Gatunki pod ścisłą ochroną

PRZYRODA PARKU NAD STARYM KANAŁEM BYDGOSKIM
BARBARA WALDON
This project is implemented through the CENRAL EUROPE Programme co-financed by the ERDF.
CELEM BADAŃ PROWADZONYCH W LATACH 2008-2009
(2 SEZONY WEGETACYJNE) BYŁO:
- rozpoznanie środowiska przyrodniczego (inwentaryzacja
flory roślin naczyniowych, zbiorowisk roślinnych i chronionych
typów siedlisk, inwentaryzacja fauny)
- waloryzacja jednostek przestrzennych wyróżnionych w
oparciu o kryteria botaniczne
Badania były prowadzone przez zespół pracowników i studentów Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego
w składzie: dr hab. Halina Ratyńska, dr Barbara Waldon, mgr Ewa Wachowiak, mgr Renata
Hoffmann, mgr Maciej Sękiewicz, Dawid Kilon.
TEREN I ZAKRES BADAŃ: rozpoznaniami objęto szatę roślinną oraz
faunę obszaru Parku od Ronda Grunwaldzkiego do ulicy Plażowej (64 ha)
WYNIKI BADAŃ – SZATA ROŚLINNA
FLORA
Odnaleziono 428 gatunków roślin naczyniowych, w tym 13 pod
ochroną (7 pod ścisłą i 6 pod częściową)
OCHRONA ŚCISŁA:
OCHRONA CZĘŚCIOWA:
dzięgiel (arcydzięgiel) litwor
konwalia majowa
bluszcz pospolity
śnieżyczka przebiśnieg
rokitnik zwyczajny
kocanki piaskowe
wiciokrzew (suchodrzew) pomorski
grążel żółty
śniadek baldaszkowy
porzeczka czarna
jarząb szwedzki
barwinek pospolity
cis pospolity
Gatunki pod ścisłą ochroną
Hipophae rhamnoides rokitnik zwyczajny
Hedera helix bluszcz pospolity
Angelica archangelica ssp. litoralis
dzięgiel (arcydzięgiel) litwor
Gatunki pod ścisłą ochroną
Ornithogalum umbellatum śniedek baldaszkowy
Taxus baccata cis pospolity
Lonicera periclymenum wiciokrzew pomorski
Sorbus intermedia jarząb szwedzki
Gatunki pod częściową ochroną
Convallaria majalis
konwalia majowa
Nuphar lutea grążel żółty
Ribes nigrum porzeczka czarna
Vinca minor barwinek pospolity
Helichrysum arenarium
kocanki piaskowe
Galanthus nivalis
śnieżyczka przebiśnieg
Gatunki zagrożone
Odnaleziono łącznie stanowiska 10 gatunków zagrożonych – 5 jest
zagrożonych w Wielkopolsce a 8 w regionie kujawsko-pomorskim.
Nazwa polska
Wielkopolska
Kujawy
czosnek wężowy
R
owsica łąkowa
V
topola czarna
LC
szczaw gajowy
VU
cis pospolity
(LC)
(V)
wiciokrzew (suchodrzew) pomorski
(VU)
(R)
śnieżyczka przebiśnieg
(DD)
(R)
kokorycz pusta
R
lipa szerokolistna
R
barwinek pospolity
(R)
() gatunek na stanowisku antropogenicznym; VU – umiarkowanie narażony, LC – niższego ryzyka,
DD – stopień zagrożenia jest trudny do określenia z powodu braku danych, V – narażony, R – rzadki
Gatunki zagrożone
Allium scorodoprasum czosnek wężowy - R
Rumex sanguineus szczaw gajowy - VU
Gatunki zagrożone
Populus nigra topola czarna - LC
Corydalis cava kokorycz pusta - R
Okazałe drzewa
Dendroflora Parku obejmuje 115 gatunków. Wśród nich są 53 gatunki
drzew i 62 gatunki krzewów.
Obwody największych drzew przekraczają 4 m, a najokazalsze ma aż
6,83 m w pierśnicy.
Mapa rozmieszczenia pomnikowych drzew
Aż 19 okazów drzew to pomniki przyrody, a dalsze 30 zasługuje na wpisanie do
rejestru pomników.
