docPobierz magazyn - Strefa Zdrowia dla Każdego
download 
Reklamacja Transkrypt
Pobierz magazyn - Strefa Zdrowia dla Każdego
Wrzesień 2016/149 Jak przygotować się do ciąży? www.estrefazdrowia.pl DEBIUT U DENTYSTY Poradnik dla rodziców ZATRUCIE GRZYBAMI Objawy i pierwsza pomoc DRODZY CZYTELNICY, nostalgiczne spoglądanie w przeszłość to domena każdego pokolenia. Każdy kiedyś choć raz powie „za moich czasów”... Podczas międzypokoleniowych spotkań to zdanie może otwierać niekończące się próby przekonania młodszych do swoich racji. Są jednak tematy, w których młodym trudno odeprzeć argumenty poprzednich generacji. Przykład? Spójrzmy na boiska, podwórka czy osiedlowe place. Czy zobaczymy tam dzisiaj dzieci biegające za piłką, bawiące się w chowanego czy skaczące na skakance? Niestety, coraz rzadziej zdarza się, aby w czasie wolnym maluchy chętnie wypoczywały w ruchu. O tym, że uczniowie są o wiele mniej aktywni fizycznie, alarmują m.in. nauczyciele wychowania fizycznego. Czy wiedzą Państwo, że już 15 proc. dzieci w szkołach podstawowych, a niemal 30 proc. w gimnazjach i szkołach średnich dysponuje semestralnym zwolnieniem z lekcji WF? O tym, dlaczego zezwalanie przez rodziców na taką bierność jest niewłaściwe, i jak zachęcać najmłodszych do aktywności, piszemy w głównym tekście tego wydania „Strefy Zdrowia dla Każdego”. 14 26 22 STREFA WIEDZY 4 Jedz gruszki! Przeciwieństwa się (nie) przyciągają? Czy to wina genów? 5 Liczby numeru Polacy tyją TEMAT NUMERU 6 W zdrowym ciele zdrowy duch – WF a rozwój dziecka STREFA ZDROWIA 30+ 10 Czy mnie słyszysz? 12 5 x nie dla skóry 13 Trzy pytania do dermatologa STREFA ZDROWIA MAMY I DZIECKA 14 Jak przygotować się do ciąży? 16 Debiut u dentysty STREFA ZDROWIA SENIORA 18 Zdążyć przed grypą – szczepienia – tak czy nie? 20 Prostata – fakty i mity STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO 22 Jak leczy srebro? 24 Jak dbać o oczy i powieki? 26 Zatrucie grzybami – infografika 27 Dieta w chorobie wrzodowej STREFA RELAKSU Uczucie wstydu towarzyszy osobom w różnym wieku. U dojrzałych mężczyzn bardzo często jego powodem są problemy z prostatą. W artykule zamieszczonym w Strefie Zdrowia Seniora piszemy o powszechnych mitach dotyczących tego gruczołu. Do wachlarza trudnych emocji towarzyszących człowiekowi dodać można także strach. Często okazuje się, że ma wielkie oczy, a sposobem na jego złagodzenie jest po prostu poznanie tematu, który wzbudza w nas obawy. Dlatego tak ważne jest, by najmłodsze dzieci jak najwcześniej oswajać z gabinetem stomatologicznym. O tym, jak zbudować u dziecka zaufanie do dentysty, piszemy w artykule na temat wizyty adaptacyjnej zamieszczonym w Strefie Zdrowia Mamy i Dziecka. 30 Krzyżówka Życzę miłej lektury Joanna Januszewska, Redaktor naczelna WYDAWCA: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa Redaktor naczelna: Joanna Januszewska, Konsultacja programowa: Dział Marketingu CF CEFARM SA, tel. 22 634 01 61, Biuro reklamy: [email protected], tel. 22 634 02 81, Druk: Business Point Sp. z o.o. REALIZACJA: PressToRead, ul. Sienkiewicza 5, 43-100 Tychy, www.presstoread.pl Zdjęcia: www.shutterstock.com ZNAJDŹ NAS NA FACEBOOKU Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść opublikowanych reklam, ma prawo do odmowy przyjęcia materiałów reklamowych bez podania przyczyny. Przed użyciem każdego preparatu zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowania oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. www.facebook.com/ strefazdrowiadlakazdego STREFA WIEDZY JEDZ GRUSZKI! Składniki zawarte w tych owocach mają pozytywny wpływ m.in. na układ nerwowy i układ krążenia człowieka oraz obniżają ryzyko wystąpienia nowotworów. Dla mózgu Gruszki są bogatym źródłem miedzi, która odpowiada za prawidłowe przewodzenie sygnałów nerwowych między synapsami, wpływając korzystnie na zdolność uczenia się i zapamiętywania. Znajdują się w nich także naturalne przeciwutleniacze, np. epikatechina, która poprawia ukrwienie mózgu i minimalizuje szansę wystąpienia udaru mózgu, oraz kwercetyna chroniąca przed wystąpieniem choroby Alzheimera. Przeciw nowotworom Owoce te znane są również z właściwości antynowotworowych. Wynikają one m.in. z zawartości witaminy K, która przyjmowana codziennie (w dawce powyżej 108 mikrogramów) zmniejsza niemal dwukrotnie zagrożenie rozwinięcia się chłoniaka nieziarniczego, czyli groźnego nowotworu krwi. Jedzenie gruszek obniża także ryzyko pojawienia się nowotworu jelita grubego, a to dzięki błonnikowi, który usprawnia pasaż jelitowy i wspomaga usuwanie z organizmu wtórnych kwasów żółciowych. Dla serca Regularne spożywanie gruszek wpływa pozytywnie na funkcjonowanie układu krążenia. Pektyny pomagają obniżyć stężenie cholesterolu we krwi, przeciwutleniacz glutation zmniejsza szansę wystąpienia udaru mózgu, a kwercetyna zapobiega uszkodzeniom tętnic. Jak je jeść? Najzdrowsze są świeże owoce spożywane wraz ze skórką. W niej bowiem znajduje się więcej niż w miąższu cennych składników, takich jak flawonoidy, przeciwutleniacze, substancje przeciwzapalne czy antynowotworowe. PRZECIWIEŃSTWA SIĘ CZY TO WINA (NIE) PRZYCIĄGAJĄ? GENÓW? Naukowcy z Wellesley College w Bostonie na łamach „Journal of Personality and Social Psychology” przekonują, że największe szanse na stworzenie satysfakcjonującej relacji mają osoby do siebie podobne. W badaniu wzięły udział pary z różnym stażem. Okazało się, że przekonania, uprzedzenia, wyznawane wartości czy cechy charakteru i postawy osób będących w długoletnich związkach nie są bardziej zbieżne niż w przypadku ludzi, którzy dopiero zaczęli się ze sobą spotykać. Przeczy to popularnej tezie, że z czasem partnerzy upodobniają się do siebie. Zdaniem badaczy to właśnie wzajemne podobieństwo już w momencie poznania sprawia, że łączymy się w pary. Naukowcy podkreślają jednak, że nie jest pożądane wiązanie się z ludźmi o nadmiernie analogicznych poglądach czy zachowaniach. Relacja taka może powodować bowiem dyskomfort wynikający z ograniczenia przestrzeni dla naszej indywidualności i wyjątkowości. 4 Od lat podejrzewano, że stwardnienie rozsiane może mieć podłoże genetyczne. Udało się to potwierdzić naukowcom z kanadyjskiego University of British Columbia. Badacze przeanalizowali DNA kilkuset osób dotkniętych tą chorobą. U uczestników badania pochodzących z dwóch rodzin stwierdzono występowanie przekazywanej z pokolenia na pokolenie mutacji genu NR1H3 odpowiedzialnego za kodowanie białka regulującego procesy zapalne. Aż u 70 proc. z nich rozwinęła się rzadka, ale szybko postępująca odmiana stwardnienia rozsianego. Chociaż choroba w takiej formie pojawia się tylko u jednego na tysiąc pacjentów, naukowcy wierzą, że odkrycie to pomoże w jej skutecznym diagnozowaniu oraz leczeniu. LICZBY NUMERU Pielęgniarki i położne w 2015 roku* 283 TYS. pielęgniarek oraz 35,5 tys. położnych jest zarejestrowanych w Centralnym Rejestrze Pielęgniarek i Położnych 47,21 lat to średnia wieku czynnych zawodowo polskich pielęgniarek 5,4 NA 1 TYS. mieszkańców to aktualny wskaźnik liczby pielęgniarek zatrudnionych przy opiece nad pacjentami 1,12 NA 1 TYS. Polek to liczba położnych sprawujących bezpośrednią opiekę nad pacjentkami * Raport Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych oraz Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych POLACY TYJĄ Według aktualnych danych Światowego Indeksu Bezpieczeństwa Żywnościowego w Polsce jest otyłych aż 25,2 proc. osób powyżej 20. roku życia. Odsetek ten w ciągu dwóch lat wzrósł o 2,1 proc. Otyłość uznana została przez Światową Organizację Zdrowia za najgroźniejszą chorobę przewlekłą, ponieważ nieleczona prowadzi m.in. do nadciśnienia tętniczego krwi, schorzeń układu krążenia, cukrzycy, zaburzeń metabolicznych i hormonalnych. Diagnozuje się ją, gdy wskaźnik masy ciała (Body Mass Index – BMI) wynosi powyżej 30. Z problemem tym boryka się już niemal jedna czwarta dorosłych Polaków. Sytuacja jest gorsza jedynie w czterech innych krajach europejskich, tj. w Wielkiej Brytanii i Irlandii, a także Czechach i na Słowacji. Poniżej średniej wynoszącej 22,3 proc. na Starym Kontynencie plasują się jedynie Austriacy, Duńczycy oraz Szwajcarzy. Opracowała: Maria Polak 26 WRZEŚNIA OGÓLNOPOLSKI DZIEŃ APTEKARZA Farmaceutom, którzy zawsze gotowi są nieść pomoc i służyć chorym wiedzą oraz doświadczeniem, życzymy wszystkiego najlepszego oraz dużo zdrowia! REKLAMA DERMAPLAST® PROFESJONALNE PLASTRY PRZYJAZNE DLA SKÓRY PLASTRY Z OPATRUNKIEM O DOSKONAŁYCH WŁAŚCIWOŚCIACH WCHŁANIAJĄCYCH. ● Classic ● Elastic ● Water resistant ● Sensitive ● Protect ● Aqua ● Kids ● Antibacterial Na oparzenia ● Na opryszczkę ● Na odciski ● Na pęcherze na piętach TEMAT NUMERU W ZDROWYM CIELE ZDROWY DUCH 6 W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH ZWOLNIENIE Z ZAJĘĆ WYCHOWANIA FIZYCZNEGO PRZEDSTAWIA OK. 15 PROC. UCZNIÓW, A W GIMNAZJACH I LICEACH ODSETEK TEN SIĘGA NAWET 30 PROC. Unikanie regularnej dawki ruchu niesie jednak za sobą poważne konsekwencje. Jakie? U miarkowana i systematyczna aktywność fizyczna, niezależnie od wieku, powinna stanowić fundament stylu życia człowieka. Dzieci już od najmłodszych lat wykazują naturalną potrzebę ruchu, dlatego kształtowanie nawyków związanych z ich aktywnością fizyczną powinno odbywać się na długo przed rozpoczęciem edukacji szkolnej. Niestety, dzisiejszy styl życia sprzyja redukowaniu do minimum czasu przeznaczonego na sport – jak wykazują statystyki, w przypadku dzieci w Polsce jest to obecnie mniej niż 30 min dziennie. Czym skorupka za młodu... Brak pozytywnych wzorców dotyczących kultury fizycznej u rodziców ma bezpośrednie przełożenie na aktywność dziecka. W okresie przedszkolnym rozwój psychiczny jest połączony z rozwojem ruchowym, a zaburzenia sfery ruchowej mogą wpływać na zaburzenia w sferze poznawczej i emocjonalnej dziecka. Nie należy ograniczać aktywności ruchowej