Euro czy złoty? Analiza opłacalności zmiany waluty w Polsce
Transkrypt
Euro czy złoty? Analiza opłacalności zmiany waluty w Polsce
Katarzyna Fedro Euro czy złoty? Analiza opłacalności zmiany waluty w Polsce Praca dyplomowa Promotor: dr Paweł Szudra Praca przyjęta …………………………… Uniwersytet Zielonogórski Wydział Ekonomii i Zarządzania Studia podyplomowe „Mechanizmy funkcjonowania strefy euro” Projekt dofinansowany przez Narodowy Bank Polski Zielona Góra 2015 r. Katarzyna Fedro Euro or zloty? Analysis of viability currency change in Poland Diploma Thesis Supervisor: dr Paweł Szudra University of Zielona Góra Faculty of Economics and Management Postgraduate Studies: The mechanisms of the Euro Area Project part-financed by the National Bank of Poland Zielona Góra 2015 r. SPIS TREŚCI Wstęp……………………………………………………………….......... 2 Rozdział 1………………………………………………………………... 3 EURO – nowa waluta w Europie……………………………………........ 3 1.1. Geneza utworzenia waluty euro……………………………………... 3 1.2. Strefa euro………………………………………………………........ 4 1.3. Kryzys w strefie euro 2008 - 2013…………………………………... 6 Rozdział 2………………………………………………………………... 8 Konsekwencje wprowadzenia waluty euro na przykładzie wybranych państw Unii Europejskiej………………………………………………… 8 2.1. Euro dla Litwy………………………………………………………. 8 2.2. Euro dla Łotwy………………………………………………………. 10 2.3. Euro dla Polski………………………………………………………. 12 2.3.1. Sondaż TNS Polska (13-18 marca 2015 r.)………………………... 13 Rozdział 3………………………………………………………………... 16 Analiza opłacalności wymiany złotego na euro………………………….. 16 3.1. Wyniki badań własnych na temat opłacalności wprowadzenia euro w Polsce……………………………………………………………………... 16 3.2. Kto zyska a kto straci na zmianie waluty?........................................... 20 3.2.1. Kredytobiorcy……………………………………………………… 20 3.2.2. Przedsiębiorcy……………………………………………………... 21 3.3. Fakty i mity o euro…………………………………………………... 29 Zakończenie……………………………………………………………... 31 Literatura………………………………………………………………... 32 Załączniki………………………………………………………………... 33 Spis wykresów…………………………………………………………… 35 1 Wstęp Strefa euro regularnie powiększa się o kolejnych członków – 1 stycznia 2015 roku wspólną walutę europejską przyjęła Litwa. Wydaje się, że pomimo kłopotów Grecji, Portugalii czy Hiszpanii, dla wielu państw euro dalej jest atrakcyjnym projektem. Przystąpienie do strefy euro nadal jest celem także polskich władz. O zasadności takiego kroku zdążyło już wypowiedzieć się wielu ekonomistów. Wśród tych głosów nie ma jednomyślności – istnieją wyraźne podziały na zwolenników i przeciwników wprowadzenia euro. Wszystkie dotychczasowe sondaże wyraźnie pokazują, że Polacy nie chcą euro, a powodów wymieniają wiele. Inaczej na tę kwestię patrzą młodzi ludzie, którzy są bardziej otwarci na nowe doświadczenia, a inaczej emeryci, którzy już nie zarabiają, ale którym emerytury i renty zostaną przeliczone według jakiegoś wskaźnika. Inne spojrzenie na ten temat mają np. osoby, które mają do spłacenia długoletnie kredyty, a inaczej sami bankowcy. Skrupulatnie wymianę złotego na euro przeliczą już sobie rolnicy, przedsiębiorcy, eksporterzy i importerzy. W poniższej pracy przedstawiona została krótka historia samej waluty euro, a także strefy euro i kryzysu, jaki ją dotknął. Autor chciał również pokazać, jak z nową walutą poradziły sobie państwa, które stosunkowo niedawno ją przyjęły – chodzi o Litwę i Łotwę, a także przypomniał jakie kryteria musi spełniać Polska, aby przyjąć walutę euro. Jednak głównym tematem niniejszej pracy była analiza opłacalności wymiany złotego na euro. Zaprezentowane zostały wyniki badań przeprowadzonych w grupie 50 osób (25 kobiet i 25 mężczyzn), mieszkańców województwa lubuskiego, w różnym wieku. Celem badania było ustalenie, kto – zdaniem ankietowanych – skorzysta, a kto straci na wymianie złotówki na euro i czy w ogóle to nam się opłaca. Badanie miało za zadanie potwierdzić lub zaprzeczyć tezie, że – jak wskazują wszelkie sondaże – Polacy nie chcą wspólnej europejskiej waluty. A co na to kredytobiorcy i przedsiębiorcy? Tej grupie poświęcona została ostatnia część pracy. 2 ROZDZIAŁ 1 EURO – NOWA WALUTA W EUROPIE Fot. Waluta euro Źródło: www.money.pl 1.1. Geneza utworzenia waluty euro Pierwsze plany utworzenia Unii Walutowej pojawiły się już w latach 60. XX wieku, lecz dopiero w latach 70. opracowano plan wprowadzenia wspólnej waluty, a w 1979 roku powstał Europejski System Walutowy. W 1986 ECU zostało trzecią walutą na świecie, w której emitowano obligacje międzynarodowe. Genezy euro jako jednolitej waluty Unii Europejskiej należy szukać w historii Unii Europejskiej oraz w historii światowej gospodarki. Z jednej strony, w 1968 roku nastąpiła realna integracja gospodarcza w postaci unii celnej, z drugiej strony upadek systemu kursu walutowego doprowadził do zbyt mocno zmieniających się kursów walut, który w opinii polityków osłabiał handel. W 1970 roku po raz pierwszy została skonkretyzowana idea europejskiej unii walutowej. W tak zwanym „planie Wernera”, luksemburski premier Pierre Werner wypracował wraz z ekspertami Unii Gospodarczej i Walutowej ideę jednolitej waluty. Projekt ten poniósł fiasko z powodu upadku systemu z Bretton Woods. Ostateczna decyzja o utworzeniu wspólnej waluty Unii Europejskiej zapadła w ramach traktatu z Maastricht, który powoływał do życia Unię Gospodarczą i Walutową. W grudniu roku 1995 w Madrycie wspólnej walucie nadano nazwę euro. Ustanowiono też system TARGET – system automatycznych przeliczeń walut narodowych na euro. 1 stycznia 1999 roku nastąpiła inauguracja euro w transakcjach bezgotówkowych w 11 krajach (bez Grecji), a od 1 stycznia 2002 roku wprowadzono tę walutę w formie gotówkowej w dwunastu państwach UE (oprócz Wielkiej Brytanii, Szwecji i Danii). 3 1 lipca 2002 roku ostatecznie wycofano z obiegu waluty narodowe 12 państw, które przystąpiły do strefy euro. Rozszerzenie strefy euro nastąpiło do tej pory sześciokrotnie: 1 stycznia 2007 roku przez euro został zastąpiony tolar słoweński, 1 stycznia 2008 roku funt cypryjski i lira maltańska, 1 stycznia 2009 roku korona słowacka, 1 stycznia 2011 roku korona estońska, 1 stycznia 2014 roku łat łotewski a 1 stycznia 2015 roku lit litewski. Sztywne kursy wymiany mają Bułgaria, Bośnia i Hercegowina, Komory i Republika Zielonego Przylądka. Waluta Danii należy do Mechanizmu Kursów Walutowych (ERM II).1 1.2. Strefa euro Obecnie członkami Unii Gospodarczej i Walutowej jest 19 z 28 państw członkowskich Unii Europejskiej (Austria, Belgia, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Włochy), a ponadto 4 inne państwa (Andora, Monako, San Marino, Watykan). W kolejnych dwóch państwach euro jest walutą bez członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej (Czarnogóra, Kosowo). Kraj, który pragnie dołączyć do Unii, musi dostosować wiele aspektów społecznych, ekonomicznych i politycznych do standardów obowiązujących w UE. Dostosowanie to ma zagwarantować, że dany kraj będzie mógł z powodzeniem działać w obrębie unijnego jednolitego rynku towarów, usług, kapitału i pracy. Przyjęcie euro i przystąpienie do strefy euro stanowi bardziej zaawansowany etap integracji – etap znacznie bardziej intensywnej integracji gospodarczej z pozostałymi państwami członkowskimi strefy euro. Przyjęcie euro wymaga również długich przygotowań, w szczególności niezbędna jest konwergencja gospodarcza i prawna. Zanim państwo członkowskie będzie mogło przyjąć euro, musi też spełnić pewne kryteria gospodarcze i prawne. „Kryteria konwergencji" gospodarczej służą zapewnieniu, że dane państwo członkowskie jest dobrze przygotowane do przyjęcia jednej waluty i do włączenia się w system walutowy strefy euro. Konwergencja prawna wymaga, by prawodawstwo krajowe, w szczególności przepisy dotyczące narodowego banku centralnego oraz kwestii walutowych, było zgodne z Traktatem. 