Rozmowa z Bogusławem Danielewskim

92
93
] Jacek Antczak
Na scenie
Rozmowa z Bogusławem Danielewskim
Aleksander Fredro
Wielki człowiek do małych interesów
fot. Wojciech Plewiński
]
Bogusław
Danielewski
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
...............................................................................................................
Jacek Antczak: Jan Kott napisał o Hamlecie Teatru Polskiego w reżyserii Jakuba Rotbauma
z 1958 roku: „Spodobał mi się Danielewski jako Horacy, ma bardzo piękny głos, zwłaszcza górne
rejestry. Grał prościutko i szlachetnie”.
Bogusław Danielewski: Wątpi pan, że tak grałem?
J.A.: Absolutnie, ale zastanawiam się, czy tę prostotę i szlachetność zachował pan przez całą
karierę.
B.D.: Szybko sobie uświadomiłem, że aktorstwo nie polega na „graniu”, ale na takim przekazie
tekstu i sytuacji, by widz mógł wziąć to do siebie. Kiedyś teatr miał takie zasady, że każda sztuka
ma czegoś widza nauczyć. Nie tylko myślenia, ale też epoki, manier, nawet zachowania. Wszystko składało się na to, że ludzie przychodzili do teatru nie tylko dla rozrywki.
J.A.: Sześćdziesiąt dwa lata na scenie... To znaczy, że panu budka suflera nie kojarzy się z zespołem rockowym?
B.D.: Kiedyś sufler siedział w budzie na środku sceny. Każdy z aktorów miał z nim umówiony
znak, kiedy ma podać tekst. Wymiar kary był natychmiastowy, bo jak sufler się zagapił, aktor
potrafił podejść i w tę budę kopnąć. Później budkę skasowano i teraz sufler siedzi za kulisą. Ale
i tak doświadczeni aktorzy potrafią ustawić swoją sytuację sceniczną blisko suflera. Aktor może
zadrzeć w teatrze z dyrektorem, reżyserem czy scenografem, ale z suflerem nigdy.
J.A.: Jakich suflerów miał Teatr Polski?
B.D.: Talentem nad talenty był Kaziu Chorążak, nieprawdopodobny gaduła, który za kulisami
bez przerwy rozmawiał z znakomitym inspicjentem Januszem Łozą. Ale miał tak nieludzką intuicję, że gdy aktor się sypał, to choć tego nie widział, robił sobie tylko wiadomy gest w jego stronę
i każdy aktor natychmiast wpadał na tekst.
J.A.: To poproszę o historię teatralną z suflerem w tle.
B.D.: W latach pięćdziesiątych przyjechał do Wrocławia na występy Jan Kurnakowicz. Grał
w Teatrze Kameralnym jakąś bzdurną sztukę, chyba Córkę kowala. Z Igorem Przegrodzkim poszliśmy zobaczyć wielkiego mistrza w akcji. Wszystkie miejsca zajęte, więc stanęliśmy pod ścianą,
blisko sceny. Kurtyna idzie w górę, scena przedstawia kuźnię, Kurnakowicz stoi i łup młotem
w kowadło, łup. Jakaś piszczałka się odzywa, on wali w kowadło, a tekstu nie ma. Mamy ucho
do suflera przyzwyczajone i słyszymy: „Piszczy i piszczy przeklęta fujarka”. Kurnak stanął, złapał
pniak z kowadłem, przysunął się do kulis i dalej wali. Sufler znowu, ale już tak głośno, że pół
sali słyszy: „Piszczy i piszczy przeklęta fujarka!”. A Kurnakowicz znowu złapał kowadło i podszedł
do samej kulisy. Sufler wychylił się tak, że ludzie go nie tylko usłyszeli, ale i zobaczyli: „Piszczy
i piszczy przeklęta fujarka!!!”. Aktor odłożył młot i mówi: „To ja wiem, że piszczy, ale co jest dalej?”.
Takich braw, jakie dostał, chyba w życiu nie słyszałem.
J.A.: Zaczynał pan karierę daleko od Wrocławia.
B.D.: Urodziłem się w Gdyni w 1928 roku. Zaraz po wojnie zacząłem studiować w Akademii
Muzycznej w Sopocie, miałem zostać śpiewakiem. Debiutowałem w 1948 roku w Operze Bałtyckiej.
J.A.: W jakim spektaklu?
B.D.: Zaraz, zaraz, „Kuda, kuda wy udalilis...”.
J.A.: Co pan podśpiewuje?
