docpobierz - PomagamyDzieciom.info
download 
Reklamacja Transkrypt
pobierz - PomagamyDzieciom.info
nr 5 Biuletyn Poradnik dla rodziców na temat rozwoju psychomotorycznego dzieci Konferencjà „Otworzyç Êwiat...” naprawd´ otwieracie Êwiat, dzi´kuj´ za dobre szkolenie – to fragment jednego z maili, które otrzymaliÊmy po tegorocznej konferencji naukowo-szkoleniowej, organizowanej przez Fundacj´ „Promyk S∏oƒca”. Podobnie jak w latach ubieg∏ych, spotka∏a si´ ona z du˝ym zainteresowaniem specjalistów zajmujàcych si´ rehabilitacjà dzieci z zaburzeniami rozwoju. Fotograficznà relacj´ z konferencji znajdziecie Paƒstwo w tym numerze naszego biuletynu. W dziale naukowo-szkoleniowym piszemy o tym, jak pomóc dziecku, które po raz pierwszy idzie o ˝∏obka czy przedszkola, polubiç nowe miejsce i sprawiç, by rozstanie z rodzicami nie by∏o tak trudne. Rodziców starszych dzieci zainteresujà z pewnoÊcià wyniki badaƒ dotyczàcych zachowaƒ zdrowotnych uczniów. Jak si´ okazuje, mimo du˝ej ÊwiadomoÊci na temat korzyÊci wynikajàcych z dbania o zdrowie wielu gimnazjalistów wykazuje zachowania ryzykowne dla zdrowia, które mogà przyczyniaç si´ do niepowodzeƒ szkolnych i mieç negatywny wp∏yw na wyniki w nauce. Rodzice cz´sto zastanawiajà si´ nad przyczynami problemów dziecka w szkole, zw∏aszcza z przyswojeniem wiedzy matematycznej. Wielu uczniów ma problemy z mno˝eniem, u∏amkami czy zadaniami z treÊcià. Tymczasem okazuje si´, ˝e ju˝ w wieku przedszkolnym mo˝na zaobserwowaç pewne symptomy, które mogà Êwiadczyç o tym, ˝e dziecko b´dzie mia∏o k∏opoty z przedmiotami Êcis∏ymi. O tym, co powinno zaniepokoiç rodziców i jak post´powaç, by nie zniech´ciç dziecka do zadaƒ matematycznych, przeczytacie w artykule Gdy dziecko zaczyna mieç problemy z matematykà... Uwadze Paƒstwa polecamy równie˝ tekst poÊwi´cony oddzia∏ywaniu reklamy na dzieci. Jest to temat szczególnie wa˝ny, gdy uzmys∏owimy sobie, ˝e nasze pociechy bardzo ch´tnie oglàdajà reklamy i bezkrytycznie wierzà temu, co one przedstawiajà. W tym numerze poradnika znajdziecie Paƒstwo równie˝ informacje na temat ulg i uprawnieƒ dla osób niepe∏nosprawnych. Ponadto, zach´camy do wspierania naszych dzia∏aƒ i przekazywania 1% podatku na rzecz Fundacji „Promyk S∏oƒca”. Poniewa˝ uproszczeniu uleg∏a procedura przekazywania darowizn dla organizacji po˝ytku publicznego, wystarczy, ˝e w sk∏adanym zeznaniu rocznym wska˝ecie Paƒstwo Fundacj´ „Promyk S∏oƒca” wraz z nr KRS 0000090215 oraz kwotà, którà chcielibyÊcie przekazaç, a Urzàd Skarbowy sam dokona przelewu na konto fundacji. Liczymy na Paƒstwa przychylnoÊç i zrozumienie ogromnych potrzeb dzieci leczàcych si´ w Centrum DiagnostycznoRehabilitacyjnym „Promyk S∏oƒca”. zespó∏ redakcyjny biuletynu „Promyk S∏oƒca” Zachowania zdrowotne dzieci i m∏odzie˝y szkolnej dr Mariola Seƒ, mgr Iwona Klisowska, dr Anna Feliƒczak, dr Krystyna Misiak, dr Gra˝yna Siarkiewicz Wydzia∏ Zdrowia Publicznego Akademii Medycznej we Wroc∏awiu Prawid∏owe funkcjonowanie organizmu i dobre samopoczucie dziecka w szkole sprzyja nauce, rozwijaniu uzdolnieƒ, zainteresowaƒ, motywacji i satysfakcji ze szko∏y. Ró˝norodne stany i zaburzenia zdrowia wynikajàce z zachowaƒ antyzdrowotnych uczniów mogà przyczyniaç si´ do niepowodzeƒ w szkole i nauce. Codzienne zachowania, post´powania w ró˝nych sytuacjach wyznaczajàce nasz sposób, styl ˝ycia w najwi´kszym stopniu determinujà zdrowie. Badania przeprowadzone wÊród uczniów szko∏y podstawowej i gimnazjum wskazujà na nieprawid∏owoÊci i niedostatki w zakresie ró˝nych zachowaƒ zdrowotnych. Znaczna grupa uczniów wykazuje zachowania ryzykowne dla zdrowia. Dotyczà one ˝ywienia, palenia tytoniu i spo˝ywania alkoholu. Wi´kszoÊç uczniów nie wie, od czego zale˝y zdrowie cz∏owieka, ale prawie wszyscy uwa˝ajà, ˝e o zdrowie nale˝y dbaç w ka˝dej sytuacji. Zachowania zdrowotne sà to post´powania podj´te intencjonalnie w celu przywrócenia, utrzymania lub doskonalenia zdrowia [2,5]. Wyró˝niamy zachowania sprzyjajàce zdrowiu oraz ryzykowne dla zdrowia. Prawid∏owe funkcjonowanie organizmu i dobre samopoczucie dziecka w szkole sprzyja nauce, rozwijaniu uzdolnieƒ, zainteresowaƒ, motywacji i satysfakcji ze szko∏y. Ró˝norodne stany i zaburzenia zdrowia wynikajàce z zachowaƒ antyzdrowotnych uczniów mogà przyczyniaç si´ do niepowodzeƒ w szkole i nauce. Codzienne zachowania, post´powania w ró˝nych sytuacjach wyznaczajàce nasz sposób, styl ˝ycia w najwi´kszym stopniu determinujà zdrowie. Wiele zaburzeƒ wyst´pujàcych wÊród uczniów ma przede wszystkim pod∏o˝e behawioralne [4,5]. Odpowiednia aktywnoÊç fizyczna, aktywne sp´dzanie wolnego czasu, racjonalne ˝ywienie, prawid∏owe relacje z innymi ludêmi, higiena cia∏a i otoczenia, zachowanie bezpieczeƒstwa sprzyjajà niewàtpliwie utrzymaniu i pot´gowaniu zdrowia. Poznanie zachowaƒ zdrowotnych, zrozumienie ich 2 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 uwarunkowaƒ jest wa˝ne dla tworzenia programów profilaktycznych i promocji zdrowia. Zmiana zachowaƒ zdrowotnych wÊród uczniów jest nie∏atwym procesem. Szko∏a, obok domu rodzinnego, w najwi´kszym stopniu wp∏ywa na kszta∏towanie lub modyfikowanie zachowaƒ zdrowotnych [5]. Opis badaƒ Celem badaƒ by∏a ocena zagro˝eƒ zdrowotnych dzieci i m∏odzie˝y w wieku szkolnym wynikajàcych z przejawianego stylu ˝ycia oraz okreÊlenie potrzeb w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia. Badaniem ankietowym obj´to 970 dzieci w wieku szkolnym. Byli to uczniowie w wieku 11 – 13 lat ucz´szczajàcy do Szko∏y Podstawowej nr 76 we Wroc∏awiu (518 dzieci, w tym 269 dziewczynek i 249 ch∏opców) oraz uczniowie Gimnazjum nr 28 we Wroc∏awiu w wieku 14 – 16 lat (452 dzieci; 214 dziewczàt i 238 ch∏opców). Narz´dzie badawcze stanowi∏ kwestionariusz ankiety skonstruowany dla potrzeb tego badania. Ankieta zawiera∏a 23 pytania, które dotyczy∏y: • samooceny zdrowia i czynników warunkujàcych zdrowie, • w∏asnego wizerunku swojej osoby, • wybranych czynników stylu ˝ycia (sp´dzania czasu wolnego i aktywnoÊci fizycznej, spo˝ywania posi∏ków, u˝ywek), • funkcjonowania ucznia w spo∏ecznoÊci szkolnej oraz uzyskiwania wsparcia w sytuacjach trudnych, • preferencji w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia. By∏y to w wi´kszoÊci pytania zamkni´te. Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej przeprowadzonej za pomocà programu Excell. Wyniki Planujàc jakiekolwiek dzia∏ania edukacyjne wobec dzieci i m∏odzie˝y szkolnej nale˝y uwzgl´dniç zarówno przemiany rozwojowe (somatyczne, intelektualne, emocjonalne, spo∏eczne) dokonujàce si´ w sposób dynamiczny w tej grupie wiekowej, jak te˝ preferencje i potrzeby w tym zakresie wyra˝ane przez uczniów. Dobre zdrowie i samopoczucie psychiczne jest podstawowym elementem optymalnego funkcjonowania w m∏odoÊci i dalszych latach ˝ycia [4] .Zmiana obrazu w∏asnej osoby, zainteresowanie cia∏em i wyglàdem zwi´kszajà motywacje do troski i dba∏oÊç o w∏asne cia∏o i zdrowie. Wi´kszoÊç badanych uczniów ocenia stan swojego zdrowia jako dobry (40,6% uczniów ze szko∏y podstawowej i 41,7% z gimnazjum) i bardzo dobry (30,2% uczniów szko∏y podstawowej i 35,3% gimnazjum; wykres nr 1). TrudnoÊci w ocenie swojego zdrowia majà prawie dwukrotnie cz´Êciej uczniowie szko∏y podstawowej w porównaniu z m∏odzie˝à gimnazjalnà (odpowiednio 14,9% i 9,5% dzieci i m∏odzie˝y). D Z I A ¸ Wykres nr 1 Ocena stanu zdrowia w opinii uczniów (w %) JednoczeÊnie 11 – 13-latki cz´Êciej wyra˝ajà opini´, ˝e o zdrowie nale˝y dbaç zawsze i w ka˝dej sytuacji (91,3%) wobec m∏odzie˝y gimnazjalnej (87,9%), bardziej krytycznie nastawionej do otaczajàcej ich rzeczywistoÊci. Wzrost odsetka uczniów dostrzegajàcych zale˝noÊç pomi´dzy dobrym zdrowiem a czynnikami zwiàzanymi z naszym stylem ˝ycia i przejawianymi zachowaniami wÊród m∏odzie˝y 14 – 16-letniej Êwiadczy o zainteresowaniu sprawami zdrowia i wzroÊcie odpowiedzialnoÊci za nie wraz z wiekiem (27% m∏odzie˝y gimnazjalnej i 13,2% dzieci ze szko∏y podstawowej wyra˝a takà opini´ ). Powodem, dla którego warto dbaç o zdrowie, na który najcz´Êciej wskazywali uczniowie zarówno szko∏y podstawowej, jak i gimnazjum by∏o za∏o˝enie w przysz∏oÊci rodziny i posiadanie zdrowego potomstwa (odpowiednio 38,2% i 34,9% uczniów). Wraz z