tylko do działalności konstrukcyjnej, manipulacyjnej, plastycznej, dydaktycznej, które odbywają się na siedząco i angażują wyłącznie umysł malucha. Bardzo ważna jest aktywizacja ruchowa z uwagi na jej funkcje stymulujące, adaptacyjne, korekcyjne oraz kompensacyjne (patrz tabela obok). Ćwiczenia a wyniki w nauce Badania naukowców potwierdzają, że aktywność fizyczna skorelowana jest z lepszymi wynikami w nauce i pozytywnie wpływa na funkcjonowanie mózgu. Podczas ćwiczeń powiększeniu ulegają naczynia włosowate w tym narządzie, przez co szybciej przepływa do niego krew, dotleniając go. Oprócz tego wzmożona jest produkcja białek (neurotrofin) odpowiedzialnych za pobudzanie neuronów do rozwoju, przetrwania i sprawnego funkcjonowania. Ruch sprawia także, że rozwijają się komórki nerwowe w okolicy hipokampu (ośrodka, który należy do układu limbicznego i jest odpowiedzialny za pamięć oraz procesy uczenia się) i wzrasta poziom neuroprzekaźników. Dodatkowo pod jego wpływem rozwija się siatka połączeń nerwowych i zwiększa się jej gęstość. Zmiany te prowadzą do poprawy koncentracji, przetwarzania, zapamiętywania oraz odtwarzania informacji, a także sprawniejszego radzenia sobie w sytuacjach stresowych, poprawy nastroju czy zmniejszenia łaknienia. Sport to dobre samopoczucie Aktywność ruchowa odgrywa również ważną rolę w kształtowaniu sfery psychicznej i społecznej dziecka. Wpływa korzystnie na samoocenę malucha, jego umiejętności współpracy w grupie, integrację, przestrzeganie zasad oraz radzenie sobie z rozwiązywaniem problemów. Zajęcia wychowania fizycznego rozwijają i kształtują umiejętności osobiste, takie jak świadomość własnego ciała, radzenie sobie z emocjami, presją i stresem, pokonywanie własnych słabości czy wytrwałość w dążeniu do osiągnięcia sukcesów życiowych. Mają także wpływ na rozwój zdolności interpersonalnych, takich jak umiejętność rozwiązywania konfliktów i sporów oraz współpracy w grupie, komunikatywność, empatię, przywództwo. Gry zespołowe uczą funkcjonowania w grupie i pracy w zespole. Młodzi ludzie uczą się też sztuki przegrywania, gdyż sport to często wypadkowa umiejętności, szczęścia i przypadku. Porażka wpływa na kształtowanie rozwoju emocjonalnego dziecka. Co dają zajęcia WF? 60 proc. polskich dzieci ma wady postawy, a w ciągu 20 lat liczba uczniów z nadwagą wzrosła w Polsce ponad czterokrotnie. Dziecko spędza w szkole kilka godzin dziennie w pozycji siedzącej, niewygodnej, ZNACZENIE AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ Funkcja stymulująca (pobudzająca) Regularne ćwiczenia, zwłaszcza w okresie wzrostu, mają pozytywny wpływ na przyrost masy serca, rozwój mięśni, które wykonując pracę, zwiększają swój przekrój, objętość, siłę i sprężystość. Wysiłek fizyczny wzmacnia, pogrubia i uelastycznia ścięgna oraz wiązadła, sprzyja procesom mineralizacji kości oraz zmniejszeniu ilości tkanki tłuszczowej. Aktywność ruchowa mobilizuje układ krążeniowo-naczyniowy, uaktywnia układ oddechowy poprzez wzrost pojemności płuc oraz pobudza dojrzewanie układu nerwowego. Pierwsze 3–4 lata przypadające na czas nauki w szkole podstawowej to okres intensywnego wzrostu dziecka. Aby zachować równowagę między przyrostem kośćca a prawidłowym rozwojem mięśni, konieczne są systematyczne ćwiczenia wzmacniające mięśnie posturalne i podnoszące ogólną wydolność fizyczną dziecka. Funkcja adaptacyjna (przystosowawcza) Ruch i ćwiczenia fizyczne hartują organizm dziecka oraz podwyższają granicę tolerancji na bodźce i czynniki ze strony środowiska (zimno, ciepło, ciśnienie, wiatr, wilgotność powietrza, kurz, hałas), uodparniają na czynniki psychiczne (stres) i rozwijają zdolności adaptacji organizmu młodego człowieka. Funkcja kompensacyjna (wyrównawcza) Ruch równoważy bilans negatywnych bodźców działających na młody organizm (telewizja, komputer, emocje, stres) i wpływając na jego ożywienie poprzez ćwiczenia, przywraca równowagę między czynnikami korzystnymi i szkodliwymi. Funkcja korekcyjna (poprawcza) Działania korekcyjne stosuje się u dzieci z wadami postawy, otyłych, z astmą czy niektórymi zaburzeniami układu krążenia. Pełnią one równocześnie funkcję terapeutyczną i leczniczą. 7 TEMAT NUMERU niejednokrotnie garbiąc się. Nieprawidłowa pozycja, jaką młody człowiek przyjmuje podczas lekcji i w której spędza większą część dnia, powoduje m.in. protrakcję głowy i barków (napięcie całej tylnej grupy mięśniowej), odstawanie łopatek, zwiększoną lordozę lędźwiową, garb żebrowy w odcinku piersiowym kręgosłupa, znaczne skrócenie mięśni grupy kulszowo-goleniowej i nieprawidłowe ustawienie osi kończyn dolnych. Przyczyną tych dysfunkcji jest osłabienie mięśni stabilizujących należących do grupy mięśni antygrawitacyjnych, które podczas siedzenia nie wykazują żadnej aktywności i się osłabiają. Regularna aktywność fizyczna dzieci wpływa na prawidłowy rozwój organizmu, jego układów i narządów, rozwija funkcje oraz wydolność organizmu, kształtuje poprawną postawę i budowę ciała, podnosi ogólną sprawność fizyczną. Nie dawaj zwolnienia Mimo korzyści z udziału w zajęciach wychowania fizycznego znaczny odsetek dzieci i młodzieży nie uczestniczy w nich aktywnie. Zwalnianie uczniów z lekcji WF odbywa się często za zgodą rodziców i nie zawsze wynika ze wskazań lekarskich. W oparciu o obowiązujące w Polsce przepisy oświatowe ucznia można zwolnić z wykonywania określonych ćwiczeń fizycznych lub całkowicie zwolnić z zajęć wychowania fizycznego, uwzględniając jego faktyczny stan zdrowia. W pierwszym przypadku decyduje dyrektor szkoły na podstawie opinii lekarza o ograniczonych możliwościach wykonywania przez ucznia ćwiczeń, wskazując, jakiego rodzaju aktywności fizycznej powinien on unikać. Nauczyciel wychowania fizycznego dostosowuje wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia. W drugim przypadku zwolnienia dokonuje również dyrektor szkoły na podstawie opinii lekarza o niemożliwości uczestniczenia ucznia w zajęciach wychowania fizycznego przez okres wskazany w tej opinii. Nie ma podstaw prawnych do zwalniania z zajęć wychowania fizycznego w oparciu o dokument wystawiony przez rodziców (opiekunów prawnych) lub samego ucznia. Problem zwolnień dotyczy w dużej mierze uczniów, którzy mają nadwagę i są mniej sprawni fizycznie. Brak uczestnictwa w zajęciach wychowania fizycznego pogłębia istniejący problem i negatywnie wpływa na rozwój psychofizyczny dziecka. Sylwia Kowalska WYPOWIEDŹ EKSPERTA Grzegorz Więcław – psycholog sportu i aktywności fizycznej na co dzień współpracujący z zawodnikami, trenerami oraz organizacjami sportowymi zainteresowanymi tworzeniem klimatu do rozwoju i optymalizacji osiągnięć. Lekcje wychowania fizycznego są najbliższe ludzkiej naturze, ponieważ zostaliśmy stworzeni do ruchu. W ciągu ostatnich 100 lat sami pozbawialiśmy się możliwości ruchu. Zasiedzieliśmy się czy to w szkole, na studiach czy w pracy. Ciągle siedzimy, co z perspektywy ewolucji nie jest naturalne. Wcześniej nasze przetrwanie zależało od ruchu. Lekcje wychowania fizycznego wpływają na fizyczny, mentalny i społeczny rozwój młodych ludzi. W ich trakcie uczniowie mają największą możliwość wejścia w różnego rodzaju interakcje z rówieśnikami, uczą się umiejętności miękkich, koordynacji i koncentracji na zadaniach, które są do wykonania, i wykonują je za pomocą własnego ciała, uczą się determinacji, radzenia sobie z niepowodzeniami. Zajęcia budują 8 nawyk zdrowego stylu życia, który jest połączeniem ruchu, właściwego odżywiania i nawadniania. W przypadku zwolnień z lekcji WF problem przeważnie ma źródło po części w domu ucznia, a po części w szkole. Z jednej strony – rodzice chcą chronić swoje dzieci, np. przed uwagami rówieśników. Z drugiej – przyczyną niechęci do zajęć często jest ich jakość. Ważne, aby lekcje były atrakcyjne i różnorodne, tak by uczeń mógł znaleźć coś dla siebie. Podstawą są także kreatywni i zaangażowani nauczyciele, którzy swoją postawą zachęcają do ćwiczeń. Pamiętajmy, że nasze ciało jest przystosowane do ruchu i poszukuje ruchu, co doskonale widać np. u dzieci poniżej piątego roku życia, które uwielbiają biegać, skakać, eksperymentować. Ważna jest również edukacja rodzica, by zdawał sobie sprawę z tego, że trzymanie dziecka pod kloszem nie jest metodą na wychowanie świadomego i zaradnego człowieka. Warto zachęcać dziecko do aktywności zarówno w szkole, jak i poza nią, np. w ramach aktywnego transportu – zamiast zawozić dziecko samochodem do szkoły, przejść się lub przyjechać rowerem. “ Na liczący od 12 do 15 godz. czas aktywności dziecka (zależnie od wieku) przypada przeciętnie: 4–7 godz. siedzenia w szkole, 2–4 godz. odrabiania lekcji (w pozycji siedzącej), 3 godz. wypoczynku (często także na siedząco – czytanie, oglądanie, granie), 1 godz. spożywania posiłków (także w pozycji siedzącej). REKLAMA STREFA ZDROWIA 30+ CZY MNIE SŁYSZYSZ? JEDNA TRZECIA DOROSŁYCH POLAKÓW MA PROBLEMY ZE SŁUCHEM. LEKARZE ALARMUJĄ, ŻE WSPÓŁCZESNE POKOLENIE 30-LATKÓW CECHUJE SIĘ WYSTĘPOWANIEM ZABURZEŃ SŁUCHU NA POZIOMIE 70-LATKÓW. Jakie są tego przyczyny? N iedosłuch (łac. hypoacusis) to pogorszenie zdolności uszu do przewodzenia lub odbioru dźwięków, a więc obniżenie czułości słuchu. Częstotliwość schorzenia rośnie z wiekiem. Biorąc pod uwagę stopień uszkodzenia narządu słuchu, wyróżnia się niedosłuch lekki (zakres 20–40 dB), umiarkowany (40–70 dB), znaczny (70–90 dB) i głęboki (powyżej 90 dB). Pacjent w pierwszym stadium choroby nie jest w stanie usłyszeć cichego szeptu, szmeru strumienia czy szumu wiatru. W kolejnych (umiarkowanym i znacznym) ma już problemy z rozumieniem mowy, nawet głośnej. O niedosłuchu głębokim można mówić wówczas, gdy słyszalne są już tylko bardzo głośne dźwięki (np. krzyk, trzaskanie drzwiami, sygnał karetki). Typy niedosłuchu Ze względu na miejsce zaburzenia rozróżnia się niedosłuch przewodzeniowy oraz odbiorczy (neurosensoryczny). Pierwszy typ jest następstwem powikłań 10 70 proc. Polaków narażonych jest na długotrwały, męczący hałas w przewodzeniu dźwięków przez ucho zewnętrzne lub środkowe. W efekcie mniejsza ich ilość dociera do ucha wewnętrznego, skąd zamienione w impulsy elektryczne trafiają do mózgu. Pacjent z tym zaburzeniem ma problemy ze słyszeniem niskich tonów i czasami pojawiają się u niego szumy uszne i wycieki. Niedosłuch odbiorczy, nazywany również czuciowo-nerwowym, zwykle wynika z uszkodzenia komórek słuchowych ślimaka lub struktur go otaczających (np. narządu Cortiego lub zwoju spiralnego). Może być również skutkiem zaburzeń jakości przewodzenia bodźca w nerwie słuchowym lub jego interpretacji w centralnym układzie nerwowym. W wyniku rozkładu komórek słuchowych, które zmieniają falę akustyczną w impulsy elektryczne, dochodzi do zakłóceń w odbiorze dźwięków docierających do ucha wewnętrznego. Pacjent ma problemy ze słyszeniem tonów wysokich. Może pojawić się także uczucie „pełnego ucha”. Zwykle choroba ta łączy się z trwałym uszkodzeniem słuchu. Głuchota Całkowita utrata słuchu, a więc brak reakcji na docierające do ucha dźwięki, może być wrodzona lub nabyta. Podobnie jak niedosłuch, głuchota zwykle postępuje wraz z wiekiem. U dzieci poniżej 18. roku życia pojawia się rzadziej niż u 2 proc., u dorosłych powyżej 65 lat już u ponad 30 proc. Do rozwoju schorzenia dochodzi w wyniku defektu jednego z elementów ucha. Ze względu na umiejscowienie uszkodzonej części rozróżniamy głuchotę przewodzeniową i odbiorczą. Szczególnym przypadkiem jest głuchota nagła, która zwykle pojawia się w okresie 1–3 dni jako upośledzenie jednostronne i definiowana jest jako zmysłowo-nerwowe pogorszenie słuchu o co najmniej 30 dB w trzech sąsiednich częstotliwościach. Główna przyczyna Coraz częściej do specjalistów zwracają się młode osoby z niedosłuchem odbiorczym wywołanym hałasem (uraz akustyczny). Od początku lat 80. ub. wieku liczba osób z uszkodzeniami słuchu wywołanymi tym czynnikiem wzrosła trzykrotnie. Uraz akustyczny powstaje w wyniku nadmiernego mechanicznego obciążenia ślimaka. Do najczęstszych jego przyczyn zalicza się: słuchanie głośnej muzyki (zwłaszcza przez słuchawki eliminujące dźwięki otoczenia – obciążają one słuch bardziej niż szerokie pasma dźwięków), hałas urządzeń mechanicznych (np. narzędzi, pojazdów technicznych i po tzw. tuningu), przebywanie w miejscach o dużym natężeniu hałasu (w centrach miast, na koncertach, w pubach i dyskotekach, galeriach handlowych). Wyróżnić można uraz akustyczny ostry spowodowany nagłym dźwiękiem o bardzo wysokim natężeniu (powyżej 130 dB), który doprowadza do urazu ciśnieniowego. Następstwem tego może być zaburzenie krążenia w naczyniach kapilarnych ucha wewnętrznego, pęknięcie błony bębenkowej lub spadek ciśnienia tlenu w płynach znajdujących się w uchu. Innym typem jest uraz przewlekły wywołany długotrwałą ekspozycją na umiarkowany hałas (ok. 85 dB). Drugą ważną przyczyną niedosłuchu odbiorczego są zmiany zwyrodnieniowe w uchu wewnętrznym związane z naturalnym starzeniem się organizmu (łac. presbycusis – głuchota starcza). Inne podłoża zaburzeń Jako źródło zarówno niedosłuchu, jak i głuchoty odbiorczej wymienić można także: wady wrodzone ślimaka, infekcje wirusowe (np. świnka, odra, różyczka), stosowanie leków ototoksycznych (np. kwasu acetylosalicylowego, chininy, kwasu etakrynowego), zaburzenia ukrwienia ucha wewnętrznego (w wyniku m.in. zakrzepicy czy zatoru), zapalenie ucha wewnętrznego, chorobę Ménière’a, urazy ciśnieniowe, złamanie kości skroniowej czy choroby o podłożu metabolicznym (np. hiperlipidemia, cukrzyca, niewydolność nerek). Uraz może być także wynikiem choroby o podłożu autoimmunologicznym (np. ziarniniak Wegenera, toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów) lub zatrucia substancjami chemicznymi (np. fosforem, ołowiem, tlenkiem węgla). Niedosłuch i głuchota odbiorcza STOPIEŃ SZKODLIWOŚCI HAŁASU W DECYBELACH Poziom hałasu o natężeniu 85 dB został uznany przez laryngologów za graniczny (tj. mogący prowadzić do przejściowego uszkodzenia słuchu). Jakie są jego źródła? często występują również przy guzach: kości skroniowej, mózgu czy kąta mostowo-móżdżkowego oraz chorobach naczyniowych mózgu, tętniakach czy stwardnieniu rozsianym. Natomiast przyczynami niedosłuchu i głuchoty przewodzeniowej są m.in. na poziomie przewodu słuchowego zewnętrznego: woskowina, ciało obce w przewodzie słuchowym, nowotwory łagodne i złośliwe oraz wady wrodzone i inne zniekształcenia przewodu słuchowego, a na poziomie ucha środkowego: zapalenie ucha, otoskleroza (nadmierne formowanie się tkanki kostnej w obrębie kosteczki słuchowej), nowotwory ucha środkowego i nosogardła, choroby Pageta, urazy ucha środkowego (np. perforacja błony bębenkowej) lub wady rozwojowe ucha środkowego. Głuchota nagła może być spowodowana m.in. urazem bezpośrednim i pośrednim, zaburzeniami naczyniowymi tętnicy słuchowej wewnętrznej i uszkodzeniem nerwu słuchowego, infekcjami wywołanymi przez drobnoustroje (np. zapalenie błędnika, opon mózgowo-rdzeniowych), uszkodzeniami ototoksycznymi oraz alergicznymi, a także guzem nerwu VIII. Leczenie hałas podczas koncertu rockowego 110 dB odgłos silnika samolotu odrzutowego startującego w odległości 100 metrów 130 dB Osoby z podejrzeniem zaburzenia słuchu powinny udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który wystawi skierowanie do otolaryngologa lub audiologa. Specjalista potwierdzi wadę słuchu, określi jej stopień i dobierze sposób leczenia zależny najczęściej od przyczyny, która wywołała schorzenie. Większość niedosłuchów przewodzeniowych można wyleczyć, stosując metody zachowawcze lub operacyjne. Terapia w przypadku niedosłuchu odbiorczego polega natomiast na stosowaniu aparatów słuchowych (wzmacniających falę akustyczną do poziomu słyszanego przez pacjenta) lub implantów ślimakowych (zastępują uszkodzone ucho wewnętrzne). W czasie leczenia należy też przyjmować leki poprawiające krążenie krwi w ślimaku oraz rozszerzające naczynia krwionośne. W przypadku całkowitej głuchoty stosuje się implant pniowy, który wszczepiony do pnia mózgu, stymuluje elektrycznie jądra nerwu słuchowego. Marta Kwaśniewicz REKLAMA dźwięk młota pneumatycznego pracującego w odległości 3 metrów ok. 100 dB 11 STREFA ZDROWIA 30+ 5 X NIE DLA SKÓRY DOWIEDZIONO NAUKOWO, ŻE PROCESY STARZENIA SIĘ SKÓRY PRZYSPIESZA NIE TYLKO NADMIERNE I CZĘSTE OPALANIE, ale także jedzenie dużej ilości cukru, nałogowe palenie papierosów, długie kąpiele w gorącej wodzie, brak snu czy stosowanie nieodpowiednich kosmetyków. 1. Słodycze Nadmiar cukru w diecie sprzyja procesowi glikacji, czyli trwałego niszczenia ważnych dla kondycji cery białek, tj. kolagenu i elastyny. Skóra jest wówczas mniej elastyczna i mniej odporna na wpływ czynników zewnętrznych, takich jak np. promieniowanie ultrafioletowe. Zależność między wzrostem poziomu glukozy we krwi a pogorszeniem wyglądu cery udowodnili m.in. naukowcy z holenderskiego Centrum Medycznego Uniwersytetu w Leiden. Wzrost stężenia cukru o 0,18 g na litr krwi badanej osoby powodował, że skóra oceniana była na starszą o pięć miesięcy niż była w rzeczywistości. Zbyt duża zawartość węglowodanów prostych w pożywieniu jest również przyczyną powstawania wolnych rodników, które m.in. osłabiają włókna kolagenowe w skórze, przez co staje się ona mniej jędrna i bardziej podatna na tworzenie się zmarszczek. 2. Papierosy Badacze z Case Western Reserve University w Ohio udowodnili, że już po pięciu latach nałogowego palenia w widoczny sposób pogarsza się kondycja skóry. Poddali oni analizie 79 par bliźniąt, spośród których jedno było czynnym palaczem tytoniu. Okazało się, że osoby palące częściej niż ich rodzeństwo miały zwiotczałą skórę na policzkach i pod oczami, zmarszczki mimiczne oraz bruzdy w okolicy ust. Spowodowane jest to m.in. zwiększoną produkcją 12 wolnych rodników. Powodują one wysuszenie skóry, zatykanie porów oraz zmiany trądzikowe. W wyniku wypierania przez nikotynę tlenu z komórek skóra palaczy przybiera niezdrowy szarawy odcień i jest pozbawiona blasku. 3. Gorące kąpiele Codzienne kąpanie się w zbyt ciepłej wodzie (powyżej 37ºC) narusza lipidową barierę, która chroni przed drobnoustrojami oraz odpowiada za zatrzymanie wody w skórze. Regularne rozpuszczanie olejów i wosków produkowanych przez gruczoły łojowe powoduje przesuszenie skóry i nadmierną wrażliwość na podrażnienia, a w przypadku osób z atopowym zapaleniem skóry – zaostrzenie objawów. Kąpiel nie powinna być również długa (maks. 20 min). Kwaśne pH skóry ulega zmianie pod wpływem obojętnego pH wody, skóra wówczas gorzej radzi sobie z ochroną przed infekcjami. 4. Brak snu Osoby śpiące zbyt krótko (poniżej zalecanych 7–8 godz. na dobę) mają dwa razy więcej zmarszczek niż osoby wysypiające się. W wyniku pogorszenia przepływu limfy częściej pojawiają się u nich również sińce pod oczami. Zmiany te są skutkiem m.in. niedostatecznej produkcji kolagenu odpowiedzialnego za elastyczność skóry. Brak snu ogranicza również dostarczanie skórze właściwych ilości tlenu i składników odżywczych, co objawia się m.in. jej ziemistym zabarwieniem. U osób, które nie wpadają w sen głęboki, zmniejszeniu ulega wydzielanie do organizmu hormonu wzrostu, który stymuluje komórki do regeneracji. W efekcie przyspieszony zostaje proces starzenia się cery. Niedosypianie podnosi także poziom kortyzolu, czyli tzw. hormonu stresu, którego wysokie stężenie w organizmie zaostrza stany zapalne również w obrębie skóry. 