Najwięcej jest pomnikowych okazów:
olszy czarnej (26), topoli czarnej oraz jej mieszańców (8), wiązów szypułkowych (7),
klonów srebrzystych (3), dębów szypułkowych (2), pomnikowe wymiary mają też
klon zwyczajny, grab zwyczajny i kasztanowiec zwyczajny (po 1).
okazałe olsze czarne
Pomnikowe drzewa mają tabliczki
informacyjne
Zbiorowiska roślinne
Na terenie Parku odnaleziono aż 97 zbiorowisk roślinnych w tym zagrożone w
regionie kujawsko-pomorskim (23): E – 1, V – 7, I – 15
oraz 7 uznawanych za rzadkie (6) i bardzo rzadkie (1).
ZBIOROWISKA ZAGROŻONE
Lemno-Hydrocharitetum morsus-ranae I
Scirpetum sylvatici V
Sagittario-Sparganietum emersi I, R
Iridetum pseudacori I
Caricetum paniculatae V
Chronione typy siedlisk
16 zbiorowisk reprezentujących 7 typów siedlisk z Dyrektywy Siedliskowej !
2330 - wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi:
Armerio elongatae-Festucetum ovinae
3150 – starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nymphaeion, Potamion:
Ceratophylletum demersi
Ceratophylletum submersi
Nymphaeo albae-Nupharetum luteae
Potametum lucentis
Potametum pectinati
3270 - zalewane muliste brzegi rzek
Bidentiti-Polygonetum hydropiperis
6430 – ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium):
Convolvulo-Rubetum caesii
Epilobio hirsuti-Convolvuletum sepium
Fallopio-Humuletum lupuli
Soncho palustris-Archangelicetum litoralis
Urtico-Convolvuletum sepium
zb. z Stachys palustris
6510 - niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie
(Arrhenatheretum elatioris)
9170 - grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum)
91F0 - łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum)
Waloryzacja przyrodnicza
Na podstawie występowania zbiorowisk roślinnych wyróżniono 10 typów
kompleksów roślinności, które posłużyły do wykonania mapy waloryzacji
przyrodniczej Parku.
Chronione typy siedlisk
2330 - wydmy śródlądowe z murawami napiaskowymi:
Armerio elongatae-Festucetum ovinae
3150 – starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne
Potametum lucentis I, 3150
Ceratophylletum demersi 3150
Potametum pectinati 3150
Nymphaeo albae-Nupharetum luteae V, 3150
6430 – ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne
Soncho palustris-Archangelicetum litoralis I, R, 6430
Epilobio hirsuti-Convolvuletum sepium 6430
Urtico-Convolvuletum sepium 6430
Fallopio-Humuletum lupuli 6430
9170 - grąd środkowoeuropejski
Galio-Carpinetum
Szczawik zajęczy Oxalis acetosella
Klon polny Acer campestre
Podagrycznik Aegopodium podagraria
91F0 – łęg wiązowo-jesionowy
Ficario-Ulmetum
Ziarnopłon wiosenny Ficaria verna
Złoć łąkowa Gagea pratensis
Zawilec żółty Anemone ranunculoides
Wybrane grupy zwierząt
mysz leśna Apodemus flavicollis
wiewiórka pospolita
Sciurus vulgaris
Ssaki
lis pospolity Vulpes vulpes
szczur wędrowny
Rattus norvegicus
kret Talpa europaea
jeż europejski Erinaceus europaeus
Płazy
żabę wodną Rana esculenta
żaba trawna Rana temporaria
Na terenie objętym badaniami odnaleziono
jedynie kilku przedstawicieli płazów. Z żab
brunatnych odnotowano żabę trawną, a z
żab zielonych żabę wodną. Stwierdzono
także ropuchę szarą.
amplexus - ropucha szara Bufo bufo
Ryby
Ciernik Pungititus aculeatus
Koza Cobitis taenia
Śliz Noemacheilus barbatulus
Ukleja Alburnus alburnus
Okoń Perca fluviatilis
Szczupak pospolity Esox lucius
Płoć Rutilus rutilus
Węgorz europejski Anguilla Anguilla
Mimo silnego zanieczyszczenia
wody (V kl.) stwierdzono tu 12
gatunków ryb: wzdręga, lin,
płoć, okoń, szczupak pospolity,
węgorz
europejski,
karaś
srebrzysty,
karaś złocisty,
ukleja, ciernik, koza i śliz są
pod ochroną.
Rys. D. Kilon
Ptaki
Na terenie Kanału Bydgoskiego i jego otoczenia na odcinku miejskim występuje
71 gatunków ptaków, co stanowi ponad 33% awifauny Bydgoszczy. Około połowa
to ptaki jedynie zimujące na badanym obszarze bądź przelotne. Pozostałe
gatunki należą do lęgowych. Niemal wszystkie znajdują się pod ścisłą ochroną
prawną, jedynie gawron, kruk, sroka i wrona siwa należące do krukowatych
objęte są częściową.
