MyComPASS - Przewodnik Reintegracji
Transkrypt
MyComPASS - Przewodnik Reintegracji
MyComPASS - Przewodnik Reintegracji Opracowany dla Polski przez Stowarzyszenie Rozwoju Inicjatyw Regionalnych “Lacjum” Spis treści Wstęp............................................................................................................................................. 3 Rozdział 1. System więziennictwa Polsce, programy szkoleniowe dla zwalnianych i procedury zwolnienia ...................................................................................................................................... 4 Rozdział 2. Uwolnienie i reintegracja- instytucje (wiedza, gdzie osadzony może szukad pomocy) ...... 9 Odpowiednie organizacje pozarządowe ......................................................................................... 9 Instytucje probacyjne ....................................................................................................................12 Organizacje religijne ......................................................................................................................14 Organizacje rządowe/krajowe .......................................................................................................15 Rozdział 3. Problemy, które mogą się pojawid po zwolnieniu i sposób ich rozwiązania .................... 16 Finansowe......................................................................................................................................17 Zatrudnienie i edukacja .................................................................................................................18 Zakwaterowanie ............................................................................................................................19 Żywnośd, ubranie...........................................................................................................................19 Dokumenty ....................................................................................................................................20 Opieka zdrowotna .........................................................................................................................20 Rozdział 4. Specjalne zagadnienia .................................................................................................. 21 5. Sprawy związane ze zdrowiem i zdrowiem psychicznym ..............................................................21 Niepełnosprawności ......................................................................................................................22 Obcokrajowcy ................................................................................................................................23 Odwołania............................................................................................................................. 25 INSTYTUCJE WSPÓŁPRACUJĄCE ..................................................................................................... 26 Wstęp Drodzy przyjaciele, Przewodnik, który trzymacie w rękach został opracowany po to, aby pomóc Wam w pierwszych dniach Waszej wolności. W czasie tych trudnych, pierwszych dni z całą pewnością będziecie potrzebowali pewnych niezbędnych informacji i wsparcia w sprawach takich, jak problemy finansowe, mieszkaniowe, żywieniowe i inne. Przewodnik został opracowany w ramach projektu CLAP – Convicts Liberty Aid Project. Projekt jest odpowiedzią na trudną rzeczywistośd skazanych w zetknięciu się z pierwszymi dniami na wolności. Jeśli osoby te nie zostaną odpowiednio do tego wydarzenia przygotowane ryzyko powrotu do więzienia będzie bardzo duże. Projekt CLAP ma na celu pomoc w przygotowaniu osadzonych do tych właśnie pierwszych dni wolności, poprzez opracowanie narzędzi, które będą pomocą dla pracowników więzieo oraz więźniów. Co ważniejsze Projekt CLAP oferuje odbiorcom nowatorskie sposoby negocjacji i osiągnięcia wspólnego mianownika w ich pracy w taki sposób, aby każda interwencja była maksymalnie spersonalizowana. Przewodnik powstał w oparciu o narzędzie pt.”Toolkit – Podręcznik Komunikacji i Interwencji” który również powstał w ramach niniejszego projektu przy współpracy pracowników więzieo oraz osadzonych z wszystkich krajów partnerskich projektu. W przewodniku znajdziecie niezbędne informacje oraz dane kontaktowe do odpowiednich instytucji i organizacji, które będą w stanie pomóc w pierwszych dniach nowego życia. Rozdział 1. System więziennictwa Polsce, programy szkoleniowe dla zwalnianych i procedury zwolnienia System więziennictwa, czyli system odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym, w Polsce nadzorowany jest od 1956 roku przez Ministerstwo Sprawiedliwości Rzeczpospolitej Polskiej, a bezpośrednio przez Centralny Zarząd Służby Więziennej. W ramach resortu sprawiedliwości wyróżnia się także inne organizacje więziennictwa, takie jak: Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej, zakłady karne i areszty śledcze, ośrodki szkoleniowe i ośrodki doskonalenia kadry służby więziennej. Pełną odpowiedzialnośd za funkcjonowanie zakładu karnego, zgodnie z Ustawą o Służbie Więziennej (art. 7 ust 5) ponosi dyrektor zakładu. Jest on odpowiedzialny za ustalanie porządku wewnętrznego zakładu karnego, podejmowanie decyzji o cenzurowaniu korespondencji skazanych, wydawanie zezwoleo na podjęcie nauki lub Źródło: Fot. Piotr Kochaoski pracy poza zakładem karnym, przyznawanie skazanym http://nawokandzie.ms.gov.pl/numer4/wokanda-4/czas-skonczyc-z-dziedzictwem- nagród związanych z opuszczeniem zakładu karnego, prl.html wymierzanie kar dyscyplinarnych, składanie wniosków o przedterminowe zwolnienie. W myśl ustawy o służbie więziennej zapewnia on praworządne wykonywanie kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania, bezpieczeostwo i porządek w podległej jednostce, odpowiada za racjonalne wykorzystanie środków finansowych przyznanych zakładowi karnemu, ponosi odpowiedzialnośd za zapewnienie odpowiedniego do potrzeb doboru i wykorzystania kadry, stałego podnoszenia jej kwalifikacji, właściwego wykonywania obowiązków i dyscypliny. Do jego obowiązków należy również nadzorowanie działających w ramach zakładu i aresztu szkół, szpitali i ambulatoriów, wykonywanie poleceo wydawanych w ramach nadzoru penitencjarnego, współdziałanie w zakresie realizacji zadao zakładu lub aresztu z właściwymi instytucjami paostwowymi, samorządowymi i społecznymi oraz kościołami, związkami wyznaniowymi i osobami godnymi zaufania. W ramach struktury zakładu karnego zatrudniony jest personel ochrony odpowiedzialny za bezpieczeostwo funkcjonariuszy i więźniów, obsługę odpowiedzialną za przyjęcia i zwolnienia osadzonych oraz za zapewnienie odpowiednich warunków socjalno-bytowych. Personel resocjalizacyjny odpowiada za diagnostykę penitencjarną, programowanie działao resocjalizacyjnych i terapeutycznych. Odpowiada za współpracę z rodzinami więźniów oraz z odpowiednimi instytucjami zewnętrznymi. Personel administracyjny natomiast odpowiada za zarządzanie więzieniem, prowadzenie właściwej polityki kadrowej oraz za zatrudnienie więźniów. W obrębie struktur zakładów karnych istnieje również komisja penitencjarna, powoływana przez dyrektora zakładu, obejmująca pracowników oraz funkcjonariuszy służby więziennej. Komisja ta podejmuje decyzje dotyczące skierowania skazanego do właściwego zakładu karnego, kieruje skazanego do określonego systemu odbywania kary w przypadku, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku. Komisja penitencjarna upoważniona jest do ustalenia indywidualnych programów oddziaływao na osadzonego