5. Niewłaściwie dobrane kosmetyki Osoby z problemem trądzikowym nie powinny złuszczać mechanicznie naskórka, ponieważ w ten sposób można przenieść bakterie ze zmian chorobowych do zdrowych porów skóry. W przypadku cery mieszanej (tłustej na czole, nosie i brodzie, a suchej na policzkach) stosowanie produktów wysuszających na całej powierzchni twarzy może wywołać zmiany trądzikowe. Podrażniona w ten sposób cera produkuje bowiem więcej łoju i powoduje zatykanie porów. W przypadku suchej cery należy pamiętać o złuszczaniu martwego naskórka, np. przy użyciu delikatnego enzymatycznego peelingu lub masażu szczoteczką do twarzy. W innym przypadku gromadzi się on pod warstwą gęstych odżywczych kosmetyków i blokuje dostęp cennych substancji do głębszych warstw skóry. Dla cery tłustej, aby nie obciążać dodatkowo skóry, dedykowane są produkty o lekkiej formule, np. płyny czy żele. Maria Polak Trzy pytania do… DERMATOLOGA NA NASZE PYTANIA ODPOWIADA DR N. MED. EWA PIERZCHAŁA, specjalista dermatolog. „Strefa Zdrowia dla Każdego”: Kto i w jakiej sytuacji może skorzystać z pomocy dermatologa? dr n. med. Ewa Pierzchała: Nie ma przeciwwskazań do odbycia wizyty u dermatologa – na konsultację może przyjść każdy, niezależnie od wieku czy płci. Aby skorzystać z takiej porady w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, potrzebne jest skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub specjalisty, np. ortopedy, pediatry, psychiatry czy stomatologa, który ma podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Kiedy udać się na wizytę? Za każdym razem, gdy pojawi się jakakolwiek zmiana bądź inny problem skórny. Jest to ważne, ponieważ pacjent nie jest lekarzem i nie jest w stanie rozpoznać, czy zmiany te świadczą np. o poważnej chorobie, a lekarz innej specjalizacji może nie znać wszystkich objawów schorzeń dermatologicznych. “ Jakie są najczęstsze błędy popełniane przez osoby borykające się z problemami skórnymi? E.P. Plagą naszych czasów jest samoleczenie się pacjentów. Coraz częściej chorzy samodzielnie stawiają rozpoznanie i na wizytę przychodzą z gotową listą leków, które ich zdaniem powinni otrzymać. Na 40 pacjentów przyjmowanych każdego dnia aż pięciu ze względu na brak podjęcia właściwego leczenia doprowadziło się do bardzo złego stanu, a następnych 10 z tego samego powodu będzie się leczyło trzy razy dłużej niż osoby, które od razu skorzystały z porady specjalisty. Problem pojawia się również wtedy, gdy Dermatolog pracuje, oglądając, dlatego w tym zawodzie trzeba mieć bardzo dobrą pamięć wzrokową. chory przed pokazaniem zmiany specjaliście sam „zamazuje” jej obraz stosując domowe sposoby bądź dostępne bez recepty kremy. Czy jest coś, o czym powinni pamiętać pacjenci? E.P. Niewiele osób wie, że kremy z filtrami przeciwsłonecznymi tracą swoje właściwości ochronne w temperaturze powyżej 25 stopni Celsjusza. Kosmetyki tego typu powinno się więc, podobnie jak leki, chronić przed działaniem ciepła. Jeśli zostały przegrzane, ich składniki dezaktywują się i nie zapewniają ochrony przeciwsłonecznej, mogą nawet wywołać podrażnienie bądź uczulenie skóry. Zimą natomiast nie zaleca się stosowania kremów, balsamów czy pomadek, które w składzie mają większą zawartość wody. Ta podczas mrozu zamarza na skórze i powoduje jej podrażnienie i wysuszenie. Kolejnym mitem, który należy obalić, jest ten, że słońce wysusza zmiany trądzikowe. Poparzony naskórek pogrubia się, skóra wydaje się ładniejsza, jednak wszelkie zmiany ukrywają są pod grubą warstwą komórek. Problem powraca w momencie, kiedy słońce nie grzeje już tak intensywnie, a tak się dzieje najczęściej w październiku. Wówczas w gabinetach dermatologicznych ponownie pojawia się duża liczba pacjentów z trądzikiem. Słońce działa przeciwzapalnie tylko w umiarkowanej ilości, która nie wywołuje rumienia na skórze. Rozmawiała: Sylwia Kowalska 13 STREFA MAMY I DZIECKA JAK PRZYGOTOWAĆ SIĘ DO CIĄŻY? ABY ZAPEWNIĆ NIENARODZONEMU JESZCZE DZIECKU NAJLEPSZE WARUNKI DO ROZWOJU, POWINNO SIĘ DBAĆ O SIEBIE NIE TYLKO W CZASIE CIĄŻY, ale wcześniej przygotować organizm do tego wymagającego okresu. Z anim rozpocznie się starania o potomstwo, warto m.in. solidnie się przebadać, zażywać kwas foliowy, zdrowo się odżywiać czy zrezygnować z używek. Co ważne, dotyczy to zarówno przyszłej matki, jak i ojca. Kiedy rozpocząć przygotowania i co należy zmienić? 14 6-12 MIESIĘCY PRZED CIĄŻĄ Ureguluj masę ciała Zarówno nadwaga, jak i niedowaga kobiety może stanowić przyczynę problemów z zajściem w ciążę lub w jej przebiegu. Nadmiarowe kilogramy często prowadzą do rozwinięcia się nadciśnienia tętniczego krwi, cukrzycy oraz powstawania żylaków. Zmniejszanie lub zwiększanie masy ciała należy zakończyć trzy miesiące przed planowanym terminem rozpoczęcia starań o dziecko. przyczyną poronień ciąży, a nawet obumierania płodu. Znaleźć ją można m.in. w orzechach laskowych, żółtkach jaj, zarodkach pszenicy, szpinaku, kapuście i natce pietruszki. Udowodniono także, że jedzenie codziennie jednej porcji pełnotłustego produktu nabiałowego zmniejsza ryzyko niepłodności owulacyjnej o 22 proc. Ważnym dla płodności, zwłaszcza męskiej, pierwiastkiem jest cynk, ponieważ nawet krótkotrwały jego niedobór zmniejsza poziom testosteronu i objętość męskiego nasienia. Jego naturalnym źródłem są rośliny strączkowe, pestki dyni, produkty zbożowe z pełnego przemiału oraz jaja. Zrezygnuj z używek Zrezygnuj z antykoncepcji hormonalnej i wkładki Skontroluj uzębienie Przebadaj się Zaszczep się 1 MIESIĄC PRZED CIĄŻĄ Nałogi takie jak palenie papierosów, zażywanie narkotyków czy picie alkoholu obniżają zdolności prokreacyjne, ale także mogą prowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu i wystąpienia wad rozwojowych u dziecka. Ważne jest więc, aby co najmniej kilka miesięcy przed rozpoczęciem starań o potomstwo przejść detoks i uwolnić się od używek. Powinna o to zadbać nie tylko przyszła matka, ale także ojciec, udowodniono bowiem, że używki negatywnie wpływają na ilość i jakość plemników w nasieniu, co może skutkować bezpłodnością. Odżywiaj się zdrowo Zgodnie z powiedzeniem, że jesteśmy tym, co jemy, starając się o potomstwo, warto szczególnie zadbać o zdrowe odżywianie. Tym bardziej że ma ono wpływ na płodność. Przyszli rodzice powinni zrezygnować z żywności wysoko przetworzonej, mocno solonej lub słodzonej, zawierającej tłuszcze utwardzone, a także konserwanty i inne sztuczne dodatki. Zaleca się natomiast wzbogacenie menu o świeże owoce i warzywa będące źródłem witamin oraz składników mineralnych. Bardzo ważne są także produkty zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (np. tłuste ryby morskie, olej rzepakowy, awokado). W wyniku ich rozpadu powstają eikozanoidy, które biorą czynny udział w regulacji funkcjonowania narządów rozrodczych. Niezbędne jest także dostarczanie organizmowi witaminy E, której niedobór może być cewy nerwowej u płodu, takich jak rozszczep kręgosłupa czy bezmózgowie. Wiążą się one najczęściej z obumarciem płodu lub trwałym kalectwem dziecka. Niezwykle ważne jest więc uzupełnienie niedoborów tego składnika przez kobiety w okresie poprzedzającym ciążę oraz w pierwszych jej tygodniach. Bardzo trudno osiągnąć odpowiednio wysoki poziom folianów wyłącznie poprzez spożywanie produktów będących ich naturalnym źródłem (np. brokuły, szpinak, brukselka, szparagi). Jak zalecają specjaliści, niezbędna jest więc suplementacja dawką 0,4 mg/dzień. Kobieta planująca dziecko powinna zadbać o stan swoich zębów, ponieważ nieleczona próchnica podczas ciąży jest potencjalnym źródłem zakażenia organów jej ciała, a także maleństwa. Większość stomatologów obawia się jednak leczenia kobiet ciężarnych, ponieważ niektóre środki znieczulające mogą być niebezpieczne dla nienarodzonego dziecka. Istotne jest więc, aby przeprowadzić kontrolę uzębienia i zaplanować wszelkie niezbędne zabiegi jeszcze przed podjęciem starań o potomka. Badania naukowe potwierdzają, że przebyte przez matkę w czasie ciąży choroby, takie jak: wirusowe zapalenie wątroby typu B, różyczka, odra, świnka, tężec czy ospa wietrzna, mogą powodować wady rozwojowe u dziecka. Jeśli kobieta nie była wcześniej szczepiona lub nie nabyła odporności po ich przechorowaniu, powinna zastanowić się nad wakcynacją. O poradę w kwestii doboru środków i terminów szczepień można poprosić lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. 3 MIESIĄCE PRZED CIĄŻĄ Przyjmuj kwas foliowy Zbyt niski poziom kwasu foliowego w organizmie sprzyja powstawaniu wrodzonych wad Organizm kobiety stosującej antykoncepcję hormonalną potrzebuje około trzech miesięcy na uregulowanie owulacji i gospodarki hormonalnej. Czas ten pozwoli także zaobserwować cykl miesięczny i związane z nim sygnały płynące z ciała (np. różnice w wyglądzie i gęstości śluzu, samopoczucia, stanu cery). Ułatwi to ustalenie terminu dni płodnych oraz dokładnej daty zajścia w ciążę. Panie, które mają założoną wkładkę wewnątrzmaciczną, a chcą rozpocząć starania o dziecko, powinny zgłosić się do ginekologa w celu jej usunięcia. Partnerzy, którzy decydują się na posiadanie potomstwa, powinni wcześniej sprawdzić stan swojego zdrowia. Zwłaszcza kobietom zaleca się wykonanie podstawowych badań krwi (np. morfologia krwi, poziom cukru we krwi, przeciwciała przeciw toksoplazmozie). Warto też odwiedzić ginekologa, który wykona cytologię oraz badanie ultrasonograficzne narządów rodnych. Osobom chorującym przewlekle zaleca się konsultację z lekarzem prowadzącym w sprawie dalszego przyjmowania leków. Uważaj na chemikalia i leki Kontakt ze środkami chemicznymi przed zapłodnieniem może mieć wpływ na uszkodzenie komórki jajowej (u kobiet), plemników (u mężczyzn) oraz zarodka, a także na wystąpienie wad rozwojowych u nienarodzonych dzieci. Ważne jest więc, aby kobieta planująca ciążę z odpowiednim wyprzedzeniem zrezygnowała ze świadomego narażania się (np. w pracy) na styczność z niebezpiecznymi substancjami. Powinno się unikać zwłaszcza: środków owado- i grzybobójczych, pestycydów oraz farb i rozpuszczalników. Maria Polak 15 STREFA MAMY I DZIECKA DEBIUT U DENTYSTY PODCZAS WIZYTY ADAPTACYJNEJ STOMATOLOG MOŻE DZIECKU PRZEDSTAWIĆ NOWE ŚRODOWISKO