wiekiem badanych wzrasta odsetek uczniów twierdzàcych, ˝e nic nie nale˝y robiç dla zdrowia, dopóki nic nam nie dolega (7,1% uczniów szko∏y podstawowej i 10,3% uczniów gimnazjum). RoÊnie tak˝e liczba uczniów krytycznie nastawionych do swojego wyglàdu. Niezadowolonych z w∏asnego wizerunku lub chcàcych coÊ w nim zmieniç jest 18,6% dzieci 11 – 13 -letnich i 28,3% m∏odzie˝y w wieku 14 – 16 lat (wykres nr 2). Mo˝e to prowadziç do zani˝ania poczucia w∏asnej wartoÊci i podejmowania zachowaƒ nieracjonalnych, szkodzàcych zdrowiu np. moda na "odchudzanie si´", prowadzàca do niedoborów w organizmie. Wykres nr 2 Ocena obrazu siebie w opinii uczniów szko∏y podstawowej i gimnazjum A) uczniowie szko∏y podstawowej N A U K O W O - S Z K O L E N I O W Y B) uczniowie gimnazjum Wi´kszoÊç zachowaƒ cz∏owieka w codziennym ˝yciu ma bezpoÊredni lub poÊredni zwiàzek ze zdrowiem. To nasze zachowania w najwi´kszym stopniu determinujà nasze zdrowie. Bez Êniadania czasami i zawsze wychodzi z domu 33,3% dzieci ucz´szczajàcej do szko∏y podstawowej i a˝ 42,6% m∏odzie˝y gimnazjalnej. Niepokojàcy wydaje si´ fakt, ˝e w ogóle nie jada drugich Êniadaƒ w szkole co piàty uczeƒ (21,3% ze szko∏y podstawowej i 21,5% z gimnazjum). AktywnoÊç fizyczna jest niezb´dna do prawid∏owego rozwoju dziecka oraz zapobiegania chorobom i radzenia sobie ze stresem. Blisko po∏owa ankietowanych uczniów deklaruje czynne sp´dzanie wolnego czasu uprawiajàc wybranà dyscyplin´ sportowà (51,7% dzieci ze szko∏y podstawowej i nieco mniej, bo 46,2% m∏odzie˝y z gimnazjum). Pozostali uczniowie ch´tnie wybierajà bierne formy sp´dzania czasu wolnego: grajà na komputerze (39,2% 11 – 13-latków i 42% 14 – 16latków), oglàdajà TV – 41,% uczniów szko∏y podstawowej i 37,4% gimnazjalistów; czytajà ksià˝ki – 51,7% dzieci ze szko∏y podstawowej i 46,2% m∏odzie˝y gimnazjalnej. Zachowania ryzykowne dla zdrowia zwiàzane z paleniem papierosów, piciem alkoholu i przyjmowaniem substancji psychoaktywnych zaobserwowano cz´Êciej wÊród m∏odzie˝y gimnazjalnej. Do palenia papierosów przyznaje si´ 7,5% m∏odzie˝y w wieku 13 – 16 lat, do picia alkoholu 16,8% a przyjmowania narkotyków (g∏ównie przed klasówkà) – 1,3% uczniów (wykres nr 3). Aby uchroniç dzieci i m∏odzie˝ przed skutkami przyjmowania substancji psychoaktywnych zarówno gimnazjaliÊci, jak i dzieci ze szko∏y podstawowej oczekujà, ˝e wi´cej na ten temat b´dzie si´ mówiç na zaj´ciach w szkole (odpowiednio 67,2% i 73,5% dzieci i m∏odzie˝y). Agresja lub przemoc interpersonalna jest zjawiskiem spo∏ecznym. Stanowi zagro˝enie lub powoduje szkody w fizycznym, psychicznym i spo∏ecznym dobrostanie innych osób [1,4]. Mo˝e dotyczyç relacji uczeƒ – nauczyciel lub uczeƒ – uczeƒ. Uczniowie, którzy sà dr´czeni w szkole, czujà si´ w niej osamotnieni, nieakceptowani, bezradni, w przysz∏oÊci gorzej funkcjonujà w ˝yciu spo∏ecznym, przyjmujà postaw´ wycofujàcà. Na pytanie, czy w twojej szkole wyst´puje zjawisko "fali" a˝ 44,4% dzieci ze szko∏y podstawowej i 36,9% m∏odzie˝y gimnazjalnej odpowiedzia∏o, ˝e tak. Jest to bardzo niepokojàce zjawisko wymagajàce podj´cia kon- Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 3 Zachowania zdrowotne dzieci i m∏odzie˝y szkolnej Wykres nr 3 Zachowania ryzykowne dla zdrowia kretnych dzia∏aƒ zapobiegawczych ze strony grona pedagogicznego i dyrekcji placówek oÊwiatowych na terenie których prowadzone by∏y badania ankietowe. Ofiary przemocy wymagajà pomocy z zewnàtrz w wyrwaniu si´ z tego uk∏adu. Pomoc takà powinni znaleêç u osób doros∏ych: nauczycieli w szkole oraz u rodziców i opiekunów w domu. Jedynie 58,3% dzieci w szkole podstawowej i 41,6% m∏odzie˝y gimnazjalnej wyrazi∏o opini´, ˝e ich nauczyciele to wspaniali ludzie i mogà na nich liczyç. Niepokojàcy jest fakt, ˝e a˝ 31,3% dzieci w wieku 11 – 13 lat i 40,5% m∏odzie˝y w wieku 14 –16 lat nie lubi swoich nauczycieli lub si´ ich boi. Nieco wi´kszym zaufaniem dzieci i m∏odzie˝ darzà swoich rodziców. 73% uczniów ucz´szczajàcych do szko∏y podstawowej wyrazi∏o opini´, ˝e ich rodzice sà ludêmi godnymi zaufania a 35,3% przyznaje, ˝e rodzice cz´sto z nimi rozmawiajà. Odsetek m∏odzie˝y gimnazjalnej podzielajàcej te opinie jest nieco mniejszy. Jedynie co drugi nastolatek mówi, ˝e jego rodzice to wspaniali ludzie, a tylko co czwarty rozmawia cz´sto ze swoimi rodzicami. Dowodzi to, ze znaczna cz´Êç dzieci i m∏odzie˝y w trudnej dla siebie sytuacji psychospo∏ecznej pozostaje bez pomocy i wsparcia ze strony osób doros∏ych. Stres jest wszechobecny w ˝yciu ka˝dego cz∏owieka. Bez niego niemo˝liwy by∏by rozwój. Wa˝ne jest, aby posiàÊç umiej´tnoÊç radzenia sobie ze stresem oraz kierowania nim. Potrzeb´ posiadania tej umiej´tnoÊci dostrzegajà tak˝e uczniowie badanych szkó∏. Umiej´tnoÊç radzenia sobie ze stresem by∏a najcz´Êciej wybieranym tematem z zakresu edukacji zdrowotnej proponowanym do realizacji na terenie badanych szkó∏. W szkole podstawowej temat ten zosta∏ wybrany przez prawie co drugiego badanego ucznia (46,9%), w gimnazjum natomiast przez 56% m∏odzie˝y. Wnioski 1. Wraz z wiekiem badanych uczniów wzrasta krytycyzm wobec wizerunku w∏asnej osoby oraz ÊwiadomoÊç zale˝noÊci naszego zdrowia od czynników wewn´trznych zwiàzanych z naszymi zachowaniami i stylem ˝ycia wobec czynników Êrodowiskowych. 4 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 2. Uczniowie w wieku 11 –13 lat cz´Êciej skar˝à si´ na istnienie przemocy i agresji starszych kolegów wobec m∏odszych dzieci w szkole, co Êwiadczy o braku poczucia bezpieczeƒstwa i nasilajàcym si´ poczuciu stresu psychospo∏ecznego szczególnie w szkole podstawowej. 3. Cz´stsze oceny krytyczne m∏odzie˝y gimnazjalnej wobec nauczycieli i rodziców wskazujà na zmniejszajàce si´ zaufanie wobec osób doros∏ych wraz z wiekiem badanych oraz mniejsze poczucie uzyskiwania wsparcia w sytuacjach trudnych i stresowych z ich strony. 4. Dzieci i m∏odzie˝ majà poczucie negatywnego oddzia∏ywania stresu na zdrowie oraz braku umiej´tnoÊci radzenia sobie z nim. 5. Dominujàcà potrzebà w zakresie edukacji zdrowotnej wÊród dzieci i m∏odzie˝y szkolnej jest umiej´tnoÊç radzenia sobie ze stresem i przeja◆ wiania zachowaƒ asertywnych. Bibliografia: 1. Bukstein O. G.: Aggression, violence and substance abuse in adolescents. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 1996, 5,93 2. Gniazdowski A. (red): Zachowania zdrowotne. Instytut Medycyny Pracy, ¸ódê, 1990 3. Mazur J, Woynarowska B, Kowalewska A.: Zdrowie m∏odzie˝y szkolnej w Polsce. Palenie tytoniu, Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania, Wydzia∏ Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000 4. Woynarowska B, Mazur J.: Zachowania zdrowotne i samoocena zdrowia, Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania, Wydzia∏ Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1999 5. Woynarowska B. Zdrowie i szko∏a, PZWL, Warszawa 2000 D Z I A ¸ N A U K O W O - S Z K O L E N I O W Y Kup mi mamo! Kup mi tato! O wp∏ywie reklamy na dzieci mgr Krystyna Pawelec psycholog Dzieci naiwnie wierzà w histori´ przedstawionà w reklamie – Mamo, czy ty mnie kochasz? – zapyta∏ kilkuletni syn mojej znajomej. – OczywiÊcie, wiesz, ˝e bardzo ci´ kocham – odpowiedzia∏a. – To kupisz mi cukierki – stwierdzi∏ zadowolony i wyszed∏, nie dajàc mamie szansy na ripost´. Nie zastanawia∏yÊmy si´ nad tym d∏u˝ej, WojtuÊ mówi du˝o, cz´sto, zadaje tysiàce pytaƒ i je˝eli jakiÊ temat szczególnie go nurtuje, to wraca do niego. I wróci∏... nast´pnego dnia. – Chcia∏abyÊ, abym by∏ szcz´Êliwy? – zapyta∏ mam´ po emisji ulubionej bajki. – Bardzo bym chcia∏a, a od czego ma to zale˝eç? Próbowa∏yÊmy w pami´ci odnaleêç fragment obejrzanej z dzieckiem bajki, który mog∏ybyÊmy odnieÊç do tego pytania. – Musisz mi kupiç du˝o Êmiej-˝elków! – Wiesz przecie˝, ˝e jedzenie du˝ej iloÊci s∏odyczy jest niezdrowe. – Nie mo˝e byç niezdrowe. Widzia∏aÊ, jak ci ch∏opcy byli zadowoleni? Nie wyglàdali na chorych. Nie zwróci∏a na to uwagi. Ja te˝ nie. Rzadko oglàdam reklamy, ale postanowi∏am na chwil´ zmieniç to i przyjrzeç si´ spotom reklamowym. A nasz m∏ody bohater kontynuowa∏: – Je˝eli nie chcesz mi kupiç ˝elków, to kup mi gum´. Wszystkie dzieci ˝ujà i ja te˝ chc´. – Chodê, Wojtusiu, pójdziemy