oraz do dokonywania ocen okresowych postępów skazanego w procesie resocjalizacji. Ustala ona również okres niezbędny dla przygotowania skazanego do życia w społeczeostwie po zwolnieniu z zakładu. Wśród zakładów karnych w Polsce istnieje zróżnicowanie stopnia zabezpieczeo, izolacji osadzonych, a co za tym idzie różnorodnośd obowiązków i uprawnieo związanych z poruszaniem się na terenie zakładu karnego i poza jego granicami. Karę pozbawienia wolności w Polsce odbywa się w różnych typach zakładów karnych; istnieją zakłady karne dla młodocianych- tu karę pozbawienia wolności odbywają skazani, którzy nie ukooczyli 24 roku życia. Izolacja w obrębie grupy wiekowej osadzonych wynika z negatywnego wpływu pozostałych więźniów. Młodzi ludzie osadzeni w zakładzie karnym podlegają oddziaływaniu wychowawczemu o większej skuteczności ze względu na stan rozwoju psychofizycznego. Proces ich resocjalizacji koncentruje się na nauczaniu ogólnym i zawodowym oraz zatrudnieniu, przy czym wykorzystuje się różnorodne formy oddziaływao zarówno zespołowych, jak i indywidualnych podyktowane wiekiem skazanego i jego predyspozycjami kulturowo-oświatowymi, czy wychowaniem fizycznym. Kolejnym typem zakładów karnych są zakłady dla odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy. W zakładach takich osadza się również skazanych odbywających zastępczą karę pozbawienia wolności oraz skazanych nie będących recydywistami penitencjarnymi. Wśród osadzonych w tego typu zakładach znajdują się również skazani za popełnienie przestępstwa nieumyślnie. Osadzeni w takim zakładzie mogą korzystad z zatrudnienia, nauczania oraz zajęd społeczno-wychowawczych i sportowych. W zakładach karnych dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli skazani za przestępstwa umyślne lub zastępczą karę pozbawienia wolności, którzy już wcześniej odbywali karę pozbawienia wolności za przestępstwa podobne lud za karę aresztu wojskowego. Wobec przestępców wtórnych powinny byd podjęte szczególne środki oddziaływania resocjalizującego wnikające z ich znacznej demoralizacji. Zakłady karne dla odbywających karę aresztu wojskowego przeznaczone są dla żołnierzy zawodowych lub osób powołanych do odbycia służby wojskowej. Czas trwania kary aresztu wojskowego wynosi od jednego miesiąca do dwóch lat. Podczas odbywania kary w takim zakładzie karnym skazany ma obowiązek pracy lub nauki, z uwzględnieniem przestrzegania dyscypliny wojskowej i elementów szkoleo wojskowych oraz z zachowaniem hierarchii w stopniach wojskowych. Skazani odbywają karę w pełny umundurowaniu wojskowym pozbawianym godła paostwowego oraz znaków i stopi wojskowych. Zakłady karne każdego rodzaju mogą byd organizowane jako zakłady typu zamkniętego, półotwartego lub otwartego. W zakładach karnych typu zamkniętego skazani mogą byd zatrudnieni poza zakładem, w który odbywają karę, w pełnym systemie konwojowania. Nauczanie, zajęcia kulturowo sportowe skazanych odbywają się na terenie zakładu. W jednostkach tego typu osadzeni mają najmniejszą swobodę kontaktu ze światem zewnętrzny oraz ze współ-osadzonymi. Przysługują im dwa widzenia w ciągu miesiąca, a podczas widzeo rozmowy są kontrolowane przez funkcjonariuszy służby więziennej. Również korespondencja podlega kontroli przez administrację zakładu. W przeciwieostwie do zakładów typu zamkniętego, gdzie cele mieszkalne są zamknięte przez całą dobę, w zakładach typu półotwartego stosuje się mniejszy stopieo zabezpieczenia i izolacji osadzonych, których cele mieszkalne pozostają w ciągu dnia otwarte, natomiast w nocy są zamykane. Skazani mogą byd zatrudnieni poza zakładem w systemie zmniejszonego konwojowania. Zezwala się im również na uczestniczenie w nauczaniu i zajęciach terapeutycznych, które są organizowane poza terenem zakładu. W zakładach półotwartych skazani mają możliwośd uzyskania przepustek z zakładu, ale nie częściej niż raz na dwa miesiące. Przysługują im również trzy widzenia w ciągu miesiąca. Szerszy jest tu kontakt osadzonych z rodziną i światem zewnętrznym oraz z współwięźniami. W zakładzie karnym typu otwartego cele mieszkalne osadzonych pozostają otwarte przez całą dobę, skazani zatrudniani są głównie poza terenem zakładu karnego bez konwoju, na pojedynczych stanowiskach pracy. Mają oni prawo do uczestniczenia w programach szkoleniowych oraz w zajęciach terapeutycznych, odbywających się poza zakładem karnym. Przysługują im przepustki udzielane nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w ciągu roku. Celem pobytu skazanego w zakładzie karnym typu otwartego jest stopniowe ułatwianie skazanym powrotu na wolnośd. Regulamin takich jednostek przewiduje możliwośd korzystania przez skazanego z nieograniczonej liczby widzeo w ciągu miesiąca. Korespondencja i rozmowy telefoniczne nie podlegają kontroli. Wszystkie zakłady karne przewidują możliwośd odbywania kary przez skazanego w różnych systemach oddziaływania; w zwykłym, terapeutycznym oraz programowym. System odbywania kary nie jest związana z typem i rodzajem zakładów karnych. Odbywanie kary w systemie terapeutycznym nie wymaga zgody osadzonego. System ten przeznaczony jest dla skazanych z zaburzeniami psychicznymi, uzależnieniem od alkoholu lud innych środków odurzających, dla upośledzonych umysłowo oraz dla osób niepełnosprawnych. W procesie przygotowania skazanych do życia po odbyciu kary pozbawienia wolności istotną rolę odgrywa stworzenie warunków do podniesienia poziomu edukacji oraz możliwośd zdobycia kwalifikacji zawodowych niezbędnych do życia na wolności. Wszystkim osadzonym w zakładach karnych i aresztach śledczych przysługuje możliwośd realizacji prawa do nauki gwarantowanego im i organizowanego zgodnie z przepisami Kkw Art. 102 oraz Art.130 - 134. Szkoły i placówki oświatowe działające przy zakładach karnych i aresztach śledczych są szkołami publicznymi, działającymi zgodnie z ustawą o systemie oświaty. Organizowane są one na wszystkich poziomach edukacyjnych z wyjątkiem szkolnictwa wyższego. Podstawy programowe, przepisy i wymogi dotyczące nauczycieli nie różnią się niczym od zewnętrznych placówek szkoleniowych. Od przywięziennych placówek edukacyjnych wymagane jest wyposażenie umożliwiające prowadzenie i realizację procesu dydaktycznego. Absolwenci tych szkół podlegają egzaminom zewnętrznym. Osadzonym przysługuje również prawo do korzystania z nauki poza zakładem karnym. Organizacja sieci szkół przywięziennych zapewnia możliwośd kształcenia zarówno skazanym nieletnim, których obejmuje nauczanie obowiązkowe, jak i osadzonym dorosłym, którzy z własnej inicjatywy ubiegają się o możliwośd kształcenia lub podniesienia swoich kwalifikacji zawodowych. Proces kształcenia skazanych przewiduje organizację pięciu poziomów edukacyjnych; poziomu podstawowego, gimnazjalnego, zasadniczego, średniego oraz policealnego. Nauka w formie szkolnej w placówkach przywięziennych realizuje elementy pracy resocjalizacyjnej polegającej na oddziaływaniu dydaktyczno-wychowawczym. Najliczniejszą grupą uczestniczącą w procesie edukacyjnym są skazani młodociani oraz odbywający karę pozbawienia wolności po raz pierwszy. Szacuje się, iż stanowią oni ponad 60% wszystkich uczniów przywięziennych placówek edukacyjno-wychowawczych.1 Cała organizacja sieci szkolnictwa przywięziennego kładzie szczególny nacisk na zapewnienie osadzonym możliwości ukooczenia szkoły podstawowej oraz gimnazjum, gdyż brak wykształcenia na tym poziomie uniemożliwia dalszy proces edukacji. Kolejnym etapem kształcenia jest kształcenie zawodowe realizowane w zasadniczych szkołach zawodowych. Te placówki szkoleniowe przewidują kształcenie w kierunkach zawodowych umożliwiających zatrudnienie