94 Bogusław Danielewski
B.D.: To świetny sposób na przypomnienie. Zna pan to? W Eugeniuszu Onieginie.
J.A.: Od śpiewaka do aktora niedaleka droga?
B.D.: Sceny dramatyczne w Trójmieście powstały, dopiero kiedy przyjechał na Wybrzeże Iwo
Gall. Reżyserował Halkę, w której grałem Janusza, i zaproponował, żebym zrobił u niego studia
aktorskie. Tak zacząłem łączyć operę i operetkę z teatrem, co później robiłem całe życie. Wtedy
warunki dla artystów były piekielnie trudne. Podobnie jak dziś u nas, były trzy sceny, tylko odległości większe: dramatyczna w Gdyni, Kameralna w Sopocie i Powszechna w Gdańsku. Całą młodość spędzałem w pociągu lub autobusie. W innym miejscu miałem próbę, w innym spektakl,
a jeszcze gdzie indziej mieszkałem i jadłem.
J.A.: Wśród pierwszej publiczności miał pan stoczniowców i marynarzy?
B.D.: Teatr w Sopocie to malutka scenka. W 1949 roku gramy tam Szklankę wody Augustina Eugène’a Scribe’a. Publiczność od nas, bez kłamstwa, ze dwa metry. Rozpoczynamy sztukę
ze Zdzisławem Karczewskim dialogiem, a on mi boczkiem szepce: „Zobacz, drugi rząd pośrodku”.
Gram dalej, ale patrzę, a tam siedzi facet z ogromną, peryskopową lornetką, jak w łodzi podwodnej. Słowa nie powiedzieliśmy dalej. Kurtyna musiała spaść, a my mówimy inspektorowi
widowni, by poprosił widza, żeby to schował, bo nie jesteśmy w stanie grać. Facet z lornetką
ciężko się obraził i wyszedł.
J.A.: Jak pan trafił do Wrocławia?
B.D.: Ludwik Sempoliński reżyserował w tutejszej operze musical Żołnierz królowej Madagaskaru. Grałem to u niego w Gdańsku i zaproponował gościnne występy. Przyjechałem, zagrałem
i zaproszono mnie na występy w Teatrze Młodego Widza, dzisiejszym Współczesnym. Po kilku
sztukach wróciłem na Wybrzeże, ale przyszło zaproszenie od Wilama Horzycy, jednego z założycieli Teatru Polskiego, do sztuki Znaki wolności Romana Brandstaettera. Znów przyjechałem
i jestem tu do dzisiaj. Grałem w Polskim i w operze oraz operetce, które na początku mieściły się
w jednym gmachu.
J.A.: Można było to pogodzić?
B.D.: Wtedy dyrekcje szły sobie na rękę. I jak było wiadomo, że Danielewski śpiewa, w teatrze
musi być popołudniówka, a tam wieczorówka lub odwrotnie.
J.A.: Zaczynał pan w 1952 roku, w epoce stalinowskiej, ostatnim roku socrealizmu w kulturze.
B.D.: O, nie ostatnim, później było jeszcze wiele partyjnych, groźnych sztuk. Ale niektórzy
mówili, co o tym myślą. W czasach stalinowskich było we Wrocławiu wielu arystokratów, którzy
ukrywali swe pochodzenie i siedzieli cicho. Nie zawsze. Na wszystkich premierach Teatru Polskiego pewien hrabia zajmował trzy miejsca w środku pierwszego rzędu. Z jednej strony kładł
cylinder, z drugiej laseczkę. I raz gramy jakąś szmirę stalinowską, w której idzie tekst, że „stoczniowcy bili metal dzięki milionopalcej partii”, i takie tam bzdury socrealistyczne. Nasz hrabia
po jakichś trzech minutach wstaje, bierze kapelusz, laseczkę i przepycha się do wyjścia. „Cichosza, pssst” – uciszają go widzowie, a on zatrzymuje się, odwraca do widowni i na głos oświadcza:
„A mnie to gówno obchodzi”, i wśród ryczącej sali wychodzi. Myśleliśmy, że następny kontakt
z nim będziemy mieli, jak przyśle pozdrowienia z Syberii. Okazało się, że na kolejnych premierach
dalej zajmował te trzy miejsca. Dyrekcja wydawała dyspozycje, żeby mu nie sprzedawać biletów, a jeśli już, to nie w pierwszym rzędzie. Bezskutecznie. Zachodziliśmy w głowę, jak mu się
to udało.