W SPOSÓB PRZYJAZNY I NIEBUDZĄCY W PRZYSZŁOŚCI ZŁYCH SKOJARZEŃ. Jak powinna ona przebiegać? K ażde dziecko jest inne i nie ma jednego skutecznego sposobu na przygotowanie go do wymagającego doświadczenia, jakim jest pierwsza wizyta w gabinecie stomatologicznym. Z pewnością jednak istnieją metody, które pomogą ograniczyć strach przed nieznanym i zbudować zaufanie małego pacjenta do dentysty. Z pociechą przede wszystkim należy regularnie rozmawiać na tematy związane ze stomatologią. Dobrą okazją do tego jest codzienne szczotkowanie zębów lub zabawa w dentystę. Jeśli w spokojny i naturalny sposób dorosły opowie o pracy dentysty, o tym, czym on się zajmuje i w jaki sposób pomaga, dziecko bogatsze o tę wiedzę z pozytywnym nastawieniem uda się do gabinetu. Nie czekać Kontrolę stanu uzębienia i oswojenie z dentystą zaleca się dzieciom ok. dwu-, trzyletnim. Z myślą o nich przygotowuje się wizyty adaptacyjne. Nie należy z ich odbyciem czekać do momentu pojawienia się problemów z zębami, kiedy niezbędna będzie już interwencja dentystyczna. Pierwsze zetknięcie ze stomatologiem w trudnej sytuacji może spowodować długotrwałą niechęć malucha do dentysty, a nawet do “ Gdy konieczne jest przeprowadzenie bolesnego zabiegu stomatologicznego, warto poprosić stomatologa o zastosowanie sedacji wziewnej, czyli podanie tzw. gazu rozweselającego. Przestraszony mały pacjent uspokoi się i rozluźni. DOBRE PRAKTYKI PODCZAS WIZYTY: •w gabinecie stomatologicznym nie należy mówić o bólu oraz strachu, nawet w formie „nie bój się”, •dziecko powinno czuć się samodzielne – samo odpowiada na pytania, jeśli rodzic nie jest o to poproszony, nie trzyma go za rękę, •stomatolog musi mieć swobodę pracy, 16 otwierania buzi w celu kontroli zębów. Debiut na fotelu powinien przebiegać w przyjemnych warunkach, kiedy pociecha czuje, że przeżywa niezapomnianą przygodę, odkrywając nowe, ciekawe przestrzenie, o których wcześniej słyszała od rodzica. Zapoznać Podczas pierwszej wizyty lekarz lub asystentka stomatologiczna, którzy potrafią nawiązać kontakt z małym pacjentem, oprowadzają dziecko i rodziców po gabinecie. Pokazują wszystkie urządzenia, sprzęty dentystyczne, demonstrują oświetlenie, kamerki oraz małe igiełki czy wiertła. W przystępny dla malucha sposób tłumaczą, do czego służą te urządzenia. Pociecha siada również (czasem razem z rodzicem) na sterowalnym fotelu i sprawdza jego wygodę. Często podczas debiutanckiej wizyty przechodzi także pierwsze dentystyczne doświadczenie, tj. fluoryzację. To bardzo delikatna i przyjemna procedura polegająca na pokryciu zębów specjalnym preparatem z fluorem. Z jednej strony zabezpiecza on szkliwo przed negatywnym działaniem kwasów oraz bakterii, z drugiej – daje dziecku pierwszą sposobność skorzystania z zabiegu u dentysty. Maluch, •jeśli dźwięk urządzeń wywołuje u malucha strach, warto włączyć mu bajkę lub ulubioną muzykę, •jeśli dziecko jest bardzo przestraszone, należy próbować odwrócić jego uwagę wciągającą opowieścią, •po zabiegu powinno się dziecko pochwalić za odwagę, •warto przygotować nagrodę rzeczową lub zaplanować wspólne wyjście do ulubionego miejsca. który ma dobre wspomnienia z pierwszej wizyty, na kolejną pójdzie z przyjemnością. Kontrole uzębienia zalecane są u małych dzieci co 3–4 miesiące, dzięki czemu oswoją się z regularnymi wizytami u stomatologa i nie będą odczuwać strachu, gdy w przyszłości pojawią się kłopoty z zębami. Uprzyjemnić Bardzo istotny z punktu widzenia smyka jest sposób, w jaki stomatolog i rodzic podejdą do tego spotkania. Jeśli przedstawią mu ciepły obraz, dziecko nie będzie się go bało. Dlatego nie należy wspominać o strachu oraz zbyt często mówić o cierpieniu, a raczej kierować uwagę pociechy na zupełnie inne aspekty stomatologii. Nie bez znaczenia jest też odpowiednia atmosfera i wygląd wnętrza gabinetu, na co składają się jasne kolory, obecność zabawek, uśmiechnięty personel. Każdy z nas lubi dostawać nagrody – dlatego po udanym zabiegu, także tym pierwszym, mały pacjent otrzyma pamiątkę w postaci dyplomu, naklejek, balonika, zabawkowego ząbka czy przytulanki. Edukować Nieocenione w stomatologicznej edukacji dziecka jest to, co wypracujemy w domu podczas gier czy zabaw. Dla tych mniejszych świetnym rozwiązaniem jest udawanie dentysty i „badanie” uzębienia najbliższych. Dla nieco starszych rynek oferuje różnego rodzaju gry edukacyjne związane z leczeniem zębów. Wartościowe są także bajki i książeczki, “ Wizyta adaptacyjna dla dzieci do ukończenia 6. roku życia jest refundowana ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia w gabinetach stomatologicznych, które mają podpisany kontrakt z tą instytucją. małą klepsydrę do odmierzania czasu szczotkowania zębów czy kolorowy kubeczek do płukania zębów. Dobrym pomysłem jest także podarowanie maluchowi szczoteczki elektrycznej wydającej dźwięk podobny do urządzeń stomatologicznych. Pozwoli to ograniczyć nieznane i niemiłe uczucie, kiedy pierwszy raz maluch usłyszy np. wiertło dentystyczne. Przed samą wizytą warto także zminimalizować czynnik stresu – wybrać godzinę, w której dziecko będzie wypoczęte, pozwolić mu zabrać ze sobą ulubioną zabawkę. Dorosły powinien pamiętać także o tym, by nie wprowadzać nerwowej atmosfery, np. z powodu obawy przed spóźnieniem. Ewa Chmielarz REKLAMA w których główny bohater udaje się z wizytą do dentysty. Dzięki nauce przez zabawę dziecko zaczyna rozumieć, dlaczego należy regularnie odwiedzać stomatologa. Wszystko odbywa się przy rodzicach, na bezpiecznym i dobrze znanym gruncie. Dzieci traktują mycie zębów przeważnie jak zabawę, dlatego można im ją urozmaicić, kupując 17 STREFA ZDROWIA SENIORA ZDĄŻYĆ PRZED GRYPĄ GRYPA SEZONOWA JEST OSTRĄ INFEKCJĄ WIRUSOWĄ, KTÓRA Z ŁATWOŚCIĄ SIĘ ROZPRZESTRZENIA. ROCZNIE NA ŚWIECIE NOTUJE SIĘ NAWET 5 MLN PRZYPADKÓW ZACHOROWAŃ I DO 500 TYS. ZGONÓW SPOWODOWANYCH TĄ CHOROBĄ. Czy szczepienia ochronne mogą to zmienić? S zczyt zachorowalności na grypę przypada na okres noworoczny, jednak wzrost liczby pacjentów borykających się z tą infekcją można zaobserwować już we wrześniu. Koniec lata to więc idealny czas na to, by zabezpieczyć się przed ewentualnym zarażeniem. 18 Rozwój infekcji Wyróżnia się trzy typy wirusów grypy (A, B oraz C). Obecnie sezonowe epidemie grypy są najczęściej powodowane przez podtypy wirusa A – np. A(H1N1), A(H3N2) – oraz wirusy typu B. Wirus typu C odpowiada za infekcje o łagodnym przebiegu, które zazwyczaj nie są klasyfikowane jako grypa i nie powodują epidemii. Rozwój choroby następuje po ok. dwóch dniach od zainfekowania. Do zarażenia dochodzi drogą kropelkową. Okres zaraźliwości rozpoczyna się na dzień przed wystąpieniem objawów i przeciętnie trwa od 5 do 10 dni. Osoby z zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego mogą stanowić źródło zakażenia nawet przez kilka tygodni. Zwykle 180 tys. osób w Polsce co roku zapada na poważne powikłania pogrypowe, które mogą prowadzić nawet do śmierci. grypa objawia się: nagłym pojawieniem się wysokiej gorączki, ogólnym rozbiciem, kaszlem, bólami gardła, głowy, mięśni i stawów. Symptomy ustępują najczęściej po tygodniu, ale w grupach podwyższonego ryzyka choroba może prowadzić do poważnych powikłań. Grupy powikłań W sposób szczególny na wystąpienie ewentualnych komplikacji narażone są osoby starsze, dzieci poniżej drugiego roku życia, kobiety w ciąży, osoby obciążone chorobami przewlekłymi serca, płuc, nerek, wątroby, cukrzycą i innymi zaburzeniami metabolicznymi. Wśród dorosłych ryzyko wystąpienia powikłań wzrasta po 50. roku życia. Do najgroźniejszych komplikacji pogrypowych należy zaliczyć stany zapalne mięśnia sercowego, płuc i mózgu, pojawienie się niewydolności oddechowej lub krążenia. Rocznie w Polsce infekcja ta dotyczy około trzech milionów osób. Średnio u 6 proc. z nich występują groźne powikłania, które mogą prowadzić nawet do zgonu. Szacuje się, że każdego roku umiera z tego powodu nawet ok. 200 pacjentów. Czy warto się szczepić? Najskuteczniejszą metodą walki z grypą i jej ewentualnymi groźnymi konsekwencjami są szczepienia ochronne. W krajach rozwiniętych pierwsze szczepienia przeciwko wirusom grypy sezonowej pojawiły się ponad 60 lat temu. Co roku Światowa Organizacja Zdrowia przekazuje firmom farmaceutycznym informacje dotyczące typów wirusów prognozowanych na następny sezon zachorowań – na ich podstawie uaktualniany jest skład szczepionek. Oferowane obecnie szczepionki zawierają inaktywowane wirusy, co oznacza, że nie są one w stanie spowodować choroby. Szczepienia są szczególnie rekomendowane dla osób z grup podwyższonego ryzyka wystąpienia powikłań. Z uwagi na to, że po 50. roku życia następuje stopniowe, naturalne obniżenie odporności, szczepienia przeciwko grypie są zalecane szczególnie osobom z tej grupy wiekowej. Udowodniono, że zmniejszają one ryzyko hospitalizacji związanej z następstwami grypy, jak również zgonu w wyniku jej powikłań. Szczepienia to jedyny skuteczny środek ochrony przed grypą sezonową i jej powikłaniami. By skutecznie obroniły przed zimowym szczytem zachorowań, warto już teraz zapytać o nie swojego lekarza. Anna Patelska 6 POWODÓW, BY SZCZEPIĆ SIĘ PRZECIW GRYPIE 1. NIE BĘDZIESZ ZARAŻAĆ To, że ktoś nie ma objawów grypy, nie oznacza, że nie został zakażony jej wirusem. Nawet połowa osób może przechodzić grypę bezobjawowo lub łagodnie i rozprzestrzeniać przy tym wirusa wśród osób dużo bardziej podatnych za zarażenie, czyli dzieci i seniorów. 4. SZCZEPIONKA NIE WYWOŁUJE GRYPY Po zastrzyku mogą się pojawić objawy podobne do niektórych symptomów grypy, ale trwają dużo krócej (1–3 dni), a ich dolegliwość jest znacznie mniejsza niż w przypadku zachorowania. 2. WZMOCNISZ SWOJĄ ODPORNOŚĆ Szczepionka jest dla układu odpornościowego impulsem do „budowania” odporności i nauczenia się zwalczania wirusów grypy. 5. SZCZEPIONKI SĄ CO ROKU AKTUALIZOWANE Przed sezonem zachorowań firmy farmaceutyczne otrzymują prognozy Światowej Organizacji Zdrowia, na podstawie których uaktualniają skład szczepionek, by zachować ich skuteczność. 3. ZMNIEJSZYSZ RYZYKO POWIKŁAŃ Grypa to jedna z najczęściej lekceważonych chorób. Tymczasem tylko w USA z powodu grypy umiera średnio 36 tys. osób rocznie. Co ważne – zgony wywołane powikłaniami pogrypowymi występują we wszystkich grupach wiekowych, a nie tylko wśród osób starszych. 6. EFEKTY UBOCZNE SĄ NIEGROŹNE Szczepionki przeciw grypie są bezpiecznie, a efekty uboczne po zastrzyku występują nieporównywalnie rzadziej niż powikłania pogrypowe. Mówiąc wprost – szczepionka przeciw grypie nie zwiększa, lecz minimalizuje ryzyko wystąpienia poważnych schorzeń. 19 STREFA ZDROWIA SENIORA PROSTATA FAKTY I MITY ZLOKALIZOWANY POD PĘCHERZEM MOCZOWYM GRUCZOŁ ZWANY STERCZEM PEŁNI FUNKCJĘ HORMONALNĄ ORAZ – PRZEZ PRODUKCJĘ PŁYNU NASIENNEGO – WPŁYWA NA FUNKCJONOWANIE MĘSKIEGO UKŁADU ROZRODCZEGO. Które opinie na jego temat są prawdziwe? WIELKOŚĆ STERCZA NIE ZMIENIA SIĘ WRAZ Z WIEKIEM MIT Wiek mężczyzny ma kluczowy wpływ na rozmiar gruczołu, ale także determinuje rodzaj występującego schorzenia. U małego chłopca prostata ma wielkość ziarnka grochu. W okresie dojrzewania wzrasta w organizmie poziom testosteronu, a z nim rośnie stercze, osiągając rozmiar kasztana (3–3,5cmśrednicy).W takimrozmiarzepozostajeprzez kolejne 20–30 lat. U młodych mężczyzn często dochodzi do chwilowego powiększenia gruczołu wskutek zapalenia prostaty. Choroba ta jest uleczalna i nie ma wpływu na wystąpienie w późniejszym czasie nowotworu prostaty. Około 40–50. roku życia stercze zaczyna ponownie zmieniać swoją objętość – to właśnie na tym etapie następuje jego niegroźny łagodny przerost. W tym wieku mogą pojawić się dolegliwości z oddawaniem moczu wynikające z ucisku gruczołu na cewkę moczową. W miarę starzenia się łagodny rozrost ujawnia się klinicznie u coraz większej liczby mężczyzn; wśród tych w wieku poniżej 40 lat zauważalny jest tylko u 10 proc., a w grupie seniorów po 80. roku życia – u ponad 80 proc. Nowotwór prostaty najczęściej odnotowuje się u mężczyzn powyżej 65. roku życia. KŁOPOTY Z ODDAWANIEM MOCZU TO CZĘSTY EFEKT PRZEROSTU PROSTATY FAKT Męski gruczoł krokowy znajduje się tuż pod pęcherzem moczowym i otacza cewkę moczową. Rozrastające się wraz z wiekiem stercze uciska ją 20 coraz silniej, powodując poważne problemy z mikcją. Należą do nich m.in. częste i utrudnione oddawanie moczu, trudności w rozpoczęciu oddawania moczu, słaby lub przerywany strumień albo sączenie się uryny po kropli, pieczenie, bóle w podbrzuszu, kłopoty ze wzwodem. Mimo wypróżnienia mogą pojawić się także inne nieprzyjemne symptomy, np. wrażenie niezupełnego opróżnienia pęcherza, graniczące z bólem parcie na pęcherz, wstydliwe popuszczanie moczu czy krwiomocz. OBJAWY ZWIĄZANE Z ODDAWANIEM MOCZU ZAWSZE ŚWIADCZĄ O NOWOTWORZE MIT W większości przypadków rozrost stercza nie wiąże się z procesem nowotworowym, jednak każdorazowo objawy świadczące o powiększeniu jego objętości (tj. kłopoty z oddawaniem moczu) powinny zostać skonsultowane z lekarzem urologiem. Na podstawie badania przez odbytnicę (per rectum), oznaczenia stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA), przezodbytniczego badania ultrasonograficznego (TRUS), a czasami także biopsji prostaty można stwierdzić, czy u pacjenta występuje fizjologiczne zwiększenie objętości gruczołu, czy jednak groźny nowotwór. NOWOTWÓR PROSTATY ZAPISANY JEST W GENACH MIT/FAKT Trudno powiedzieć, dlaczego jedni mężczyźni mogą się cieszyć zdrową prostatą do końca życia, a u innych rozwijają się komórki nowotworowe. Chociaż około 10 proc. wszystkich przypadków zachorowań występuje w rodzinach dotkniętych wcześniej tą chorobą, badania nie potwierdziły jednoznacznie, że skłonność do rozwoju nowotworu stercza jest dziedziczna. Wiadomo jedynie, że ryzyko jest tym większe, im większa liczba mężczyzn z jednej rodziny borykała się z problemem nowotworu tego gruczołu. O dziedziczeniu choroby można mówić, jeżeli schorzenie to stwierdzono u co najmniej trzech krewnych pierwszego stopnia, występuje w rodzinie od co najmniej trzech pokoleń lub pojawiło się u osoby poniżej 56. roku życia. Potwierdzono także, że ryzyko zachorowania wzrasta pięciokrotnie w porównaniu do innych mężczyzn, jeśli nowotwór tego typu dotknął brata bliźniaka z ciąży jednojajowej. Rodzinne występowanie nowotworu jest wskazaniem do prowadzenia zdrowego stylu życia i regularnych (raz w roku) badań profilaktycznych. “ Wczesne wykrycie raka gruczołu krokowego daje szansę na całkowite wyleczenie. STYL ŻYCIA I DIETA WARUNKUJĄ STAN PROSTATY FAKT Badania naukowe wykazują, że w grupie ryzyka zachorowania na choroby stercza (nowotwór czy zapalenie prostaty) znajdują się przede wszystkim mężczyźni nadużywający alkoholu, nałogowo palący papierosy i stosujący dietę bogatą w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Ze schorzeniami gruczołu krokowego znacznie rzadziej borykają się wegetarianie i weganie, a problemy tego typu wcale nie dotyczą Japończyków, których dieta opiera się głównie na warzywach, owocach morza i rybach, a także ryżu i soi. Mężczyznom w dojrzałym wieku, u których wzrasta znacznie ryzyko wystąpienia schorzeń prostaty, poleca się w ramach profilaktyki wprowadzenie do jadłospisu dużej ilości świeżych warzyw i owoców – zwłaszcza pomidorów, zielonego groszku, rozmarynu, czosnku, różowych winogron, truskawek, malin oraz owoców cytrusowych. OPERACJA PROSTATY SKUTKUJE IMPOTENCJĄ MIT Zaawansowanie technologiczne współczesnej medycyny pozwala lekarzom chirurgom na usuwanie gruczołu krokowego bez uszkodzenia nerwów odpowiedzialnych za erekcję. Impotencja po zabiegu dotyczy zaledwie 5 proc. operowanych mężczyzn. Częstym powikłaniem po tego typu operacji jest natomiast nietrzymanie moczu, ale u większości panów mija maksymalnie do dwunastu miesięcy. U niektórych mężczyzn mogą wystąpić także zmiany o podłożu psychologicznym, co może mieć negatywne skutki w aktywności seksualnej. Nie wynikają one jednak bezpośrednio z przeprowadzonego zabiegu, a raczej z braku akceptacji zmian w zakresie fizyczności i z tego powodu gorszej samooceny. CYNK WZMACNIA PROSTATĘ FAKT Nie istnieje żaden inny organ, który w tak dużym stopniu jak prostata do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje cynku. Pierwiastek ten reguluje poziom hormonów bezpośrednio wpływających na rozmiar gruczołu krokowego. Każdy świadomy tego mężczyzna powinien włączyć do codziennego jadłospisu produkty bogate w ten składnik, tj. ostrygi, nasiona dyni, ziarna sezamu, kiełki pszenicy, arbuzy, gorzką czekoladę czy orzeszki ziemne. Ewa Chmielarz REKLAMA 21 REKLAMA JAK LECZY SREBRO? CORAZ WIĘCEJ SZCZEPÓW BAKTERII UODPARNIA SIĘ NA POWSZECHNIE STOSOWANE ANTYBIOTYKI. W PRZYPADKU LECZENIA RAN POMOCNE OKAZUJĄ SIĘ PREPARATY ZAWIERAJĄCE JONY SREBRA, które skutecznie działają na chorobotwórcze drobnoustroje. S rebro jest pierwiastkiem z grupy metali przejściowych, charakteryzującym się doskonałym przewodnictwem elektrycznym oraz cieplnym. W postaci atomowej (Ag) jest nieaktywne biologicznie, a właściwości bakteriobójcze posiadają jego jony (Ag+). Łącząc się z błoną komórkową drobnoustrojów, powodują jej uszkodzenie i wnikają do wnętrza bakterii, gdzie zaburzają funkcje energetyczne komórek i procesy replikacji DNA, doprowadzając do śmierci mikroorganizmów. Mechanizm ten jest skuteczny nawet w przypadku szczepów opornych na antybiotyki. Dotyczy to również metycylinoopornego gronkowca złocistego, tj. MRSA, czy pałeczki ropy błękitnej – przyczyny groźnych zakażeń szpitalnych. Udowodniono także skuteczność środków zawierających jony srebra w walce z grzybami oraz wirusami przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa dla komórek człowieka. Lecznicze srebro Wspomniane właściwości srebra sprawiają, że znajduje ono zastosowanie głównie w medycynie. Pierwiastek ten używany jest m.in. w stomatologii (jako wkład korzeniowy do koron czy jako składnik złota dentystycznego) oraz w implantologii (jako składnik biomateriałów w rekonstrukcji kości). Najczęściej jednak jego związki wykorzystywane są do pielęgnacji oparzeń, ran, uporczywie gojących się owrzodzeń oraz jako środek antyseptyczny na oddziałach szpitalnych. W przypadku bardzo rozległych oparzeń oraz odleżyn używane są najczęściej preparaty w formie kompleksowego opatrunku (zapewniają wilgotne środowisko rany), do mniej rozległych zmian wykorzystuje się natomiast środki w formie proszków, kremów, płynów lub emulsji. Na oparzenia Antyseptyczne właściwości związków srebra zostały zbadane i opisane szerzej podczas I wojny światowej. Zastosowanie nowych 22 technik wojennych (w tym gazów bojowych takich jak np. iperyt) powodowało powstawanie na ciele żołnierzy oraz cywilów rozległych, trudno gojących się ran. Zauważono wówczas, że opatrunki nasączone związkami srebra skutecznie przynoszą ulgę i zapobiegają kolejnym infekcjom. Od tego czasu preparaty tego typu powszechnie stosowane są w leczeniu ran oparzeniowych. Odpowiednio zastosowane skracają czas leczenia, łagodzą ból i pomagają w utrzymaniu właściwego środowiska w obrębie rany. W medycynie srebro wykorzystuje się m.in. do powlekania narzędzi chirurgicznych, aby zmniejszyć ryzyko zakażeń bakteryjnych podczas operacji lub zabiegów. Na rany Badania naukowe wykazały, że preparaty z jonami srebra stosowane na rany destabilizują strukturę kolonii bakteryjnych, powodując ich uwrażliwienie na antybiotyki. Dowiedziono również, że środki zawierające związki srebra, oprócz działania antyseptycznego, poprzez wspieranie procesów prowadzących do ponownego unaczynienia uszkodzonych obszarów skóry mogą przyspieszać gojenie ran. W odróżnieniu od antybiotyków preparaty zawierające srebro nie powodują u drobnoustrojów powstawania mechanizmu oporności, stąd