Wstępna prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

„ Plan utrzymania wód obejmujący
obszar Regionalnego Zarządu
Gospodarki Wodnej w Warszawie”
wraz z przeprowadzeniem
procedury strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko
TOM II
WSTĘPNA PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA
PROJEKTU PLANU UTRZYMANIA WÓD OBEJMUJĄCEGO OBSZAR
REGIONALNEGO
ZARZĄDU
GOSPODARKI
WODNEJ
W WARSZAWIE
Wrzesień 2015 r.
„Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu Planu utrzymania wód obejmującego obszar
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie”
Opracował zespół:
Mgr inż. Ilona Biedroń
Mgr inż. Renata Bogdańska-Warmuz
Mgr inż. Agnieszka Boroń
Mgr inż. Jaromir Borzuchowski
Mgr inż. Zbigniew Gabryś
Mgr inż. Mariusz Gąsior
Dr inż. Jerzy Grela
mgr inż. Magdalena Grzebinoga
Inż. Anna Gwóźdź
Mgr Dariusz Krawczyk
Mgr inż. Danuta Kubacka
Mgr inż. Ewa Laskosz
Mgr inż. Paweł Madej
Mgr inż. Aleksandra Mazur
Mgr inż. Ewa Nykiel
Mgr Artur Oleszkowicz
Mgr Ewa Oleszkowicz
Mgr inż. Michał Olszar
Mgr inż. Katarzyna Piasecka
Dr Dominik Wróbel
mgr inż. Krzysztof Wybraniec
2
SPIS TREŚCI
1.
STRESZCZENIE PROGNOZY ......................................................................................... 8
2.
WPROWADZENIE..................................................................................................... 45
3.
4.
2.1.
PODSTAWA SPORZĄDZENIA PROGNOZY .............................................................................. 45
2.2.
CEL PROGNOZY.............................................................................................................. 46
2.3.
ZAKRES PROGNOZY ........................................................................................................ 46
METODY ZASTOSOWANE PRZY OPRACOWANIU PROGNOZY .................................... 50
3.1.
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA METODYCZNE............................................................................ 50
3.2.
OCENA RYZYKA ODDZIAŁYWANIA NA WODY POWIERZCHNIOWE ............................................... 54
3.3.
OCENA RYZYKA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ 58
3.4.
OCENA ODDZIAŁYWANIA NA LUDZI I DOBRA MATERIALNE ....................................................... 62
3.5.
OCENA RYZYKA ODDZIAŁYWANIA NA POWIERZCHNIĘ ZIEMI, W TYM GLEBY ................................. 62
3.6.
OCENA RYZYKA ODDZIAŁYWANIA NA KRAJOBRAZ .................................................................. 63
3.7.
KUMULACJA ODDZIAŁYWAŃ ............................................................................................. 63
CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU DOKUMENTU .......................................................... 66
4.1.
CEL I ZAWARTOŚĆ PROJEKTU DOKUMENTU .......................................................................... 66
4.2.
POWIĄZANIA PUW Z DOKUMENTAMI USTANOWIONYMI NA SZCZEBLU WSPÓLNOTOWYM, KRAJOWYM
I REGIONALNYM ............................................................................................................. 71
5.
ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ......................................................... 85
6.
ZGODNOŚĆ PUW Z CELAMI OCHRONY ŚRODOWISKA, OCHRONY PRZYRODY
I GOSPODARKI WODNEJ .......................................................................................... 87
7.
6.1.
ZGODNOŚĆ Z CELAMI OCHRONY ŚRODOWISKA ..................................................................... 87
6.2.
ZGODNOŚĆ Z CELAMI OCHRONY PRZYRODY.......................................................................... 93
6.3.
ZGODNOŚĆ Z CELAMI GOSPODARKI WODNEJ ........................................................................ 95
ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA OBSZARU OBJĘTEGO PUW ..................................... 98
7.1.
POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I RZEŹBA TERENU ....................................................................... 98
7.2.
BUDOWA GEOLOGICZNA ............................................................................................... 105
7.3.
ZASOBY NATURALNE ..................................................................................................... 105
7.4.
WODY POWIERZCHNIOWE ............................................................................................. 107
7.4.1. Hydrografia ........................................................................................................ 107
7.4.2. Hydrologia .......................................................................................................... 113
7.4.3. Jednolite części wód powierzchniowych i ocena ich stanu ................................. 115
7.4.4. Cele ochrony wód dla obszarów chronionych .................................................... 125
3
7.5.
WODY PODZIEMNE ...................................................................................................... 126
7.6.
KRAJOBRAZ ................................................................................................................ 133
7.7.
UŻYTKOWANIE TERENU ................................................................................................. 135
7.8.
RÓŻNORODNOŚĆ PRZYRODNICZA OBSZARU ....................................................................... 138
7.8.1. Korytarze ekologiczne ........................................................................................ 138
7.8.2. Elementy środowiska objęte ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody................................................................................ 140
7.8.3. Ekosystemy zależne od wód ............................................................................... 143
7.9.
KLIMAT...................................................................................................................... 143
7.10. DOBRA MATERIALNE .................................................................................................... 144
7.11. DZIEDZICTWO KULTUROWE ............................................................................................ 146
8.
PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ PROJEKTU DOKUMENTU NA
ŚRODOWISKO ........................................................................................................152
8.1.
TYPOLOGIA ODDZIAŁYWAŃ ................................................................................152
8.2.
ODDZIAŁYWANIA NA WODY POWIERZCHNIOWE ORAZ NA ŚRODOWISKO
PRZYRODNICZE I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ ...............................................155
8.2.1. Ocena ryzyka oddziaływania na wody powierzchniowe .................................... 156
8.2.2. Ocena ryzyka oddziaływania na środowisko przyrodnicze i różnorodność
biologiczną...................................................................................................................... 159
8.3.
ODDZIAŁYWANIE NA LUDZI I DOBRA MATERIALNE..............................................161
8.4.
ODDZIAŁYWANIE NA ZASOBY NATURALNE, WODY PODZIEMNE, POWIERZCHNIĘ
ZIEMI, W TYM GLEBĘ ..........................................................................................163
8.5.
ODDZIAŁYWANIE NA KRAJOBRAZ .......................................................................166
8.6.
ODDZIAŁYWANIE NA ZABYTKI I DOBRA KULTURY ................................................170
8.7.
ODDZIAŁYWANIE NA POWIETRZE I KLIMAT .........................................................171
8.8.
PODSUMOWANIE ODDZIAŁYWAŃ DLA TYPÓW DZIAŁAŃ.....................................171
8.9.
KUMULACJA ODDZIAŁYWAŃ...............................................................................178
8.9.1. Kumulacja w JCWP ............................................................................................. 178
8.9.2. Kumulacja w zlewniach bilansowych ................................................................. 186
8.10. ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE ...................................................................193
9.
WPŁYW NA ŚRODOWISKO W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO
DOKUMENTU .........................................................................................................195
10. PROPOZYCJA DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB
KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO 197
11. ANALIZA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH ..............................................................202
4
12. PROPONOWANE METODY ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ
PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA
..............................................................................................................................204
13. ANALIZA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ....................................................................206
14. NAPOTKANE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE
WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY .........................................................................................208
15. PODSUMOWANIE I WNIOSKI ..................................................................................210
16. BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................215
17. SPIS TABEL .............................................................................................................220
18. SPIS RYSUNKÓW ....................................................................................................222
5
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW
Załącznik nr 1
Uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości prognozy z Generalnym
Dyrektorem Ochrony Środowiska
Załącznik nr 2
Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych
i jeziornych wg. aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarach
dorzeczy Wisły, Pregoły, Niemna, Jarft i Świeżej
Załącznik nr 3
Formy ochrony przyrody
Załącznik nr 4
Ocena istotnych możliwych oddziaływań PUW na środowisko
6
SKRÓTY UŻYTE W DOKUMENCIE
aPGW
 aktualizacja Planu gospodarowania wodami – projekt
z grudnia 2014 r.
BEiŚ
 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko
DSRK
 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju
GZWP
 Główny Zbiornik Wód Podziemnych
JCWP
 Jednolita cześć wód powierzchniowych
JCWPd
 Jednolita część wód podziemnych
N2000
 Obszar Natura 2000
OSO
 obszar specjalnej ochrony ptaków
PGW
 Plan gospodarowania wodami
PUW
 Projekt Planu utrzymania wód obejmującego obszar
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie
PZP
 Plany zagospodarowania przestrzennego województw
PZRP
 Plan zarządzania ryzykiem powodziowym
RDW
 Dyrektywa 2000/60/WE Rady i Parlamentu Europejskiego
z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy
wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej
SOO
 specjalny obszar ochrony siedlisk
SOOŚ
 Wstępna Prognoza oddziaływania na środowisko projektu
planu utrzymania wód obejmującego obszar Regionalnego
Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie
SCWP
 Scalona część wód powierzchniowych
ŚSRK
 Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju
UOOŚ
 Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2013 nr 0, poz. 1235
z późn. zm.)
7
1. STRESZCZENIE PROGNOZY
Wprowadzenie
Opracowanie projektu Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Planu utrzymania
wód obejmującego obszar Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie wynika
z zapisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku
i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania
na środowisko (Dz. U. 2013 nr 0, poz. 1235 z późn. zm.; w dalszej części zwana UOOŚ) oraz
art. 114b ust. 3 ustawy z dnia z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2015 r. nr 0, poz.
469) a także zapisów Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27
czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko.
Celem prognozy jest analiza i ocena PUW w zakresie wpływu na środowisko. Opracowanie to
jest dokumentem będącym elementem procedury strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko. Celem SOOŚ jest przeprowadzenie merytorycznej analizy zagadnień, takich jak:
 analiza zgodności ocenianego dokumentu z celami ochrony środowiska
ustanowionymi na szczeblu międzynarodowym i krajowym;
 identyfikacja stanu tych elementów środowiska, które mają związek z realizacją
postanowień projektu planu utrzymania wód obejmującego obszar Regionalnego
Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie;
 analiza oddziaływań, na poszczególne elementy środowiska, skutków realizacji
postanowień ocenianego dokumentu;
 analiza dokumentu pod kątem zgodności z założonymi celami, którym ma on
służyć;
 analiza możliwości rozwiązań alternatywnych oraz działań zapobiegających lub
ograniczających negatywne oddziaływanie na środowisko;
 możliwe sposoby monitorowania skutków realizacji postanowień projektowanego
dokumentu.
Zakres prognozy określa art. 51 ust. 2 oraz art. 52 UOOŚ. Zgodnie z art. 53 UOOŚ zakres
prognozy został uzgodniony z Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska (Załącznik nr 1:
pismo z dnia 3 kwietnia 2015 r., znak: DOOŚsoos.411.2.2015.JP).
8
Charakterystyka projektu dokumentu
PUW wskazuje działania administratorów wód, realizujące utrzymanie właściwego stanu
wód powierzchniowych, które stanowi ich obowiązek. Działania te mają na celu
zapewnienie:
 ochrony przed powodzią lub usuwania skutków powodzi,
 spływu lodu oraz przeciwdziałania powstawaniu niekorzystnych zjawisk lodowych,
 warunków korzystania z wód, w tym utrzymywania zwierciadła wody na poziomie
umożliwiającym
funkcjonowanie
urządzeń
wodnych,
obiektów
mostowych,
rurociągów, linii energetycznych, linii telekomunikacyjnych oraz innych urządzeń,
 warunków eksploatacyjnych śródlądowych dróg wodnych, określonych w przepisach
wydanych na podstawie art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze
śródlądowej,
 działania urządzeń wodnych, w szczególności ich odpowiedniego stanu technicznego
i funkcjonalnego
i powinny umożliwiać osiągnięcie celów środowiskowych określonych w art. 38d ust. 1 i 2,
art. 38e ust. 1 oraz w art. 38f ust. 1 ustawy Prawo wodne.
PUW jest opracowywany z uwzględnieniem potrzeb z zakresu ochrony przed powodzią oraz
konieczności osiągnięcia celów środowiskowych i ochrony wód oraz przesłanek
dopuszczalności nieosiągnięcia dobrego stanu ekologicznego oraz niezapobieżenia
pogorszeniu stanu ekologicznego oraz dobrego potencjału ekologicznego, o których mowa
w art. 38j ust. 1 ustawy Prawo wodne, uwzględniających m.in. potrzebę zachowania we
właściwym stanie eksploatacyjnym obiektów inżynierskich, spełniających ważne funkcje
społeczne i gospodarcze, związane z zaopatrzeniem w wodę gospodarki komunalnej,
przemysłu i rolnictwa, żeglugą, energetyką wodną i rekreacją.
Art. 22 ust. 1b ww. ustawy definiuje działania służące realizacji powyższych celów. Są to
następujące działania:
1. wykaszanie roślin z dna oraz brzegów śródlądowych wód powierzchniowych;
2. usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie śródlądowych wód
powierzchniowych;
3. usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych;
4. usuwanie ze śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz
wynikających z działalności człowieka;
5. zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz
przez ich zabudowę biologiczną;
9
6. udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu;
7. remont lub konserwację stanowiących własność właściciela wody:
a) budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie tych budowli;
b) urządzeń wodnych;
8. rozbiórka lub modyfikację tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów w brzegach
śródlądowych wód powierzchniowych.
PUW składa się z części opisowej i części tabelarycznej.
Część opisowa obejmuje:
 podstawy prawne sporządzenia dokumentu, cele, zakres i założenia metodyczne
przyjęte przy formułowaniu dokumentu,
 opis obszaru objętego PUW w zakresie administracji wodnej, elementów
geograficznych – topografii, hydrografii, hydrologii, geologii, gleb, użytkowania
terenu i form ochrony przyrody,
 analizę aktualnego stanu utrzymania wód w zakresie identyfikacji zagrożeń dla
swobodnego spływu wód oraz spływu lodów oraz budowli regulacyjnych i urządzeń
wodnych o istotnym znaczeniu dla zarządzania wodami, zgłoszonych przez
administratorów wód w ujęciu statystycznym,
 zdiagnozowanie potrzeb w zakresie utrzymania wód,
 analizę zgodności PUW z innymi dokumentami planistycznymi, w tym planami
zagospodarowania przestrzennego województw oraz głównymi dokumentami
planistycznymi gospodarki wodnej – PGW i PZRP,
 analizę wpływu planowanych działań utrzymaniowych na możliwość osiągnięcia przez
nie celów środowiskowych, określonych w ustawie Prawo wodne dla części wód oraz
obszarów chronionych, przeprowadzoną w rozbiciu na poszczególne typy działań,
 podsumowanie i wnioski.
Część tabelaryczna zawierająca listę wykazów wymaganych przez ustawę Prawo wodne,
zawartą w następujących załącznikach PUW:
 Załącznik 1 Identyfikacja zagrożeń i wykaz budowli – obejmujący określenie
odcinków śródlądowych wód powierzchniowych, w obrębie których występuje
zagrożenie dla swobodnego przepływu wód oraz spływu lodów, wraz z identyfikacją
tych zagrożeń, a także wykaz będących własnością Skarbu Państwa budowli
regulacyjnych i urządzeń wodnych o istotnym znaczeniu dla zarządzania wodami.
Odpowiada on zakresowi określonemu w art. 114b ust 1 pkt 1 i 2.
10
 Załącznik 2 Wykaz planowanych działań – obejmujący działania o których mowa
w art. 22 ust 1b ustawy Prawo wodne wraz ze wskazaniem podmiotów
odpowiedzialnych za realizacje zadania, uzasadnienie konieczności jego realizacji oraz
szacunkową analizę kosztów i korzyści tych działań. Odpowiada on zakresowi
określonemu w art. 114b ust 1 pkt 3a, 3b i 3c, natomiast z uwagi na brak metodyki
wykonywania analiz kosztów i korzyści, ten element załącznika nie został
przygotowany przez administratorów cieków.
 Załącznik 3 Planowany zakres, rozmiar, lokalizacja, termin i sposób wykonania robót
wyszczególnionych w art. 22 ust. 1b pkt 3, 6, 7a i 7b ustawy Prawo wodne
obejmujący szerszy zakres informacji dla działań polegających na usuwaniu drzew
i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód powierzchniowych,
udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu, remont
lub konserwację stanowiących własność właściciela wody budowli regulacyjnych
i urządzeń wodnych. Odpowiada on zakresowi określonemu w art. 114b ust 1 pkt 3d.
PUW obejmuje 16357 działań w 8 kategoriach przy czym działania dotyczące remontów
urządzeń zostały rozbite na remonty budowli regulacyjnych i remonty urządzeń wodnych.
Wśród zaplanowanych działań najwięcej dotyczy wykaszania roślin z dna i brzegów,
udrażniania wód oraz rozbiórki lub modyfikacji tam bobrowych i zasypywania nor bobrów.
Najmniej liczne kategorie działań związane są z remontami lub konserwacją budowli
regulacyjnych i urządzeń wodnych.
Metody zastosowane przy opracowaniu prognozy
UOOŚ w wymaganiach co do zawartości wykonywanej Prognozy wskazuje m. in., w art. 51
ust. 2 punkt 2e, na konieczność wykonania analizy i oceny przewidywanych znaczących
oddziaływań w tym oddziaływań bezpośrednich, pośrednich, wtórnych, skumulowanych,
krótkoterminowych, średnioterminowych i długoterminowych, stałych i chwilowych oraz
pozytywnych i negatywnych na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 i integralności
tego obszaru, a także na środowisko. Z uwagi na charakter PUW, który obejmuje ponad 16
tys. różnego typu działań utrzymaniowych ich ocena została przeprowadzona pa poziomie
JCWP w odniesieniu do typów działań (8 typów działań zgodnych z Art. 22 ust. 1b Prawa
wodnego, por. Tabela 2) pod kątem ryzyka wystąpienia możliwych znaczących oddziaływań
na środowisko. Oceny brały pod uwagę obszary chronione zależne od wód:
 Parki narodowe,
 Rezerwaty przyrody,
 Obszary Natura 2000 (specjalne obszary ochrony siedlisk i obszary specjalnej
ochrony ptaków),
11
 Obszary chronionego krajobrazu,
 Parki krajobrazowe,
 Korytarze ekologiczne.
Podstawową jednostką przestrzenną do selekcji/wyboru obszarów, w których wystąpić mogą
oddziaływania na środowisko były JCWP. Ocenę przeprowadzono w odniesieniu do 8
zagadnień tematycznych obejmujących wszystkie komponenty środowiska:
 wody powierzchniowe,
 środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną,
 ludzi i dobra materialne,
 powierzchnię ziemi, w tym glebę,
 krajobraz,
 zasoby naturalne i wody podziemne,
 zabytki i dobra kultury,
 powietrze i klimat.
Ocena oddziaływania odnosi się do 7 stopniowej skali zestawionej poniżej [Tabela 1] przy
czym koncentruje się ona na diagnozie możliwości wystąpienia oddziaływań znacząco
negatywnych.
Tabela 1 Skala oddziaływań
Ocena
+3
+2
+1
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
znacząco pozytywne
umiarkowanie pozytywne
nieznacznie pozytywne
neutralne
nieznacznie negatywne
umiarkowanie negatywne
znacząco negatywne
Źródło: Opracowanie własne
Z uwagi na charakter możliwego negatywnego oddziaływania poszczególnych typów działań
utrzymaniowych kluczowe dla oceny jest oddziaływanie na dwa pierwsze komponenty:
 środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną.
Oddziaływanie znacząco negatywne w odniesieniu do stanu/potencjału ekologicznego JCWP
wymaga spełnienia przez działanie warunków derogacji zgodnie z art. 4.7 RDW, natomiast w
12
odniesieniu do obszarów Natura 2000 wymaga zgodnie z art. 6.4. dyrektywy siedliskowej –
analizy możliwości zastosowania rozwiązań alternatywnych, wskazania koniecznych
wymogów nadrzędnego interesu społecznego dla proponowanego działania oraz wskazania
środków kompensujących czyli odtworzenia niszczonych zasobów środowiska w celu
zachowania spójności obszaru Natura 2000. Stąd dla ww. zagadnień tematycznych ocena
ostatecznie odnosi się w szczególności do wielkości ryzyka oddziaływania na stan/potencjał
ekologiczny JCWP oraz możliwego wpływu poszczególnych typów działań na przedmioty
ochrony dla obszarów Natura 2000.
Potencjalny stopień oddziaływania poszczególnych typów działań na wody powierzchniowe,
środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną przedstawiono poniżej - [Tabela
2]
przyjmując siedmiostopniową skalę oddziaływania gdzie -3 to oddziaływanie znacząco
negatywne a +3 znacząco pozytywne.
Tabela 2 Działania utrzymaniowe rzek i potoków – wpływ na środowisko w odniesieniu do wód
powierzchniowych, środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej
Numer
działania
Nazwa działania
1.
Wykaszanie roślin z dna oraz brzegów
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Usuwanie roślin pływających i korzeniących się
w dnie śródlądowych wód powierzchniowych.
Usuwanie drzew i krzewów porastających dno
oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych.
Usuwanie ze śródlądowych wód
powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz
wynikających z działalności człowieka.
Zasypywanie wyrw w brzegach i dnie
śródlądowych wód powierzchniowych oraz
przez ich zabudowę biologiczną.
Udrażnianie śródlądowych wód
powierzchniowych przez usuwanie zatorów
utrudniających swobodny przepływ wód oraz
usuwanie namułów i rumoszu.
Remont lub konserwację stanowiących
własność właściciela wody:
a. budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w
obrębie tych budowli,
b. urządzeń wodnych.
13
Potencjalny stopień
oddziaływania
+1/-2
(wpływ pozytywny
w przypadku wykaszania
gatunków inwazyjnych)
0/-2
-2/-3
+1/-1
(wpływ pozytywny
w przypadku usuwania
elementów obcych - śmieci
i odpadów)
0/-2
-1/-3
+1/-1
Numer
działania
Nazwa działania
oddziaływania
8.
Rozbiórka lub modyfikacja tam bobrowych oraz
zasypywanie nor bobrów w brzegach
0/-1
Ocena nie odnosi się do pojedynczych działań lecz do potencjalnych skutków grup działań
poszczególnych typów w JCWP stąd odnosi się ona do najbardziej prawdopodobnych
oddziaływań dla poszczególnych typów działań i uwzględnia fakt że oddziaływania
negatywne na wody powierzchniowe, środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną
znacząco przeważają nad pozytywnymi. W efekcie ocena koncentruje się na oszacowaniu
ryzyka wystąpienia oddziaływań znacząco negatywnych. Klasyfikację potencjalnych
oddziaływań negatywnych w skali 4 stopniowej zestawiono poniżej – [Tabela
3].
W przypadku wód powierzchniowych oceny odnoszą się do wpływu na możliwość
osiągnięcia celów środowiskowych zaś dla środowiska przyrodniczego i różnorodności
biologicznej odnoszą się do oddziaływania głównie na obszary Natura 2000.
Tabela 3 Skala oddziaływań negatywnych
Ocena
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
Brak ryzyka znaczącego negatywnego oddziaływania
Małe ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania
Umiarkowane ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania
Wysokie ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania
W odniesieniu do oddziaływania na wody powierzchniowe ocenę oparto o zbiorcze
charakterystyki zakresu obszarowego działań dla JCWP. Dla wpływu na bioróżnorodność
przyjęto dwa poziomy dokładności oceny:
 ocenę podstawową, opartą o zbiorcze charakterystyki zakresu obszarowego
działań dla JCWP. Tę ocenę uznano za podstawową dla JCWP w których
nie występują lub występują w marginalnej wielkości obszary Natura2000
 uszczegółowioną
ocenę
wpływu
na
wody
powierzchniowe,
środowisko
przyrodnicze i różnorodność biologiczną dla poszczególnych typów działań
w JCWP zlokalizowanych na obszarach chronionych, w szczególności na obszarach
Natura 2000, opartą o analizę możliwego wpływu działań utrzymaniowych na
stan/potencjał JCWP oraz na występujące na obszarach Natura2000 przedmioty
ochrony (gatunki roślin i zwierząt oraz siedliska) jak również integralność obszaru.
Pozostałe 6 zagadnień tematycznych można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich
obejmuje następujące zagadnienia:
14
 ludzie i dobra materialne,
 powierzchnia ziemi, w tym gleba,
 krajobraz.
W odniesieniu do tych zagadnień ocena opiera się na analizach relacji przestrzennych działań
z typami pokrycia terenu (ludzie i dobra materialne), obszarami cennymi widokowo
(krajobraz) i mokradłami (powierzchnia ziemi, w tym gleba).
Ostatnia grupa zagadnień obejmuje:
W odniesieniu do tych komponentów środowiska uznano że ryzyko negatywnego
oddziaływania działań utrzymaniowych jest nieznaczne i nie powinno skutkować
oddziaływaniami znacząco negatywnymi stąd ograniczono się do oceny ogólnej
i nie zastosowano żadnych metod analizy ilościowej przy opracowaniu prognozy.
Analizę potencjalnych oddziaływań skumulowanych przeprowadzono na dwóch poziomach
obszarowych: dla JCWP i zlewni bilansowych wydzielonych na obszarze RZGW.
Do analizy oddziaływań skumulowanych w JCWP uwzględniono oceny ryzyka wpływu
wszystkich typów działań, odnosząc się do liczby i zakresu obszarowego działań w każdej
z tych części.
Powiązania PUW z dokumentami ustanowionymi na szczeblu wspólnotowym, krajowym
i regionalnym
Główne cele analizowanego w ramach niniejszej prognozy PUW są spójne z zapisami
głównych dokumentów o charakterze strategicznym:
 Strategią Rozwoju Kraju
o
Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności – długookresowa strategii
rozwoju kraju,
o
Strategia Rozwoju Kraju 2020 - średniookresowa strategia rozwoju kraju,
o
Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, perspektywa do
2020 r.
Jednym z głównych celów rozwojowych kraju jest adaptacja do zmian klimatu. Zmiany
klimatu mogą powodować częstsze pojawienia się ekstremalnych zjawisk pogodowych
skutkujących zwiększeniem częstotliwości i skali powodzi i suszy. W obliczu nasilających się
15
zjawisk ekstremalnych niezbędne są działania zmierzające do złagodzenia negatywnych
następstw zagrożeń naturalnych. Główne cele PUW wpisują się w wyznaczone cele głównych
dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju kraju.
Analizowany dokument wpisuje się także w cele istotnych dokumentów strategicznych
szczebla regionalnego:
 strategie rozwoju województw położonych w obszarze RZGW w Warszawie,
 plany zagospodarowania przestrzennego województw położonych w obszarze RZGW
w Warszawie.
Istniejące problemy ochrony
projektowanego dokumentu
środowiska istotne
z
punktu
widzenia realizacji
Głównymi zagrożeniami dla środowiska przyrodniczego wynikającymi z realizacji działań
zawartych w PUW mogą być [21]:
 utrata schronienia i miejsc do rozmnażania dla fauny wodnej i naziemnej,
 w niektórych przypadkach bezpośrednie niszczenie gatunków chronionych,
 wzrost lokalnej erozji w wyniku czynności oczyszczania, zaburzenie procesów
sedymentacyjnych,
 stopniowa izolacja koryta od pozostałej części doliny,
 zmiana struktury gleby brzegów w wyniku przejścia maszyn i urządzeń,
 zmiana charakteru koryta w przypadku pogłębiania (ustanowienia przekrojów
w kształcie trapezu lub niemal prostokąta o dużej różnicy poziomów na zboczach
oraz o wysokim stopniu jednolitości wzdłuż pogłębianego odcinka co ogromnie
utrudnia wyrastanie autochtonicznych roślinnych gatunków przybrzeżnych),
 ogólny wzrost niestabilności koryta (co prowadzi do wzrostu środków obrony
koryta albo do konieczności nowych pogłębień w jego przebiegu),
 zniszczenie siedlisk przyrodniczych 3120, 3230, 3240, 3270 (przedmiot ochrony
w obszarach Natura 2000), zaburzenie dynamiki ich powstawania i dynamicznej
trwałości,
 zniszczenie łęgów (91E0) nadrzecznych,
 zniszczenie roślinności siedliska 3260,
 zniszczenie larw minogów i wszystkich organizmów bentosowych (przedmiot
ochrony w sieci Natura 2000) zagrzebanych w namułach,
16
 pogorszenie zmienności strukturalnej rzeki – pogorszenie siedliska ryb, w tym
chronionych w obszarach Natura 2000,
 spadek poziomu wód gruntowych w sąsiedztwie – negatywny wpływ na wszystkie
siedliska „naturowe” uzależnione od wody.
W obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie problemy
ochrony środowiska, bezpośrednio lub pośrednio związane z pracami utrzymaniowymi, to
w szczególności:
 rosnąca presja przekształcania gruntów rolnych i leśnych na grunty budowlane
zwłaszcza na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych,
powodująca nieuzasadniony wzrost ryzyka powodziowego i konieczność
podejmowania dodatkowych działań przeciwdziałających temu ryzyku,
 nadmierna eksploatacja zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, mogąca
powodować spadek przepływów w rzekach do poziomu bliskiego przepływom
nienaruszalnym, co może powodować wzrost zarastania roślinnością wodną
brzegów i dna cieków,
 zły
stan
techniczny
istniejących
obiektów
i
urządzeń
infrastruktury
przeciwpowodziowej,
 zagrożenie zjawiskami osuwiskowymi skarp dolin rzek (w szczególności skarpy
wiślanej na odcinku w powiecie piaseczyńskim i powiecie płockim, woj.
mazowieckie),
 nielegalne wydobywanie kopalin z dolin rzecznych, powodujące zaburzanie
naturalnej rzeźby terenu i zwiększające podatność na procesy erozyjne dna
i koryta rzeki,
 ingerencja
w
środowisko
naturalne
(przekształcenie
rzeźby
terenu,
zanieczyszczenie ziemi, zaburzenia stosunków wodnych, zubożenie szaty
roślinnej).
17
Zgodność PUW z celami ochrony środowiska, ochrony przyrody i gospodarki wodnej
W ramach Prognozy przeanalizowano zgodność PUW z następującymi dokumentami i aktami
prawnymi:
 Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety, Siódmy ogólny
unijny program działań w zakresie środowiska naturalnego do 2020 r.,
 II Polityka Ekologiczna Państwa – dokument przyjęty przez Radę Ministrów
w czerwcu 2000 r. i Sejm RP w sierpniu 2001 r.,
 programy ochrony środowiska województw położonych w obszarze RZGW
w Warszawie,
 ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody,
 dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada
2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa,
 dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
naturalnych oraz dzikiej fauny i flory,
 dyrektywa 2000/60/WE Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 23 października
2000 r. ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki
wodnej,

dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/60/WE z dnia 23 października
2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania,
 Projekt Polityki Wodnej Państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016),
 Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym,
 Plany gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy,
Istniejący stan środowiska obszaru objętego PUW
Położenie geograficzne i rzeźba terenu
Obszar działania RZGW w Warszawie obejmuje północno-wschodnią i środkowo-wschodnią
część Polski. Położony jest w granicach 11 województw (Rysunek
1): podlaskiego (100%
powierzchni województwa), mazowieckiego (99,97%), lubelskiego (88,84%), warmińskomazurskiego
(67,31%),
łódzkiego
(51,30%),
świętokrzyskiego
(35,63%),
kujawsko-
pomorskiego (13,76%), śląskiego (7,91%), małopolskiego (0,73%), podkarpackiego (0,50%)
i wielkopolskiego (0,06%).
Według podziału fizycznogeograficznego [19] centralna część obszaru działania RZGW
w Warszawie położona jest w trzech makroregionach: Wzniesienia Południowomazowieckie,
Nizina Środkowomazowiecka oraz Nizina Północnomazowiecka. Na północy obszar RZGW
18
w Warszawie położony jest w pięciu makroregionach: Pojezierza Mazurskiego, Pojezierza
Chełmińsko – Dobrzyńskiego, Niziny Staropruskiej i Niziny Północnopodlaskiej (niewielki
fragment). Na północnym-wschodzie obszar RZGW w Warszawie obejmuje Nizinę
Północnopodlaską, Nizinę Południowopodlaską i Pojezierze Litewskie, następnie na
wschodzie makroregion Polesia Zachodniego oraz Polesia Wołyńskiego oraz na południowym
- wschodzie Wyżynę Wołyńską oraz Kotlinę Pobuża (Małe Polesie). Południowa część obszaru
RZGW w Warszawie położona jest na obszarze czterech makroregionów: Wyżyny Lubelskiej,
Roztocza, Wyżyny Przedborskiej oraz Wyżyny Kieleckiej. Obszar działania RZGW
w Warszawie zamykają od zachodu niewielkie fragmenty dwóch makroregionów: Pojezierze
Wielkopolskie i Pradolina Toruńsko – Eberswaldzka.
Rysunek 1 Podział administracyjny obszaru RZGW w Warszawie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Zamawiającego
19
Budowa geologiczna
Obszar objęty opracowaniem położony jest głównie w obrębie dwóch podstawowych
jednostek
tektonicznych:
platformy
wschodnioeuropejskiej
oraz
platformy
zachodnioeuropejskiej. Platformy oddzielone są od siebie strefą dyslokacyjną Teisseyre'aTornquista, przebiegającą z północnego-zachodu na południowy-wschód.
Na południu obszaru będącego w administracji RZGW w Warszawie, na Wyżynie Kieleckiej,
znajduje się strefa łysogórska, która obejmuje trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich. Strefa
ta od północy graniczy z centralną częścią wału środkowopolskiego. Budowa północnowschodniej
części
omawianego
obszaru
jest
typowa
dla
wszystkich
platform
prekambryjskich. Składa się z dwóch pięter strukturalnych. W podłożu występują
prekambryjskie skały, których głębokość zalegania rośnie w kierunku ze wschodu na zachód.
Na nich, prawie poziomo, zalegają skały osadowe wieku od górnego proterozoiku
do czwartorzędu. Północna część przedmiotowego obszaru obejmuje swym zasięgiem
młodoglacjalny obszar pojezierny, o generalnym nachyleniu kierunku spływu ku północy.
Zasoby naturalne
Wśród surowców energetycznych w obszarze RZGW w Warszawie udokumentowanych
zostało 10 złóż węgla kamiennego, zlokalizowanych w południowo-wschodniej części
obszaru (Lubelskie Zagłębie Węglowe). Złoża węgla brunatnego zlokalizowane są w rejonie
radomskim i łódzkim. Występują również zasoby ropy naftowej oraz gazu ziemnego
zlokalizowane w południowo-wschodniej części obszaru. Spośród surowców metalicznych
w obszarze RZGW w Warszawie występują tylko 3 złoża żelaza – jedno w województwie
mazowieckim (złoże Dębe Małe) i dwa (złoża Udryń i Krzemianka) w północnej części
województwa podlaskiego. Wśród surowców chemicznych w obszarze RZGW w Warszawie
wydobywana jest sól kamienna z trzech złóż położonych w zachodniej części obszaru. Są to
złoża Łanięta, Rogoźno i Lubień. Surowce skalne jaki i pozostałe kopaliny pospolite występują
na terenie całego obszaru RZGW w Warszawie.
Gleby
Niemal na całym obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie można wydzielić trzy
kompleksy glebowe: gleby bielicowe – na południu, gleby płowe w centralnej części i gleby
rdzawe na północy. W południowej części, na obszarze Gór Świętokrzyskich, przeważają
gleby brunatne kwaśne i właściwe. W obrębie prawostronnych zlewni doliny Wisły
wykształciły się gleby płowe, zaś na Roztoczu i na Wyżynie Wołyńskiej dominującymi glebami
są gleby brunatne właściwe. W dolinach cieków występują mady rzeczne oraz gleby
murszowe i torfowe. W centralnej części przedmiotowego terenu, w rejonie Nizin
Środkowomazowieckiej,
Północnomazowieckiej
i
Południowopodlaskiej
do
gleb
dominujących należą: opadowo glejowe i płowe. Występują również na tym terenie gleby
20
rdzawe, a w sąsiedztwie dolin rzecznych leżą gleby bielicowe i bielice. Na obszarze Pojezierza
Mazurskiego dominują gleby brunatnoziemne. W jego północnej części wykształciły się gleby
opadowo glejowe oraz murszowe i torfowe. Na południu występuje strefa ziem
rdzawych [4].
Wody powierzchniowe
Obszar administrowany przez RZGW w Warszawie należy do zlewiska Morza Bałtyckiego
i obejmuje swym zasięgiem 5 regionów wodnych:
 Środkowej Wisły (101,05 tys. km2 – 90,7% obszaru RZGW w Warszawie; obszar
dorzecza Wisły),
 Łyny i Węgorapy (7,52 tys. km2 – 6,7% obszaru RZGW w Warszawie; obszar
dorzecza Pregoły),
 Niemna (2,52 tys. km2 – 2,3% obszaru RZGW w Warszawie; obszar dorzecza
Niemna),
 Jarft (0,21 tys. km2 – 0,2% obszaru RZGW w Warszawie; obszar dorzecza Jarft),
 Świeżej (0,16 tys. km2 – 0,1% obszaru RZGW w Warszawie; obszar dorzecza
Świeżej).
Region wodny Środkowej Wisły, stanowiący ok. 51% całkowitej powierzchni dorzecza Wisły
i stanowiący ok. 32% powierzchni Rzeczypospolitej Polski, obejmuje Wisłę na odcinku od
ujścia Sanny do Włocławka wraz z dopływami, w tym zlewnie Wieprza, Narwi z Bugiem
i Wkrą, Pilicy, Bzury, Krainę Wielkich Jezior Mazurskich, rzeki na obszarze Wyżyny Lubelskiej
i północnej części regionu świętokrzyskiego.
Region wodny Łyny i Węgorapy położony jest w północnej części obszaru będącego
w administracji RZGW w Warszawie. Obejmuje on teren stanowiący ok. 2,41% powierzchni
Rzeczypospolitej Polskiej. Głównymi ciekami regionu wodnego Łyny i Węgorapy są Łyna,
o długości ok. 210 km oraz Węgorapa, o długości ok. 68 km.
Na północny-wschód od regionu wodnego Środkowej Wisły położony jest trzeci co do
wielkości region wodny, obejmujący fragment zlewiska rzeki Niemen. Jego powierzchnia
stanowi niemal 1% powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej. W granicach Rzeczypospolitej
Polskiej głównymi ciekami regionu wodnego Niemna są rzeki: Czarna Hańcza (ok. 165 km),
Świsłocz (ok. 102 km), Łosośna (ok. 52 km) oraz Szeszupa (ok. 30 km).
Region wodny Jarft położony jest w północno-zachodniej części obszaru administrowanego
przez RZGW w Warszawie. Powierzchnia przedmiotowego terenu stanowi niewielką część
powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej (0,07%). Głównym ciekiem regionu wodnego Jarft
w granicach Rzeczypospolitej Polskiej jest rzeka Banówka, której długość wynosi ok. 53 km,
21
a źródło położone jest ok. 17 km od wsi Pakosze. Ciekami II rzędu, mającymi podstawowe
znaczenie w omawianym regionie wodnym są rzeka Jarft (Ławta, Wituszka) (ok. 43 km) oraz
Omaza (ok. 30 km), będące prawymi dopływami Banówki.
W północnej części obszaru będącego w administracji RZGW w Warszawie, pomiędzy
regionem wodnym Jarft i Środkowej Wisły, znajduje się obszar regionu wodnego Świeżej.
Powierzchnia obszaru objętego przedmiotowym regionem wodnym ma niewielki udział
w powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej (0,05%). Do najistotniejszych cieków na tym terenie
należą: Bezleda (ok. 18 km) i Stradyk (ok. 21 km) będące ciekami II rzędu oraz Kanał Młyński
(ok. 11 km) – ciek III rzędu.
Wody podziemne
W obszarze RZGW w Warszawie piętrem wodonośnym o największym rozprzestrzenieniu
jest piętro czwartorzędowe. W części północnej występuje nieprzerwanie na całym obszarze,
natomiast w regionie świętokrzyskim i na Wyżynie Lubelskiej występuje w dolinach
większych rzek, pomiędzy wychodniami starszego podłoża. Piętro to związane jest z dolinami
rzek współczesnych, strukturami piaszczysto-żwirowymi występującymi wśród utworów
morenowych oraz ze strukturami dolin kopalnych.
Wody podziemne piętra paleogeńsko-neogeńskiego związane są z warstwami piaszczystymi
miocenu i oligocenu często rozdzielonymi seriami mułków i iłów. Piętro to jest szeroko
rozprzestrzenione na obszarze RZGW w Warszawie (nie występuje tylko w południowej
części, w regionie świętokrzyskim i na Wyżynie Lubelskiej), jednak ze względu na dostępność
wód piętra czwartorzędowego wody starszych pięter nie są zazwyczaj eksploatowane.
Kredowe piętro wodonośne jest najsłabiej rozpoznane w północnej części obszaru RZGW
w Warszawie. Jako główny użytkowy poziom wodonośny największe znaczenie ma na
południu obszaru. W rejonie niecki lubelskiej tworzy największy podziemny zbiornik wód
słodkich w Polsce.
Jurajskie piętro wodonośne jest słabo rozpoznane i ma znaczenie użytkowe na obszarach,
gdzie brak jest poziomów użytkowych w wyższych piętrach wodonośnych. Najlepiej
rozpoznany zbiornik wód podziemnych wieku jurajskiego zlokalizowany jest w północnym
i wschodnim obrzeżu paleozoicznego trzonu Gór Świętokrzyskich. W obrzeżu Gór
Świętokrzyskich występuje również triasowe piętro wodonośne. Ze względu na słabe
zawodnienie
poziom
górnotriasowy
nie ma
znaczenia
użytkowego.
Poziom
środkowotriasowy tworzą wapienie i margle o miąższości do 100 m. Poziom dolnotriasowy
tworzą piaskowce, zlepieńce i mułowce.
Trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich charakteryzuje się słabą wodonośnością. Użytkowy
charakter ma poziom środkowo- i górnodewoński, który jest wykształcony w postaci wapieni
22
i dolomitów. Tworzą zbiorniki szczelinowo-krasowe, o zmiennej wodonośności, zależnej od
stopnia spękania.
Krajobraz
Według klasyfikacji krajobrazu naturalnego Polski [50] w obszarze działania RZGW
w Warszawie znajdują się trzy klasy krajobrazu: nizin, wyżyn i niskich gór oraz dolin i obniżeń.
Północną część obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie charakteryzuje
krajobraz niziny glacjalny. Krajobraz tego rodzaju wyróżnia się zróżnicowaną rzeźbą ternu,
słabo rozwiniętym naturalnym drenażem, znaczną zawartością węglanu wapnia w utworach
powierzchniowych oraz dużą liczbą zagłębień bezodpływowych, które wypełnione są
wodami jezior lub torfowiskami. Na południe od krajobrazu glacjalnego rozciąga się
krajobraz nizin rodzaju peryglacjalnego obejmujący swym zasięgiem środkową cześć obszaru
RZGW w Warszawie. Ten rodzaj krajobrazu występuje na obszarze niegdyś zajętym przez
zlodowacenie środkowopolskie i południowopolskie. Jego cechą charakterystyczną są
rozległe równiny moreny dennej, pagórki i wzgórza, których wysokość względna nierzadko
przekracza 100 m. Rodzajem krajobrazu nizin występującym w części północnej i środkowej
omawianego obszaru jest krajobraz fluwioglacjalny, którego powstanie związane jest
działalnością akumulacyjną odpływających z lodowca wód. Krajobraz tego rodzaju wyróżnia
się głównie równinami zbudowanymi z utworów moreny dennej płaskiej i falistej oraz
powierzchniami sandrowymi, urozmaiconymi zagłębieniami wytopiskowymi zajętymi przez
wody lub torfowiska. Krajobrazem charakterystycznym dla krańców południowych obszaru
administrowanego przez RZGW w Warszawie jest krajobraz wyżyn i niskich gór rodzaju
lessowego oraz węglanowego i gipsowego. Krajobraz lessowy występuje na Wyżynie
Lubelskiej. Cechami charakterystycznymi tego rodzaju krajobrazu jest występowanie takich
form rzeźby terenu jak wąwozy i wymoki.
Wzdłuż większości dużych rzek występuje krajobraz związany z dolinami rzecznymi. Dla tego
rodzaju krajobrazu charakterystycznymi glebami są żyzne mady i gleby bagienne, które
powstają na terasach zalewowych w wyniku akumulacji niesionego przez rzekę materiału.
Użytkowanie terenu
Tereny
użytkowane
rolniczo
mają
największy
udział
w
powierzchni
obszaru
administrowanego przez RZGW w Warszawie i zajmują niemal 68% powierzchni, przy czym
największy udział mają grunty orne – 44,8% oraz łąki 11,3%. Nieco ponad 27% powierzchni
stanowią lasy i ekosystemy seminaturalne, w tym lasy iglaste – 15,3%, lasy mieszane – 6,2%
i lasy liściaste – 4,8%. Pozostały obszar to tereny zantropogenizowane (3,2% powierzchni
terenu), tereny wodne (1,5% powierzchni terenu) oraz strefy podmokłe (0,6% powierzchni
terenu).
23
Różnorodność przyrodnicza obszaru
Obszar
administrowany przez
RZGW w Warszawie
jest bardzo
zróżnicowanym
morfologicznie i krajobrazowo obszarem w Polsce. Występują tu tereny o wybitnych
walorach przyrodniczych oraz turystyczno – krajoznawczych tj. parki narodowe, parki
krajobrazowe, rezerwaty a także obszary Natura 2000.
W obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie zlokalizowanych jest w całości lub
w części 8 parków narodowych, które zajmują powierzchnię ok. 1527,4 km2 (ok. 1,4%
powierzchni obszaru RZGW w Warszawie), natomiast ich otuliny - ok. 1361,5 km2 (ok. 1,2%
powierzchni obszaru RZGW w Warszawie). Rezerwaty w liczbie 529 zajmują powierzchnię ok.
777,7 km2 (ok. 0,7% powierzchni obszaru RZGW w Warszawie). Są one bardzo zróżnicowane
ze względu na wielkość i przedmiot ochrony. Parki krajobrazowe zajmują powierzchnię
ok. 6647,4 km2 (ok. 6% powierzchni obszaru RZGW w Warszawie). Obszary chronionego
krajobrazu zajmują powierzchnię ok. 26697 km2, co stanowi 24% powierzchni obszaru
administrowanego przez RZGW w Warszawie.
Oprócz wyżej wymienionych form ochrony przyrody w obszarze administrowanym przez
RZGW w Warszawie występują także obszary Natura 2000, ustanowione na mocy dyrektyw
unijnych – obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i specjalne obszary ochrony siedlisk
(SOO). Obszary te mają kluczowe znaczenie dla zachowania bioróżnorodności poprzez
ochronę zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. W obszarze obejmującym RZGW
w Warszawie obszary specjalnej ochrony ptaków zajmują powierzchnię ok. 17,5 tys. km2, co
stanowi ok. 15,7% powierzchni obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie.
Specjalne obszary ochrony siedlisk zajmują ok. 11312 km2 (ok. 10% powierzchni obszaru
administrowanego przez RZGW w Warszawie). Obszary specjalnej ochrony ptaków
i specjalne obszary ochrony siedlisk, których granice całkowicie się pokrywają i które
występują w obszarze działania RZGW w Warszawie zajmują powierzchnię ok. 1008 km2
(ok. 0,9% powierzchni obszaru).
Sieć korytarzy ekologicznych ECOENT - POLSKA pokrywa ok. 46% powierzchni Polski. Sieć
składa się z obszarów węzłowych i łączących je korytarzy ekologicznych, które zostały
wyznaczone w oparciu o takie kryteria jak naturalność, różnorodność, reprezentatywność,
rzadkość oraz wielkość. Sieć korytarzy zawiera w sobie także obszary objęte ochroną na
podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody oraz ostoje ptaków.
W obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie zlokalizowanych jest w całości lub
w części 88 korytarzy ekologicznych, które zajmują powierzchnię ok. 40285 km2, co stanowi
ok. 36% powierzchni administrowanej przez RZGW.
Ekosystemy zależne od wód, to ekosystemy pozostające w dynamicznych relacjach z wodami
powierzchniowymi i podziemnymi. Są to ekosystemy pośrednie między wodnymi
24
a lądowymi, które kształtują się pod wpływem stałego lub okresowego przesycenia wodą. Na
obszarze Polski wyznaczono 13 obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu,
z czego 6 zlokalizowanych jest w obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie. Są
to: Biebrzański Park Narodowy, Narwiański Park Narodowy, Poleski Park Narodowy,
Wigierski Park Narodowy, rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno oraz rezerwat przyrody
Jezioro Siedmiu Wysp.
Klimat
Przeważającą część obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie obejmuje strefa
klimatu umiarkowanego o charakterze przejściowym między klimatem lądowym i morskim.
Na omawianym terenie przeważają wiatry zachodnie, wiejące przede wszystkim od Czech po
Norwegię i Szwecję. We wschodniej części obszaru zwiększa się odsetek wiatrów
wschodnich.
Roczna suma opadów jest zróżnicowana i waha się w granicach 500 – 650 mm. Opady
poniżej 500 mm występują w zachodniej części obszaru administrowanego przez RZGW
w Warszawie. Wyższe sumy opadów w granicach 550 – 650 mm i większe obserwuje się od
Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej przez północną część wyżyny Kieleckiej aż po
Roztocze [1].
Średnia roczna temperatura powietrza na omawianym obszarze jest raczej stała i wynosi ok.
7°C. Wyższą wartość średniej rocznej temperatury notuje się w okolicach Niziny
Środkowomazowieckiej i wynosi ona ok. 8 °C, zaś najniższe wartości temperatury, wahające
się w przedziale 6,5-7°C, występują w północno-zachodniej części Pojezierza Mazurskiego
oraz w zachodniej części Niziny Północnopodlaskiej [1].
Dobra materialne
W obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie skupienie infrastruktury
mieszkaniowej, usługowo-handlowej,
przemysłowej, komunikacyjnej
oraz
obiektów
zabytkowych występuje w ośrodkach miejskich. Do największych z nich należą: Warszawa,
Lublin, Radom, Płock, Włocławek, Białystok, Olsztyn, Suwałki.
W granicach omawianego obszaru rozwinięta jest infrastruktura drogowa, na którą składają
się: fragmenty autostrad A1 i A2 oraz dróg ekspresowych S1, S7, S8, S12, S17, S19, S51 i S61.
Przez obszar RZGW w Warszawie ciągnie się rurociąg naftowy „Przyjaźń”, łączący Syberię
z Europą Środkową. Obok systemu gazociągów przesyłowych krajowych, przebiegają również
gazociągi Europejskie: Jamał-Europa i Jamalski.
Ośrodki
przemysłowe
na
terenie
administrowanym
przez
RZGW
w
Warszawie
skoncentrowane są w Warszawskim i Staropolskim Okręgu Przemysłowym. Duże znaczenie
dla omawianego obszaru ma również miasto Płock z istniejącymi od lat 60-tych największymi
25
w Polsce zakładami rafineryjnymi i petrochemicznymi. W Płocku zlokalizowana jest również
Stocznia Rzeczna Centromost Płock – największa w Polsce i jedna z największych w Europie
stocznia rzeczna.
Dziedzictwo kulturowe
Obszar objęty opracowaniem to teren, w obrębie którego znajduje się wiele obiektów
zabytkowych. Do najcenniejszych obiektów należy wpisany na listę światowego dziedzictwa
UNESCO Stare Miasto w Warszawie oraz Puszcza Białowieska. Ponadto na obszarze
administrowanym przez RZGW w Warszawie znajdują się liczne zabytki wpisane na listę
sporządzoną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Są to głównie zamki i twierdze, zespoły
pałacowo – parkowe oraz zespoły miejskie i sakralne. Należy zwrócić także uwagę na zabytki
związane z budownictwem wodnym. Są to XIX wieczne hydrotechniczne „cuda” np. Kanał
Augustowski, będący kanałem żeglownym łączącym dopływ Narwi i Biebrzę z Niemnem.
Przewidywane oddziaływania ustaleń projektu dokumentu na środowisko
Typologia oddziaływań
Zabiegi utrzymaniowe mają za zadanie utrzymanie właściwej przepustowości koryt
rzecznych, ich drożności oraz swobodnego odpływu wód. W konsekwencji zabiegi te mają
ograniczyć częstotliwość i intensywność pojawiania się podtopień na terenach
przybrzeżnych, w niektórych przypadkach może prowadzić to do znaczącego ograniczenia
ryzyka powodziowego (szczególnie na obszarach zabudowanych). Poniżej przedstawiono
charakterystykę poszczególnych prac utrzymaniowych, opracowaną na etapie PUW.
1. Wykaszanie roślin z dna oraz brzegów śródlądowych wód powierzchniowych
Nadmierny rozwój roślinności w strefie dennej i brzegowej rzek i potoków jest przyczyną
zmniejszania zdolności przepustowej koryta, ograniczenia swobodnego odpływu wód,
podwyższenia zwierciadła wody oraz zwiększenia w dolnym obszarze skarp ilości
odkładających się osadów. Może to skutkować podtopieniami obszarów przybrzeżnych,
dlatego też w pewnych sytuacjach zabiegi wykaszania roślinności mogą być niezbędne.
Należy jednak pamiętać, że zabieg ten powinien dotyczyć wyłącznie wodno-lądowej strefy
brzegowej koryta cieku a nie strefy zalewowej wód wezbraniowych, która często stanowi
wartościowe ekosystemy mokradłowe. Istotnym problemem związanym z wykaszaniem
roślinności jest jej dynamiczna zdolność do odradzania swojej biomasy, w zależności od
składu gatunkowego może to trwać kilka tygodni tak więc skuteczność tego zabiegu jako
jednej z form ochrony przeciwpowodziowej w praktyce może okazać się niewielka. Ponadto
należy zauważyć, że pod wpływem wysokich wód wezbraniowych roślinność „kośna” kładzie
się, nie dając przepływowi zbyt dużych oporów.
26
2. Usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie śródlądowych wód
powierzchniowych
Usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie ma na celu poprawę warunków
odpływu wód oraz obniżenie zwierciadła wody. W niektórych sytuacjach zbyt nadmierny
rozwój tych roślin w kumulacji z innymi zjawiskami ograniczającymi swobodny odpływ wód
może skutkować podtopieniem obszarów przybrzeżnych.
3. Usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych.
Działanie to ma za zadanie utrzymanie właściwej przepustowości koryt rzecznych, ich
drożności oraz swobodnego odpływu wód. Jego znaczenie jest szczególnie istotne
w przypadku wysokich wód powodziowych, zwłaszcza w miejscach utrudniających przepływ
(np. naturalne lub sztuczne zawężenia przekroju).
4. Usuwanie ze śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz
wynikających z działalności człowieka
Działanie to ma za zadanie przywrócenie właściwej przepustowości koryt rzecznych, ich
drożności oraz swobodnego odpływu wód. Ponadto ma służyć podniesieniu estetyki
krajobrazu i czystości środowiska a także zwiększeniu walorów rekreacyjnych. Generalnie
działanie polega na usuwaniu wszelkich przeszkód naniesionych podczas wysokich wód
wezbraniowych oraz odpadów i śmieci zarówno z dna koryta jak i ze strefy brzegowej. Do
najczęściej występujących przeszkód naturalnych należą zwalone drzewa, gałęzie, wyrwane
krzewy oraz odkładane osady namułów i rumowiska. Przeszkodami nienaturalnymi –
pochodzenia antropogenicznego – mogą być wszelkie przedmioty, urządzenia i elementy
budowlane związane z typową (mniej lub bardziej intensywną) działalnością człowieka.
5. Zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz przez
ich zabudowę biologiczną
Powstające w linii brzegowej wyrwy są skutkiem intensywnej erozji bocznej. Wymiary wyrw
są różnorodne i mogą występować zarówno lokalnie jak i na długim nawet
kilkusetmetrowym odcinku cieku. Zasypywanie wyrw ma na celu odtworzenie brzegu
i przeciwdziałanie dalszym procesom erozyjnym, a w konsekwencji nie dopuszczenie do
całkowitego rozmycia skarp i utraty ich stateczności. Jest to szczególnie istotne na odcinkach
sąsiadujących z siecią dróg i zwartą zabudową komunalno – gospodarczą.
6.
Udrażnianie śródlądowych
wód
powierzchniowych
przez
usuwanie zatorów
utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu
Celem udrożniania śródlądowych wód powierzchniowych jest utrzymanie właściwej
przepustowości koryta cieku oraz zapewnienie swobodnego odpływu wód zarówno poprzez
27
usuwanie powstałych zatorów oraz usuwanie w nadmiarze nagromadzonych namułów
i rumoszu. Osady te często prowadzą do wypłycenia koryta cieku, zmniejszenia jego
przekroju poprzecznego a w konsekwencji prowadzić mogą do lokalnych podtopień. Dlatego
też działanie to szczególnie na obszarach zabudowanych może okazać się konieczne.
Deformacje koryta mogą być również szkodliwe dla występujących w nim siedlisk.
7. Remont lub konserwacja stanowiących własność właściciela wody budowli
regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie tych budowli i urządzeń wodnych
Celem prac remontowych lub konserwacyjnych budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych
jest utrzymanie ich w stanie pozwalającym na właściwe spełnianie założonych funkcji
wodnogospodarczych. Funkcje te najczęściej związane są z ochroną przeciwpowodziową,
ochroną linii brzegowej przed nadmierną erozją boczną, retencjonowaniem i poborami wód,
żeglugą, energetyką wodną, rolnictwem i hodowlą oraz turystyką i rekreacją. Do działań
remontowych lub konserwacyjnych zaliczają się głównie naprawy, uzupełnienia, zmiany
w konstrukcji obiektu oraz zmiany w materiale budowlanym.
8. Rozbiórka lub modyfikacja tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów w brzegach
śródlądowych wód powierzchniowych
Bobry i budowane przez nie na rzekach tamy są przyczyną licznych podtopień obszarów
użytkowanych rolniczo i w konsekwencji powodują wymierne straty finansowe. Przykładowo
w samym tylko województwie podlaskim w 2013 r. RDOŚ wypłaciła ok. 2,3 mln zł za zalane
przez bobry pola, czy zniszczone groble przy stawach hodowlanych. Z roku na rok te kwoty
rosną.
Oddziaływania na wody powierzchniowe oraz na środowisko przyrodnicze i różnorodność
biologiczną
Analiza potencjalnych oddziaływań wskazuje że każdy z typów działań utrzymaniowych może
wpływać na wody powierzchniowe i choć część z tych działań może w niektórych
przypadkach wpływać na poprawę stanu wód (np. usuwanie śmieci przy usuwaniu ze
śródlądowych wód przeszkód wynikających z działalności człowieka czy poprawa drożności
cieku w wyniku remontu urządzeń wodnych) to oddziaływania negatywne bardzo znacząco
przeważają nad pozytywnymi. Szczególnie negatywnie na stan wód a w konsekwencji na
możliwość osiągnięcia celów środowiskowych w JCWP wpływać mogą działania typu 6 i 3
obejmujące:
 udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu,
 usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych,
28
których zakres przestrzenny był główną podstawą oceny wpływu na wody powierzchniowe.
Ponieważ analiza potencjalnych oddziaływań działań utrzymaniowych wskazuje, że wody
powierzchniowe są jednym z komponentów środowiska dla których realizacja PUW
skutkować może znaczącymi negatywnymi oddziaływaniami w ocenie skupiono się na
diagnozie ryzyka wystąpienia tych oddziaływań. Zgodnie z metodyką opisaną w rozdziale 3.2
ocenę przeprowadzono w skali czterostopniowej (od 0 – brak ryzyka do -3 wysokie ryzyko)
dla poszczególnych JCWP.
Rezultaty zbiorcze oceny na obszarze RZGW w Warszawie przedstawiono w tabeli poniżej
[Tabela
4] natomiast szczegółową listę JCWP z oceną ryzyka oddziaływania na wody
powierzchniowe zestawiono w załączniku nr 4.
Tabela 4 Ocena ryzyka wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań na wody powierzchniowe
w JCWP
Ocena
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
Brak ryzyka znaczącego
negatywnego oddziaływania
Małe ryzyko znaczącego
Umiarkowane ryzyko znaczącego
Wysokie ryzyko znaczącego
Ilość JCWP objętych oceną
105
219
340
328
Podobnie jak w przypadku wód powierzchniowych każdy z typów działań utrzymaniowych
może wpływać na środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną a oddziaływania
negatywne bardzo znacząco przeważają nad pozytywnymi. Ocena została zatem
przeprowadzona z uwzględnieniem wszystkich typów działań przy czym szczególną uwagę
poświecono obszarom chronionym, w tym obszarom N2000, dla których oceniano wpływ
działań utrzymaniowych na przedmioty ochrony. Ocenę przeprowadzono w JCWP przy czym
dla JCWP na obszarze których znajdowały się obszary chroniono potraktowano bardziej
szczegółowo (porównaj metodyka, rozdział 3.2. Skupiono się na diagnozie ryzyka wystąpienia
oddziaływań znacząco negatywnych. Zgodnie z metodyką ocenę przeprowadzono w skali
czterostopniowej (od 0 – brak ryzyka do -3 wysokie ryzyko) dla poszczególnych JCWP.
[Tabela 5] natomiast szczegółową listę JCWP z oceną ryzyka oddziaływania na środowisko
przyrodnicze i bioróżnorodność zestawiono w załączniku nr 4.
29
Tabela 5 Ocena ryzyka wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań na środowisko przyrodnicze
i różnorodność biologiczną w JCWP
Ocena
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
69
197
336
390
W tabeli poniżej [Tabela
6] przedstawiono ocenę zbiorczą ryzyka wystąpienia znaczących
negatywnych oddziaływań w JCWP. Ocena ta stanowi połączenie ocen dla wód
powierzchniowych oraz środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej jako
komponentów środowiska szczególnie wrażliwych na oddziaływania wynikające z działań
utrzymaniowych.
Tabela 6 Ocena ryzyka wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań w JCWP
Ocena
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
25
162
380
425
Oddziaływanie na ludzi i dobra materialne
Prognozuje się, że oddziaływania związane z funkcjonowaniem przedsięwzięć zawartych
w PUW będą mieć charakter głównie pozytywny w stosunku do obu komponentów
środowiska. Efektem realizacji działań zawartych w PUW będzie obniżenie zwierciadła wody
oraz zmniejszenie zagrożenia dla przyległych terenów. W konsekwencji bezpieczeństwo
powodziowe ulegnie zwiększeniu, tym samym zmniejszy się zagrożenie dla życia i zdrowia
ludzi. Działania ograniczą również potencjalną możliwość zanieczyszczenia ujęć wód
powierzchniowych lub ich uszkodzenia przez wyrwaną roślinność, muł i rumosz. Korzystnym
aspektem będzie zmniejszenie zagrożenia dla dóbr materialnych, położonych w bliskim
sąsiedztwie rzek.
W rezultacie realizacji powyższych działań poprawie ulegnie jakość życia mieszkańców jak
również nastąpi poprawa w zakresie zapewnienia celów gospodarczych, związanych
z rolnictwem, zaopatrzeniem w wodę dla celów komunalnych i przemysłowych, żeglugą. Na
30
przedmiotowym obszarze rolnictwo może stanowić istotne źródło dochodu mieszkańców,
gdyż 68% obszaru regionu wodnego RZGW Warszawa stanowi obszar rolniczy, z czego ponad
44% zajmują grunty orne.
Z przeprowadzonych w Prognozie analiz wynika, że aż 95% sumy długości rzek na których
zaplanowano działania leżą w sąsiedztwie obszarów rolniczych, a zaledwie nieco 1,1% leży w
obszarach zurbanizowanych. Pozostałe w obszarach leśnych, podmokłych oraz wodnych.
Biorąc pod uwagę iż znacząca skala uzasadnień dla realizacji wskazanych przez Inwestora
działań uwzględnia rolnictwo, przeprowadzono analizę położenia działań na rzekach
w odniesieniu do obszarów rolniczych. Podobnie analizowano położenie planowanych
działań w sąsiedztwie obszarów zantropogenizowanych, dla których uzasadnieniem realizacji
będą względy ochrony przed powodzią i bezpieczeństwa. Analizując udział sumy długości
rzek na których zaplanowano działania w terenach zantropogenizowanych oraz w terenach
rolnych wskazano w poszczególnych JCWP skalę pozytywnych oddziaływań planowanych
działań na dobra materialne i cele gospodarcze obejmujące w szczególności rolnictwo.
W efekcie analizy wskazano sposób zagospodarowania terenu w obszarze planowanych
działań i wskazano
potencjalną ocenę wpływu planowanych działań na ludzi i cele
gospodarcze-rolnictwo.
Tabela 7 Sposób zagospodarowania terenu w obszarze planowanych inwestycji (wg Corine Land Cover) na
obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie
Lasy i ekosystemy
Strefy
seminaturalne
podmokłe
Sumaryczna długość
odcinków rzek w JCWP na
których zaplanowano
działania [km]
Udział %
Tereny
rolne
Tereny
wodne
Tereny
zantropogenizowane
Suma
224,36
14,43
6977,03
27,57
82,67
7326,07
3,1
0,2
95,2
0,4
1,1
100
Bardzo przybliżona analiza, dostosowana do skali regionu, wskazuje możliwy pozytywny
wpływ planowanych działań, w szczególności dla działalności rolniczej.
Tabela 8 Możliwe pozytywne oddziaływania planowanych inwestycji w JCWP na dobra materialne i cele
gospodarcze-rolnictwo na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie
Tereny zantropogenizowane
Potencjalne oddziaływanie
(ocena)
Liczba JCWP w których istnieje
możliwość wystąpienia
pozytywnego oddziaływania
planowanych działań
Tereny rolne
1
2
3
1
2
3
137
3
1
300
298
342
31
Niemniej należy podkreślić, że analiza ta daje tylko przybliżony obraz możliwego
oddziaływania, a analiza wpływu działań utrzymaniowych na te komponenty środowiska
powinna zostać wykonana na etapie planowania poszczególnych działań utrzymaniowych.
Celowość uzasadnienia działań utrzymaniowych w tym zakresie odnosi się w szczególności
dla działań mogących znacząco negatywnie oddziaływać na przedmioty ochrony obszarów
chronionych, w tym N2000, W takich przypadkach należy przeprowadzić szczegółową analizę
mającą na celu udowodnienie ich zasadności i skuteczności, czyli wskazania nadrzędnego
interesu społecznego, w szczególności odnoszącego się do realnej potrzeby zapewnienia
bezpieczeństwa, w przypadku znaczącego oddziaływania planowanych działań, rozwiązań
alternatywnych.
Ocenia się, że etap związany z realizacją działań przewidzianych w PUW najprawdopodobniej
powodować będzie czasowe, krótkotrwałe pogorszenie warunków i jakości życia ludzi.
Oddziaływania na zasoby naturalne, wody podziemne, powierzchnię ziemi, w tym glebę
Oddziaływanie na powierzchnię ziemi i zasoby naturalne analizowano w odniesieniu do
powiązań z bioróżnorodnością jak również wpływem na wody w szczególności wody
podziemne. W przypadku typów działań np. 3 i 6, dotyczących udrażniania rzek poprzez
usuwanie rumoszu i piasku oraz wycinki drzew i krzewów, działania takie mogą prowadzić do
lokalnej zmiany warunków siedliskowych. Wynika to z faktu, że działania powyższe prowadzą
do ograniczenia piętrzenia wody w ciekach, tym samym mają wpływ na lokalne obniżenie
poziomu wód gruntowych jak również przyspieszenie odpływu. Skutkuje to ograniczeniem
zasilania obszarów mokradłowych. Zmiana lokalna warunków wodnych wynikająca
z obniżenia poziomu wód gruntowych wskutek zaplanowanych działań, może wpłynąć na
właściwości gleb, m.in. zmiany struktury gleb w wyniku zmiany uwilgotnienia gleb. Dotyczy
to działań typu 3 i 6 planowanych w szczególności na długich odcinkach, gdzie występują
torfowiska wymagające odpowiedniego nawodnienia, w szczególności jeżeli podlegają
ochronie i wymagane jest odpowiednie ich uwodnienie dla zachowania dobrego stanu
siedliska. Ponadto, w związku z usuwaniem osadów i rumoszu, mogą zostać wytworzone
duże ilości odpadów potencjalnie zanieczyszczonych, w związku z powyższym grunt
wydobywany z koryta rzeki powinien być odpowiednio zagospodarowany.
Analizy przestrzenne opisane w rozdziale 3.2 wskazują, że umiarkowanie negatywne
oddziaływanie (-2) wynikające z sumarycznej długości planowanych działań typu 3 i 6 może
wystąpić w obszarze 29 JCWP, gdzie w skali regionu działania zaplanowano na łącznej
długości ponad 1827 km. Natomiast nieznacznie negatywne oddziaływania (-1) mogą
wystąpić w obszarze 235 JCWP, gdzie w skali obszaru RZGW łączna długość zaplanowanych
działań typu 3 i 6 wynosi ponad 7412 km. Trzeba jednak uwzględnić, że są to wstępne
analizy, które pokazują ryzyko potencjalnych negatywnych oddziaływań w poszczególnych
JCWP, jakie mogą wyniknąć w wyniku realizacji tak znaczącej liczby i długości planowanych
32
działań realizowanych w tym samym czasie. Listę JCWP gdzie mogą koncentrować się
oddziaływania umiarkowanie negatywne (-2) na zasoby naturalne w tym glebę zamieszczono
w Załączniku nr 4.
Tabela 9 Długość i stopień oddziaływania na gleby działań typu 3 i 6 zaplanowanych w obszarach
mokradłowych na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie
Lp
1
2
3
Długość działań
typu 3 i 6
w obszarach
mokradłowych
[km]
545
7413
1827
Liczba JCWP w których
zaplanowano działania
Przedział graniczny
sumarycznej długości
zaplanowanych działań
typu 3 i 6 w JCWP
Stopień
oddziaływania
704
239
35
<20 km
>=20 km
>50 km
0
-1
-2
W wyniku prowadzonych prac może nastąpić naruszenie roślinności tworzącej pokrywę
ograniczającą erozję, co może spowodować dalsze zniekształcanie powierzchni. Ponadto
mogą ulec zmianie warunki hydrodynamiczne cieku powodujące często wzmożenie erozji
koryta oraz akumulacji osadów poniżej odcinka objętego robotami. Są to zjawiska
niekorzystne, gdyż zaburzają naturalny rytm procesów sedymentacyjnych w korycie rzeki.
W czasie prowadzenia prac mogą również nastąpić przekształcenia spowodowane czasowym
składowaniem namułów, osadów, piasku i innych materiałów przy brzegu rzeki, jak również
mogą wystąpić czasowe ograniczenia korzystania z zasobów żwiru i piasku rzecznego.
Podczas wykonywania prac ziemnych może pojawić się ryzyko zanieczyszczenia gleby
związane z użyciem sprzętu budowlanego poprzez wyciek smarów, olejów i innych substancji
oraz może pojawić się ryzyko powstania awarii maszyn i pojazdów, w wyniku których może
dojść do bezpośredniego zanieczyszczenia gruntu olejami lub substancjami ropopochodnymi.
Realizacja planowanych działań ma na celu zmniejszenie zagrożenia powodziowego, co może
przyczynić się do ograniczenia skażenia powierzchni ziemi i gleb szkodliwymi substancjami,
szczególnie w pobliżu zakładów przemysłowych, magazynów nawozów i środków ochrony
roślin, składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków, stacji paliw i inn.
Oddziaływanie na krajobraz
Analizowany PUW nie przewiduje wprowadzenia do krajobrazu nowych elementów, które
mogłyby
spowodować
przekształcenie
komponentów
środowiska
przyrodniczego
i przyczynić się zmiany dotychczasowej struktury krajobrazu.
W przypadku analizowanego obszaru negatywne oddziaływania wynikające z działania
polegającego na udrożnieniu rzek może wynikać ze zniszczenia piaszczystych łach i wysp
występujących w obrębie koryta, które stanowią istotny element kształtujący walory
33
krajobrazowe doliny rzecznej. Prace polegające na usuwaniu roślinności, w tym drzew
i krzewów, porastającej dno oraz brzegi wód mogą wpływać na krajobraz z uwagi na
możliwość wystąpienia zmian w użytkowaniu terenu poprzez niszczenie charakterystycznych
dla danego krajobrazu siedlisk. Dość istotną konsekwencją wykaszania roślinności ze strefy
brzegowej są zmiany strukturalne krajobrazu rzecznego.
W szczególności umiarkowanie negatywny wpływ na krajobraz mogą mieć działania typu
3 i 6, polegające na wycince drzew i krzewów oraz udrażnianiu rzek.
Prace powyższe mogą mieć wpływ na krajobraz, w obszarach o wysokich walorach
wizualnych [65].
Tabela 10 Długość i stopień oddziaływania planowanych inwestycji typu 3 i 6 w obszarach o różnej
atrakcyjności wizualnej (wg Śleszyńskiego) na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie [79]
Kategoria
1
2
3
4
5
6
7
atrakcyjności
(8,1-12)
(8,1-12)
(12,1-16) (16,1-20) (20,1-24)
(24,1-28)
(28,1-40)
wizualnej
długość działań [km]
1634,75
2775,55
4066,92 10178,70
1786,01
2705,84
391,13
Udział %
7
12
17
43
8
11
2
Długość odcinków z
ryzykiem nieznacznie
negatywnego
97
22
304
192
206
1890
372
oddziaływania na
walory wizualne (-1)
Udział [%] odcinków
z ryzykiem
nieznacznie
3
1
10
6
7
61
12
negatywnego
oddziaływania na
Łączna liczba JCWP w
których istnieje
ryzyko nieznacznie
72
negatywnego
oddziaływania na
których planowane
978
są działania
Przeważająca część obszaru, bo aż 43%
charakteryzuje się umiarkowanymi walorami
krajobrazowymi (16 – 20). Analiza wpływu na krajobraz dotyczyła możliwości wystąpienia
negatywnego oddziaływania działań typu 3 i 6 planowanych w obszarach o najwyższych
i wysokich walorach wizualnych (kategorii 5-7, w przedziale wartości od 20 do 40).
34
Ocenę umiarkowanie negatywną (-1) wskazano dla inwestycji typu 3 i 6 zaplanowanych
JCWP na obszarach o najwyższych walorach krajobrazowych:
 jeżeli sumę działań typu 3 i 6 zaplanowano na długości powyżej 5 km w obszarach
kategorii 7,
 jeżeli sumę działań typu 3 i 6 zaplanowano na długości powyżej 20 km
w obszarach kategorii 6,
 jeżeli sumę działań typu 3 i 6 zaplanowano na długości powyżej 50 km na
obszarach kategorii 5.
Z analiz wynika, że zaplanowane działania zlokalizowano na 7% JCWP zlokalizowanych na
obszarach o najwyższych walorach krajobrazowych w sumie w obszarze 72 JCWP, spośród
978 JCWP. Ponadto największy udział planowanych działań typu 3 i 6 na długości ponad 1890
km, które mogą nieznacznie oddziaływać na krajobraz (ocena -1) koncentrują się w obszarze
kategorii 6. Zatem na etapie uzyskiwania stosowanych decyzji/uzgodnień środowiskowych
należy uwzględnić aspekty ochrony krajobrazu w szczególności w tych JCWP w których
wskazuje się obszary o najwyższych walorach wizualnych.
Na etapie planowania i realizacji prac należy zwrócić uwagę na rozmiar i zakres ww. prac na
obszarach o wysokich walorach krajobrazowych a ingerencję w miarę możliwości ograniczyć.
Prace związane z usuwaniem z wód przeszkód naturalnych tj. gałęzi, pni drzew, jak również
śmieci i odpadów będzie miało korzystny wpływ, przyczyniając się do poprawy estetyki
krajobrazu dolin rzecznych.
Działania polegające na remoncie lub konserwacji budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych
nie spowodują w sposób trwały zmiany krajobrazu, gdyż są one obecnie jego elementem.
Mogą natomiast przyczynić się do poprawy estetyki krajobrazu.
Negatywne oddziaływania na krajobraz w przypadku pozostałych działań mogą wystąpić
głównie w trakcie prowadzonych prac. Wszelkie prace powinny być prowadzone w sposób
jak najmniej ingerujący w środowisko i walory krajobrazowe.
Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury
w PUW będą mieć charakter pozytywny. Efektem realizacji działań zawartych w planie
będzie obniżenie zwierciadła wody oraz zmniejszenie zagrożenia dla przyległych terenów
i obiektów tam zlokalizowanych, w tym zabytków i dóbr kultury.
Podczas prac ziemnych prowadzonych w związku z realizacją prac utrzymaniowych może
pojawić się ryzyko zniszczenia stanowisk archeologicznych. W związku z tym, w przypadku
natrafienia podczas prowadzonych prac na znalezisko mogące uchodzić za obiekt
35
archeologiczny, należy zastosować się do przepisów zawartych w ustawie dnia 23 lipca
2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014 nr 0, poz. 1446 z późn. zm.).
Oddziaływanie na powietrze i klimat
W czasie realizacji zawartych w PUW działań nie przewiduje się znaczącego wpływu na jakość
powietrza atmosferycznego. Ocenia się, iż w trakcie etapu realizacji powstaną oddziaływania
związane z emisją zanieczyszczeń z maszyn i urządzeń pracujących w trakcie realizacji oraz
z pojazdów transportujących materiały i urządzenia na teren danego przedsięwzięcia.
Potencjalnie może również dojść do wtórnego pylenia na skutek odsłonięcia warstw sypkich
(usunięcie pokrywy roślinnej) oraz pylenia powstałego z używanych materiałów.
Oddziaływania te będą mieć charakter lokalny, bezpośredni, krótkoterminowy i ograniczony
do obszaru realizacji oraz najbliższej okolicy przedsięwzięcia oraz okolicznych dróg, którymi
będzie odbywał się transport. Niemniej jednak okresowe wprowadzanie zanieczyszczeń
związanych z etapem realizacji nie powinno doprowadzić do pogorszenia stanu sanitarnego
powietrza.
Etap funkcjonowania planowanych działań nie będzie związany z emisją zanieczyszczeń do
powietrza, zatem funkcjonowanie przedsięwzięć zawartych w PUW nie będzie miało wpływu
na jakość powietrza atmosferycznego.
Realizacja działań PUW jest neutralna również w stosunku do zmian klimatycznych.
Kumulacja oddziaływań
Analiza oddziaływań skumulowanych wynikających z działań planowanych w PUW wykazała,
że według przyjętej skali oddziaływań w obszarze RZGW Warszawa, składającego się z 993
JCWP w których zaplanowano działania utrzymaniowe i 24 zlewni bilansowych:
 braku prawdopodobieństwa wystąpienia efektu skumulowanego można się
spodziewać w 727 JCWP i 12 zlewniach bilansowych,
 małe prawdopodobieństwo wystąpienia oddziaływań skumulowanych oceniono
w 197 JCWP i 6 zlewniach bilansowych,
 umiarkowane prawdopodobieństwo wystąpienia oddziaływań skumulowanych
oceniono w 48 JCWP i 4 zlewniach bilansowych,
 wysokie
prawdopodobieństwo
wystąpienia
oddziaływań
skumulowanych
oceniono w 21 JCWP i 2 zlewniach bilansowych.
Oddziaływanie transgraniczne
Rozpatrując poszczególne działania zawarte w PUW nie stwierdzono działań, które zgodnie
z kryteriami
Konwencji
o
ocenach
oddziaływania
na
środowisko
w
kontekście
transgranicznym, sporządzonej w Espoo dnia 25 lutego 1991 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 96, poz.
36
1110) mają charakter inwestycji z załącznika I tj. mogących spowodować znaczące
oddziaływanie transgraniczne. Zgodnie z postanowieniami dokumentu z Espoo, pomimo
braku analizowanych przedsięwzięć na liście załącznika I, przeanalizowano ponownie
zaproponowane działania w ramach PUW uwzględniając tzw. kryteria wspomagające
określenie znaczenie dla środowiska (zał. III ww. Konwencji). Można stwierdzić, że działania
zawarte PUW nie będą miały znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko.
Należy zaznaczyć, że bardzo istotnym elementem jest sam proces realizacji poszczególnych
działań. Powodzenie niektórych działań uzależnione jest od sposobu wykonalności założeń
PUW. Z uwagi na ten fakt postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na
środowisko powinno zostać przeprowadzone w odniesieniu do każdego zamierzenia
inwestycyjnego na poziomie uzyskiwania stosownych decyzji, oczywiście jeżeli w wyniku
przeprowadzonej analizy zostaną zidentyfikowane zagrożenia.
Wpływ na środowisko w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu
Przedstawione w ramach PUW działania mają na celu zobrazowanie skali przedsięwzięć
utrzymaniowych planowanych do realizacji przez Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń
Wodnych, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz Parki Narodowe.
W przypadku odstąpienia od realizacji PUW prace utrzymaniowe byłyby prowadzone przez
poszczególne jednostki na dotychczas obowiązujących zasadach, jednakże nie byłoby
możliwości koordynowania realizacji prac utrzymaniowych w kontekście całego obszaru
działania RZGW w Warszawie. Ponieważ wiele JCWP podzielonych jest na kilku
administratorów, mogłoby dochodzić do kumulowania prac utrzymaniowych w jednym
okresie (roku) na tym samym cieku, co byłoby niekorzystne dla środowiska.
Dotychczasowa praktyka pokazuje, że istnieje duże zróżnicowanie w podejściu do prac
utrzymaniowych przez różnych administratorów. PUW, który wprowadza pewne standardy
(np. opisu inwestycji), jest narzędziem sprzyjającym osiąganiu unifikacji i upowszechniania
dobrych praktyk w zakresie wykonywania prac utrzymaniowych, co w dalszej perspektywie
sprzyjać będzie poprawie środowiska naturalnego. Brak PUW nie pozwoli na realizację tych
korzystnych rozwiązań.
Ponadto zaniechanie realizacji PUW mogłoby spowodować ograniczenie w dostępie do
środków finansowych na realizację w zakresie utrzymania wód i urządzeń wodnych.
Propozycja działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko
W rozdziale 10 przedstawiono propozycję działań mających na celu zapobieganie,
ograniczanie i kompensacje przyrodnicze możliwych negatywnych oddziaływań na
środowisko, która odnosi się do typów analizowanych działań utrzymaniowych.
37
Analiza rozwiązań alternatywnych
Poziom ogólności opisanych działań nie pozwala jednak na etapie SOOŚ na wskazanie
alternatyw dla poszczególnych działań. Brak analizy kosztów - korzyści jest jedną z przesłanek
do braku ich wskazania. Stąd zaleca się wykonanie analizy rozwiązań alternatywnych przed
zgłoszeniem realizacji poszczególnych działań do RDOŚ. Alternatywą wówczas może być
zaniechanie prac lub zmiana sposobu wykonania działania, która pozwoli na uzyskanie
podobnych efektów powodziowych ale z uwzględnieniem mniejszego oddziaływania
w szczególności na bioróżnorodność. Działania alternatywne mogą obejmować:
 W przypadku działania typu 6 dotyczącego odmulania -
renaturyzacja rzek
poprzez odtwarzanie starorzeczy lub tworzenie sztucznych starorzeczy. Trzeba
jednak uwzględnić fakt, że zarówno działania hydrotechniczne związane
z utrzymaniem rzek jak również działania renaturyzacyjne prowadzić mogą do
obniżenia jakości siedlisk i mogą nie doprowadzić do przywrócenia siedlisk
optymalnych,
a
nawet
skutkować
mogą
zwiększeniem
ilości
siedlisk
nieużytecznych w odniesieniu do stanu sprzed prac renaturyzacyjnych
(http://ratujmyrzeki.bagna.pl/images/raport_siedliska_ryb.pdf ). Zatem wskazane
jest odpowiednie zaprojektowanie prac renaturyzacyjnych, aby ograniczyć
możliwość wystąpienia niekorzystnych skutków renaturyzacji.
 W przypadku działania typu 3 i 6 - zmiana rozstawu wałów lub rozbiórka wałów.
Proponowane metody analizy skutków realizacji
dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania
postanowień
projektowanego
Metody analiz skutków wdrożenia PUW powinny umożliwić wskazanie zmian w środowisku
spowodowanych realizacją przedmiotowych działań.
Bioróżnorodność obszaru, w obrębie którego zostało wdrożone działanie, a szczególnie
gatunki i siedliska zależne od wód w obszarach objętych formą ochrony przyrody, powinny
być poddawane systematycznemu monitoringowi. Proponuje się, by dla lokalizacji działań,
położonych w obszarach objętych ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody, została
przeprowadzona inwentaryzacja przyrodnicza przed ich wdrożeniem oraz po realizacji
działań zawartych w PUW. Takie działanie umożliwi określenie wymiernego wpływu
zastosowanych działań na środowisko i ocenę skali zmian. Proponuje się nadzór przyrodniczy
robót odmuleniowych - zbieranie wydobywanych wraz z osadem gatunków osiadłych oraz
wpuszczanie ich do cieku w innym miejscu.
Dodatkowo do oceny skutków realizacji postanowień PUW proponuje się przeprowadzenie
analizy wyników monitoringu środowiska realizowanego przez wojewódzkie inspektoraty
ochrony
środowiska.
W
niniejszym
dokumencie
zaprezentowano
informacje
o stanie/potencjale ekologicznym, stanie chemicznym oraz ogólnym stanie jednolitych części
38
wód, będących w obrębie obszaru RZGW w Warszawie. Monitoring wód musi dostarczać
informacji koniecznych do oceny czy cele środowiskowe Ramowej Dyrektywy Wodnej
zostaną osiągnięte.
Ponadto w ramach badania skutków realizacji działań PUW konieczny będzie również
monitoring obiektów remontowanych lub podlegających konserwacji w celu oceny ich stanu
technicznego i bezpieczeństwa.
Analiza konfliktów społecznych
Prognozuje się, że realizacja działań zawartych w PUW, których celem jest zapewnienie:
umożliwiającym
funkcjonowanie
urządzeń
wodnych,
obiektów
mostowych,
śródlądowej,
i funkcjonalnego w celu zapewnienia odpowiednich warunków dla rolnictwa
i umożliwienie osiągnięcie celów środowiskowych określonych w art. 38d ust. 1 i 2, art. 38e
ust. 1 oraz w art. 38f ust. 1 ustawy Prawo wodne, może prowadzić do powstania konfliktów
społecznych.
Analizując potrzeby w zakresie zapewnienia warunków dla rolnictwa, w sytuacji gdy działanie
planowane jest na obszarze Natura 2000 i może w sposób znaczący oddziaływać na
środowisko, może pojawić się konflikt zapewnienia celów gospodarczych w odniesieniu do
spełnienia celów ochrony obszarów chronionych. Szczególnie istotne są negatywne
oddziaływania na podlegające szczególnej ochronie prawnej gatunki priorytetowe.
Uzasadnienie realizacji w takiej sytuacji musi zostać poparte wystąpieniem nadrzędnego
interesu społecznego. W przypadku projektu Planu jako uzasadnienie realizacji wskazuje się
oprócz
ochrony
przed
powodzią
mieszkańców,
interes
społeczny
związany
z uwarunkowaniami gospodarczymi (rolnictwo jako forma zatrudnienia i zarobkowania).
Jednak brak przeanalizowanych alternatyw, która to analiza powinna stanowić odrębne
szczegółowe opracowanie, nie pozwala na ocenę, czy przyjęte rozwiązania służące
utrzymaniu wód na obszarach chronionych są optymalnymi rozwiązaniami w aspekcie
osiągnięcia celów powodziowych i środowiskowych.
39
Stąd należy spodziewać się wątpliwości ze strony organizacji pozarządowych, związanych
z ochroną przyrody, co do uzasadnienia prowadzonych prac w szczególności na obszarach
Natura 2000 [16], z uwagi na efektywność powodziową, interes społeczny oraz wymagania
ochrony środowiska. Z drugiej strony należy uwzględnić naciski rolników na utrzymanie
korzystnych warunków dla rolnictwa na obszarach Natura 2000. Również istotne jest
zagwarantowanie przez odpowiednich zarządców wodnych celu gospodarczego dotyczącego
zapewnienia warunków żeglugowych, co wynika z ustawy Prawo wodne.
W przypadku braku alternatyw dla planowanych działań, zbyt wysokich kosztów lub braku
możliwości technicznych innych działań, nadrzędny interes społeczny związany z celami
gospodarczymi (a na obszarze Natura 2000 z zapewnieniem bezpieczeństwa) powinien
uzasadniać konieczność przeprowadzenia prac utrzymaniowych. Prace te powinny być
prowadzone w sposób zapewniający ograniczenie negatywnych skutków dla środowiska jak
również uwzględniać powinny możliwe kompensacje przyrodnicze dla przedmiotów ochrony.
Wdrażając w życie zapisane w PUW działania należy uwzględnić potrzeby wszystkich stron,
których dotyczą przedsięwzięcia: administratorów cieków/instytucji odpowiedzialnych za ich
realizację, organizacje społeczne i przyrodnicze, mieszkańców a w szczególności rolników,
przedsiębiorców, w tym operatorów ujęć wód, dla których ochrona przed skutkami powodzi
i zapewnienie właściwych warunków dla celów gospodarczych jest bardzo ważnym
zagadnieniem.
Napotkane trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy
Stopień dokładności opracowania analiz służących ocenie oddziaływania PUW na środowisko
został dopasowany do zakresu i jakości danych uzyskanych od Podmiotów wykonujących
uprawnienia właścicielskie wód.
Analizy wykonano w odniesieniu do efektu wpływu działań poszczególnych typów w skali
JCWP. W konsekwencji wyniki SOOŚ wskazują te JCWP, w których istnieje ryzyko wystąpienia
negatywnych oddziaływań na środowisko (w tym znaczących) przy założeniu realizacji
wszystkich zaplanowanych działań w tym samym czasie. Wyznaczone w ten sposób JCWP
wskazują na konieczność prowadzenia szczegółowych analiz w skali zlewniowej dla działań
które pojedynczo (czego SOOŚ nie jest w stanie zdiagnozować) i w sposób skumulowany
mogą powodować znaczące oddziaływania na środowisko.
Istotnym problemem utrudniającym ocenę działań zawartych w PUW jest ich opis - na
bardzo ogólnym poziomie szczegółowości.
Dla działań zawartych w PUW nie została przeprowadzona analiza kosztów i korzyści
uzasadniająca konieczność podjęcia danego działania. Brak jest obecnie jednolitej metodyki
analizującej potencjalne
korzyści i koszty realizowania działań, ze
szczególnym
uwzględnieniem typów działań, które mogą mieć znaczący negatywny wpływ na środowisko.
40
W przypadku przeprowadzenia takiej analizy, realizacja części działań, które obecnie zostały
umieszczone w PUW prawdopodobnie nie miałaby uzasadnienia ekonomicznego.
Stąd mając na uwadze skale opracowania (16 tys. działań), brak dokładnej lokalizacji
poszczególnych typów działań, niepełną informację w zakresie zakresu prac, kosztów,
niejednorodny, często niewystarczający opis uzasadnienia realizacji - ocena strategiczna
określa stopień ryzyka wystąpienia istotnego negatywnego oddziaływania Planu na
środowisko w odniesieniu celów Ramowej Dyrektywy wodnej i obszarów chronionych w
JCWP oraz innych elementów środowiska.
Wymienione powyżej braki danych powodują wysokie ryzyko popełnienia błędu przy ocenie
pojedynczych działań, stąd prognoza skupia się na identyfikacji problemów związanych
z realizacją działań w skali JCWP w odniesieniu do wszystkich komponentów środowiska.
Podsumowanie i wnioski
Z uwagi na możliwość wystąpienia negatywnych oddziaływań, szczególną uwagę w SOOŚ
skupiono na pierwszych dwóch komponentach oraz ocenie efektu skumulowanego
wszystkich działań utrzymaniowych. Stwierdzono, że dla wód powierzchniowych oraz
środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej wpływ prac utrzymaniowych wg
przyjętej skali obejmuje zakres od +1 do -3. Część typów działań może w niektórych
cieku w wyniku remontu urządzeń wodnych) jednak oddziaływania negatywne bardzo
znacząco przeważają nad pozytywnymi i w ocenie typologicznej . Największych negatywnych
oddziaływań można się spodziewać potencjalnie od prac określonych jako usuwanie drzew i
krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód powierzchniowych oraz
udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniających
swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu. Z tego też względu rozpatrując
wody powierzchniowe skupiono się na tych dwóch rodzajach działań, które w PUW
określono jako działania 3 i 6.
Z analiz oddziaływań PUW dotyczących wód powierzchniowych wynika, że spośród 992 JCWP
rzecznych w których zaplanowano działania 328 otrzymało ocenę -3 świadcząca o wysokim
ryzyku znaczącego negatywnego oddziaływania. W przypadku oddziaływania na środowisko
przyrodnicze i różnorodność biologiczną takich ocen jest 390 w tym 93 oceny z wysokim
ryzykiem znaczącego negatywnego odziaływania w obszarach Natura2000, parkach
narodowych
lub
rezerwatach.
Łącznie
dla
obu
tych
komponentów
środowiska
zdiagnozowano 425 JCWP z oceną -3. Tak znaczna liczba JCWP z oceną -3 wynika z dużego
zakresu prac utrzymaniowych zarówno jeśli idzie o odcinki cieków objętych działaniami jak
i ilości typów działań zaplanowanych dla poszczególnych odcinków. Warto podkreślić wysoką
41
niepewność oceny wynikającą z dużej liczby działań zawartych w PUW i bardzo ogólnych
informacji nt. działań utrudniających precyzyjne określenie ich zakresu.
Ocena oddziaływania na zasoby naturalne, wody podziemne, powierzchnię ziemi, w tym
glebę wskazuje, że PUW skutkować może umiarkowanie negatywnymi oddziaływaniami na
ten komponent środowiska które może wystąpić w obszarze 29 JCWP. Odnośnie wpływu na
krajobraz dla 67 JCWP wskazano możliwość nieznacznie negatywnego wpływu. Bardzo
przybliżona analiza w odniesieniu do wpływu PUW na ludzi i dobra materialne, wskazuje
możliwy pozytywny wpływ planowanych działań, w szczególności dla działalności rolniczej.
Wpływ PUW na zasoby naturalne i wody podziemne uznano za pomijalny. Nie przewiduje się
wpływu PUW na powietrze i klimat.
JCWP (w tym 1521 JCWP rzecznych) i 24 zlewni bilansowych wysokie prawdopodobieństwo
wystąpienia oddziaływań skumulowanych oceniono w 21 JCWP i 2 zlewniach bilansowych.
Z przeprowadzonych w ramach SOOŚ prac wynikają następujące wnioski:
1. Opracowana SOOŚ dla PUW wykonana została dla takiego dokumentu po raz pierwszy.
Stąd w trakcie realizacji pracy zidentyfikowano szereg elementów wymagających korekty
w kolejnych cyklach planistycznych. Odnosi się to głównie do zawartości PUW a
zwłaszcza konieczności uzupełnienia go o niezbędne analizy tak, aby uzasadnienie dla
prac utrzymaniowych było pełne a identyfikacja ich oddziaływań bardziej właściwa.
Odnosi się to zwłaszcza do analizy kosztów i korzyści , która w obecnym kształcie PUW
została pominięta, z uwagi na brak opracowanych wskazań metodycznych pozwalających
zastosować je do szczególnego rodzaju przedsięwzięć jakimi są prace utrzymaniowe.
2. SOOŚ dla PUW w obszarze RZGW Warszawa, z uwagi na skalę prac utrzymaniowych,
wielkość obszaru mogła mieć jedynie charakter oceny typologicznej katalogu działań a
nie poszczególnych przedsięwzięć. Ocena ta wykazała, wysokie ryzyko wystąpienia
znacząco negatywnego wpływu PUW na wody powierzchniowe, środowisko przyrodnicze
i różnorodność biologiczną w wielu JCWP, w tym na obszarach chronionych. Dla
zminimalizowania tego ryzyka konieczne jest podjęcie wielu działań w tym: weryfikacja
zakresu prac utrzymaniowych i przyjmowanie do realizacji tylko tych prac dla których
wykazane zostaną realne korzyści z ich wykonania, realizacja prac zgodnie z dobrymi
praktykami, ograniczenie do koniecznych przypadków cykliczności prac i unikanie
koncentracji działań utrzymaniowych. Kwestie te rozwinięto w dalszych punktach
podsumowania.
3. Znaczącą trudnością przy sporządzaniu SOOS były różnice w opisie działań, ich
kwalifikacji i lokalizacji a także różnorodność baz danych wykorzystywanych przez
poszczególnych administratorów cieków. Istnieje pilna potrzeba opracowania jednolitej
42
w skali kraju bazy danych obejmująca wykaz aktualizowanych na bieżąco prowadzonych
prac utrzymaniowych, z obowiązkiem jej zasilania przez poszczególnych administratorów
cieków. Baza taka byłaby do wykorzystania przez poszczególne RZGW dla monitorowania
postępu realizacji PUW i w przyszłości podstawą jego aktualizacji w kolejnym cyklu
planistycznym.
4. Realizacja PUW winna uwzględniać następujące wskazania przyrodnicze:
 Każde działanie utrzymaniowe musi mieć uzasadnienie wynikające z celów PUW,
nawet jeśli działania na tych samych odcinkach pokrywają się. Powyższe
uzasadnienie nie może wynikać z "tradycji" dotychczasowego użytkowania.
 Należy drastycznie ograniczyć skalę działań, które w największym stopniu
decydują o znacząco negatywnym oddziaływaniu. Uwaga ta dotyczy w pierwszej
kolejności usuwania drzew i krzewów, udrażniania koryta, usuwania rumoszu,
usuwania roślinności.
 Remonty i modernizacje urządzeń wodnych powinno odbywać się, w miarę
potrzeb i możliwości, z udrożnieniem cieku dla gatunków migrujących.
 Prace utrzymaniowe ingerujące w siedliska gatunków i areał siedlisk chronionych,
zwłaszcza gdy są one przedmiotami ochrony w obszarach N2000 powinny być
prowadzone tylko w wypadku uzasadnionego zagrożenia powodziowego lub
zagrożenia mienia i życia ludzi.
 Wszelkie prace utrzymaniowe muszą uwzględniać zapisaną w Ustawie Prawo
Wodne i RDW zasadę całościowego traktowania cieku wraz z jego biologicznym
otoczeniem, a nie jedynie jego składowe hydrologiczne.
 W uzasadnionych przypadkach, planowane działania wpływające negatywnie na
obszary N2000, musi zakładać odpowiednie działania przeciwdziałające i
minimalizujące ten wpływ a nawet jego kompensację.
5. Realizacja PUW powinna uwzględniać następujące wskazania ogólne:
 Na obszarach gdzie działania utrzymaniowe planowane są na długich odcinkach i
istnieje ryzyko wystąpienia
oddziaływań skumulowanych oraz na obszarach
chronionych gdzie istnieje ryzyko, że planowane działania mogą spowodować
znaczące
negatywne
oddziaływania,
należałoby
ponownie
zweryfikować
uzasadnienie realizacji planowanych działań, przeprowadzić analizę efektywności
powodziowej obejmującą analizy hydrauliczne z uwzględnieniem alternatywnych
wariantów. Analiza powinna obejmować również aspekty środowiskowe,
społeczne oraz ekonomiczne.
43
 Szczególnie istotna jest weryfikacja działań na obszarach chronionych z uwagi na
fakt, ze są to obszary administrowane przez inne podmioty, które zostały
powołane do realizacji określonych celów służących ochronie przyrody.
Przedmiotem weryfikacji i analiz powinno być, czy planowane na tych obszarach
działania nie stoją w sprzeczności z celami ochrony tych obszarów, gdyż w
Projekcie PUW występują liczne działania których realizacja może mieć wpływ na
przedmioty ochrony a w konsekwencji na cele ochrony obszarów chronionych.
Efektem tych analiz powinno być rozwiązanie zapewniające optymalne, realne
spełnienie
różnych
celów
–
przyrodniczych,
społecznych
(zapewnienia
bezpieczeństwa i ochrona dóbr) i gospodarczych (prowadzenie działalności
gospodarczej – rolniczej, zaopatrzenia w wodę, żeglugi i inn.).
 Z uwagi na liczne odcinki planowanych działań w obszarach mokradłowych,
wskazane jest aby zweryfikować j.w. zasadność planowanych prac, z uwagi na
wymagania ochrony siedlisk bagiennych i cele ochrony ustanowione dla obszarów
chronionych. W szczególności dotyczy to obszarów 29 JCWP w których istnieje
ryzyko umiarkowanie negatywnego wpływu planowanych działań na obszary
mokradłowe.
Z uwagi na fakt iż większość działań planuje się w naturalnych częściach wód - wskazane jest
aby były one prowadzone sekwencyjnie w celu nie pogorszenia stanu wód i osiągnięcia
założonych w poszczególnych JCWP celów środowiskowych zgodnie z RDW (w szczególności
typ działania 6) oraz osiągnięcia celów środowiskowych dla przedmiotów ochrony
wynikających z dyrektywy siedliskowej.
44
2. WPROWADZENIE
2.1.
Podstawa sporządzenia prognozy
Opracowanie wstępnej Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Planu utrzymania
wód obejmującego obszar Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie wynika
z zapisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku
na środowisko (Dz. U. 2013 nr 0, poz. 1235 z późn. zm.; w dalszej części UOOŚ) oraz art. 114b
ust. 3 ustawy z dnia z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2015 r. nr 0, poz. 469)
a także zapisów Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca
2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko.
Z przepisów tych wynikają następujące ustalenia:
 przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymaga się
w odniesieniu do projektu planu utrzymania wód (art. 114b ust. 3 ustawy Prawo
wodne);
 przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymaga się
m.in. w odniesieniu do projektów dokumentów planów i programów dot.
gospodarki wodnej (art. 3 ust. 2 dyrektywy 2001/42/WE, art. 46, UOOŚ);
 w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko sporządza się
prognozę oddziaływania na środowisko (art. 5 dyrektywy 2001/42/WE, art. 51
UOOŚ);
 prognoza oddziaływania na środowisko oraz dokument będący przedmiotem
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagają przeprowadzenia
konsultacji społecznych, a także uzgodnień
z odpowiednimi organami
administracyjnymi (art. 6 dyrektywy 2001/42/WE, art. 54 UOOŚ);
 procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest zintegrowana
z procedurą oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 (art. 55 ust. 2 UOOŚ,
art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony
siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory);
 wnioski zgłoszone podczas konsultacji ze społeczeństwem, które zostaną
uwzględnione, wpływają na dokument będący przedmiotem oceny oddziaływania
na środowisko;
 wnioski zgłoszone podczas konsultacji społecznych, które zostaną odrzucone,
będą wymagały właściwego uzasadnienia.
45
2.2.
Cel prognozy
Celem SOOŚ jest analiza i ocena projektu Planu utrzymania wód obejmującego obszar
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie w zakresie wpływu na środowisko.
Opracowanie to jest dokumentem będącym elementem procedury strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko.
Celem SOOŚ jest przeprowadzenie merytorycznej analizy zagadnień, takich jak:
 analiza zgodności ocenianego dokumentu z celami ochrony środowiska
ustanowionymi na szczeblu międzynarodowym i krajowym;
 identyfikacja stanu tych elementów środowiska, które mają związek z realizacją
postanowień projektu planu utrzymania wód obejmującego obszar Regionalnego
Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie;
 analiza oddziaływań, na poszczególne elementy środowiska, skutków realizacji
postanowień ocenianego dokumentu;
 analiza dokumentu pod kątem zgodności z założonymi celami, którym ma on
służyć;
 analiza możliwości rozwiązań alternatywnych oraz działań zapobiegających lub
ograniczających negatywne oddziaływanie na środowisko;
 możliwe sposoby monitorowania skutków realizacji postanowień projektowanego
dokumentu.
2.3.
Zakres prognozy
Opracowana wstępna prognoza, co do zawartości, jest zgodna z art. 51 ust. 2 UOOŚ, według
którego prognoza oddziaływania na środowisko powinna:
 zawierać informacje o zawartości, głównych celach dokumentu oraz jego
powiązaniach z innymi dokumentami;
 zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy;
 zawierać propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji
postanowień dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania;
 zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu;
 określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany
tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu;
 określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniem;
46
 określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne
z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności
dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia
16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody;
 określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu
międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia
projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy
środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu;
 określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania, w tym
oddziaływania bezpośrednie, pośrednie wtórne, skumulowane, krótko-, średniooraz długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele
i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także
na środowisko, w szczególności na różnorodność biologiczna, ludzi, faunę, florę,
wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki
oraz dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami
środowiska oraz oddziaływaniami na nie;
 przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących
być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, a w szczególności na cele
i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru;
 przedstawiać rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w dokumencie
wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonywania oceny
prowadzącej do tego wyboru, lub wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych;
 zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym.
Zgodnie z art. 52 UOOŚ, informacje zawarte w niniejszej prognozie oddziaływania na
środowisko, opracowane są stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz
dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości dokumentu.
Zgodnie z art. 53 UOOŚ Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie wystąpił do
właściwych organów o uzgodnienie zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych
w prognozie oddziaływania na środowisko. W wyniku przeprowadzonego postępowania
uzyskano uzgodnienia od Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (Załącznik nr 1: pismo
z dnia 3 kwietnia 2015 r., znak: DOOŚsoos.411.2.2015.JP).
W treści uzgodnienia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska określającego zakres
niniejszej prognozy wskazano na konieczność zgodności z art. 51 ust. 2 UOOŚ. Prognoza
powinna odnosić się pełnej wersji projektowanego dokumentu i obejmować wszystkie
47
planowane działania mogące znacząco oddziaływać na środowisko. Przeprowadzone analizy
i proponowane zalecenia powinny być dostosowane do stopnia szczegółowości zapisów
projektowanego dokumentu.
Z uwagi na charakter projektowanego dokumentu, który obejmuje wiele rodzajów działań,
często o dużej liczbie lecz o bardzo niewielkim zasięgu przestrzennym i realizowanych
w bardzo różnych warunkach przestrzennych, GDOŚ zaleca opracowanie typologii działań,
mając na uwadze rodzaj, skalę działania, charakter obszaru, na którym będzie ono
realizowane (w tym cechy środowiska oraz obecność form ochrony przyrody, w tym
obszarów Natura 2000). Przyjęcie podejścia, w którym ocena zostałaby wykonana dla
zdefiniowanych typów działań pozwala zachować strategiczny charakter oceny przy
jednoczesnym uwzględnieniu wszystkich istotnych możliwych negatywnych oddziaływań na
środowisko. W przypadku pojedynczych działań, co do których już na poziomie strategicznym
zostałaby stwierdzona z dużym prawdopodobieństwem możliwość wystąpienia znaczącego
negatywnego oddziaływania na środowisko, ocena w prognozie powinna zostać
odpowiednio pogłębiona.
Wskazano, że w prognozie należy uwzględnić informacje zawarte w prognozach
oddziaływania na środowisko sporządzonych dla innych, przyjętych już, dokumentów
powiązanych z projektem dokumentu będącego przedmiotem postępowania.
Analizy powinny zostać przeprowadzone kompleksowo i powinny obejmować wszystkie
istotne uwarunkowania środowiskowe i antropogeniczne oraz zachodzące pomiędzy nimi
relacje, zwłaszcza w kontekście potencjalnych kumulacji oddziaływań. Zaleceniem GDOŚ jest
także potraktowanie ze szczególną uwagą analiz o charakterze przestrzennym oraz tam gdzie
to możliwe przedstawienie lokalizacji planowanych działań na tle innych form wykorzystania
przestrzeni na mapach.
Podczas oceny szczególną uwagę należy zwrócić na ekosystemy, siedliska i gatunki wodne
i od wód zależne, w szczególności objęte ochroną w ramach sieci Natura 2000 i korytarze
ekologiczne. Należy przy tym stosować kryterium narażenia i uwzględnić wszystkie elementy
środowiska, które mogą być narażone na negatywne oddziaływanie, nie tylko te, które
znajdują się na obszarze realizacji danego działania. Prognoza powinna:
 z podobną uwagą traktować sytuacje bezpośredniego zagrożenia dla gatunków
i siedlisk przyrodniczych oraz oddziaływania pośrednie i wtórne;
 w sposób uzasadniony i racjonalny przedstawiać rozwiązania mające na celu
zapobieganie,
ograniczanie
lub
kompensację
oddziaływań na formy ochrony przyrody.
48
przyrodniczą
negatywnych
W ramach analiz istniejącego stanu środowiska oraz potencjalnych zmian tego stanu
w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu należy zwrócić uwagę na
następujące zagadnienia:
 charakterystyczne cechy geograficzne objętego planem terenu (rzeźba terenu,
warunki wodne, glebowe, klimat),
 informacje na temat form ochrony przyrody oraz korytarzy ekologicznych
występujących na obszarze objętych planem,
 informacje o chronionych gatunkach na obszarze objętych planem, wraz z oceną
potencjalnych zagrożeń dla tych gatunków,
 istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów i gatunków
podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody.
W przypadku stwierdzenia znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary Natura 2000,
należy w prognozie wyraźnie wykazać i uzasadnić istnienie nadrzędnego interesu
publicznego, w tym o charakterze społecznym i gospodarczym, szczególnie wnikliwie
odnosząc się do kwestii rozwiązań alternatywnych.
Propozycje w zakresie metod monitoringu skutków realizacji zadań wynikających z planu
powinny zostać opracowane w sposób pozwalający na zbadanie rzeczywistych skutków
środowiskowych realizacji postanowień planu, w tym na określenie, czy właściwie oceniono
skalę i zasięg oddziaływania na środowisko poszczególnych działań oraz na ocenę
skuteczności zaproponowanych działań minimalizujących.
Przy opracowywaniu prognozy należy uwzględnić wytyczne Komisji Europejskiej do
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko pod kątem uwzględnienia zmian klimatu
oraz różnorodności biologicznej.
49
3. Metody zastosowane przy opracowaniu prognozy
3.1.
Podstawowe założenia metodyczne
UOOŚ w wymaganiach co do zawartości wykonywanej Prognozy wskazuje m. in., w art. 51
ust. 2 punkt 2e, na konieczność wykonania analizy i oceny przewidywanych znaczących
tego obszaru, a także na środowisko. Z uwagi na charakter PUW, który obejmuje ponad 16
tys. różnego typu działań utrzymaniowych ich ocena została przeprowadzona pa poziomie
JCWP w odniesieniu do typów działań (8 typów działań zgodnych z Art. 22 ust. 1b Prawa
wodnego, por. Tabela 2) pod kątem ryzyka wystąpienia możliwych znaczących oddziaływań
na środowisko. Oceny brały pod uwagę obszary chronione zależne od wód:
 Parki narodowe,
 Rezerwaty przyrody,
 Obszary Natura 2000 (specjalne obszary ochrony siedlisk i obszary specjalnej
ochrony ptaków)
 Obszary chronionego krajobrazu
 Parki krajobrazowe
 Korytarze ekologiczne.
Podstawową jednostką przestrzenną do selekcji/wyboru obszarów, w których wystąpić mogą
oddziaływania na środowisko były JCWP. Ocenę przeprowadzono w odniesieniu do 8
zagadnień tematycznych obejmujących wszystkie komponenty środowiska:
 krajobraz,
50
Ocena oddziaływania odnosi się do 7 stopniowej skali zestawionej poniżej [Tabela 1] przy
czym koncentruje się ona na diagnozie możliwości wystąpienia oddziaływań znacząco
negatywnych.
Tabela 1 Skala oddziaływań
Ocena
+3
+2
+1
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
znacząco pozytywne
umiarkowanie pozytywne
nieznacznie pozytywne
neutralne
nieznacznie negatywne
umiarkowanie negatywne
znacząco negatywne
Z uwagi na charakter możliwego negatywnego oddziaływania poszczególnych typów działań
utrzymaniowych kluczowe dla oceny jest oddziaływanie na dwa pierwsze komponenty:
 środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną.
Oddziaływanie znacząco negatywne w odniesieniu do stanu/potencjału ekologicznego JCWP
wymaga spełnienia przez działanie warunków derogacji zgodnie z art. 4.7 RDW, natomiast w
odniesieniu do obszarów Natura 2000 wymaga zgodnie z art. 6.4. dyrektywy siedliskowej –
analizy możliwości zastosowania rozwiązań alternatywnych, wskazania koniecznych
wymogów nadrzędnego interesu społecznego dla proponowanego działania oraz wskazania
środków kompensujących czyli odtworzenia niszczonych zasobów środowiska w celu
zachowania spójności obszaru Natura 2000. Stąd dla ww. zagadnień tematycznych ocena
ostatecznie odnosi się w szczególności do wielkości ryzyka oddziaływania na stan/potencjał
ekologiczny JCWP oraz możliwego wpływu poszczególnych typów działań na przedmioty
ochrony dla obszarów Natura 2000.
Potencjalny stopień oddziaływania poszczególnych typów działań na wody powierzchniowe,
środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną przedstawiono poniżej - [Tabela 2]
przyjmując siedmiostopniową skalę oddziaływania gdzie -3 to oddziaływanie znacząco
negatywne a +3 znacząco pozytywne.
51
Tabela 2 Działania utrzymaniowe rzek i potoków – wpływ na środowisko w odniesieniu do wód
powierzchniowych, środowiska przyrodniczego i różnorodności biolog icznej
Numer
działania
Nazwa działania
1.
Wykaszanie roślin z dna oraz brzegów
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Usuwanie roślin pływających i korzeniących się
w dnie śródlądowych wód powierzchniowych.
Usuwanie drzew i krzewów porastających dno
oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych.
Usuwanie ze śródlądowych wód
powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz
wynikających z działalności człowieka.
Zasypywanie wyrw w brzegach i dnie
śródlądowych wód powierzchniowych oraz
przez ich zabudowę biologiczną.
Udrażnianie śródlądowych wód
powierzchniowych przez usuwanie zatorów
utrudniających swobodny przepływ wód oraz
usuwanie namułów i rumoszu.
Remont lub konserwację stanowiących
własność właściciela wody:
a. budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w
obrębie tych budowli,
b. urządzeń wodnych.
Rozbiórka lub modyfikacja tam bobrowych oraz
zasypywanie nor bobrów w brzegach
oddziaływania
+1/-2
(wpływ pozytywny w
przypadku wykaszania
gatunków inwazyjnych)
0/-2
-2/-3
+1/-1
(wpływ pozytywny w
przypadku usuwania
elementów obcych - śmieci i
odpadów)
0/-2
-1/-3
+1/-1
0/-1
Ocena nie odnosi się do pojedynczych działań lecz do potencjalnych skutków grup działań
poszczególnych typów w JCWP stąd odnosi się ona do najbardziej prawdopodobnych
oddziaływań dla poszczególnych typów działań i uwzględnia fakt że oddziaływania
negatywne na wody powierzchniowe, środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną
znacząco przeważają nad pozytywnymi. W efekcie ocena koncentruje się na oszacowaniu
ryzyka wystąpienia oddziaływań znacząco negatywnych. Klasyfikację potencjalnych
oddziaływań negatywnych w skali 4 stopniowej zestawiono poniżej – [Tabela 3].
W przypadku wód powierzchniowych oceny odnoszą się do wpływu na możliwość
52
osiągnięcia celów środowiskowych zaś dla środowiska przyrodniczego i różnorodności
biologicznej odnoszą się do oddziaływania głównie na obszary Natura 2000.
Tabela 3 Skala oddziaływań negatywnych
Ocena
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
Brak ryzyka znaczącego negatywnego oddziaływania
Małe ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania
Umiarkowane ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania
Wysokie ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania
W odniesieniu do oddziaływania na wody powierzchniowe ocenę oparto o zbiorcze
charakterystyki zakresu obszarowego działań dla JCWP. Dla wpływu na bioróżnorodność
przyjęto dwa poziomy dokładności oceny:
 ocenę podstawową, opartą o zbiorcze charakterystyki zakresu obszarowego
działań dla JCWP. Tę ocenę uznano za podstawową dla JCWP w których nie
występują lub występują w marginalnej wielkości obszary Natura2000
 uszczegółowioną
ocenę
wpływu
na
wody
powierzchniowe,
środowisko
przyrodnicze i różnorodność biologiczną dla poszczególnych typów działań
w JCWP zlokalizowanych na obszarach chronionych, w szczególności na obszarach
Natura 2000, opartą o analizę możliwego wpływu działań utrzymaniowych na
stan/potencjał JCWP oraz na występujące na obszarach Natura2000 przedmioty
ochrony (gatunki roślin i zwierząt oraz siedliska) jak również integralność obszaru.
Pozostałe 6 zagadnień tematycznych można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich
obejmuje następujące zagadnienia:
 ludzie i dobra materialne,
 powierzchnia ziemi, w tym gleba,
 krajobraz.
W odniesieniu do tych zagadnień ocena opiera się na analizach relacji przestrzennych działań
z typami pokrycia terenu (ludzie i dobra materialne), obszarami cennymi widokowo
(krajobraz) i mokradłami (powierzchnia ziemi, w tym gleba).
Ostatnia grupa zagadnień obejmuje:
53
W odniesieniu do tych komponentów środowiska uznano że ryzyko negatywnego
oddziaływania działań utrzymaniowych jest nieznaczne i nie powinno skutkować
oddziaływaniami znacząco negatywnymi stąd ograniczono się do oceny ogólnej i nie
zastosowano żadnych metod analizy ilościowej przy opracowaniu prognozy.
W dalszej części rozdziału opisano bliżej wskazania metodyczne oceny oddziaływania PUW
na ww. komponenty środowiska
3.2.
Ocena ryzyka oddziaływania na wody powierzchniowe
Ocena podstawowa w odniesieniu do oddziaływania na wody powierzchniowe
Ocenę podstawową przeprowadzono, w ujęciu typologicznym uwzględniając stopień
oddziaływania poszczególnych typów działań. Potencjalny wpływ poszczególnych typów
działań na wody powierzchniowe opisano poniżej – [Tabela 4].
Tabela 4 Potencjalny wpływ poszczególnych typów działań na wody powierzchniowe
Nr
dział.
Nazwa działania
Skutki oddziaływań na wody powierzchniowe
1. likwidacja lub minimalizacja brzegowej strefy buforowej
służącej przechwytywaniu zanieczyszczeń (w tym substancji
biogennych) co może skutkować pogorszeniem jakości wód
2. pogorszenie warunków bytowania fauny (w tym bezkręgowców
bentosowych i ichtiofauny)
1.
Wykaszanie roślin z dna
3. likwidacja roślinności w dnie i strefie brzegowej skutkująca
oraz brzegów
ograniczeniem bazy pokarmowej (bezkręgowce) dla ichtiofauny.
śródlądowych wód
powierzchniowych
4. zmiany w naturalnym składzie gatunkowym flory wodnej
5. zmiany strukturalne krajobrazu rzecznego
6. zmiana dynamiki wód
7. zmiana warunków odpływu wód (przyspieszenie odpływu)
2.
Usuwanie roślin
pływających i
korzeniących się w dnie
powierzchniowych
1. ograniczenie lub likwidacja flory wodnej oznacza pogorszenie
warunków siedliskowych dla mikrofauny (np. na zanurzonych
łodygach i liściach znajdują swoje schronienie pierwotniaki,
gąbki, nicienie, wrotki, skąposzczety, larwy owadów i
skorupiaki, tam też swoje jaja składają ślimaki i owady a
pomiędzy łodygami swoje schronienie znajduje narybek)
2. likwidacja roślinności szuwarowej skutkuje w ograniczeniu
buforu biochemicznego i kryjówek ryb
3. likwidacja makrofitów oznacza ograniczenie przeprowadzania
ocen czystości wód (makrofitowy indeks rzeczny i makrofitowy
indeks stanu ekologicznego)
4. pogorszenie warunków „nawigacyjnych” podczas wędrówek ryb
54
Nr
dział.
Nazwa działania
6. zmiana warunków natlenienia
1. zmniejszenie stopnia zacienienia cieku
2. zmiana termiki wód a w konsekwencji zmiana warunków
bytowania ichtiofauny, makrobezkręgowców oraz innych
organizmów
3. zmniejszenie
zakresu i skuteczności przechwytywania
(oczyszczania) zanieczyszczeń obszarowych co może
doprowadzić do pogorszenia jakości wód.
3.
Usuwanie drzew i
krzewów porastających
dno oraz brzegi
powierzchniowych
4. nadmierna eliminacja krzewów i związanych z nimi zespołów
roślinne powodująca ograniczony rozwój bazy pokarmowej dla
ichtiofauny
6. zmiana warunków natlenienia
7. ograniczenie warunków
schronienia ichtiofauny
siedliskowych
oraz
możliwości
8. poprzez wycinkę drzew i krzewów może nastąpić pogorszenie
stateczności skarp
4.
Usuwanie ze
powierzchniowych
przeszkód naturalnych
oraz wynikających
z działalności człowieka
1. nadmierne usuwanie rumoszu drzewnego (zwalone drzewa,
krzewy, gałęzie) może skutkować zaburzeniami w kształtowaniu
ekosystemów rzecznych w tym warunków siedliskowych
ichtiofauny
2. nadmierne „czyszczenie” skarp aż do poziomu gleby może
doprowadzić do likwidacji roślinności
3. usuwanie śmieci i odpadów – zwiększenie czystości środowiska
1. zaburzenie naturalnych procesów fluwialnych występujących w
cieku kształtujących różnorodność morfologiczną struktur
korytowych
5.
6.
Zasypywanie wyrw w
brzegach i dnie
powierzchniowych oraz
przez ich zabudowę
biologiczną
Udrażnianie
2. zmiana warunków morfologicznych – przekształcenie struktur
korytowych
3. możliwość utraty kryjówek dla ichtiofauny
4. przeciwdziałanie dalszym procesom erozyjnym a konsekwencji
nie dopuszczenie do całkowitego rozmycia skarp i utraty ich
stateczności (w przypadku wartościowych zespołów roślinnych
w strefie brzegowej działanie to może je ochraniać)
1. zmiana
warunków
55
morfologicznych
-
przekształcenie
Nr
dział.
Nazwa działania
powierzchniowych przez
naturalnych struktur korytowych
usuwanie zatorów
2. likwidacja gniazd tarłowych ryb łososiowatych oraz fizyczne
utrudniających
niszczenie zarodków
swobodny przepływ
3. pogorzenie warunków tarłowych ichtiofauny
wód oraz usuwanie
namułów i rumoszu
4. ryzyko wzrostu prędkości wymywających z dna frakcję żwirową
niezbędną dla budowy gniazd tarłowych przez ryby łososiowate.
5. pogorszenie
lub
likwidacja
warunków
bytowania
makrobezkręgowców i innych organizmów a w konsekwencji
ograniczenie bazy pokarmowej dla ryb
6. naruszenie równowagi hydrodynamicznej na ciekach górskich
jako skutek naruszenia obrukowanej warstwy dna koryta
7. poprawa warunków swobodnego odpływu wód oraz zmiana
hydrodynamiki przepływu
8. pogorszenie jakości wód
9. zmiana dotychczasowych warunków połączenia z wodami
podziemnymi
7.
8.
Remont lub
konserwację
stanowiących własność
właściciela wody:
a. budowli
regulacyjnych oraz
ubezpieczeń w obrębie
tych budowli
b. urządzeń wodnych
rozbiórka lub
modyfikacja tam
bobrowych oraz
zasypywanie nor
bobrów w brzegach
powierzchniowych
1. w przypadku remontu silnie zdewastowanego urządzenia
wodnego lub budowli regulacyjnej może nastąpić ograniczenie
korzystnych procesów samorenaturyzacyjnych
2. przeobrażenia dotychczasowych struktur korytowych
3. znaczące choć czasowe obciążenia środowiska w fazie
budowlanej, czasowe pogorszenie jakości wód
4. możliwość zmiany dynamiki wód
5. możliwość poprawy
przepławek
drożności
cieku
poprzez
remont
1. pogorszenie warunków bytowania bobrów
2. zmiana reżimu wód
3. likwidacja mikrosiedlisk dla niektórych organizmów
4. zmiana uwarunkowań wilgotnościowych
5. poprawa warunków swobodnego odpływu wód oraz zmiana
hydrodynamiki przepływu
Zgodnie z artykułem 24 Prawa Wodnego - „Utrzymywanie śródlądowych wód
powierzchniowych oraz morskich wód wewnętrznych i brzegu morskiego nie może naruszać
istniejącego dobrego stanu tych wód oraz warunków wynikających z ochrony wód”, dlatego
też przedstawione wyżej działania utrzymaniowe powinny być oceniane pod kątem ich
wpływu na wody powierzchniowe. Ocenę (zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną)
przeprowadzono w oparciu o trzy grupy elementów jakości:
56
A. Biologiczne elementy jakości
 skład i liczebność flory wodnej
 skład i liczebność bezkręgowców bentosowych
 skład, liczebność i struktura wiekowa ichtiofauny
B. Hydromorfologiczne elementy jakości
 reżim hydrologiczny
 ciągłość rzeki
 warunki morfologiczne
C. Fizykochemiczne elementy jakości
 warunki termiczne
 warunki natlenienia
 zasolenie
 stan zakwaszenia
 substancje biogenne
 zanieczyszczenia specyficzne
Biorąc pod uwagę opisany w tabeli powyżej potencjalny zakres oddziaływań przyjęto, że
kluczowymi z punktu widzenia oddziaływania na wody powierzchniowe typami działań są
prace udrożnieniowe (działania typu 6) oraz wycinka drzew i krzewów (działania typu 3).
Kierując się zasadą przezorności zakres ocen odwołuje się do ryzyka oddziaływania
negatywnego w skali 0 – -3 pkt. (0 – brak ryzyka znaczącego negatywnego oddziaływania, -1 małe ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania, -2 - umiarkowane ryzyko znaczącego
negatywnego oddziaływania, -3 - wysokie ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania).
Ocena przeprowadzona została metodą ekspercką przy wykorzystaniu jako głównego
kryterium wskaźnika procentowo ujętej długości odcinków rzek objętych działaniami 3 lub 6
w stosunku do całkowitej długości rzek w JCWP, gdzie całkowita długość rzek określana jest
na podstawie długości cieków sieci rzecznej MPHP1. W ocenie brano pod uwagę
podstawowe parametry JCWP, w tym status JCWP (naturalna, silnie zmieniona lub sztuczna)
i ocenę stanu wód JCWP [1].
1
Mapa Podziału Hydrograficznego Polski w skali 1:10 000
57
Tabela 5 Ocena ryzyka znacząco negatywnego wpływu na wody powierzchniowe w JCWP działań
utrzymaniowych typu 3 i 6
%długości rzek objętych działaniami 3 lub 6
Ocena
0 ≤ % długości ≤ 25
0
25 < % długości ≤ 50
-1
-2
75 < % długości ≤ 100
-3
Opis oddziaływania
3.3.
Ocena ryzyka oddziaływania na środowisko przyrodnicze i różnorodność
biologiczną
Ocena podstawowa
Ocena jest uzależniona od zakresu obszarowego działań. Podobnie jak w przypadku wód
powierzchniowych przeprowadzono ją według skali od 0 do -3, gdzie 0 oznacza brak ryzyka
znaczącego oddziaływania a -3 wysokie ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania.
Ocena przeprowadzona została przy wykorzystaniu jako kryterium wskaźnika procentowo
ujętej długości odcinków rzek objętych jakimkolwiek z działań typu od 1 do 8 w stosunku do
całkowitej długości rzek w JCWP.
Wartości graniczne względnej długości działań wszystkich typów w JCWP dla kwalifikacji
oddziaływań do poszczególnych klas zamieszczono w tabeli poniżej [Tabela 6].
Tabela 6 Ocena ryzyka znacząco negatywnego wpływu na środowisko przyrodnicze i różnorodność
biologiczną w JCWP działań utrzymaniowych typu 3 i 6
%długości rzek objętych działaniami 3 lub 6
Ocena
0 ≤ % długości ≤ 40
0
-1
-2
80 < % długości ≤ 100
-3
Opis oddziaływania
Ocenę podstawową uznano za wystarczającą w JCWP na terenie których nie występują
obszary Natura 2000 (N2000) i pozostałe obszary chronione zależne od wód. Na pozostałych
JCWP przeprowadzono dodatkowo ocenę bardziej szczegółową opisaną w następnym
podrozdziale zaś jako ostateczną przyjęto gorszą z nich (tj. z ocena najniższą).
58
Ocena uszczegółowiona w odniesieniu do oddziaływania na środowisko przyrodnicze
i różnorodność biologiczną
Uszczegółowioną ocenę przeprowadzono w odniesieniu do wpływu poszczególnych typów
działań na obszary chronione zależne od wód znajdujące się w JCWP. Potencjalny wpływ
poszczególnych typów działań na środowisko przyrodnicze opisano poniżej [Tabela 7], gdzie
wypisano
również
siedliska
i
gatunki
poddane
oddziaływaniu
z
najwyższym
prawdopodobieństwem. Nie wypisywano gatunków płazów, ryb i nietoperzy uznając, że jeśli
występują na danym terenie (są wymieniane m.in. w sdf dla obszarów N2000) to oznacza to
możliwy wpływ wymienionych działań na populacje tych gatunków.
Tabela 7 Potencjalny wpływ poszczególnych typów działań na środowisko przyrodnicze
Nr
dział.
1.
Nazwa działania
Skutki oddziaływań na
środowisko przyrodnicze
Wykaszanie roślin z
dna oraz brzegów
powierzchniowych;
1. Zmniejszanie areału siedlisk
przyrodniczych.
2. Pogarszanie jakości siedlisk
bezkręgowców, płazów,
ptaków.
3. Znaczące zwiększenie
śmiertelności zwierząt, głównie
płazów.
4. Pogorszenie jakości siedlisk
wodnych.
5. Powstrzymywanie procesów
sukcesyjnych na brzegach.
6. Ograniczenie areału
gatunków inwazyjnych - wpływ
korzystny.
Szczególnie narażone przedmioty
ochrony obszarów N2000
 Ziołorośla górskie i nadrzeczne