1 Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Euro 4 Zastąpienie krajowej waluty walutą euro jest ważną operacją, która wymaga wielu praktycznych przygotowań, na przykład w zakresie zagwarantowania, że krajowa waluta zostanie szybko wycofana, że ceny towarów będą poprawnie przeliczane i podawane do wiadomości oraz że obywatele będą prawidłowo informowani. Wszystkie te przygotowania opierają się na konkretnym „scenariuszu wymiany waluty krajowej na euro” przyjmowanym przez kraj mający przystąpić do strefy euro. Doświadczenia zdobyte podczas wprowadzania euro po raz pierwszy służą dziś krajom kandydującym do strefy euro. Również Komisja Europejska udziela dużo pomocy i porad krajom mającym przystąpić do strefy euro. 2 Mapa 1. Strefa euro 1999 – 2014. 3 Źródło: www.eurofundsnews.eu 2 www. ec.europa.eu, http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/adoption/index_pl.htm, 25.04.2014 r. www.eurofundsnews.eu, http://eurofundsnews.eu/wazne/od-1-stycznia-litwini-zaczna-uzywac-euro/, 24.11.2014 r. 3 5 1.3. Kryzys w strefie euro 2008 – 2013 W 2007 roku nasiliły się w Stanach Zjednoczonych zawirowania na rynkach nieruchomości. Gdy okazało się, że wiele kredytów hipotecznych może być trudnych do odzyskania, gdyż otrzymały je osoby z niską zdolnością kredytową, pojawiły się napięcia w systemie bankowym. Ponieważ światowe rynki finansowe są silnie zintegrowane, napięcia te szybko przeniosły się do innych części świata, w tym do Europy. Pogorszenie koniunktury na świecie oraz zaburzenia w systemie finansowym wepchnęły strefę euro w recesję. Punktem krytycznym okazało się ujawnienie przez Grecję w październiku 2009 roku, że deficyt i dług tego państwa są znacznie wyższe, niż podawano w oficjalnych statystykach. Zmieniło to stosunek rynków finansowych nie tylko do Grecji, ale także do innych mocno zadłużonych krajów strefy euro.4 Recesja i kryzys finansowy wpłynęły na stan finansów publicznych w krajach strefy euro. Konieczne było wykupienie banków i dofinansowanie ich ze środków publicznych (szczególnie duże koszty poniosła Irlandia), obniżały się dochody budżetowe na skutek zmniejszenia wpływów z podatków, rosły wydatki na zasiłki dla bezrobotnych, opiekę społeczną, wiele krajów celowo zwiększyło wydatki, aby załagodzić skutki zmniejszenia konsumpcji i inwestycji gospodarczych. W lipcu 2011 r. szefowie państw strefy euro ogłosili plan, zgodnie z którym nadmiernie zadłużona Grecja - oprócz otrzymanych w 2010 roku - 110 miliardów, dostanie kolejne 110 miliardów euro w formie tanich pożyczek z europejskiego funduszu ratunkowego i umorzenie części długów przez inwestorów prywatnych. W marcu 2011 roku również Portugalia poprosiła o pomoc finansową w związku z kryzysem zadłużeniowym. Portugalia stała się więc po Grecji i Irlandii trzecim krajem strefy euro, które przed groźbą niewypłacalności chciała bronić się przy użyciu zagranicznych kredytów pomocowych. W lutym 2012 r. UE udzieliła Grecji pożyczki w wysokości 130 mld euro do roku 2014 z Europejskiego Funduszu Stabilizacji Finansowej (EFSF). Ta kwota nie tylko 4 Paweł Gajewski, Instytut Ekonomiczny NBP, Kryzys w strefie euro – przyczyny, przebieg i perspektywy jego rozwiązania, Warszawa 2013 6 przekracza wcześniejszą pomoc otrzymaną przez Grecję w maju 2010 r. (110 mld euro), ale i wspomnianą wyżej dobrowolną redukcję długu greckiego.5 Mapa 2. Najwięksi dłużnicy w UE (dług publiczny w stosunku do PKB w 2010 r. w proc.) Źródło: Eurostat 2011 Obecny stan gospodarki Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Irlandii wskazuje na długoterminowy i bardziej ogólny problem niejednorodności ekonomicznej strefy euro. Zyski z obligacji rządowych tych państw stały się na tyle wysokie, że Bruksela była zmuszona udzielić pomocy w postaci pakietów pomocowych. ECB rozpaczliwie nadal kupuje obligacje krajów z południowej rubieży strefy euro. 6 5 Louzek M. 2012, Kryzys strefy euro, http://krakowskie.nazwa.pl/test/index.php?option=com_content&view=article&id=151:marek-louekqkryzys-strefy-euroq&catid=1:artykuy&Itemid, 12.06.2013. 6 Tomšík, V., Ekonomie a zdravý rozum, Praha, Fragment 2011. 7 ROZDZIAŁ 2 KONSEKWENCJE WPROWADZENIA WALUTY EURO NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ Wprowadzenie euro do obiegu w 2002 roku było ważnym wydarzeniem w historii Europy i istotnym osiągnięciem technicznym. 1 stycznia tego roku w dwunastu krajach o łącznej liczbie ludności 308 milionów wprowadzono nowe banknoty i monety. Była to największa w dziejach wymiana pieniądza, w której obok sektora bankowego wzięły udział firmy konwojujące, placówki detaliczne, operatorzy automatów wrzutowych oraz – oczywiście – wszyscy mieszkańcy tych krajów. Przygotowania do wymiany były operacją na wielką skalę. W celu uniknięcia zatorów w cyklu dystrybucyjnym gotówkę euro dostarczano do banków i placówek detalicznych od września 2001 roku Dzięki temu banknoty i monety euro były powszechnie dostępne we wszystkich sektorach już w pierwszych dniach 2002 roku. 3 stycznia 96% bankomatów w strefie euro wypłacało nowe banknoty. Tydzień po wprowadzeniu euro ponad połowa wszystkich transakcji gotówkowych była przeprowadzana w tej walucie. Po okresie równoległego obiegu (trwającego w niektórych krajach nawet dwa miesiące), kiedy można było dokonywać płatności zarówno w euro, jak i w walutach krajowych, 1 marca 2002 roku euro stało się jedynym prawnym środkiem płatniczym w strefie euro. Do tego czasu z obiegu wycofano ponad 6 miliardów krajowych banknotów i prawie 30 miliardów monet. 