po zwolnieniu z zakładu karnego. Różnorodnośd kształcenia w kierunkach zawodowych atrakcyjnych z punktu widzenia rynku pracy przewiduje przygotowanie do zawodów usługowych oraz przemysłowych. Osadzeni mają możliwośd zdobycia kwalifikacji zawodowych najbardziej poszukiwanych na aktualnym rynku pracy. Absolwenci takich placówek szkoleniowych mogą po odbyciu kary pozbawienia wolności realizowad się w takich zawodach jak monter maszyn i urządzeo, ślusarz, elektromechanik, posadzkarz, kucharz małej gastronomii i wiele innych. Efektywnośd szkolenia praktycznego, na które kładzie się szczególny nacisk w kształceniu skazanych, weryfikują zewnętrzne egzaminy zawodowe przeprowadzane przez okręgowe komisje egzaminacyjne. Absolwenci, którzy uzyskują dyplom potwierdzający nabyte umiejętności zawodowe oraz suplement w języku angielskim dodatkowo wzbogacają swoją kandydaturę przy ubieganiu się o pracę. Aby zwiększyd szansę na podjęcie pracy zarobkowej po opuszczeniu zakładu karnego dla osób, które kooczą odbywanie kary, w porozumieniu z urzędami pracy jednostki penitencjarne organizują szkolenia kursowe. Zakres takich szkoleo dostosowany jest do aktualnej sytuacji na lokalnym rynku pracy. Wśród szkoleo kursowych zrealizowanych do roku 2009 największą popularnością cieszyły się kursy przyuczające do wykonywania zawodu dekarza, malarza budowlanego, kucharza, brukarza, czy stolarza. Szkolenia kursowe organizowane są przede wszystkim dla skazanych dorosłych, którzy nie posiadają żadnych umiejętności zawodowych lub wymagają przekwalifikowania zawodowego. Zważywszy na stosunkowo krótki średni okres 1 Dane pochodzą ze strony służby więziennej sw.gov.pl odbywania kary w zakładzie karnym, szkolenia kursowe pełnią ważną rolę w uzupełnieniu oferty edukacyjnej skierowanej do skazanych z krótkimi wyrokami odbycia kary pozbawienia wolności. System szkół przywięziennych umożliwiających przygotowanie do podjęcia pracy zarobkowej po powrocie skazanego na wolnośd realizuje jeden z podstawowych elementów oddziaływao penitencjarnych. Zwiększanie szans na rynku pracy osobom skazanym ogranicza zjawisko powrotu do przestępstwa po zakooczeniu odbywania kary w zakładzie, a także pomaga w odnalezieniu się skazanemu poza murami więzienia, dlatego wśród realizowanych programów resortowych poprawa warunków szkoleniowych oraz stworzenie dodatkowych miejsc do nauki i szkolenia kursowego dla skazanych było zadaniem priorytetowym. Efektem tych działao jest odczuwalna poprawa warunków pracy przywięziennych placówek szkoleniowych, a przede wszystkim poprawa jakości kształcenia zawodowego skazanych. W koocowej fazie odbywania kary pozbawienia wolności skazany bierze udział w programie, którego zadaniem jest przygotowanie go do zwolnienia. Program ten daje skazanemu pewne dodatkowe uprawnienia, jak np. dodatkowe przepustki, jednak nakłada on również na skazanego dodatkowe obowiązki do tyczące np. podjęcia starao znalezienia zatrudnienia po wyjściu na wolnośd. Kodeks karny wykonawczy z 1997 r. oraz rozporządzenie w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności określają zakres obowiązków administracji jednostek penitencjarnych oraz podmiotów społecznych, które biorą udział w wykonywaniu kary pozbawienia wolności w procesie przygotowania skazanego do zwolnienia. Za zgodą skazanego komisja penitencjarna wyznacza okres niezbędny dla przygotowania go do życia po zwolnieniu. Decyzję taką może podjąd również sąd penitencjarny w postanowieniu o udzieleniu lub odmowie warunkowego zwolnienia. Działania, które muszą byd podjęte tuż po zwolnieniu Wszyscy więźniowie są bezzwłocznie zwalniani w momencie wygaśnięcia nakazów ich przetrzymywania lub gdy sąd lub inny organ zarządza ich zwolnienie. Służby i instytucje, rządowe lub inne, które pomagają zwolnionym więźniom powrócid do społeczeostwa, zapewnią, w takim stopniu, w jakim jest to możliwe i potrzebne, by zwolnieni więźniowie posiadali odpowiednie dokumenty, w tym dokumenty identyfikacyjne, zapewnione im zostało odpowiednie miejsce zamieszkania i praca, byli odpowiednio ubrani przy uwzględnieniu klimatu oraz pory roku, a także mieli wystarczające środki, aby dotrzed na miejsce przeznaczenia i utrzymad się w okresie bezpośrednio następującym po zwolnieniu. Program przygotowujący skazanego do życia poza murami więzienia kładzie nacisk na potrzeby postpenitencjarne skazanego; konieczne jest udzielenie skazanemu wszelkich informacji o zakresie pomocy postpenitencjarnej i o podmiotach, które takiej pomocy udzielają. Ważną rolę w programie odgrywa kontakt skazanego z kuratorem sądowym. Zakres działao potrzebnych do przygotowania skazanego do zwolnienia powinien zostad przygotowany wspólnie z podmiotami zajmującymi się społeczną readaptacją skazanego; ze stowarzyszeniami, fundacjami, organizacjami oraz instytucjami, kościołami i innymi związkami wyznaniowymi, oraz osobami godnymi zaufania. W ustalonym wobec skazanego okresie przeznaczonym na przygotowanie go do życia na wolności powinien on w miarę możliwości odbywad karę w zakładzie karnym położonym najbliżej przyszłego miejsca zamieszkania oraz mied możliwośd uzyskania przepustki na czas nie dłuższy niż 14 dni w celu podjęcia starao o ustalenie miejsca zamieszkania i zatrudnienia po wyjściu z zakładu karnego. Kurator sądowy wraz z wyżej wymienionymi podmiotami pomocy postpenitencjarnej ustala zakres pomocy w ramach społecznej readaptacji. Działania podejmowane wobec skazanego przed spodziewanym zwolnieniem obejmują pomoc w znalezieniu zatrudnienia lub zakwaterowania, pomoc w otrzymaniu niezbędnej opieki lekarskiej, a także informowanie o możliwościach uzyskania wsparcia po zwolnieniu, udzielenie zapomogi pieniężnej w chwili zwolnienia (w wysokości do 1/3 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub odpowiedniego jej ekwiwalentu np. gdy skazany nie dysponuje wystarczającymi środkami własnymi i nie ma zapewnionych dostatecznych środków utrzymania na wolności). W przypadku, gdy warunki życia oczekujące skazanego po zwolnieniu mogą utrudniad mu społeczną readaptację, może on zgłosid się do sądu penitencjarnego z wnioskiem o zastosowanie względem niego dozoru sądowego kuratora zawodowego. Jeśli skazany, którego obejmuje dozór, wypełnia obowiązki nałożone na niego przez kuratora, paostwo w miarę możliwości zapewnia mu tymczasowe zakwaterowanie i udziela pomocy w otrzymaniu zatrudnienia. Bezpośrednio przed zwolnieniem z zakładu karnego skazanemu udziela się stosownych informacji dotyczących adresów i kompetencji instytucji oraz organizacji społecznych udzielających pomocy materialnej, medycznej, w znalezieniu pracy i zakwaterowaniu, a także porad prawnych. W celu realizacji zadao w ramach pomocy postpenitencjarnej został utworzony Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej. Zasady korzystania z Funduszu zawiera rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 22 kwietnia 2005 r., które określa wykorzystanie go na pomoc dla skazanego zwalnianego z zakładu karnego. Środki Funduszu przeznacza się na udzielanie pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz członkom ich rodzin, a ich realizacja polega na: pokrywaniu kosztów czasowego zakwaterowania lub udzieleniu schronienia w ośrodku dla bezdomnych, organizowaniu i finansowaniu poradnictwa prawnego, promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej, organizowaniu i finansowaniu kursów przygotowania zawodowego lub pokrywaniu kosztów związanych z udziałem w takich kursach oraz zdawaniem egzaminów kwalifikacyjnych, pokrywaniu kosztów związanych ze specjalistycznych leczeniem lub rehabilitacją zdrowotną oraz uzyskiwaniem orzeczeo