95
J.A.: Pierwszy rząd? Musiał być ważny.
B.D.: Wtedy wszystko było ustalone. Trzeci rząd to był Komitet Wojewódzki PZPR i inni partyjniacy z Wrocławia, siódmy zajmował episkopat, czyli biskupi i ważni duchowni.
J.A.: A jak się wyznaczało repertuar?
B.D.: Dyrektor artystyczny proponował większość sztuk, ale w oparciu na tym, czego partia
sobie życzyła. Najpierw uzgadniano to z Komitetem Wojewódzkim, później w Urzędzie Kontroli
Publikacji i Widowisk, czyli w cenzurze, a jeszcze później z palaczem...
J.A.: ...z kim?!
B.D.: Z palaczem. Bo decydujący głos miała komórka partyjna w teatrze. Pamiętam pewną
scenę. Przed teatrem była ławeczka, gdzie w czasie prób wychodziło się na papierosa. Tuż obok
były drzwi do kotłowni, teraz zamurowane, w której palacze ogrzewali naszą świątynię sztuki.
A w tamtych czasach sekretarzem partii w teatrze był palacz. Siedzimy na tej ławeczce i widzimy,
że dyrektor, chyba już Jakub Rotbaum – który prowadził teatr po bożemu, czyli tak, by władze
były zadowolone – szef związków zawodowych i reżyser wchodzą do tej kotłowni. A każdy pod
pachą niesie pół litra. „Co się stało? Palacz ma imieniny czy co?” – pytamy. „Nie, nie, idziemy
zatwierdzić nową pozycję w repertuarze”. Tak się kiedyś sprawy artystyczne załatwiało, między
szuflą do pieca a setką z zagryzką. Boże, co tu się działo...
J.A.: Wspomniał pan o Rotbaumie. W 1956 roku grał pan u niego w Weselu.
B.D.: Wesele grałem tu trzy razy. U Rotbauma, u Jerzego Golińskiego i u Igora Przegrodzkiego
w spektaklu, który premierę miał tuż przed stanem wojennym. Za każdym razem kogo innego:
Widmo, Pana młodego i Dziennikarza. Najciekawiej było u Golińskiego w 1970 roku. Prowadził próby, siedząc w siódmym rzędzie, i ani słowem się nie odzywał. Tylko asystentka donosiła
mu kawę, bo w trakcie próby wypijał z dziesięć. Myśmy łazili po tej scenie na tej zasadzie,
że wcześniej graliśmy to u Rotbauma, więc wiemy, o co chodzi. Ale kiedy zaczęły się próby generalne, to się zniecierpliwiliśmy: „No, panie Jurku, żarty żartami, prosimy na scenę i powiedzieć,
jakie są uwagi, czy jest pan zadowolony. Niech pan wreszcie coś powie”. Cały zespół na scenie,
on niechętnie na nią włazi i mruczy: „Mmm...”. W końcu mówi: „Kochani, to trzeba tak ni w dupę,
ni w oko”. Taką miał artystyczną uwagę, jedną jedyną. Podczas premiery nie było go na sali, tylko
chodził po foyer i pytał widzów: „Skończyli już? I co, i co?”.
J.A.: Pracował pan ze wszystkimi reżyserami. Którzy wywarli na panu największe wrażenie?
B.D.: Błagam – jestem od sześćdziesięciu lat na scenie, zagrałem ponad sto ról w Teatrze Polskim, w sumie ponad pięćset – gdybym miał odpowiedzieć na to pytanie, musiałbym wziąć
rejestr i przeglądać spektakl po spektaklu.
J.A.: Pamięć ma pan przecież wyćwiczoną.
B.D.: Pamięć aktora to fenomen. W tej chwili gram w sześciu spektaklach: w Oknie na parlament, które ma ponad pięćset siedemdziesiąt spektakli i idzie już ponad szesnaście lat, w farsie
angielskiej Wszyscy w rodzinie i w Juliuszu Cezarze – w Teatrze Polskim. Poza tym gościnnie gram
Zemstę i Słonecznych chłopców we Wrocławskim Teatrze Komedia oraz w Tangu u Stanisława Melskiego. Latami pamiętam monologi i dialogi ze spektakli, w których gram, natomiast w momencie, gdy zobaczę, że maszyniści tłuką dekoracje, czyli kończymy granie, na drugi dzień, jak
Boga kocham, tej roli już nie pamiętam. Ta zdolność wymiatania z pamięci, by przygotować się
96 Bogusław Danielewski
do czegoś nowego, jest nawykiem bezwzględnym. Miałem w życiu przypadki, że sztukę wznowiono po tym, jak widzowie się o nią upominali, i od nowa musiałem się uczyć roli.