W sąsiedztwie Kanału na szczególną
uwagę
zasługują
trzy gatunki
„dyrektywowe” – ważne dla całej
Wspólnoty Europejskiej, zagrożone
zmianą siedlisk: zimorodek, dzięcioł
średni i dzięcioł czarny.
Na Czerwonej liście zwierząt
ginących
i
zagrożonych
w
regionie
kujawsko-pomorskim
znajdują się:
Zimorodek Alcedo atthis
Dzięcioł czarny
Dryocopus martius
kokoszka wodna (V- narażona
na
.
wyginięcie) i
dzięcioł średni (R- gatunek rzadki).
Kokoszka Gallinula chloropus
Dzięcioł średni
Dendrocopos medius
Poszczególne gatunki ptaków przywiązane są do różnych siedlisk
Ptaki parków kos, kwiczoł, paszkot, pleszka, kapturki, muchołówka
i ogrodów
szara, kowalik, modraszka, bogatka, pełzacze, szpak,
jemiołuszka, grzywacz, sierpówka, zięba, dzwoniec, gil,
grubodziób
Ptaki wodne
łabędź niemy, kaczki, krzyżówka, gągoł, nurogęś, mewa
śmieszka, mewa pospolita
Ptaki
naturalnych
lasów: łęgu i
grądu
kokoszka, łyski, zimorodek, czyże, pierwiosnek, rudzik,
Ptaki
krukowate
sójka, sroka, kawka, gawron, kruk
wilga, dzięcioł duży, dzięcioł średni, dzięciołek, dzięcioł
zielony
kwiczoł Turdus pilaris
muchołówka szara Muscicapa striata
szpak Sturnus vulgaris
Ptaki parkowe
jemiołuszka Bombycilla garrulus
kos Turdus merula
gil Pyrrhula pyrrhula
modraszka Cyanistes caeruleus
dzwoniec Carduelis chloris
Łabędź niemy Cygnus olor
Gągoł Bucephala clangula
Kaczki Anatinae
Ptaki wodne
Nurogęś Mergus merganser
Mewa śmieszka Larus ridibundus
Krzyżówka Anas platyrhynchos
kokoszka Gallinula chloropus
łyska Fulica atra
rudzik Erithacus rubecula
Ptaki łęgu i grądu
Rys. D. Kilon
zimorodek Alcedo atthis
dzięcioł duży
Dendrocopos major
dzięcioł średni
dzięcioł zielony
dzięciołek
Dendrocopos medius
Picus viridis
Dendrocopos minor
wilga Oriolus oriolus
Krukowate
Sójka Garrulus glandarius
Kawka Corvus monedula
Wrona siwa Corvus cornix
Kruk Corvus corax
Rys. D. Kilon
Gawron Corvus frugilegus
Sroka Pica pica
Wnioski
Szata roślinna otoczenia Kanału w Bydgoszczy jest niezwykle bogata. Mimo
antropogenicznych przekształceń siedlisk, odnaleziono zarówno gatunki, jak i
zbiorowiska roślinne zagrożone i podlegające ochronie prawnej. Obecne są też
liczne, okazałe drzewa i ich grupy.
Przeważająca część analizowanej powierzchni ma średni walor przyrodniczy, ale
znaczne obszary mają walor bardzo duży, nie tylko ze względu na bogactwo świata
roślin, ale również zwierząt.
Otoczenie Kanału jest pod względem przyrodniczym unikatowe w skali całego kraju.
Tak duże nagromadzenie na obszarze miejskim cennych elementów szaty roślinnej i
fauny zasługuje bezwzględnie na ochronę.
Wnioski
Otoczenie Starego Kanału Bydgoskiego to przede wszystkim teren rekreacyjny dla
mieszkańców miasta. Poza walorami estetycznymi, stanowi cenne zaplecze
dydaktyczne dla studentów przyrodniczych kierunków wyższych uczelni Bydgoszczy
i kraju, a ze względu na bogatą florę i faunę może stanowić żywe laboratorium
naukowe dla wszystkich odwiedzających – przyrodnicza ścieżka dydaktyczna.
Planowane zabiegi rewitalizacyjne nie mogą spowodować obniżenia walorów
najcenniejszych wydzieleń, a powinny zmierzać do podniesienia walorów
przyrodniczych obszarów najsilniej zdegradowanych.
Właściwe rozwiązania projektowe planowanej infrastruktury muszą uwzględniać
wymogi ochrony przyrody.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