o niepełnosprawności lub niezdolności do zatrudnienia, pomocy psychologicznej oraz terapii uzależnieo, udzielaniu pomocy rzeczowej w formie żywności lub bonów żywnościowych, odzieży, leków, środków sanitarnych, podręczników i innych pomocy naukowych, niezbędnych przedmiotów wyposażenia domowego lub wyposażenia potrzebnego do wykonywania wyuczonego zawodu, okresowej dopłacie do bieżących zobowiązao czynszowych, finansowaniu przejazdów środkami komunikacji publicznej lub pokrywaniu kosztów transportu specjalnego, zgodnie ze wskazaniami lekarskimi, pokrywaniu kosztów związanych z uzyskaniem dowodu osobistego oraz w udzielaniu świadczeo pieniężnych na określony cel – w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Podmiotami uprawnionymi do korzystania ze środków Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej, obok Centralnego Zarządu Służby Więziennej i sądów okręgowych, są stowarzyszenia, organizacje, fundacje i inne instytucje, które zostały określone w art. 38 kkw.2 Pomocy udziela się na wniosek lub z urzędu. Z wnioskiem o udzielenie pomocy mogą wystąpid więźniowie, prokurator, obrooca, pełnomocnik albo przedstawiciel skazanego. Wniosek wymaga stosownego uzasadnienia trudnej sytuacji życiowej. Osoby zwolnione z zakładów karnych lub aresztów śledczych przedstawiają także dokument zwolnienia. Osoby pozbawione wolności, przed zwolnieniem z zakładów karnych i aresztów śledczych składają wniosek do właściwego dyrektora jednostki. Osoby zwolnione z zakładów karnych i ich rodziny, pokrzywdzeni przestępstwem i ich rodziny oraz rodziny osób pozbawionych wolności - do zawodowego kuratora sądowego. 2 Stowarzyszenie Interwencji Prawnej „Analizy, Raporty, Ekspertyzy 3/2010” Emilia Rekosz Rozdział 2. Uwolnienie i reintegracja- instytucje (wiedza, gdzie osadzony może szukać pomocy) Wychodząc na wolnośd jako były więzieo stajesz przed problemem ponownego wejścia i zaadoptowania w role społeczne; w rolę męża, ojca, pracownika, czy pracodawcy. Szczególnie w pierwszych miesiącach po wyjściu poza mury więzienne jest bardzo trudno. Jednak w procesie readaptacji do ról społecznych pomocą służą Ci różne instytucje i organizacje, do których należą przede wszystkim zakłady karne i areszty śledcze, zespoły kuratorskiej służby sądowej, jednostki organizacyjne pomocy społecznej, instytucje działające na rynku pracy oraz organizacje pozarządowe, które statutowo zajmują się działalnością na rzecz pomocy w społecznej readaptacji. Instytucje te tworzą tzw. „system pomocy postpenitencjarnej”, którego zadaniem jest udzielanie wsparcia oraz pomocy finansowej, rzeczowej, psychologicznej, terapeutycznej, informacyjnej, a także udzielenie pomocy prawnej. Głównym zadaniem pomocy postpenitencjarnej jest ukierunkowanie i wsparcie działao podejmowanych przez skazanego. Odpowiednie organizacje pozarządowe W całym procesie readaptacji i pomaganiu skazanym w powrocie do normalności bardzo dużą rolę odgrywają organizacje pozarządowe. Na podstawie art. 49 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, z dniem 13 stycznia 2012 r. powołany został Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej będący paostwowym funduszem celowym, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości, a środki przeznaczane będą m.in. na rzecz stowarzyszeo, fundacji, organizacji oraz instytucji, których celem jest świadczenie pomocy postpenitencjarnej osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz członkom ich rodzin. Szczegółowy tryb i sposób funkcjonowania Funduszu określone zostało w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, które zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw z dnia 13 stycznia 2012 roku, poz. 49. Osobom zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych, a także ich rodzinom pomocy z Funduszu udziela się na czas niezbędny, do czasu otrzymania pomocy na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, nie dłużej jednak niż przez 3 miesiące od dnia zwolnienia, chyba że koniecznośd przedłużenia tego okresu do 6 miesięcy wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolnośd do pracy. Podobny tryb został określony w stosunku do pomocy rodzinom osób pozbawionych wolności – na okres nie dłuższy niż przez 3 miesiące (wyjątkowo do 6 miesięcy) od dnia osadzenia członka rodziny w zakładzie karnym lub areszcie śledczym (§ 16 ust. 2 i ust. 3 rozporządzenia). Obecnie w Polsce aktywnie działa kilka organizacji zajmujących się pomocą postpenitencjarną wobec osób skazanych, opuszczających zakład karny oraz ich rodzin. Do najważniejszych miejsc, gdzie możesz udad się po zwolnieniu z zakładu karnego lub aresztu śledczego należą: Fundacja „Sławek”– Fundacja ta poprzez swoją działalnośd chce zapobiec konsekwencjom stygmatyzacji więźniów w społeczeostwie. Sprowadza byłych osadzonych z drogi prowadzącej ich do podobnych problemów jak te przed odbywaniem kary. Głównym celem fundacji jest niesienie pomocy osobom osadzonym, byłym osadzonym opuszczającym zakład karny i ich rodzinom oraz młodym ludziom wychowywanym w patologicznym środowisku. Fundacja chce także nakłonid inne organizacje pozarządowe, by niosły pomoc postpenitencjarną. Podstawową misją fundacji jest wspieranie młodocianych i nieletnich, którzy opuszczają zakłady karne bądź areszty śledcze, pomoc materialna oraz wsparcie kierowane do rodzin tych osób. Fundacja organizuje warsztaty i kursy, a swoje podstawowe założenia rozwija przez organizację i finansowanie spotkao podopiecznych z terapeutami; finansuje byłym więźniom dokonywanie formalności administracyjnych umożliwiającym im normalne życie po odbyciu kary. Zajmuje się przede wszystkim pomocą i finansowaniem znalezienia pracy, podniesieniem kwalifikacji zawodowych oraz znalezieniem miejsca zamieszkania osobom, które wychodzą na wolnośd. Fundacja ta prowadzi również programy pomocowe, np. Anioł Stróż, Świadectwa, mediacje między skazanymi a ich rynek pracy. Fundacja prowadzi Ośrodek Readaptacji Społecznej w Mieni, w którym nocleg oraz pożywienie zapewniane jest osobom opuszczającym zakłady karne lub areszty śledcze. Fundacja prowadzi również Poradnię Rodzinną i Punk konsultacyjny, miejsce kontaktu z osobami przebywającymi na wolności, w których mogą one decydowad o uczestnictwie w kursach zawodowych lub w razie potrzeby są kierowane do odpowiednich jednostek. W prowadzonym przez fundację Punkcie Porad Prawnych można skorzystad z bezpłatnej porady prawnej dotyczącej spraw rodzinnych skazanego, np. ponownego przywrócenia praw rodzicielskich. Do kolejnych komórek pomocowych należy Punkt Porad Obywatelskich, gdzie można uzyskad pomoc w sprawach formalnych załatwianych w urzędach, np. w formułowaniu pism. Punkt Pomocy Psychologicznej prowadzi pomoc psychologiczną dla osób, w których rodzinie znajduje się ktoś w zakładzie karnym lub areszcie śledczym. Stowarzyszenie Resocjalizacji, Rehabilitacji i Pomocy Społecznej im. H. Ch. Kofoeda (Siedlce) – jego zadaniem jest aktywizacja społeczna i zawodowa skazanych opuszczających jednostki karne oraz grup zagrożonych marginalizacją i przestępczością. Placówki stowarzyszenia są również miejscem alternatywnych kar probacyjnych. Stowarzyszenie penitencjarne „Patronat - Celem stowarzyszenia jest niesienie pomocy duchowej materialne i prawnej osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych oraz ich rodzinom, inicjowanie i uczestnictwo w zapobieganiu przestępstwom i wykluczeniu społecznemu, prowadzenie działalności mediacyjnej w tym łagodzenie następstw popełnionych przestępstw, wpływanie na humanizowanie orzekania i wykonania kar. Działania Oddziału w Warszawie realizowane są przez cztery