J.A.: Jakie były ulubione?
B.D.: Lubiłem Jerry’ego Ryana w Dwojgu na huśtawce w reżyserii Igora Przegrodzkiego z 1962
roku. Graliśmy to na Scenie Kameralnej ponad sto razy. I Arbienina w Maskaradzie z 1964 roku,
którą zrobił na Dużej Scenie Rotbaum. Ale to pytanie jak drogówki, która mnie zatrzymała i pytała o numer rejestracyjny auta. „Ma pan na tablicy napisane. To mój dziewiąty samochód, jakbym
miał pamiętać wszystkie numery, tobym osiwiał” – odpowiedziałem policjantom. Tak samo jest
z moimi rolami...
J.A.: To zapytam inaczej. Po premierze ONYCH w 1965 roku Józef Kelera pisał: „Aktorzy wznieśli
się do pułapu możliwości, a sprostaniem szczególnej skali trudności była rola Danielewskiego.
Witkacy najwyraźniej zmobilizował cały zespół Teatru Polskiego”. Witkacy pana mobilizuje?
A może Anton Czechow, William Shakespeare?
B.D.: Każdy, pod warunkiem że to prawdziwy autor i dobra sztuka. Aktor musi być entuzjastą
roli, coś go musi w niej zachwycić. Jeżeli tekst jest miałki, płytki, bez wyrazu, to z jakiej racji mam
się mobilizować? Role z prawdziwego zdarzenia zawsze mnie pasjonowały. Niezależnie, czy był
to dramat czy farsa. Czuję się znakomicie we wszystkich gatunkach. W Słonecznych chłopcach jest
scena, kiedy dwaj aktorzy, którzy całe życie grali razem z wielkim powodzeniem, się rozchodzą.
Moja postać mówi: „Koniec” i odchodzi z teatru z dnia na dzień, a ten drugi zostaje na lodzie.
Po latach się spotykają i grają błaznów z czerwonymi nosami, robiących głupie miny. I te pięć
minut, kiedy z nobliwego pana staję się klaunem, sprawia mi kolosalną frajdę – to dla mnie
odprężenie duchowe i świetna zabawa. Sam wyreżyserowałem dwadzieścia pięć spektakli,
a studentów na Akademii Muzycznej kształciłem na komedii i dramacie, bo uważałem, że śpiewak nie może być aktorem jednej formy. Bez sensu, żeby tylko wychodził i śpiewał.
J.A.: Nie miał pan swojej szufladki u reżyserów?
B.D.: Miałem, niestety – byłem amantem. Kiedyś była zasada, że teatr nie gra ciurkiem tego
samego repertuaru. Był dramat na zmianę z komedią czy sztuką historyczną. Zespół musiał być
bardzo różnorodny, bo charakterystyczność aktorów stanowiła wartość dla wizualnego odbioru
akcji sztuki: musieli być amanci, aktor gruby, chudy, niski, epizodyści...
J.A.: Doświadczony aktor dostaje rolę i od razu wie, jak zagrać?
B.D.: To nie takie proste, trzeba szukać wzorców. Jako młody aktor miałem zagrać w dramacie
Aleksandra Maliszewskiego samotnego człowieka, który po powstaniu warszawskim nie może
się odnaleźć. Męczyłem się jak jasny piorun, bo nie wiedziałem, jak człowiek niezrozumiany, zgaszony, przegrywający życie, ma wejść na scenę. Tylko to stanowiło problem, nie tekst, który był
pochodną stanu psychicznego postaci. I kiedyś, idąc ulicą, zobaczyłem samotnego człowieka,
który niesie słoiczek marmolady. Cała jego uwaga była skoncentrowana na tym słoiczku, żeby,
broń Boże, nic się z nim nie stało. Jak on go asekurował, jak na niego patrzył! Gdy wchodził
do sklepu, to tyłem, popychając drzwi, odwrócony do słoiczka. Powtórzyłem to na scenie i po
wejściu za każdym razem miałem brawa.
J.A.: Nadal rozgląda się pan na ulicy?