przygotowaç obiad, a na deser zrobi´ kisiel z jab∏kami, zobaczysz jaki b´dziesz zadowolony i na pewno zdrowy. – Mamo! Przez nast´pne dwa dni oglàda∏am reklamy adresowane do dzieci. To, co zobaczy∏am, przerazi∏o mnie. Ka˝da reklama jest pe∏na uÊmiechni´tych, radosnych dzieci, zadowolonych rodziców, którzy kupujà swoim pociechom wszystko to, czego one sobie za˝yczà. Spoty sà krótkie, kolorowe i weso∏e czyli takie, jakie naj∏atwiej przyswoi sobie kilkuletni malec. Kiedy jeszcze mo˝na by∏o reklamowaç papierosy, obowiàzywa∏o podawanie has∏a: „Palenie tytoniu powoduje raka i choroby serca”. Dzieciom nie podaje si´ informacji o szkodliwoÊci spo˝ywania nadmiernej iloÊci cukru, konserwantów czy witamin. Nie informuje si´ dzieci i m∏odzie˝y, ˝e d∏ugotrwa∏e i cz´ste granie na komputerze w atrakcyjnà gr´ mo˝e êle wp∏ywaç na rozwój psychiczny i fizyczny. Wojtusiu, jak mam tobie wyt∏umaczyç, ˝e reklama najpierw poruszy twoje emocje, a póêniej rozum? Cz∏owiekowi wydaje si´, ˝e zanim o czymÊ zdecyduje, zastanowi si´, przemyÊli spraw´. Nie dopuszcza mo˝liwoÊci dzia∏ania innych mechanizmów. Przeci´tny doros∏y ufa swojemu rozumowi, czyli wydaje mu si´, ˝e wszystkie bodêce, które do niego docierajà, sà przetwarzane przez ÊwiadomoÊç. Ale nie zawsze tak si´ to odbywa. Cz´Êciej emocje biorà gór´ nad podejÊciem rozumowym. Inaczej mówiàc, bodziec dzia∏ajàcy na emocje przetwarzany jest szybciej, bez udzia∏u ÊwiadomoÊci. Ludzie codziennie kierujà si´ emocjami. Pó∏ biedy, jeÊli dotyczy to na przyk∏ad preferencji w wyborze zakupów lub sympatii do bohatera filmowego, który jest czarnym charakterem, ale facetem o uwodzicielskim uÊmiechu. Zagadn´∏am przyjació∏k´, dlaczego kupi∏a czerwonoró˝owà sukienk´. Odpowiedzia∏a: – Bo by∏a taka weso∏a. – Ale przecie˝ niedawno zafarbowa∏aÊ w∏osy na rudo, nie powinnaÊ nosiç ubraƒ w takich kolorach. Na co ona: – Nie zastanawia∏am si´ nad tym, kierowa∏am si´ chwilà. Powiedzia∏abym, ˝e nie chwilà, ale emocjami. Wracajàc do reklamy, ma∏e dzieci jako grupa docelowa sà doskona∏ymi odbiorcami reklam. Scott Ward na podstawie wieloletnich studiów sugeruje w swojej ksià˝ce Television and human behavior, ˝e m∏odsze dzieci charakteryzuje naiwnoÊç oparta na przekonaniu, ˝e „telewizja mówi prawd´” (za: Doliƒski, 1999). Je˝eli rodzice oglàdajà programy informacyjne, wierzà temu, co us∏yszà i nawet powtarzajà to innym, to dlaczego dzieci mia∏yby nie wierzyç temu, co us∏yszà i zobaczà w telewizji? Warto zastanowiç si´, dlaczego dzieci, a nawet doroÊli tak ch´tnie oglàdajà reklamy. DoroÊli, mimo ˝e wiedzà, czemu reklama s∏u˝y, lubià na nià popatrzeç i cz´sto wierzà temu, co ona reklamuje. Mo˝na powiedzieç, ˝e dajà si´ z∏apaç w sid∏a reklamy, nie dopuszczajàc rozsàdku do g∏osu. Wyobraêmy sobie, ˝e pewna firma, kierujàca si´ pobudkami wysoce humanistycznymi, postanowi∏a zdobywaç kupca nowego proszku do prania poprzez oddzia∏ywanie na myÊlenie, a nie na emocje. Mog∏oby to wyglà- Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 5 Kup mi mamo! Kup mi tato! O wp∏ywie reklamy na dzieci Reklama silnie oddzia∏uje na emocje, dlatego dziecko ch´tnie si´ga po produkty, zw∏aszcza s∏odycze, których reklam´ oglàda∏o w TV daç tak: Nasz proszek, wysoce wysublimowana synteza czàstek detergentów prostych i z∏o˝onych, z dodatkiem kationów chroniàcych metalowy b´ben pralki i anionów zmi´kczajàcych wod´, która ma stopieƒ twardoÊci przekraczajàce wspó∏czesne normy chemiczne, znakomicie b´dzie oddzia∏ywa∏ na Paƒstwa pranie. Czàstki brudu spomi´dzy w∏ókien tkaniny zostanà bezpowrotnie usuni´te. Dodatek mieszanki zapachowej powsta∏ej na skutek uwolnienia si´ czàstek...itd. Prawda, ˝e zosta∏o to podane w sposób naukowy, a jednoczeÊnie nieczytelny i zupe∏nie niezrozumia∏y dla tego, do kogo skierowany jest ten produkt. Tak naprawd´ dla konsumenta nie liczy si´ myÊl techniczna zawarta w produkcie, ale sposób jego podania. Plasterek szynki podany na srebrnej tacy b´dzie smakowa∏ o wiele lepiej, ni˝ ten sam plasterek szynki podany w palcach. My wolimy ma∏y teatr reklamy, a nie suchà informacj´. Mo˝na przyjàç, ˝e oddzia∏ywanie na emocje jest rzeczà naturalnà, popartà zresztà kolejnoÊcià procesów fizjologicznych. Problem polega na mocy owego oddzia∏ywania – na sile dzia∏ania na emocje i na jej przewadze na rozumowaniem. Cukierki z witaminami nie sà rzeczà groênà dla dzieci, ale nie mo˝na oczekiwaç, ˝e ich codzienne, regularne spo˝ywanie doprowadzi do ponadprzeci´tnego rozwoju psychosomatycznego dziecka. Mogà równie˝ przyczyniç si´ do rozwoju próchnicy z´bów, co mo˝e nieco przyçmiç dobrodziejstwo zawartych w nich witamin. Trudno mówiç o szcz´Êciu na fotelu dentystycznym, ale to nam mo˝e podpowiedzieç rozum, a on jest dopuszczany do g∏osu dopiero po emocjach. Z drugiej strony, nie móg∏by dobrze sprzedaç si´ produkt, kiedy na ekranie widzielibyÊmy cz∏owieka w fartuchu recytujàcego formu∏y chemiczne. 6 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 Przyjmowanie przekazu reklamowego emocjami jest kontrolowane, jeÊli jest poparte poznaniem rozumowym. Naturalne jest, ˝e kierowca zatankuje benzyn´ ze stacji reklamowanej przez pi´knà kobiet´, która na spocie myje szyby w czarnym sportowym samochodzie. Wi´kszoÊç m´˝czyzn zna podstawowe prawa chemii paliw i wie, ˝e na lepszej benzynie jego auto b´dzie szybciej i d∏u˝ej jechaç. No, a ˝e ta benzyna jest dro˝sza – dla takiej pi´knej kobiety z reklamy mo˝na du˝o... Mamy doskona∏y przyk∏ad, kiedy w∏aÊciwy balans mi´dzy emocjami i rozumem jest mo˝liwy. Z Wojtkiem nie b´d´ rozmawia∏a na temat pierwszeƒstwa emocji przed rozumowaniem. Jeszcze nie teraz, nie zrozumia∏by. Ale z wp∏ywem reklam na niego, moje w∏asne i inne dzieci b´d´ walczyç, i to na dwa sposoby. Pierwszy sposób wed∏ug maksymy: „co z oczu, to z serca” – mo˝na ograniczyç oglàdalnoÊç reklam przez dzieci (na przyk∏ad dobranock´ mo˝na w∏àczyç w ostatniej chwili). Drugim sposobem jest walka tà samà bronià – mo˝na zrobiç kolorowe, weso∏e plakaty reklamujàce owoce i powiesiç je na Êcianach mieszkania. Pami´tam, kiedy podawa∏am posi∏ek swojemu kilkuletniemu niejadkowi, stara∏am si´ robiç to ciekawie. Z nielubianych warzyw komponowa∏am obrazki na talerzu i wymyÊla∏am o nich bajki, w których przemyca∏am informacje o walorach od˝ywczych danego posi∏ku. A w ramach rozrywki wymyÊlaliÊmy has∏a reklamowe propagujàce zdrowe od˝ywianie, w stylu: Marchew, burak i sa∏ata to zdrowie na d∏ugie lata lub Kto za du˝o je s∏odyczy, ten po nocach g∏oÊno kwiczy. Dzi´ki takim has∏om nie mog∏abym szukaç pracy w firmie reklamowej, ale na potrzeby mojego dziecka by∏y one wystarczajàce i odnosi∏y skutek. ◆ D Z I A ¸ N A U K O W O - S Z K O L E N I O W Y Gdy dziecko zaczyna mieç problemy z matematykà... mgr Malwina Budziszewska terapeuta pedagogiczny Co robiç, kiedy Twoja pociecha nie potrafi sprostaç wymaganiom stawianym jej na lekcjach matematyki? Czy mo˝na to traktowaç jako przejÊciowe k∏opoty z mno˝eniem, u∏amkami, czy raczej jest to oznakà „specyficznych trudnoÊci w uczeniu si´ matematyki”? Jedynà rzeczà, której nie wolno nam – rodzicom – zrobiç, to zlekcewa˝yç choçby najmniejszej oznaki k∏opotów dziecka z arytmetykà. Bo jeÊli na to pozwolimy, jego zaleg∏oÊci b´dà si´ pog∏´biaç, a dziecko mo˝e ca∏kowicie straciç motywacj´ do nauki. Zakres edukacji matematycznej obejmuje, poza samym przedmiotem arytmetyki, tak˝e matematyczne i logiczne doÊwiadczenia zgromadzone przed rozpocz´ciem nauki w szkole, g∏ównie przy rozwiàzywaniu ró˝norakich problemów ˝yciowych pod wp∏ywem rodzeƒstwa, rodziców, audycji telewizyjnych czy programów komputerowych. Chcàc pomóc dziecku, wa˝ne jest, by rozpoznaç przyczyny, których mo˝e byç wiele: brak dojrza∏oÊci szkolnej, emocjonalnej, mniejsza sprawnoÊç manualna, która powoduje trudnoÊci w wykonywaniu prostych czynnoÊci wymagajàcych wspó∏pracy r´ki i oka, czy nawet dysleksja. TrudnoÊci te nie pojawiajà si´ u dziecka nagle i g∏ównie polegajà na braku zrozumienia sensu matematycznego i dostrzeganiu zale˝noÊci mi´dzy liczbami, a tak˝e wolniejszym rozwoju procesów psychicznych zaanga˝owanych w opanowanie poj´ç i umiej´tnoÊci matematycznych. Wynikajà one g∏ównie z faktu, ˝e dzieci nie sà po prostu gotowe do nauki