placówki; Punkt pomocy postpenitencjarnej, Ośrodek readaptacji społecznej „ Dom Patronatu”, Pralnia „Patronat”, Koło stowarzyszenia penitencjarnego „Patronat”. Ponad to stowarzyszenie patrona posiada oddziały w Gdaosku, Łodzi, Olsztynie, Szczecinie, Zielonej Górze, Kielcach oraz Białymstoku. Fundacja Profilaktyki i Resocjalizacji „Druga Szansa” - Fundacja działa w oparciu o dwa statutowe cele reintegracji społecznej i zawodowej więźniów i byłych więźniów oraz budowania podstaw systemu pomocy postpenitencjarnej. W ramach działalności penitencjarnej organizuje w porozumieniu ze Służbą Więzienną spotkania na terenie Zakładów Karnych z więźniami, prowadzi korespondencje terapeutyczną z osadzonymi, świadczy pomoc prawną dla więźniów. W ramach działalności postpenitencjarnej; pomaga byłym osadzonym przezwyciężad trudności formalne i prawne w powrocie do społeczeostwa, prowadzi pomoc w zakresie terapii uzależnieo i utrzymania abstynencji, pomaga w wyszukaniu i utrzymaniu miejsca pracy, umożliwia pomoc w zakresie zdobycia i utrzymania zakwaterowania, świadczy pomoc rzeczową do momentu finansowego usamodzielnienia się, organizuje praktyczne szkolenia podstaw obsługi komputera oraz aktywizacji zawodowej byłych więźniów. Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka – zakłada wspólnoty będące miejscami „do życia i pracy”, zwykle są to małe farmy ekologiczne, które poprzez prowadzenie działalności gospodarczej same zarabiają na swoje utrzymanie. Nr 1. Nazwa organizacji Telefon Adres Fundacja „Sławek” 22 473 33 06 2. Stowarzyszenie 71 322 76 12 Resocjalizacji, Rehabilitacji i 71 328 89 29 Pomocy Społecznej im. H. Ch. Kofoeda (Siedlce) Stowarzyszenie 22 827 88 56 penitencjarne „Patronat” al. Solidarności 17, www.fundacjaslawek.org 03-412 Warszawa, [email protected], ul. Katedralna 4, www.kofoed.cpg.pl/ 50-328 Wrocław [email protected] 3. Strona www ul. Siennicka 48, www.patronat.free.ngo.pl 04 – 393 Warszawa ul. Kościuszki www.drugaszansa.org 77/79, 87 - 100 [email protected] Toruo 4. Fundacja Profilaktyki i Resocjalizacji „Druga Szansa” 790 499 280 5. Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka” 61 668 23 00 ul. Św. 61 872 02 86 Wincentego 6/9, 61-003 Poznao www.barka.org.pl [email protected] Instytucje probacyjne Celem instytucji probacyjnych jest resocjalizacja i prewencja kryminalna w odniesieniu do skazanego. Zadanie instytucji probacyjnych opiera się na kontrolowanej wolności, pieczy nad sprawcą przestępstwa pozostającym pod dozorem kuratora, nadzorem wyspecjalizowanego organu - kuratora sądowego lub innych podmiotów, o których mowa w art. 38 kodeksu karnego wykonawczego (mowa tu o stowarzyszeniach, fundacjach, oraz organizacjach i instytucjach, których celem jest społeczna readaptacja skazanych). W ramach kontroli nad skazanym, powołany do tego celu organ podejmuje odpowiednie działania wychowawczo-resocjalizacyjne, diagnostyczne, profilaktyczne. Probacja, czyli wolnośd kontrolowana to system pozwalający na odbywanie kary poza więzieniem. Upowszechnienie takiej kary nieizolacyjnej oznacza, że więcej skazanych pozostanie w dotychczasowym środowisku społecznym; w rodzinie, w zakładzie pracy, a więc nie zostanie wykluczone ze społeczeostwa, co gwarantuje wyższą skutecznośd resocjalizacyjną kary. Zastosowanie nadzoru kuratorskiego umożliwia Ci jako skazanemu odbycie kary poza zakładem karnym, przy użyciu innych instrumentów karnych, niż izolacja więzienna. Polskie prawo karne przewiduje trzy rodzaje okoliczności, przy których mogą zostad zastosowane środki probacyjne: - Warunkowe umorzenie postępowania – jego celem jest dążenie do oddziaływania wychowawczego nie poprzez orzeczenie kary, ale na utrzymaniu przez pewien czas zagrożenia wymierzenia kary oraz stworzenia pewnego rodzaju przymusu przestrzegania prawa. - Warunkowe zawieszenie wykonania kary- dotyczy to kary pozbawienia wolności, ale również kary ograniczenia wolności i jest możliwe, gdy kara ta nie przekracza 2 lat. - Warunkowe przedterminowe zwolnienie - możliwe jest wobec pozytywnej prognozy kryminologicznej, stanowiącej o tym, że mimo popełnionego przestępstwa i po odbyciu co najmniej połowy kary sprawca może skorzystad z możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia. Decyduje o tym sąd penitencjarny, który bierze pod uwagę dotychczasowy przebieg odbywania kary, warunki osobiste i rodzinne sprawcy. Probacja wobec osób warunkowo zwolnionych z zakładów karnych jest realizowana głównie pod nadzorem kuratorów sądowych. Wobec osób zwolnionych na koniec kary w zasadzie takiej probacji nie ustanawia się, w związku z tym pozostają oni w zainteresowaniu policji lub mogą liczyd na instytucjonalną pomoc postpenitencjarną instytucji rządowych i pozarządowych. Jednym z największych ośrodków pomocy postpenitencjarnej jest Małopolskie Stowarzyszenie Probacja. Celem stowarzyszenie jest ograniczanie szkód społecznych spowodowanych bezdomnością osób opuszczających zakłady karne, prawidłowa organizacja wykonywania orzeczeo karnych w ramach określonych przez aktualnie obowiązujące przepisy prawa polskiego, pomoc w przezwyciężaniu u osób skazanych problemów z adaptacją do życia na wolności oraz przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu grup stygmatyzowanych. Przy stowarzyszeniu działa Małopolskie Centrum Integracji "Pro Domo" - Centrum stanowi dom przejściowy, dla osób opuszczających zakłady karne i areszty śledcze, wobec których orzeczono dozór kuratora. Skazani mają możliwośd podjęcia zatrudnienia, uczestniczenia w terapii (uzależnienia, stosowanie przemocy i inne). W ramach Centrum uruchomiono ogólnodostępny Punkt Konsultacyjny dla osób które weszły w konflikt z prawem i ich rodzin. Konsultacje dotyczą możliwości objęcia terapią, pracą socjalną, aktywizacji zawodowej, rozwiązywania problemów prawnych itp. Stowarzyszenie podjęło też współpracę z Urzędem Pracy przy realizacji projektów ze środków Unii Europejskiej na rzecz aktywizacji zawodowej osób karanych opuszczających zakłady karne. Wśród instytucji pozarządowych, które w swym programie wyszczególniają pomoc postpenitencjarną z wyszczególnieniem probacji znajduje się Stowarzyszenie Resocjalizacji, Rehabilitacji i Pomocy Społecznej im. H. Ch. Kofoeda (Siedlce) oraz Fundacja „Sławek” (Warszawa). Jednak pomoc w sytuacji probacji jest realizowana przez wszystkie ośrodki pomocy postpenitencjarnej. Poniżej zamieszczony został wykaz podmiotów, na rzecz których zostały przyznane dotacje celowe z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w 2012 r.: Nr 1. Nazwa organizacji Telefon Adres Strona www Stowarzyszenie Bezrobotnych i Osób Działających na Rzecz Bezrobotnych „WSZYSCY RAZEM IN CORPORE” 42 639 72 03 42 655 20 40 ul. Franciszkaoska 15 incorpore.org.pl 91-433 Łódź Filie : [email protected]; [email protected]. pl Zgierz Pl. Jana Pawła II nr 19, Pabianice ul. Partyzancka 31 2. 