6430
Zalewane muliste brzegi rzek 3270
Zarośla wierzbowe (regeneracje
łęgów 91E0)
Bezkręgowce (liczne gatunki, np.
poczwarówka jajowata 1016,
czerwończyk nieparek 1060, łątka
ozdobna 4045, etc.)
Płazy
Ptaki (większość gatunków
"naturowych", głównie te, które
gniazdują w strefie szuwarów i
zarośli wierzbowych)
 Roślinność starorzeczy i
2.
3.
Usuwanie roślin
pływających i
korzeniących się w
dnie śródlądowych
wód
powierzchniowych;
1. Likwidacja stanowisk
roślinności pływającej, siedlisk
przyrodniczych.
2. Pogorszenie jakość siedlisk
bezkręgowców i płazów.
3. Pogorszenie jakości i/lub
likwidacja mikrosiedlisk ryb.
Usuwanie drzew i
krzewów
porastających dno
oraz brzegi
powierzchniowych;
1. Zmniejszanie areału siedlisk
przyrodniczych, głównie łęgów
i ziołorośli nadrzecznych, a

także zalewanych mulistych

brzegów rzek.
2. Pogarszanie jakości siedlisk

bezkręgowców, płazów,
ptaków.
3. Znaczące zwiększenie
śmiertelności zwierząt, głównie
59






naturalnych zbiorników wodnych
3150
Zbiorowiska torfowiskowe 7110,
7120, 7130, 7140, 7150
Zbiorowiska włosieniczników 3260
Bezkręgowce związane z wodami
Płazy
Ryby
Ziołorośla górskie i nadrzeczne
6430
Zalewane muliste brzegi rzek 3270
Łęgi 91E0 (w tym regeneracje
łęgów)
Bezkręgowce (liczne gatunki, np.
ozdobna 4045, etc.)
Nr
dział.
Nazwa działania
płazów.
4. Pogorszenie jakości siedlisk
wodnych.
sukcesyjnych na brzegach.
6. Przerywanie ciągłości i
dezintegracja korytarzy
ekologicznych.
4.
5.
6.
 Ryby
 Płazy
 Ptaki (większość gatunków
"naturowych", głównie te, które
gniazdują w strefie łęgów i
mulistych brzegów rzek)
 Nietoperze wykorzystujące łęgi
jako korytarze migracyjne
Usuwanie elementów obcych:  Wszystkie gatunki i siedliska od
1. Usuwanie śmieci i odpadów wód zależne (91E0, 3260, 3270)
Usuwanie ze
śródlądowych wód wpływ korzystny
 Bezkręgowce zależne od wód np.
powierzchniowych
przeszkód
Usuwanie rumoszu drzewnego:
naturalnych oraz
2. Likwidacja mikrosiedlisk
ozdobna 4045, etc.).
wynikających
korytowych.
z działalności
3. Powstrzymywanie procesów  Ryby wymagające mikrosiedlisk
człowieka;
sukcesyjnych.
korytowych.
 Łęgi i regeneracje łęgowe 91E0.
 Siedliska przyrodnicze (zalewane
muliste brzegi rzek 3270, łęgi
Zasypywanie wyrw korytowych.
91E0, ziołorośla nadrzeczne 6430,
w brzegach i dnie
2. Pogorszenie jakości wód
zbiorowiska włosieniczników 3260,
śródlądowych wód 3. Powstrzymywanie procesów
roślinność starorzeczy 3150)
powierzchniowych sukcesyjnych
oraz przez ich
4. Likwidacja siedlisk
 Bezkręgowce, np. skójka
zabudowę
przyrodniczych w korycie, na
gruboskorupowa 1032
biologiczną;
brzegach i w przyległej części
 Płazy
terasy zalewowej
 Ryby
Udrażnianie
śródlądowych wód 1. Likwidacja mikrosiedlisk
powierzchniowych korytowych.
roślinność starorzeczy 3150),
przez usuwanie
Zbiorowiska torfowiskowe 7110,
zatorów
7120, 7130, 7140, 7150
utrudniających
sukcesyjnych
swobodny przepływ 4. Likwidacja siedlisk
 Bezkręgowce, np skójka
wód oraz usuwanie przyrodniczych w korycie
gruboskorupowa 1032
namułów i rumoszu;
 Płazy
 Ryby
60
Nr
dział.
Nazwa działania
7.
Remont lub konserwację stanowiących własność
właściciela wody:
a. budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie
tych budowli
b. urządzeń
wodnych
korytowych.
sukcesyjnych
przyrodniczych w korycie
5. Poprawa drożności cieku dla
ryb migrujących - wpływ
korzystny
roślinność starorzeczy 3150),
 Zbiorowiska torfowiskowe 7110,
7120, 7130, 7140, 7150
 Płazy
 Ryby
8.
rozbiórka lub
modyfikacja tam
bobrowych oraz
zasypywanie nor
bobrów w brzegach
powierzchniowych
korytowych
2. Pogorszenie jakości lub
likwidacja stanowisk bobrów
przyrodniczych
4. Pogorszenie warunków
wilgotnościowych dla siedlisk
zajmujących terasę zalewową
w otoczeniu żeremi