7 2.1. Euro dla Litwy 1 stycznia 2015 roku do strefy euro, jako dziewiętnasty kraj, dołączyła Litwa. W noworocznym przemówieniu prezydent Litwy Dalia Grybauskaite powiedziała, że wejście do strefy euro „jest okazją do wzrastania i rozwijania się jak nowoczesne państwo europejskie, wyznaczania sobie nowych celów i patrzenia z otuchą w przyszłość". Premier Litwy Algirdas Butkevicius, który jako pierwszy wypłacił banknot o nominale 10 euro z bankomatu oświadczył, że euro "będzie gwarantem bezpieczeństwa zarówno ekonomicznego jak i politycznego". Litewski minister finansów 7 www.ecb.europa.eu, https://www.ecb.europa.eu/euro/changeover/2002/html/index.pl.html. 8 Rimantas Sadzius przyznał, że on osobiście i - jak przypuszcza - także wielu obywateli Litwy "odczuwa smutek, że lit, który dobrze służył przez ponad dwie dekady, odchodzi do historii". Rząd argumentował, że przyjęcie euro będzie bodźcem dla rozwoju gospodarki dzięki tańszym kredytom, wyeliminuje ryzyko dewaluacji waluty, co w konsekwencji będzie sprzyjać zwiększeniu eksportu i inwestycji. Ponadto mechanizmy solidarnościowe strefy euro pozwolą Litwie oczekiwać pomocy w razie kryzysu. Zgodnie z przyjętą przez parlament ustawą o wprowadzeniu euro od 1 stycznia Litewski Bank wymienił lity na euro w nieograniczonej ilości i bez określonego limitu czasowego. Przez pierwszych sześć miesięcy 2015 roku pieniądze będą wymieniały również banki komercyjne i poczta. Od 1 do 15 stycznia na Litwie można było płacić zarówno w euro, jak i w litach, ale reszta była wydawana w euro. Lit był narodową walutą Litwy w latach 1922-1940 oraz od 1993 r. do chwili obecnej. Od 2002 roku lit był powiązany z euro, a Litwa była uzależniona od polityki Europejskiego Banku Centralnego, chociaż nie miała wpływu na jego decyzje. Fot. Moneta euro obowiązująca w Litwie Źródło: Reuters Większość Litwinów popiera zmianę lita na euro, ale nie ma zbytniej euforii, gdyż nieunikniony jest wzrost cen. Przekonywujące są jednak zapewnienia władz państwowych, że przystąpienie do strefy euro jest gwarantem bezpieczeństwa zarówno 9 ekonomicznego, jak i politycznego. Również pozytywne doświadczenie Łotwy i Estonii, które wcześniej wprowadziły euro, dodają otuchy. Z najnowszego sondażu wynika, że 53 procent Litwinów pozytywnie ocenia fakt wprowadzenia europejskiej waluty. Przeciwnicy obawiają się przede wszystkim podwyżek cen. Rząd zapowiada prowadzenie kontroli czy przedsiębiorcy uczciwie przeliczają lity na euro. Wielu obywateli Litwy odczuwa jednak smutek, że lit, który dobrze służył im przez ostatnie 21 lat, odchodzi do historii.8 2.2. Euro dla Łotwy Łotwa weszła do strefy euro 1 stycznia 2014 roku. W tym dniu łat łotewski został zastąpiony przez euro po stałym kursie wymiany 1 euro = 0,702804 LVL. Przez następne dwa tygodnie w obiegu były obie waluty, po czym 15 stycznia 2014 roku łat przestał być prawnym środkiem płatniczym. Jak podało Polskie Radio w komunikacie z dnia 18 marca 2014 r. euro było najlepszą opcją dla Łotwy. „Łotwa przygotowywała się na to prawie 10 lat, czyli odkąd weszła do Unii. – Poparcie społeczne dla zmiany waluty było niskie, a największe obawy dotyczyły wzrostu cen – powiedział były premier Łotwy, który forsował przyjęcie euro, Valdis Dombrovskis. – Ten argument podnosili eurosceptycy, że ceny wzrosną dwukrotnie, trzykrotnie, że straszne rzeczy będą się działy, i teraz, po dwóch i pół miesiąca wiemy, że nic takiego się nie stało. Jeśli chodzi o inflację, to oczekujemy, że będzie na poziomie dwóch procent w tym roku – twierdzi. Wielu sprzedawców skorzystało jednak z okazji, by podnieść ceny – przyznał przewodniczący zarządu targu centralnego w Rydze Anatolijs Abramovs. – O wdrożeniu euro wiedzieliśmy ponad rok wcześniej. Handlarze specjalnie nie podnosili cen przez cały 2013 rok, po to, by podnieść je od 1 stycznia – dodał. Zdaniem prezesa łotewskiego banku centralnego Ilmarsa Rimsevicsa przyjęcie euro było najlepszą opcją dla Łotwy. – Myślę, że dla małej i otwartej gospodarki jaką mamy na Łotwie, euro jest jednym z najważniejszych elementów stabilności. Łotwie udało się co prawda utrzymać sztywny kurs wobec euro, ale i tak nasza waluta była atakowana. Straciliśmy jedną trzecią rezerw. Teraz kiedy jesteśmy w strefie euro, nie będzie już plotek o dewaluacji waluty – mówił. Koszt przyjęcia przez Łotwę wspólnej europejskiej waluty szacuje się na kwotę od 110 do 219 mln euro. Zdecydowaną większość pokrył sektor prywatny, zwłaszcza banki”. 8 Polska Agencja Prasowa, 1 stycznia 2015 r. 10 Fot. Moneta euro obowiązująca na Łotwie Źródło: Narodowy Bank Łotwy 12 lutego 2014 roku „Rzeczpospolita” przedstawiła raport podsumowujący proces wymiany waluty na Łotwie, organizowany przez Polską Fundację im. Roberta Schumana. „Zmiana łata na euro najwięcej kosztowała sektor prywatny. Na operację najwięcej wydały banki, których wydatki szacuje się na około 100 mln euro. Środki poszły m.in. na dostosowanie kas, czy systemów informatycznych. Do tego dochodzą jeszcze koszty banku centralnego, który jeszcze przed przyjęciem wspólnej waluty musiał wydawać rezerwy walutowe na bronienie kursu łata tak, by pozostawał on stabilny. Z prezentacji przedstawianych w Sejmie wynika, że jedne z najpoważniejszych obaw społeczeństwa dotyczyły możliwego wzrostu cen po przejęciu euro. Okazały się one niebezpodstawne, bo sprzedawcy, mimo grożących im kar w wysokości 1 tys. euro, podnosili i zaokrąglali ceny na niekorzyść klientów. Państwo ostatecznie nie karało ich finansowo, ale nieuczciwi przedsiębiorcy trafiali na tzw. czarne listy. Przyjęcie euro przyczyniło się do zwiększenia poziomu stabilności gospodarczej kraju. Według raportu zwiększyło też atrakcyjność inwestycyjną Łotwy, m.in. dzięki uproszczeniu sposobu rozliczeń międzynarodowych. Według Banku Łotwy przystąpienie do strefy przyniesie rocznie ok. 80 mln euro oszczędności związanych z niższym kosztem obsługi długu zagranicznego. Wejście do jądra gospodarczego UE poprawiło też ratingi kredytowe kraju, co również obniża koszty długu. Zyskać też mają łotewskie rodziny, które dzięki niższemu oprocentowaniu będą płacić mniejsze raty kredytów. Do tego odpadną koszty związane z wymianą walut. Łotysze szacują, że do tej pory sektor prywatny i państwowy tracił na tym ok. 70 mln euro rocznie”. 11 W większości krajów, po operacji zamiany lokalnej waluty na euro obserwowano niewielki, krótkotrwały wzrost cen, rzędu 1-2 proc. Wynikał on jednak nie z jakiegoś mechanizmu ekonomicznego, lecz efektu niekorzystnego dla konsumentów zaokrąglania cen oraz wykorzystywania operacji zamiany do podnoszenia cen przez część handlowców. 9 2.3. Euro dla Polski Wprowadzenie euro w Polsce wynika ze zobowiązań płynących z traktatu ateńskiego przyjętego w referendum w 2003 roku. Polska posiada status państwa z derogacją. Zobowiązała się też do spełnienia kryteriów z Maastricht, co oznacza rezygnację z jednostronnej euroizacji. Polska nie jest członkiem Europejskiego Mechanizmu Kursów Walutowych, co stanowi jedną z zasadniczych przeszkód na drodze do przyjęcia euro w krótkim okresie. Ponadto istotny warunek z punktu widzenia prawnego stanowi konieczność nowelizacji Konstytucji. Data zamiany złotego na euro nie jest określona. Polska zobowiązała się do przyjęcia tej waluty, ale nie określiła terminu jej przyjęcia. Rozliczanie w euro dopuszczalne jest jednak w wielu punktach usługowych. 