalnym charakterze.
Na etapie eksploatacji oddziaływanie na środowisko będzie znikome.
Należy zauważyć, że realizacja dokumentu pośrednio wpłynie pozytywnie na jakość środowiska.
Rozwój systemu transportu publicznego spowoduje zmianę preferencji wyboru środka transportu
wśród mieszkańców aglomeracji. Zwiększenie udziału podróży środkami transportu publicznego
kosztem podróży indywidualnych samochodami osobowymi spowoduje zmniejszenie emisji
zanieczyszczeń atmosferycznych oraz poprawę klimatu akustycznego. Efektem tych działań będzie
również pozytywny wpływ na zdrowie mieszkańców aglomeracji. Brak realizacji zapisów
przedmiotowego dokumentu będzie prowadzić do pogarszania się wszystkich komponentów
środowiska, a w szczególności jakości powietrza atmosferycznego oraz klimatu akustycznego.
Planowane do realizacji parkingi położone są poza granicami obszarów Natura 2000. Realizacja
dokumentu nie będzie więc oddziaływać na obszary sieci NATURA 2000 oraz nie będzie stanowić
zagrożenia dla gatunków roślin, zwierząt i siedlisk, dla których ochrony zostały one powołane.
152
Ze względu na lokalny charakter działań i zasięg przestrzenny obszaru objętego dokumentem
transportowym i stosunkowo dużą odległość aglomeracji od granic państw ościennych skutki
realizacji założeń dokumentu nie będą miały znaczenia transgranicznego.
Podsumowanie potencjalnych oddziaływań dla etapu eksploatacji parkingów przedstawiono w
poniższej tabeli.
153
Klimat
Klimat akustyczny
Poziom promieniowania
elektromagnetycznego
Powierzchnia ziemi
i gleby
Wody
Bioróżnorodność
Rośliny
Zwierzęta
Oddziaływanie
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń gazowych i
pyłowych (w wyniku ograniczenia transportu
Emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych,
pogorszenie jakości powietrza w miejscach
lokalizacji parkingów
Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (w
wyniku ograniczenia transportu
Ograniczenie negatywnego wpływu transportu
na klimat akustyczny (w wyniku ograniczenia
transportu samochodowego indywidualnego)
pozytywne
globalna
negatywne
lokalna
pozytywne
globalna
pozytywne
globalna
Emisja hałasu i drgań w miejscach lokalizacji
parkingów
negatywne
lokalna
Brak
-
-
Zmniejszenie depozycji zanieczyszczeń
atmosferycznych
pozytywne
globalna
Zanieczyszczenie substancjami
ropopochodnymi gruntów
negatywne
lokalna
Zajmowanie powierzchni ziemi,
przekształcanie profilu glebowego
negatywne
lokalna
Wpływ odpadów wytwarzanych w wyniku
eksploatacji parkingów
negatywne
lokalna
negatywne
lokalna
pozytywne
globalna
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
negatywne
lokalna
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
Zwiększony odpływ zanieczyszczonych wód
opadowych, wprowadzanie ładunku
zanieczyszczeń do wód
Zachowanie lub poprawa jakości siedlisk na
skutek ograniczenia emisji hałasu, spalin i
pyłów (w wyniku ograniczenia transportu
samochodowego Indywidualnego)
Presja komunikacji na siedliska w pobliżu
nowych inwestycji,
Płoszenie zwierząt
154
Charakter
oddziaływania
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
chwilowe,
bezpośrednie,
odwracalne
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
chwilowe,
bezpośrednie,
odwracalne
pośrednie,
długoterminowe
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
chwilowe,
bezpośrednie,
odwracalne
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
Złoża surowców
Krajobraz i ład przestrzenny
Oddziaływanie
Zmniejszenie zużycia surowców
nieodnawialnych (ropa naftowa) – w wyniku
ograniczenia transportu samochodowego
indywidualnego
Uporządkowanie otoczenia,
Wyeliminowanie parkowania w miejscach do
tego nieprzeznaczonych
Charakter
oddziaływania
pozytywne
globalna
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
pozytywne
globalna
negatywne
lokalna
pozytywne
globalna
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
lokalna
pośrednie i
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
Wprowadzenie nowych elementów w
krajobrazie
Zdrowie ludzi
Dobra materialne i dobra
kultury
Ograniczenie uciążliwości komunikacyjnej nadmierny hałas, zanieczyszczenie powietrza,
drgania/wibracje,
Poprawa bezpieczeństwa na drogach
Ograniczenie wpływu drgań/wibracji i
zanieczyszczeń na budynki (w wyniku
ograniczenia transportu
pozytywne
155
pośrednie,
stałe,
długoterminowe
bezpośrednie,
stałe,
długoterminowe
9.9 Monitoring skutków realizacji Programu
Celem monitoringu środowiskowego jest ocena stanu środowiska - czy stan środowiska ulega
polepszeniu czy pogorszeniu – poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących
jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Monitoring jest również podstawą oceny
efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań
na rzecz ochrony środowiska.
Monitoring jakości środowiska realizowany jest w ramach monitoringu regionalnego
województwa wielkopolskiego i prowadzony jest przez Wojewódzką Inspekcję Ochrony Środowiska
w Poznaniu.
Do najważniejszych wskaźników, które należałoby okresowo kontrolować należą:
• stan jakości powietrza atmosferycznego,
• stan klimatu akustycznego,
• procent mieszkańców narażonych na ponadnormatywny hałas,
• przyrost liczby ludności korzystającej ze zbiorowego systemu transportu osób,
• łączna ilość i kubatura wybudowanych parkingów typu Park&Ride,
• przyrost liczby ludności/pojazdów korzystających z parkingów typu Park&Ride.
Kontrola i monitoring realizacji celów dokumentu winien obejmować określenie stopnia
wykonania poszczególnych działań:
• określenie stopnia realizacji przyjętych celów;
• ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem;
• analizę przyczyn rozbieżności.
Zaproponowano, aby analizę przeprowadzać z częstotliwością co 2 lata.
156
10 Literatura i wykaz źródeł
1. A practical guide to the strategic environmental assessment directive. Practical guidance on
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
applying European Directive 2001/42/EC “on the assessment of the effects of certain plans
and programmes on the environment”. Office of the Deputy Prime Minister, London, 2005;
Aktualizacja Programu ochrony powietrza dla strefy: Aglomeracja Poznań (strefa Miasto
Poznań) w woj. wielkopolskim (Uchwała Sejmiku Województwa Wielkopolskiego Nr
XXIX/561/12 z dnia 17.12.2012 r.);
Biała księga transportu. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu.
Dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu;
KOM(2011) 144, marzec 2011;
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (www.gddkia.gov.pl)
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (natura2000.gdos.gov.pl geoserwis.gdos.gov.pl)
Główny Urząd Statystyczny (www.stat.gov.pl )
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
Monitoring chemizmu gleb ornych Polski (www.gios.gov.pl)
Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Miasta Poznania na
lata 2015-2025, Poznań, 2014;
Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego Powiatu Poznańskiego
na lata 2015-2025, Poznań, 2014;
Polityka Parkingowa (www.politykaparkingowa.pl)
Polityka Transportowa Państwa na lata 2006 – 2025; Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa,
2005;
Polityka transportowa Poznania (Uchwała nr XXIII/269/III/99 Rady Miasta Poznania z dnia 18
listopada1999 r.);
Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2013-2016 z perspektywą do roku
2020 roku, Poznań, 2013;
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kościańskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na
lata 2016-2019, Projekt, Powiat Kościański, Kościan, 2012;
Program ochrony środowiska dla Powiatu Poznańskiego na lata 2012 – 2015
z perspektywą na lata 2016 – 2019, Poznań, 2012;
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wągrowieckiego na lata 2011 – 2014 z
uwzględnieniem perspektywy na lata 2015 – 2018, Wągrowiec, 2010;
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego na lata 2013-2016
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020, Powiat Wrzesiński, Września, 2013;
Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2015”,
Województwo Wielkopolskie, Poznań, 2012;
Raport pt.: „Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa wielkopolskiego
(zadanie 2)”, GDDKiA;
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu (www poznan.rdos.gov.pl)
Rejestr zabytków nieruchomych (wosoz.ibip.pl)
Spójna Polityka Parkingowa Obszaru Funkcjonalnego Aglomeracji Poznańskiej, Projekt,
Poznań, 2015;
Strategia Rozwoju Miasta Poznania do roku 2030 (Uchwała nr LXXII/990/V/2010 Rady Miasta
Poznania z dnia 11 maja 2010 r.);
Strategia rozwoju powiatu poznańskiego na lata 2006 – 2015 (Uchwała Rady Powiatu
Poznańskiego Nr XXVI/237/IV/2013 z dnia 20 marca 2013r.);
157
26. Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Miejskim Obszarze Funkcjonalnym
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Poznania, Poznań, 2014;
(Uchwała Nr XXXI/299/V/2008 Rady Miasta Poznania z dn. 18.01.2008 r.);
Therivel R. Strategic Environmental Assessment In Action, Earthscan, London, 2004
Wielkopolska 2020. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do
2020 roku, Zarząd Województwa Wielkopolskiego, Poznań, 2012;
Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich (www.wzdw.pl)
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu (www. poznan.wios.gov.pl)
Zielona Księga. W kierunku nowej kultury mobilności w mieście; KOM(2007) 551, wrzesień
2007;
158

Prognoza Oddziaływania na Środowisko

Transkrypt

Podobne dokumenty

Kia Sorento - ABC-Cars