przedmiotów Êcis∏ych. Prowadziç to mo˝e do niepotrzebnych napi´ç i stresu dziecka. A przecie˝ nie o to chodzi. Nie mo˝emy te˝ oczekiwaç, ˝e problem sam zniknie. Co powinno nas zaniepokoiç? Obserwujàc prac´ dziecka, jego zachowanie w Êrodowisku spo∏ecznym, doÊç ∏atwo mo˝emy zaobserwowaç niepokojàce symptomy. W wieku przedszkolnym: • problemy z odwzorowaniem kszta∏tów figur i ich nazewnictwem, • brak orientacji w schemacie cia∏a, • brak orientacji przestrzennej (problemy z okreÊlaniem stron prawa – lewa i po∏o˝eniem w przestrzeni) Przy pomocy zestawu dydaktycznego Marii Montessori przedszkolaki poznajà cyfry parzyste i nieparzyste oraz przygotowujà si´ do nauki dzielenia • z∏e porzàdkowanie obiektów w kolejnoÊci rosnàcej i malejàcej (np. problemy z prawid∏owym u∏o˝eniem patyczków ró˝nej d∏ugoÊci od najkrótszego do najd∏u˝szego), • z∏a orientacja w czasie (problemy z odczytaniem godziny na zegarze, okreÊlaniem dni tygodnia czy miesiàca). W wieku wczesnoszkolnym: • b∏´dne dodawanie i odejmowanie w zakresie 10, • problemy z odszukiwaniem stron w ksià˝kach, • problemy z okreÊleniem d∏ugoÊci trwania czasu (np. ile czasu zajmie konkretne zadanie), • z∏e nazewnictwo cyfr i liczebników, • problemy z zapami´tywaniem zasad dokonywania obliczeƒ, • z∏e obliczanie sposobem pisemnym i pos∏ugiwanie si´ kalkulatorem, • b∏´dne rozpoznawanie u∏amków, • nieprawid∏owe odczytywanie danych z wykresów i mylenie osi x i y, • niski poziom czytania ze zrozumieniem, • nieprawid∏owe liczenie przedmiotów, • zbyt cz´ste naciskanie niew∏aÊciwych klawiszy na klawiaturze,. Je˝eli u dziecka pojawiajà si´ takie widoczne k∏opoty, mamy wyraêny sygna∏, ˝e zaczyna si´ dziaç coÊ niedobrego. Aby nie zniech´ciç naszej pociechy do zadaƒ matematycznych starajmy si´ poprzez zabaw´ wykorzystaç ka˝dà chwil´ do obliczeƒ i dzia∏aƒ matematycznych (np. liczàc obrazki w przychodni). Warto w tym miejscu wspomnieç o dzieciach z ryzykiem dyskalkulii. Z badaƒ wynika, ˝e bardziej podat- Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 7 Gdy dziecko zaczyna mieç problemy z matematykà... ne na tego typu zaburzenie b´dà dzieci z nieprawid∏owo przebiegajàcej cià˝y i porodu, które przesz∏y we wczesnym dzieciƒstwie urazy mózgu oraz powa˝niejsze choroby dotyczàce uk∏adu nerwowego (np. zapalenie opon mózgowych). Wi´ksze ryzyko trudnoÊci w nauce matematyki b´dà mia∏y tak˝e te dzieci, u których rozpoznano we wczesnym dzieciƒstwie objawy dysleksji rozwojowej. Majàc to na uwadze, powinniÊmy baczniej obserwowaç zachowanie naszych pociech i reagowaç na najmniejszy objaw nieprawid∏owoÊci w nauce. Czego nale˝y unikaç? Ka˝de dziecko zaczynajàce nauk´ w szkole ma ogromnà motywacj´, chce sprostaç wymaganiom stawianym mu przez doros∏ych i nauczycieli w szkole. Cz´sto pracuje na granicy w∏asnych mo˝liwoÊci. Niestety, mo˝e si´ okazaç, ˝e wyniki takiej w∏aÊnie pracy sà ró˝ne i nie zawsze satysfakcjonujàce. Dziecko, które jest zmuszane do nadmiernego wysi∏ku, zaczyna szukaç mo˝liwoÊci unikania odpowiedzialnoÊci poprzez choçby odpisywanie zadaƒ czy wykonywanie ich przez innych. Takie w∏aÊnie dzia∏anie powoduje blokady u dziecka w uczeniu si´ matematyki ze wszystkimi ich konsekwencjami. Dojrza∏oÊç dziecka do nauki tego przedmiotu nie bierze si´ bowiem z wieku ucznia, lecz z jego uwarunkowaƒ do przyswajania wa˝nych arytmetycznych informacji. W poj´ciu dojrza∏oÊci szkolnej mocno podkreÊla si´ rozwój emocjonalno – spo∏eczny dziecka, szczególnà uwag´ zwraca si´ na jego spo∏eczne przystosowanie si´ do obowiàzków szkolnych. Bierze si´ tu pod uwag´ sposób radzenia sobie dziecka z prostymi sytuacjami, umiej´tnoÊç zachowania si´ w grupie rówieÊniczej z zachowaniem przyj´tych norm i obyczajów, jego samodzielnoÊç, wykonywanie poleceƒ skierowanych bezpoÊrednio do niego bàdê do ca∏ej grupy. Wyró˝nia si´ równie˝ te elementy, na które nale˝y zwróciç uwag´, choç nie zawsze bywajà one przyjemnym prze˝yciem dla dziecka, tj. przykre napi´cia czy stres, które dziecko powinno umieç znosiç podczas rozwiàzywania zadaƒ. Kiedy uznamy, ˝e sami nie radzimy sobie z problemem dziecka, a efektywnoÊci naszej pracy nie widaç, warto udaç si´ po rad´ do specjalisty. Postawi on diagnoz´ i pomo˝e dobraç takie zaj´cia korekcyjno-wyrównawcze, by dziecko nabra∏o ochoty do rozwiàzywania zadaƒ matematycznych. Najcz´Êciej post´powaniem diagnostycznym obejmuje si´ te dzieci, które – niezale˝nie od przyczyn – doÊç cz´sto opuszczajà lekcje matematyki, swoim zachowaniem ró˝nià si´ od innych dzieci, zwracajàc tym na siebie uwag´ (sà smutne, niegrzeczne, rozkojarzone, nadpobudliwe, agresywne), bàdê te, u których po prostu rodzice zauwa˝yli problemy z arytmetykà. Jak pomóc dziecku? Aby dziecko zacz´∏o odnosiç sukcesy na p∏aszczyênie zadaƒ matematycznych, musi mieç prawid∏owo ukszta∏towanà odpornoÊç emocjonalnà. Doskonale do tego celu nadajà si´ gry – ich konstruowanie i rozgry- 8 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 wanie jest dobrym sposobem na rozwijanie u dziecka zdolnoÊci oraz uczenie poprawnego zachowania si´ w sytuacjach napi´ç i ujemnych emocji. Nie mo˝emy te˝ jedynie opowiadaç o naszych doros∏ych sukcesach – dziecko powinno samo obserwowaç i wyciàgaç wnioski z osiàganych przez innych celów. Zamiast podawaç gotowe recepty powinniÊmy zach´caç naszà pociech´ do szukania w∏asnych rozwiàzaƒ, na przyk∏ad poprzez odpowiednià gr´, gdzie dziecko b´dzie mia∏o szans´ rozwiàzaç serie zadaƒ s∏uchajàc cierpliwie odpowiedzi. A my jako rodzice powinniÊmy staraç si´ zrozumieç tok dzieci´cego myÊlenia, bo tylko wtedy pomo˝emy mu zrozumieç problemy i zdarzenia. Nie mo˝emy pozbawiç dziecko samodzielnego badania i eksperymentowania. Nie ma bowiem lepszej drogi myÊlenia jak badanie zmian w otaczajàcym Êwiecie. Wykorzystaç nale˝y zatem ka˝dà nadarzajàcà si´ okazje do tego, by rozbudziç ciekawoÊç dziecka i zach´ciç do aktywnoÊci, nie tylko w Êwiecie mate◆ matyki. Bibliografia: 1. Okoƒ W., S∏ownik pedagogiczny, PWN Warszawa 1981. 2. Gruszczyk-Kolczyƒska E., Dzieci ze specyficznymi trudnoÊciami w uczeniu si´ matematyki, WSiP Warszawa 1992. 3. Skorek E. (red.), Terapia pedagogiczna. Tom I, Impuls Kraków 2007. 4. Oszwa U., Zaburzenia rozwoju umiej´tnoÊci arytmetycznych, Impuls Kraków 2003. D Z I A ¸ N A U K O W O - S Z K O L E N I O W Y Jak pomóc dziecku przetrwaç pierwsze trudne dni w ˝∏obku? Marzena Bàk kierownik Integracyjnego ˚∏obko-Przedszkola Ka˝de dziecko rozpoczynajàce swojà „edukacj´ ˝∏obkowà” prze˝ywa trudne chwile wynikajàce z roz∏àki z rodzicami, ze zmianà Êrodowiska i jego obcoÊcià. Nieznane doros∏e osoby, nieznane dzieci, inne meble, przedmioty, inne pomieszczenia ni˝ w domu – to wszystko powoduje stres. Bólu rozstania dziecka z rodzicami nie da si´ uniknàç, mo˝na jednak pomóc maluchom przetrwaç te trudne dni. W ˝∏obkach – wyspecjalizowanych placówkach opiekuƒczo-wychowawczych – gwarantujemy profesjonalnà opiek´ najm∏odszym dzieciom. Personel ˝∏obkowy posiada wysokie kwalifikacje w zakresie piel´gnacji i dbania o zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci. Pracownicy ˝∏obka czynià wszystko, aby pobyt dziecka poza domem rodzinnym by∏ jak najmniej przykry, a jednoczeÊnie korzystny dla jego rozwoju. Nic dziwnego, ˝e nasze dzieci – kontynuujàc po ˝∏obku swojà edukacj´ w przedszkolu – sà postrzegane jako bardziej samodzielne, dojrzalsze w kontaktach z rówieÊnikami i osobami doros∏ymi, majà du˝à wiedz´ o otaczajàcym je Êwiecie, sà otwarte na to, co nowe i nieznane, przyjmujà postaw´ odkrywcy, poszukiwacza i badacza. Jednak pomimo wielu zalet, b´dàcych udzia∏em ˝∏obków, ka˝de dziecko rozpoczynajàce swojà „edukacj´ ˝∏obkowà” prze˝ywa trudne chwile wynikajàce z roz∏àki z rodzicami, ze zmianà Êrodowiska i jego obcoÊcià – nieznane doros∏e osoby, nieznane dzieci, inne meble, przedmioty, inne pomieszczenia ni˝ w domu... Nie wszystkie dzieci potrafià wobec takich zmian zachowaç spokój i równowag´. Dla niektórych tych ma∏ych istot pierwsze rozstania z rodzicami mo˝na porównaç tylko do roz∏àki na ca∏e ˝ycie. Ma∏e dziecko ma s∏abà orientacj´ co do up∏ywu czasu. Rodzic mniej prze˝ywa godziny roz∏àki, poniewa˝ wie, ˝e ukochany synek lub córka sà pod troskliwà opiekà mi∏ej pani