3. Lubuskie Stowarzyszenie na Rzecz Kobiet „BABA” 68 457 10 45 692 064 061 Stary Rynek 17 www.baba.org.pl 65-067 Zielona Góra [email protected] Śląska Fundacja „BŁĘKITNY KRZYŻ” 33 498 69 48 500 465 850 500 465 838 501 871 789 33 498 69 48 ul. Mostowa 1, 43-300 BielskoBiała www.bk-europe.pl 4. Stowarzyszenie Wspierania Zasobów Ludzkich „NOWY HORYZONT” 17 858 10 33 668 667 554 5. Małopolskie Stowarzyszenie „Probacja” 012 423 55 70 [email protected] ul. Sienkiewicza pokrzywdzeni.opole@bk20 oficyna, europe.pl 45-037 Opole ul. Leszczyoskiego 3 www.nowyhoryzont.eu 35-061 Rzeszów [email protected] ul. Czyżówka 50, 30-526 Kraków, probacja.w.interia.pl [email protected] Organizacje religijne Kościoły i związki wyznaniowe mogą prowadzid, zgodnie z naturą swej misji, działalnośd o charakterze społecznym i filantropijnym. W tym celu mogą tworzyd struktury organizacyjne mające osobowośd prawną i pozyskiwad środki finansowe. Jako organizacje kościelne mają prawo prowadzenia właściwej dla każdej z nich działalności charytatywnej i opiekuoczej. Kodeks karny wykonawczy stanowi, że stowarzyszenia i fundacje, których celem działania jest readaptacja społeczna skazanych, mogą brad udział w procesie wykonywania kar i środków karnych związanych z pozbawieniem wolności. Z wymiarem sprawiedliwości współdziaład mogą także kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania. Do najważniejszych organizacji religijnych działających w Polsce należą: Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta - jest niezależną katolicką organizacją dobroczynną. Działa od 1981 roku. Jego główną siedzibą jest Wrocław. Celem statutowym Towarzystwa jest niesienie pomocy osobom bezdomnym i ubogim, w tym również więźniom opuszczającym zakłady karne i nie mającym własnego domu. Towarzystwo realizuje swe cele poprzez zakładanie i prowadzenie schronisk, noclegowni, i domów stałego pobytu. Prowadzi w nich pracę socjalną, pomoc prawną i psychologiczną, oraz posługę religijną. Koła Towarzystwa prowadzą kuchnie, łaźnie dla bezdomnych, świetlice, kluby. W miarę posiadanych środków finansowych poszczególne koła prowadzą wydawanie żywności, odzieży, sprzętów, środków czystości i leków. Stowarzyszenie prowadzi gospodarstwa pomocnicze, na których pracują byli skazani, pomaga w wyjściu z bezdomności i w usamodzielnieniu się. Caritas Polska to niezależna organizacja kościelna działająca na podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989r. o stosunku Paostwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Prowadzi on szeroką, ogólnokrajową działalnośd w dziedzinie pomocy społecznej. Korzysta przy tym ze wsparcia poszczególnych diecezji Kościoła Katolickiego. Z działalności kieleckiego Caritasu na rzecz byłych więźniów na pierwszy plan wysuwa się ,,Program na rzecz aktywizacji zawodowej wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym”. Nr 1. Nazwa organizacji 2. Caritas Polska Organizacje religijne Telefon Adres Towarzystwo Pomocy 71 341 04 19 im. św. Brata Alberta 3.1. Caritas 22 334 85 00 Diecezji 41 366 48 47 Kieleckiej 4. Strona www Kołłątaja http://www.bratalbert.org.pl ul. 26a, 50-007 Wrocław ul. Okopowa 55, www.caritas.pl 01-043 [email protected] Warszawa ul. 7b Urzędnicza cik.kielce.caritas.pl 25-729 Kielce Katolickie 24 364 98 81, Kościuszki 5 Stowarzyszenie Pomocy 691 674 310 09-402 Płock im. Św. Brata Alberta Polska [email protected] [email protected] www.bratalbert.pl Organizacje rządowe/krajowe Do organów administracji paostwowej koordynujących pomoc postpenitencjarną należą: Prezes Rady Ministrów, Minister Sprawiedliwości, wojewodowie, prezesi sądów okręgowych (każdy w granicach swojego okręgu). Do organów administracji rządowej i samorządowej świadczącej pomoc poprzez swe jednostki organizacyjne należą: prezesi sądów rejonowych poprzez kuratorską służbę sądową, jednostki penitencjarne, samorząd wojewódzki poprzez regionalne ośrodki pomocy społecznej, powiaty poprzez domy pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie i powiatowe urzędy pracy, gminy poprzez miejskie i gminne ośrodki pomocy społecznej. Realizacja zadao z zakresu pomocy postpenitencjarnej paostwa odbywa się poprzez działalnośd takich instytucji jak: Ośrodki Pomocy Społecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie - obejmują one świadczenia pieniężne (zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy), świadczenia rzeczowe (bilet kredytowany, posiłek, odzież, udzielenie schronienia, usługi opiekuocze, interwencję kryzysową, poradnictwo specjalistyczne), Wojewódzkie Urzędy Pracy - pomogą Ci w znalezieniu pracy, w stworzeniu indywidualnego planu działania, przygotowują do wejścia na rynek pracy poprzez indywidualne rozmowy doradcze z doradcą zawodowym oraz udział w warsztatach i spotkaniach grupowych, programach unijnych. Powiatowe Urzędy Pracy –pomogą Ci w uzyskaniu nowych kwalifikacji, w zatrudnieniu poprzez indywidualne rozmowy doradcze z doradcą zawodowym, kontakt z pośrednikiem pracy, udział w zajęcia aktywizacyjnych , programach unijnych. Ochotnicze Hufce Pracy poza swoją działalnością statutową (przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu młodzieży, a także zadania w zakresie jej kształcenia i wychowania dla osób do 25 oku życia), prowadzi pośrednictwo pracy w kraju dla osób po 25 roku życia. Nr 1. 2. Nazwa organizacji Wojewódzki Urząd Pracy (Kraków) Wojewódzki Urząd Pracy (Warszawa) 3. Ohotnicze Hufce Pracy 4. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 5. Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie Organizacje rządowe/krajowe Telefon Adres Strona www 12 424 07 Plac Na Stawach www.wup-krakow.pl 01 1, Kraków 22 578 44 01-205 00 Warszawa, ul. Młynarska 16 22 862 64 ul. Tamka 1, 0036 349 Warszawa 12 616 54 ul. Józefioska 14 27 30-529 Kraków www.wup.mazowsze.pl [email protected] [email protected] www.mops.krakow.pl www.pcpr.info Rozdział 3. Problemy, które mogą się pojawić po zwolnieniu i sposób ich rozwiązania Do najczęściej występujących problemów, z którymi musisz się zmierzyd wychodząc na wolnośd należą problemy finansowe, problemy związane z zatrudnieniem i edukacją, zakwaterowaniem, wyżywieniem oraz inne. Byli więźniowie uzyskują świadczenia z pomocy społecznej, jeśli spełniają kryteria do jej uzyskania. Art. 7 pkt 12 ustawy z 12 marca 2004r o pomocy społecznej jako podstawę uzyskania świadczeo wymienia trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego. Na podstawie art. 49 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, z dniem 13 stycznia 2012 r. powołany został Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, którego środki przeznaczane są na różnego rodzaje fundacje, stowarzyszenia, organizacje oraz instytucje, które zajmują się m.in. udzielaniem pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz członkom ich rodzin. Szczegółowy tryb i sposób funkcjonowania Funduszu określone zostało w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, które zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw z dnia 13 stycznia 2012 roku, poz. 49. Osobom zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych, a także ich rodzinom, pomocy z Funduszu udziela się na czas niezbędny, do czasu otrzymania pomocy na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, nie dłużej jednak niż przez 3 miesiące od dnia zwolnienia, chyba że koniecznośd przedłużenia tego okresu do 6 miesięcy wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolnośd do pracy. Podobny tryb został określony w stosunku do pomocy rodzinom osób pozbawionych wolności – na okres nie dłuższy niż przez 3 miesiące (wyjątkowo do 6 miesięcy) od dnia osadzenia członka rodziny w zakładzie karnym lub areszcie śledczym (§ 16 ust. 2 i ust. 3 rozporządzenia). Finansowe Kryteria udzielania pomocy finansowej z Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej określone zostały w ww. ustawie i są realizowane poprzez pokrywanie kosztów związanych z organizacją i udzielaniem pomocy rzeczowej w formie: żywności lub bonów żywnościowych, odzieży, bielizny, obuwia, środków czystości i higieny osobistej, biletów komunikacji publicznej, leków, środków opatrunkowych i sanitarnych, wyrobów medycznych, w tym przedmiotów ortopedycznych oraz środków pomocniczych, pomocy naukowych, dydaktycznych, książek i materiałów biurowych, niezbędnych przedmiotów wyposażenia domowego lub innych przedmiotów użytku osobistego wspomagających funkcjonowanie społeczne w miejscu zamieszkania lub pobytu, zwłaszcza osobom niepełnosprawnym, materiałów, narzędzi i wyposażenia niezbędnego do uczestnictwa w szkoleniu zawodowym, wykonywania wyuczonego zawodu albo prowadzenia na własny rachunek działalności gospodarczej; a w szczególnie uzasadnionych wypadkach udzielanie świadczeo pieniężnych na cel wskazany przez organ udzielający pomocy. Fot. Zbigniew Woźniak, Źródło: http://finanse.wm.pl/71126,Jak-rozpoznac-problemyfinansowe-partnera.html Nr Nazwa organizacji 2. Fundacja 1. FINANSE Telefon Adres Strona www 81 536 90 01 www.fpp.lublin.pl „POMÓŻMY ul. Okopowa 6/14 20-022 Lublin [email protected] POTRZEBUJĄC YM” 2. 