10 Fot. Monety: euro i złoty Źródło: www.biznes.interia.pl 9 www.nf.pl, http://nf.pl/przedsiebiorca/polska-w-strefie-euro,,47086,242, Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Euro_w_Polsce 10 12 2.3.1. Sondaż TNS Polska Portal internetowy Onet.biznes.pl w dniu 22 marca 2015 roku opublikował sondaż dotyczący wprowadzenia euro w Polsce. Sondaż został przeprowadzony w dniach 13-18 marca 2015 roku na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie 1000 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Połowa Polaków (52 proc.) uważa, że wprowadzenie w naszym kraju euro będzie czymś złym. Przeciwnego zdania jest 15 proc. badanych, natomiast 23 proc. sądzi, że zamiana złotego na euro nie będzie ani czymś dobrym, ani czymś złym – tak wynika z sondażu TNS Polska. Co dziesiąty badany (10 proc.) ma trudności z jednoznaczną odpowiedzią na to pytanie. Wykres 1. Wprowadzenie euro w Polsce. SONDAŻ TNS POLSKA Nie wiem 10% Pozytywnie 15% Wcale 23% Negatywnie 52% Pozytywnie Negatywnie Wcale Nie wiem Źródło: Sondaż TNS Polska. O złym wpływie wprowadzenia waluty euro w Polsce na sytuację gospodarstw domowych jest przekonana zdecydowana większość Polaków. Przy czym przeważają opinie, że wpływ ten będzie negatywny: 67 proc. Polaków uważa, że wejście Polski do strefy euro wpłynie niekorzystnie na sytuację ich gospodarstw domowych. Przeciwnego zdania jest 14 proc. badanych, którzy spodziewają się pozytywnych zmian. 10 proc. badanych uważa, że przyjęcie waluty euro nie będzie miało wpływu na sytuację ich gospodarstwa domowego. 9 proc. ankietowanych natomiast nie ma sprecyzowanej opinii. 13 Wykres 2. Jaki wpływ na gospodarstwa domowe będzie miało wprowadzenie euro w Polsce? SONDAŻ TNS POLSKA Nie wiem 9% Nie ma wpływu 10% Negatywny 67% Pozytywny 14% Negatywny Pozytywny Nie ma wpływu Nie wiem Źródło: Sondaż TNS Polska. Połowa Polaków (53 proc.) jest zdania, że waluta euro wpłynie niekorzystnie na polską gospodarkę. Przeciwnego zdania jest jedna czwarta badanych (24 proc.), a 8 proc. uważa, że wejście Polski do strefy euro nie wpłynie na stan polskiej gospodarki. 15 proc. ankietowanych nie potrafi wypowiedzieć się w tej kwestii jednoznacznie. Wykres 3. Jaki wpływ na polską gospodarkę będzie miało wprowadzenie euro w Polsce? SONDAŻ TNS POLSKA Nie wiem 15% Nie wpłynie 8% Negatywny 53% Pozytywny 24% Negatywny Pozytywny Nie wpłynie Nie wiem Źródło: Sondaż TNS Polska. 14 49 proc. ankietowanych uważa, że wejście Polski do strefy euro wpłynie niekorzystnie na poczucie tożsamości narodowej. O korzystnym wpływie wspomina 15 proc. ankietowanych, natomiast zdaniem 23 proc. Polaków przyjęcie waluty euro nie będzie miało wpływu na naszą tożsamość narodową. Wykres 4. Jaki wpływ na poczucie tożsamości narodowej będzie miało wprowadzenie euro w Polsce? SONDAŻ TNS POLSKA Nie wpłynie 17% Negatywny 56% Pozytywny 27% Negatywny Pozytywny Nie wpłynie Źródło: Sondaż TNS Polska. 15 ROZDZIAŁ 3 ANALIZA OPŁACALNOŚCI ZAMIANY ZŁOTEGO NA EURO 3.1. Wyniki badań własnych na temat opłacalności wprowadzenia euro w Polsce Poniżej zaprezentowane zostały wyniki badań przeprowadzonych w grupie 50 osób (25 kobiet i 25 mężczyzn), mieszkańców województwa lubuskiego, w wieku 18 – 60 lat. Przeprowadzone badanie zostało mile odebrane przez osoby wypełniające ankietę, atmosfera była życzliwa, co pozwoliło na rzetelne zebranie informacji. Kwestionariusz posiadał 6 pytań związanych z wprowadzeniem euro i opłacalnością tej operacji. Do analizy wzięto pod uwagę trzy najbardziej istotne pytania, których odpowiedzi zostały zaprezentowane w formie graficznej (wykres nr 5). Na pytanie „Czy popiera Pan/Pani zmianę polskiej złotówki na euro?”, aż 68 procent badanych odpowiedziało, że NIE popiera tej zamiany, z kolei 20 procent jest na „TAK”, a pozostałe osoby nie wyraziły zdania na ten temat. Wykres 5. Czy popiera Pan/Pani zmianę polskiej złotówki na euro? 68 20 12 Popieram Nie popieram Nie mam zdania Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych odpowiedzi z badań ankietowych przeprowadzonych w oparciu o ankietę przygotowaną przez autora. Wyniki te potwierdzają ogólną tezę, podpartą wieloma innymi sondażami, że większość badanych jest przeciwna wejściu Polski do strefy euro, a co za tym idzie, wymiany złotówki na euro. W badaniu pod uwagę została wzięta cała grupa badawcza, 16 czyli osoby w wieku 18 – 60 lat, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, mieszkańcy miast od 50 tys. i więcej ludności. Kolejne badanie dotyczyło pytania „Czy Pana/Pani zdaniem po wprowadzeniu euro zmieni się własna sytuacja materialna?”. Grupę badawczą stanowiły osoby w wieku 18 – 60 lat, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, mieszkańcy miast od 40 tys. i więcej ludności. Wyniki badania zostały zaprezentowane w formie graficznej (wykres nr 6). Wykres 6. Czy Pana/Pani zdaniem po wprowadzeniu euro zmieni się własna sytuacja materialna?”. 72 0 Nie, nie zmieni się 28 0 Tak, polepszy się 0 Tak, pogorszy się Posostanie bez zmian Nie mam zdania Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych odpowiedzi z badań ankietowych przeprowadzonych w oparciu o ankietę przygotowaną przez autora. Spośród badanych, zdecydowana większość ankietowanych odpowiedziała, że własna sytuacja pogorszy się (72 proc.), pozostałe osoby (28 proc.) nie miały zdania na ten temat. Nikt z badanych nie uważa, że po zamianie złotówki na euro sytuacja materialna polepszy się. Kolejne badanie dotyczyło uzyskania informacji na temat opinii zmian cen produktów w Polsce po wprowadzeniu euro. O wypełnienie ankiety poproszeni zostali mieszkańcy lubuskich miast pow. 40 tys. mieszkańców oraz lubuskich wsi (ankieta telefoniczna). Grupa badawcza liczyła 50 osób. Wyniki badania zostały zaprezentowane w formie graficznej (wykres nr 7). 17 Wykres 7. Czy Pana/Pani zdaniem po wprowadzeniu euro ceny produktów w Polsce zmienią się? 28 82 36 64 0 0 Nie, nie zmienią się Tak, wzrosną Mieszkańcy miasta Pozostaną bez zmian Mieszkańcy wsi Nie wiem Kolumna1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych odpowiedzi z badań ankietowych przeprowadzonych w oparciu o ankietę przygotowaną przez autora. Z badania wynika, że zarówno mieszkańcy miast, jak i wsi uważają, że ceny produktów po wprowadzeniu euro wzrosną. Tak uważa 64 proc. mieszkańców miast i aż 82 proc. mieszkańców wsi. Nikt z badanych nie uważa, że ceny zmaleją, czy też nie zmienią się. Pozostałe osoby, zarówno mieszkańcy miast, jak i wsi nie wiedzą, czy ceny się zmienią. Jedno z kluczowych pytań dotyczyło także wysondowania wśród ankietowanych, kto skorzysta na wprowadzeniu euro? Do wyboru było aż dziewięć odpowiedzi, z możliwością zakreślenia więcej niż jednej możliwości. W tym przypadku pod uwagę wzięta została grupa badawcza złożona z 50 osób, pracowników sfery budżetowej (dokładnie jednostka samorządowa) w mieście zamieszkałym przez pow. 40 tys. mieszkańców. Wyniki badania zostały zaprezentowane w formie graficznej (wykres nr 8). 18 Wykres 8. Kto Pana/Pani zdaniem skorzysta na wprowadzeniu euro? 76 54 51 31 23 0 0 0 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych odpowiedzi z badań ankietowych przeprowadzonych w oparciu o ankietę przygotowaną przez autora. Badania wykazały, że ponad połowa ankietowanych uważa, że na wprowadzeniu euro skorzystają przedsiębiorcy (54 proc.), podobny wynik dotyczy się firm prowadzących wymianę handlową z krajami UE (51 proc.). Najwięcej, bo aż 76 proc. wszystkich ankietowanych odpowiedziało, że z euro najbardziej skorzysta młodzież. Pozostałe odpowiedzi dotyczyły turystów (31 proc.) i banków (23 proc.). Analizując dane uzyskane na podstawie odpowiedzi z badań ankietowych przeprowadzonych w oparciu o ankietę wynika, że w dalszym ciągu podejście do wymiany złotówki na euro jest bardzo sceptyczne. Ankietowani uważają, że operacja ta jest mało opłacalna dla nich samych, gdyż spowoduje to przede wszystkim wzrost cen i pogorszenie się ogólnej sytuacji materialnej. Zauważyć też można, że więcej przeciwników jest wśród mieszkańców wsi, niż miast. Zdecydowana większość ankietowanych widzi szansę dla ludzi młodych i dla przedsiębiorców. Tym dwóm grupom społecznym – zdaniem ankietowanych – najbardziej opłaca się wejście do strefy euro. 19 3.2. Kto zyska a kto straci na zmianie waluty? 