opiekunki. Dla dziecka natomiast czas wlecze si´ niemi∏osiernie, poniewa˝ przez pierwsze tygodnie jest wype∏niony strachem i oczekiwaniem na mam´, która tak d∏ugo nie przychodzi! Bólu rozstania dziecka z rodzicami nie da si´ uniknàç. Dlatego w stosunku do wszystkich dzieci, a zw∏aszcza tych najbardziej wra˝liwych rozpoczynajàcych ucz´szczanie do ˝∏obka nale˝y podjàç dzia∏ania zmierzajàce do z∏a- Integracyjne ˚∏obko-Przedszkole „Promyk S∏oƒca” uczy dzieci samodzielnoÊci i niezale˝noÊci od doros∏ych godzenia skutków tego trudnego okresu. Ma∏e dziecko ma jeszcze s∏abo ukszta∏towany system w∏asnego Ja, dlatego jest mocno uzale˝nione emocjonalnie od najbli˝szych osób. Oderwanie dziecka od najbli˝szych budzi w nim strach. Dziecko traci wi´c poczucie bezpieczeƒstwa – najwa˝niejszà potrzeb´ psychicznà w tym okresie. Dlatego przy rozstaniu, kiedy maluch oddawany jest pod opiek´ opiekunce, zachowanie rodziców powinno byç zrównowa˝one, spokojne, pozbawione ∏ez, by nie pog∏´biaç niepokoju dziecka. Ma∏e dzieci s∏abo orientujà si´ w przestrzeni, dlatego te˝ potrzeba oko∏o dwóch, trzech tygodni przebywania z opiekunkà na wspólnym „terytorium”, czyli sali zabaw, aby dziecko przesta∏o kojarzyç opiekunk´ z roz∏àkà z mamà i utratà bezpieczeƒstwa. W pierwszych dniach adaptacji dziecka w ˝∏obku czy przedszkolu dobrze jest odbieraç je wczeÊniej, aby skróciç czas jego pobytu w nieznanym Êrodowisku oraz oczekiwanie na powrót rodziców. Du˝à rol´ odgrywa tu najwa˝niejsze pomieszczenie w ˝∏obku – sala zabaw – bo w niej najd∏u˝ej przebywajà maluchy. Zadaniem opiekunki – zawsze serdecznej, ciep∏o si´ uÊmiechajàcej – jest pokazanie dzieciom, jak mo˝na si´ w tej sali bawiç. Opiekunka pokazuje dzieciom, ˝e zabawa sprawia wiele radoÊci. Wciàga je do wspólnej zabawy. Kiedy dzieci zainteresujà si´ zabawà, mniej odczuwaç b´dà ból roz∏àki. Po pierwszych dniach sp´dzonych w ˝∏obku bàdê przedszkolu st´sknione za rodzicami dziecko potrzebuje du˝o wi´cej ni˝ dotychczas bliskoÊci, ciep∏a, serdecznoÊci ze strony mamy i taty, dlatego po wyjÊciu ze ˝∏obka dobrze jest wybraç si´ na wspólny spacer, a po powrocie do domu zaproponowaç dziecku wspólnà zabaw´. Proces adaptacji do Êrodowiska ˝∏obkowego trwa zwykle oko∏o dwóch, trzech tygodni. Jest to czas, w którym czynimy wyjàtkowe starania, by prze˝ywanie przez nowo przyj´te dzieci trudu przyzwyczajania si´ do nas, do naszej placówki, do naszych zwyczajów oraz do roz∏àki z rodzicami jak najmniej zak∏óca∏o im dzieci´cà radoÊç, ◆ szcz´Êcie i beztroskà zabaw´. Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 9 Skala Rozwoju Psychomotorycznego wg Brunet-Lezine jako przyk∏ad mo˝liwoÊci monitorowania post´pów terapii zaburzeƒ u dzieci – prezentacja wyników badaƒ Centrum Diagnostyczno-Rehabilitacyjnego „Promyk S∏oƒca” pos∏u˝yliÊmy si´ Skalà Rozwoju Psychomotorycznego wg Brunet-Lezine. Skala s∏u˝y∏a nie tylko do oceny ogólnego poziomu rozwoju psychoruchowego badanych dzieci, ale równie˝ do scharakteryzowania ich rytmu rozwojowego w trakcie rehabilitacji. Metodyka badaƒ: • Badania psychologiczne zosta∏y przeprowadzone zgodnie ze Skalà Rozwoju Psychomotorycznego we wczesnym dzieciƒstwie wg Brunet-Lezine. Skala ta pozwala stwierdziç, czy rozwój dziecka jest harmonijny czy te˝ nieharmonijny oraz orzec, czy wyst´puje globalne opóênienie lub wr´cz upoÊledzenie rozwoju w mierzonych sferach. Wynikiem badania psychologicznego sà czàstkowe ilorazy rozwoju w poszczególnych sferach oraz globalny iloraz rozwoju dziecka. • Badania psychologiczne zosta∏y wykonane tej samej grupie dzieci dwa razy w odst´pie 4, 6 lub 12 miesi´cy celem przeÊledzenia post´pów terapii zaburzeƒ u badanych dzieci. • Lekarski opis stanu dziecka wg skali numerycznej – równie˝ wykonano dwukrotnie w odst´pie 4, 6 lub 12 miesi´cy. • Ankieta oceny post´pów rehabilitacji dziecka wg opinii rodziców opisana skalà numerycznà. dr n. med. Adriana Pietraszkiewicz Fundacja „Promyk S∏oƒca” Fundacja „Promyk S∏oƒca” od kilkunastu lat prowadzi intensywnà, wielokierunkowà prac´ majàcà na celu pomoc dzieciom zagro˝onym niepe∏nosprawnoÊcià i niepe∏nosprawnym. Prowadzimy przychodni´, integracyjne ˝∏obko-przedszkole, organizujemy konferencje i szkolenia, wydajemy publikacje itd. SkoncentrowaliÊmy si´ na tym, ˝eby • wczesna diagnostyka i kompleksowa rehabilitacja mog∏y zmniejszaç ryzyko utrwalenia si´ nieprawid∏owoÊci u dziecka zagro˝onego nieprawid∏owym rozwojem, a tym samym mog∏y zapobiegaç rozwojowi niepe∏nosprawnoÊci, • rozpowszechniaç wiedz´ wÊród rodziców i specjalistów (majàcych kontakt z dzieckiem od pierwszych miesi´cy ˝ycia) na temat prawid∏owego rozwoju dzieci i mo˝liwoÊci korygowania zaburzeƒ w tym rozwoju, • kompleksowa opieka nad dzieckiem niepe∏nosprawnym umo˝liwi∏a mu pe∏niejsze, a nawet pe∏ne uczestnictwo w ˝yciu spo∏ecznym. Te wszystkie dzia∏ania dajà efekty widoczne w ˝yciu dziecka i jego rodziny, ale sà s∏abo mierzalne statystycznie. Chcàc zmierzyç post´py terapii zaburzeƒ u dzieci obj´tych programem wczesnej interwencji (WWKSC), 10 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 Zakres badania: • IloÊç dzieci obj´tych badaniem: W badaniu wzi´∏o udzia∏ 58 dzieci z poszczególnych bonów: A-20, B-19, C-19. Nie uwzgl´dniono bonu D ze wzgl´du na brak odpowiedniej iloÊci dzieci wymaganej do wiarygodnej interpretacji statystycznej. • Oceniane sfery rozwojowe dziecka: P- postawa i lokomocja C- koordynacja wzrokowo-ruchowa L-mowa S-sfera spo∏eczna Metodyka badaƒ statystycznych: Do interpretacji wyników zastosowano • test t-studenta dla prób powiàzanych • dwuczynnikowà analiz´ wariancji WYNIKI BADA¡ PSYCHOLOGICZNYCH Ocena sfer: • Sfera ruchowa i koordynacji wzrokowo-ruchowej rozwijajà si´ statystycznie jednakowo we wszystkich bonach. • Poprawa mowy w bonie B jest wi´ksza ni˝ w bonach A i C na granicy istotnoÊci statystycznej p=0,08. • Poprawa funkcjonowania dziecka w sferze spo∏ecznej jest statystycznie jednakowa w bonach A i B. • Stwierdzono wzrost wieku rozwojowego dzieci (niezale˝nie od bonu) p<0,001. D Z I A ¸ N A U K O W O - S Z K O L E N I O W Y • Tempo zmian wieku rozwojowego jest takie samo statystycznie we wszystkich bonach. Globalny iloraz rozwoju: • Âredni Iloraz Rozwoju zwi´kszy∏ si´ z 77,52 do 85,39. Ró˝nica jest statystycznie istotna na poziomie p=0,002. • W poszczególnych bonach obserwowalny jest wzrost Ilorazu Rozwoju: A: 83,67 wzrost do 99,63 p<0,001 B: 88,56 wzrost do 95,25 p=0,028 C: 60,00 wzrost do 60,53 p=0,90. • Istotna interakcja (p=0,034) oznacza ró˝ne tempo poprawy Ilorazu Rozwoju, najwi´ksze tempo poprawy IR jest w bonie A, s∏absze w bonie B i nieznaczne w bonie C. WYNIKI BADA¡ LEKARSKICH Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 11 12 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 D Z I A ¸ N A U K O W O - S Z K O L E N I O W Y OCENA POST¢PÓW REHABILITACJI WG OPINII RODZICÓW Odpowiedzi udzieli∏o 58 rodziców (co najmniej po 4. miesiàcach od rozpocz´cia terapii kompleksowej). OCENA REGRES BRAK POST¢PU NIEZNACZNY POST¢P ZNACZNY POST¢P SFERA RUCHOWA 0 0 31 27 KOORDYNACJA WZROKOWORUCHOWA 0 1 30 27 MOWA 0 2 27 29 SFERA SPO¸ECZNA 0 0 27 31 WNIOSKI: • Nasze badania dokumentujà, ˝e efektem terapii u dzieci obj´tych programem jest post´p w ich rozwoju psychoruchowym. • Osiàgni´te efekty programu w Centrum „Promyk S∏oƒca” sà dowodem na koniecznoÊç kontynuowania programu WWKSC (Wczesnej, wielospecjalistycznej, kompleksowej, skoordynowanej i ciàg∏ej pomocy dzieciom zagro˝onym niepe∏nosprawnoÊcià lub niepe∏nosprawnym oraz ich rodzinom). ◆ Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 13 WieÊci z przedszkola Marzena Bàk kierownik Integracyjnego ˚∏obko-Przedszkola „Mog´ uczyç si´ wszystkiego, co mnie zaciekawi i mam prawo sam wybieraç, z kim si´ b´d´ bawiç.” Wakacje przemin´∏y tak szybko i znów wypocz´ci i pe∏ni si∏ spotykamy si´, aby wspólnie uczyç si´ i bawiç w naszym ˝∏obko – przedszkolu. ˚ycie ma∏ego dziecka wype∏nia g∏ównie zabawa, ale zaproponujemy te˝ naszym milusiƒskim troch´ nauki. Wspó∏pracujemy z wydawnictwem WSiP, dlatego uczyç b´dziemy si´ z ksià˝ek: ABC trzylatka, ABC czterolatka, ABC pi´ciolatka. Aby nauka nas nie zdominowa∏a w tym roku obejrzymy pi´ç przedstawieƒ teatralnych: w paêdzierniku – Pinokio, a grudniu – Calineczka, trzy pozosta∏e tytu∏y sà w trakcie ustalania. Przybli˝ymy dzieciom ciekawe zawody, jakie wykonujà ludzie doroÊli. Odwiedzà naszà placówk´: • stra˝nik miejski, który opowie o bezpiecznej drodze do przedszkola, 14 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 • policjant, który zapozna nas z zasadami bezpieczeƒstwa w ruchu drogowym i znakami drogowymi, • listonosz, który opowie, jakà drog´ pokonuje list czy kartka, które wysy∏amy do najbli˝szych, • lekarz, który opowie, jak dbaç o zdrowie. Wybierzemy si´ te˝ na wycieczk´ do Muzeum Etnograficznego, by obejrzeç ciekawà wystaw´. W ramach pog∏´biania wiedzy o naszym mieÊcie zwiedzaç b´dziemy Rynek i Ostrów Tumski. Poniewa˝ dzieci bardzo lubià ruch i taniec w styczniu zorganizujemy bal karnawa∏owy po∏àczony z prezentacjà strojów. Nasze dzieci sà bardzo grzeczne i pracowite, dlatego jak co roku odwiedzi nas Âwi´ty Miko∏aj z workiem pe∏nym prezentów. W tym roku kontynuowaç b´dziemy nauk´ j´zyka angielskiego, nauk´ taƒca, a tak˝e popracujemy nad naszà sprawnoÊcià fizycznà poprzez zaj´cia karate. SprawnoÊç manualnà çwiczyç b´dziemy na zaj´ciach plastycznych. Podczas tych wszystkich dzia∏aƒ pami´tamy tak˝e o pedagogice Marii Montessori. Zaj´cia z wykorzystaniem materia∏u Montessori odbywajà si´ przez ca∏y rok. Dzieci uczà si´ samodzielnoÊci i wspólnej, zgodnej zabawy. Aby przypomnieç Paƒstwu, jak przebiega∏a uroczystoÊç zakoƒczenia roku przedszkolnego 22 czerwca, zach´camy do obejrzenia kilku zdj´ç. ◆ D Z I A ¸ A K T U A L N O  C I Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 15 IX Mi´dzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa pt. „Otworzyç Êwiat – metody diagnostyki i terapii zaburzeƒ okresu dzieciƒstwa i dojrzewania” Tegoroczna konferencja naukowo-szkoleniowa, która odby∏a si´ 5 paêdziernika br. w auli Uniwersytetu Przyrodniczego we Wroc∏awiu, spotka∏a si´ z du˝ym zainteresowaniem. Wyk∏adów na temat ró˝nych metod diagnostycznych i rehabilitacyjnych stosowanych u dzieci, których rozwój nie przebiega prawid∏owo, wy- s∏ucha∏o 400 osób – lekarze, rehabilitanci, psycholodzy, pedagodzy oraz studenci. WÊród wyk∏adowców znaleêli si´ wybitni specjaliÊci z zakresu neurologii, pediatrii, fizjoterapii i psychologii, w tym goÊcie zagraniczni z Niemiec: dr Marita Gehrke – wspó∏autorka Monachijskiej Funkcjonalnej Diagnostyki Rozwojowej, oraz dr Johannes Limbrock – terapeuta szkoleniowy z zakresu metody Castillo Moralesa. Konferencja by∏a okazjà do zaprezentowania rozmaitych metod terapii, które stosowane sà u dzieci z zaburzeniami ruchowymi, zaburzeniami integracji sensorycznej czy nadpobudliwoÊcià psychoruchowà. W pierwszej sesji znalaz∏y si´ wyk∏ady na temat mo˝liwoÊci diagnostyki i terapii dzieci z wczesnym uszkodzeniem mózgu. Druga sesja poÊwi´cona by∏a poszczególnym metodom rehabilitacji: metodzie Vojty, PNF, Castillo Moralesa, NDT-Bobath i in., natomiast sesja trzecia – ostatnia – porusza∏a zagadnienia zwiàzane z terapià nadpobudliwoÊci psychoruchowej, integracji sensorycznej, a tak˝e psychoterapià rodzinnà w okresie adolescencji. Patronat honorowy nad konferencjà objà∏ Marsza∏ek Województwa DolnoÊlàskiego. Relacje z tego wydarzenia obejrzeç mo˝na by∏o w TV TEDE oraz TVP 3. Jaki „projekt na ˝ycie” dla dzieci z wczesnym uszkodzeniem mózgu? – dr n. med. Zofia Ku∏akowska Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa – dr Barbara Ernst 16 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 D Z I A ¸ A K T U A L N O  C I Dysfunkcje integracji sensorycznej u dzieci – mgr Zbigniew Przyrowski Skala Rozwoju Psychomotorycznego wg Brunet-Lezine jako przyk∏ad mo˝liwoÊci monitorowania post´pów terapii zaburzeƒ u dzieci – prezentacja wyników badaƒ Centrum DiagnostycznoRehabilitacyjnego „Promyk S∏oƒca” – dr n. med. Adriana Pietraszkiewicz Zastosowanie kinezjologii rozwojowej wg Vojty w diagnostyce i rehabilitacji niemowlàt, dzieci i m∏odzie˝y z zaburzeniami ruchowymi – dr n. med. Gra˝yna Banaszek Potrzeba i mo˝liwoÊci obiektywizacji wyników rehabilitacji dzieci i m∏odzie˝y – prof. dr hab. Marek Woêniewski Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 17 Nie ma barier. Dolny Âlàsk Warsztaty dla nauczycieli Fundacja „Promyk S∏oƒca” jest partnerem wykonawczym programu „NIE MA BARIER. Dolny Âlàsk” realizowanego przez Wroc∏awski Sejmik Osób Niepe∏nosprawnych. Program, finansowany przez Urzàd Marsza∏kowski Województwa DolnoÊlàskiego, ma pomóc prze∏amaç stereotypowe myÊlenie o niepe∏nosprawnych jako o osobach, które z powodu swej niepe∏nosprawnoÊci nie mogà realizowaç si´ w ˝yciu zawodowym czy spo∏ecznym. Negatywne postrzeganie osób niepe∏nosprawnych wynika cz´sto z niewiedzy oraz braku kontaktów ludzi zdrowych z niepe∏nosprawnymi. W ramach programu przewidziane sà ró˝ne dzia∏ania, których celem jest pe∏niejsze uczestnictwo osób niepe∏nosprawnych w ˝yciu lokalnej spo∏ecznoÊci, m.in.: kampania medialna, akcja parkingowa, pikniki integracyjne „Aktywny niepe∏nosprawny”, konkursy fotograficzne i plastyczne, a tak˝e cykl warsztatów. Fundacja „Promyk S∏oƒca” by∏a organizatorem warsztatów dla nauczycieli „Kszta∏cenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szko∏ach ogólnodost´pnych i integracyjnych”. W programie zaj´ç znalaz∏y si´ zagadnienia dotyczàce prawa oÊwiatowego w zakresie kszta∏cenia osób niepe∏nosprawnych, specyfiki tego kszta∏cenia z uwzgl´dnieniem roli nauczyciela wspomagajàcego oraz oferty edukacyjnej dla niepe∏nosprawnych uczniów. Wa˝nym elementem warsztatów by∏a autorefleksja dotyczàca sposobu myÊlenia nauczycieli o osobach niepe∏nosprawnych. Nie zabrak∏o tak˝e wskazówek, jak pracowaç z rodzicami uczniów niepe∏nosprawnych, by wspierali oni dzia∏ania specjalistów. Warsztaty odby∏y w paêdzierniku i listopadzie br. w trzech dolnoÊlàskich miastach – Lubinie, Brzegu Dolnym i OleÊnicy. ◆ W organizowanych przez Fundacj´ „Promyk S∏oƒca” warsztatach uczestniczyli nauczyciele z Dolnego Âlàska Warsztaty prowadzi∏a mgr Ewa Materka 18 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 D Z I A ¸ A K T U A L N O  C I POSTAWA TO PODSTAWA, wi´c mamo, tato zadbajcie o mój kr´gos∏up! „POSTAWA TO PODSTAWA, wi´c mamo, tato zadbajcie o mój kr´gos∏up!” to kampania informacyjnoedukacyjna na rzecz profilaktyki wad postawy i promocji zdrowego stylu ˝ycia, realizowana przez Fundacj´ „Promyk S∏oƒca” ze Êrodków Rzàdowego Programu Fundusz Inicjatyw Spo∏ecznych. Dzia∏ania prowadzone podczas kampanii majà uÊwiadomiç rodzicom, ˝e dla prawid∏owego rozwoju dziecka istotne znaczenie ma zdrowy styl ˝ycia – w tym ruch, a tak˝e zdrowa dieta. Prawid∏owa postawa ma istotne znaczenie dla zdrowia i ogólnej kondycji cz∏owieka. Wszelkie nieprawid∏owoÊci w budowie i ukszta∏towaniu postawy cia∏a majà negatywny wp∏yw na jego zdolnoÊci ruchowe. Jak pokazujà statystyki, oko∏o 80 % Polaków ma ró˝nego rodzaju wady postawy. Problem ten jest szczególnie zauwa˝alny wÊród dzieci i m∏odzie˝y. Dotychczas prowadzone programy z zakresu profilaktyki i korekcji wad postawy kierowane by∏y g∏ównie do dzieci szkolnych – 7, 8 i 9 letnich. Tymczasem wadom postawy mo˝na zapobiegaç ju˝ w okresie wczesnego dzieciƒstwa. Stàd tak wa˝ne sà diagnostyka i wczesne wykrywanie wad postawy zwi´kszajàce szanse na korekcj´, a tak˝e profilaktyka – ÊwiadomoÊç rodziców, ˝e prawid∏owa opieka nad dzieckiem w pierwszych latach jego ˝ycia (zw∏aszcza w okresie, kiedy zaczyna stawiaç pierwsze kroki) mo˝e uchroniç dziecko przed wadami postawy. Adresatami programu „POSTAWA TO PODSTAWA, wi´c mamo, tato zadbajcie o mój kr´gos∏up!” sà rodzice dzieci od 0 do 6 lat, gdy˝ to oni – wyposa˝eni w od- powiednià wiedz´ – mogà zaobserwowaç pierwsze nieprawid∏owoÊci czy niepokojàce objawy zwiàzane z postawà cia∏a i rozwojem ruchowym dziecka. W ramach programu uruchomiona zosta∏a specjalna infolinia, gdzie rodzice mogà uzyskaç wszelkich informacji na temat wad postawy i rozwoju ruchowego dziecka. Pod tym samym nr telefonu mo˝na równie˝ zarejestrowaç si´ na bezp∏atnà wizyt´ do specjalisty. Lekarz rehabilitacji zbada dziecko oraz udzieli wskazówek na temat dalszego post´powania w kierunku korekcji wykrytej wady. Infolinia: 