B.D.: Aktor musi obserwować ludzi, ich reakcje psychiczne i fizyczne. To jest cała gama wzorców. Kiedy zaczynałem przygodę z aktorstwem, zauważyłem, że starsi aktorzy Karczewski
97
i Marian Godlewski chodzili z aparatami fotograficznymi i jak coś ciekawego zobaczyli, pstrykali
zdjęcia. „Po co panowie to robią?” – pytałem. „To się kiedyś przyda. Może za rok, może za pięć czy
za dwadzieścia. Ale jak będzie problem, to się przejrzy i wpadnie na to, jak chodzić, patrzeć, jak
się zatrzymać”.
J.A.: Pamięta pan jakieś nieudane przedsięwzięcia, fatalne spektakle?
B.D.: Było kilka, przy których aktorzy nie mogli znaleźć porozumienia z reżyserem. Wtedy
dochodzi do niepisanej ugody i albo reżyser zostawia aktorowi wolną rękę, albo aktor zaczyna ściśle wypełniać to, czego sobie życzy reżyser. Wtedy gra beznamiętnie, jakby odrabiał pracę
domową. Parę takich sytuacji przeżyłem, ale miałem szczęście, bo te sztuki szybko schodziły
z afisza. Pamiętam, jak znakomity reżyser w Teatrze Polskim zrobił ciekawą, nowoczesną sztukę.
Ludzie siedzieli na scenie, my graliśmy na widowni. Były rzutniki telewizyjne, wiele interesujących sztuczek inscenizacyjnych. A po premierze nie było jednego brawa. Klapa absolutna. Chyłkiem wyszliśmy z teatru do pierwszego baru pod torami i więcej tego nie zagraliśmy.
J.A.: Jakich pan miał mistrzów?
B.D.: Bardzo ceniłem Stanisława Jasiukiewicza, z którym, niestety, chyba nie grałem. Wzorowałem się na Karczewskim, wielką klasą był Artur Młodnicki. Długo by wymieniać znakomitych
aktorów wrocławskich, z których wielu emigrowało do Warszawy, i śmiało można powiedzieć,
że stanowiło tam pięćdziesiąt procent kadry aktorskiej. To były wielkie nazwiska. W 1994 roku
spalił się Teatr Polski, ale ocalało osiem czy dziewięć portretów założycieli teatru, wybitnych
dyrektorów i reżyserów, które wisiały w foyer. Powinny teraz wrócić na swoje miejsce i stać się
podwójną pamiątką i wartością Teatru Polskiego. Bo to byli ludzie, którzy nie tylko postawili ten
teatr na nogi, ale sprawili, że to kiedyś była druga scena Polski, po stołecznym Ateneum.
J.A.: Dziś inaczej pracuje się nad spektaklami niż kiedyś?
B.D.: Inaczej. Zdarza się, że przychodzi młody reżyser, napompowany wiedzą i pragnieniami,
więc zaczyna: „To trzeba tak, a tamto tak”. Doświadczony aktor siedzi, słucha, słucha, w pewnym
momencie nie wytrzymuje i mówi: „Kochany, nie tłumacz, jak to zagrać, bo ja wiem, tylko wejdź
na scenę i pokaż, o co ci chodzi”. Kiedyś najpierw przychodziło zaproszenie do sztuki. Każdy wiedział, jaką rolę będzie grał, i czytał ją w domu, by wiedzieć, o co chodzi. Pierwsza próba czytana
zaczynała się od wypowiedzi reżysera: dlaczego sztukę wystawia, co chce przez nią powiedzieć
i jakimi środkami. Po przerwie na kawkę scenograf prezentował dekoracje i kostiumy. Mało tego
– następna kawka i pojawiał się kompozytor, który przy fortepianie prezentował, jak zamierza
zilustrować spektakl. Dopiero gdy każdy z nas miał obraz całości, przystępowaliśmy do prób analitycznych, czytania dramatu, zastanawiania się nad kontaktami z partnerami. Tego samego zawsze
wymagałem od studentów: musisz wiedzieć, po co wchodzisz na scenę, co masz załatwić i dlaczego z niej schodzisz. Bo grasz w pierwszym akcie, a później dopiero w trzecim czy czwartym.
J.A.: W czwartym?
B.D.: A nawet w piątym. Kiedyś graliśmy pięcioaktowe sztuki, raz to były „szekspiry”, innym
razem partyjne szmiry. Kiedyś taką graliśmy u Rotbauma. A kiedy reżyserował, przychodził
na każdziutki spektakl i zawsze pytał inspektora widowni, jak reaguje publiczność. Inspektorem
był starszy, uroczy, dystyngowany pan, który odpowiadał: „Panie dyrektorze, państwo się bardzo
spieszyło na kolację”. Naszemu inspektorowi przez usta by nie przeszło, że po prostu sztuka była
do d... i „państwo”, czyli widzowie, spluwali z dezaprobatą i wychodzili z teatru.