3.2.1. Kredytobiorcy Na przyjęciu euro w Polsce z pewnością zyskają posiadacze kredytów hipotecznych w złotych. Z wyliczeń Expandera wynika, że dzięki spadkowi stóp procentowych raty ich kredytów spadną o około 1/3. Wprowadzenie euro nie ucieszy natomiast zadłużonych we frankach. 1) Zyskają zadłużeni w złotych Dla spłacających kredyty hipoteczne w złotych przyjęcie euro będzie korzystne. Spadnie bowiem ich oprocentowanie, a więc i płacone raty. Wprowadzenie euro wymaga, aby w naszym kraju obwiązywały takie same stopy procentowe jak w całej strefie euro, które dotychczas zawsze były niższe niż w Polsce. Nawet teraz, gdy mamy rekordowo niskie stopy procentowe, w państwach posiadających euro są one dużo niższe (...). 2) Mogą stracić zadłużeni we frankach Na takie korzyści nie będą mogli liczyć spłacający kredyty we frankach szwajcarskich. Oprocentowanie ich kredytów zależy bowiem od poziomu stóp procentowych w Szwajcarii, a to nie zmieni się po wprowadzeniu w Polsce euro. Zablokowany zostanie za to kurs, po jakim przeliczane są złote na euro. Co prawda, na raty opisywanych kredytów wpływa kurs franka a nie euro, jednak wahania euro mają pewien wpływ na kurs szwajcarskiej waluty w Polsce. Zablokowanie jego kursu na poziomie zbliżonym do obecnego spowoduje, że frank zapewne już nigdy nie spadnie do poziomów obserwowanych w 2008 r. Oczywiście, nawet jeśli nie przyjmiemy euro, i tak może to nigdy nie nastąpić, jednak historia lubi się powtarzać i w ciągu kilkudziesięciu lat wiele może się zmienić. Być może, jeśli nie przyjmiemy euro, to za kilka lat złoty ponownie istotnie umocni się w stosunku do euro, co spowoduje znaczny spadek kursu franka. Trzeba jednak dodać, że przyjęcie euro nie przekreśla całkowicie szans na niższe raty kredytów we frankach. O ich poziomie nadal decydować będzie stosunek franka do euro. Tymczasem z powodu kryzysu w strefie euro frank istotnie umocnił się w stosunku do europejskiej waluty. Jeśli obecne problemy zostaną rozwiązane, frank może jednak stracić na wartości. Korzyści z tego będą najprawdopodobniej mniejsze niż w sytuacji, gdyby złoty nadal istniał. 3) Zadłużeni w euro mogą zarówno zyskać jak i stracić Dla osób zadłużonych w euro decydujące znaczenie będzie miał kurs, po którym przyjmiemy europejską walutę. Im ten kurs niższy, tym lepiej, gdyż tym wyższe będzie wynagrodzenie (wyrażone w euro) w stosunku do wysokości raty. Najwięcej zyskają ci, 20 których kurs wypłaty kredytu był wyższy niż kurs po jakim przyjmiemy euro. Gdy ten kurs będzie zbliżony (nawet nieznacznie wyższy), to kredytobiorcy i tak zyskają, ponieważ dzięki kredytowi w euro płacili niższe odsetki niż zadłużeniu w złotych. Stracą natomiast ci, którzy zadłużali się w momencie, gdy kurs był istotnie niższy niż ten po jakim przyjmiemy euro – dotyczy to więc kredytów uruchomionych przede wszystkim w 2008 roku. Oni, podobnie jak zadłużeni we frankach liczą, że złoty jeszcze kiedyś istotnie umocni się w stosunku do euro, co obniży ich zadłużenie oraz raty (w przeliczeniu na złote). Wstąpienie do Strefy Euro oczywiście zablokuje taką możliwość.11 Fot. Banknoty euro Źródło: Shutterstock 3.2.2. Przedsiębiorcy Ewa Radomska - Kierownik Zakładu Ekonomii oraz wykładowca w Instytucie Ekonomii i Zarządzania POU (Polish Open University) w wywiadzie udzielonym dla portalu exporter.pl wylicza korzyści i koszty, jakie czekają po wprowadzeniu euro na właścicieli polskich przedsiębiorstw. Wśród korzyści są m.in. 11 J. Sadowski, Główny Analityk firmy Expander, Wiadomości z rynku, 18.04.2013 r. 21 1) Eliminacja ryzyka walutowego; Bezpośrednim efektem zastąpienia złotego wspólną walutą europejską będzie eliminacja ryzyka walutowego w stosunku do euro. Ryzyko walutowe (kursowe) to niebezpieczeństwo niekorzystnej zmiany kursu walutowego (wzrostu lub spadku ceny jednej waluty wyrażonej w innej), w następstwie którego może nastąpić zmniejszenie należności lub wzrost zobowiązań wyrażonych w walutach obcych w przeliczeniu na walutę krajową. Na ryzyko kursowe są szczególnie narażone firmy, które prowadzą wymianę towarów i usług z zagranicą lub dokonują transakcji pożyczkowych i kapitałowych na międzynarodowym rynku. Zwłaszcza, gdy transakcje te zawierane są w warunkach kredytowych (czyli, gdy występuje rozbieżność czasowa między momentem powstania należności czy zobowiązań w walucie obcej, a momentem ich realizacji). W wyniku aprecjacji (wzrostu wartości) waluty krajowej w stosunku do waluty obcej będącej walutą fakturowania i rozliczania transakcji zagranicznych zmniejszają się przychody eksporterów, a także zmniejszają zobowiązania importerów w przeliczeniu na walutę krajową. Zmniejsza się zatem opłacalność krajowego eksportu, natomiast zwiększa importu. Sytuacja ta wygląda odwrotnie w przypadku deprecjacji (spadku wartości) waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej - rośnie opłacalność krajowego eksportu, zmniejsza się krajowego importu. Na eliminacji ryzyka walutowego w stosunku do euro zyskają przede wszystkim polskie przedsiębiorstwa prowadzące wymianę handlową z krajami należącymi do obszaru jednowalutowego oraz te firmy, dla których euro jest walutą fakturowania i rozliczania transakcji zagranicznych. Likwidacja ryzyka kursowego w stosunku do euro spowoduje wyeliminowanie możliwości poniesienia przez przedsiębiorstwa uczestniczące w handlu z krajami Unii Walutowej strat spowodowanych niekorzystnymi zmianami kursu złotego do euro. W I kwartale 2008 roku do krajów strefy euro trafiło 51 proc. polskiego eksportu. Dynamika sprzedaży do strefy euro wzrosła w I kw. o 10,6 proc. i wciąż stanowi najważniejszy punkt w bilansie handlowym Polski. Import z krajów strefy euro zmniejszył się w I kw. z 49,9 proc. do 46,1 proc. Dane te świadczą o dużym udziale euro w międzynarodowych transakcjach handlowych polskich eksporterów i importerów. Z całą pewnością posiadanie tej samej waluty, co główni partnerzy handlowi ułatwi prowadzenie handlu oraz zwiększy możliwości jego rozwoju. 