3. Stowarzyszenie 42 639 72 03 Bezrobotnych i Osób Działających na Rzecz Bezro botny ch „WSZ YSCY RAZE M IN ul. Franciszkaoska incorpore.org.pl 15 [email protected]; 91-433 Łódź [email protected] Zgierz Pl. Jana czta.pl Pawła II nr 19, Pabianice ul. Partyzancka 31 CORPORE” 3. Stowarzyszenie BRACTWO WIĘZIENNE 22 402 92 70 ul. Jaworzyoska 4, 00 - 634 Warszawa www.bractwowiezienne.warszawa. pl bractwowieziennewarsz [email protected] Zatrudnienie i edukacja Organizacje dofinansowywane przez Ministerstwo Sprawiedliwości w ramach Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej zajmują się organizowaniem i finansowaniem poradnictwa prawnego, promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej; organizowaniem i finansowaniem szkoleo i kursów podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz pokrywaniem kosztów egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Po wyjściu na wolnośd możesz zwrócid się do Powiatowego Urzędu Pracy, gdzie osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy, tj. bezrobotni, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia, mogą liczyd na pomoc. Powiatowy Urząd Pracy w okresie do 6 miesięcy od dnia rejestracji powinien przedstawid osobie, która wyszła na wolnośd propozycję zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, odbycia przygotowania zawodowego lub zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. Nr 1. 2. ZATRUDNIENIE I EDUKACJA Nazwa organizacji Telefon Adres ul. Gliniana 20-22 Powiatowy Urząd Pracy 19 524 50-525 Wrocław (Wrocław) Krajowy Urząd Pracy 19 524 Strona www www.pupwroclaw.pl www.praca.gov.pl Zakwaterowanie Pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania lub udzielanie schronienia w ośrodku dla bezdomnych jest kolejną rolą organizacji finansowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Jednym z rozwiązao problemu z brakiem zakwaterowania jest udzielenie schronienia w noclegowni, schronisku, domu dla bezdomnych albo innym miejscu do tego przeznaczonym. W przypadku kobiet są to ośrodki interwencji kryzysowej. Pobyt ma charakter ograniczony, a warunkiem korzystania z niego jest przestrzeganie regulaminu placówki. Aby uzyskad lokal mieszkaniowy z zasobów komunalnych, należy spełniad warunki, które określa uchwała właściwej rady gminy, w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy. Uchwała taka określa m.in. wysokośd dochodu gospodarstwa domowego, uprawniającego do otrzymania lokalu komunalnego, warunki, które kwalifikują Cię do umieszczenia na liście przydziału lokalu komunalnego. Informacje w tym zakresie możesz uzyskad w odpowiednim Urzędzie Gminy. Warunkiem uzyskania lokalu mieszkalnego z zasobu komunalnego jest złożenie formalnego wniosku o zawarcie umowy najmu lokalu komunalnego w terminie od 2 stycznia do 30 czerwca każdego roku kalendarzowego. Wnioski mogą również składad osoby osadzone, w trakcie odbywania kary ograniczenia wolności. Fot. K. Żarkowski Źródło: http://walbrzych24.home.pl/w24/1-wiadomosci/6144-przepelnione-noclegownie Żywność, ubranie Wśród świadczeo niepieniężnych, na jakie możesz liczyd jako osoba zwolniona z zakładu karnego zwracając się o pomoc do Ośrodków Pomocy Społecznej, poza pracą socjalną, biletem kredytowanym, pomocą rzeczową jest również zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania. Często noclegownie i schroniska współpracują z Caritas oraz innymi schroniskami, noclegowniami na terenie regionu, a także w Źródło: Radio Olsztyn http://ro.com.pl/noclegownie-znowu-pelne/ przypadkach szczególnych z terenu Polski w zakresie zabezpieczenia schronienia osobom bezdomnym, zwłaszcza w okresie zimowym. Przyznanie niezbędnego ubrania następuje przez dostarczenie osobie potrzebującej bielizny, odzieży i obuwia odpowiednich do jej indywidualnych właściwości oraz pory roku. Pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje osobie, która własnym staraniem nie może go sobie zapewnid. Pomoc ta, podobnie jak każda z wyżej wymienionych udzielana jest na wniosek osoby po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego. Dokumenty Pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem dowodu osobistego oraz innych dokumentów niezbędnych do uzyskania pomocy leży również w gestii ośrodków dofinansowanych z Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej. Źródło: www.gover.pl Dokumenty tożsamości można uzyskad we właściwym dla miejsca zameldowania urzędzie miasta/gminy. Opieka zdrowotna Istotne jest również, abyś po opuszczeniu zakładu karnego niezwłocznie zgłosił się w Powiatowym Urzędzie Pracy i dokonał rejestracji jako osoba bezrobotna. Zarejestrowanie w PUP umożliwia korzystanie z bezpłatnych świadczeo zdrowotnych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Źródło: Kongres Medyczny http://www.bsrc.pl/ Nr 1. ZAKWATEROWANIE I POMOC SOCJALNA Nazwa organizacji Telefon Adres 4. Stowarzyszenie „AZYL” 56 657 58 61 ul. Brzozowa 9 87-100 Toruo Strona www www.azyltorun.org.p l e-mail: [email protected] .pl 2. 3. 4. 5. 5. Polski Czerwony Krzyż w Gdaosku 58 511 01 21 Pl. ks. Gustkowicza 13 Centrum Interwencji Kryzysowej PCK 80 - 543 Gdaosk Punkt Interwencji Kryzysowej 58 562 22 26 PCK ul. Mickiewicza 9 6. Śląska Fundacja 33 498 69 48 „BŁĘKITNY KRZYŻ” Chrześcijaoski Punkt Pomocy 12 357 16 16, "Dom Łazarza" 83 - 200 Starogard Gdaoski [email protected] www.starogard.cik.s os.pl [email protected] ul. Mostowa 1, 43-300 Biała www.cik.sos.pl www.bk-europe.pl Bielsko- [email protected] 30-425 Kraków, ul. Nowogródzka 8 www.domlazarza.org Rozdział 4. Specjalne zagadnienia Sprawy związane ze zdrowiem i zdrowiem psychicznym Wśród osób pozbawionych wolności wyróżniamy trzy następujące kategorie zaburzeo psychicznych i zaburzeo zachowania: zaburzenia przejawiane przed uwięzieniem, zaburzenia, których objawy ujawniają się dopiero po jakimś czasie przebywania w środowisku więziennym oraz zaburzenia, które są skutkiem pobytu w środowisku więziennym. Osoby z zaburzeniami psychicznymi, które odbywają karę pozbawienia wolności, wymagają odpowiedniej opieki psychiatrycznej. Na oddział psychiatryczny szpitala więziennego trafi osadzony, wobec którego sąd zarządził badanie psychiatryczne połączone z obserwacją lub skierowany przez lekarza psychiatrę z powodu rozpoznania zaburzeo psychicznych wymagających szpitalnego badania lub leczenia. W każdej instytucji o charakterze izolacyjnym usługi medyczne są zorganizowane w ścisłym powiązaniu z krajową lub lokalną powszechną służbą zdrowia i obejmują one usługi psychiatryczne w celach diagnostycznych oraz, w odpowiednich wypadkach, leczenie przypadków zaburzeo psychicznych. Więźniowie wymagający leczenia specjalistycznego są przenoszeni do wyspecjalizowanych instytucji lub szpitali cywilnych. Każdy więzieo ma dostęp do opieki stomatologicznej. W szpitalach więziennych nie wykonuje się procedur wysokospecjalistycznych z zakresu: neurochirurgii, torakochirurgii, okulistyki, z zakresu chirurgii szczękowej, kardiologii