071 367 05 44 wew. 28 – rejestracja do lekarza rehabilitacji (codziennie w godz. 8-16) wew. 29 – porady specjalisty (wtorki i Êrody w godz. 13 – 15) (poniedzia∏ki i piàtki w godz. 18 – 20) Infolinia b´dzie czynna do koƒca grudnia. Informacje na temat programu „POSTAWA TO PODSTAWA, wi´c mamo, tato zadbajcie o mój kr´gos∏up!” na stronie www.promykslonca.pl ◆ Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 19 Ulgi i uprawnienia przys∏ugujàce osobom niepe∏nosprawnym Osoby posiadajàce orzeczenie o stopniu niepe∏nosprawnoÊci majà prawo do korzystania w ˝yciu codziennym z pewnych ulg i uprawnieƒ. Sà one uzale˝nione od schorzenia i stopnia niepe∏nosprawnoÊci. Warto si´ z nimi zapoznaç, gdy˝ mogà one, choçby w niewielkim stopniu, u∏atwiç codzienne funkcjonowanie osobie niepe∏nosprawnej. Osoby ze znacznym stopniem niepe∏nosprawnoÊci (inwalidzi dawnej I grupy) majà prawo do: • 49% ulgi na przejazdy w pociàgach PKP – tylko w klasie 2 pociàgów osobowych, • 37 % ulgi w pociàgach poÊpiesznych, ekspresowych, IC i EC, • 49% na przejazdy w autobusach PKS w komunikacji zwyk∏ej, na podstawie biletów jednorazowych, • 37% ulgi w autobusach PKS poÊpiesznych i przyspieszonych, na podstawie biletów jednorazowych, • bezp∏atnych przejazdów komunikacjà miejskà wraz ze wskazanym przez siebie opiekunem (na podstawie orzeczenia potwierdzajàcego stopieƒ niepe∏nosprawnoÊci) na terenie Warszawy, • 95% ulgi na przejazdy w pociàgach PKP i autobusach PKS dla opiekuna towarzyszàcego w podró˝y (na podstawie jednego z dokumentów podopiecznego oraz biletów jednorazowych), przy czym opiekun musi byç pe∏noletni (skoƒczone 18 lat) a w przypadku osoby niewidomej musi mieç skoƒczone 13 lat. • karty parkingowej potwierdzajàcej uprawnienia do niestosowania si´ do niektórych znaków drogowych (znaki wylicza § 33.2 Rozp. Min. Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Min. Spraw Wewn´trznych i Admin. z dn. 21 czerwca 1999 r. w sprawie znaków i sygna∏ów drogowych Dz. U. Nr 58 z 1999 r., poz. 622).Wykaz znaków: zakaz ruchu w obu kierunkach (B-1), zakaz wjazdu pojazdów silnikowych, z wyjàtkiem motocykli jednoÊladowych (B-3), zakaz wjazdu autobusów (B-3a), zakaz wjazdu motocykli (B-4), zakaz wjazdu motorowerów (B-10), zakaz postoju (B-35), zakaz postoju w dni nieparzyste (B-37), zakaz postoju w dni parzyste (B-38), strefa ograniczonego postoju (B-39). • zwolnieƒ od op∏at abonamentowych za radio i telewizj´, tylko osoby ca∏kowicie niezdolne do pra- 20 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 cy oraz samodzielnej egzystencji oraz osoby nies∏yszàce, u których stwierdzono ca∏kowità g∏uchot´ lub obustronne upoÊledzenie s∏uchu na podstawie np. orzeczenia potwierdzajàcego stopieƒ niepe∏nosprawnoÊci. • 50% rabatu na us∏ugi telekomunikacyjne (przy∏àczenie do sieci i abonament), tylko doroÊli i dzieci, które ukoƒczy∏y 16 rok ˝ycia i tylko w przypadku uszkodzenia wzroku, s∏uchu lub mowy. Uprawnienie dotyczy tak˝e opiekunów prawnych osób niepe∏nosprawnych, przy czym opiekun tylko w przypadku sta∏ego lub czasowego zameldowania z osobà niepe∏nosprawnà w tym samym lokalu UWAGA: JeÊli jesteÊ opiekunem dziecka z uszkodzeniem wzroku, s∏uchu bàdê mowy, a które nie ma skoƒczonych 16 lat to ulga Ci nie przys∏uguje, nawet jeÊli jesteÊ zameldowany pod tym samym adresem. (podstawa prawna Uchwa∏a Zarzàdu TP S.A. nr 85/01 z 2001 roku.). Z ulg mo˝na korzystaç w ramach planu TP standardowego, planu sekundowego TP dom oraz planu TP socjalnego. • ulgowych biletów do muzeów, • do odliczeƒ niektórych wydatków od dochodu (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176 ze zm.), • bezp∏atnych us∏ug dor´czania listów, paczek i przekazów pocztowych bezpoÊrednio do domu (zapotrzebowanie na us∏ug´ zg∏asza si´ na poczcie, w miejscu zamieszkania), ponadto placówki pocztowe muszà wydzieliç stanowiska do obs∏ugi osób niepe∏nosprawnych i dostosowaç skrzynki do ich potrzeb. Osoby niepe∏nosprawne w stopniu umiarkowanym (dawna II grupa inwalidzka) majà prawo do: • karty parkingowej potwierdzajàcej uprawienia do niestosowania si´ do niektórych znaków drogowych, • zwolnieƒ z op∏aty abonamentowej za radio i telewizj´, tylko w przypadku osób niewidomych, których ostroÊç wzroku nie przekracza 15% na podstawie jednego z dokumentów tj. orzeczenia stwierdzajàcego umiarkowany stopieƒ niepe∏nosprawnoÊci z tytu∏u uszkodzenia narzàdu wzroku. • 50% rabatu na us∏ugi telekomunikacyjne (przy∏àczenie do sieci i abonament), tylko w przypadku uszkodzenia s∏uchu i mowy i tylko doroÊli i dzieci, które ukoƒczy∏y 16 rok ˝ycia. Uwaga: JeÊli jesteÊ opiekunem dziecka z uszkodzeniem wzroku bàdê mowy z umiarkowanym stopniem niepe∏nosprawnoÊci ale poni˝ej 16 roku ˝ycia to zni˝ka Ci nie przys∏uguje.( podstawa prawna: uchwa∏a Zarzàdu TP. S.A. nr 85/01 z 2001r). Z ulg mo˝na korzystaç w ramach planu TP standardowego, planu sekundowego TP dom oraz planu TP socjalnego. Osoby niepe∏nosprawne w stopniu lekkim majà prawo do: • karty parkingowej potwierdzajàcej uprawnienia do niestosowania si´ do niektórych znaków drogowych, D Z I A ¸ Osoby niewidome nieb´dàce osobami o znacznym stopniu niepe∏nosprawnoÊci majà prawo do: • 37% ulgi na przejazdy w 2 klasie pociàgów osobowych, pospiesznych i ekspresowych oraz w autobusach PKS (na podstawie jednego z dokumentów stwierdzajàcych inwalidztwo), • do 95% ulgi na przejazdy w pociàgach PKP i autobusach PKS dla swojego przewodnika towarzyszàcego w podró˝y (osoby niewidome lub ociemnia∏ej), który musi mieç ukoƒczone 13 lat. • bezp∏atnych przejazdów w komunikacji miejskiej na podstawie legitymacji Polskiego Zwiàzku Niewidomych na terenie Warszawy. Osoby z upoÊledzeniem umys∏owym (oraz ich opiekunowie) majà prawo do: • bezp∏atnych przejazdów komunikacjà miejskà na terenie Warszawy na podstawie legitymacji Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z UpoÊledzenie Umys∏owym. Inwalidzi wojenni i wojskowi majà prawo do: • bezp∏atnych przejazdów komunikacjà miejskà na terenie Warszawy na podstawie Ksià˝eczki Inwalidy Wojennego (Wojskowego) wydanej przez ZUS, • przewodnik inwalidy wojennego (wojskowego) tylko o znacznym stopniu niepe∏nosprawnoÊci ma tak˝e prawo do bezp∏atnych przejazdów komunikacjà miejskà. Dzieci i m∏odzie˝ niepe∏nosprawna ucz´szczajàce do szko∏y, nie d∏u˝ej ni˝ do ukoƒczenia 24. roku ˝ycia a studenci do 26. roku ˝ycia, ich rodzice lub opiekunowie majà prawo do: • 78% ulgi na przejazdy w pociàgach osobowych i pospiesznych, ekspresowych EC, IC PKP (tylko w 2 klasie) i we wszystkich rodzajach autobusów PKS na trasie z miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu do: szko∏y, przedszkola, oÊrodka rehabilitacji, domu pomocy spo∏ecznej, zak∏adu opieki zdrowotnej,poradni psychologiczno-pedagogicznej, placówki opiekuƒczo-wychowawczej, oÊrodka wsparcia, i z powrotem, na podstawie legitymacji szkolnej. • bezp∏atnych przejazdów na trasie z miejsca zamieszkania do szko∏y, na podstawie wa˝nej legitymacji szko∏y specjalnej z podanà trasà dojazdu (dotyczy m∏odzie˝y ucz´szczajàcej do szkó∏ specjalnych). Do bezp∏atnego przejazdu ma prawo równie˝ opiekun dziecka na podstawie zaÊwiadczenia wydanego przez szko∏´, z podanà trasà dojazdu. I N F O R M A C Y J N Y podstawie aktualnego odcinka renty (emerytury) wraz z dowodem to˝samoÊci. UWAGA! Nale˝y pami´taç o tym, ˝e bilet na przejazd „tam i z powrotem” jest traktowany jako dwa oddzielne przejazdy. Emeryci i renciÊci nie majà zni˝ek w autobusach PKS. Zwolnione z op∏at za u˝ywanie odbiorników radiowych i telewizyjnych sà: • osoby zaliczone do I grupy inwalidów, • osoby z orzeczeniem o znacznym stopniu niepe∏nosprawnoÊci, • osoby ca∏kowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji, • osoby o trwa∏ej lub okresowej ca∏kowitej niezdolnoÊci do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przys∏uguje dodatek piel´gnacyjny, • osoby, które skoƒczy∏y 75 lat, • osoby, które otrzymujà Êwiadczenie piel´gnacyjne z w∏aÊciwego organu realizujàcego zadania w zakresie Êwiadczeƒ rodzinnych jako zadanie zlecone z zakresu administracji rzàdowej lub rent´ socjalnà z Zak∏adu Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych lub innego organu emerytalno-rentowego, • osoby