22 2) Zmniejszenie kosztów transakcyjnych; Dzięki przystąpieniu Polski do Unii Walutowej, wyeliminowane zostaną koszty transakcyjne w odniesieniu do euro. Koszty te można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich należą bezpośrednie koszy finansowe. Mają one formę marży między kursem kupna i sprzedaży obcej waluty, opłat towarzyszących operacjom wymiany oraz kosztów zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym. Druga grupa obejmuje koszty administracyjne ponoszone przez podmioty gospodarcze w wyniku zaangażowania środków w działalność związaną z prowadzeniem operacji walutowych. Są to koszty zarządzania ryzykiem walutowym, dodatkowe nakłady na sprawozdawczość finansową, koszty alternatywne z tytułu mniejszej efektywności zarządzania środkami pieniężnymi rozproszonymi na różnych rachunkach bankowych oraz dłuższego czasu trwania transferu walut obcych . Bez wątpienia eliminacja kosztów transakcyjnych obniży koszty działalności gospodarczej przedsiębiorstw uczestniczących w handlu z krajami strefy euro. Warto zwrócić uwagę, że niekwestionowana korzyść dla przedsiębiorców w postaci eliminacji kosztów transakcyjnych będzie kosztem dla banków. Krajowe banki utracą przychody w postaci sprzedaży/zakupu euro, prowizji od przewalutowania, wysokich opłat pobieranych za transfer pieniędzy do krajów strefy euro oraz transakcji zabezpieczających ryzyko walutowe w stosunku do euro. Banki są jednak podmiotami silniejszymi kapitałowo i w zakresie rentowności niż przedsiębiorstwa (zwłaszcza mikro, małe i średnie), dlatego korzyści z likwidacji kosztów wymiany euro na złotego i odwrotnie w ogólnym rozrachunku będą większe niż utrata dochodów z tego tytułu przez banki. 3) Cenowa przejrzystość rynku; Efektem wprowadzenia będzie cenowa przejrzystość rynku. Ceny w Polsce zostaną wyrażone w tej samej walucie, co ceny w krajach Unii Walutowej. Przedsiębiorcom łatwiej będzie porównywać oferty zagranicznych dostawców i odbiorców oraz wybierać te najkorzystniejsze. Z drugiej strony cenowa przejrzystość rynku uwidoczni różnice cen jednakowych produktów w poszczególnych krajach, ułatwiając konsumentom wybór najkorzystniejszego cenowo miejsca zakupu. Przedsiębiorcy posiadający wysokiej jakości produkty i usługi w konkurencyjnych cenach zyskają nowych klientów. Pozostali przedsiębiorcy, chcąc pozostać 23 konkurencyjnymi, będą zmuszeni do obniżenia cen oraz poprawy jakości oferowanych produktów i usług. 4) Łatwość rozwijania eksportu; Z chwilą akcesji Polski do strefy euro rynki traktowane do tej pory jako zagraniczne staną się tak samo dostępne jak rynek Polski. Wprowadzenie euro stworzy polskim przedsiębiorstwom, aktywnym dotąd na rynku krajowym, niepowtarzalną okazję do rozszerzenia obszaru działalności na rynki krajów Unii Walutowej. Z drugiej strony eliminacja ryzyka walutowego sprawi, że rynek polski stanie się atrakcyjniejszym dla przedsiębiorstw ze strefy euro. Dla firm krajowych oznacza to wzmożoną konkurencję. Z drugiej strony istnienie bariery w postaci zmiennego kursu wymiany złotego wobec euro, powstrzymującej zagraniczną konkurencję, pozwala na obecność na polskim rynku mało efektywnych firm oraz przyczynia się do nieoptymalnego wykorzystania czynników produkcji. Zatem wzrost konkurencji powinien spowodować lepszą alokację pracy oraz kapitału oraz efektywniejsze wykorzystanie dostępnych zasobów. 5) Wzrost atrakcyjności polskich firm; Przyjęcie euro wpłynie na lepsze postrzeganie krajowych przedsiębiorców jako partnerów handlowych. Pozostawanie Polski poza obszarem euro czyni krajowe przedsiębiorstwa mniej atrakcyjnymi partnerami do współpracy handlowej i kapitałowej w porównaniu z przedsiębiorstwami znajdującymi się wewnątrz euro. 6) Obniżenie krajowych stóp procentowych; Jedną z największych korzyści przystąpienia Polski do Unii Walutowej będzie obniżenie krajowych stóp procentowych. Stopy procentowe w całej strefie euro są ustalane na jednakowym poziomie dla wszystkich krajów Unii Walutowej - znacznie niższe niż w Polsce. Obniżenie stóp procentowych spowoduje spadek oprocentowania kredytów. Kredyty oferowane przez banki krajowe powinny być tańsze również ze względu na większą konkurencję ze strony banków z krajów Unii Walutowej. Po przyjęciu przez Polskę euro kredytobiorcy, bez dodatkowego ryzyka, będą mogli zaciągać kredyty w euro we wszystkich krajach Unii Walutowej. Ponadto zwiększona konkurencja przyczyni się do wzrostu jakości oferowanych usług oraz rozwoju nowych produktów bankowych. 7) Pełny dostęp do światowych rynków finansowych; Z chwilą przystąpienia Polski do strefy euro uzyskamy pełny dostęp do jednego z największych rynków finansowych na świecie. Dla krajowych firm oznacza to nowe, korzystniejsze cenowo możliwości pozyskania kapitału. Szerszy dostęp do źródeł 24 finansowania działalności oraz niższy koszt uzyskania środków finansowych stworzy możliwości rozwoju wielu polskim przedsiębiorstwom. 8) Zwiększona swoboda inwestowania; Według G. Pożarlika (Instytut Europeistyki UJ) "fundusze emerytalne, powiernicze, towarzystwa ubezpieczeniowe oraz zarządzający inwestycjami w firmach, którzy dotąd ze względów regulacyjnych musieli inwestować głównie w krajowe papiery wartościowe, będą mieli swobodę inwestowania w papiery wartościowe wyemitowane w całej strefie euro bez konieczności ponoszenia ryzyka walutowego". 9) Zwiększone obroty Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych; Warszawska Giełda Papierów Wartościowych stanie się częścią rynku finansowego strefy euro. Inwestorzy ze strefy euro będą mogli inwestować w akcje polskich spółek notowanych na WGPW bez ponoszenia ryzyka kursowego. Można liczyć na to, że polski rynek uznany zostanie nie już jako rynek wschodzący, ale jeden z ustabilizowanych rynków europejskich. 10) Zwiększony dostęp do europejskiego rynku obligacji; Przystąpienie Polski do obszaru jednowalutowego otworzy przed polskimi przedsiębiorstwami możliwość pełnego uczestnictwa w europejskim rynku obligacji, gdzie podmioty o niższej wiarygodności kredytowej oraz firmy z sektorów do tej pory nieobecnych na rynkach finansowych mają łatwiejszy dostęp do kapitału. Papiery dłużne wyemitowane przez polskie przedsiębiorstwa, pozbawione ryzyka kursowego staną się atrakcyjniejsze dla inwestorów ze strefy euro. 11) Uproszczona konsolidacja sprawozdań finansowych; Wprowadzenie w Polsce euro uprości procedury księgowania i raportowania dla firm ze strefy euro posiadających filie i odziały w Polsce (i odwrotnie). Obecnie firmy te prowadzą rachunkowość w dwóch walutach, następnie w celu konsolidacji sprawozdań są zmuszone przeliczać sprawozdania finansowe na walutę kraju, w którym zlokalizowana jest główna siedziba firmy. 12) Pozytywne zmiany w makroekonomicznym otoczeniu przedsiębiorstw; Nie należy również zapominać, że spełnienie przez Polskę kryteriów konwergencji z Maastricht spowoduje pozytywne zmiany w makroekonomicznym otoczeniu przedsiębiorstw. Niska inflacja to między innymi bardziej przewidywalne warunki podejmowania decyzji inwestycyjnych, z kolei niskie zadłużenie sektora publicznego oraz niski deficyt budżetowy to mniejsze obciążenia fiskalne dla przedsiębiorstw. 