mogą być używane w pielęgnacji ran nawracających i przewlekłych, np. odleżyn lub ran powstających przy zespole stopy cukrzycowej. Aktywność srebra wzrasta w środowisku wodnym (np. wysięk z rany) i jest potęgowana poprzez współwystępowanie w preparatach środków zatrzymujących wilgoć (np. kwasu hialuronowego). Profilaktycznie Ze względu na korzystne oddziaływanie antybakteryjne preparaty z jonami srebra znajdują również zastosowanie w zaopatrzeniu profilaktycznym miejsc szczególnie podatnych na powstawanie ran, odleżyn i odparzeń. Powszechnie są one używane m.in. do odkażania okolic przylegania rurki w otworze tracheotomijnym, miejsca styku kończyn z protezami ortopedycznymi czy ujścia drenażu chirurgicznego lub stomii. Czy jest bezpieczne? Srebro w preparatach stosowanych w procesie gojenia ran występuje w postaci: elementarnej, związków nieorganicznych (tlenek srebra, sole srebra) lub złożonych kompleksów organicznych. Nowoczesne środki zawierające złożone kompleksy organiczne są bardziej stabilne i łatwiejsze w użyciu od stosowanych w przeszłości preparatów zawierających sole lub tlenki srebra. Dzięki wykorzystaniu odpowiednich nośników optymalnie penetrują środowisko ran, zapewniając skuteczniejszą ochronę. Nieznaczna ilość jonów srebra, zaabsorbowana przez tkanki w trakcie leczenia ran, jest usuwana z organizmu za pomocą dróg żółciowych (z kałem) i moczowych. Nawet w trakcie dłuższego stosowania oraz w przypadku rozległych ran (np. oparzenia) nie zaobserwowano zjawiska odkładania jonów srebra w układzie nerwowym. Skuteczność, bezpieczeństwo i dostępność nowoczesnych preparatów z zawartością srebra sprawiają, że coraz częściej stanowią one alternatywę dla tradycyjnych środków antyseptycznych. W sposób znaczący zmniejszają liczbę zakażeń i powikłań w procesie gojenia ran, co pozwala zmniejszyć ilość stosowanych antybiotyków, poprawia komfort życia pacjentów i redukuje koszty leczenia. Anna Patelska Nanocząsteczki srebra Kompleks SCX Rewolucja w opatrywaniu ran Kaolin Kwas hialuronowy OPATRUNEK W TECHNOLOGII NANO WSKAZANIA rany powstałe w wyniku urazów zów rany wysiękowe zadrapania Wyrób medyczny otarcia drobne oparzenia rany przewlekłe występujące ące w wyniku chorób, m.in. zespołu stopy cukrzyc cukrzycowej Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta. BLZ.04.06.16 23 STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO JAK DBAĆ O OCZY I POWIEKI? JĘCZMIEŃ, ZAPALENIE SPOJÓWEK, ALERGIE OCZNE CZY NAWRACAJĄCE PIECZENIE I PRZEKRWIENIE OCZU SĄ WSKAZANIAMI DO PROFESJONALNEGO DBANIA O POWIEKI ORAZ ICH BRZEGI. W jaki sposób robić to właściwie? N arząd wzroku jest zabezpieczany przez wyspecjalizowany aparat ochronny, na który składają się brwi i rzęsy, powieki oraz spojówki, a także narząd łzowy. Powieki chronią gałkę oczną przed urazami mechanicznymi, jaskrawym oświetleniem, nadmiernym wysychaniem i zanieczyszczeniami. Rzęsy wyłapują cząstki brudu, kurzu i drobne owady, a brwi zabezpieczają oczy przed kurzem, promieniowaniem ultrafioletowym, a także stanowią barierę dla spływającego z czoła potu. Łzy natomiast odpowiadają za prawidłowe nawilżenie rogówki oraz za walkę z chorobotwórczymi drobnoustrojami, ponieważ zawierają bakteriobójczy enzym – lizozym. Film łzowy na powierzchni oka składa się z trzech warstw: wewnętrznej mucynowej, środkowej wodnej oraz zewnętrznej lipidowej. Wydzielina tłuszczowa produkowana jest przez tzw. gruczoły tarczkowe Meiboma, które znajdują się na brzegach powiek. Pełni ona kilka istotnych funkcji, m.in. chroni REKLAMA przed parowaniem łez i ich niekontrolowanym wypływaniem oraz sprawia, że powierzchnia oka jest gładka, a powieka nie ulega podrażnieniu podczas mrugania. Ten skomplikowany aparat ochronny potrafi jednak zawodzić. Zatkanie gruczołów tarczkowych lub zaburzenia sekrecji powodują dyskomfort, pieczenie oraz zaczerwienienie oczu, czasem również gromadzenie się zaschniętej wydzieliny, a w konsekwencji zapalenie powieki lub zespół suchego oka. Nieprzyjemnym symptomom można zapobiec, dbając o codzienną higienę oczu, przede wszystkim powiek i ich brzegów. Zdrowe nawyki Szkodliwe dla oczu człowieka jest długotrwałe wpatrywanie się w ekran telewizora lub komputera – częstotliwość mrugnięć spada wówczas z 17 do 1–2 razów na minutę. Bardzo szybko skutkuje to przesuszeniem rogówki. Warto zatem ograniczyć czas poświęcany na korzystanie z urządzeń elektronicznych z wyświetlaczami, tj. tabletu, telefonu komórkowego, laptopa czy telewizora. Podczas nauki czy pracy przy biurku jego blat powinien być oświetlony za pomocą lampki bocznej (ustawionej z lewej strony w przypadku osób praworęcznych) oraz rozproszonego światła sufitowego. Ważna jest również jakość i temperatura powietrza w zamkniętych pomieszczeniach. Zbyt gorące lub nadmiernie schłodzone wysusza gałkę oczną, natomiast zanieczyszczone dymem papierosowym może powodować przewlekłe zapalenie spojówek. Sypialnia powinna być zaciemniona, gdyż za mocne oświetlenie nie pozwala się oczom zregenerować. Latem ekspozycja na promienie słoneczne może być szkodliwa nie tylko dla skóry, lecz także dla wzroku. Należy więc chronić oczy za pomocą przeciwsłonecznych okularów z filtrem UV. Po przyjściu do domu lub do biura każdorazowo powinno się umyć ręce, by zapobiec zatarciu oka i zakażeniu bakteriami lub pasożytami (np. nużeńcem). Specjalistyczne produkty Podczas codziennych zabiegów higienicznych warto korzystać z preparatów dostępnych w aptekach. Do najpopularniejszych należą krople do oczu: sztuczne łzy, które przynoszą ulgę przy tzw. zespole suchego oka, 24 CZY WIESZ, ŻE... gruczoły łzowe produkują 1,5–2 ml cieczy łzowej na dobę? Łzy w 99 proc. składają się z wody, co oznacza, że nawet niewielkie odwodnienie organizmu może doprowadzić do zmniejszenia ich wydzielania, a w efekcie do przesuszenia spojówki i rogówki. ! PAMIĘTAJ Korzystny wpływ na funkcjonowanie narządu wzroku ma dieta bogata w produkty z luteiną (np. jarmuż, natka pietruszki, szpinak), zeaksantyną (m.in. agrest, nektarynki, awokado), kwasy tłuszczowe omega-3 (tłuste ryby morskie) oraz witaminy A i E (np. morele, brzoskwinie, jagody). roztwory soli fizjologicznej (0,9 proc. chlorku sodowego) służące do przemywania oczu, preparaty ziołowe i homeopatyczne oraz krople zawierające substancje lecznicze o działaniu przeciwalergicznym lub obkurczającym naczynia krwionośne. Krople można aplikować nawet 3–4 razy dziennie. Do oczyszczania powiek oraz ich brzegów służą micelarne roztwory wodne, jałowe chusteczki jednorazowe oraz kompresy. Masaż wykonywany z wykorzystaniem chusteczek i kompresów ma na celu upłynnienie zalegającej wydzieliny z gruczołów łojowych (tzw. tarczkowych), przemieszczenie jej w kierunku brzegów powiek, a następnie usunięcie z okolic nasady rzęs. Systematyczne wykonywanie zabiegów przywraca zmęczonym i suchym oczom optymalny poziom nawilżenia (m.in. poprzez poprawę jakości łez i ograniczenie ich parowania), pomaga też eliminować zanieczyszczenia, alergeny i drobnoustroje. Infekcje bakteryjne często wymagają zastosowania maści z antybiotykiem (dostępnych na receptę), które nakłada się specjalną szklaną pałeczką. Przyrząd ten należy każdorazowo wygotować przed użyciem. NAJCZĘSTSZE DOLEGLIWOŚCI Soczewki kontaktowe, planowane zabiegi okulistyczne oraz niektóre choroby stanowią wskazanie do szczególnej pielęgnacji delikatnych okolic oczu. Czynności higieniczne z wykorzystaniem specjalistycznych preparatów powinny być wykonywane systematycznie w przypadku: •zapalenia powiek i ich brzegów, objawiającego się światłowstrętem oraz pieczeniem, zaczerwienieniem, a nawet owrzodzeniem powiek (tzw. jęczmień); •zespołu suchego oka, cechującego się niedostatecznym wydzielaniem lub nadmiernym parowaniem cieczy łzowej oraz pękaniem filmu łzowego; •alergii ocznych z sezonowym, okresowym lub przewlekłym zapaleniem spojówek, świądem i wodnistą wydzieliną; •pomocniczo w zapaleniu spojówek o podłożu wirusowym, bakteryjnym lub grzybiczym. Paulina Kolecka 25 STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO 26 DIETA W CHOROBIE WRZODOWEJ WRZODY ŻOŁĄDKA LUB DWUNASTNICY WYSTĘPUJĄ NAWET U 10 PROC. POLAKÓW. DOKUCZLIWE BÓLE BRZUCHA, NUDNOŚCI, WZDĘCIA CZY NIEUSTAJĄCE UCZUCIE GŁODU TO TYLKO NIEKTÓRE Z LICZNYCH OBJAWÓW TEGO SCHORZENIA. Eliminacja z jadłospisu konkretnych produktów spożywczych i zastosowanie się do kilku zasad może wspomóc leczenie farmakologiczne. C horobę wrzodową żołądka i dwunastnicy definiuje się jako obecność wrzodów trawiennych, czyli ubytków w błonie śluzowej żołądka lub dwunastnicy. Dobór metody leczenia uzależniony jest od przyczyny wywołującej schorzenie. Najczęściej jest nią zakażenie bakterią Helicobacter pylori, które wymaga kuracji antybiotykowej. W innych przypadkach, np. gdy zmiany te pojawiły się jako skutek przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), stosuje się leki hamujące produkcję kwasu solnego w żołądku albo działające osłonowo na śluzówkę żołądka. W czasie kuracji przewód pokarmowy nie jest w pełni sprawny, dlatego chorzy powinni radykalnie zmienić swój sposób odżywiania. “ Napojem polecanym przy chorobie wrzodowej jest wywar z siemienia lnianego – 2 łyżki siemienia zalej szklanką zimnej wody, gotuj kilka minut na małym ogniu, ostudź i przecedź. Pij po pół szklanki 2–3 razy dziennie. Przyjazna dieta Jadłospis to jeden z najważniejszych naturalnych sprzymierzeńców leczenia choroby wrzodowej. Zrezygnowanie z jedzenia konkretnych produktów (patrz tabela) zmniejsza pojawiające się przy trawieniu pokarmów dolegliwości, takie jak: ból brzucha, pieczenie, palenie, uczucie głodu, mdłości, odbijanie, zgaga czy wymioty. Restrykcyjna dieta jest konieczna tylko w okresach zaostrzeń choroby. W okresie remisji, po ustąpieniu objawów można wrócić do normalnego żywienia, wykluczając z diety tylko te produkty i potrawy, które