nies∏yszàce, u których stwierdzono ca∏kowità g∏uchot´ lub obustronne upoÊledzenie s∏uchu, • osoby, których ostroÊç wzroku nie przekracza 15%, • inwalidzi wojenni i wojskowi, • kombatanci, niektóre osoby b´dàce ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz wdowy i wdowcy po kombatantach, którzy sà jednoczeÊnie emerytami lub rencistami. Uwaga: zwolnienie nie przys∏uguje osobom, które mieszkajà we wspólnym gospodarstwie domowym z co najmniej dwiema osobami, które ukoƒczy∏y 26. rok ˝ycia, i które nie spe∏niajà warunków do uzyskania tych zwolnieƒ. Prawo do zwolnieƒ od op∏at abonamentowych zachowujà osoby, które korzystajà z tego prawa na podstawie dotychczasowych przepisów, pod warunkiem dostarczenia, w terminie 6 miesi´cy oÊwiadczenia o spe∏nianiu warunków do korzystania z tych zwolnieƒ (wzór takiego oÊwiadczenia poni˝ej). RenciÊci i emeryci (a tak˝e ma∏˝onek, na którego pobierany jest dodatek rodzinny) majà prawo do: • dwóch jednorazowych przejazdów w ciàgu roku kalendarzowego z ulgà 37% w 2 klasie pociàgów osobowych, pospiesznych i ekspresowych, • 48% ulgi w op∏atach komunikacji miejskiej na Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 21 Ulgi i uprawnienia przys∏ugujàce osobom niepe∏nosprawnym OÊwiadczenie Ja, ............................................................................................ zamieszka∏y/a ........................................................................... legitymujàcy/a si´ dowodem osobistym .................................... uprawniony/a do zwolnienia od op∏at abonamentowych za u˝ywanie odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych na podstawie ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o op∏atach abonamentowych (Dz. U. Nr 85, poz. 728) oraz innych ustaw oÊwiadczam, ˝e nie pozostaj´ we wspólnym gospodarstwie domowym z dwiema lub wi´cej osobami, które ukoƒczy∏y 26. rok ˝ycia i nie majà uprawnieƒ do zwolnienia od tych op∏at. ........................................................................... (podpis osoby sk∏adajàcej oÊwiadczenie) èród∏o: Dz. U. Nr 104, poz. 879 Wykorzystano tekst opracowania zamieszczonego na stronie www.ngo.pl. 22 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 L I S T Y Dzieci i wychowanie. Postawa przyzwalajàca Po wizycie u lekarza z moim pi´cioletnim dzieckiem z gabinetu wysz∏am bardzo zdenerwowana. Zdenerwowa∏ mnie fakt, ˝e lekarz zasugerowa∏, i˝ mój PiotruÊ jest niegrzeczny, nie rozumie nakazów oraz zakazów i skierowa∏ mnie na konsultacj´ do psychologa. Wiadomo, ˝e jak dziecko jest chore to cz´sto marudzi i nie reaguje na proÊby, zw∏aszcza przy obcej osobie, jakà jest lekarz. Prosz´ mi powiedzieç, czy z tak ma∏ym dzieckiem chodzi si´ do psychologa, kiedy jest czasami niegrzeczne? Dlaczego tak si´ zachowuje w nowej dla niego sytuacji? Magda W. Rodzic zawsze mo˝e zg∏osiç si´ na konsultacj´ do psychologa, niezale˝nie od wieku dziecka. W przypadku Piotrusia radzi∏abym udaç si´ do psychologa dzieci´cego na konsultacj´ z zakresu postaw rodzicielskich. Przypuszczam, ˝e w opisanej sytuacji rodzice mogà mieç do dziecka podejÊcie przyzwalajàce, które powoduje pewne przykre konsekwencje. Postawa przyzwalajàca, jako metoda wychowawcza, prowadzi do ignorowania rodziców przez dzieci. Dzieci nie szanujà zasad i nie majà szacunku do autorytetów, czujà si´ wa˝ne, silne, przejmujà kontrol´! Cz´sto dochodzi do sytuacji upokarzajàcej rodziców, zw∏aszcza w miejscach publicznych. Dziecko tupiàce nogami, le˝àce na pod∏odze i krzyczàce, bijàce pi´Êciami w drzwi lub Êcian´, wrzeszczàce, ˝àdajàce i wymagajàce, a obok rodzic, który dla obserwatora wydaje si´ po prostu bezradny, to widok, który ka˝dy z nas kiedyÊ obserwowa∏ podczas wizyty u lekarza, na zakupach lub odprowadzajàc dziecko do przedszkola. Ostatnio w metrze widzia∏am szeÊciolatka, który w zimowej kurtce tarza∏ si´ po zab∏oconej pod∏odze, krzycza∏, ile si∏ mia∏ w p∏ucach i bi∏ wszystkich, których móg∏ si´gnàç r´koma. Nie wiem, co czu∏a matka tego ch∏opca. Nie mog´ powiedzieç, ˝e wyglàda∏a na bezradnà, bo zupe∏nie nie reagowa∏a na syna. By∏o nawet trudno na poczàtku stwierdziç, czyje to jest dziecko i czy jedzie z opiekunem! Sytuacja ta mia∏a miejsce w USA, gdzie w latach 60. i 70. podejÊcie przyzwalajàce zdoby∏o du˝à popularnoÊç. W przeciwieƒstwie do podejÊcia autorytarnego podejÊcie przyzwalajàce obieca∏o du˝o wolnoÊci, wzajemnego szacunku i zrozumienia. Rodzice wychowani przez autorytarnych rodziców szukali innych metod wychowawczych – bez sztywnych granic, srogich zakazów, nakazów, obowiàzków oraz kar. Idea by∏a pi´kna – wolnoÊç i swoboda dla dziecka. Wydawa∏o si´, ˝e w ten sposób mo˝emy dziecku okazaç naszà bezgranicznà mi∏oÊç. Popularna i propagowana teza, ˝e dziecko powinno mieç alternatyw´, cz´sto by∏a i nadal jest b∏´dnie rozumiana, zw∏aszcza przez mamy, i sprowadza si´ do pytaƒ w stylu: „kochanie, co dzisiaj chcesz zjeÊç na obiadek – roso∏ek czy zupk´ pomidorowà?”. Kiedy przytaczam ten przyk∏ad w gabinecie, cz´sto matki reagujà: „a czy nie o to chodzi?”. Odpowiedê brzmi stanowczo – nie!!! Znam dwulatka, który otwiera∏ drzwi do lodówki i pokazywa∏ mamie, ˝e chce na kolacj´ parówk´ lub jajko. Czasami to uroczo wyglàda, cieszy domowników, wywo∏uje uÊmiech na naszych twarzach, ale dla dziecka to znaczy coÊ wi´cej. Taki wybór proponowany dziecku prowadzi do jego wy˝szoÊci oraz do dominacji w rodzinie. Dziecko jest zadowolone, kiedy wszystko idzie po jego myÊli. Tak samo jest z rodzicami. Dopóki nasze ˝yczenia nie sà sprzeczne z wymaganiami dziecka, wszystko jest w porzàdku i nic by si´ nie dzia∏o, gdyby nie rozbie˝noÊç, która jest nieunikniona. Mo˝emy jeÊç kolacj´ pod dyktando dziecka, wykonywaç ró˝ne proste czynnoÊci w domu, kupowaç, dawaç i zaspokajaç bardziej zachcianki ni˝ potrzeby naszych dzieci, ale czasami sà sytuacje, w których jesteÊmy sk∏onni czegoÊ zabroniç, zakazaç lub po prostu chcemy zrobiç coÊ po swojemu. Kiedy coÊ nie idzie po myÊli dziecka i nie mo˝e ono osiàgnàç swojego celu, zaczyna si´ buntowaç, prosiç, nalegaç, ˝àdaç. Tak naprawd´ dziecko bada, jaki ma wp∏yw na rodzica, czy rodzic ustàpi, ulegnie. Kiedy dziecko czegoÊ ˝àda, rozpatruje rodzica albo w pozycji wygranej (czyli rodzic nie ustàpi∏, dominuje nad dzieckiem, rzàdzi), albo w pozycji przegranej (rodzic ustàpi∏, uleg∏, przegra∏, a dziecko dominuje oraz rzàdzi). Brak konsekwencji oraz uleganie prowadzi do uczenia dzieci manipulacji, wymuszania. Zachowanie dziecka powoli staje si´ nieznoÊne, a zm´czony rodzic próbuje prosiç, namawiaç, targowaç si´ lub groziç. Najcz´Êciej bezskutecznie, bo dziecko pozostaje przy swoim. Powstaje pytanie, czy takà sytuacj´ mo˝na zmieniç? Czy zachowanie dziecka mo˝na zmieniç? Po pierwsze: nale˝y zmieniç przekonania rodziców. Nie jest to ∏atwa sprawa. Rodzice przyzwalajàcy majà dobre ch´ci, próbujà dotrzeç do dziecka z przekazem bez zb´dnych nerwów i frustracji, chcà oszcz´dziç dziecku emocjonalnych urazów. Rodzice muszà sobie jednak zdawaç spraw´, ˝e ich postawa mo˝e byç nieprawid∏owa, Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007 23 Dzieci i wychowanie. Postawa przyzwalajàca nieadekwatna do sytuacji. Cz´sto spotykam si´ z postawà rodzica wyra˝onà s∏owami: „ja mam dobre ch´ci, daj´ du˝o wolnoÊci, na wiele pozwalam, a wi´c jestem dobrym rodzicem, tylko moje dziecko jest..., mo˝e mu coÊ dolega?”. Zaczyna si´ d∏ugi proces poszukiwania diagnozy, którà mo˝na dziecku przypisaç! Rodzice muszà chcieç dokonaç zmian w sobie, a dopiero potem oczekiwaç zmian od swojej pociechy! Po drugie: w∏adza i kontrola powinna byç w r´kach rodziców. Dziecko powinno otrzymaç tyle w∏adzy i kontroli, by mog∏o sobie z tym odpowiedzialnie poradziç. Niepo˝àdane zachowania dziecka mo˝na zmieniç! Wymaga to konsekwencji, cierpliwoÊci, czasu, a czasami fachowej pomocy w postaci porady specjalisty. mgr Hanna Darian psycholog ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• ZAPROSZENIE Zapraszamy dzieci na IMPREZ¢ MIKO¸AJKOWÑ, która odb´dzie si´ 16 grudnia 2007 r. (niedziela) Informacje oraz zapisy w sekretariacie (udzia∏ w imprezie jest BEZP¸ATNY) 24 Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 5, 2007