25 Fot.: Banknoty euro Źródło: East New Przedsiębiorstwa nie ominą również koszty, które pociągnie za sobą wymiana polskiego złotego na euro. Do najważniejszych zalicza się: 1) Wzrost konkurencji ze strony firm strefy euro; Jednym z największych zagrożeń dla krajowych przedsiębiorstw związanych z przyjęciem przez Polskę wspólnej waluty europejskiej będzie wzrost konkurencji ze strony firm strefy euro (spowodowany eliminacją ryzyka kursowego oraz większą przejrzystością cenową). Może to doprowadzić do wyeliminowania mało konkurencyjnych (m.in. drożej produkujących) krajowych przedsiębiorstw. Aby sprostać spodziewanej konkurencji, polscy przedsiębiorcy będą zmuszeni do większej innowacyjności, poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych, obniżania kosztów, dostosowywania asortymentu do nowych warunków konkurencyjnych, podnoszenia jakości oferowanych usług i produktów, itd. 2) Konieczność dostosowania się do nowej sytuacji; Zamiana złotego na euro stanie się źródłem wielu wymiernych kosztów, które będą musieli ponieść przedsiębiorcy, aby dostosować się do nowej sytuacji. Koszty te będą dotyczyły przede wszystkim: • konieczności przystosowania do euro systemów informatycznych służących do prowadzenia księgowości, płatności elektronicznych, fakturowania, naliczania płac itp.; 26 • szkolenia kadr dotyczącego posługiwania się nową walutą, jej rozpoznawania, przeliczania pomiędzy pieniądzem narodowym a euro; • dostosowania automatów wrzutowych, sprzedających artykuły spożywcze, bilety komunikacyjne, bilety parkingowe itp. do przyjmowania monet euro. Ponadto: • Wartości kontraktów, należności do zapłacenia, płac, udziałów w spółkach, rachunków w bankach itp. będą musiały zostać przeliczone na euro; • Przedsiębiorcy będą musieli zadbać o to, aby kasy fiskalne podawały ceny w euro i drukowały paragony z symbolem euro. Terminale do obsługi kart płatniczych będą musiały zostać przystosowane do przyjmowania zapłaty w euro; • Pewną niedogodnością dla przedsiębiorców będzie konieczność prezentowania w okresie przejściowym podwójnych cen na produktach, w cennikach oraz w katalogach. Dodatkowo, w okresie podwójnej cyrkulacji przedsiębiorstwa będą musiały akceptować oba środki płatnicze, a także księgować wpływy w obu walutach; • Przeliczenie cen ze złotego na euro spowoduje zmiany tzw. cen psychologicznych (cen o końcówkach 99 groszy). Aby zachować efekt psychologiczny przedsiębiorcy będą dążyli do zaokrąglenia przeliczonych cen w górę do ulubionej końcówki. Oczywiście zaokrąglenia w górę zwiększą przychody przedsiębiorcy. Istnieje jednak obawa, że konsumenci nauczeni przykładem pierwszych krajów, które przyjęły euro, będą przywiązywać dużo większą uwagę do konwersji cen z walut narodowych na euro, wymuszając na firmach zaokrąglanie cen w dół. Najszybciej pozytywne skutki przystąpienia Polski do Unii Monetarnej odczują polskie przedsiębiorstwa biorące udział w wymianie handlowej z krajami należącymi do obszaru wspólnej waluty oraz te firmy, dla których euro jest walutą rozliczeniową (płatności). Krajowe przedsiębiorstwa powinny być jednak świadome negatywnych konsekwencji wynikających z zastąpienia złotego wspólną walutą. Przede wszystkim będą one zmuszone do poniesienia nakładów inwestycyjnych związanych z przystosowaniem się do euro. Ponadto z przyjęciem wspólnej waluty związane jest zagrożenie wzrostu konkurencji ze strony firm należących do obszaru euro. Polskie firmy postrzegające przyjęcie euro jako wydarzenie o znaczeniu strategicznym a nie jako zagrożenie dla funkcjonowania firmy, zmuszone będą do przeanalizowanie dotychczasowej działalności, co w efekcie powinno przyczynić się do jej usprawnienia. Ekonomiści - mimo występujących rozbieżności opinii w niektórych kwestiach związanych z gotowością polskiej gospodarki do akcesji do Unii Walutowej, 27 generalnie nie mają wątpliwości co do długookresowych korzyści przyjęcia euro. Ułatwienie dostępu do głębokiego, bardziej płynnego i przejrzystego rynku przyczyni się do zmniejszenia kosztów finansowania działalności gospodarczej oraz zwiększenia możliwości akumulacji kapitału i inwestycji. Wyeliminowane zostaną koszty transakcyjne oraz ryzyko kursowe w odniesieniu do euro, co powinno zaowocować wzrostem handlu z krajami Unii Walutowej oraz napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Były Prezes Narodowego Banku Polskiego - Leszek Balcerowicz uważa, że spełnienie przez Polskę kryteriów konwergencji oraz przyjęcie jednolitej waluty przyczynią się do szybszego rozwoju gospodarczego. Jeśli będziemy odkładać wejście do strefy euro, stracimy część nowych inwestycji zagranicznych na rzecz tych krajów naszego regionu, które przyjmą wspólna walutę wcześniej niż my. Za wejściem Polski do strefy euro opowiadają się także przedsiębiorcy zwłaszcza uczestniczący w międzynarodowej wymianie handlowej, w szczególności z krajami strefy euro. Podkreślają oni najbardziej oczywiste korzyści wynikające z wprowadzenia wspólnej waluty: eliminację kosztów wymiany, ryzyka kursowego oraz konieczności zabezpieczania się przed ryzykiem zmiany kursu złotówki w stosunku do euro. Nie ulega wątpliwości, że polska gospodarka powinna wejść do strefy euro odpowiednio przygotowana, tzn. realnie spełniać kryteria konwergencji z Maastricht oraz posiadać alternatywny mechanizm w stosunku do wspólnej polityki pieniężnej EBC pozwalający na neutralizowanie negatywnych skutków wstrząsów asymetrycznych. To zadanie dla rządu i NBP. Jego realizacja wymaga większej niż dotychczas determinacji w podejmowanych działaniach. Od tego zależy miejsce Polski w Europie i na świecie oraz pozycja konkurencyjna naszego kraju w warunkach globalizacji gospodarki światowej. Analizując konsekwencje konwersji złotego na wspólną walutę europejską dla krajowych przedsiębiorstw należy mieć świadomość, że już samo pojawienie się euro jako waluty krajów Unii Walutowej przyniosło wiele korzyści polskim firmom biorącym udział w wymianie handlowej z krajami strefy euro. Przede wszystkim, możliwość posługiwania się jedną walutą zamiast kilkoma czy kilkunastoma walutami narodowymi zredukowała koszty ponoszone przy zakupie i sprzedaży tych walut. Jednocześnie zmniejszyły się koszty transakcji zabezpieczających ryzyko kursowe. Wprowadzenie wspólnej waluty w krajach Unii Walutowej pozwoliło krajowym firmom na zastąpienie rachunków prowadzonych w kilku różnych walutach jednym 28 rachunkiem - w euro. Zmniejszyło to koszty prowadzenia rachunkowości oraz uprościło zarządzanie nadwyżkami środków. W konsekwencji przedsiębiorstwa mogły również poczynić pewne oszczędności poprzez racjonalizowanie zatrudnienia w pionach księgowo-finansowych. Z uwagi na stosunkowo niskie oprocentowanie, euro stało się dla polskich przedsiębiorców atrakcyjną walutą finansowania działalności, poprzez zaciąganie kredytów dewizowych lub denominowanych w euro. Jednak przedsiębiorcy posiadający kredyty w euro narażeni są nadal na ryzyko walutowe. Dodatkowo, wprowadzenie jednolitej waluty w krajach Unii Monetarnej doprowadziło do większej przejrzystości cenowej, co ułatwia polskim przedsiębiorcom wybór korzystniejszych cenowo ofert importowych. 12 3.3. Fakty i mity o euro 1. Mit: Stracimy naszą tożsamość narodową. Fakt. Nie. Na tożsamość składa się wiele czynników: historia, język, dziedzictwo kulturowe, terytorium. Wprowadzenie euro tego nie zmieni. Naszą odmienność podkreślą monety z narodową stroną, które znajdą się w obiegu całej Unii. 2. Mit. Euro spowoduje wzrost cen. Fakt. Nie. Wprowadzenie euro jest zamianą waluty, a nie cen. Zmienia się wyłącznie jednostka, w jakiej są podawane. Ceny towarów i usług zostaną przeliczone według stałego kursu. Stosowanie nieuczciwych praktyk polegających na przeliczaniu cen po wyższym kursie będzie zagrożone karami pieniężnymi. 