98 Bogusław Danielewski
] Rozmawiał Jacek Antczak
}
Bogusław
Danielewski
Ray Cooney
Okno na parlament
fot. Tomasz Żurek
J.A.: Dobrze przynajmniej, że aktorzy nie wychodzili.
B.D.: I tak się zdarzyło. Raz koledzy mieli problem z tą pięcioaktówką, bo namiętnie grali
na koniach.
J.A.: Jak to „grali na koniach”?
B.D.: Obstawiali wyścigi na Partynicach. Wtedy był na to szał. Kiedyś aktorzy w ogóle żyli
podwójnie – teatrem i tym, co ich pasjonowało. Na przykład z Andrzejem Polkowskim i Józefem
Pierackim namiętnie graliśmy w pokera. Oni potrafili nawet po cichutku licytować na scenie.
Wracając do tej pięcioaktówki, gramy ją i nagle pada hasło: „Słuchajcie, musimy przyspieszyć,
za dwadzieścia minut zaczyna się gonitwa, którą obstawiamy, samochód już czeka pod teatrem”.
Młodnicki, niebywały kawalarz teatralny i życiowy, stwierdza: „Załatwione”. I obcina pół aktu.
Koledzy zdążyli na wyścigi, teatr zamknięty na kłódkę, a tu Rotbaum przychodzi zobaczyć końcówkę. Pan sobie wyobraża, co się działo? Młodnicki się tłumaczył, że zapomniał tekstu...
J.A.: Uwierzyli?
B.D.: Nigdy nie tracił rezonu. Młodnicki był przystojnym mężczyzną, miał piękną barwę głosu, grał patetycznie, a gdy zapomniał kwestii, nie czekał na naszego genialnego suflera, tylko
ładował własny tekst. Mówił, co mu ślina na język przyniosła. Reżyserował głównie pozycje rozrywkowe, a ja byłem jego ulubionym aktorem, może dlatego, że całe życie byłem śmieszkiem.
Wystarczyło na scenie poruszyć palcem i już pękałem ze śmiechu. Często mieliśmy dialogi i gdy
tak zaczynał gadać od rzeczy, od razu robiłem się czerwony. Bo jak miałem odpowiedzieć, kiedy
mi mówił że „W moim ogródku truskawki obrodziły”? Stałem jak wmurowany, a on tak gadał,
gadał, zbliżał się do mnie, szukał kontaktu wzrokowego i gdy widział, że zaraz pęknę ze śmiechu,
robił pauzę, klepał mnie w ramię i puentował: „Albo na odwrót”.
J.A.: Jest pan aktorem najstarszego pokolenia. Młodsi mówią: „Jeszcze wszystko przede mną”.
A pan myśli: „Już wszystko za mną, już zagrałem role życia”?
B.D.: Nie myślę. Mało tego, widzę, że dziś pięćdziesiąt procent repertuaru wymaga starych
aktorów. Dopóki dopisują siły, zdrowie i pamięć, mogę liczyć na to, że mnie jeszcze gdzieś
poproszą. Choć z pewnych rzeczy zaczynam rezygnować. „Aha, już śpiewać nie będę” – powiedziałem sobie, chociaż jeszcze mogę, albo: „Dam sobie spokój z koncertami” – a na tysiącach
akademii byłem konferansjerem, piosenkarzem, tancerzem czy monologistą. Redukuję to powoli, ale dostaję nowe propozycje, co znaczy, że jeszcze nie zdziadziałem. Nie wyobrażam sobie,
że odciąłbym się od wszystkiego i siedział w domu. To byłby koniec świata. Od razu bym poszedł
na wódkę.
J.A.: Przepraszam za banalne pytanie, ale czym jest dla pana teatr?
B.D.: Absolutnie całym życiem. Jeżeli kiedykolwiek czegoś się bałem, to zerwania kontaktu
ze sceną. To byłaby dla mnie śmierć psychiczna. Aktorzy tacy są. Wielu marzy po cichu, żeby
umrzeć na scenie. Nie w domu, nie w garderobie, nawet nie w bufecie – choć Maksim Gorki
w Na dnie wyraźnie mówi: „My aktory, nasze miejsce w bufecie” – ale właśnie na scenie.