powodują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (np. wzdęcia czy bóle brzucha). Przed podjęciem radykalnych zmian w sposobie żywienia warto skonsultować się z wykwalifikowanym 27 STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO PRODUKT DOZWOLONE NIEWSKAZANE ZBOŻA pszenne czerstwe pieczywo, mąka pszenna jasna, sucharki, drobne kasze: manna, krakowska, jęczmienna, płatki owsiane (kasze i płatki wymagają czasami przetarcia), ryż, drobne makarony pszenne każde pieczywo świeże, pieczywo razowe żytnie i pszenne, rogaliki francuskie, mąka żytnia i razowa, grube kasze: kasza gryczana, pęczak, grube makarony, potrawy z dodatkiem mąki, smażone na tłuszczu lub polewane tłuszczem: kluski kładzione, naleśniki PRODUKTY MLECZNE mleko słodkie (do 2 proc. tłuszczu), mleko zsiadłe, świeży biały ser (chudy i półtłusty), słodka śmietanka, serki homogenizowane – w ograniczonych ilościach jogurt, kefir, sery żółte i topione, sery pleśniowe, sery typu feta, serki typu fromage, kwaśna śmietana JAJKA gotowane na miękko, w koszulkach, potrawy z jaj przygotowane na parze: jajecznica, jaja sadzone, omlety, żółtko do zaprawiania zup gotowane na twardo, smażone na tłuszczu, jaja z majonezem MIĘSO, WĘDLINY, RYBY mięsa chude: drób (kurczak, indyk – najlepiej mięso z piersi, bez skóry), wołowina, cielęcina, królik, ryby chude: leszcz, pstrąg, szczupak, sandacz, dorsz, mintaj, morszczuk, sola, chude wędliny wieprzowe i drobiowe (szynka, polędwica, kiełbasa szynkowa) mięsa tłuste: wieprzowina, baranina, kaczki, gęsi, dziczyzna, wędliny tłuste: pasztety, wędliny podrobowe, ryby wędzone, ryby tłuste (śledź, makrela, łosoś, sardynki, tuńczyk), mięsa peklowane, konserwy mięsne i rybne TŁUSZCZE masło, margaryny miękkie kubkowe, olej rzepakowy, sojowy, słonecznikowy i kukurydziany, oliwa z oliwek margaryny twarde, smalec, słonina, boczek WARZYWA marchew, kalafior, buraki, dynia, szpinak, kabaczki, młody zielony groszek (najlepiej przetarty), młoda fasolka szparagowa, sałata zielona, pomidory bez skórki, warzywa gotowane i z dodatkiem masła lub margaryny warzywa kapustne, papryka, szczypior, cebula, por, czosnek, ogórki, szczaw, rzepa, rzodkiewki, kukurydza (także konserwowa), warzywa z zasmażkami lub smażone, warzywa w zalewie octowej, grzyby, groch, fasola, soja, soczewica, bób OWOCE gotowane bez skórki i pestek (ewentualnie przetarte) jabłka, truskawki (surowe truskawki można podać za zgodą lekarza), morele, brzoskwinie, rozcieńczone gotowane soki z malin, jeżyn, porzeczki czarnej, porzeczki czerwonej, pomarańczy, cytryny wszystkie owoce surowe, suszone, orzechy SŁODYCZE cukier, dżemy bez pestek w ograniczonych ilościach, miód czekolada, batoniki, ciastka produkowane przemysłowo, chałwa, kakao PRZYPRAWY łagodne w ograniczonych ilościach: sok z cytryny, koper zielony, wanilia, cynamon, pieprz ziołowy, ziele angielskie, bazylia, estragon, koperek, natka pietruszki ostre: ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, maggi, kostki bulionowe, pikle NAPOJE woda, słaba herbata (w niewielkiej ilości), słaba kawa zbożowa, herbata ziołowa, owocowa i zielona kawa, mocna herbata, napoje gazowane, mocne kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe Źródło: Szostak W.B., Cichocka A.: Modelowe diety lecznicze i diety specjalne, w: Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2011. 28 03 04 05 06 w tej dziedzinie dietetykiem lub lekarzem, którzy poradzą, jak właściwie komponować codzienne posiłki. Podstawowe zasady Niewielkie objętościowo dania powinno się spożywać regularnie i bardzo często, najlepiej 6–7 razy w ciągu dnia. Konsumpcja obfitych posiłków pobudza czynności wydzielnicze żołądka, prowadząc do wystąpienia przykrych dolegliwości i pogorszenia samopoczucia. W zamian lepiej wybrać lekkie, dobrze ugotowane i rozdrobnione lub przetarte potrawy, które nie przeciążają układu pokarmowego, nie drażnią błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, są łatwe do strawienia, a organizm szybko przyswaja z nich składniki pokarmowe. W przypadku osób z wrzodami nie bez znaczenia jest także temperatura przyjmowanych produktów – zbyt zimne lub gorące dania pobudzają motorykę żołądka oraz jelit i powodują przekrwienie ich błony śluzowej. W okresie zaostrzenia choroby potrawy należy przyrządzać w taki sposób (konsystencja papki), aby w jak największym stopniu ograniczyć procesy żucia i gryzienia pokarmów, które zwiększają wydzielanie soku żołądkowego. Zaleca się też rezygnację z potraw smażonych i pieczonych na rzecz gotowania w wodzie lub na parze, duszenia bez uprzedniego obsmażania oraz pieczenia w piekarniku przy użyciu specjalnych rękawów foliowych lub pergaminu. Ograniczyć należy również spożycie produktów mechanicznie drażniących błonę śluzową żołądka, 07 Nie stosuj podrażniających błonę śluzową żołądka ostrych przypraw. Dzięki temu uniknie się wzmożonej produkcji soków trawiennych i umożliwi produkcję śluzu pokrywającego ściany tych narządów. Zrezygnuj z sosów mięsnych i mocnych wywarów warzywnych, ponieważ wzmagają apetyt i wydzielanie soków żołądkowych. Ogranicz picie soków owocowych, alkoholu, gorącej czekolady, mocnej kawy czy mocnej czarnej herbaty. Napoje te wzmagają produkcję kwasu żołądkowego. Nie pal papierosów, gdyż składniki dymu tytoniowego mają bezpośredni wpływ na powstawanie wrzodów. 02 Jedz posiłki regularnie (co najmniej co trzy godziny) w małych porcjach, ponieważ obciążony obfitym daniem żołądek dąży do jak najszybszego jego strawienia i wydziela większe ilości drażniącego błonę śluzową soku żołądkowego. Unikaj potraw zwiększających produkcję soku żołądkowego, m.in. słonych, tłustych, smażonych, marynowanych i wędzonych. Wyeliminuj z jadłospisu słodycze z dużą zawartością tłuszczu (np. czekolada, batony, ciastka), zastępując je świeżymi bądź suszonymi owocami. 7 ZASAD DIETY WRZODOWEJ 01 wytnij i zachowaj a bogatych w błonnik, np. pieczywa razowego, grubych kasz, surowych warzyw i owoców. Nie można zapominać o odpowiedniej ilości płynów. Zaleca się picie co najmniej 2,5 l napojów w ciągu dnia, najlepiej między posiłkami, pamiętając o tym, że popijanie w trakcie lub do godziny po posiłku może powodować cofanie się treści żołądkowej do przełyku. Szczególnie polecane są ciepłe, ale niezbyt gorące słabe herbaty zielone, owocowe czy ziołowe, a także woda i napoje warzywne. Co jeść, a czego unikać? Przede wszystkim należy wyeliminować lub ograniczyć spożycie produktów i potraw silnie pobudzających wydzielanie soku żołądkowego (patrz tabela). W diecie trzeba uwzględnić także artykuły spożywcze hamujące wydzielanie soku żołądkowego (np. lekkostrawne tłuszcze, takie jak masło, śmietanka, oleje roślinne, oliwa z oliwek) oraz neutralizujące działanie kwasu solnego (np. produkty białkowe, takie jak mleko, jaja bez majonezu i niesmażone chude mięso i wędliny, ryby). Nawet po ustąpieniu ostrych objawów choroby nie powinno się spożywać produktów ciężkostrawnych, które długo zalegają w żołądku i mogą wywoływać bóle brzucha, wzdęcia i zgagę. Są to m.in. kapusta, cebula, czosnek, por, grzyby, ogórki, orzechy, śliwki, wiśnie czy czereśnie. palące tytoń znajdują się w grupie ryzyka zakażenia bakterią Helicobacter pylori lub nawrotu choroby wrzodowej. Szczególnie w ich przypadku istotne jest przestrzeganie zasad higieny osobistej, a w szczególności troska o stan jamy ustnej. Jest to ważne, ponieważ drobnoustroje będące przyczyną wrzodów znajdują się m.in. w płytce nazębnej, która stanowi często przyczynę ponownych zakażeń. W jadłospisie osoby, która chce uniknąć choroby lub załagodzić istniejące objawy, powinien znaleźć się także miód (szczególnie typu manuka), który dzięki zawartości metyloglioksalu ma właściwości bakteriobójcze i hamuje rozwój bakterii. Ewa Chmielarz REKLAMA Profilaktyka przeciwwrzodowa Osoby nadużywające soli, komponujące menu ubogie w warzywa i owoce oraz 29 STREFA RELAKSU LITERY Z PÓL OD 1 DO 36 UTWORZĄ ROZWIĄZANIE. Hasło wakacyjnej krzyżówki to: ZDROWEGO LECZYĆ NIE TRZEBA Dziękujemy wszystkim Czytelnikom za udział w konkursie. Nagrody otrzymują: Katarzyna z Łodzi, Bożena z Łodzi, Stefania z Warszawy, Wiesława z Brzezin, Anna z Łodzi, Mariola z Włocławka, Konrad z Warszawy, Urszula z Wołomina, Krzysztof z Łodzi, Irena z Warszawy. Nagrodą we wrześniowym konkursie jest 10 zestawów kosmetyków do pielęgnacji włosów z serii ELESTABion R firmy FLOSLEK (serum multifunkcyjne do włosów + regeneracyjna maska do włosów + szampon regeneracyjny). Rozwiązanie krzyżówki należy przesłać pocztą do 18 września 2016 r. Pierwszych 10 osób, które we wskazanym terminie nadeślą prawidłowe rozwiązanie, otrzyma nagrodę. Korespondencję należy kierować na adres: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa z dopiskiem: KRZYŻÓWKA – DZIAŁ MARKETINGU HASŁO KRZYŻÓWKI: .................................................................................................................... IMIĘ I NAZWISKO: ......................................................................................................................... DOKŁADNY ADRES: .................................................................................................................... Jednocześnie CF CEFARM SA informuje, że zgodnie z art. 24 ust. 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r., nr 101, poz. 926) podanie danych jest dobrowolne, a osoba, której dane dotyczą, ma prawo dostępu do ich treści oraz ich poprawiania. Zbiór danych osobowych zebranych do celów organizacji konkursu zostanie zniszczony niezwłocznie po jego rozstrzygnięciu. Regulamin konkursu jest dostępny w siedzibie CF CEFARM SA. 30 Wyrażam zgodę na jednorazowe przetworzenie moich danych osobowych przez CF CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa dla celów przesłania nagrody za rozwiązanie krzyżówki w magazynie „Strefa Zdrowia dla Każdego”. KOLEJNY NUMER JUŻ...