3. Mit. Emerytura w euro będzie niższa niż w złotych. Fakt. Nie. Wprowadzenie euro nie zmienia faktycznej wartości pieniędzy. Na przykład, jeśli kurs euro będzie wynosił 4 zł, a twoja emerytura – 1400 zł, to dostaniesz 350 euro. 4. Mit. Mając lokaty w złotych, stracimy w euro. Fakt. Nie. Środki zgromadzone w bankach zostaną przeliczone na euro bez dodatkowej prowizji, na tych samych zasadach jak ceny towarów i usług. Po zmianie waluty na euro nic nie stracimy. W przypadku kredytów w euro, 12 E. Radomska, exporter.pl, http://www.exporter.pl/bazy/Info_obszerne/284.php 29 ich oprocentowanie będzie prawdopodobnie niższe i będą mniej ryzykowne, bo znikną wahania kursowe. 5. Mit. Wraz z wprowadzeniem euro zmienią się umowy o pracę. Fakt. Nie. Wszystkie obowiązujące umowy nadal będą ważne. Gwarantuje to prawo wspólnotowe. Pracodawca poinformuje jedynie o nowej wysokości otrzymywanej płacy, po przeliczeniu jej na euro. 6. Mit. Wyżej rozwinięte państwa Europy Zachodniej będą nas wykorzystywać. Fakt. Im bardziej zbliżymy się poziomem rozwoju gospodarczego do krajów Eurolandu, tym dla nas lepiej, bo istnieje mniejsze ryzyko, że polityka EBC będzie dla nas niekorzystna. Ale samo przyjęcie euro powinno znacznie przyspieszyć ten proces. Wiele zależy od tego, jakie działania dostosowawcze podejmie rząd. Fot: Banknot euro Źródło: PICSEL 30 Zakończenie Polacy przyzwyczaili się do złotówek i tylko niewielki odsetek naszych rodaków, jest – na chwilę obecną – przekonany o zasadności i opłacalności wymiany naszej waluty na euro. Wystarczy powołać się na sondaż TNS Polska, z którego wynika, że 52 proc. Polaków uważa, że wprowadzenie w naszym kraju euro będzie czymś złym. Przeciwnego zdania jest tylko 15 proc. badanych. Podobna tendencja panuje w województwie lubuskim. Tu, na pytanie „Czy popiera Pan/Pani zmianę polskiej złotówki na euro?”, aż 68 proc. badanych odpowiedziało, że NIE popiera tej zmiany. Tylko 20 proc. jest na „TAK”, a pozostałe osoby nie wyraziły zdania na ten temat. Warto zatem zastanowić się z czego wynika taki osąd. Czy to tylko przekonane i obawa przed wzrostem cen produktów, kredytów długoterminowych, a tym samym pogorszeniem się sytuacji materialnej? Może w Polsce warto, na szeroką skalę, przeprowadzić debatę, aby pokazać społeczeństwu bilans korzyści i kosztów wejścia do strefy euro i to, że te korzyści w długim terminie mogą przeważać nad kosztami. Przekonanie opinii publicznej o poparciu dla wejścia do strefy euro to jedna sprawa, ale oprócz tego muszą się do tego przekonać politycy. Na dzisiaj Polska ma problem z wypełnieniem kryterium prawnego, żeby wejść do strefy euro. Ponieważ musimy zmienić konstytucję, a do tego nie ma większości parlamentarnej. Dopiero po zmianie ustawy zasadniczej, można myśleć o kryteriach związanych z czynnikami ekonomicznymi. Dlatego warto to zrobić, aby być gotowym na wszystkie zmiany ekonomiczne. Jednak samo dyskutowanie o euro w Polsce niczego nie da, nie przyciągnie też do naszego kraju np. nowych inwestorów, których nie przekona nawet dość odległa perspektywa przyjęcia wspólnej waluty. Ale ważny jest jasny przekaz: chcemy być częścią zmieniającej się Europy, a w przyszłości także strefy euro. 31 Literatura 1. Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Euro 2. www. ec.europa.eu, http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/adoption/index_pl.htm, 25.04.2014 r. 3. www.eurofundsnews.eu, http://eurofundsnews.eu/wazne/od-1-stycznia-litwinizaczna-uzywac-euro/, 24.11.2014 r. 4. Paweł Gajewski, Instytut Ekonomiczny NBP, Kryzys w strefie euro – przyczyny, przebieg i perspektywy jego rozwiązania, Warszawa 2013 5. Louzek M. 2012, Kryzys strefy euro, http://krakowskie.nazwa.pl/test/index.php?option=com_content&view=article&i d=151:marek-louek-qkryzys-strefy-euroq&catid=1:artykuy&Itemid, 12.06.2013. 6. Tomšík, V., Ekonomie a zdravý rozum, Praha, Fragment 2011. 7. www.ecb.europa.eu, https://www.ecb.europa.eu/euro/changeover/2002/html/index.pl.html. 8. Polska Agencja Prasowa, 1 stycznia 2015 r. 9. www.nf.pl, http://nf.pl/przedsiebiorca/polska-w-strefie-euro,,47086,242, 10. Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Euro_w_Polsce 32 Załączniki Załącznik nr 1 Ankieta „Czy opłaca się wprowadzić w Polsce walutę euro?”. METRYCZKA · Płeć Kobieta Mężczyzna · Wykształcenie Zawodowe Średnie Wyższe · Miejsce zamieszkania Miasto pow. 40 tys. mieszkańców Wieś · Zatrudnienie Sektor prywatny Sektor państwowy Inne PYTANIA DO ANKIETY Czy popiera Pan/Pani zmianę polskiej złotówki na euro: Tak Nie Nie mam zdania Czy Pana/Pani zdaniem po wprowadzeniu euro zmieni się własna sytuacja materialna? Nie, nie zmieni się Tak, polepszy się Tak, pogorszy się Pozostanie bez zmian Nie mam zdania Czy Pana/Pani zdaniem po wprowadzeniu euro ceny produktów w Polsce zmienią się? Nie, nie zmienią się Tak, wzrosną Tak, zmaleją Pozostaną bez zmian 33 Nie wiem Kto Pana/Pani zdaniem skorzysta na wprowadzeniu euro? (Możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi) Wszyscy Polacy Przedsiębiorcy Pracownicy Firmy prowadzące wymianę handlową z krajami UE Banki Młodzież Emeryci/renciści Turyści Nikt nie skorzysta Kto Pana/Pani zdaniem straci na wprowadzeniu euro? (Możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi) Wszyscy Polacy Przedsiębiorcy Pracownicy Firmy prowadzące wymianę handlową z krajami UE Banki Młodzież Emeryci/renciści Turyści Nikt nie skorzysta Czego Pan/Pani obawia się najbardziej po wprowadzeniu euro? (Możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi) Niczego się nie obawiam Spadku płac Wzrostu cen Utraty pracy Oszustw w przeliczaniu cen towarów i usług na ceny euro Problemów z przeliczaniem złotych na euro Inne …………………………. 34 Spis wykresów Wykres 1 - Wprowadzenie euro w Polsce……………………………………………..15 Wykres 2 - Jaki wpływ na gospodarstwa domowe będzie miało wprowadzenie euro w Polsce?.........................................................................................................................16 Wykres 3 - Jaki wpływ na polską gospodarkę będzie miało wprowadzenie euro w Polsce?.........................................................................................................................16 Wykres 4 - Jaki wpływ na poczucie tożsamości narodowej będzie miało wprowadzenie euro w Polsce?.................................................................................................................17 Wykres 5 - Czy popiera Pan/Pani zmianę polskiej złotówki na euro?...........................18 Wykres 6 - Czy Pana/Pani zdaniem po wprowadzeniu euro zmieni się własna sytuacja materialna?.......................................................................................................................19 Wykres 7 - Czy Pana/Pani zdaniem po wprowadzeniu euro ceny produktów w Polsce zmienią się?......................................................................................................................20 Wykres 8 - Kto Pana/Pani zdaniem skorzysta na wprowadzeniu euro?......................... 21 35