inwazyjnej, urologii, przeszczepów narządów, ginekologii, z zakresu chirurgii urazowej, onkologii. Operacje z tego zakresu przeprowadzane są w placówkach cywilnej służby zdrowia. W oddziałach chirurgicznych szpitali więziennych przeprowadzane są operacje z zakresu chirurgii ogólnej. Udzielanie pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz członkom ich rodzin ze środków Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej polega na pokrywaniu kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją leczniczą oraz uzyskiwaniem orzeczeo o niepełnosprawności lub niezdolności do pracy. Działania te obejmują również pokrywanie kosztów transportu specjalnego, zgodnie ze wskazaniami lekarskimi, lub przejazdów do miejsca pobytu, nauki, terapii, pracy, zwłaszcza wykonywanej nieodpłatnie, pokrywanie kosztów badao specjalistycznych wymaganych przy kwalifikowaniu do udziału w szkoleniach i kursach podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz pracy wykonywanej nieodpłatnie, pokrywanie kosztów grupowego ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków osób zakwalifikowanych do udziału w szkoleniach i kursach podnoszących kwalifikacje zawodowe oraz pracy nieodpłatnej. Niepełnosprawności Niepełnosprawnością nazywa się długotrwały stan występowania pewnych ograniczeo w prawidłowym funkcjonowaniu jednostki społecznej. Ograniczenia te spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji fizycznych, psychicznych bądź umysłowych. Do grupy osób z niepełnosprawnością społeczną zaliczamy ludzi, którzy z różnych przyczyn nie są w stanie samodzielnie lub prawidłowo funkcjonowad w społeczeostwie. Zaliczamy do tej grupy m.in. narkomanów, alkoholików czy więźniów. Zarówno w prawie międzynarodowym, jak i w standardach zauważalna jest tendencja regulowania postępowania z tzw. specjalnymi kategoriami więźniów. Chodzi tu przede Fot: Mnd.pl wszystkim o więźniów chorych, starszych, niepełnosprawnych, kobiety, więźniów, wobec których władze paostwa zastosowały szczególne środki obostrzenia. Akty prawne regulujące sytuację więźniów niepełnosprawnych to § 3 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości i Ministra Zdrowia z 10 września 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad, zakresu i trybu współdziałania zakładów opieki zdrowotnej ze służbą zdrowia w zakładach karnych i aresztach śledczych w zapewnieniu świadczeo zdrowotnych osobom pozbawionym wolności (Dz. U. 2003 nr 171 poz. 1665) oraz § 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2003 r. w sprawie warunków i sposobu zaopatrzenia osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych w protezy, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze (Dz. U. 2003 nr 204 poz. 1986). Osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności definiuje się jako posiadające naruszenie sprawności organizmu powodujące całkowitą niezdolnośd funkcjonowania, w tym: całkowitą niezdolnośd do pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu, koniecznośd sprawowania opieki, czyli całkowitą zależnośd od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, wprowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem lub koniecznośd udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych. Z kolei do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby, u których naruszenie sprawności organizmu powoduje czasową lub częściową pomoc w pełnieniu powyższych ról społecznych. Natomiast za niepełnosprawne w stopniu lekkim uznaje się osoby mające istotne ograniczenie zdolności do wykonywania pracy zarobkowej obniżające wydajnośd pracy na danym stanowisku w porównaniu do wydajności osób pełnosprawnych o podobnych kwalifikacjach oraz ograniczenie w pełnieniu ról społecznych, czyli te, które z powodu naruszonej sprawności organizmu doświadczają trudności w relacjach z otoczeniem i środowiskiem. Poza niepełnosprawnością fizyczną, wyróżnia się także niepełnosprawnośd umysłową. W odróżnieniu od choroby psychicznej upośledzenie umysłowe (niepełnosprawnośd intelektualna) nie jest chorobą, lecz stanem zdrowia. Jest skutkiem uszkodzenia lub nieprawidłowej budowy ośrodkowego układu nerwowego. Stan ten jest stabilny, a w przypadku systematycznego wspierania i aktywnego życia funkcjonowanie osób niepełnosprawnych intelektualnie może ulegad powolnej ale systematycznej poprawie. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz.U. 1994 nr 111, poz. 535 z późn. zm.) definiuje kategorie osób z zaburzeniami psychicznymi, do których zalicza się osoby chore psychicznie, osoby upośledzone umysłowo (niepełnosprawne intelektualnie) oraz osoby z innymi zaburzeniami. Obcokrajowcy Istotnym nowym problemem jest wzrost liczby obcokrajowców, szczególnie z krajów takich jak: Rosja, Białoruś, Ukraina, obywatele Europy Zachodniej. Mogą oni w niektórych sytuacjach stwarzad zagrożenie dla bezpieczeostwa i byd źródłem istotniejszych konfliktów. Wśród skazanych obywateli paostw UE odbywających karę więzienia w polskich jednostkach penitencjarnych największą grupę stanowią Rumuni, Niemcy, Litwini i Bułgarzy. Jednostkowe przypadki odbywania kary pozbawienia wolności w polskich zakładach karnych występują wśród obywateli Holandii, Grecji i Węgier3 . Według Rzecznika Praw Obywatelskich, do osadzonych w polskich więzieniach cudzoziemców mają zastosowanie te same przepisy prawa karnego, zasady procesowe oraz zasady odbywania kary pozbawienia wolności w jednostkach penitencjarnych, które dotyczą skazanych Polaków. To oznacza, że skazani posiadający inne niż polskie obywatelstwo, mają taki sam zakres praw i obowiązków jak polscy więźniowie. Pomoc prawną cudzoziemcy otrzymują najczęściej z placówek konsularnych. W postępowaniu przed sądami są reprezentowani przez adwokatów z urzędu, korzystają z pomocy tłumaczy przysięgłych. W zakładach karnych, w których przebywają skazani obcokrajowcy, otrzymują oni od funkcjonariuszy Służby Więziennej informatory i tłumaczenia aktów prawnych, które mają pomóc im w przystosowaniu się do polskich warunków odbywania kary. Mogą zwrócid się też o pomoc do wychowawcy lub psychologa więziennego. Wsparcie ofiarują im również instytucje – fundacje i stowarzyszenia pomagające cudzoziemcom i uchodźcom oraz osobom pozbawionym wolności. Źródło: http://mcw.bloog.pl/id,331131633,title,JAK-NAS-WIDZAOBCOKRAJOWCY-STEREOTYPY,index.html?ticaid=51062b Różnice kulturowe, odrębnośd językowa, religijna oraz społeczne wyobcowanie są powodem dużo trudniejszej sytuacji skazanego obcokrajowca, niż innych skazanych. Nr 1. Nazwa organizacji ZDROWIE Telefon Adres Stowarzyszenie MONAR 22 635 95 09 ul. Nowolipki 9B [email protected] 00-151 Warszawa www.monar.pl 1. Fundacja KARAN 48 362 20 46 ul. Reja 5/1 26-610 Radom 3 dane z Biura Informacji i Statystyki Centralnego Zarządu Służby Więziennej Strona www www.karan.pl [email protected] 5. Odwołania 1. www.sw.gov.pl 2. Stowarzyszenie Interwencji Prawnej „Analizy, Raporty, Ekspertyzy 3/2010” Emilia Rekosz 3. G. B. S z c z y g i e ł, Społeczna readaptacja skazanych – próba oceny, (w:) H. M a c h e l (red.), Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce – w poszukiwaniu skuteczności, Gdaosk 2006 4. Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego www.psychologia.edu.pl/ INSTYTUCJE WSPÓŁPRACUJĄCE NR . PRISON COUNTRY 1. Cyprus Central Prisons CYPRUS 2. Penitenciarul Timisoara — PTM ROMANIA 3. Centrul de Reeducare Buzias — CRB ROMANIA 4. Agricultural Penitentiary of Aghia GREECE 5. Penitentiary of Chania GREECE SopronkőhidaiFegyházésBörtön 6. (Prison and Penitentary of HUNGARY Sopronkőhida) — SFB 7. Kraków-Podgórze 8. Corradino Correctional Facility POLLAND MALTA