muliste brzegi rzek 3270),
ewentualnie także siedliska na
terasie zalewowej (m.in. łąki
wszystkich typów)
Bezkręgowce zależne od wód np.
ozdobna 4045, etc.)
Ryby
Płazy
Bóbr europejski
Przyjęto, że JCWP, w których kolizja przestrzenna z obszarami N2000 i innymi obszarami
zależnymi od wód ma znikomy zasięg i nie ma podstaw uznawać, że spowoduje ona
negatywne skutki dla tych obszarów oraz JCWP w których kolizja występuje ale przedmioty
ochrony nie są wrażliwe na działania utrzymaniowe, są oceniane w taki sposób jak JCWP bez
kolizji z obszarami chronionymi. Natomiast działania w JCWP, w których kolizja przestrzenna
z obszarami chronionymi ma istotny zasięg i może powodować negatywne skutki, zostały
poddane ocenom cząstkowym według następujących wskaźników:
Fragmentacja
przestrzenna
obszaru
chronionego
(oddziaływanie
na
integralność
wewnętrzną)’
Wpływ na gatunki - przedmioty ochrony,
Wpływ na siedliska - przedmioty ochrony,
Wpływ na korytarze ekologiczne.
Każdy z typów działań w JCWP w kolizji z obszarami chronionymi może uzyskać od 0 do -10
pkt. W takich JCWP nie uwzględniane są punkty za oddziaływania korzystne, gdyż takie mogą
w obszarach N2000 wynikać jedynie z Planów Zadań Ochronnych lub Planów Ochrony a nie z
61
PUW. Z uwagi na charakter strategicznej oceny i braki danych o których mowa w rozdziale
14, ocena wg ww. wskaźników została przeprowadzona metodą ekspercką.
W przypadku braku danych przyjęto zgodnie z zasadą przezorności, że oddziaływanie na
przedmioty ochrony obszarów chronionych jest istotne i skrajnie negatywne. Ocena JCWP
może zostać obniżona (od 0 do -10 pkt) jeżeli planowane działania dodatkowo mogą
wpływać na zwiększenie izolacji przedmiotowego obszaru chronionego (integralność
zewnętrzną). Wartości graniczne dla kwalifikacji oddziaływań do poszczególnych klas
zamieszczono w tabeli poniżej [Tabela 8].
Tabela 8 Ocena ryzyka wpływu działań utrzymaniowych na środowisko przyrodnicze i różnorodność
biologiczną
Liczba punktów
Ocena
0 ≥ Liczba_punktów ≥ -5
0
-5 > Liczba_punktów ≥ -25
-1
-25 > Liczba_punktów ≥-50
-2
-50 > Liczba_punktów ≥ -90
-3
Opis oddziaływania
Brak ryzyka znaczącego negatywnego
oddziaływania
Małe ryzyko znaczącego negatywnego
oddziaływania
Wysokie ryzyko znaczącego negatywnego
oddziaływania
3.4.
Ocena oddziaływania na ludzi i dobra materialne
Dla tego zagadnienia ocena ryzyka oddziaływania oparta jest na analizach lokalizacji działań
w odniesieniu do typów użytkowania terenu. Danymi referencyjnymi typów użytkowania
terenu przyjęto dane Corine Land Cover 2006. Analizy przestrzenne odpowiadają na pytanie
jaka część działań utrzymaniowych jest zlokalizowana na odcinkach do których przylegają
obszary zurbanizowane co pozwala wstępnie wnioskować, że działania te mogą
bezpośrednio wpływać na bezpieczeństwo ludzi a tym samym dla działań w pozostałych
obszarach przypuszczać jaka część z nich ma raczej uzasadnienie gospodarcze (rolnictwo,
zaopatrzenie w wodę, żegluga). Podstawą oceny jest sumaryczna długość działań
zlokalizowana na odcinkach przyległych do różnego typu terenów (zantropogenizowanych,
rolnych, leśnych, stref podmokłych, wodnych).
3.5.
Ocena ryzyka oddziaływania na powierzchnię ziemi, w tym gleby
Ten komponent środowiska jest szczególnie wrażliwy na działania typu 3 i 6. W przypadku
tych typów działań, dotyczących udrażniania rzek poprzez usuwanie rumoszu i piasku.
Zmiana lokalna warunków wodnych wynikająca z obniżenia poziomu wód gruntowych
wskutek zaplanowanych działań, może wpłynąć na właściwości gleb. Dotyczy to m.in. zmiany
struktury gleb w wyniku zmiany uwilgotnienia gleb. Na obszarach mokradłowych, działania
udrożnieniowe o dużym zasięgu prowadzić mogą do pogorszenia uwodnienia tych obszarów
62
w wyniku obniżenia lokalnie zwierciadła wody jak również przyspieszenia odpływu. Dotyczy
to działań
planowanych w sumie na długości powyżej 20 i 50 km cieków na terenie
obszarów mokradłowych.
Ocena wpływu opiera się na analizach relacji przestrzennych działań 3 i 6 z mokradłami.
Danymi referencyjnymi jest baza GIS Mokradła 20082. Podstawą oceny jest sumaryczna
długość działań zlokalizowanych na ww. obszarach w poszczególnych JCWP.
3.6.
Ocena ryzyka oddziaływania na krajobraz
Dla tego komponentu środowiska najistotniejsze są skutki realizacji działań typu 3 i 6.
Negatywne oddziaływania realizacji działania polegającego na udrożnieniu rzek może
wynikać ze zniszczenia piaszczystych łach i wysp występujących w obrębie koryta, które
stanowią istotny element kształtujący walory krajobrazowe doliny rzecznej. Prace polegające
na usuwaniu roślinności, w tym drzew i krzewów, porastającej dno oraz brzegi wód mogą
wpływać na krajobraz z uwagi na możliwość wystąpienia zmian w użytkowaniu terenu
poprzez niszczenie charakterystycznych dla danego obszaru siedlisk. Dość istotną
konsekwencją wykaszania roślinności ze strefy brzegowej są zmiany strukturalne krajobrazu
rzecznego. W odniesieniu do tego zagadnienia ocena opiera się na analizach relacji
przestrzennych działań typu 3 i 6 z obszarami atrakcyjnymi widokowo. Danymi
referencyjnymi jest klasyfikacja atrakcyjności wizualnej obszarów wg. Śleszyńskiego [65].
Podstawą oceny jest sumaryczna długość działań zlokalizowanych na obszarach o różnej
atrakcyjności wizualnej.
3.7.
Analizę potencjalnych oddziaływań skumulowanych przeprowadzono na dwóch poziomach
obszarowych: dla JCWP i zlewni bilansowych wydzielonych na obszarze RZGW.
Do analizy oddziaływań skumulowanych w JCWP uwzględniono oceny ryzyka wpływu
wszystkich typów działań, odnosząc się do liczby i zakresu obszarowego działań w każdej z
tych części. Zaproponowano następującą postać wskaźnika kumulacji WK:
8
𝑊𝐾 = ∑ 𝑙𝑑𝑗 𝑑𝑑𝑗 𝑤𝑗
𝑗=1
gdzie:
WK – wskaźnik kumulacji negatywnych oddziaływań dla danej JCWP
2
System Informacji Przestrzennej o Mokradłach Polski (GIS Mokradła)
63
𝑙𝑑𝑗 – liczba działań typu j w danej JCWP
𝑑𝑑𝑗 – zasięg obszarowy działań (procent długości cieków objętych działaniem w stosunku do
długości wszystkich cieków w JCWP)
𝑤𝑗 – waga negatywnych oddziaływań działań typu j (zgodnie z Tabela 9)
Tabela 9 Kumulacja oddziaływań – wagi poszczególnych typów działań
Nr
Nazwa działania
waga
1.
Wykaszanie roślin z dna oraz brzegów śródlądowych wód powierzchniowych;
Usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie śródlądowych wód
powierzchniowych;
Usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych;
Usuwanie ze śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz
Zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz
Udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
Remont lub konserwację stanowiących własność właściciela wody:
a. budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie tych budowli
b. urządzeń wodnych
Rozbiórka lub modyfikacja tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów
w brzegach śródlądowych wód powierzchniowych
-1
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
-2
-3
-2
-2
-3
-1
-1
Do analizy potencjalnych oddziaływań skumulowanych w zlewniach bilansowych przyjęto
wskaźnik WKB, będący uśrednieniem wartości wskaźnika WK obliczonego dla poszczególnych
JCWP wchodzących w skład danej zlewni bilansowej. Uśrednienia dokonano względem
udziału powierzchni JCWP w powierzchni całej zlewni bilansowej. Jego postać jest
następująca:
𝑛
𝑊𝐾𝐵 = ∑
𝑖=1
𝑊𝐾𝑖 𝐹𝑖
𝐹𝐵
gdzie:
𝑊𝐾𝐵 – wskaźnik kumulacji negatywnych oddziaływań dla danej zlewni bilansowej
𝑊𝐾𝑖
– wskaźnik kumulacji negatywnych oddziaływań dla i-tej JCWP w danej zlewni
bilansowej
n
– liczba JCWP w danej zlewni bilansowej
64
𝐹𝑖
– powierzchnia zlewni i-tej JCWP
FB
– powierzchnia całkowita zlewni bilansowej
W oparciu potencjalny zakres wartości wskaźnika kumulacji przyjęto czterostopniową skalę
oceny prawdopodobieństwa wystąpienia efektu skumulowanego w JCWP i zlewniach
bilansowych (por. Tabela 9).
Tabela 10 Skala ocen efektu skumulowanego działań utrzymaniowych
Zlewnia bilansowa
Ocena efektu skumulowanego działań
utrzymaniowych
0 do -2000
0 do -2000
Brak oddziaływań skumulowanych
-2000 do -5000
-2000 do -3000
Małe prawdopodobieństwo efektu skumulowanego
-5000 do -10000
-3000 do -4000
Umiarkowane prawdopodobieństwo efektu
skumulowanego
-10000 do -30000
-4000 do -5000
Wysokie prawdopodobieństwo efektu
skumulowanego
JCWP
65
4. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU DOKUMENTU
4.1.
Cel i zawartość projektu dokumentu
PUW wskazuje działania administratorów wód, realizujące utrzymanie właściwego stanu
wód powierzchniowych, które stanowi ich obowiązek. Działania te mają na celu
zapewnienie:
umożliwiającym
funkcjonowanie
urządzeń
wodnych,
obiektów
mostowych,
śródlądowej,
i funkcjonalnego
i powinny umożliwiać osiągnięcie celów środowiskowych określonych w art. 38d ust. 1 i 2,
art. 38e ust. 1 oraz w art. 38f ust. 1 ustawy Prawo wodne.
Jak wynika z powyższego zestawienia celów, PUW został opracowany z uwzględnieniem:
 potrzeb z zakresu ochrony przed powodzią oraz konieczności osiągnięcia celów
środowiskowych i ochrony wód – wprowadzenie takiej regulacji ma na celu związanie
PUW ze strategicznymi dokumentami planistycznymi w gospodarce wodnej, jakimi są
PGW i PZRP, co ma zagwarantować synergię tej regulacji z regulacjami stanowiącymi
implementację dyrektywy 2000/60/WE Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia
23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie
polityki wodnej, zwanej dalej Ramową Dyrektywą Wodną oraz dyrektywy
2007/60/WE
Parlamentu
Europejskiego
i Rady w sprawie
oceny ryzyka
powodziowego i zarządzania nim, zwanej dalej „dyrektywą powodziową”,
 przesłanek dopuszczalności nieosiągnięcia dobrego stanu ekologicznego oraz
niezapobieżenia pogorszeniu stanu ekologicznego oraz dobrego potencjału
ekologicznego, o których mowa w art. 38j ust. 1 ustawy Prawo wodne,
uwzględniających m.in. potrzebę zachowania we właściwym stanie eksploatacyjnym
obiektów inżynierskich, spełniających ważne funkcje społeczne i gospodarcze,
66
związane z zaopatrzeniem w wodę gospodarki komunalnej, przemysłu i rolnictwa,
żeglugą, energetyką wodną i rekreacją.
Art. 22 ust. 1b ww. ustawy definiuje działania służące realizacji powyższych celów. Są to
następujące działania:
powierzchniowych;
powierzchniowych;
5. zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz przez
ich zabudowę biologiczną;
6. udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie
zatorów
a. budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie tych budowli;
b. urządzeń wodnych;
8. rozbiórka lub modyfikacja tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów w brzegach
PUW składa się z części opisowej i części tabelarycznej.
Część opisowa obejmuje:
 podstawy prawne sporządzenia dokumentu, cele, zakres i założenia metodyczne
przyjęte przy formułowaniu dokumentu,
 opis obszaru objętego PUW w zakresie administracji wodnej, elementów
geograficznych – topografii, hydrografii, hydrologii, geologii, gleb, użytkowania
terenu i form ochrony przyrody,
 analizę aktualnego stanu utrzymania wód w zakresie identyfikacji zagrożeń dla
swobodnego spływu wód oraz spływu lodów oraz budowli regulacyjnych i urządzeń
wodnych o istotnym znaczeniu dla zarządzania wodami, zgłoszonych przez
administratorów wód w ujęciu statystycznym,
 zdiagnozowanie potrzeb w zakresie utrzymania wód,
 analizę zgodności PUW z innymi dokumentami planistycznymi, w tym planami
zagospodarowania przestrzennego województw oraz głównymi dokumentami
planistycznymi gospodarki wodnej – PGW i PZRP,
67
 analizę wpływu planowanych działań utrzymaniowych na możliwość osiągnięcia przez
nie celów środowiskowych, określonych w ustawie Prawo wodne dla części wód oraz
obszarów chronionych, przeprowadzoną w rozbiciu na poszczególne typy działań,
 podsumowanie i wnioski.
Część tabelaryczna zawierająca listę wykazów wymaganych przez ustawę Prawo wodne,
zawartą w następujących załącznikach PUW:
 Załącznik 1 Identyfikacja zagrożeń i wykaz budowli – obejmujący określenie
odcinków śródlądowych wód powierzchniowych, w obrębie których występuje
zagrożenie dla swobodnego przepływu wód oraz spływu lodów, wraz z identyfikacją
tych zagrożeń, a także wykaz będących własnością Skarbu Państwa budowli
regulacyjnych i urządzeń wodnych o istotnym znaczeniu dla zarządzania wodami.
Odpowiada on zakresowi określonemu w art. 114b ust 1 pkt 1 i 2.
 Załącznik 2 Wykaz planowanych działań – obejmujący działania o których mowa
w art. 22 ust 1b ustawy Prawo wodne wraz ze wskazaniem podmiotów
odpowiedzialnych za realizacje zadania, uzasadnienie konieczności jego realizacji oraz
szacunkową analizę kosztów i korzyści tych działań. Odpowiada on zakresowi
określonemu w art. 114b ust 1 pkt 3a, 3b i 3c, natomiast z uwagi na brak metodyki
wykonywania analiz kosztów i korzyści, ten element załącznika nie został
przygotowany przez administratorów cieków.
 Załącznik 3 Planowany zakres, rozmiar, lokalizacja, termin i sposób wykonania
robót wyszczególnionych w art. 22 ust. 1b pkt 3, 6, 7a i 7b ustawy Prawo wodne
obejmujący szerszy zakres informacji dla działań polegających na usuwaniu drzew
i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód powierzchniowych,
udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu, remont
lub konserwację stanowiących własność właściciela wody budowli regulacyjnych
i urządzeń wodnych. Odpowiada on zakresowi określonemu w art. 114b ust 1 pkt 3d.
PUW obejmuje 16 357 działań ujętych w 8 kategoriach przy czym działania dotyczące
remontów zostały rozbite na remonty budowli regulacyjnych i remonty urządzeń wodnych.
Wśród zaplanowanych działań najwięcej dotyczy wykaszania roślin z dna i brzegów,
udrażniania cieków (śródlądowych wód powierzchniowych) oraz rozbiórki lub modyfikacji
tam bobrowych i zasypywania nor bobrów. Najmniej liczne kategorie działań związane są
z remontami lub konserwacją budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych lecz działania te
obejmują w wielu przypadkach prace dotyczące kilku obiektów (a zdarza się, że
i kilkudziesięciu). Poniżej zamieszczono tabelę zbiorczą pokazującą statystykę planowanych
działań w rozbiciu na podmioty odpowiedzialne za ich realizację.
68
„Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu Planu utrzymania wód obejmującego obszar Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie”
Rysunek 1 Lokalizacja działań utrzymaniowych wg Załącznika nr 2 PUW
Źródło: Opracowano na podstawie danych przekazanych przez Podmioty wykonujący uprawnienia właścicielskie wód w obszarze działania RZGW Warszawa.
69
Tabela 11 Statystyka działań planowanych dla potrzeb utrzymania wód na obszarze RZGW Warszawa
Podmiot
wykonujący
uprawnienia
właścicielskie
Planowane działania wg kategorii
Suma
1
2
3
4
5
6
7a
7b
8
RZGW w
Warszawie
6
4
27
1
40
61
85
40
15
279
WZMiUW w
Białymstoku
305
253
281
152
167
275
3
146
299
1881
ŚZMiUW w
Katowicach
48
48
48
48
48
48
0
40
43
371
ŚZMiUW w
Kielcach
193
191
208
188
184
207
72
96
183
1522
MZMiUW w
Krakowie
3
3
3
3
3
3
1
1
1
21
WZMiUW w
Lublinie
402
304
368
179
241
351
51
197
377
2470
WZMiUW w
Łodzi
206
197
201
162
129
199
88
100
193
1475
ZMiUW w
Olsztynie
563
516
77
123
269
585
40
219
576
2968
PZMiUW w
Rzeszowie
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
WZMiUW w
Warszawie
771
631
742
592
343
733
118
390
724
5044
KPZMiUW we
Włocławku
35
35
45
35
45
45
0
40
45
325
2532
2182
2000
1483
1469
2507
458
1269
2457
16357
Suma
*Działania dla potrzeb utrzymania wód zdefiniowane zgodnie z art. 22 ust. 1b ustawy Prawo wodne:
1) wykaszanie roślin z dna oraz brzegów śródlądowych wód powierzchniowych;
2) usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie śródlądowych wód powierzchniowych;
3) usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód powierzchniowych;
4) usuwanie z śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz wynikających z działalności
człowieka;
5) zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz przez ich zabudowę
biologiczną;
6) udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniających swobodny
przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu;
7) remont lub konserwację stanowiących własność właściciela wody:
a) budowli regulacyjnych;
b) urządzeń wodnych;
8) rozbiórkę lub modyfikację tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów w brzegach śródlądowych wód
powierzchniowych
70
4.2.
Powiązania PUW z dokumentami ustanowionymi
wspólnotowym, krajowym i regionalnym
na
szczeblu
Odnowiona strategia UE dotycząca trwałego rozwoju
Głównym celem odnowionej strategii zatwierdzonej przez Radę Europejską w czerwcu
2005 r. jest określenie i rozwój działań, dzięki którym UE będzie mogła zapewnić pokoleniom
obecnym i przyszłym stały wzrost jakości życia przez tworzenie społeczności opartych na
zasadach trwałego rozwoju — społeczności wydajnie gospodarujących zasobami i z nich
korzystających, czerpiących z potencjału gospodarki w zakresie innowacji ekologicznych
i społecznych, i przez to zapewniających dobrobyt, ochronę środowiska naturalnego
i spójność społeczną. Realizacja działań zawartych w PUW, które mają na celu zapewnienie
ochrony przed powodzią lub usuwania skutków powodzi, warunków korzystania z wód,
w tym utrzymywania zwierciadła wody na poziomie umożliwiającym funkcjonowanie
urządzeń wodnych, obiektów mostowych, rurociągów i innych urządzeń, warunków
eksploatacyjnych
śródlądowych
dróg
wodnych
będzie
sprzyjała
realizacji
celów
wyznaczonych przez strategię.
Strategia Rozwoju Kraju
Zgodnie z nowym modelem głównymi elementami systemu zarządzania rozwojem kraju są:
długookresowa strategia rozwoju kraju – DSRK (Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności)
określająca główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie
długookresowej, średniookresowa strategia rozwoju kraju - ŚSRK (Strategia Rozwoju Kraju
2020) – najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, określający cele
strategiczne rozwoju kraju do 2020 r. oraz 9 strategii zintegrowanych, służących realizacji
założonych celów rozwojowych.
Ramy przestrzenne dla prowadzenia polityki rozwoju w Polsce, w tym realizacji
poszczególnych
strategii
rozwojowych,
stanowi
Koncepcja
Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju (Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030),
przyjęta przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 r. (Uchwała Nr 239 Rady Ministrów z dnia
13 grudnia 2011 r. w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
2030, M. P. 2012 nr 0, poz. 252). Jest to główny dokument strategiczny kreujący ład
przestrzenny w Polsce oraz porządkujący zagadnienia związane z rozwojem.
Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju (DSRK) przyjęta została przez Radę Ministrów w dniu
5 lutego 2013 roku (Uchwała Nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie
przyjęcia Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności,
M.P. 2013 nr 0, poz. 121). Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju została przyjęta
uchwałą Rady Ministrów w dniu 25 września 2012 roku (Uchwała nr 157 Rady Ministrów
z dnia 25 września 2012 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Kraju 2020, M.P. 2012 r.
71
nr 0, poz. 882). ŚSRK, uwzględniając kluczowe wyzwania zawarte w DSRK, wskazuje
strategiczne zadania państwa, których podjęcie w perspektywie najbliższych lat jest
niezbędne, by wzmocnić procesy rozwojowe.
Jednym z głównych celów rozwojowych kraju jest adaptacja do zmian klimatu. Zmiany
klimatu mogą powodować częstsze pojawienia się ekstremalnych zjawisk pogodowych
skutkujących zwiększeniem częstotliwości i skali powodzi i suszy3. Według Europejskiej
Agencji Ochrony Środowiska (Środowisko Europy 2010 – Stan i Prognozy) koszty związane ze
zmianami klimatu bez działań adaptacyjnych będą w 2030 r. ok. 5 razy wyższe od wartości
kapitału, który trzeba zainwestować, aby im przeciwdziałać. Plan zawiera propozycję działań
technicznych służących minimalizacji ryzyka związanego z coraz częściej występującymi
ekstremalnymi
zjawiskami
pogodowymi,
czyli
przede
wszystkim
podtopieniami
i powodziami.
Działania dotyczące redukcji ryzyka powodzi, zawarte są w jednej z 9 strategii: Strategia
Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r. (BEiŚ). Strategia
z jednej strony uszczegóławia zapisy średniookresowej strategii rozwoju kraju w dziedzinie
energetyki i środowiska, z drugiej zaś strony stanowi ogólną wytyczną dla polityki
energetycznej Polski i polityki ekologicznej Państwa i innych programów rozwoju, które staną
się elementami systemu realizacji BEiŚ. Ponadto, w związku z obecnością Polski w Unii
Europejskiej, BEiŚ koresponduje z celami rozwojowymi określanymi na poziomie
wspólnotowym, ujętymi przede wszystkim w dokumencie Europa 2020 - Strategia na rzecz
inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (wpisując
się także w jej kluczowe inicjatywy przewodnie) oraz celami pakietu klimatycznoenergetycznego.
Celem głównym strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko jest „zapewnienie
wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska
oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora
energetycznego,
zdolnego
zapewnić
Polsce
bezpieczeństwo
energetyczne
oraz
konkurencyjną i efektywną energetycznie gospodarkę”.
Cel przedmiotowego programu wpisuje się w zdefiniowany cel szczegółowy BEiŚ: 1.2.
Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska - Gospodarowanie wodami dla
ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody.
Podsumowując, w obliczu nasilających się zjawisk ekstremalnych, takich jak zagrożenie
powodziowe oraz przewidywanego wzrostu ich częstotliwości, niezbędne są działania
3
Według ODI 2009 do końca 2020 r. przewiduje się, że średnia temperatura na świecie wzrośnie o 1 st.
W porównaniu ze stanem z 2010 r., co spowoduje zmianę ilości i intensywności opadów w różnych rejonach
świata odczuwalną również w Polsce.
72
zmierzające do złagodzenia negatywnych następstw zagrożeń naturalnych. PUW obejmuje
działania mające na celu zapewnienie m.in. ochrony przed powodzią, warunków korzystania
z wód (w tym utrzymywania zwierciadła wody na poziomie umożliwiającym funkcjonowanie
urządzeń
wodnych,
obiektów
mostowych,
rurociągów,
linii
energetycznych,
linii
telekomunikacyjnych oraz innych urządzeń), zatem cele projektu planu wpisują się
w wyznaczone cele głównych dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju kraju.
Strategie rozwoju województw
Strategie rozwoju województw są podstawowymi i najważniejszymi dokumentami
samorządów województw, które określają obszary, cele i kierunki interwencji polityki
rozwoju, prowadzonej w przestrzeni regionalnej. Podstawą prawną sporządzania strategii
rozwoju województw jest ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa
(Dz. U. 2013 nr 0, poz. 596 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach
prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. 2014, nr 84, poz. 712 z późn. zm.).
Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020 wyznacza trzy wzajemnie ze
sobą powiązane cele strategiczne:
Konkurencyjna gospodarka.
Powiązania krajowe i międzynarodowe.
Jakość życia.
U podstaw skutecznej realizacji celów strategicznych leżą cele horyzontalne, które warunkują
i wspierają możliwości skutecznego osiągnięcia ww celów:
1. Wysokiej jakości środowisko przyrodnicze podstawą harmonii aktywności człowieka
i przyrody;
2. Infrastruktura techniczna i teleinformatyczna otwierająca region dla inwestorów,
mieszkańców, sąsiadów i turystów.
Realizacja działań zawartych w PUW ma na celu zapewnienie m.in. ochrony przed powodzią
i usuwanie skutków powodzi dzięki czemu przyczyni się do poprawy jakości życia, która jest
jednym z celów strategicznych rozwoju województwa podlaskiego.
Za nadrzędny cel rozwoju Mazowsza zawarty w Strategii Rozwoju Województwa
Mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja) przyjmuje się wzrost konkurencyjności
gospodarki i równoważenie rozwoju społeczno-gospodarczego w regionie jako podstawę
poprawy jakości życia mieszkańców. Realizacja celu nadrzędnego możliwa będzie poprzez
trzy cele strategiczne:
1. Budowa społeczeństwa informacyjnego i poprawa jakości życia mieszkańców
województwa.
2. Zwiększenie konkurencyjności regionu w układzie międzynarodowym.
73
3. Poprawa spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu w warunkach
zrównoważonego rozwoju.
Realizacja celów strategicznych będzie możliwa będzie poprzez realizację celów pośrednich,
które jednocześnie wyznaczają kierunki działań:
 rozwój kapitału społecznego,
 wzrost innowacyjności i konkurencyjności gospodarki regionu,
 stymulowanie rozwoju funkcji metropolitalnych Warszawy,
 aktywizacja i modernizacja obszarów pozametropolitalnych,
 rozwój społeczeństwa obywatelskiego oraz kształtowanie wizerunku regionu.
Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się do realizacji celu strategicznego: rozwój
kapitału społecznego oraz aktywizacja i modernizacja obszarów pozametropolitalnych, które
będą realizowane poprzez poprawę stanu bezpieczeństwa na wypadek klęsk żywiołowych
i katastrof ekologicznych.
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020 (z perspektywą do
2030 r.) wyznacza cztery cele strategiczne (wraz z celami operacyjnymi) rozwoju regionu
lubelskiego, których realizacji będą służyły działania samorządu województwa do roku 2020
(z perspektywą do roku 2030):
1. Wzmacnianie urbanizacji regionu.
2. Restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich.
3. Selektywne zwiększenie potencjału wiedzy, kwalifikacji,
technologicznego, przedsiębiorczości i innowacyjności regionu.
zaawansowania
4. Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu.
Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się do realizacji celu strategicznego
Funkcjonalna, przestrzenna, społeczna i kulturowa integracja regionu (cel operacyjny 4.5.
Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb gospodarczych
i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego w ramach).
Celem głównym Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińskomazurskiego do roku 2015 jest Spójność ekonomiczna, społeczna i przestrzenna Warmii
i Mazur z regionami Europy. Cel główny wspierany jest przez cztery cele strategiczne
(realizowane przez cele operacyjne):
1. Wzrost konkurencyjności gospodarki.
2. Wzrost aktywności społecznej.
3. Wzrost liczby i jakości powiązań sieciowych.
4. Nowoczesna infrastruktura rozwoju.
74
Realizacja działań zawartych w PUW będzie wspierała osiągnięcie celów: nowoczesna
infrastruktura rozwoju (cele operacyjne: poprawa jakości i ochrona środowiska
przyrodniczego oraz zwiększenie zewnętrznej dostępności komunikacyjnej oraz wewnętrznej
spójności) oraz wzrost aktywności społecznej (cel operacyjny: wzrost dostępności i jakości
usług
publicznych).
Cele
te
będą
realizowane
poprzez
poprawę
infrastruktury
przeciwpowodziowej a tym samym zapewnienie lepszej ochrony przed powodziami oraz
zapewnienie warunków eksploatacyjnych śródlądowych dróg wodnych.
Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007 – 2020, uchwalona przez Sejmik
Województwa Łódzkiego w styczniu 2006 roku, zakłada skoncentrowanie działań służących
rozwojowi województwa w 14 obszarach priorytetowych, które zostały zgrupowane
w 3 sferach:
 społecznej: wiedza i kompetencje, jakość życia, polityka społeczna, społeczeństwo
obywatelskie,
 ekonomicznej: dostępność, baza gospodarcza, społeczeństwo informacyjne, obszary
wiejskie, rynek pracy, wizerunek,
 funkcjonalno-przestrzennej: system osadniczy, ład przestrzenny, tożsamość regionalna,
ochrona środowiska.
W celu wspierania pozytywnych przemian oraz niwelowania głównych barier rozwojowych
w regionie a także efektywnego wykorzystania zasobów rozwojowych, Strategia … zakłada,
że regionalna polityka rozwoju będzie realizowana w dwóch płaszczyznach:
 horyzontalnej, odnoszącej się do obszaru całego województwa,
 terytorialno-funkcjonalnej, odnoszącej się do obszarów miejskich, obszarów wiejskich
oraz obszarów funkcjonalnych.
Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się do osiągnięcia celu wysoka jakość
środowiska przyrodniczego, w ramach którego wyznaczono strategiczny kierunek działań
przeciwdziałanie i zwalczanie skutków zagrożeń naturalnych i antropogenicznych.
Nadrzędną misją (funkcją) Strategii Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do 2020 roku
jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców województwa świętokrzyskiego. Misji
tej zostały podporządkowane kierunki bezpośrednich i pośrednich działań strategicznych.
Celem generalnych Strategii … jest wzrost atrakcyjności województwa fundamentem
zintegrowanego rozwoju w sferze społecznej, gospodarczej i przestrzennej, dla którego
zdefiniowano 6 celów warunkujących:
1. Przyspieszenie rozwoju bazy ekonomicznej i wzrostu innowacyjności województwa.
2. Rozwój zasobów ludzkich.
3. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody i dóbr kultury.
75
4. Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa.
5. Rozwój systemów infrastruktury technicznej i społecznej.
6. Aktywizacja rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.
Poprzez realizację działań mających na celu zapewnienie ochrony powodziowej PUW
przyczyni się do osiągnięcia celu ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody i dóbr
kultury, dla którego jednym z kierunków działań jest poprawa bezpieczeństwa
powodziowego na terenie województwa.
Najważniejszym priorytetem rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego wskazanym
w Strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan
modernizacji 2020+ to konkurencyjna gospodarka. Jest to najważniejsza i najpilniejsza do
realizacji „potrzeba rozwojowa” województwa, która ma bezpośredni wpływ na jakość życia
mieszkańców, dochody samorządów oraz rolę i pozycję województwa w gospodarce
narodowej. Pozostałe priorytety to:
 modernizacja przestrzeni wsi i miast,
 silna metropolia,
 nowoczesne społeczeństwo.
W ramach priorytetów zidentyfikowano 8 celów strategicznych, realizujących potrzeby
zidentyfikowane w ramach priorytetów rozwoju:
1. Gospodarka i miejsca pracy.
2. Dostępność i spójność.
3. Aktywne społeczeństwo i sprawne usługi.
4. Innowacyjność.
5. Nowoczesny sektor rolno-spożywczy.
6. Bezpieczeństwo.
7. Sprawne zarządzanie.
8. Tożsamość i dziedzictwo.
Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się do realizacji celu strategicznego
bezpieczeństwo, który realizowany będzie poprzez m.in. działania związane z prewencją
przeciwpowodziową czyli realizacją, modernizacją i utrzymywaniem we właściwym stanie
infrastruktury przeciwpowodziowej. Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się także
do realizacji celu dostępność i spójność, którego jednym z kierunków działań umożliwiającym
osiągniecie celu jest rewitalizacja dróg wodnych dla celów transportowych i turystycznych.
Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”, która została uchwalona przez
Sejmik Województwa Śląskiego 17 lutego 2010 roku, stanowi plan samorządu województwa
określający wizję rozwoju, cele oraz główne sposoby ich osiągania w kontekście
76
występujących uwarunkowań w perspektywie 2020 roku. Cele strategiczne (którym
przypisano szereg celów operacyjnych) sformułowano w czterech obszarach priorytetowych:
1. Nowoczesna gospodarka. Cel strategiczny: Województwo śląskie regionem
nowoczesnej gospodarki rozwijającej się w oparciu o innowacyjność i kreatywność.
2. Szanse rozwojowe mieszkańców. Cel strategiczny: Województwo śląskie regionem
o wysokiej jakości życia opierającej się na powszechnej dostępności do usług
publicznych o wysokim standardzie.
3. Przestrzeń. Cel strategiczny: Województwo śląskie regionem atrakcyjnej i
funkcjonalnej przestrzeni.
4. Relacje z otoczeniem. Cel strategiczny: Województwo śląskie regionem otwartym
będącym istotnym partnerem rozwoju Europy.
Realizacja PUW, którego celem jest zapewnienie m.in. ochrony przed powodzią przyczyni się
do osiągnięcia celu operacyjnego zrównoważone wykorzystanie zasobów środowiska
zdefiniowanego w ramach celu strategicznego Województwo śląskie regionem atrakcyjnej
i funkcjonalnej przestrzeni. Cel ten będzie realizowany m.in. poprzez podejmowanie działań
mających na celu zwiększenie ochrony powodziowej.
Celem głównym Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 – 2020 jest
efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz
wzrost spójności społecznej i przestrzennej Małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym
i europejskim. Realizacja celu głównego oparta będzie o działania w siedmiu obszarach
polityki rozwoju, dla których sformułowane zostały cele strategiczne:
1. Gospodarka wiedzy i aktywności. Cel strategiczny: Silna pozycja Małopolski jako
regionu atrakcyjnego dla inwestycji, opartego na wiedzy, aktywności zawodowej
i przedsiębiorczości mieszkańców.
2. Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego. Cel strategiczny: Wysoka atrakcyjność
Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu potencjału
dziedzictwa regionalnego i kultury.
3. Infrastruktura dla dostępności komunikacyjnej. Cel strategiczny: Wysoka zewnętrzna
i wewnętrzna dostępność komunikacyjna regionu dla konkurencyjności gospodarczej
i spójności przestrzennej.
4. Krakowski obszar metropolitalny i inne subregiony. Cel strategiczny: Silna pozycja
konkurencyjna Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego w przestrzeni europejskiej
oraz wzrost potencjału ekonomicznego subregionów w wymiarze regionalnym
i krajowym.
5. Rozwój miast i terenów wiejskich. Cel strategiczny: Aktywne ośrodki usług
publicznych i gospodarczych zapewniające szanse na rozwój mieszkańców małych
i średnich miast oraz terenów wiejskich.
77
6. Bezpieczeństwo ekologiczne, zdrowotne i społeczne. Cel strategiczny: Wysoki poziom
bezpieczeństwa mieszkańców Małopolski w wymiarze środowiskowym, zdrowotnym
i społecznym.
7. Zarządzanie rozwojem województwa. Cel strategiczny: Efektywnie zarządzane
województwo, którego rozwój oparty jest na współpracy i mobilizowaniu zasobów.
Realizacja działań zawartych w PUW ma na celu m.in. zapewnienie ochrony przed powodzią
lub usuwanie skutków powodzi a tym samym przyczyni się do realizacji celu strategicznego
jakim jest wysoki poziom bezpieczeństwa mieszkańców Małopolski w wymiarze
środowiskowym, zdrowotnym i społecznym. Jednym z kluczowych obszarów działań
służących
osiągnięciu
ww.
celu
będzie
tworzenie
warunków
zabezpieczających
i ograniczających skutki występowania zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii
przemysłowych. W dalszym ciągu istotna pozostanie ochrona przed zagrożeniami
powodziowymi dolin rzecznych, w tym obszarów zurbanizowanych o wysokim potencjale
strat powodziowych. PUW poprzez realizację działań mających na celu zapewnienie
warunków eksploatacyjnych śródlądowych dróg wodnych przyczyni się do osiągnięcia
kolejnego celu strategicznego tj: wysokiej zewnętrznej i wewnętrznej dostępności
komunikacyjnej regionu dla konkurencyjności gospodarczej i spójności przestrzennej, dla
którego jednym z kluczowych działań jest odtworzenie i rozbudowa funkcji transportowych
szlaków wodnych Małopolski, w szczególności drogi wodnej Górnej Wisły.
Głównym celem określającym ogólną wizję rozwoju województwa podkarpackiego zawartym
w Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007 – 2020 jest efektywne
wykorzystanie zasobów wewnętrznych i zewnętrznych dla zrównoważonego i inteligentnego
rozwoju społeczno-gospodarczego drogą do poprawy jakości życia mieszkańców. Celowi
głównemu towarzyszą cztery cele strategiczne wraz z priorytetami tematycznymi:
1. Rozwijanie przewag regionu w oparciu o kreatywne specjalizacje jako przejaw
budowania konkurencyjności krajowej i międzynarodowej.
2. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego jako czynników: innowacyjności regionu oraz
poprawy poziomu życia mieszkańców.
3. Podniesienie dostępności oraz poprawa spójności funkcjonalno-przestrzennej jako
element budowania potencjału rozwojowego regionu.
4. Racjonalne i efektywne wykorzystanie zasobów z poszanowaniem środowiska
naturalnego sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa i dobrych warunków życia
mieszkańców oraz rozwoju gospodarczego województwa.
Dla każdego z celów strategicznych zdefiniowano priorytety tematyczne, dla których
wyznaczono cele szczegółowe.
Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się do osiągnięcia celu zabezpieczenie
mieszkańców województwa podkarpackiego przed negatywnymi skutkami zagrożeń
wywołanych czynnikami naturalnymi oraz wynikającymi z działalności człowieka,
78
zdefiniowanym w priorytecie tematycznym zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom
oraz usuwanie ich negatywnych skutków w ramach celu strategicznego racjonalne
i efektywne wykorzystanie zasobów z poszanowaniem środowiska naturalnego sposobem na
zapewnienie bezpieczeństwa i dobrych warunków życia mieszkańców oraz rozwoju
gospodarczego województwa.
Cel generalny sformułowany w Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020
roku to: Efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu
konkurencyjności województwa, służące poprawie jakości życia mieszkańców w warunkach
zrównoważonego rozwoju. Cel główny wspierany jest przez 9 celów strategicznych (które
będą realizowane przez szereg celów operacyjnych):
1. Poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu.
2. Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami.
3. Lepsze zarządzanie energią.
4. Zwiększanie konkurencyjności metropolii poznańskiej i innych ośrodków wzrostu
w województwie.
5. Zwiększenie spójności województwa.
6. Wzmocnienie potencjału gospodarczego regionu.
7. Wzrost kompetencji mieszkańców i zatrudnienia.
8. Zwiększanie zasobów oraz wyrównywanie potencjałów społecznych województwa.
9. Wzrost bezpieczeństwa i sprawności zarządzania regionem.
Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się do osiągnięcia celu strategicznego nr 2
poprawa stanu środowiska, który będzie realizowany poprzez cel operacyjny: ochrona
zasobów wodnych i wzrost bezpieczeństwa powodziowego. Cel ten realizowany będzie
poprzez m.in. prace melioracyjne porządkujące stosunki wodne, ograniczające stany
ekstremalne.
Plany zagospodarowania przestrzennego województw
Na etapie opracowania PUW przeprowadzono analizę jego zgodności z wojewódzkimi
planami zagospodarowania przestrzennego4.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego
/Uchwała Nr IX/80/03 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 27 czerwca 2003r./
Głównym celem zagospodarowania przestrzennego województwa jest kształtowanie
przestrzeni województwa podlaskiego w kierunku wyrównywania dysproporcji w poziomie
4 Obszar działania RZGW w Warszawie obejmuje niewielki zasięg województw: małopolskiego (tj. 0,73%),
podkarpackiego (tj. 0,50%) i wielkopolskiego (tj. 0,06%), w związku z tym analizę zgodności PUW z PZP w/wym.
województw pominięto.
79
jego zagospodarowania w stosunku do rozwiniętych regionów kraju, zgodnie z wymogami
integracji europejskiej, współpracy transgranicznej i obronności, w sposób generujący wzrost
konkurencyjności, efektywności gospodarczej i poprawę warunków cywilizacyjnych życia
mieszkańców, z wykorzystaniem walorów przyrodniczych, kulturowych i położenia.
Jedną z grup zasad zagospodarowania przestrzennego województwa są Zasady ochrony
środowiska i korzystania z jego zasobów, w tym m.in. ochrona wód powierzchniowych
i podziemnych, ochrona przeciwpowodziowa.
Działania zawarte w PUW są spójne założeniami oraz celami zawartymi w PZP Województwa
Podlaskiego.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego
/Uchwała Nr 180/14 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 7 lipca 2014r./
W PZP jednym z celów jest zapewnienie zrównoważonego i harmonijnego rozwoju
województwa poprzez zachowanie właściwych relacji pomiędzy poszczególnymi systemami
i elementami zagospodarowania przestrzennego. Sposób realizacji wizji przestrzennego
zagospodarowania
województwa
mazowieckiego
jest
wskazany
w
9
politykach
przestrzennych, do których należy m.in. polityka poprawy odporności na zagrożenia
naturalne i wspierania wzrostu bezpieczeństwa publicznego. Polityka ta odnosi się do
najważniejszych zidentyfikowanych zagrożeń występujących na terenie województwa
mazowieckiego i polega przede wszystkim na określeniu kierunków działań i zadań
minimalizujących te zagrożenia, a w przypadku ich wystąpienia ograniczania skutków.
Najważniejszym
zadaniem
jest
minimalizacja
ryzyka
wystąpienia
powodzi
oraz
przeciwdziałanie ewentualnym jej skutkom. Kierunki działań obejmować będą m.in. działania
polegające na prowadzeniu robót utrzymaniowych na rzekach oraz remontach i budowie
urządzeń wodnych.
PZP wyznacza kierunki działań zmierzające do ograniczenia potencjalnych negatywnych
skutków powodzi. Należą do nich m.in.: racjonalne wykorzystanie technicznych środków
ochrony przed powodzią, w tym podniesienie skuteczności działania i efektywności
infrastruktury przeciwpowodziowej oraz zapewnienie odpowiedniej przepustowości koryta,
prowadzenie robót utrzymaniowych oraz regulacyjnych i udrażniających dla zapewnienia
bezpieczeństwa przepływu wód wezbraniowych, kształtujących przemieszczanie się wezbrań
w korytach rzek.
Mazowieckiego.
80
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego - Projekt
Głównym celem rozwoju województwa lubelskiego jest zrównoważony rozwój przestrzenny
regionu prowadzący do podniesienia konkurencyjności województwa i poprawy warunków
życia.
Wśród wielu sfer działań PZP wymienia się m.in. Obronność i bezpieczeństwo publiczne,
w której jednym z kierunków rozwoju jest Przeciwdziałanie zagrożeniom naturalnym i ich
skutkom. Działania w tym zakresie obejmują m.in. umacnianie brzegów erodowanych
odcinków koryt rzecznych. Kształtowanie warunków przestrzennych dla potrzeb ochrony
przeciwpowodziowej obejmuje m.in. utrzymanie i rozwój infrastruktury przeciwpowodziowej
oraz utrzymanie i modernizację urządzeń melioracyjnych. Za elementy systemu
melioracyjnego istotne dla celów ochrony przeciwpowodziowej i wymagające działań
naprawczych uznaje się: w zakresie odbudowy: kanały (w Dolinie Świeciechowskiej - gm.
Annopol, Maciejowicki - gm. Trzebieszów), doprowadzalnik (Dratów – Mytycze – gm.
Ludwin, Ostrów Lubelski), w zakresie udrożnienia: kanały (w obszarze oddziaływania Kanału
Wieprz-Krzna, kanały w zlewni Bukowej), koryta rzek (Krzna Południowa, Czarna Łada,
Bukowa, Biała Łada, Huczwa, Gołąb, Syroczanka, Czerwonka, Przerwa, Czarna, Tyśmienica,
Piskornica, Kodenianka, Konotopa, Piwonia, Zielawa, Rudka, Stanówka). W przeciwdziałaniu
skutkom erozji brzegowej jako priorytetowe uznaje się umacnianie brzegów erodowanych
odcinków koryt rzecznych: Wisły, Bugu i Wieprza.
Działania zawarte w PUW są spójne założeniami oraz celami zawartymi w Projekcie PZP
Województwa Lubelskiego.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmińsko-Mazurskiego
/Uchwała Nr VII/164/15 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 27 maja
2015r./
Głównym celem polityki przestrzennej województwa jest zrównoważony rozwój
przestrzenny województwa, realizowany poprzez wykorzystanie cech i zasobów przestrzeni
regionu, dla zwiększenia jego spójności w wymiarze przestrzennym, społecznym
i gospodarczym, z uwzględnieniem ładu przestrzennego oraz zachowania wysokich walorów
środowiska i krajobrazu. Jednym z celów szczegółowych jest Zwiększenie odporności
przestrzeni województwa na zagrożenie naturalne i antropogeniczne oraz utratę
bezpieczeństwa energetycznego, a także uwzględnienie w polityce przestrzennej regionu
potrzeb obronnych państwa.
Dla realizacji założonych celów służą przyjęte kierunki i przypisane im zasady oraz działania.
Jednym z nich jest Środowisko przyrodnicze i kulturowe. Dla realizacji polityki przestrzennej
tego zagadnienia przyjmuje się cztery główne kierunki, wśród których znajduje się Ochrona
komponentów środowiska, kształtujących warunki zamieszkania człowieka. Ustaleniami,
81
działaniami i zasadami dla realizacji tego kierunku są m.in. ochrona przed zagrożeniami
wywołanymi przez czynniki naturalne poprzez: ograniczenie erozji wodnej wszędzie tam,
gdzie zagraża to zdrowiu, życiu i mieniu człowieka, przeciwdziałanie zagrożeniom
powodziowym między innymi poprzez poprawę funkcjonowania systemu osłony
przeciwpowodziowej.
Warmińsko-Mazurskiego.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego
/Uchwała Nr LX/1648/10 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 21 września 2010r./
Nadrzędnym
celem
kształtowanie
polityki
struktury
zagospodarowania
przestrzennego
funkcjonalno-przestrzennej
województwa
województwa,
jest
warunkującej
dynamizację rozwoju zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. W PZP określono sfery
działań, w ramach których zdefiniowano główne cele. Jedną z nich jest strefa Obszary
problemowe, której głównym celem jest Minimalizacja zagrożeń i obszarów problemowych.
W ramach w/wym. celu kierunkiem działań jest m.in. Ograniczenie zagrożenia
powodziowego.
Łódzkiego.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego
/Uchwała Nr XLVII/833/14 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 22 września
2014r./
Głównym celem zagospodarowania przestrzennego województwa jest kształtowanie
zrównoważonej,
harmonijnej
struktury
funkcjonalnoprzestrzennej
województwa
świętokrzyskiego, sprzyjającej poprawie atrakcyjności i spójności terytorialnej regionu oraz
efektywnemu wykorzystaniu jego potencjałów rozwoju, przy jednoczesnym wsparciu dla
rozwiązań innowacyjnych i przyjaznych środowisku przyrodniczemu. Cel główny będzie
osiągany przez cele warunkujące, do których należy m.in. Zwiększenie odporności struktur
przestrzennych na zagrożenia oraz poprawa bezpieczeństwa publicznego. Jednym
z priorytetów polityki przestrzennej w tym zakresie jest podniesienie skuteczności ochrony
przed powodzią i skutkami suszy.
Uzyskanie
poprawy
bezpieczeństwa
na
obszarach
zagrożonych
powodzią
oraz
przeciwdziałanie skutkom suszy wymaga wdrożenia systemu działań ochronnych.
Podstawowe znaczenie będzie miało zwiększenie stopnia retencji wodnej, w tym rozbudowa
obiektów
i
urządzeń
ochrony
przeciwpowodziowej
oraz
zwiększenie
obszarów
przeznaczonych do retencji naturalnej, modernizacja i utrzymanie sprawności technicznej
82
istniejących obiektów hydrotechnicznych, zbiorników, wałów przeciwpowodziowych,
kanałów, obiektów melioracyjnych.
W zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego jednym z kierunków działań jest
stosowanie rozwiązań projektowych zapobiegających zagrożeniom spowodowanym
deszczami nawalnymi.
Świętokrzyskiego.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego
/Uchwała Nr XI/135/03 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 czerwca
2003r./
Nadrzędnym celem rozwoju województwa jest zbudowanie struktur funkcjonalnoprzestrzennych podnoszących konkurencyjność regionu i jakość życia mieszkańców. Wśród
zasad naczelnych zagospodarowania przestrzennego znajdują się: zrównoważony rozwój, tj.
rozwój, który znamionuje poszanowanie zasobów, harmonizowanie ekonomicznych,
społecznych i ekologicznych celów rozwoju w sposób nienaruszający możliwości
zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń, wielofunkcyjność rozwoju struktur przestrzennych
oraz ład przestrzenny wyrażający harmonię, porządek, właściwe proporcje i równowagę
w środowisku człowieka.
Zróżnicowana problematyka zagospodarowania przestrzennego województwa wymaga
stosowania również szczególnych zasad zagospodarowania. Określono je m.in. w zakresie
ochrony i kształtowania struktur środowiska przyrodniczego, w którym jedną z zasad jest
regulowanie stosunków wodnych.
Kujawsko-Pomorskiego.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego
/Uchwała Nr II/21/2/2004 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 21 czerwca 2004r./
Generalnym celem polityki przestrzennej województwa jest kształtowanie harmonijnej
struktury przestrzennej sprzyjającej wszechstronnemu rozwojowi województwa. Jednym
z celów polityki przestrzennej jest Ochrona zasobów środowiska, wzmocnienie systemu
obszarów chronionych i wielofunkcyjny rozwój terenów otwartych. Cel ten będzie
realizowany przez 4 kierunki, do których należy Ochrona zasobów środowiska, m.in. poprzez
działania związane z ochroną terenów wzdłuż cieków wodnych, obejmującą między innymi
zagadnienia prawidłowego funkcjonowania systemów melioracyjnych w dolinach cieków,
ochrony biologicznej i poprawy stanu sanitarnego wód z uwzględnieniem umożliwienia
wędrówki ryb dwuśrodowiskowych, zakazu zabudowy naturalnych terenów zalewowych,
83
w tym w obrębie dolin rzecznych oraz stopniowym wycofywaniem z nich zabudowy
istniejącej.
Śląskiego.
84
5. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia
realizacji projektowanego dokumentu
PUW stanowi zestaw działań technicznych, których realizacja wpłynie na poprawę
skuteczności ochrony przeciwpowodziowej poprzez poprawę warunków spływu wód.
Głównym problemem ochrony środowiska istotnym z punktu widzenia realizacji PUW jest
fakt, że realizacja działań zawartych w PUW wiązać się będzie z ingerencją w ekosystemy
związane z wodami i od wód zależne (w florę i faunę). Głównymi zagrożeniami dla
środowiska przyrodniczego wynikającymi z realizacji działań zawartych w PUW mogą być
[21]:
 utrata schronienia i miejsc do rozmnażania dla fauny wodnej i naziemnej,
 w niektórych przypadkach bezpośrednie niszczenie gatunków chronionych,
 wzrost lokalnej erozji w wyniku czynności oczyszczania, zaburzenie procesów
sedymentacyjnych,
 stopniowa izolacja koryta od pozostałej części doliny,
 zmiana struktury gleby (kompaktacja) brzegów w wyniku przejścia maszyn
i urządzeń,
 zmiana charakteru koryta w przypadku pogłębiania (ustanowienia przekrojów
w kształcie trapezu lub niemal prostokąta o dużej różnicy poziomów na zboczach
oraz o wysokim stopniu jednolitości wzdłuż pogłębianego odcinka co ogromnie
utrudnia wyrastanie autochtonicznych roślinnych gatunków przybrzeżnych),
 ogólny wzrost niestabilności koryta (co prowadzi do wzrostu środków obrony
koryta albo do konieczności nowych pogłębień w jego przebiegu),
 zniszczenie siedlisk przyrodniczych 3120, 3230, 3240, 3270 (przedmiot ochrony
w obszarach Natura 2000), zaburzenie dynamiki ich powstawania i dynamicznej
trwałości,
 zniszczenie łęgów (91E0) nadrzecznych,
 zniszczenie roślinności siedliska 3260,
 zniszczenie larw minogów i wszystkich organizmów bentosowych (przedmiot
ochrony w sieci Natura 2000) zagrzebanych w namułach,
 pogorszenie zmienności strukturalnej rzeki – pogorszenie siedliska ryb, w tym
chronionych w obszarach Natura 2000,
 spadek poziomu wód gruntowych w sąsiedztwie – negatywny wpływ na wszystkie
siedliska „naturowe” uzależnione od wody.
85
W obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie problemy
ochrony środowiska, bezpośrednio lub pośrednio związane z pracami utrzymaniowymi, to
w szczególności:
 rosnąca presja przekształcania gruntów rolnych i leśnych na grunty budowlane
zwłaszcza na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych,
powodująca nieuzasadniony wzrost ryzyka powodziowego i konieczność
podejmowania dodatkowych działań przeciwdziałających temu ryzyku,
 nadmierna eksploatacja zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, mogąca
powodować spadek przepływów w rzekach do poziomu bliskiego przepływom
nienaruszalnym, co może powodować wzrost zarastania roślinnością wodną
brzegów i dna cieków
 zły
stan
techniczny
istniejących
obiektów
i
urządzeń
infrastruktury
przeciwpowodziowej,
 zagrożenie zjawiskami osuwiskowymi skarp dolin rzek (w szczególności skarpy
wiślanej na odcinku w powiecie piaseczyńskim i powiecie płockim, woj.
mazowieckie),
 nielegalne wydobywanie kopalin z dolin rzecznych, powodujące zaburzanie
naturalnej rzeźby terenu i zwiększające podatność na procesy erozyjne dna
i koryta rzeki,
 ingerencja
w
środowisko
naturalne
(przekształcenie
rzeźby
terenu,
zanieczyszczenie ziemi, zaburzenia stosunków wodnych, zubożenie szaty
roślinnej).
86
6. Zgodność PUW z celami ochrony środowiska, ochrony przyrody
i gospodarki wodnej
6.1.
Zgodność z celami ochrony środowiska
Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety, Siódmy ogólny unijny
program działań w zakresie środowiska naturalnego do 2020 r.
Program przyjęty przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej w listopadzie 2013 r.
obejmuje okres do 2020 r. Obejmuje on 9 celów priorytetowych oraz działania, które Unia
Europejska powinna podjąć w celu ich zrealizowania do roku 2020:
1. Ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii.
2. Przekształcenie Unii w zasobooszczędną, zieloną i konkurencyjną gospodarkę
niskoemisyjną.
3. Ochrona obywateli Unii przed związanymi ze środowiskiem problemami
i zagrożeniami dla ich zdrowia i dobrostanu.
4. Maksymalizacja korzyści płynących z prawodawstwa Unii w zakresie środowiska
poprzez lepsze wdrażanie tego prawodawstwa,
5. Doskonalenie wiedzy i bazy dowodowej unijnej polityki w zakresie środowiska,
6. Zabezpieczenie inwestycji na rzecz polityki w zakresie środowiska i klimatu oraz
uwzględnienie kosztów ekologicznych wszelkich rodzajów działalności społecznej,
7. Lepsze uwzględnianie problematyki środowiska i większa spójność polityki,
8. Wspieranie zrównoważonego charakteru miast w Unii,
9. Zwiększenie efektywności Unii w podejmowaniu międzynarodowych wyzwań
związanych ze środowiskiem i klimatem.
Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się do realizacji celu nr 3 Ochrona obywateli
Unii przed związanymi ze środowiskiem problemami i zagrożeniami dla ich zdrowia
i dobrostanu.
II Polityka Ekologiczna Państwa – dokument przyjęty przez Radę Ministrów w czerwcu
2000 r. i Sejm RP w sierpniu 2001 r.
Głównym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa
ekologicznego społeczeństwa polskiego w XXI wieku oraz stworzenie podstaw dla
opracowania i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju. Zgodnie z zasadami
przezorności i prewencji jednym z głównych celów polityki ekologicznej państwa jest
eliminowanie lub zmniejszenie skutków dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych zagrożeń,
87
a także doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii
i klęsk żywiołowych.
Jako strategiczne kierunki działania w zakresie ochrony wód określono m.in. realizację
budowy zbiorników retencyjnych i małej retencji dla wyrównania przepływu w rzekach oraz
zachowanie
naturalnych
zbiorników
retencyjnych,
takich
jak
tereny
podmokłe
i nieuregulowane cieki wodne, głównie w ramach działań w zakresie ochrony różnorodności
biologicznej prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. Większość celów zarówno
średniookresowych, jak i perspektywicznych dotyczy poprawy jakości wód.
W nowej polityce ekologicznej, w zakresie jakości środowiska, znalazły się również działania
mające na celu utrzymanie na odpowiednim poziomie krajowej różnorodności biologicznej
i krajobrazowej co pośrednio związane jest z ocenianym planem. Wskazano tu m.in. na
potrzebę ochrony rzek oraz innych ciągów obszarowych mających duże znaczenie dla
zachowania różnorodności biologicznej, w tym jako korytarze ekologiczne.
PUW wskazuje konieczność opracowania szczegółowych analiz, z których będzie wynikać
konieczność ich wykonania. Dotyczy to również remontów urządzeń regulacyjnych
i obiektów piętrzących wodę, których dalsze funkcjonowanie może nie znajdować
uzasadnienia w rzeczywistych potrzebach i powinny umożliwiać osiągnięcie celów
środowiskowych określonych w art. 38d ust. 1 i 2, art. 38e ust. 1 oraz w art. 38f ust. 1 ustawy
Prawo wodne.
PUW
wskazuje
również,
że
zaplanowane
działania
powinny
być
realizowane
z wykorzystaniem doświadczeń praktycznych i istniejących materiałów metodycznych w
zakresie dobrych praktyk. Realizacji prac PUW powinny towarzyszyć działania zmierzające do
opracowania poradnika dobrych praktyk opracowanego dla poszczególnych działań
utrzymaniowych. Jest to niezbędne dla minimalizacji negatywnych oddziaływań na
środowisko prac związanych z ingerencją w koryto.
Rekomendowana w PUW realizacja działań utrzymaniowych będzie wspierać cele Polityki
Ekologicznej Państwa.
Programy ochrony środowiska
Programy ochrony środowiska są opracowaniami planistycznymi, których obowiązek
sporządzania został ustawowo wprowadzony w 2001 r. poprzez ustawę z dnia 27 kwietnia
2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013 nr 0, poz. 1232, z późn. zm.). Programy
realizują politykę ekologiczną państwa na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym,
doprecyzowując jej założenia zgodnie z uwarunkowaniami lokalnymi poszczególnych
obszarów.
88
Obszar działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie obejmuje swym
zasięgiem w całości lub w części obszar 11 województw (podlaskiego, mazowieckiego,
lubelskiego, warmińsko-mazurskiego, łódzkiego, świętokrzyskiego, kujawsko-pomorskiego,
śląskiego, małopolskiego, podkarpackiego i wielkopolskiego).
Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2011 – 2014 ma na celu
dążenie do sukcesywnej poprawy stanu środowiska w województwie. Uwzględniając stan
środowiska, główne problemy środowiskowe, obowiązujące i planowane zmiany przepisów
prawa polskiego i wspólnotowego, programy i strategie rządowe, regionalne i lokalne
koncepcje oraz dokumenty planistyczne określono w Programie cele długoterminowe do
roku 2018 oraz krótkoterminowe na lata 2011-2014 dla każdego z wyznaczonych priorytetów
środowiskowych. PUW jest zgodny w szczególności z celem ochrona zdrowia i życia ludzkiego
zawartym w Priorytecie II Programu.
Celem nadrzędnym Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata
2011 – 2014 z uwzględnieniem perspektywy do 2018 r. jest ochrona środowiska
naturalnego na Mazowszu z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju, jako podstawa
poprawy jakości życia mieszkańców regionu. Program wyznacza 5 obszarów priorytetowych:
 poprawa jakości środowiska,
 racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych,
 ochrona przyrody,
 poprawa bezpieczeństwa ekologicznego,
 edukacja ekologiczna społeczeństwa
oraz obszar działań dotyczący zagadnień systemowych. W ramach obszarów priorytetowych
wyszczególnione zostały cele średniookresowe. Realizacja PUW przyczyni się w szczególności
do osiągnięcia celu ochrona przed powodzią i suszą w obszarze priorytetowym poprawa
bezpieczeństwa ekologicznego.
W Programie ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2008 – 2011
z perspektywą do roku 2015 zdefiniowane zostały cele średniookresowe do roku 2015
w zakresie:
 ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów
przyrody,
 zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii,
 dalszej poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego,
 zagadnień systemowych.
89
PUW zgodny jest w szczególności z celem Trwały i zrównoważony rozwój zasobów wodnych
województwa oraz skuteczna ochrona przed powodzią i suszą w ramach zrównoważonego
wykorzystania materiałów, wody i energii. Zgodnie z zapisami Programu osiągnięcie ww. celu
będzie możliwe poprzez m.in. właściwe utrzymanie wód i urządzeń wodnych.
Głównym celem Programu Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego
na lata 2011-2014 jest ochrona zasobów naturalnych, poprawa jakości środowiska
i bezpieczeństwa ekologicznego. Cel ten będzie realizowany poprzez kierunki działań
w trzech obszarach priorytetowych:

doskonalenie działań systemowych,
 zapewnienie ochrony i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych,
 poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
Realizacja PUW przyczyni się w szczególności do osiągnięcia celu w ramach priorytetu II
Zapewnienie ochrony i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, kierunek działań
II.3.2 Ochrona przed powodzią, który będzie realizowany poprzez m.in. utrzymanie,
modernizację,
remonty
i rozbudowę
infrastruktury przeciwpowodziowej:
kanałów,
przepustów wałowych, stacji pomp i budowli piętrzących, wałów przeciwpowodziowych
i koryt cieków naturalnych.
Program ochrony środowiska województwa łódzkiego 2012 prezentuje cele ochrony
środowiska do roku 2015 z perspektywą do roku 2019 wraz z działaniami, które będą
prowadzić do osiągnięcia tych celów. Cele ochrony środowiska zostały ujęte w trzech
blokach tematycznych:
 kierunki działań systemowych,
 ochrona zasobów naturalnych,
 poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.
PUW wpisuje się w cel: Zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi województwa
oraz zapewnienie skutecznej ochrony przed powodzią i suszą, którego osiągnięcie będzie
możliwe poprzez m.in. utrzymywanie właściwego stanu rzek i urządzeń melioracji
podstawowej i szczegółowej, w tym udrożnianie koryt rzek.
Program
ochrony
środowiska
dla
województwa
świętokrzyskiego
zawiera
cele
średniookresowe do roku 2019, kierunki działań do roku 2015 oraz najważniejsze dziania
ujęte w zagadnieniach:
 ochrona zasobów naturalnych (ochrona przyrody, ochrona i zrównoważony
rozwój lasów, racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, ochrona
powierzchni ziemi i gospodarowanie zasobami geologicznymi),
90
 poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (jakość powietrza,
ochrona wód, gospodarka odpadami, oddziaływanie hałasu, oddziaływanie pól
elektromagnetycznych, poważne awarie),
 kierunki działań systemowych.
PUW jest zgodny w szczególności z celem Zrównoważone gospodarowanie zasobami
wodnymi województwa oraz zapewnienie skutecznej ochrony przed powodzią i suszą,
którego osiągnięcie będzie możliwe poprzez m.in. utrzymywanie właściwego stanu rzek
i urządzeń melioracji podstawowej i szczegółowej, w tym udrożnianie koryt rzek.
Podstawowym celem ekologicznym Programu ochrony środowiska z planem gospodarki
odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2011 – 2014 z perspektywą na
lata 2015-2018 jest zachowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego regionu
w celu poprawy jakości życia jego mieszkańców oraz zwiększenia atrakcyjności
i konkurencyjności województwa. Osiągnięcie tego celu realizowane będzie poprzez cztery
cele ekologiczne:
 poprawa jakości środowiska,
 zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii,
 ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów przyrodniczych,
 działania systemowe w ochronie środowiska.
PUW zgodny jest z m.in. priorytetem kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed
powodzią i skutkami suszy w ramach celu ekologicznego: zrównoważone wykorzystanie
surowców, materiałów, wody i energii.
Celem nadrzędnym Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku
2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 jest Rozwój gospodarczy przy
zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego województwa. PUW zgodny jest z
m.in. celem operacyjnym (krótkoterminowym): zwiększenie retencji w zlewniach oraz
zapobieganie skutkom wezbrań powodziowych.
Program Strategiczny Ochrona Środowiska - Województwo Małopolskie jest aktualizacją
obowiązującego dotychczas Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na
lata 2007 – 2014. Program ten realizuje Strategię Rozwoju Województwa Małopolskiego na
lata 2011 – 2020. Program prezentuje działania przewidziane do realizacji w latach 20132020 w tym także te, które nie wynikają z bezpośrednich kompetencji Samorządu
Województwa Małopolskiego. Jest więc dokumentem kompleksowo traktującym zadania
ochrony środowiska poprzez określone priorytety i najistotniejsze kierunki działań. Głównym
91
celem Programu jest Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrona zasobów
środowiska dla rozwoju Małopolski.
PUW realizuje m.in. przedsięwzięcia istotne dla: 4.2.2. Obniżenie zagrożenia powodziowego
w układzie
zlewniowym
w ramach priorytetu
Przeciwdziałanie
występowaniu i
minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii
przemysłowych i działania: 4.2 Zwiększanie retencyjności zlewni oraz efektywności urządzeń
zabezpieczenia przeciwpowodziowego, w tym realizacja innych dokumentów planistycznych
w zakresie gospodarki wodnej.
Celem nadrzędnym Programu ochrony środowiska województwa podkarpackiego na lata
2012 – 2015 z perspektywą do 2019 r. jest wdrożenie polityki ekologicznej państwa na
obszarze województwa podkarpackiego. Realizacja działań zawartych w PUW przyczyni się w
szczególności do osiągnięcia celu nr 1 Minimalizowanie skutków ekstremalnych zjawisk
naturalnych, zapobieganie poważnym awariom, oraz dostęp do wiarygodnych informacji o
stanie środowiska w ramach priorytetu 2 Przeciwdziałanie zagrożeniom środowisk. Zgodnie
z zapisami Programu realizacja ww. celu powinna odbywać się m.in. poprzez zapewnienie
przepustowości cieków wodnych (przepusty, jazy, rowy itp.) i wykonanie zabezpieczeń
obiektów już istniejących (kompleksowe remonty, dostosowanie do obowiązujących
standardów).
Program ochrony środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015 zawiera
cele i kierunki działań polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego w perspektywie do
roku 2013. Cele ochrony środowiska zostały ujęte w 16 zagadnieniach:
 ochrona przyrody,
 ochrona i zrównoważony rozwój lasów
 racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi,
 ochrona powierzchni ziemi,
 gospodarowanie zasobami geologicznymi,
 jakość wód i gospodarka wodno-ściekowa,
 jakość powietrza,
 hałas,
 pola elektromagnetyczne,
 poważne awarie przemysłowe,
 edukacja dla zrównoważonego rozwoju,
 uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych,
92
 aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym,
 aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska,
 rozwój badań i postęp techniczny,
 odpowiedzialność za szkody w środowisku.
PUW zgodny jest m.in. z celem Zrównoważone użytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona
przed powodzią i suszą zdefiniowanym w zagadnieniu Racjonalne gospodarowanie zasobami
wodnymi. Osiągniecie ww. celu będzie możliwe poprzez takie kierunki działań jak
utrzymywanie właściwego stanu urządzeń melioracji podstawowej, w tym udrażnianie koryt
rzek.
6.2.
Zgodność z celami ochrony przyrody
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r.
w sprawie ochrony dzikiego ptactwa
Dyrektywa odnosi się do ochrony wszystkich gatunków ptactwa występujących naturalnie
w stanie dzikim na europejskim terytorium państw członkowskich. Ma ona na celu ochronę
tych gatunków, gospodarowanie nimi oraz ich kontrolę i ustanawia reguły ich eksploatacji.
W świetle wymogów Dyrektywy, państwa członkowskie podejmują wszelkie niezbędne
środki w celu ochrony, zachowania lub przywrócenia wystarczającej różnorodności i obszaru
naturalnych siedlisk wszystkich gatunków ptactwa, o których mowa w powyżej.
Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
naturalnych oraz dzikiej fauny i flory
Dyrektywa ma na celu przyczynienie się do zapewnienia różnorodności biologicznej poprzez
ochronę siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory na europejskim terytorium państw
członkowskich. Środki podejmowane zgodnie z niniejszą Dyrektywą mają na celu zachowanie
lub odtworzenie, we właściwym stanie ochrony, siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
dzikiej fauny i flory ważnych dla Wspólnoty. Ponadto środki podejmowane zgodnie
z niniejszą Dyrektywą uwzględniają wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy
regionalne i lokalne.
Dyrektywa odnosi się do ochrony gatunków i siedlisk o znaczeniu wspólnotowym. Znaczna
ich część to gatunki i siedliska związane z ekosystemami wodnymi i od wody zależnymi.
Wskazane jest także promowanie takiego zagospodarowania terenów położonych pomiędzy
terenami objętymi siecią, aby zachować ekologiczną spójność sieci. Dotyczy to przede
wszystkim różnego rodzaju korytarzy ekologicznych, w tym przypadku dolin rzecznych.
93
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2013, nr 0, poz. 627
z późn. zm.) określa cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej i nieożywionej oraz
krajobrazu (art. 1). Zgodnie z art. 2 ust. 2 ww. ustawy celem ochrony przyrody jest:
 utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów;
 zachowanie różnorodności biologicznej;
 zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego;
 zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich
siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu
ochrony;
 ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień;
 utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk
przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody;
 kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację,
informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.
Realizacja działań zawartych w PUW może wpłynąć niekorzystnie, lub znacząco niekorzystnie
na przedmioty ochrony przyrody (zarówno na florę jak i faunę) w zależności od rodzaju,
zakresu planowanych prac oraz walorów przyrodniczych danego odcinka. W takich
przypadkach należy stosować działania minimalizujące i kompensujące straty w środowisku
przyrodniczym.
Odwołując się do ww. zapisów w odniesieniu do realizacji celów II Polityki ekologicznej
Państwa - PUW wskazuje opracowanie szczegółowych analiz na etapie realizacji
poszczególnych działań, z których będzie wynikać konieczność ich wykonania – co jest
warunkiem koniecznym do uzasadnienia odstępstwa od realizacji celów dla obszarów
chronionych. Dotyczy to również remontów urządzeń regulacyjnych i obiektów piętrzących
wodę, których dalsze funkcjonowanie może nie znajdować uzasadnienia w rzeczywistych
potrzebach i powinny umożliwiać osiągnięcie celów środowiskowych określonych w art. 38d
ust. 1 i 2, art. 38e ust. 1 oraz w art. 38f ust. 1 ustawy Prawo wodne.
PUW dodatkowo wskazuje, że zaplanowane działania powinny być realizowane
z wykorzystaniem doświadczeń praktycznych i istniejących materiałów metodycznych
w zakresie dobrych praktyk. Realizacji prac PUW powinny towarzyszyć działania zmierzające
do opracowania poradnika dobrych praktyk opracowanego dla poszczególnych działań
utrzymaniowych. Jest to niezbędne dla minimalizacji negatywnych oddziaływań na
środowisko prac związanych z ingerencją w koryto.
94
6.3.
Zgodność z celami gospodarki wodnej
PUW został opracowany na podstawie zapisów ustawy Prawo wodne. Zgodnie z art. 21 ww.
ustawy utrzymywanie wód stanowi obowiązek ich właściciela i obejmuje działania m.in.
wynikające z planu utrzymania wód. Utrzymywanie publicznych śródlądowych wód
powierzchniowych polega na zachowaniu stanu dna lub brzegów oraz na remoncie lub
konserwacji istniejących budowli regulacyjnych.
Utrzymywanie wód zgodnie z art. 22 ust. 1b ustawy Prawo wodne realizowane jest przez:
powierzchniowych;
powierzchniowych;
5. zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz
6. udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
a. budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie tych budowli,
b. urządzeń wodnych;
8. rozbiórkę lub modyfikację tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów
w brzegach śródlądowych wód powierzchniowych.
PUW powiązany jest z dwoma najważniejszymi dokumentami unijnymi określającymi zasady
gospodarowania wodami: Dyrektywą 2000/60/WE Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia
23 października 2000r. ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki
wodnej (Ramowa Dyrektywa Wodna – RDW) oraz Dyrektywą Parlamentu Europejskiego
i Rady 2007/60/WE z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego
i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa).
Celem Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) jest wprowadzenie spójnych ram dotyczących
gospodarowania wodami. Dyrektywa ta podchodzi kompleksowo do ochrony wód,
uwzględniając m.in. zapobieganie dalszemu pogarszaniu się oraz ochronę i poprawę stanu
ekosystemów wodnych, dążenie do zwiększonej ochrony i poprawy środowiska wodnego
między innymi poprzez szczególne środki dla stopniowej redukcji zrzutów, emisji i substancji
priorytetowych, zapewnienie stopniowej redukcji zanieczyszczenia wód podziemnych
i zapobieganie ich dalszemu zanieczyszczaniu oraz zmniejszenie skutków powodzi i susz. Do
95
kluczowych elementów RDW zalicza się ochronę wszystkich wód oraz osiągnięcie dobrego
stanu wód.
W art. 4 RDW ustalone zostały cele środowiskowe dla wód i obszarów chronionych. Celem
środowiskowym dla jednolitych części wód powierzchniowych uznanych jako naturalne tj.
niewyznaczonych jako sztuczne lub silnie zmienione jest ochrona, poprawa oraz
przywracanie stanu jednolitych części wód powierzchniowych tak, aby osiągnąć dobry stan
tych wód. Celem środowiskowym dla sztucznych i silnie zmienionych jednolitych części wód
powierzchniowych jest ochrona tych wód oraz poprawa ich potencjału i stanu tak, aby
osiągnąć dobry potencjał ekologiczny i dobry stan chemiczny sztucznych i silnie zmienionych
jednolitych części wód powierzchniowych.
Celem środowiskowym dla jednolitych części wód podziemnych jest:
 zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do nich zanieczyszczeń,
 zapobieganie pogorszeniu oraz poprawa ich stanu,
 ochrona i podejmowanie działań naprawczych, a także zapewnianie równowagi
między poborem a zasilaniem tych wód tak, aby osiągnąć ich dobry stan.
Na ocenę stanu ekologicznego wód powierzchniowych mają wpływ elementy jakości:
biologiczne, hydromorfologiczne i fizykochemiczne. Wskaźniki elementów biologicznych
związane są ze składem i liczebnością określonych gatunków. Wpływ na ocenę elementów
hydromorfologicznych ma reżim hydrologiczny, na którego ocenę ma wpływ m.in. wielkość
i dynamika przepływu wód oraz związek z wodami podziemnymi, warunki morfologiczne (np.
zmienność głębokości, kształt koryta) oraz inne (np. ciągłość).
Ocena stanu wód podziemnych wyrażona jest stanem chemicznym określanym m.in.
na podstawie elementów fizykochemicznych oraz stanem ilościowym określanym przez
ustalenie wielkości rezerw zasobów wód podziemnych jednolitej części wód podziemnych
i interpretację wyników badań położenia zwierciadła wód podziemnych.
Z uwagi na fakt, że działania zawarte w PUW powinny umożliwiać osiągnięcie celów
środowiskowych określonych w art. 38d ust. 1 i 2, art. 38e ust. 1 oraz w art. 38f ust. 1 ustawy
Prawo wodne, PUW wskazuje na przeprowadzenie ww. analiz konieczności realizacji
poszczególnych działań i stosowania się do dobrych praktyk, przyjaznych środowiskowo.
Utrzymanie rzek nie powinno uniemożliwiać osiągnięcia celów środowiskowych i zgodnie
z RDW w ramach prac utrzymaniowych powinno się dążyć do osiągnięcia celów
środowiskowych, stąd realizacja PUW jest zgodna z celami RDW.
Drugim aktem prawnym na poziomie wspólnotowym jest Dyrektywa Powodziowa, która
ustanawia ramy dla oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, w celu ograniczenia
negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz
96
działalności gospodarczej, związanych z powodziami. Dyrektywa nakłada na państwa
członkowskie konieczność opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map
zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego i planów zarządzania ryzykiem
powodziowym oraz ich publicznego udostępnienia. Realizacja działań zawartych w PUW
będzie wspierać minimalizowanie ryzyka powodziowego - nadrzędny cel Dyrektywy
Powodziowej.
Projekt Polityki Wodnej Państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016)
Jako cel nadrzędny Polityka wskazuje zapewnienie powszechnego dostępu ludności do
czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeń wywoływanych przez powodzie
i susze w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów,
przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, poprawie spójności
terytorialnej i dążeniu do wyrównania dysproporcji regionalnych. Cele strategiczne dla
osiągnięcia celu nadrzędnego są następujące:
 osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód oraz związanych z nimi
ekosystemów,
 zapewnienie dostępu do zasobów wodnych dla zaspokojenia potrzeb ludności,
środowiska naturalnego oraz społecznie i ekonomicznie uzasadnionych potrzeb
wodnych gospodarki,
 ograniczenie negatywnych skutków powodzi i suszy oraz minimalizowanie ryzyka
wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych,
 wdrożenie
systemu
zintegrowanego
zarządzania
zasobami
wodnymi
i gospodarowania wodami.
Przyjęte cele strategiczne mają charakter trwały i będą określać kierunki, także w dalekiej
perspektywie do 2030 roku. W ramach każdego celu strategicznego, zostaną postawione
cele operacyjne, osiągnięcie których umożliwi wykonanie zapisów niniejszego dokumentu.
Cele strategiczne uwzględniają m.in. konieczność adaptacji do zmian klimatu, wzrastające
ryzyko występowania katastrof naturalnych, możliwości tkwiące w polityce oszczędzania
wody oraz zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym.
PUW poprzez propozycję działań zwiększających ochronę przeciwpowodziową jest zgodny
z Polityką Wodną Państwa.
97
7. Istniejący stan środowiska obszaru objętego PUW
7.1.
Położenie geograficzne i rzeźba terenu
Obszar działania RZGW w Warszawie obejmuje północno-wschodnią i środkowo-wschodnią
część Polski. Położony jest w granicach 11 województw (Rysunek 2): podlaskiego (100%
powierzchni województwa), mazowieckiego (99,97%), lubelskiego (88,84%), warmińskomazurskiego
(67,31%),
łódzkiego
(51,30%),
świętokrzyskiego
(35,63%),
kujawsko-
pomorskiego (13,76%), śląskiego (7,91%), małopolskiego (0,73%), podkarpackiego (0,50%)
i wielkopolskiego (0,06%).
Rysunek 2 Podział administracyjny obszaru RZGW w Warszawie
98
Według podziału fizycznogeograficznego [19] centralna część obszaru działania RZGW w
Warszawie położony jest w trzech makroregionach: Wzniesienia Południowomazowieckie,
Nizina
Środkowomazowiecka
oraz
Nizina
Północnomazowiecka.
Wzniesienia
Południowomazowieckie to region przejściowy między Nizinami Środkowopolskimi a Wyżyną
Małopolską. Charakteryzuje się on występowaniem pagórków i wzgórz, których wysokość
sięga nawet do 200 - 250 m n.p.m. Nizina Środkowomazowiecka stanowi najniżej położoną
część nizin mazowiecko – podlaskich i charakteryzuje się występowaniem równin
denudacyjnych, teras rzecznych oraz dużą ilością wydm. Nizina Północnomazowiecka
charakteryzuje
się
występowaniem
płaskich
oraz
falistych
równin
z niewielkimi
wzniesieniami sięgającymi do 200 m n.p.m. Główną rzeką, przecinającą równiny, jest Narew
wraz z jej dopływem – Wkrą.
Na północy obszar RZGW w Warszawie znajduje się w pięciu makroregionach: Pojezierza
Mazurskiego, Pojezierza Chełmińsko – Dobrzyńskiego, Niziny Staropruskiej i Niziny
Północnopodlaskiej (niewielki fragment). Pojezierze Mazurskie charakteryzuje się dość
dużym zróżnicowaniem terenu związanym z występowaniem form polodowcowych (wzgórza
morenowe, kemy, ozy) a także występowaniem licznych jezior, z których największymi są
Śniardwy i Mamry. Mezoregionami wchodzącymi w skład Pojezierza Mazurskiego są:
Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Mrągowskie, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Kraina
Węgorapy, Pojezierze Ełckie, Równina Mazurska oraz Wzgórza Szeskie. Pojezierze
Chełmińsko – Dobrzyńskie obejmuje wschodnią część mezoregionów Pojezierze Dobrzyńskie,
Równina Urszulewska oraz Garb Lubawski, które powstały w wyniku akumulacji lodowcowej.
Nizina Staropruska to region częściowo położony w granicach Polski (pozostała cześć
położona jest na terenie Rosji), który charakteryzuje się dobrze rozwiniętym systemem dolin.
Na terenie Polski obejmuje wschodnią część mezoregionu Wzniesienia Górowskie,
a następnie przechodzi w Nizinę Sępopolską. Nizina Północnopodlaska to teren równinny,
z zachowanymi fragmentarycznie wzgórzami morenowymi, kemami i ozami. Wysoczyzny
wznoszą się na wysokości 150-200 m n.p.m.
Na północnym-wschodzie obszar RZGW w Warszawie obejmuje Nizinę Północnopodlaską,
Nizinę Południowopodlaską i Pojezierze Litewskie, następnie na wschodzie makroregion
Polesia Zachodniego oraz Polesia Wołyńskiego oraz na południowym - wschodzie Wyżynę
Wołyńską oraz Kotlinę Pobuża (Małe Polesie). Nizina Południowopodlaska to wysoczyzna
wznosząca się od 150 – 210 m n.p.m. Obszar ten charakteryzuje się występowaniem
pozostałości form morenowych (kemy, ozy) a także lekką falistością terenu. Nizina
Północnopodlaska charakteryzuje się niewielkim zróżnicowaniem rzeźby. Północno –
wschodnia część tego makroregionu charakteryzuje się występowaniem wyniosłości
sięgających do 238 m n.p.m. (Wzgórza Sokólskie). Pojezierze Litewskie w znacznej części
znajduje się na terenie Litwy, w granicach Polski znajduje się jego niewielka część. Obszar ten
99
charakteryzuje się występowaniem licznych rzek i jezior oraz form polodowcowych (wzgórza
morenowe, kemy i ozy). Wyróżnia się tutaj mezoregiony: Puszcza Romnicka, Pojezierze
Wschodniosuwalskie, północno-wschodnią część Pojezierza Zachodniosuwalskiego oraz
wschodnią część Równiny Augustowskiej. Charakterystyczną cechą Polesia Wołyńskiego jest
występowanie pośród równin garbów zbudowanych ze skał kredowych i trzeciorzędowych.
Polesie Zachodnie, zwane również Podlaskim, jest równiną z płaską wysoczyzną
polodowcową w obrębie Garbu Włodawskiego. Wyżyna Wołyńska jest obszarem wyżynnym
o średniej wysokości 220 - 250 m n.p.m. Kotlina Pobuża prawie w całości znajduje się na
Ukrainie. Jest to równina o falistej powierzchni denudacyjnej, która następnie przechodzi
w równiny akumulacyjne.
Południowa część obszaru RZGW w Warszawie położona jest na obszarze czterech
makroregionów: Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Wyżyny Przedborskiej oraz Wyżyny Kieleckiej.
Wyżyna Lubelska to lekko pofałdowana równina, charakteryzująca się występowaniem
wąwozów lessowych i łagodnych dolin rzecznych. Roztocze to pasmo wzniesień łączące
Wyżynę Lubelską z Podolską. Wyżyna Przedborska jest obszarem charakteryzującym się
krajobrazem przejściowym od nizin po wyżyny, o wysokości sięgającej maksymalnie 300 m
n.p.m. Najwyższym wzniesieniem Wyżyny Kieleckiej, znajdującym się w centralnej części
tego obszaru, jest Łysica (612 m n.p.m.). Południowo – zachodni kraniec obszaru RZGW
w Warszawie położony jest na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej, która charakteryzuje
się występowaniem wzgórz o wysokości 300 – 515 m n.p.m.
Obszar działania RZGW w Warszawie zamykają od zachodu niewielkie fragmenty dwóch
makroregionów: Pojezierze Wielkopolskie oraz Pradolina Toruńsko – Eberswaldzka. Pierwszy
z obszarów charakteryzuje się występowaniem moren, których wysokość nie przekracza
200 m n.p.m., drugi występowaniem torfowisk, łąk, terenów piaszczystych oraz licznych
wydm.
W poniższej tabeli [Tabela 12] zestawiono jednostki fizyczno-geograficzne, położone
w obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie, zaś ich graficzne odwzorowanie
przedstawiono na niżej zamieszczonym rysunku [Rysunek 3].
Tabela 12 Zestawienie jednostek fizyczno – geograficznych w obszarze administrowanym przez RZGW
w Warszawie
Prowincja
Podprowincja
Makroregion
Mezoregion
Niż
Środkowoeuropejski
Niziny
Środkowopolskie
Nizina Południowopodlaska
100
Obniżenie Węgrowskie
Podlaski Przełom Bugu
Pradolina Wieprza
Równina Łukowska
Wysoczyzna Kałuszyńska
Wysoczyzna Lubartowska
Wysoczyzna Siedlecka
Prowincja
Podprowincja
Makroregion
Nizina
Południowowielkopolska
Nizina Północnomazowiecka
Nizina Środkowomazowiecka
Wzniesienia
Południowomazowieckie
Pobrzeża
Południowobałtyckie
Pojezierza
Południowobałtyckie
Pobrzeże Gdańskie
Pojezierze ChełmińskoDobrzyńskie
Pojezierze Wielkopolskie
Pradolina ToruńskoEberswaldzka
Pobrzeża
Wschodniobałtyckie
Niż
WschodniobałtyckoBiałoruski
Pojezierza
Wschodniobałtyckie
Mezoregion
Wysoczyzna Żelechowska
Wysoczyzna Kłodawska
Wysoczyzna Łaska
Dolina Dolnej Narwi
Międzyrzecze Łomżyńskie
Równina Kurpiowska
Równina Raciąska
Wysoczyzna Ciechanowska
Wysoczyzna Płońska
Wzniesienia Mławskie
Dolina Dolnego Bugu
Dolina Dolnej Pilicy
Dolina Środkowej Wisły
Kotlina Warszawska
Równina Garwolińska
Równina Kozienicka
Równina Kutnowska
Równina Łowicko-Błońska
Równina Warszawska
Równina Wołomińska
Dolina Białobrzeska
Równina Piotrkowska
Równina Radomska
Wysoczyzna Bełchatowska
Wysoczyzna Rawska
Wzniesienia Łódzkie
Równina Warmińska
Wybrzeże Staropruskie
Garb Lubawski
Pojezierze Dobrzyńskie
Równina Urszulewska
Pojezierze Kujawskie
Równina Inowrocławska
Kotlina Płocka
Nizina Sępopolska
Nizina Staropruska
Pojezierze Litewskie
Pojezierze Mazurskie
101
Wzniesienia Górowskie
Pojezierze
Wschodniosuwalskie
Pojezierze
Zachodniosuwalskie
Puszcza Romincka
Równina Augustowska
Kraina Węgorapy
Prowincja
Podprowincja
Makroregion
Polesie Wołyńskie
Polesie
Polesie Zachodnie
Wysoczyzny
Podlasko-Białoruskie
Nizina Północnopodlaska
Roztocze
Wyżyna LubelskoLwowska
Wyżyna Lubelska
Wyżyny Polskie
Niecka Nidziańska
Wyżyna Małopolska
Wyżyna Kielecka
102
Mezoregion
Kraina Wielkich Jezior
Mazurskich
Pojezierze Ełckie
Pojezierze Mrągowskie
Pojezierze Olsztyńskie
Równina Mazurska
Wzgórza Szeskie
Obniżenie Dorohuskie
Obniżenie Dubieńskie
Pagóry Chełmskie
Garb Włodawski
Polesie Brzeskie
Równina Kodeńska
Równina ŁęczyńskoWłodawska
Równina Parczewska
Zaklęsłość Łomaska
Zaklęsłość Sosnowicka
Dolina Górnej Narwi
Kotlina Biebrzańska
Równina Bielska
Wysoczyzna Białostocka
Wysoczyzna Drohiczyńska
Wysoczyzna Kolneńska
Wysoczyzna
Wysokomazowiecka
Wzgórza Sokólskie
Roztocze Środkowe
Roztocze Wschodnie
Roztocze Zachodnie
Działy Grabowieckie
Kotlina Chodelska
Małopolski Przełom Wisły
Padół Zamojski
Płaskowyż Nałęczowski
Płaskowyż Świdnicki
Równina Bełżycka
Wyniosłość Giełczewska
Wzniesienia Urzędowskie
Płaskowyż Jędrzejowski
Wyżyna Miechowska
Garb Gielniowski
Góry Świętokrzyskie
Płaskowyż Suchedniowski
Przedgórze Iłżeckie
Wyżyna Sandomierska
Prowincja
Podprowincja
Makroregion
Wyżyna Przedborska
Wyżyna ŚląskoKrakowska
Wyżyna KrakowskoCzęstochowska
Mezoregion
Dolina Sulejowska
Niecka Włoszczowska
Pasmo PrzedborskoMałogoskie
Próg Lelowski
Wzgórza Łopuszańskie
Wzgórza Opoczyńskie
Wzgórza Radomszczańskie
Wyżyna Częstochowska
Kotlina Pobuża (Małe Polesie)
Równina Bełzka
Wyżyna
Grzęda Horodelska
Wyżyny Ukraińskie
Wołyńsko-Podolska
Grzęda Sokalska
Wyżyna Wołyńska
Kotlina Hrubieszowska
Wyżyna Wołyńska
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1998
Kotlina Pobuża (Małe Polesie)
103
Rysunek 3 Obszar RZGW w Warszawie na tle podziału fizyczno-geograficznego według Kondrackiego
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1998
104
7.2.
Budowa geologiczna
Obszar objęty opracowaniem położony jest głównie w obrębie dwóch podstawowych
jednostek
tektonicznych:
platformy
wschodnioeuropejskiej
oraz
platformy
zachodnioeuropejskiej. Platformy oddzielone są od siebie strefą dyslokacyjną Teisseyre'aTornquista, przebiegającą z północnego-zachodu na południowy-wschód.
Na południu obszaru będącego w administracji RZGW w Warszawie, na Wyżynie Kieleckiej,
znajduje się strefa łysogórska, która obejmuje trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich. Strefa
ta od północy graniczy z centralną częścią wału środkowopolskiego. W skład antyklinorium
środkowopolskiego wchodzą: południowa część wału kujawskiego, wał kutnowski i antyklina
Gielniowa. Pod pokrywą kenozoiczną wału kujawskiego, zalegają osady dolnokredowe,
poniżej których leżą utwory cechsztyńskie o znacznej miąższości. Na Nizinie Mazowieckiej
zlokalizowane są dwa regiony niecki brzeżnej: niecka warszawska i lubelska. Budowa
północno-wschodniej części obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie jest
typowa dla wszystkich platform prekambryjskich. Składa się z dwóch pięter strukturalnych.
W podłożu występują prekambryjskie skały, których głębokość zalegania rośnie w kierunku
ze wschodu na zachód. Na nich, prawie poziomo, zalegają skały osadowe wieku od górnego
proterozoiku do czwartorzędu.
Północna część przedmiotowego obszaru obejmuje swym zasięgiem młodoglacjalny obszar
pojezierny, o generalnym nachyleniu kierunku spływu ku północy. Południowe fragmenty
zdominowane są przez prawie płaskie tereny piaszczystych i żwirowych sandrów. Strefę
wododziału z dorzeczem Narwi budują wzgórza czołowo – morenowe, niekiedy spiętrzone
oraz piaszczysto – żwirowe formy ozów, ciągnących się subpołudnikowo na długości
kilkudziesięciu km. Na północ od linii zasięgu stadiału pomorskiego ostatniego zlodowacenia,
dominującym typem utworów są gliny zwałowe, tworzące zarówno faliste jak i pagórkowate
powierzchnie typu wierzchowinowego, oraz strome, wysokie wzgórza czołowo – morenowe.
Płaskie powierzchnie o charakterze równin stanowią nadal pola sandrowe, ale częściej są to
obszary akumulacji zastoiskowej – piaski, mułki i iły, a w obrębie dużych mis jeziornych –
piaski i mułki jeziorne. Szereg niewielkich, bezodpływowych zagłębień wypełniają torfy
i namuły mineralno – organiczne wieku holoceńskiego.
7.3.
Zasoby naturalne
Wg „Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2014 r.” na obszarze Polski
zinwentaryzowano 13 410 złóż kopalin. W obszarze Regionalnego Zarządu Gospodarki
Wodnej w Warszawie znajduje się łącznie 5 021 złóż kopalin, w tym:
 3981 złóż kruszyw naturalnych,
 397 złóż surowców ilastych ceramiki budowlanej,
105
 143 złóż kamieni drogowych i budowlanych,
 83 złoża kredy,
 76 złóż torfu,
 65 złóż piasków kwarcowych do produkcji cegły wapniowo-piaskowej,
 51 złóż piasków formierskich,
 35 złóż piasków kwarcowych do produkcji betonów komórkowych,
 25 złóż surowców ilastych do produkcji kruszywa lekkiego,
 25 złóż wapieni i margli przemysłu cementowego,
 24 złóż surowców szklarskich,
 22 złoża wapieni i margli przemysłu wapienniczego,
 21 złóż węgla brunatnego,
 10 złóż glin ceramicznych kamionkowych,
 10 złóż węgla kamiennego,
 9 złóż glin ogniotrwałych,
 9 złóż surowców ilastych do produkcji cementu,
 7 złóż gazu ziemnego,
 6 złóż wód leczniczych,
 4 złoża ziemi krzemionkowej,
 3 złoża bursztynów,
 3 złoża rudy żelaza,
 3 złoża soli kamiennej,
 3 złoża wód termalnych,
 2 złoża surowców do produkcji farb mineralnych,
 2 złoża surowców dla prac inżynierskich,
 1 złoże kwarcytu,
 1 złoże ropy naftowej.
W Bilansie wyróżnia się cztery grupy kopalin: surowce energetyczne, metaliczne, chemiczne
i inne (skalne). Wśród surowców energetycznych w obszarze RZGW w Warszawie
udokumentowanych zostało 10 złóż węgla kamiennego, zlokalizowanych w południowo106
wschodniej części obszaru (Lubelskie Zagłębie Węglowe). Złoża węgla brunatnego
zlokalizowane są w rejonie radomskim i łódzkim. Występują również zasoby ropy naftowej
oraz gazu ziemnego zlokalizowane w południowo-wschodniej części obszaru. Spośród
surowców metalicznych w obszarze RZGW w Warszawie występują tylko 3 złoża żelaza –
jedno w województwie mazowieckim (złoże Dębe Małe) i dwa (złoża Udryń i Krzemianka)
w północnej części województwa podlaskiego. Wśród surowców chemicznych w obszarze
RZGW w Warszawie wydobywana jest sól kamienna z trzech złóż położonych w zachodniej
części obszaru. Są to złoża Łanięta, Rogoźno i Lubień. Surowce skalne jaki i pozostałe
kopaliny pospolite występują na terenie całego obszaru RZGW w Warszawie.
Gleby
Niemal na całym obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie można wydzielić trzy
kompleksy glebowe: gleby bielicowe – na południu, gleby płowe w centralnej części i gleby
rdzawe na północy. W południowej części, na obszarze Gór Świętokrzyskich, przeważają
gleby brunatne kwaśne i właściwe. W obrębie prawostronnych zlewni doliny Wisły
wykształciły się gleby płowe, zaś na Roztoczu i na Wyżynie Wołyńskiej dominującymi glebami
są gleby brunatne właściwe. W dolinach cieków występują mady rzeczne oraz gleby
murszowe i torfowe. W centralnej części przedmiotowego terenu, w rejonie Nizin
Północnomazowieckiej
i
Południowopodlaskiej
do
gleb
dominujących należą: opadowo glejowe i płowe. Występują również na tym terenie gleby
rdzawe, a w sąsiedztwie dolin rzecznych leżą gleby bielicowe i bielice. Na obszarze Pojezierza
Mazurskiego dominują gleby brunatnoziemne. W jego północnej części wykształciły się gleby
opadowo glejowe oraz murszowe i torfowe. Na południu występuje strefa ziem
rdzawych [4].
7.4.
Wody powierzchniowe
7.4.1. Hydrografia
Obszar administrowany przez RZGW w Warszawie należy do zlewiska Morza Bałtyckiego
i obejmuje swym zasięgiem 5 regionów wodnych (Rysunek 4):
 Środkowej Wisły (101,05 tys. km2 – 90,7% obszaru RZGW w Warszawie; obszar
dorzecza Wisły),
 Łyny i Węgorapy (7,52 tys. km2 – 6,7% obszaru RZGW w Warszawie; obszar
dorzecza Pregoły),
 Niemna (2,52 tys. km2 – 2,3% obszaru RZGW w Warszawie; obszar dorzecza
Niemna),
 Jarft (0,21 tys. km2 – 0,2% obszaru RZGW w Warszawie; obszar dorzecza Jarft),
107
 Świeżej (0,16 tys. km2 – 0,1% obszaru RZGW w Warszawie; obszar dorzecza
Świeżej).
Rysunek 4 Obszar działania RZGW w Warszawie w podziale na regiony wodne
Region wodny Środkowej Wisły, stanowiący ok. 51% całkowitej powierzchni dorzecza Wisły
i stanowiący ok. 32% powierzchni Rzeczypospolitej Polski, obejmuje Wisłę na odcinku od
ujścia Sanny do Włocławka wraz z dopływami, w tym zlewnie Wieprza, Narwi z Bugiem
i Wkrą, Pilicy, Bzury, Krainę Wielkich Jezior Mazurskich, rzeki na obszarze Wyżyny Lubelskiej
i północnej części regionu świętokrzyskiego.
108
Do głównych prawostronnych dopływów środkowego odcinka Wisły należą: Wieprz
(ok. 368 km), Świder (ok. 102 km), Narew (ok. 512 km) z dopływami (Bugiem, Wkrą, Pisą,
Omulwią, Orzycem, Biebrzą) oraz Skrwa (prawa) (ok. 123 km). Do największych
lewostronnych dopływów Wisły są zaliczane: Kamienna (ok. 157 km), Radomka (ok. 124 km),
Pilica (ok. 345 km) i Bzura (ok. 177 km).
Największym prawostronnym dopływem Wisły jest rzeka Narew. Swe źródła ma na Białorusi.
Odwadnia teren Podlasia, Mazur i północno-wschodniej części Mazowsza. Na wysokości
Jeziora Zegrzyńskiego do Narwi uchodzi jej największy dopływ – Bug, który swój bieg
rozpoczyna na Ukrainie. Przepływa on przez województwa: lubelskie, podlaskie
i mazowieckie, a obszar jego zlewni obejmuje obszary na Ukrainie i Białorusi.
Głównym lewostronnym dopływem Wisły jest Pilica. Swe źródła ma położone
w województwie śląskim i przepływa przez województwa: śląskie, łódzkie i mazowieckie,
natomiast obszar zlewni obejmuje również fragment województwa małopolskiego.
Region wodny Łyny i Węgorapy położony jest w północnej części obszaru będącego
w administracji RZGW w Warszawie. Obejmuje on teren stanowiący ok. 2,41% powierzchni
Rzeczypospolitej Polskiej. Głównymi ciekami regionu wodnego Łyny i Węgorapy są Łyna,
o długości ok. 210 km oraz Węgorapa, o długości ok. 68 km. Źródło rzeki Łyny położone jest
w miejscowości o tej samej nazwie, ok. 9 km na północ od miasta Nidzica. Ciek płynie
głównie w kierunku północnym i północno-wschodnim, minąwszy wieś Stabławki przekracza
granicę Rzeczypospolitej Polskiej i Federacji Rosyjskiej. Węgorapa natomiast wypływa
z jeziora Mamry i przepływa przez Węgorzewo i Ołownik. Po przepłynięciu przez wieś
Mieduniszki Małe Węgorapa przekracza granicę Rzeczypospolitej Polskiej i Federacji
Rosyjskiej.
Do pozostałych istotnych cieków, występujących na obszarze regionu wodnego, należą:
Gołdapa o długości ok. 100 km, Guber o długości ok. 77 km, Wadąg o długości ok. 71 km,
Dejna o długości ok. 59 km, Sajna o długości ok. 54 km oraz Sapina o długości ok. 52 km.
Obszar regionu wodnego Łyny i Węgorapy odznacza się także występowaniem dużej liczby
jezior.
Na północny-wschód od regionu wodnego Środkowej Wisły położony jest trzeci co do
wielkości region wodny, obejmujący fragment zlewiska rzeki Niemen. Jego powierzchnia
stanowi niemal 1% powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej. Źródła rzeki Niemen położone są
w okolicach Mińska (Republika Białorusi). Rzeka dalej przepływa przez Republikę Litewską
i na terenie Federacji Rosyjskiej (obwód kaliningradzki) uchodzi deltą do Zalewu Kurońskiego.
W granicach Rzeczypospolitej Polskiej głównymi ciekami regionu wodnego Niemna są rzeki:
Czarna Hańcza (ok. 165 km), Świsłocz (ok. 102 km), Łosośna (ok. 52 km) oraz Szeszupa
109
(ok. 30 km). Do głównych dopływów Czarnej Hańczy należą rzeki Gremzdówka,
Marycha Wołkuszanka.
Region wodny Jarft położony jest w północno-zachodniej części obszaru administrowanego
przez RZGW w Warszawie. Powierzchnia przedmiotowego terenu stanowi niewielką część
powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej (0,07%). Głównym ciekiem regionu wodnego Jarft
w granicach Rzeczypospolitej Polskiej jest rzeka Banówka, której długość wynosi ok. 53 km,
a źródło położone jest ok. 17 km od wsi Pakosze. Ciekami II rzędu, mającymi podstawowe
znaczenie w omawianym regionie wodnym są rzeka Jarft (Ławta, Wituszka) (ok. 43 km) oraz
Omaza (ok. 30 km), będące prawymi dopływami Banówki. Źródła rzeki Jarft położone są na
wysokości ok. 120 m n.p.m., niedaleko wsi Grabowiec, zaś początek rzeki Omaza oddalony
jest od wsi Grzędowo na wschód o ok. 1 km.
W północnej części obszaru będącego w administracji RZGW w Warszawie, pomiędzy
regionem wodnym Jarft i Środkowej Wisły, znajduje się obszar regionu wodnego Świeżej.
Powierzchnia obszaru objętego przedmiotowym regionem wodnym ma niewielki udział
w powierzchni Rzeczypospolitej Polskiej (0,05%). Do najistotniejszych cieków na tym terenie
należą: Bezleda i Stradyk będące ciekami II rzędu oraz Kanał Młyński – ciek III rzędu. Długość
Bezledy wynosi ok. 18 km, drugiej ok. 21 km. Kanał Młyński ciągnie się na długości ok. 11 km.
W obrębie obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie odbywa się żegluga
śródlądowa, będąca powszechną lub szczególną formą korzystania z wód. Umożliwia ona
przewóz osób, towarów a także eksploatację wód do celów sportowych, rekreacyjnych
i turystycznych. Wykaz śródlądowych dróg wodnych wprowadza Rozporządzenie Rady
Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r., w sprawie śródlądowych dróg wodnych (Dz. U. Nr 210,
poz. 1786). RZGW w Warszawie administruje następującymi śródlądowymi drogami
wodnymi:
 Rzeka Wisła na odcinku od ujścia Sanny (km 295+200) do m. Korabniki
(km 684+000),
 Rzeka Narew od ujścia do Wisły (km 0+000) do km 248+500 (ujścia rzeki Biebrzy)
wraz z Jeziorem Zegrzyńskim,
 Rzeka Bug od ujścia do Narwi (km 0+000) do km 587+200,
 Rzeka Pisa od ujścia do Narwi (km 0+000) do Jeziora Roś (km 80+000),
 Kanał Augustowski od połączenia z rzeką Biebrzą (km 0+000) do granicy Państwa
(km 83+000), wraz z jeziorami znajdującymi się trasie tego kanału,
 Kanał Żerański dł. 17+200.
110
Na omawianym terenie licznie występują zbiorniki wodne. W północnej części obszaru RZGW
w Warszawie położone jest Pojezierze Mazurskie – region będący największym skupiskiem
jezior w Polsce, w tym charakteryzującego się największą powierzchnią – jeziora Śniardwy
(10 200 ha). Całkowita powierzchnia zbiorników wodnych w obrębie terenu RZGW
w Warszawie wynosi ok. 1 313 km2, co stanowi nieco ponad 1% całkowitej powierzchni
będącej pod administracją RZGW w Warszawie. Z łącznej liczby niemal 5 000 zbiorników
wodnych, 372 odznacza się powierzchnią powyżej 50 ha. W poniższej tabeli [Tabela 13]
zestawiono 10 zbiorników wodnych o największej powierzchni, zlokalizowanych na obszarze
działania RZGW w Warszawie.
Tabela 13 Zestawienie zbiorników wodnych, położonych w obrębie obszaru RZGW w Warszawie,
charakteryzujących się największą powierzchnią
Powierzchnia zbiornika wodnego
[ha]
10200,68
5830,83
2938,04
2554,56
2440,37
2381,67
2237,38
2020,89
1913,09
1756,93
Zbiornik wodny
Jez. Śniardwy
Zb. Włocławek
Zb. Dębe
Jez. Dargin
Jez. Niegocin
Jez. Mamry
Zb. Siemianówka
Jez. Wigry
Zb. Sulejów
Jez. Nidzkie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mapy Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) w skali 1: 10 000;
2013 r.
W granicach RZGW w Warszawie zlokalizowanych jest wiele obiektów hydrotechnicznych stopni wodnych, zbiorników i kanałów, a najważniejsze z nich to:
 Stopień Wodny Dębe na Narwi,
 Stopień Wodny Włocławek na Wiśle,
 Zbiornik Wodny Brody Iłżeckie na Kamiennej,
 Zbiornik Wodny Wióry na Świślinie,
 Zbiornik Wodny Sulejów na Pilicy,
 Kanał Żerański,
 Kanał Augustowski,
 Obiekty piętrzące w Systemie Wielkich Jezior Mazurskich.
Na poniższej zamieszczonym rysunku [Rysunek 5] przedstawiono graficzne odwzorowanie
sieci hydrograficznej obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie.
111
Rysunek 5 Sieć hydrograficzna obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Mapy Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) w skali 1: 10 000;
2013 r.
112
7.4.2. Hydrologia
W granicach obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie wyróżniono cztery typy
reżimu rzecznego (Rysunek 6): niwalny (śnieżny) silnie wykształcony, niwalny słabo
wykształcony, niwalny słabo wykształcony oraz niwalno-pluwialny (śnieżno-deszczowy), przy
czym podkreślić należy, że na omawianym terenie dominują dwa pierwsze typy reżimu
rzecznego.
Na
obszarze
Nizin
Północnomazowieckiej,
Południowomazowieckiej, Staropruskiej, Pojezierza Litewskiego, Niziny Północnopodlaskiej,
Polesia Zachodniego i Wołyńskiego oraz Wyżyny Wołyńskiej dominuje reżim niwalny
(śnieżny), silnie wykształcony, gdzie średni odpływ miesiąca wiosennego (marca lub
kwietnia) przekracza 180% średniego odpływu rocznego.
Typ niwalny (śnieżny) słabo wykształcony, charakteryzujący się tym, że średni odpływ
miesiąca wiosennego nie przekracza 130% średniego odpływu rocznego, występuje
w obrębie Pojezierza Mazurskiego oraz na południu omawianego terenu – w obrębie
Wzniesienia Południowomazowieckiego, Wyżyn Przedborskiej, Kieleckiej i Lubelskiej.
Typ niwalny (śnieżny) słabo wykształcony, w którym średni odpływ miesiąca wiosennego
nie przekracza 130% średniego odpływu rocznego jest obserwowany na niewielkim terenie
w obrębie obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie – w okolicach Odrowążek,
Suchedniowa, Siekierna i Chybic w województwie świętokrzyskim, zaś typ niwalno-pluwialny
(śnieżno-deszczowy), którego średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi 130-180%
średniego odpływu rocznego i wyraźnie zaznacza się wzrost odpływu w miesiącach letnich,
wynoszący co najmniej 110% średniego odpływu rocznego, występuje w okolicach jeziora
Śniardwy, pomiędzy miejscowościami Dąbrówka, Dobry Lasek, Pogubie Średnie i Bemowo
Piskie w województwie warmińsko-mazurskim.
Na przeważającym terenie będącym pod administracją RZWG w Warszawie – na obszarze
położonym na północ od Olsztyna oraz na terenie rozciągającym się od Płocka poprzez
Ostrołękę, Gruszki na północy, po Strzelce, Nieświn, Bałtów, Końskowolę i Wolę Uhruską na
południu – dominuje równowaga zasilania podziemnego z powierzchniowym. W centralnej
części – na obszarze pomiędzy Starym Lubotyniem, Radzyminem, Siedlcami i Kadłubówką,
jak również na niewielkim obszarze położonym na południe od Radomia, zaznacza się słaba
przewaga zasilania powierzchniowego (podziemne 35-45%, powierzchniowe 55-65%). Strefa
znacznej i słabej przewagi zasilania podziemnego rozciąga się na północy przedmiotowego
terenu, pomiędzy Olsztynem, Suwałkami, Gruszkami, Ciechanowem i Płockiem, a także na
południu, w górnej części doliny Pilicy oraz na terenie od Lublina poprzez Chełm i Zamość.
Na poniższym rysunku (Rysunek 6) przedstawiono również zmienność przepływów
dobowych. Dużą zmiennością przepływów cechują się rzeki Bug, Biebrza, Narew, Bzura oraz
113
Kamienna, natomiast małą bądź bardzo małą zmiennością charakteryzują się rzeki Pilica,
Wieprz, Wisła oraz Łyna.
Rysunek 6 Reżim odpływu rzecznego w obszarze działania RZGW w Warszawie
Źródło: Opracowano na podstawie [7]
114
7.4.3. Jednolite części wód powierzchniowych i ocena ich stanu
Na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie łącznie wyznaczono 1521 JCWP
rzecznych i 337 JCWP jeziornych, w tym:
 w regionie wodnym Środkowej Wisły:

1352 JCWP rzecznych,

199 JCWP jeziornych,
 w regionie wodnym Łyny i Węgorapy:

120 JCWP rzecznych,

101 JCWP jeziornych,
 w regionie wodnym Niemna:

39 JCWP rzecznych,

36 JCWP jeziornych,
 w regionie wodnym Jarft:

6 JCWP rzecznych,
 w regionie wodnym Świeżej:

4 JCWP rzeczne,

1 JCWP jeziorna.
Podstawowym celem sporządzenia oceny stanu wód powierzchniowych jest dostarczenie
wiedzy o stanie/potencjale ekologicznym i stanie chemicznym wód powierzchniowych, która
jest niezbędna do gospodarowania wodami w zlewniach, podejmowania działań na rzecz
poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem.
Klasyfikacji stanu wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie Rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji
priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545).
Rozporządzenie określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych
w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych
i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie
zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych.
115
Rysunek 7 Status JCWP powierzchniowych w obszarze działania RZGW w Warszawie
116
Poniżej przedstawione definicje klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego,
stanu chemicznego i stanu wód są zawarte w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia
9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego
i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549).
W ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych
oraz przybrzeżnych klasyfikuje się STAN EKOLOGICZNY na podstawie wyników klasyfikacji
zbadanych elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Stan
ekologiczny jest definiowany jako:

bardzo dobry, jeżeli:
 zmiany wartości fizykochemicznych i hydromorfologicznych elementów jakości
dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego
jednolitych części wód powierzchniowych wynikające z działalności człowieka
nie występują albo są niewielkie w odniesieniu do wartości tych elementów
jakości w warunkach niezakłóconych,
 wartości
biologicznych
elementów
jakości
dla
danego
typu
wód
powierzchniowych przy klasyfikacji stanu ekologicznego jednolitych części wód
powierzchniowych są zgodne z wartościami elementów jakości w warunkach
niezakłóconych i nie wskazują na oznaki zakłóceń albo wskazują na niewielkie
oznaki zakłóceń,
 występują
warunki
i
populacje
specyficzne
dla
danego
typu
wód
powierzchniowych.

dobry, gdy wartości biologicznych elementów jakości dla danego typu wód
powierzchniowych wskazują na niski poziom zakłóceń wynikający z działalności
człowieka, ale odchylenia od wartości biologicznych wskaźników jakości dla tej
klasyfikacji występujących w danym typie wód powierzchniowych w warunkach
niezakłóconych są niewielkie.

umiarkowany, gdy:
 zachodzą umiarkowane różnice między wartościami biologicznymi elementów
jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu
ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych a wartościami
występującymi w warunkach niezakłóconych, wartości biologicznych elementów
jakości dla danego typu wód powierzchniowych przy klasyfikacji stanu
ekologicznego
jednolitych
części
117
wód
powierzchniowych
wskazują
na
umiarkowany poziom zakłóceń wynikający z działalności człowieka, ale wyższy niż
występujący w warunkach stanu dobrego.
 wartości
biologicznych
elementów
jakości
dla
danego
typu
wód
powierzchniowych wskazują na umiarkowany poziom zakłóceń wynikający
z działalności człowieka, ale wyższy niż występujący w warunkach stanu dobrego.

słaby, jeżeli:
 wartości
biologicznych
elementów
jakości
dla
danego
typu
wód
powierzchniowych wskazują na znaczne zmiany w stosunku do wartości tych
elementów jakości występujących w danym typie wód powierzchniowych
w warunkach niezakłóconych,
 zbiorowiska organizmów występujące w jednolitej części wód powierzchniowych
różnią się od zbiorowisk występujących w danym typie wód powierzchniowych
w warunkach niezakłóconych.

zły, gdy:
 wartości
biologicznych
elementów
jakości
dla
danego
typu
wód
powierzchniowych wskazują na poważne zmiany w stosunku do wartości tych
elementów jakości występujących w danym typie wód powierzchniowych
w warunkach niezakłóconych,
 nie występuje znaczna część populacji występujących w danym typie wód
powierzchniowych w warunkach niezakłóconych.
Dla wód sztucznych lub silnie zmienionych określa się POTENCJAŁ EKOLOGICZNY. Klasyfikuje
się go na podstawie wyników klasyfikacji zbadanych elementów biologicznych,
fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako:
maksymalny, dobry, umiarkowany, słaby, zły.

maksymalny, jeżeli:
 wartości biologicznych elementów jakości odpowiadają wartościom tych
elementów
jakości
określonym
dla
najbardziej
zbliżonego
typu
wód
powierzchniowych, przy warunkach fizycznych wynikających z charakterystyki
sztucznej lub silnie zmienionej jednolitej części wód powierzchniowych,
 warunki hydromorfologiczne odpowiadają oddziaływaniom na jednolitą część
wód powierzchniowych, wynikającym z charakterystyki tej jednolitej części wód
118
jako sztucznej jednolitej części wód powierzchniowych lub silnie zmienionej
jednolitej części wód powierzchniowych,
 podjęto wszelkie działania ochronne w celu zapewnienia jak najlepszego zbliżenia
do ciągłości ekologicznej, w szczególności w celu umożliwienia migracji fauny oraz
zapewnienia jej odpowiednich tarlisk i warunków rozmnażania,
 elementy fizykochemiczne oraz stężenia substancji biogennych odpowiadają
warunkom niezakłóconym charakterystycznym dla najbardziej zbliżonego typu
jednolitych części wód powierzchniowych,
 temperatura, warunki tlenowe (warunki natlenienia) oraz pH odpowiadają
wartościom charakterystycznym dla najbardziej zbliżonego typu jednolitych części
wód powierzchniowych w warunkach niezakłóconych,
 stężenia specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych są bliskie zeru albo
występują poniżej poziomów wykrywalności najbardziej zaawansowanych
i powszechnie stosowanych technik analitycznych.
 stężenia specyficznych zanieczyszczeń niesyntetycznych odpowiadają warunkom
niezakłóconym dla najbardziej zbliżonego typu wód powierzchniowych.

dobry, jeżeli:
 zachodzą niewielkie zmiany wartości biologicznych elementów jakości w stosunku
do wartości tych elementów określonych dla maksymalnego potencjału
ekologicznego,
 są spełnione wymagania dla biologicznych elementów jakości określone dla
dobrego potencjału ekologicznego,
 wartości elementów fizykochemicznych, temperatura, pH oraz stężenia substancji
biogennych
odpowiadają
wartościom
biologicznych
elementów
jakości
określonym dla dobrego potencjału ekologicznego,
 stężenia specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych nie przekraczają poziomów
ustanowionych z wykorzystaniem danych o toksyczności ostrej i chronicznej,
zarówno w stosunku do taksonów właściwych dla danego typu wód
powierzchniowych, jak i dla innych gatunków wodnych, dla których dane są
dostępne, w szczególności dla glonów i makrofitów, ryb oraz rozwielitek
i organizmów reprezentatywnych dla wód zasolonych (<NJ ‐ środowiskowej
normy jakości),
 stężenia
specyficznych
zanieczyszczeń
niesyntetycznych
nie
przekraczają
poziomów ustanowionych z wykorzystaniem danych o toksyczności ostrej
119
i chronicznej, zarówno w stosunku do taksonów właściwych dla danego typu wód
dostępne, w szczególności dla glonów i makrofitów, ryb oraz rozwielitek
i organizmów reprezentatywnych dla wód zasolonych (<NJ).

umiarkowany, gdy:
 zachodzą umiarkowane zmiany wartości biologicznych elementów jakości
w stosunku do wartości tych elementów określonych dla maksymalnego
potencjału ekologicznego,
 wartości biologicznych elementów jakości są bardziej zmienione niż wartości tych
elementów określone dla dobrego potencjału ekologicznego,
 są spełnione wymagania dla biologicznych elementów jakości określone dla
umiarkowanego potencjału ekologicznego.
STAN CHEMICZNY wód klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód.
Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz poniżej dobrego:
 dobry stan chemiczny jednolitych części wód powierzchniowych oznacza stan
chemiczny wymagany do spełnienia celów środowiskowych ustalonych dla
jednolitej części wód powierzchniowych z art. 38d oraz art. 38f ustawy Prawo
wodne, to jest stan, w którym wszystkie wskaźniki chemiczne brane pod uwagę
przy klasyfikacji stanu chemicznego, o której mowa w art. 38a ust. 3, pkt 1 lit. D
tej
ustawy,
osiągają
zgodność
ze
środowiskowymi
normami
jakości
ustanowionymi z wykorzystaniem danych o toksyczności ostrej i chronicznej,
zarówno w stosunku do taksonów właściwych dla danego typu wód
dostępne, a w szczególności dla glonów i makrofitów, ryb oraz rozwielitek
i organizmów reprezentowanych dla wód zasolonych (<NJ),
 stan poniżej dobrego, jeżeli jeden lub więcej wskaźników chemicznych nie osiąga
zgodności ze środowiskowymi normami jakości.
STAN WÓD jest definiowany jako dobry lub zły. Aby stan wód uznano za dobry musi być
spełniony warunek, iż oceniony stan/potencjał ekologiczny jest dobry lub powyżej dobrego
oraz stan chemiczny oceniono jako dobry.
Spośród 1521 JCWP rzecznych 1373 zakwalifikowano jako naturalne części wód, 133 jako
silnie zmienione, a 15 zaliczono do grupy sztucznych części wód.
Według oceny stanu, która została zaprezentowana w aktualizacji planów gospodarowania
wodami na obszarach dorzeczy Wisły, Pregoły, Niemna, Jarft oraz Świeżej (Załącznik nr 2),
120
253 JCWP przypisano stan/potencjał ekologiczny dobry i powyżej dobrego, zaś pozostałym
częściom wód stan/potencjał ekologiczny poniżej dobrego. Stan chemiczny 1110 JCWP
określono jako dobry, natomiast stan pozostałych JCWP oceniono jako poniżej dobrego.
W rezultacie końcowy stan 204 JCWP rzecznych oceniono jako dobry i 1317 JCWP jako zły.
Do grupy JCWP niezagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych zaliczono 438 JCWP,
zaś do grupy zagrożonych 1083 JCWP.
Na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawa JCWP jeziorne położone są
w obrębie regionów wodnych Środkowej Wisły, Łyny i Węgorapy, Niemna i Świeżej. Status
ok. 96% JCWP jeziornych określono jako naturalny. Pozostałe JCWP zaliczono do grupy silnie
zmienionych części wód.
Stan/potencjał ekologiczny został określony dla 125 JCWP jeziornych – do grupy JCWP
jeziornych o stanie/potencjale ekologicznym dobrym i powyżej dobrego zaliczono 55 części
jednolitych części wód, zaś do grupy JCWP o stanie określonym poniżej dobrego
zakwalifikowano 70 JCWP. Dla pozostałych – 212 JCWP jeziornych nie dokonano oceny
stanu/potencjału ekologicznego. Stan chemiczny określono dla 81 JCWP jeziornych
i wszystkie one otrzymały stan dobry. Dla pozostałych – 256 JCWP jeziornych brak jest oceny
stanu chemicznego. W konsekwencji dokonanie końcowej oceny stanu było możliwe dla 106
JCWP jeziornych – do stanu dobrego zaliczono 36 JCWP, natomiast do złego 70.
W aPGW dla JCWP jeziornych zaprezentowano również ocenę stanu wód powierzchniowych
wykonaną metodą ekspercką. W przypadku nieopomiarowanych jednolitych części wód
powierzchniowych zastosowano procedurę przenoszenia wyników ocen stanu wód
w oparciu o wyniki opomiarowanych jednolitych części wód powierzchniowych na podstawie
obligatoryjnych i fakultatywnych cech podobieństwa. Do grupy JCWP jeziornych o końcowym
stanie dobrym i powyżej dobrego zaliczono 89 JCWP. Pozostałym 123 JCWP przypisano stan
poniżej stanu dobrego. Oceny eksperckiej nie przeprowadzono dla 125 JCWP jeziornych.
Oceniono, że 129
JCWP
jeziornych
nie jest
zagrożona nieosiągnięciem
celów
środowiskowych, a pozostałe 208 należy do grupy JCWP, gdzie osiągnięcie celów
środowiskowych jest zagrożone.
W poniżej tabeli (Tabela 14) przedstawiono ocenę stanu JCWP rzecznych i jeziornych
w podziale na regiony wodne.
121
Tabela 14 Ocena stanu JCWP rzecznych i jeziornych na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie oraz w podziale na obszary regionów wodnych
Region wodny
Środkowej Wisły
Liczba
Status JCWP
Stan/potencjał
ekologiczny
Stan chemiczny
Końcowa ocena
stanu
Naturalna
Silnie zmieniona
Sztuczna
SUMA
Dobry i powyżej dobrego
Poniżej dobrego
SUMA
Dobry
Poniżej dobrego
SUMA
Dobry
Zły
SUMA
Ocena ryzyka
Niezagrożona
nieosiagniecia
celów
środowiskowych Zagrożona
SUMA
Status JCWP
Stan/potencjał
ekologiczny
Stan chemiczny
Końcowa ocena
stanu
Naturalna
Silnie zmieniona
Sztuczna
SUMA
Poniżej dobrego
Brak oceny
SUMA
Dobry
Poniżej dobrego
Brak oceny
SUMA
Dobry
Zły
Brak oceny
Region wodny Łyny
i Węgorapy
Procentowy
udział
Region wodny Niemna
Procentowy
udział
Liczba
Liczba
Procentowy
udział
Ocena stanu JCWP rzecznych
95,83
38
1,67
0
2,50
1
100
39
72,50
16
27,50
23
100
39
76,67
16
23,33
23
100
39
70,00
15
30,00
24
100
39
1210
131
11
1352
147
1205
1352
998
354
1352
102
1250
1352
89,50
9,69
0,81
100
10,87
89,13
100
73,82
26,18
100
7,54
92,46
100
115
2
3
120
87
33
120
92
28
120
84
36
120
321
23,74
92
76,67
1031
76,26
28
23,33
1352
100
187
12
0
199
35
43
121
199
51
0
148
199
21
43
135
93,97
6,03
0,00
100
17,59
21,61
60,80
100
25,63
0,00
74,37
100
10,55
21,61
67,84
120
100
Ocena stanu JCWP jeziornych
100
99,01
1
0,99
0
0,00
101
100
11
10,89
23
22,77
67
66,34
101
100
23
22,77
0
0,00
78
77,23
101
100
9
8,91
23
22,77
69
68,32
122
Region wodny Jarft
Region wodny Świeżej
Procentowy
udział
Liczba
Procentowy
udział
Liczba
Obszar będący
w administracji RZGW
w Warszawie
Liczba
Procentowy
udział
97,44
0,00
2,56
100
41,03
58,97
100
41,03
58,97
100
38,46
61,54
100
6
0
0
6
0
6
6
0
6
6
0
6
6
100
0,00
0,00
100
0,00
100
100
0,00
100
100
0,00
100
100
4
0
0
4
3
1
4
4
0
4
3
1
4
100
0,00
0,00
100
75,00
25,00
100
100
0,00
100
75,00
25,00
100
1373
133
15
1521
253
1268
1521
1110
411
1521
204
1317
1521
90,27
8,74
0,99
100
16,63
83,37
100
72,98
27,02
100
13,41
86,59
100
21
53,85
0
0,00
4
100
438
28,80
18
46,15
6
100
0
0,00
1083
71,20
39
100
6
100
4
100
1521
100
36
0
0
36
9
4
23
36
7
0
29
36
6
4
26
100
0,00
0,00
100
25,00
11,11
63,89
100
19,44
0,00
80,56
100
16,67
11,11
72,22
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
1
0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
100
0,00
0,00
100
0,00
0,00
100
100
0,00
0,00
100
100
0,00
0,00
100
324
13
0
337
55
70
212
337
81
0
256
337
36
70
231
96,14
3,86
0,00
100
16,32
20,77
62,91
100
24,04
0,00
75,96
100
10,68
20,77
68,55
Region wodny
Środkowej Wisły
Procentowy
udział
Liczba
Końcowa ocena
stanu - ocena
ekspercka
SUMA
Poniżej dobrego
Brak oceny
SUMA
Ocena ryzyka
Niezagrożona
nieosiągnięcia
celów
środowiskowych Zagrożona
SUMA
Region wodny Łyny
i Węgorapy
199
51
70
78
199
79
120
199
100
25,63
35,18
39,20
100
39,70
60,30
100
Region wodny Niemna
Procentowy
udział
Liczba
101
19
48
34
101
35
66
101
Liczba
100
18,81
47,52
33,66
100
34,65
65,35
100
36
19
4
13
36
15
21
36
Procentowy
udział
Region wodny Jarft
41,67
58,33
100
Źródło: Opracowanie własne na podstawie aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy Wisły, Pregoły, Niemna, Jarft, Świeżej, KZGW 2014
123
Procentowy
udział
Liczba
100
52,78
11,11
36,11
100
Region wodny Świeżej
Procentowy
udział
Liczba
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
1
0
1
0
0
0
0
0
0
0
1
1
100
0,00
100
0,00
100
0,00
100
100
Obszar będący
w administracji RZGW
w Warszawie
Liczba
Procentowy
udział
337
89
123
125
337
100
26,41
36,50
37,09
100
129
38,28
208
337
61,72
100
Rysunek 8 Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych dla JCWP powierzchniowych w obszarze
działania RZGW w Warszawie
124
JCWP rzeczne i jeziorne zostały zagregowane do 428 scalonych części wód (SCWP):
 w regionie wodnym Środkowej Wisły – 373 SCWP,
 w regionie wodnym Łyny i Węgorapy – 34 SCWP,
 w regionie wodnym Niemna – 18 SCWP,
 w regionie wodnym Jarft – 1 SCWP,
 w regionie wodnym Świeżej – 2 SCWP.
7.4.4. Cele ochrony wód dla obszarów chronionych
Prognoza odnosi się do celów ochrony wód dla obszarów chronionych. Zgodnie z art. 38 ust.
2 ustawy Prawo wodne, celem ochrony wód jest m.in. osiągnięcie celów środowiskowych dla
obszarów chronionych, o których mowa w art. 113 ust. 4, a także poprawa jakości wód oraz
biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych.
Zgodnie z art. 38f ust. 1 ww. ustawy „Celem środowiskowym dla obszarów chronionych,
o których mowa w art. 113 ust. 4, jest osiągnięcie norm i celów wynikających z przepisów
szczególnych, na podstawie których te obszary zostały utworzone, o ile nie zawierają one
w tym zakresie odmiennych postanowień.”
Cele ochrony obszarów chronionych ustanowione w oparciu o ustawę o ochronie przyrody,
określone są w akcie tworzącym daną formę ochrony przyrody lub wynikają z aktu gdyż
mogą być uszczegółowione w dokumencie planistycznym ustanowionym dla danej formy
ochrony przyrody (plan ochrony, zadania ochronne lub plan zadań ochronnych), pod
warunkiem, że plan taki został opracowany. W odniesieniu do krajowych form ochrony
przyrody wskazano następujące cele:
 dla parku narodowego: zachowanie różnorodności biologicznej, zasobów, tworów
i składników przyrody, przywrócenie właściwego stanu zasobów i składników
przyrody oraz odtworzenie zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk
roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów; przy czym cele te mogą być
uszczegółowione w planie ochrony parku narodowego,
 dla rezerwatu przyrody: cel określony indywidualnie w akcie tworzącym rezerwat,
ochronie podlega całość przyrody z tym, że cel ten może być uszczegółowiony
i rozwinięty w planie ochrony rezerwatu, jeśli został ustanowiony,
 dla parku krajobrazowego: zachowanie wartości przyrodniczych w warunkach
zrównoważonego rozwoju, przy czym może być to uszczegółowione i rozwinięte
jako szczególne cele ochrony w akcie prawnym tworzącym park krajobrazowy
oraz w jego planie ochrony, jeżeli został ustanowiony,
125
 dla obszaru chronionego krajobrazu: ustalenia dotyczące ochrony zawarte w akcie
tworzącym obszar,
 na obszarach Natura 2000 celem ochrony jest zachowanie lub odtworzenie
„właściwego stanu ochrony gatunków i ekosystemów (siedlisk przyrodniczych)
będących przedmiotem ochrony obszaru”.
W niniejszej Prognozie uwzględniono cele ochrony obszarów chronionych zawarte w aPGW
[44], [45], [46], [47], [48] wynikające z planów odpowiednich dla form ochrony przyrody.
Przedstawiono oddziaływania na kluczowe przedmioty ochrony obszarów chronionych.
Ponadto wskazano działania ograniczające negatywne oddziaływania, które będą wspierać
osiągnięcie celów środowiskowych dla przedmiotów ochrony obszarów chronionych,
wskazanych w aPGW.
7.5.
Wody podziemne
W obszarze Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie piętrem wodonośnym
o największym rozprzestrzenieniu jest piętro czwartorzędowe. W części północnej występuje
nieprzerwanie na całym obszarze, natomiast w regionie świętokrzyskim i na Wyżynie
Lubelskiej występuje w dolinach większych rzek, pomiędzy wychodniami starszego podłoża.
Piętro to związane jest z dolinami rzek współczesnych, strukturami piaszczysto-żwirowymi
występującymi wśród utworów morenowych oraz ze strukturami dolin kopalnych. Piętro
czwartorzędowe cechuje się bardzo dobrą wodoprzepuszczalnością oraz wydajnością
potencjalną studni. W profilu pionowym osadów czwartorzędowych rozróżnia się niekiedy
3 lub 4 poziomy wodonośne o miąższości do kilkudziesięciu metrów, które są rozdzielone
słaboprzepuszczalnymi osadami gliniastymi. Najczęściej eksploatowane są poziomy
międzyglinowe, których miąższość wynosi kilkanaście metrów. Przepuszczalność utworów
wodonośnych jest bardzo zróżnicowana, współczynniki filtracji mieszczą się w szerokim
przedziale, od 0,3 do ponad 50 m/d, wydajności studni wynoszą od kilku do ponad 120 m 3/h.
Współczynniki wodoprzewodności użytkowych poziomów wodonośnych najczęściej mieszczą
się w przedziale od 100 do 500 m2/d.
Wody podziemne piętra paleogeńsko-neogeńskiego związane są z warstwami piaszczystymi
miocenu i oligocenu często rozdzielonymi seriami mułków i iłów. Osady występują na
głębokości od kilkunastu metrów do ponad 250 m. Miąższość poziomów wodonośnych waha
się od kilku do ponad 60 m, współczynnik filtracji wynosi 0,05-22 m/d, przewodność
hydrauliczna wynosi od 1 do ponad 500 m2/d, zaś wydajności studni od kilku do ponad
250 m3/h. Piętro to jest szeroko rozprzestrzenione na obszarze RZGW w Warszawie
(nie występuje tylko w południowej części, w regionie świętokrzyskim i na Wyżynie
Lubelskiej), jednak ze względu na dostępność wód piętra czwartorzędowego wody starszych
pięter nie są zazwyczaj eksploatowane.
126
Kredowe piętro wodonośne jest najsłabiej rozpoznane w północnej części obszaru RZGW
w Warszawie. Jako główny użytkowy poziom wodonośny największe znaczenie ma na
południu obszaru. W rejonie niecki lubelskiej tworzy największy podziemny zbiornik wód
słodkich w Polsce. Utworami wodonośnymi są spękane margle, opoki i kreda pisząca. Wraz
z głębokością zmniejsza się szczelinowatość, co powoduje obniżenie parametrów
hydrogeologicznych. Miąższość utworów kredowych dochodzi do 600-700 m. Znaczenie
użytkowe ma zawodniona górna część o miąższości 200-300 m.
Jurajskie piętro wodonośne jest słabo rozpoznane i ma znaczenie użytkowe na obszarach
gdzie brak jest poziomów użytkowych w wyższych piętrach wodonośnych. Najlepiej
rozpoznany zbiornik wód podziemnych wieku jurajskiego zlokalizowany jest w północnym
i wschodnim obrzeżu paleozoicznego trzonu Gór Świętokrzyskich. Występują tu trzy poziomy
wodonośne w spękanych wapieniach skalistych. Najlepsze parametry wodonośne wapieni
jurajskich występują w strefach uskokowych. Wody podziemne piętra jurajskiego występują
do głębokości 250 m.
W obrzeżu Gór Świętokrzyskich występuje również triasowe piętro wodonośne. Ze względu
na słabe zawodnienie poziom górnotriasowy, który zbudowany jest z iłowców i mułowców
nie ma znaczenia użytkowego. Poziom środkowotriasowy tworzą wapienie i margle
o miąższości do 100 m. Poziom dolnotriasowy tworzą piaskowce, zlepieńce i mułowce. Jest
często łączony z permskim piętrem wodonośnym ze względu na podobne wykształcenie
litologiczne.
Trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich charakteryzuje się słabą wodonośnością. Użytkowy
charakter ma poziom środkowo- i górnodewoński, który jest wykształcony w postaci wapieni
i dolomitów. Tworzą zbiorniki szczelinowo-krasowe, o zmiennej wodonośności, zależnej od
stopnia spękania.
W obszarze
działania Regionalnego
Zarządu
Gospodarki Wodnej
w
Warszawie
zlokalizowanych jest w całości lub we fragmentach 39 głównych zbiorników wód
podziemnych (GZWP). 17 GZWP obejmuje utwory czwartorzędowe, 10 GZWP – utwory
jurajskie, 4 GZWP – utwory kredowe, 3 GZWP – utwory triasu, 4 GZWP obejmuje utwory
neogenu, paleogenu, 1 GZWP - utwory dewonu. Dla 37 GZWP opracowano dokumentację
hydrogeologiczną, która określa szacunkowe zasoby dyspozycyjne wód podziemnych oraz
warunki zasilania GZWP w związku z ustanawianiem ich obszarów ochronnych.
127
Tabela 15 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) występujące w obszarze działania RZGW
w Warszawie
Powierzchnia
zbiornika
Powierzchnia
Nr
w granicach
Nazwa zbiornika
Stratygrafia
Typ zbiornika
zbiornika
zbiornika
RZGW
[km2]
w Warszawie
[km2]
Dolina kopalna
144
czwartorzęd
porowy
4122
100,8
Wielkopolska
202
Sandr Gołdap
czwartorzęd
porowy
51
51
paleogen,
205
Subzbiornik Warmia
porowy
1660
1660
neogen
206
Wielkie Jeziora Mazurskie
czwartorzęd
porowy
584
584
Zbiornik międzymorenowy
208
czwartorzęd
porowy
290,01
290,01
Biskupiec
212
czwartorzęd
porowy
56,5
15,9
Olsztynek
213
czwartorzęd
porowy
1383
1383
Olsztyn
214
Zbiornik Działdowo
czwartorzęd
porowy
1919
1656,8
paleogen,
215
Subniecka warszawska
porowy
51000
38875,4
neogen
216
Sandr Kurpie
czwartorzęd
porowy
1140
1140
217
Pradolina rzeki Biebrzy
czwartorzęd
porowy
1195
1195
218
Pradolina rzeki Supraśl
czwartorzęd
porowy
86,4
86,4
219
czwartorzęd
porowy
151,1
151,1
rzeki górna Łodynia
Pradolina rzeki środkowa
220
czwartorzęd
porowy
800
778,8
Wisła (Włocławek-Płock)
221
Dolina kopalna Wyszków
czwartorzęd
porowy
368
368
Dolina środkowej Wisły
222
czwartorzęd
porowy
2674
2674
(Warszawa-Puławy)
223
czwartorzęd
porowy
491,1
491,1
rzeki górny Liwiec
czwartorzęd,
224
Subzbiornik Podlasie
paleogen,
porowy
1197
1195,8
neogen
225
czwartorzęd
porowy
293,2
261,4
Chodcza-Łanięta
krasowo226
Zbiornik Krośniewice Kutno
jura
1090,08
988,9
szczelinowy
krasowo326
Zbiornik Częstochowa (E)
jura
3172,2
568,1
szczelinowy
krasowo327
Zbiornik Lubiniec-Myszków
trias
1729
10,1
szczelinowy
401
Niecka Łódzka
kreda
szczelinowy
1759,22
1192,3
krasowo402
Zbiornik Stryków
jura
540,7
540,7
szczelinowy
128
Nr
zbiornika
403
404
Nazwa zbiornika
Brzeziny-Lipce
Reymontowskie
Zbiornik KoluszkiTomaszów
Stratygrafia
Typ zbiornika
Powierzchnia
zbiornika
[km2]
Powierzchnia
zbiornika
w granicach
RZGW
w Warszawie
[km2]
czwartorzęd
porowy
665,7
646,4
1675,86
1671,0
2925,6
2872,6
7492,5
6541,6
9015
8714,3
3200,44
1889,8
294,56
294,56
198
157,7
1486
1486
182,5
182,3
243
18,5
47,3
47,3
659
641,3
17500
14831,4
jura
405
Niecka Radomska
kreda
406
Niecka Lubelska
kreda
407
Niecka Lubelska (ChełmZamość)
kreda
408
Niecka Miechowska (NW)
trias
410
Zbiornik Opoczno
jura
411
Zbiornik Końskie
jura
412, 413
Zbiornik Szydłowiec Goszczewice
jura
415
Zbiornik rzeka górna
Kamienna
trias
416
Zbiornik Małogoszcz
jura
419
Zbiornik Bodzentyn
dewon
porowoszczelinowy
porowoszczelinowy
porowoszczelinowy
porowoszczelinowy
krasowoszczelinowy
szczelinowy
porowoszczelinowy
krasowoporowoszczelinowy
krasowoszczelinowy
krasowoszczelinowy
krasowoszczelinowy
krasowoszczelinowy
Zbiornik Wierzbicajura
Ostrowiec
Subniecka warszawska
paleogen,
2151
porowy
(część centralna)
neogen
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych od Zamawiającego
420
Zgodnie z podziałem na 172 jednolite części wód podziemnych (JCWPd) w granicach obszaru
działania RZGW w Warszawie wydzielono 37 JCWPd. Klasyfikacji stanu wód podziemnych
dokonuje się na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r.
w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 Nr 143, poz. 896).
Rozporządzenie określa kryteria i sposób oceny stanu wód podziemnych w tym klasyfikację
elementów fizykochemicznych i ilościowych stanu wód podziemnych.
Poniżej
przedstawiono
definicje
klasyfikacji
elementów
fizykochemicznych,
stanu
chemicznego i stanu ilościowego wód podziemnych zawartych w Rozporządzeniu Ministra
Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód
podziemnych (Dz. U. 2008 Nr 143, poz. 896).
129
Klasyfikacji elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych dokonuje się na
podstawie wartości granicznych elementów fizykochemicznych stanu wód. Obejmuje ona
pięć klas jakości wód podziemnych:
 klasa I – wody bardzo dobrej jakości, w których wartości elementów
fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów
zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń
charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego)
oraz nie wskazują na wpływ działalności człowieka;
 klasa II – wody dobrej jakości, w których wartości niektórych elementów
fizykochemicznych
są
podwyższone
w
wyniku
naturalnych
procesów
zachodzących w wodach podziemnych oraz nie wykazują wpływu działalności
człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby;
 klasa III – wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów
fizykochemicznych
są
podwyższone
w
wyniku
naturalnych
procesów
zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka;
 klasa IV – wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów
fizykochemicznych
są
podwyższone
w
wyniku
naturalnych
procesów
zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności
człowieka;
 klasa V – wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych
potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka.
Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych obejmuje:
 dobry stan chemiczny wód podziemnych, gdy:

skład chemiczny wód podziemnych jest taki, że:
o stężenia substancji zanieczyszczających nie wykazują elektów dopływu wód
słonych ani innych wód o jakości zagrażającej zanieczyszczeniom wód
podziemnych;
o stężenia substancji zanieczyszczających nie przekraczają standardów jakości
ustalonych dla wód podziemnych w przepisach odrębnych;

poziom stężeń substancji zanieczyszczających nie może prowadzić do:
o nieosiągnięcia przez powiązane z nimi wody powierzchniowe celów
środowiskowych;
o obniżenia jakości chemicznej lub ekologicznej tych części wód;
130
o powodowania znacznych szkód w ekosystemach lądowych bezpośrednio
zależnych od wód podziemnych;

zmiany w przewodności elektrolitycznej nie wskazują na dopływ wód słonych ani
innych wód o jakości zagrażającej zanieczyszczeniem wód podziemnych;
 słaby stan chemiczny wód podziemnych, gdy nie jest spełniony co najmniej jeden
z warunków wymaganych przy osiągnięciu dobrego stanu wód podziemnych.
Ocenę stanu ilościowego wód podziemnych przeprowadza się przez ustalenie wielkości
rezerw zasobów wód podziemnych jednolitej części wód podziemnych i interpretację
wyników badań położenia zwierciadła wód podziemnych.
Wydzielić można następujące stany ilościowe wód podziemnych:
 dobry stan ilościowy wód podziemnych, gdy w jednolitej części wód
podziemnych:

zasoby dostępne do zagospodarowania są wyższe od średniego wieloletniego
rzeczywistego poboru z ujęć wód podziemnych;

zwierciadło wód podziemnych nie podlega zmianom wynikających z działalności
człowieka;
 słaby stan ilościowy wód podziemnych, gdy w jednolitej części wód podziemnych:

średni wieloletni pobór rzeczywisty z ujęć wód podziemnych jest równy lub
wyższy od dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych;

zwierciadło wód podziemnych podlega takim zmianom wynikającym z działalności
człowieka.
W obszarze działania RZGW w Warszawie, wg oceny dokonanej w latach 2010 – 2012, stan
ilościowy 36 JCWPd oceniono jako dobry, a stan 1 (JCWPd nr 86) oceniono jako słaby. Stan
jakościowy 35 JCWPd został oceniony jako dobry, a stan 2 (JCWPd nr 67, 102) jako słaby.
Ogółem stan 34 JCWPd oceniono jako dobry, natomiast stan 3 JCWPd (nr 67, 86 i 102)
oceniono jako słaby. Zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych jest 5 JCWPd (nr
47, 67, 86, 91 i 102).
Tabela 16 Ogólna ocena stanu JCWPd w obszarze RZGW w Warszawie
Nr
JCWPd
20
Region wodny
Powierzchnia
km2
Stan
ilościowy
stan
jakościowy
Ogólna
ocena stanu
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia
celów
środowiskowych
Jarftu, Łyny i
Węgorapy,
Świeżej
6089,3
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
131
Nr
JCWPd
21
22
31
32
45
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
63
65
66
67
73
74
75
84
85
86
Region wodny
Łyny i
Węgorapy
Niemna
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Niemna
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Środkowej
Wisły
Powierzchnia
km2
Stan
ilościowy
stan
jakościowy
Ogólna
ocena stanu
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia
celów
środowiskowych
1803,9
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
2009,7
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
4506,6
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
7062,1
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
1337,1
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
2772,1
dobry
dobry
dobry
zagrożona
2966,5
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
5357,3
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
6246,8
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
3147
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
6102,1
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
505,3
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
2273,1
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
9395,7
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
352,4
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
200,4
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
5352,2
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
3184,4
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
3231,2
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
5181,6
dobry
słaby
słaby
zagrożona
2299,9
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
1660
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
4251,4
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
4233,3
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
2397
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
992,5
słaby
dobry
słaby
zagrożona
132
Nr
JCWPd
Region wodny
Powierzchnia
km2
Stan
ilościowy
stan
jakościowy
Ogólna
ocena stanu
Ocena ryzyka
nieosiągnięcia
celów
środowiskowych
Środkowej
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
2100,4
Wisły
Środkowej
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
88
2179,7
Wisły
Środkowej
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
89
1319,9
Wisły
Środkowej
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
90
4901
Wisły
Środkowej
dobry
dobry
dobry
zagrożona
91
1073,8
Wisły
Środkowej
dobry
słaby
słaby
zagrożona
102
1509,7
Wisły
Środkowej
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
103
375,1
Wisły
Środkowej
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
104
248,3
Wisły
Środkowej
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
113
390
Wisły
Środkowej
dobry
dobry
dobry
niezagrożona
121
3036,4
Wisły
Źródło: opracowanie własne na podstawie Projektu aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze
dorzecza Wisły, Projektu aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Jarftu, Projektu
aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły, Projektu aktualizacji Planu
gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Niemna, Projektu aktualizacji Planu gospodarowania wodami
na obszarze dorzecza Świeżej
87
7.6.
Krajobraz
Według klasyfikacji krajobrazu naturalnego Polski [50] w obszarze działania RZGW
w Warszawie znajdują się trzy klasy krajobrazu: nizin, wyżyn i niskich gór oraz dolin i obniżeń.
Północną część obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie charakteryzuje
krajobraz niziny glacjalny. Krajobraz tego rodzaju wyróżnia się zróżnicowaną rzeźbą ternu,
słabo rozwiniętym naturalnym drenażem, znaczną zawartością węglanu wapnia w utworach
powierzchniowych oraz dużą liczbą zagłębień bezodpływowych, które wypełnione są
wodami jezior lub torfowiskami. Wśród gleb przeważają gleby brunatne i płowe
(pseudobielicowe). Lasy grądowe i bory mieszane stanowią charakterystyczną szatę roślinną
dla tego rodzaju krajobrazu. Na południe od krajobrazu glacjalnego rozciąga się krajobraz
nizin rodzaju peryglacjalnego obejmujący swym zasięgiem środkową cześć obszaru RZGW w
Warszawie. Ten rodzaj krajobrazu występuje na obszarze niegdyś zajętym przez
zlodowacenie środkowopolskie i południowopolskie. Jego cechą charakterystyczną są
rozległe równiny moreny dennej, pagórki i wzgórza, których wysokość względna nierzadko
przekracza 100 m. Tereny obejmujące ten rodzaj krajobrazu zazwyczaj użytkowane są
rolniczo. Charakterystyczną szatą roślinną są bory mieszane, grądy oraz bory sosnowe.
133
Rodzajem krajobrazu nizin występującym w części północnej i środkowej obszaru jest
krajobraz fluwioglacjalny, którego powstanie związane jest działalnością akumulacyjną
odpływających z lodowca wód. Krajobraz tego rodzaju wyróżnia się głównie równinami
zbudowanymi z utworów moreny dennej płaskiej i falistej oraz powierzchniami sandrowymi,
urozmaiconymi zagłębieniami wytopiskowymi zajętymi przez wody lub torfowiska. Cechą
charakterystyczną są głęboko położone wody gruntowe oraz mało żyzne gleby.
Charakterystyczną szatę roślinną stanowią bory sosnowe oraz bory mieszane z dużym
udziałem świerków.
Krajobrazem charakterystycznym dla krańców południowych obszaru administrowanego
przez RZGW w Warszawie jest krajobraz wyżyn i niskich gór rodzaju lessowego oraz
węglanowego i gipsowego. Krajobraz lessowy występuje na Wyżynie Lubelskiej. Cechami
charakterystycznymi tego rodzaju krajobrazu jest występowanie takich form rzeźby terenu
jak wąwozy i wymoki, głęboko położone wody gruntowe, dobra jakość gleb oraz
występowanie siedlisk kserotermicznych muraw i zarośli. Lasy grądowe i świetliste dąbrowy
stanowią charakterystyczną szatę roślinną dla tego rodzaju krajobrazu. Wyżyny węglanowe
i gipsowe charakteryzują się głęboko położonymi wodami podziemnymi oraz sporadycznym
występowaniem wód powierzchniowych. Gleby należą przeważnie do typu rędzin.
Charakterystyczna szata roślinna podobna jest do szaty roślinnej cechującej krajobraz
lessowy.
Wzdłuż większości dużych rzek występuje krajobraz związany z dolinami rzecznymi. Dla tego
rodzaju krajobrazu charakterystycznymi glebami są żyzne mady i gleby bagienne, które
powstają na terasach zalewowych w wyniku akumulacji niesionego przez rzekę materiału.
Lasy łęgowe, bory, łąki i pastwiska stanowią charakterystyczną szatę roślinną dla tego
rodzaju krajobrazu.
134
Rysunek 9 Typy krajobrazu na obszarze RZGW w Warszawie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie [50]
7.7.
Tereny
Użytkowanie terenu
użytkowane
rolniczo
mają
największy
udział
w
powierzchni
obszaru
administrowanego przez RZGW w Warszawie i zajmują niemal 68% powierzchni, przy czym
największy udział mają grunty orne – 44,8% oraz łąki 11,3%.
Nieco ponad 27% powierzchni stanowią lasy i ekosystemy seminaturalne, w tym lasy iglaste
– 15,3%, lasy mieszane – 6,2% i lasy liściaste – 4,8%. Lasy pełnią ważne funkcje:
 funkcję ekologiczną: zapewniają stabilizację stosunków wodnych, chronią gleby
przed erozją, kształtują klimat, oczyszczają atmosferę, wzbogacają krajobraz,
 funkcję gospodarczą: umożliwiają pozyskiwanie drewna czy prowadzenie
gospodarki łowieckiej,
 podnoszą wartość turystyczną regionu.
Pozostały obszar to tereny zantropogenizowane (3,2% powierzchni terenu), tereny wodne
(1,5% powierzchni terenu) oraz strefy podmokłe (0,6% powierzchni terenu).
135
Szczegółową charakterystykę zagospodarowania terenu wraz z procentowym udziałem
w obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie zestawiono w poniższej tabeli
(Tabela 17) oraz zaprezentowano na niżej zamieszczonym rysunku (Rysunek 10).
Tabela 17 Użytkowanie terenu obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie
Zagospodarowanie terenu
POZIOM 1
Lasy i ekosystemy
seminaturalne
Strefy podmokłe
Tereny rolne
Tereny wodne
Tereny
zantropogenizowane
POZIOM 3
Powierzchnia
[km2]
Udział w obszarze
administrowanym
przez RZGW
w Warszawie
[%]
Lasy iglaste
Lasy mieszane
Lasy liściaste
Lasy w stanie zmian
Murawy i pastwiska naturalne
Plaże, wydmy, paski
Roślinność rozproszona
Bagna śródlądowe
Torfowiska
17 023,23
6 901,38
5 297,20
1 059,57
28,19
12,85
6,60
598,31
36,97
15,27
6,19
4,75
0,95
0,03
0,01
0,01
0,54
0,03
Grunty orne poza zasięgiem
urządzeń nawadniających
49 931,76
44,80
Tereny głównie zajęte przez
rolnictwo z dużym udziałem
roślinności naturalnej
6 117,50
5,49
5 631,29
5,05
12 592,62
986,70
1 299,85
335,89
2 982,56
23,29
11,30
0,89
1,17
0,30
2,68
0,02
258,77
0,23
38,96
0,03
35,00
0,03
2,16
0,00
154,59
0,14
42,07
0,04
51,80
0,05
8,80
0,01
Złożone systemy upraw
i działek
Łąki
Sady i plantacje
Zbiorniki wodne
Cieki
Zabudowa luźna
Zabudowa zwarta
Strefy przemysłowe lub
handlowe
Lotniska
Tereny komunikacyjne
i związane z komunikacją
(drogową i kolejową)
Porty
Tereny sportowe
i wypoczynkowe
Miejskie tereny zielone
Miejsca eksploatacji
odkrywkowej
Zwałowiska i hałdy
136
POZIOM 1
POZIOM 3
Budowy
Powierzchnia
[km2]
3,41
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Corine Land Cover 2006
Rysunek 10 Zagospodarowanie obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Corine Land Cover 2006
137
Udział w obszarze
administrowanym
przez RZGW
w Warszawie
[%]
0,00
7.8.
Różnorodność przyrodnicza obszaru
7.8.1. Korytarze ekologiczne
Sieć korytarzy ekologicznych ECOENT - POLSKA pokrywa ok. 46% powierzchni Polski. Sieć
składa się z obszarów węzłowych i łączących je korytarzy ekologicznych, które zostały
wyznaczone w oparciu o takie kryteria jak naturalność różnorodność, reprezentatywność,
rzadkość oraz wielkość. Sieć korytarzy zawiera w sobie także obszary objęte ochroną na
podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (parki narodowe,
rezerwaty, parki krajobrazowe) oraz ostoje ptaków. W obszarze administrowanym przez
RZGW w Warszawie zlokalizowanych jest w całości lub w części 88 korytarzy ekologicznych,
które zajmują powierzchnię ok. 40285 km2, co stanowi ok. 36% powierzchni administrowanej
przez RZGW. Zestawienie korytarzy ekologicznych w obszarze administrowanym przez RZGW
w Warszawie zawiera tabela 8 w załączniku nr 2.
138
Rysunek 11 Korytarze ekologiczne na obszarze RZGW Warszawa
Źródło: Opracowanie własne na podstawie na podstawie danych ECONET-POLSKA
139
7.8.2. Elementy środowiska objęte ochroną na podstawie ustawy z dnia 16
kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
Ochrona przyrody ma na celu zachowanie stabilności ekosystemów oraz utrzymanie
bioróżnorodności. Działania te realizowane są m.in. poprzez wprowadzanie form ochrony
przyrody o zróżnicowanej randze i ograniczeniach, ustanowione na mocy ustawy
z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2013, nr 0, poz. 627 z późn. zm.).
Zgodnie z ww. ustawą formami ochrony przyrody są m.in. parki narodowe, rezerwaty
przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000.
Obszar
administrowany przez
RZGW w Warszawie
jest bardzo
zróżnicowanym
morfologicznie i krajobrazowo obszarem w Polsce. Występują tu tereny o wybitnych
walorach przyrodniczych oraz turystyczno – krajoznawczych tj. parki narodowe, parki
krajobrazowe, rezerwaty a także obszary Natura 2000.
Parki narodowe to obszary o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha wyróżniające się
szczególnymi
wartościami
przyrodniczymi,
naukowymi,
społecznymi,
kulturowymi
i edukacyjnymi. W obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie zlokalizowanych
jest w całości lub w części 8 parków narodowych, które zajmują powierzchnię ok. 1527,4 km2
(ok. 1,4% powierzchni obszaru RZGW w Warszawie), natomiast ich otuliny - ok. 1361,5 km2
(ok. 1,2% powierzchni obszaru RZGW w Warszawie). Zestawienie parków narodowych
w obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie zawiera tabela 1 w załączniku nr 2.
Rezerwaty przyrody obejmują ekosystemy, ostoje, siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz
składniki przyrody nieożywionej, które zachowane są w stanie naturalnym lub mało
zmienionym. Obszary te wyróżniają się szczególnymi wartościami przyrodniczymi,
kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. W obszarze działania RZGW w Warszawie
zlokalizowanych jest 529 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni ok. 777,7 km2, co
stanowi 0,7% powierzchni obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie. Są one
bardzo zróżnicowane ze względu na wielkość i przedmiot ochrony. Zestawienie rezerwatów
Parki krajobrazowe obejmują obszary chronione ze względu na wartości przyrodnicze,
historyczne, kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych
wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. W obszarze administrowanym przez
RZGW w Warszawie zlokalizowanych jest w całości lub w części 36 parków krajobrazowych,
które
zajmują
powierzchnię
ok.
6647,4 km2
(ok.
6%
powierzchni
obszaru
RZGW w Warszawie). Zestawienie parków krajobrazowych w obszarze administrowanym
przez RZGW w Warszawie zawiera tabela 3 w załączniku nr 2.
Obszary chronionego krajobrazu to tereny, które podlegają ochronie ze względu na
wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach oraz są wartościowe ze względu
140
na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną
funkcją korytarzy ekologicznych. W obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie
zlokalizowanych jest w całości lub w części 128 obszarów chronionego krajobrazu, które
zajmują
powierzchnię
ok.
26697
km2,
co
stanowi
24%
powierzchni
obszaru
administrowanego przez RZGW w Warszawie. Zestawienie obszarów chronionego krajobrazu
Oprócz wyżej wymienionych form ochrony przyrody w obszarze administrowanym przez
RZGW w Warszawie występują także obszary Natura 2000, ustanowione na mocy dyrektyw
unijnych – obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i specjalne obszary ochrony siedlisk
(SOO). Obszary te mają kluczowe znaczenie dla zachowania bioróżnorodności poprzez
ochronę zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
W obszarze obejmującym RZGW w Warszawie obszary specjalnej ochrony ptaków zajmują
powierzchnię
ok.
17,5
tys.
km2,
co
stanowi
ok.
15,7%
powierzchni obszaru
administrowanego przez RZGW w Warszawie. Specjalne obszary ochrony siedlisk zajmują
ok. 11312 km2 (ok. 10% powierzchni obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie).
Obszary specjalnej ochrony ptaków i specjalne obszary ochrony siedlisk, których granice
całkowicie się pokrywają i które występują w obszarze działania RZGW w Warszawie zajmują
powierzchnię ok. 1008 km2 (ok. 0,9% powierzchni obszaru). Zestawienie obszarów Natura
2000 w obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie zawiera tabela 5, 6 i 7
w załączniku nr 2.
141
Rysunek 12 Obszary chronione na terenie RZGW w Warszawie zgodnie z ustawą o ochronie przyrody
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: GDOŚ – Dane i metadane form ochrony przyrody
142
7.8.3. Ekosystemy zależne od wód
Ekosystemy zależne od wód, to ekosystemy pozostające w dynamicznych relacjach z wodami
powierzchniowymi i podziemnymi. Są to ekosystemy pośrednie między wodnymi
a lądowymi, które kształtują się pod wpływem stałego lub okresowego przesycenia wodą.
Zgodnie z Konwencją Ramsarską obszarami wodno-błotnymi są "...tereny bagien, błot
i torfowisk lub zbiorniki wodne, tak naturalne jak i sztuczne, stałe i okresowe, o wodach
stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych, łącznie z wodami morskimi, których
głębokość podczas odpływu nie przekracza sześciu metrów". Konwencja Ramsarska
zobowiązuje strony do wyznaczenia obszarów w celu włączenia ich do listy obszarów wodnobłotnych o międzynarodowym znaczeniu, wdrożenia planowania mającego na celu ochronę
obszarów wodno-błotnych umieszczonych na liście oraz w miarę możliwości racjonalne
użytkowanie wszystkich mokradeł. Na obszarze Polski wyznaczono 13 obszarów wodnobłotnych o międzynarodowym znaczeniu, z czego 6 zlokalizowanych jest w obszarze
administrowanym przez RZGW w Warszawie. Są to: Biebrzański Park Narodowy, Narwiański
Park Narodowy, Poleski Park Narodowy, Wigierski Park Narodowy, rezerwat przyrody Jezioro
Łuknajno oraz rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp.
7.9.
Klimat
Przeważającą część obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie obejmuje strefa
klimatu umiarkowanego o charakterze przejściowym między klimatem lądowym i morskim,
który kształtuje się w wyniku ścierania się napływających znad Atlantyku mas powietrza
odznaczających się wysoką wilgotnością z suchym powietrzem, pochodzącym z zachodu.
Warunki atmosferyczne na niemal całym obszarze RZGW w Warszawie kształtowane są przez
stałe układy baryczne – niż islandzki, którego silniejszy wpływ obserwowany jest
w miesiącach zimowych, wyż azorski, którego aktywne działanie ujawnia się w miesiącach
letnich, a także sezonowo zmieniające się ciśnienia baryczne – zimowy wyż
wschodnioazjatycki i letni niż południowoazjatycki.
Na omawianym terenie przeważają wiatry zachodnie, wiejące przede wszystkim od Czech po
Norwegię i Szwecję. We wschodniej części obszaru zwiększa się odsetek wiatrów
wschodnich. W miesiącach letnich, od lipca do września, przeważają wiatry zachodnie, zaś
w miesiącach zimowych ich przewaga ulega zmniejszeniu i zaczynają dominować wiatry
wschodnie.
Zachmurzenie sięga ok. 60% dni w roku i jest konsekwencją ścierania się nad obszarem Polski
mas powietrza. Najpochmurniejszym miesiącem jest listopad, zaś najmniejsze zachmurzenie
odnotowuje się w miesiącach sierpniu i wrześniu.
143
Roczna suma opadów jest zróżnicowana i waha się w granicach 500 – 650 mm. Opady
poniżej 500 mm występują w zachodniej części obszaru administrowanego przez RZGW
w Warszawie. Wyższe sumy opadów w granicach 550 – 650 mm i większe obserwuje się od
Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej przez północną część wyżyny Kieleckiej aż po
Roztocze [1].
Średnia roczna temperatura powietrza omawianego obszaru jest raczej stała i wynosi ok.
7°C. Wyższą wartość średniej rocznej temperatury notuje się w okolicach Niziny
Środkowomazowieckiej i wynosi ona ok. 8 °C, zaś najniższe wartości temperatury, wahające
się w przedziale 6,5-7°C, występują w północno-zachodniej części Pojezierza Mazurskiego
oraz w zachodniej części Niziny Północnopodlaskiej [1].
Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń – na wschodzie odnotowywane są wówczas
średnie temperatury niższe niż -4°C, natomiast wraz ze zmianą położenia w kierunku
zachodnim temperatura powietrza wzrasta. W lipcu, będącym miesiącem najcieplejszym,
w obrębie obszaru Niziny Środkowomazowieckiej, odnotowuje się najwyższe wartości
średnich temperatur, kształtujące się powyżej 18°C. Na pozostałym terenie średnie
temperatury wahają się w granicach 17°C, zaś w okolicy Suwałk wynoszą ok. 16°C [1].
7.10. Dobra materialne
Dobra materialne można definiować jako wszelkie środki, które mogą być wykorzystane
bezpośrednio lub pośrednio do zaspokojenia ludzkich potrzeb. Do dóbr materialnych,
których zalanie podczas powodzi może spowodować zagrożenie bezpieczeństwa, zdrowia lub
życia ludzi oraz może być przyczyną powstania zagrożenia dla środowiska, należą przede
wszystkim budownictwo mieszkaniowe, obiekty usługowe i handlowe, obiekty służby
zdrowia, obiekty oświaty i kultury, zakłady przemysłowe produkcyjne, zabytki, zasoby
naturalne (w tym obszary występowania złóż surowców), grunty użytkowane rolniczo, grunty
leśne, obszary objęte ochroną przyrody oraz infrastruktura (komunikacyjna, gazociągi,
ropociągi, infrastruktura turystyczna i rekreacyjna).
Obszar administrowany przez RGZW w Warszawie jest terenem bogatym w dobra materialne
naturalne, a także będące wytworem człowieka. Najważniejsze z nich: złoża surowców
naturalnych, gleby, obszary objęte ochroną przyrody oraz zabytki zostały opisane w innych
rozdziałach niniejszego dokumentu.
Obszar administrowany przez RZGW w Warszawie to teren przede wszystkim rolniczy.
Według danych z Corine Land Cover (2006) tereny rolne stanowią największy udział
w powierzchni omawianego obszaru (68%). 27% przedmiotowego terenu to lasy i systemy
seminaturalne. Tereny zantropogenizowane stanowią nieco ponad 3%, tereny wodne niemal
1,5%, a pozostałe 0,6% to strefy podmokłe.
144
Skupienie
infrastruktury
mieszkaniowej,
usługowo-handlowej,
przemysłowej,
komunikacyjnej oraz obiektów zabytkowych występuje w ośrodkach miejskich. Do
największych z nich należą: Lublin, Radom, Płock, Włocławek, Warszawa, Białystok, Olsztyn,
Suwałki.
W granicach obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie rozwinięta jest
infrastruktura drogowa, na którą składają się: fragmenty autostrad A1 i A2, dróg
ekspresowych S1, S7, S8, S12, S17, S19, S51 i S61. Przez obszar RZGW w Warszawie ciągnie
się rurociąg naftowy „Przyjaźń”, łączący Syberię i Europę Środkową. Obok systemu
gazociągów
przesyłowych
krajowych,
przez
obszar
administrowany
przez
RZGW
w Warszawie przebiegają gazociągi Europejskie: Jamał-Europa i Jamalski. Do obszarów
najbardziej
uczęszczanych
turystycznie
należą
Pojezierze
Mazurskie
oraz
Góry
Świętokrzyskie. Turystyka i rekreacja rozwinięte są również w dolinach rzecznych oraz
w cennych kulturowo miastach.
Ośrodki
przemysłowe
na
terenie
administrowanym
przez
RZGW
w
Warszawie
skoncentrowane są w Warszawskim i Staropolskim Okręgu Przemysłowym.
Warszawski Okręg Przemysłowy jest drugim okręgiem przemysłowym w Polsce pod
względem wielkości produkcji przemysłowej. Lokowany jest w nim duży kapitał zagraniczny.
Do najbardziej rozwiniętych gałęzi przemysłu należą: przemysł energetyczny, hutniczy,
chemiczny,
farmaceutyczny,
kosmetyczny,
tworzyw
sztucznych,
elektromaszynowy,
samochodowy, metalowy, elektroniczny, poligraficzny, włókienniczy, papierniczy, odzieżowy
i spożywczy [18]. Okręg ten słynie z przemysłu środków transportu – w Warszawie
znajdowały się zakłady "Ursus", natomiast w Pruszkowie oraz Mińsku Mazowieckim zakłady
naprawcze taboru kolejowego.
Staropolski Okręg Przemysłowy jest najstarszym okręgiem przemysłowym w Polsce. W jego
obrębie rozwinięty jest przemysł metalurgiczny, środków transportu, maszyn, materiałów
budowlanych, ceramiki szlachetnej oraz hutnictwa żelaza.
Duże znaczenie dla omawianego obszaru ma również miasto Płock z istniejącymi od lat 60tych największymi w Polsce zakładami rafineryjnymi i petrochemicznymi. W Płocku
zlokalizowana jest również Stocznia Rzeczna Centromost Płock – największa w Polsce i jedna
z największych w Europie stocznia rzeczna.
W północnej części obszaru najwięcej przedsiębiorstw funkcjonuje w dziedzinie handlu
hurtowego i detalicznego oraz usług, a także w budownictwie, górnictwie i przetwórstwie
przemysłowym.
145
7.11. Dziedzictwo kulturowe
Obszar objęty opracowaniem obejmuje swoim zasięgiem terytoria, bądź fragmenty
terytoriów 11 województw. Jest to teren w obrębie którego znajduje się wiele obiektów
zabytkowych. Do najcenniejszych obiektów należy wpisany na listę światowego dziedzictwa
UNESCO Stare Miasto w Warszawie oraz Puszcza Białowieska. Stare Miasto w Warszawie,
które zostało wpisane na listę w 1980 roku, jest wyjątkowym przykład całkowitej
rekonstrukcji zespołu historycznego wynikającej ze względów ideowych. Jest ono symbolem
odrodzenia polskiej kultury, która miała być całkowicie zniszczona przez nazistów. Puszcza
Białowieska figuruje na Liście od 1979 roku, jako obszar pozostający w stanie naturalnym
w stopniu niespotykanym w europejskiej strefie lasów umiarkowanych. Większość
drzewostanu nigdy nie była odnawiana przez człowieka. Użytkowanie puszczy, regulowane
królewskim prawem własności, ograniczało się do polowań, bartnictwa, wypasu, a niewielkie
ilości drewna pozyskiwano jedynie w formie posuszu i wiatrołomów.
Ponadto na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie znajdują się liczne zabytki
wpisane na listę sporządzoną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Są to głównie zamki
i twierdze, zespoły pałacowo – parkowe oraz zespoły miejskie i sakralne. Wśród
najważniejszych obiektów występujących na terenie miejscowości zlokalizowanych
w obrębie analizowanego obszaru można wymienić:
 Hrebenne - Cerkiew drewniana z dzwonnicą,
 Zamość - Miasto w obrębie fortyfikacji bastionowych (zabudowa mieszczańska,
ratusz, pałac, świątynie – wnętrza kolegiaty i bóżnicy, fortyfikacje XVI – wieczne
z bramami i XIX – wieczne),
 Ożarów -Drewniany dwór barokowy,
 Sulejów - Opactwo cystersów,
 Wąchock - Opactwo cystersów. Zespół klasztorny z zewnątrz, wnętrze kościoła,
wnętrze kapitularza, fraterni i refektarza, płyta opata Gerarda, płyta opata
Zaborowskiego,
 Lublin - Zespół zamku królewskiego i Starego Miasta w obrębie murów, zabudowa
mieszczańska, obwarowania z murami i bramami, Katedr, Kościół Dominikanów,
kaplica zamkowa Św. Trójcy,
 Brochów - Renesansowy kościół obronny wraz z obwodem bastionowym,
 Kozłówka - Zespół pałacowy Zamoyskich,
 Łęczyca - Kolegiata Najświętszej Marii Panny,
146
 Nieborów - Pałac Radziwiłłów z otaczającym parkiem,
 Arkadia - Zespół parku romantycznego z pawilonami parkowymi,
 Łowicz - Zespół miejski z dwoma rynkami i ich zabudową, ratuszem, pocztą oraz
licznymi kościołami. Wnętrze Katedry (nagrobki biskupów) oraz Kościoła Pijarów,
 Warszawa:

Zespół Zamku Królewskiego, Zespół Starego i Nowego Miasta z zabudową
mieszczańską, obwarowaniami, kościołami i klasztorami (wnętrza Katedry,
Kościoła Dominikanów i Kościoła Sakramentek),

Krakowskie Przedmieście z pałacami i kościołami (wnętrza Kościoła Wizytek, sień
pałacu Tyszkiewiczów) z aneksem Placu Teatralnego. Zespół parkowo – pałacowy
Łazienki z Pałacem na Wodzie (wnętrza parteru i południowa amfilada piętra)
z pawilonami i Belwederem,

Warszawa – Wilanów – Pałac z oficynami, podjazdem i parkiem,

Tułowice - dwór klasycystyczny,
 Płock - Zespół Wzgórza Tumskiego z katedrą, zamkiem i kanoniami,
 Kleczkowo - Gotycki kościół parafialny z obwodem obronnym,
 Białystok - Zespół pałacowy Branickich z ogrodem. Modernistyczny Kościół św.
Rocha,
 Tykocin - Zespół Rynku z kościołem misjonarzy, pomnikiem Stefana Czarnieckiego
i zabudową miasteczka. Kwartał żydowski z bożnicą,
 Sorkwity - Pałac neogotycki,
 Giżycko - Twierdza Boyen,
 Piotrowiec – kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela oraz cmentarz
przykościelny,
 Wyszkowo – cmentarz przykościelny,
 Gronowo – ruina kościoła oraz cmentarz przykościelny,
 Piele – zespół pałacowy (pałac z poł. XVIII, grota romantyczna w parku z I poł. XIX
w., budynek gospodarczy z przełomu XIX/XX w oraz park z XVIII – XIX w.),
 Zagaje – zespół dworski (dwór z 1925, park XIX, XX w.),
 Pęciszewo – ruina kościoła z XIV, XIX w. oraz cmentarz przykościelny,
 Kaletnik – cmentarz rzym.– kat.,
147
 Smolany – zespół klasztorny reformatów, cmentarz rzym–kat. XIX oraz dom
drewniany nr 7, II ćw. XIX w.,
 Jeleniowe – kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Jezusowego, drewn.
1878, dzwonnica oraz ogrodzenie z 4 kapliczkami z II poł. XIX w.; cmentarz rzym–
kat., oraz cmentarz żydowski,
 Widugiery – zagroda nr 1 z II poł. XIX w., dom drewniany nr 14, z II poł. XIX w.,
zagroda nr 15 z końca XIX w., zagroda nr 16 z końca XIX w., dom drewniany nr 24
z 1909 r.,
 Buda Zawidugierska – zagroda nr 1, oraz zagroda nr 2 z II poł. XIX w.,
 Suwałki:

Układ urbanistyczny, XVIII–XIX w.,

Kościół p.w. św. Aleksandra, 1820–22, 1854,

Cerkiew prawosławna, obecnie kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusowego,
1840,

Cerkiew prawosławna, obecnie kościół p.w. śś. Piotra i Pawła, poł. XIX,

Kościół ewangelicki p.w. Świętej Trójcy, 1850,

Synagoga z 1828,

molenna staroobrzędowców drewniana z 1912 r.,

cmentarz rzym. – kat., I ćw. XIX w.,

kaplica p.w. Przemienienia Pańskiego, 1854,

cmentarz ewangelicki, i ćw. XIX w.,

cmentarz prawosławny, II ćw. XIX w.,

kaplica, obecnie cerkiew p.w. Wszystkich Świętych z 1891,

cmentarz żydowski, I ćw. XIX w.,

park im. Konstytucji 3 Maja, XIX, I ćw. XX w.,

zespół ratusza,

dworzec PKP, z II poł. XIX w.,

liczne domy,

Huta – zespół dworski, XVIII–XIX w.,
 Aleksandrowo – zagroda nr 26, z pocz. XX w.,
148
 Krasne – zagroda nr 23,
 Pawłówka – cmentarz wojenny z I wojny światowej,
 Posejny – zagroda nr 5, k. XIX w.,
 Sejny:

Część miasta XVI/XVII, XIX w.,

Zespół klasztorny dominikanów,

Kościół ewangelicki, obecnie Rzym–kat. fil. P.w. MB Częstochowskiej, poł. XIX w.,

Kaplica p.w. św. Agaty, z 1789,

Synagoga, 1860 – 70,

Dom talmudyczny, z poł. XIX w.,

Cmentarz rzym. – kat.,

Kaplica rodziny Wolmerów, z 1830,

Ratusz, Rynek, z I poł. XIX w.,

Poczta, ul. Piłsudskiego 35, koniec XIX w.,

Karczma drewn. – mur., ul. 1 Maja, koniec XVIII w.,

Pałac biskupi, obecnie dom mieszkalny, ul. Piłsudskiego 28,
 Krasnopol – układ urbanistyczny, XVIII/XIX, kościół p.w. Przemienienia Pańskiego
z 1862, oraz kaplica p.w. św. Agaty, cmentarz rzym.–kat., cmentarz rzym.–kat.,
zadaszanie studni, Rynek z 1941,
 Babańce – dom drewniany nr 17 z 1920, zagroda nr 18, pocz. XX w.,
 Gawiniańce – zagroda nr 13, z II poł. XIX, zagroda nr 15, z poł. XIX, dom drewniany
nr 16, z poł. XIX w.,
 Żegary – kościół drewniany p.w. św. Bartłomieja z 1793,
 Klejwy – zespół dworski,
 Nietupa – drewniany młyn wodny, z II poł. XIX w.,
 Krynki:

układ przestrzenny, XVI–XVIII, cmentarz rzym.– kat., cmentarz prawosławny,

kościół p.w. św. Anny, 1907–1913,

dzwonnica, z poł. XVIII w.,
149

cmentarz przykościelny, XVII–XIX w.,

cerkiew prawosławna p.w. Narodzenia NMP, 1864–69, cmentarz cerkiewny,
ogrodzenie z budynkami,

drewniana kaplica prawosławna cmentarna p.w. św. Antoniego, z I poł. XVIII w.,

bożnica, obecnie magazyn, ul. Czysta, z II poł. XIX w.,

synagoga, obecnie kino ul. Piłsudskiego, z XIX w.,

cmentarz żydowski, z XIX w.,
 Malawicze Dolne – wiatrak drewniany, 1935,
 Klimówka – kościół p.w. Świętej Trójcy i św. Dominika, 1922–1928 oraz cmentarz
kościelny,
 Kuźnica – kościół p.w. Opatrzności Bożej, 1863–1864, cmentarz przykościelny,
XVI–XIX w., cmentarz żydowski, XVIII,
 Krasne – dom drewniany nr 6 z 1928 r., dom nr 39 z 1930 r.,
 Rudawka – kaplica drewniana p.w. św. Anny z pocz. XIX w., cmentarz rzym.–kat. z
XIX w.,
 Mikaszówka – drewniany kościół p.w. św. Marii Magdaleny, z pocz. XX w., oraz
drewniana dzwonnica,
 Rygol – cmentarz wojenny z II wojny światowej,
 Macharce – cmentarz wojenny z I wojny światowej,
 Frącki – cmentarz wojenny z I wojny światowej,
 Pogorzelec – dom drewniany nr 42, z II poł. XIX w.,
 Giby – molennna staroobrzędowców, obecnie kościół par. rzym.–kat. p.w. św.
Anny, 1912, 1982, dom drewniany nr 26 z 1928,
 Karolin – cerkiew jednowierców, obecnie kościół rzym.–kat. p.w. Świętej Rodziny,
z poł. XIX w.,
 Wigry – zespół klasztorny kamedułów, 1678–93, 1922–25, 1976–78,
 Leszczewek – cmentarz wojenny z I wojny światowej,
 Przystawańce – zagroda nr 15, 1930–1934,
 Szypliszki – cmentarz wojenny z I wojny światowej,
 Puńsk:
150

kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, 1877–1881,

plebania rzym.–kat., obecnie muzeum ul. Mickiewicza 55, 1873,

drewniany spichrz plebański, z II poł. XIX w.,

synagoga ze szkołą talmudyczną, obecnie sklep, ul. Mickiewicza 58, XIX/XX,

cmentarzy rzym.–kat., nad jeziorkiem Puńsk, pocz. XIX w.,

kaplica cmentarna, 1820,

cmentarz rzym.–kat., XIX w.,

kaplica cmentarna, XIX w.,

cmentarz żydowski, XIX w.,
 Krejwiany – spichlerz w zagrodzie nr 3, z 1822 r., spichlerz w zagrodzie nr 16,
z 1844, zagroda nr 20, po 1920 r.,
 Smolniki – cmentarz rzym.–kat., kaplica drewniana, z XVIII/XIX,
 Rutka – Tartak – cmentarz rzym.–kat.,
 Olsztyn – Kościół farny św. Jakuba,
 Święta Lipka – Zespół klasztoru jezuitów i założenie pielgrzymkowe (wnętrze
kościoła),
 Lidzbark Warmiński – Zamek biskupów warmińskich wraz z przedzamczem
(dziedziniec, wnętrza gotyckie).
Przy ocenie analizowanego obszaru należy zwrócić uwagę na zabytki związane
z budownictwem wodnym. Są to XIX wieczne hydrotechniczne „cuda”. Na obszarze
administrowanym przez RZGW w Warszawie znajduje się Kanał Augustowski, będący
kanałem żeglownym łączącym dopływ Narwi i Biebrzę z Niemnem.
151
8. Przewidywane
środowisko
8.1.
oddziaływania
ustaleń
projektu
dokumentu
na
Typologia oddziaływań
Zabiegi utrzymaniowe generalnie mają za zadanie utrzymanie właściwej przepustowości
koryt rzecznych, ich drożności oraz swobodnego odpływu wód. W konsekwencji zabiegi te
mają ograniczyć częstotliwość i intensywność pojawiania się podtopień na terenach
przybrzeżnych, co w niektórych przypadkach może prowadzić to do znaczącego ograniczenia
ryzyka powodziowego (szczególnie na obszarach zabudowanych).
Zgodnie z art. 24 ustawy Prawo wodne - „Utrzymywanie śródlądowych wód
powierzchniowych oraz morskich wód wewnętrznych i brzegu morskiego nie może naruszać
istniejącego dobrego stanu tych wód oraz warunków wynikających z ochrony wód”.
Utrzymanie rzek nie powinno uniemożliwiać osiągnięcia celów środowiskowych i zgodnie
z RDW w ramach prac utrzymaniowych powinno się dążyć do osiągnięcia celów
środowiskowych.
Cele środowiskowe określone na poziomie każdej JCWP to:
 osiągnięcie/utrzymanie dobrego stanu ekologicznego, lub utrzymanie bardzo
dobrego stanu ekologicznego – dla naturalnych części wód,
 osiągnięcie/utrzymanie dobrego potencjału ekologicznego, lub utrzymanie
potencjału powyżej dobrego – dla silnie zmienionych lub sztucznych części wód
przy jednoczesnym osiągnięciu lub utrzymaniu dobrego stanu chemicznego wód.
Celem ochrony wód w rozumieniu RDW jest również osiągniecie celów środowiskowych
obszarów chronionych oraz poprawa biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na
terenach podmokłych. Cele te zostały zawarte w przepisach szczególnych odnoszących się do
tych obszarów.
Należy też brać pod uwagę, że w wielu sytuacjach zarówno ze względu na cele środowiskowe
jak i ochronę przeciwpowodziową zamiast szybkiego odprowadzenia wód lepszym
rozwiązaniem będzie odpływ spowolniony poprzez rozlewiska, oczka wodne, zastoiska,
mokradła, starorzecza dzięki czemu nastąpi ograniczenie możliwości powstania kumulacji
spływów zlewniowych w recypiencie.
Konieczność utrzymywania wód zgodnie z art. 21 ustawy Prawo wodne nie powinna być
traktowana jako obowiązek niezależnie od aktualnie występującej na cieku i w zlewni
sytuacji. Tam gdzie działania utrzymaniowe nie mają już społecznego uzasadnienia (nie służą
publicznemu interesowi) nie powinny być wykonywane (np. struktura podtapianych do tej
pory obszarów przybrzeżnych nie jest już wykorzystywana rolniczo i stanowi nieużytki lub
z założenia tereny te mają stanowić przyrodniczo wartościowe mokradła). Stąd wymieniony
152
w ustawie Prawo wodne katalog działań utrzymaniowych powinien być traktowany jako
zakres możliwych prac utrzymaniowych. Konieczność wykonywania prac utrzymaniowych
każdorazowo powinna wynikać z potrzeb ochrony przeciwpowodziowej, lokalnych
uwarunkowań korzystania z wód oraz potrzeb środowiskowych (np. utrzymanie lub poprawa
stanu ekologicznego).
Bardzo istotnym zagadnieniem jest również często występująca samoczynna renaturyzacja
rzek i potoków, polegająca na naturalnym odradzaniu się roślinności i siedlisk. Cieki takie w
zależności od stanu ochrony przeciwpowodziowej i warunków korzystania z wód nie zawsze
muszą być traktowane jako cieki zaniedbane natychmiast wymagające intensywnych prac
utrzymaniowych. Ważnym aspektem prac utrzymaniowych powinno być również jasne
określenie, które z zabiegów powinny być konsultowane i zatwierdzane przez Regionalną
Dyrekcję Ochrony Środowiska (aktualne zapisy ustawy Prawo wodne nie są w tym temacie
wystarczająco czytelne). Zabiegi z listy prac utrzymaniowych powinny także podlegać
monitoringowi ich skutków na ekosystemy korytowe rzek i potoków.
Poniżej przedstawiono charakterystykę poszczególnych prac utrzymaniowych, opracowaną
na etapie opracowania PUW.
Nadmierny rozwój roślinności w strefie dennej i brzegowej rzek i potoków jest przyczyną
zmniejszania zdolności przepustowej koryta, ograniczenia swobodnego odpływu wód,
podwyższenia zwierciadła wody oraz zwiększenia w dolnym obszarze skarp ilości
odkładających się osadów. Generalnie może to skutkować podtopieniami obszarów
przybrzeżnych, dlatego też w pewnych sytuacjach zabiegi wykaszania roślinności mogą być
niezbędne. Należy jednak pamiętać, że zabieg ten powinien dotyczyć wyłącznie wodnolądowej strefy brzegowej koryta cieku, a nie strefy zalewowej wód wezbraniowych, która
często stanowi wartościowe ekosystemy mokradłowe. Istotnym problemem związanym
z wykaszaniem roślinności jest jej dynamiczna zdolność do odradzania swojej biomasy,
w zależności od składu gatunkowego może to trwać kilka tygodni tak więc skuteczność tego
zabiegu jako jednej z form ochrony przeciwpowodziowej w praktyce może okazać się
niewielka. Ponadto należy zauważyć, że pod wpływem wysokich wód wezbraniowych
roślinność „kośna” kładzie się, nie dając przepływowi zbyt dużych oporów.
153
powierzchniowych
Usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie ma na celu poprawę warunków
odpływu wód oraz obniżenie zwierciadła wody, w niektórych sytuacjach zbyt nadmierny
rozwój tych roślin w kumulacji z innymi zjawiskami ograniczającymi swobodny odpływ wód
może skutkować podtopieniem obszarów przybrzeżnych.
powierzchniowych.
Działanie to ma za zadanie utrzymanie właściwej przepustowości koryt rzecznych, ich
drożności oraz swobodnego odpływu wód. Jego znaczenie jest szczególnie istotne
w przypadku wysokich wód powodziowych, zwłaszcza w miejscach utrudniających przepływ
(np. naturalne lub sztuczne zawężenia przekroju).
Działanie to ma za zadanie przywrócenie właściwej przepustowości koryt rzecznych, ich
drożności oraz swobodnego odpływu wód. Ponadto ma służyć podniesieniu estetyki
krajobrazu i czystości środowiska, a także zwiększeniu walorów rekreacyjnych. Generalnie
działanie polega na usuwaniu wszelkich przeszkód naniesionych podczas wysokich wód
wezbraniowych oraz odpadów i śmieci zarówno z dna koryta jak i ze strefy brzegowej. Do
najczęściej występujących przeszkód naturalnych należą zwalone drzewa, gałęzie, wyrwane
krzewy oraz odkładane osady namułów i rumowiska. Przeszkodami nienaturalnymi –
pochodzenia antropogenicznego – mogą być wszelkie przedmioty, urządzenia i elementy
budowlane związane z typową (mniej lub bardziej intensywną) działalnością człowieka.
Powstające w linii brzegowej wyrwy są skutkiem intensywnej erozji bocznej. Wymiary wyrw
są różnorodne i mogą występować zarówno lokalnie jak i na długim nawet
kilkusetmetrowym odcinku cieku. Zasypywanie wyrw ma na celu odtworzenie brzegu
i przeciwdziałanie dalszym procesom erozyjnym, a w konsekwencji nie dopuszczenie do
całkowitego rozmycia skarp i utraty ich stateczności. Jest to szczególnie istotne na odcinkach
sąsiadujących z siecią dróg i zwartą zabudową komunalno – gospodarczą.
6.
wód
powierzchniowych
przez
usuwanie zatorów
Celem udrażniania śródlądowych wód powierzchniowych jest utrzymanie właściwej
przepustowości koryta cieku oraz zapewnienie swobodnego odpływu wód zarówno poprzez
154
usuwanie powstałych zatorów oraz usuwanie w nadmiarze nagromadzonych namułów
i rumoszu. Osady te często prowadzą do wypłycenia koryta cieku, zmniejszenia jego
przekroju poprzecznego a w konsekwencji prowadzić mogą do lokalnych podtopień. Dlatego
też działanie to szczególnie na obszarach zabudowanych może okazać się konieczne.
Deformacje koryta mogą być również szkodliwe dla występujących w nim siedlisk.
Celem prac remontowych lub konserwacyjnych budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych
jest utrzymanie ich w stanie pozwalającym na właściwe spełnianie założonych funkcji
wodnogospodarczych. Funkcje te najczęściej związane są z ochroną przeciwpowodziową,
ochroną linii brzegowej przed nadmierną erozją boczną, retencjonowaniem i poborami wód,
żeglugą, energetyką wodną, rolnictwem i hodowlą oraz turystyką i rekreacją. Do działań
remontowych lub konserwacyjnych zaliczają się głównie naprawy, uzupełnienia, zmiany
w konstrukcji obiektu oraz zmiany w materiale budowlanym.
Prace ograniczające wielkość szkód wyrządzanych przez bobry mogą polegać na rozbiórce
tam bobrowych znajdujących się na ciekach wodnych lub montażu rur przelewowych w
tamach bobrowych. Bobry i budowane przez nie na rzekach tamy są przyczyną licznych
podtopień obszarów użytkowanych rolniczo i w konsekwencji powodują wymierne straty
finansowe. Przykładowo w samym tylko województwie podlaskim w 2013 r. RDOŚ wypłaciła
ok. 2,3 mln zł za zalane przez bobry pola, czy zniszczone groble przy stawach hodowlanych.
Z roku na rok te kwoty rosną.
W poniższych rozdziałach zostały opisane oddziaływania na poszczególne komponenty
środowiska. Z uwagi na możliwe negatywne znaczące oddziaływania na wody
powierzchniowe oraz na środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną oddziaływania
dla nich zostały opisane zgodnie z wyżej wymienioną typologią działań. W przypadku
pozostałych
elementów
środowiska
przedstawiono
kompleksową
charakterystykę
oddziaływań, odnoszącą się ogólnie do prac utrzymaniowych.
8.2.
Oddziaływania na wody powierzchniowe oraz na środowisko
przyrodnicze i różnorodność biologiczną
W obrębie obszaru administrowanego przez RZGW w Warszawie w ramach PUW
zaplanowane zostały działania (omówione w rozdz. 8.1), których wykonanie może mieć
negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną. Działania zostały
poddane analizie z punktu widzenia oceny oddziaływania na środowisko wdrożenia
155
dokumentu strategicznego, jakim jest PUW, pod kątem powtarzających się typów
przedsięwzięć. Na adekwatnym poziomie szczegółowości do PUW wykonano identyfikację
potencjalnych oddziaływań na środowisko przyrodnicze i bioróżnorodność przedmiotowego
obszaru. Zaproponowano również środki mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko.
8.2.1. Ocena ryzyka oddziaływania na wody powierzchniowe
Analiza potencjalnych oddziaływań wskazuje że każdy z typów działań utrzymaniowych może
wpływać na wody powierzchniowe i choć część z tych działań może w niektórych
cieku w wyniku remontu urządzeń wodnych) to oddziaływania negatywne bardzo znacząco
przeważają nad pozytywnymi. Szczególnie negatywnie na stan wód a w konsekwencji na
możliwość osiągnięcia celów środowiskowych w JCWP wpływać mogą działania typu 6 i 3
obejmujące:
 udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu,
 usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych, których zakres przestrzenny był główną podstawą oceny wpływu
na wody powierzchniowe.
Ponieważ analiza potencjalnych oddziaływań działań utrzymaniowych wskazuje, że wody
powierzchniowe są jednym z komponentów środowiska dla których realizacja PUW
skutkować może znaczącymi negatywnymi oddziaływaniami w ocenie skupiono się na
diagnozie ryzyka wystąpienia tych oddziaływań. Zgodnie z metodyką opisaną w rozdziale 3.2
ocenę przeprowadzono w skali czterostopniowej (od 0 – brak ryzyka do -3 wysokie ryzyko)
dla poszczególnych JCWP.
[Tabela 18] natomiast szczegółową listę JCWP z oceną ryzyka oddziaływania na wody
powierzchniowe zestawiono w załączniku nr 4. Rozkład przestrzenny JCWP którym
przypisano poszczególne kategorie ryzyka przedstawiono na mapie [Rysunek 13].
156
Tabela 18 Ocena ryzyka wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań na wody powierzchniowe
w JCWP
Ocena
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
105
219
340
328
Spośród 992 JCWP rzecznych w których zaplanowano działania 328 otrzymało ocenę -3
świadcząca o wysokim ryzyku znaczącego negatywnego oddziaływania. Tak znaczna liczba
JCWP z oceną -3 wynika najczęściej z dużego zakresu zaplanowanych prac utrzymaniowych w
stosunku do długości cieków objętych działaniami jak i różnych typów działań
zaplanowanych dla poszczególnych odcinków. Warto podkreślić jednak wysoką niepewność
oceny - wynikającą z dużej liczby działań zawartych w PUW i bardzo ogólnych informacji nt.
działań utrudniających precyzyjne określenie ich zakresu. Uniemożliwia to w dużym stopniu
indywidualne oceny, stąd przy ocenie z jednej strony zastosowano zasadę przezorności
z drugiej zaś przyjęto, że działania będą realizowane w oparciu o dobre praktyki i zostaną
dołożone starania odnośnie ich optymalnego rozłożenia w czasie i przestrzeni.
157
Rysunek 13 Lokalizacja JCWP w których istnieje ryzyko wystąpienia negatywnych oddziaływań na wody
powierzchniowe
158
8.2.2. Ocena
ryzyka
oddziaływania
na
środowisko
przyrodnicze
i różnorodność biologiczną
Podobnie jak w przypadku wód powierzchniowych każdy z typów działań utrzymaniowych
może wpływać na środowisko przyrodnicze i różnorodność biologiczną a oddziaływania
negatywne bardzo znacząco przeważają nad pozytywnymi. Ocena została zatem
przeprowadzona z uwzględnieniem wszystkich typów działań przy czym szczególną uwagę
poświecono obszarom chronionym, w tym obszarom N2000, dla których oceniano wpływ
działań utrzymaniowych na przedmioty ochrony. Ocenę przeprowadzono w JCWP przy czym
dla JCWP na obszarze których znajdowały się obszary chroniono potraktowano bardziej
szczegółowo (porównaj metodyka, rozdział 3.2. Skupiono się na diagnozie ryzyka wystąpienia
oddziaływań znacząco negatywnych. Zgodnie z metodyką ocenę przeprowadzono w skali
czterostopniowej (od 0 – brak ryzyka do -3 wysokie ryzyko) dla poszczególnych JCWP.
[Tabela 19] natomiast szczegółową listę JCWP z oceną ryzyka oddziaływania na środowisko
przyrodnicze i bioróżnorodność zestawiono w załączniku nr 4. Rozkład przestrzenny JCWP
którym przypisano poszczególne kategorie ryzyka przedstawiono na mapie [Rysunek 14].
Tabela 19 Ocena ryzyka wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań na środowisko przyrodnicze
i różnorodność biologiczną w JCWP
Ocena
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
69
197
336
390
Spośród 992 JCWP rzecznych w których zaplanowano działania 390 otrzymało ocenę -3
świadcząca o wysokim ryzyku znaczącego negatywnego oddziaływania. Oceny te wynikały
bądź z oceny uszczegółowionej przeprowadzanej dla JCWP z obszarami chronionymi (93
oceny z wysokim ryzykiem znaczącego negatywnego odziaływania w obszarach N2000,
parkach narodowych i rezerwatach oraz 81 takich ocen dla parków krajobrazowych
i obszarów chronionego krajobrazu) bądź z oceny podstawowej opartej o zakres obszarowy
działań wszystkich typów w JCWP. Mimo uszczegółowienia ocen w JCWP z obszarami
chronionymi rezultaty oceny charakteryzują się dużą niepewnością. Przyczyny dużej liczby
JCWP z umiarkowanym i wysokim ryzykiem znacząco negatywnego oddziaływania opisano
w poprzednim rozdziale.
159
Rysunek 14 Lokalizacja JCWP w których istnieje ryzyko wystąpienia negatywnych oddziaływań na środowisko
przyrodnicze i różnorodność biologiczną
160
8.3.
Oddziaływanie na ludzi i dobra materialne
w PUW będą mieć charakter głównie pozytywny w stosunku do obu komponentów
środowiska. Efektem realizacji działań zawartych w PUW będzie obniżenie zwierciadła wody
oraz zmniejszenie zagrożenia dla przyległych terenów. W konsekwencji bezpieczeństwo
powodziowe ulegnie zwiększeniu, tym samym zmniejszy się zagrożenie dla życia i zdrowia
ludzi. Działania ograniczą również potencjalną możliwość zanieczyszczenia ujęć wód
powierzchniowych lub ich uszkodzenia przez wyrwaną roślinność, muł i rumosz. Korzystnym
aspektem będzie zmniejszenie zagrożenia dla dóbr materialnych, położonych w bliskim
sąsiedztwie rzek. Jak wskazano w PUW, uzasadnieniem realizacji poszczególnych działań są
przede wszystkim następujące cele:
 ochrony przed powodzią (dla 1164 działań) - co można rozumieć jako zapewnienie
bezpieczeństwa mieszkańcom i towarzyszącej infrastrukturze, jako nadrzędnego
interesu społecznego,
umożliwiającym funkcjonowanie urządzeń wodnych – co można rozumieć jako
zapewnienie celów gospodarczych, zrównoważonego rozwoju, również w ramach
nadrzędnego interesu społecznego - rolnictwo, melioracje,
 działania urządzeń wodnych, w szczególności ich odpowiedniego stanu
technicznego i funkcjonalnego i zapewnienia warunków eksploatacyjnych
śródlądowych dróg wodnych - remont urządzeń wodnych, które uległy
zniszczeniu, konserwacja.
W wielu przypadkach podano uzasadnienia dotyczące powodzi i celów rolniczych łącznie.
W rezultacie realizacji powyższych działań poprawie ulegnie jakość życia mieszkańców jak
również nastąpi poprawa w zakresie zapewnienia celów gospodarczych, związanych
z rolnictwem, zaopatrzeniem w wodę dla celów komunalnych i przemysłowych, żeglugą. Na
przedmiotowym obszarze rolnictwo może stanowić istotne źródło dochodu mieszkańców,
gdyż 68% obszaru regionu wodnego RZGW Warszawa stanowi obszar rolniczy, z czego ponad
44% zajmują grunty orne.
Z przeprowadzonych w Prognozie analiz (na podstawie pokrycia terenu wg Corine
Landcover) wynika, że aż 95% sumy długości rzek na których zaplanowano działania leżą
w sąsiedztwie
obszarów
rolniczych,
a
zaledwie
nieco
1,1%
leży
w
obszarach
zurbanizowanych [Tabela 20]. Pozostałe w obszarach leśnych, podmokłych oraz wodnych.
Biorąc pod uwagę iż znacząca skala uzasadnień dla realizacji wskazanych przez Inwestora
działań uwzględnia rolnictwo, przeprowadzono analizę położenia działań na rzekach
161
w odniesieniu do obszarów rolniczych. Podobnie analizowano położenie planowanych
działań w sąsiedztwie obszarów zantropogenizowanych, dla których uzasadnieniem realizacji
będą względy ochrony przed powodzią i bezpieczeństwa. Analizując udział sumy długości
rzek na których zaplanowana działania w terenach zantropogenizowanych oraz w terenach
rolnych wskazano w poszczególnych JCWP skalę pozytywnych oddziaływań planowanych
działań na dobra materialne i cele gospodarcze obejmujące w szczególności rolnictwo.
Wyznaczono w tym zakresie następujące przedziały – skalę oceny:
dla obszarów zurbanizowanych
 ocena +3 jeżeli udział cieków w tych terenach jest większy niż 75%,
 ocena +2 jeśli udział działań mieści się w przedziale od 50 do 75%,
 ocena +1 – jeśli udział działań mieści się w przedziale od 5 do 50%,
 ocena 0 – jeśli udział działań jest mniejszy niż 5%
dla obszarów rolniczych
 ocena +3 jeżeli udział cieków w tych terenach jest większy niż 75%,
 ocena +2 jeśli udział działań mieści się w przedziale od 50 do 75%,
 ocena +1 – jeśli udział działań mieści się w przedziale od 20 do 50%,
 ocena 0 – jeśli udział działań jest mniejszy niż 20%
W efekcie analizy wskazano sposób zagospodarowania terenu w obszarze planowanych
działań, wskazano sumaryczną długość odcinków rzek na których zaplanowano działania
w poszczególnych JCWP [Tabela 20].
Tabela 20 Sposób zagospodarowania terenu w obszarze planowanych inwestycji (wg Corine LandCover) na
obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie
Lasy i
ekosystemy
Strefy
seminatu- podmokłe
ralne
Sumaryczna
długość
odcinków rzek
w JCWP na
których
zaplanowano
działania [km]
Udział %
Tereny
rolne
Tereny
wodne
Tereny
zantropogenizowane
Suma
224,36
14,43
6977,03
27,57
82,67
7326,07
3,1
0,2
95,2
0,4
1,1
100
Następnie w wyniku powyższych analiz i założonych warunków oceny wpływu planowanych
działań na obszary zantropogenizowane i rolne wykonano analizę potencjalnego
162
pozytywnego oddziaływania na ludzi i dobra materialne. Bardzo przybliżona analiza,
dostosowana do skali regionu, wskazuje możliwy pozytywny wpływ planowanych działań,
w szczególności dla działalności rolniczej [Tabela 21].
Tabela 21 Możliwe pozytywne oddziaływania planowanych inwestycji w JCWP na dobra materialne i cele
gospodarcze-rolnictwo na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie
Tereny zantropogenizowane
Potencjalne
oddziaływanie
(ocena)
Tereny rolne
1
2
3
1
2
3
137
3
1
300
298
342
Liczba JCWP w których istnieje
możliwość
wystąpienia
pozytywnego
oddziaływania
planowanych działań
Niemniej należy podkreślić, że analiza ta daje tylko przybliżony obraz możliwego
oddziaływania, a analiza wspływu działań utrzymaniowych na te komponenty środowiska
powinna zostać wykonana na etapie planowania poszczególnych działań utrzymaniowych.
Celowość uzasadnienia działań utrzymaniowych w tym zakresie odnosi się w szczególności
dla działań mogących znacząco negatywnie oddziaływać na przedmioty ochrony obszarów
chronionych, w tym N2000, W takich przypadkach należy przeprowadzić szczegółową analizę
mającą na celu udowodnienie ich zasadności i skuteczności, czyli wskazania nadrzędnego
interesu społecznego, w szczególności odnoszącego się do realnej potrzeby zapewnienia
bezpieczeństwa, w przypadku znaczącego oddziaływania planowanych działań, rozwiązań
alternatywnych.
Ocenia się, że etap związany z realizacją działań przewidzianych w PUW najprawdopodobniej
powodować będzie czasowe, krótkotrwałe pogorszenie warunków i jakości życia ludzi.
Związane będzie to z prowadzonymi pracami realizacyjnymi oraz transportem urządzeń,
maszyn i materiałów, w związku z czym oddziaływania te będą mieć charakter lokalny –
wystąpią w bezpośrednim sąsiedztwie prowadzonych robót oraz bezpośrednim sąsiedztwie
dróg, którymi będzie prowadzony transport.
8.4.
Oddziaływanie na zasoby naturalne,
powierzchnię ziemi, w tym glebę
wody
podziemne,
Inwestycje polegające na prowadzeniu prac utrzymaniowych, do których należą m.in.
usuwanie namułów, rumoszu, zatorów utrudniających swobodny przepływ wód, roślin,
w tym drzew i krzewów, porastających dno i brzegi oraz zanieczyszczeń spowodowanych
163
przez człowieka mogą przyczynić się do przekształcenia powierzchni ziemi łącznie z glebą
i szatą roślinną oraz dna cieków. Może to wpłynąć na zmianę struktury gleby i osadów.
Oddziaływanie na powierzchnię ziemi należy analizować w odniesieniu do powiązań
z bioróżnorodnością jak również wpływem na wody w szczególności wody podziemne.
W przypadku typów działań np. 3 i 6, dotyczących udrażniania rzek poprzez usuwanie
rumoszu i piasku oraz wycinki drzew i krzewów, działania takie mogą prowadzić do lokalnej
zmiany warunków siedliskowych. Wynika to z faktu, że działania powyższe prowadzą do
ograniczenia piętrzenia wody w ciekach, tym samym mają wpływ na lokalne obniżenie
poziomu wód gruntowych jak również przyspieszenie odpływu. Skutkuje to ograniczeniem
zasilania obszarów mokradłowych. Zmiana lokalna warunków wodnych wynikająca
z obniżenia poziomu wód gruntowych wskutek zaplanowanych działań, może wpłynąć na
właściwości gleb, m.in. zmiany struktury gleb w wyniku zmiany uwilgotnienia gleb. Dotyczy
to działań typu 3 i 6 planowanych w szczególności na długich odcinkach, gdzie występują
torfowiska wymagające odpowiedniego nawodnienia, w szczególności jeżeli podlegają
ochronie i wymagane jest odpowiednie ich uwodnienie dla zachowania dobrego stanu
siedliska.
Poniżej w tabeli [Tabela 22] wskazano sumaryczną długość odcinków cieków z zaplanowaną
liczbą działań na obszarach mokradłowych.
Tabela 22 Długość i stopień oddziaływania na gleby działań typu 3 i 6 zaplanowanych w obszarach
mokradłowych na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie
Lp
1
2
3
suma
obszarze
RZGW
Długość działań
typu 3 i 6w
obszarach
mokradłowych
[km]
545
7413
1827
Liczba JCWP w
których zaplanowano
działania
Przedział graniczny
sumarycznej długości
zaplanowanych działań
typu 3 i 6 w JCWP
Stopień
oddziaływania
704
239
35
<20 km
>=20 km
>50 km
0
-1
-2
14693
978
-
-
w
Poniżej przedstawiono oddziaływania planowanych działań na gleby ze szczególnym
uwzględnieniem obszarów mokradłowych [Rysunek 15].
164
Rysunek 15 Lokalizacja JCWP w których istnieje ryzyko wystąpienia negatywnych oddziaływań na gleby
w wyniku planowanych działań typu 3 i 6 w obszarach mokradłowych
165
Ponadto, w związku z usuwaniem osadów i rumoszu, mogą zostać wytworzone duże ilości
odpadów potencjalnie zanieczyszczonych, w związku z powyższym grunt wydobywany
z koryta rzeki powinien być odpowiednio zagospodarowany.
W wyniku prowadzonych prac może nastąpić naruszenie roślinności tworzącej pokrywę
ograniczającą erozję, co może spowodować dalsze zniekształcanie powierzchni. Ponadto
mogą ulec zmianie warunki hydrodynamiczne cieku powodujące często wzmożenie erozji
koryta oraz akumulacji osadów poniżej odcinka objętego robotami. Są to zjawiska
niekorzystne, gdyż zaburzają naturalny rytm procesów sedymentacyjnych w korycie rzeki.
W czasie prowadzenia prac mogą również nastąpić przekształcenia spowodowane czasowym
składowaniem namułów, osadów, piasku i innych materiałów przy brzegu rzeki, jak również
mogą wystąpić czasowe ograniczenia korzystania z zasobów żwiru i piasku rzecznego.
Podczas wykonywania prac ziemnych może pojawić się ryzyko zanieczyszczenia gleby
związane z użyciem sprzętu budowlanego poprzez wyciek smarów, olejów i innych substancji
oraz może pojawić się ryzyko powstania awarii maszyn i pojazdów, w wyniku których może
dojść do bezpośredniego zanieczyszczenia gruntu olejami lub substancjami ropopochodnymi.
Realizacja planowanych działań ma na celu zmniejszenie zagrożenia powodziowego, co może
przyczynić się do ograniczenia skażenia powierzchni ziemi i gleb szkodliwymi substancjami,
szczególnie w pobliżu zakładów przemysłowych, magazynów nawozów i środków ochrony
roślin, składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków, stacji paliw i inn.
Analizy przestrzenne opisane w rozdziale 3.2 wskazują, że umiarkowanie negatywne
oddziaływanie (-2) wynikające z sumarycznej długości planowanych działań typu 3 i 6 może
wystąpić w obszarze 35 JCWP, gdzie w skali regionu działania zaplanowano na łącznej
długości ponad 1827 km. Natomiast nieznacznie negatywne oddziaływania (-1) mogą
wystąpić w obszarze 239 JCWP, gdzie w skali obszaru RZGW łączna długość zaplanowanych
działań typu 3 i 6 wynosi ponad 7412 km. Trzeba jednak uwzględnić, że są to wstępne
analizy, które pokazują ryzyko potencjalnych negatywnych oddziaływań w poszczególnych
JCWP, jakie mogą wyniknąć w wyniku realizacji tak znaczącej liczby i długości planowanych
działań realizowanych w tym samym czasie. Listę JCWP gdzie mogą koncentrować się
oddziaływania umiarkowanie negatywne (-2) na zasoby naturalne w tym glebę zamieszczono
w Załączniku nr 4.
8.5.
Oddziaływanie na krajobraz
Analizowany PUW nie przewiduje wprowadzenia do krajobrazu nowych elementów, które
mogłyby spowodować przekształcenie komponentów środowiska przyrodniczego i przyczynić
się zmiany dotychczasowej struktury krajobrazu.
166
W przypadku analizowanego obszaru negatywne oddziaływania wynikające z działania
polegającego na udrożnieniu rzek może wynikać ze zniszczenia piaszczystych łach i wysp
występujących w obrębie koryta, które stanowią istotny element kształtujący walory
krajobrazowe doliny rzecznej. Prace polegające na usuwaniu roślinności, w tym drzew
i krzewów, porastającej dno oraz brzegi wód mogą wpływać na krajobraz z uwagi na
możliwość wystąpienia zmian w użytkowaniu terenu poprzez niszczenie charakterystycznych
dla danego krajobrazu siedlisk. Dość istotną konsekwencją wykaszania roślinności ze strefy
brzegowej są zmiany strukturalne krajobrazu rzecznego.
W szczególności umiarkowanie negatywny wpływ na krajobraz mogą mieć działania typu 3
i 6, polegające na wycince drzew i krzewów oraz udrażnianiu rzek.
Prace powyższe mogą mieć istotny wpływ na krajobraz, w obszarach o wysokich walorach
wizualnych [65]. Obszar objętych projektem Planu stanowi w większości obszar
o umiarkowanych walorach wizualnych. W siedmiostopniowej skali atrakcyjności wizualnej
w przedziale 0-40, zlokalizowane są tu obszary zarówno o ocenie najniższej w przedziel 0-8
pkt., jak również o wysokiej atrakcyjności [Tabela 23].
Tabela 23 Długość i stopień oddziaływania planowanych inwestycji typu 3 i 6 w obszarach o różnej
atrakcyjności wizualnej (wg Śleszyńskiego) na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie [65].
Kategoria
1
2
3
4
5
6
7
atrakcyjności
(8,1-12)
(8,1-12)
(12,1-16) (16,1-20) (20,1-24)
(24,1-28)
(28,1-40)
wizualnej
długość działań [km]
1634,75
2775,55
4066,92 10178,70
1786,01
2705,84
391,13
Udział %
7
12
17
43
8
11
2
Długość odcinków z
ryzykiem nieznacznie
negatywnego
97
22
304
192
206
1890
372
oddziaływania na
Udział [%] odcinków
z ryzykiem
nieznacznie
3
1
10
6
7
61
12
negatywnego
oddziaływania na
których istnieje
ryzyko nieznacznie
72
negatywnego
oddziaływania na
których planowane
978
są działania
167
Ocena przeprowadzona została dla siedmiu kategorii walorów wizualnych wg Śleszyńskiego
[65]. Im wyższa kategoria, tym wyższa wartość wizualna krajobrazu (wartość 8 i mniej
oznacza najniższą atrakcyjność wizualną).
Przeważająca część obszaru, bo aż 43%
charakteryzuje się umiarkowanymi walorami
krajobrazowymi (16 – 20). Analiza wpływu na krajobraz dotyczyła możliwości wystąpienia
negatywnego oddziaływania działań typu 3 i 6 planowanych w obszarach o najwyższych
i wysokich walorach wizualnych (kategorii 5-7, w przedziale wartości od 20 do 40).
Ocenę umiarkowanie negatywną (-1) wskazano dla inwestycji typu 3 i 6 zaplanowanych
JCWP na obszarach o najwyższych walorach krajobrazowych:
 jeżeli sumę działań typu 3 i 6 zaplanowano na długości powyżej 5 km w obszarach
kategorii 7,
 jeżeli sumę działań typu 3 i 6 zaplanowano na długości powyżej 20 km
w obszarach kategorii 6,
 jeżeli sumę działań typu 3 i 6 zaplanowano na długości powyżej 50 km na
obszarach kategorii 5.
Z analiz wynika, że zaplanowane działania zlokalizowano na 7% JCWP zlokalizowanych na
obszarach o najwyższych walorach krajobrazowych w sumie w obszarze 72 JCWP, spośród
978 JCWP [Rysunek 16]. Ponadto największy udział planowanych działań typu 3 i 6 na
długości ponad 1890 km, które mogą nieznacznie oddziaływać na krajobraz (ocena -1)
koncentrują się w obszarze kategorii 6. Zatem na etapie uzyskiwania stosowanych
decyzji/uzgodnień środowiskowych należy uwzględnić aspekty ochrony krajobrazu
w szczególności w tych JCWP w których wskazuje się obszary o najwyższych walorach
wizualnych.
168
Rysunek 16 Lokalizacja działań typu 3 i 6 w obszarach o wysokiej wartości wizualnej (wg Śleszyńskiego) dla
których istnieje ryzyko wystąpienia negatywnych oddziaływań na krajobraz
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: GDOŚ – Dane i metadane form ochrony przyrody
169
Listę JCWP w których wskazano ryzyko wystąpienia nieznacznie negatywnych oddziaływań (1) na krajobraz zestawiono w Załączniku nr 4.
Na etapie planowania i realizacji prac należy zwrócić uwagę na rozmiar i zakres prac,
w szczególności dotyczących wycinki drzew i krzewów (typ 3), która na obszarach o wysokich
walorach krajobrazowych powinna uwzględniać ten aspekt i powinna być w miarę
możliwości maksymalnie ograniczona aby ograniczyć wpływ na zmianę warunków
siedliskowych jak również walorów wizualnych tych obszarów.
Prace związane z usuwaniem z wód przeszkód naturalnych tj. gałęzi, pni drzew, jak również
śmieci i odpadów będzie miało korzystny wpływ, przyczyniając się do poprawy estetyki
krajobrazu dolin rzecznych.
Działania polegające na remoncie lub konserwacji budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych
nie spowodują w sposób trwały zmiany krajobrazu, gdyż są one obecnie jego elementem.
Mogą natomiast przyczynić się do poprawy estetyki krajobrazu.
Negatywne oddziaływania na krajobraz w przypadku pozostałych działań mogą wystąpić
głównie w trakcie prowadzonych prac. Związane to będzie z koniecznością użycia sprzętu
budowlanego. Będzie to jednak etap okresowy, ograniczony do czasu trwania prac
utrzymaniowych. Wszelkie prace powinny być prowadzone w sposób jak najmniej ingerujący
w środowisko i walory krajobrazowe.
8.6.
Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury
Na obszarze administrowanym przez RZGW w Warszawie występują obiekty stanowiące
dziedzictwo kulturowe Polski, które nagromadzone przez stulecia, stanowią świadectwo
minionej epoki bądź zdarzenia. Ich zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na
posiadaną wartość historyczną, artystyczną oraz naukową - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r.
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. 2014 Nr 0, poz. 1446 z późn. zm.). Ocenę
oddziaływania na zabytki przeprowadzono na podstawie analizy dziedzictwa kulturowego
omawianego obszaru, opracowanego według list UNESCO oraz listy sporządzonej przez
Narodowy Instytut Dziedzictwa. Począwszy od wartościowych historycznie zespołów
urbanistycznych, skończywszy na pojedynczych zabytkach, rozsianych licznie na obszarze
całego omawianego obszaru (najważniejsze obiekty wymieniono w rozdz. 7.11).
w PUW będą mieć charakter pozytywny. Plan wskazuje działania, których realizacja ma na
celu zapewnienie m.in. ochrony przed powodzią lub usuwania skutków powodzi, spływu lodu
oraz przeciwdziałania powstawaniu niekorzystnych zjawisk lodowych. Efektem realizacji
działań zawartych w planie będzie obniżenie zwierciadła wody oraz zmniejszenie zagrożenia
dla przyległych terenów i obiektów tam zlokalizowanych, w tym zabytków i dóbr kultury.
170
Podczas prac ziemnych prowadzonych w związku z realizacją prac utrzymaniowych może
pojawić się ryzyko zniszczenia stanowisk archeologicznych. W związku z tym, w przypadku
natrafienia podczas prowadzonych prac na znalezisko mogące uchodzić za obiekt
archeologiczny, należy zastosować się do art. 32 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami, który mówi „Kto, w trakcie prowadzenia robót
budowlanych lub ziemnych odkrył przedmiot, co do którego istnieje przypuszczenie, iż jest on
zabytkiem, jest obowiązany: wstrzymać wszelkie roboty mogące uszkodzić lub zniszczyć
odkryty przedmiot; zabezpieczyć, przy użyciu dostępnych środków, ten przedmiot i jego
miejsce odkrycia oraz niezwłocznie zawiadomić właściwego wojewódzkiego konserwatora
zabytków, a jeśli nie jest to możliwe właściwego wójta (burmistrza, prezydenta miasta)”.
8.7.
Oddziaływanie na powietrze i klimat
W czasie realizacji zawartych w PUW działań nie przewiduje się znaczącego wpływu na jakość
powietrza atmosferycznego. Ocenia się, iż w trakcie etapu realizacji powstaną oddziaływania
związane z emisją zanieczyszczeń z maszyn i urządzeń pracujących w trakcie realizacji oraz
z pojazdów transportujących materiały i urządzenia na teren danego przedsięwzięcia.
Potencjalnie może również dojść do wtórnego pylenia na skutek odsłonięcia warstw sypkich
(usunięcie pokrywy roślinnej) oraz pylenia powstałego z używanych materiałów.
Oddziaływania te będą mieć charakter lokalny, bezpośredni, krótkoterminowy i ograniczony
do obszaru realizacji oraz najbliższej okolicy przedsięwzięcia oraz okolicznych dróg, którymi
będzie odbywał się transport. Niemniej jednak okresowe wprowadzanie zanieczyszczeń
związanych z etapem realizacji nie powinno doprowadzić do pogorszenia stanu sanitarnego
powietrza.
Etap funkcjonowania planowanych działań nie będzie związany z emisją zanieczyszczeń do
powietrza, jak również nie będzie powodować istotnych ingerencji w istniejące źródła
zanieczyszczeń przemysłowych, komunikacyjnych oraz źródła emisji niskiej, zatem
funkcjonowanie przedsięwzięć zawartych w PUW nie będzie miało wpływu na jakość
powietrza atmosferycznego.
Nie przewiduje się wpływu planowanych działań PUW na klimat zarówno podczas etapu
realizacji jak i funkcjonowania, ponieważ przedsięwzięcia przedstawione w PUW
nie wpływają na emisję zanieczyszczeń ani na zmiany wilgotności powietrza.
Realizacja działań PUW jest neutralna również w stosunku do zmian klimatycznych.
8.8.
Podsumowanie oddziaływań dla typów działań
Podsumowanie oddziaływań typów działań na poszczególne elementy środowiska zostały
przedstawione poniżej w tabeli [Tabela 24].
171
Tabela 24 Charakterystyka oddziaływań typów działań na poszczególne elementy środowiska
Bioróżnorodność
wykaszanie roślin z dna oraz brzegów
Typ
Wody
działania powierzchniowe
1.Bezpośrednie
(negatywne ograniczenie
strefy buforowej
dla
przechwytywania
zanieczyszczeń,
zmiana dynamiki
wód i odpływu)
2. Lokalne
Różnorodność
przyrodnicza
1.Bezpośrednie
(negatywne zmniejszenie
areału lub
likwidacja siedlisk,
niszczenie
gatunków,
powstrzymywanie
procesów
sukcesyjnych,
pozytywne ograniczenie
areału gatunków
inwazyjnych)
Integralność
obszarów
chronionych
Powierzchnia
ziemi w tym
gleba oraz
wody
podziemne
Ludzie i dobra materialne
Zdrowie i
bezpieczeństwo
1. Bezpośrednie
(pozytywne zmniejszenie
ryzyka
zanieczyszczenia 1.Bezpośrednie
gleb wskutek
minimalnego
zmniejszenia
ryzyka powodzi)
Dobra materialne
1.Bezpośred-nie
(pozytywneminimalne
zmniejszenie ryzyka
powodzi np. dla
rolnictwa)
Krajobraz
Klimat i
powietrze
Zabytki i dobra
kultury
1.Bezpośrednie
1.Bezpośrednie
(pozytywne minimalne
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
1.Chwilowe
1.Chwilowe
1.Bezpośrednie
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
2.Lokalne
2.Krótkoterminowe (pozytywneminimalne
2.Krótkoterminowe
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
(pozytywneminimalne
zmniejszenie ryzyka
powodzi)
2. Lokalne
2.Bezpośrednie
2.Bezpośred
nie
2. Lokalne
3. Krótkotrwałe
3.Lokalne
2.Krótkoterminowe
3.Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
4. Krótkoterminowe
Brak
znaczących
oddziaływań
2.Lokalne
Cele gospodarcze
Zasoby
naturalne
3.Lokalne
3.Krótkoterminowe
4.Długoterminowe
usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie
5. Lokalne
1.Bezpośrednie
(negatywne zmiana dynamiki,
odpływu,
natlenienia wód,
utrudnienia w
ocenie czystości
wód
/makrofitowy
indeks rzeczny/)
2. Lokalne
1.Bezpośrednie
(negatywne –
likwidacja siedlisk
roślinności
pływającej,
bezkręgowców,
płazów, ryb,
pogorszenie
nawigacji dla ryb)
2.Lokalne
1.Bezpośrednie
ryzyka
zanieczyszczenia
gleb wskutek
minimalnego
zmniejszenia
ryzyka powodzi)
1.Bezpośrednie
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
3.Krótkoterminowe
4.Długoterminowe
5. Lokalne
Brak
znaczących
oddziaływań
1.Bezpośred-nie
zmniejszenie ryzyka
powodzi np. dla
rolnictwa)
2.Lokalne
2.Krótkoterminowe
3. Krótkotrwałe
3.Lokalne
1.Bezpośrednie
1.Bezpośrednie
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
1.Chwilowe
1.Chwilowe
1.Bezpośrednie
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
2.Krótkoterminowe
zmniejszenie ryzyka
powodzi)
2. Lokalne
2.Bezpośrednie
2.Bezpośred
nie
2. Lokalne
3.Lokalne
2.Krótkoterminowe
3.Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
4. Krótkoterminowe
172
Bioróżnorodność
usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi
Typ
Wody
Różnorodność
przyrodnicza
1.Bezpośrednie
1.Bezpośrednie
(negatywne –
(negatywne zmniejszenie
wzrost termiki
areału lub
wód, zmiana
likwidacja siedlisk
dynamiki,
łęgów, ziołorośli,
warunków
mulistych brzegów
natlenienia wód, rzek, pogorszenie
przyspieszenie
jakości siedlisk,
odpływu,
niszczenie
ograniczenie
gatunków głównie
możliwości
płazów,
przechwytywania powstrzymywanie
zanieczyszczeń) procesów
sukcesyjnych)
2. Lokalne
Integralność
obszarów
chronionych
Powierzchnia
ziemi w tym
gleba oraz
wody
podziemne
Zdrowie i
bezpieczeństwo
1.Bezpośrednie
ryzyka
1.
zanieczyszczenia
Bezpośrednie gleb wskutek
(negatywne minimalnego
możliwe
zmniejszenia
przerwanie
ryzyka powodzi, 1.Bezpośrednie
ciągłości,
negatywne dezintegracja
wskutek
korytarza
możliwego
ekologicznego) obniżenia
poziomu wód
gruntowych i
zmiany
własności gleb)
Cele gospodarcze
Dobra materialne
1.Bezpośred-nie
1.Bezpośrednie
Zasoby
naturalne
1.Bezpośrednie
(pozytywne (zmniejszenie
ryzyka powodzi
dla złóż w
sąsiedztwie
koryta,
negatywne - na
złoża torfu
wskutek
ograniczenia
zasilania
wodami)
Krajobraz
Klimat i
powietrze
1.Chwilowe
1.Chwilowe
1.Bezpośrednie
ryzyka powodzi)
2. Lokalne
2.Lokalne
2.Pośrednie
(negatywne –
pogorszenie
jakości siedlisk,
w szczególności
zależnych od
wód)
2.Krótkoterminowe /
Długoterminowe
ryzyka powodzi)
2.Krótkoterminowe/
Długoterminowe
(pozytywne zmniejszenie ryzyka
powodzi np. dla
rolnictwa)
2.Krótkoterminowe/
Długoterminowe
3. Lokalne
(zmniejszenie ryzyka
powodzi)
2.Bezpośrednie
2.Bezpośred
nie
3.Krótkoterminowe
3.Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
4.Długoterminowe
4. Skumulowane
(w przypadku
rozległego
zakresu prac)
4. Krótkoterminowe
5. Lokalne
6. Skumulowane
(w przypadku prac
prowadzonych na
długich odcinkach
oraz licznych
odcinkach w danej
zlewni)
173
Zabytki i dobra
kultury
Bioróżnorodność
zasypywanie wyrw w brzegach i dnie oraz przez ich zabudowę biologiczną
usuwanie ze śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód
naturalnych oraz wynikających z działalności człowieka
Typ
Wody
1.Bezpośrednie
(pozytywne poprawa stanu
wód,
Różnorodność
przyrodnicza
Integralność
obszarów
chronionych
Powierzchnia
ziemi w tym
gleba oraz
wody
podziemne
Zdrowie i
bezpieczeństwo
1.Bezpośrednie
ryzyka
gleb wskutek
minimalnego
zmniejszenia
ryzyka powodzi)
1.Bezpośrednie
(pozytywne –
usuwanie
odpadów,
negatywne –
likwidacja
mikrosiedlisk
korytowych)
Brak
znaczących
oddziaływań
negatywneprzyspieszenie
odpływu)
2.Lokalne
2.Lokalne
2.Krótkoterminowe (pozytywne
- minimalne
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
2. Lokalne
3.Krótkoterminowe
3. Krótkotrwałe
3.Lokalne
Cele gospodarcze
Dobra materialne
Zasoby
naturalne
1.Bezpośred-nie
1.Bezpośrednie
1. Bezpośrednie
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
2.Krótkoterminowe
zmniejszenie ryzyka
powodzi np. dla
rolnictwa)
2.Krótkoterminowe
(minimalne
zmniejszenie ryzyka
powodzi)
2. Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
4. Lokalne
1.Bezpośrednie
(negatywne wpływ na
hydromorfologię
w wyniku
przekształcania
struktur,
zaburzenie
procesów
fluwialnych
wpływających na
morfologię
koryta)
Krajobraz
Klimat i
powietrze
Zabytki i dobra
kultury
1.Chwilowe
1.Chwilowe
1.Bezpośrednie
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
2.Bezpośrednie
2.Bezpośred
nie
2. Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
4. Krótkoterminowe
1.Bezpośrednie
(pozytywne
(zmniejszenie
ryzyka
zanieczyszczenia
gleb wskutek
minimalnego
zmniejszenia
ryzyka powodzi)
1.Bezpośrednie
(negatywne –
likwidacja siedlisk
korytowych,
powstrzymywanie
procesów
sukcesyjnych)
2.Lokalne
1.Bezpośrednie
2.Krótkoterminowe (pozytywne
-minimalne
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
1.Bezpośred-nie
1.Bezpośrednie
1.Bezpośrednie
ryzyka powodzi,
negatywne - na
1.Chwilowe
złoża torfu
wskutek
ograniczenia
zasilania
wodami)
3.Lokalne
2.Krótkoterminowe
(pozytywneminimalne
zmniejszenie ryzyka
powodzi np. dla
rolnictwa)
2.Krótkoterminowe
zmniejszenie ryzyka
powodzi)
2. Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
Brak
znaczących
oddziaływań
2. Chwilowe
(negatywne pogorszenie
jakości wód,
zmętnienie)
3.Krótkoterminowe
2.Lokalne
3. Lokalne
4. Lokalne
3. Krótkotrwałe
1.Chwilowe
1.Bezpośrednie
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
2.Bezpośrednie
2.Bezpośred
nie
2. Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
4. Krótkoterminowe
174
Bioróżnorodność
udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniających swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i
rumoszu
Typ
Wody
1.Bezpośrednie
(negatywne wpływ na
hydromorfologię
w wyniku
przekształcania
struktur, zmiana
dynamiki,
przyspieszenie
odpływu wód)
Różnorodność
przyrodnicza
1.Bezpośrednie
(negatywne likwidacja
mikrosiedlisk
korytowych i
siedlisk
przyrodniczych w
korycie,
powstrzymywanie
procesów
sukcesyjnych)
2. Chwilowe
(pogorszenie
jakości wód,
zmętnienie)
2.Lokalne
2. Lokalne
3.Krótkoterminowe
3. Skumulowane
(w przypadku
prac
realizowanych na
długich
odcinkach, gdy
przekrój,
4.Długoterminowe
struktury
brzegowe i dno
są ujednolicane,
np. gdy przekrój
formowany jest
w trapez, koryto
prostowane)
Integralność
obszarów
chronionych
Powierzchnia
ziemi w tym
gleba oraz
wody
podziemne
Zdrowie i
bezpieczeństwo
1.Bezpośrednie
1.
(pozytywne Bezpośrednie zmniejszenie
(pozytywne ryzyka
poprawa
drożności cieku gleb wskutek
dla ryb
minimalnego
migrujących)
zmniejszenia
ryzyka powodzi)
2. Lokalne/
Regionalne
Cele gospodarcze
Dobra materialne
1.Bezpośred-nie
1.Bezpośrednie
Zasoby
naturalne
Krajobraz
1.Bezpośrednie
ryzyka powodzi,
negatywne - na
1.Krótkoterminowe
złoża torfu
wskutek
ograniczenia
zasilania
wodami)
Klimat i
powietrze
1.Chwilowe
1.Bezpośrednie
zmniejszenie
ryzyka powodzi)
2. Lokalne
2.Negatywne
(wskutek
możliwego
obniżenia
poziomu wód
gruntowych i
zmiany
własności gleb)
2.Krótkoterminowe /
Długoterminowe
ryzyka powodzi)
2.Krótkoterminowe/
Długoterminowe
(pozytywne zmniejszenie ryzyka
powodzi np. dla
rolnictwa)
2.Krótkoterminowe/
Długoterminowe
(pozytywne 2. Lokalne
zmniejszenie ryzyka
powodzi)
2. Długoterminowe
(w sytuacji
wyprostowania
koryta, dużych
przekształceń)
2.Bezpośred
nie
3.Pośrednie
(wpływ na
siedliska)
3.Lokalne
3.Lokalne
3.Lokalne
2.Bezpośrednie
3.Lokalne
4.Lokalne
3.Lokalne
5. Lokalne
5. Skumulowane
(w przypadku
rozległego
zakresu prac)
4.Chwilowe
6. Skumulowane
(w przypadku prac
prowadzonych na
długich odcinkach
oraz licznych
odcinkach w danej
zlewni)
6. Krótkotrwałe
175
Zabytki i dobra
kultury
Bioróżnorodność
rozbiórka lub modyfikacja tam bobrowych oraz zasypywanie
remont lub konserwacja budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie
nor bobrów w brzegach śródlądowych wód
tych budowli orazurządzeń wodnych
powierzchniowych
Typ
Wody
1.Bezpośrednie
(pozytywne –
możliwość
poprawy
drożności cieku
w wyniku
budowy lub
remontu
przepławek,
możliwa
poprawa
morfologii,
Różnorodność
przyrodnicza
1.Bezpośrednie
(negatywne –
likwidacja
mikrosiedlisk
korytowych i
siedlisk w korycie,
powstrzymywanie
procesów
sukcesyjnych
pozytywne możliwa poprawa
warunków
funkcjonowania
gatunków)
Integralność
obszarów
chronionych
Powierzchnia
ziemi w tym
gleba oraz
wody
podziemne
1.Bezpośrednie
(pozytywne możliwa
poprawa
1.Bezpośrednie
drożności cieku
dla ryb
migrujących)
Zdrowie i
bezpieczeństwo
1. Bezpośrednie
(pozytywnepoprawa
bezpieczeństwa)
negatywne –
zmiana dynamiki
wód, możliwe
przeobrażenie
struktur
korytowych)
2. Chwilowe
(pogorszenie
jakości wód,
zmętnienie)
2. Chwilowe
2. Chwilowe
(pogorszenie
jakości wód)
3. Lokalne
3. Lokalne
1.Bezpośrednie
(negatywne –
likwidacja
mikrosiedlisk
korytowych,
pogorszenie jakości
lub likwidacja
stanowisk bobrów,
zmiany warunków Brak
wilgotnościowych znaczących
siedlisk na terasie oddziaływań
zalewowej)
1.Bezpośrednie
(pozytywne –
zmniejszenie
ryzyka powodzi i
zmniejszenie
ryzyka
zanieczyszczenia
gleb)
1.Bezpośrednie
(pozytywnezmniejszenie
ryzyka powodzi)
2. Chwilowe
2. Chwilowe
2. Lokalne
3. Lokalne
3. Lokalne
Cele gospodarcze
Dobra materialne
1.Bezpośrednie
(pozytywnezmniejszenie ryzyka
powodzi np. dla
rolnictwa)
1.Bezpośrednie
(pozytywnezmniejszenie ryzyka
powodzi)
2.Długoterminowe 2.Długotermionowe 2.Długoterminowe
Zasoby
naturalne
1. Bezpośrednie
(pozytywnezmniejszenie
ryzyka powodzi)
Krajobraz
1.Chwilowe
Klimat i
powietrze
1.Chwilowe
2.Bezpośrednie
(pozytywne -możliwa
poprawa walorów
2.
wizualnych wskutek 2.Bezpośred
Długoterminowe zastosowania
nie
naturalnych,
typowych dla
obszaru materiałów)
3.Lokalne
Zabytki i dobra
kultury
1. Bezpośrednie
(pozytywne –
poprawa
bezpieczeństwa
2.Długoterminowe
3.Lokalne
3. Lokalne
1. Chwilowe
(negatywne –
zmiana reżimu i
warunków
odpływu wód)
2. Lokalne
1.Bezpośrednie
1.Bezpośrednie
1.Bezpośrednie
(pozytywne(zmniejszenie ryzyka (zmniejszenie ryzyka
zmniejszenie
powodzi)
powodzi)
ryzyka powodzi)
1.Chwilowe
1. Pozytywne
2.Bezpośred
nie
2. Bezpośrednie
(zmniejszenie
ryzyka powodzi)
3.Lokalne
3. Lokalne
Brak znaczących
oddziaływań
2. Lokalne
2. Lokalne
176
2. Lokalne
Etap realizacji działań zawartych w PUW, polegających na przeprowadzeniu prac
utrzymaniowych będzie wymagał uzyskania szeregu decyzji związanych z ochroną
środowiska, jak np. pozwolenia na wycinkę drzew, czy zezwolenia w trybie art. 118 Ustawy
o ochronie przyrody. Prace tego rodzaju niemniej mogą wymagać uzyskania decyzji na
prowadzenie robót lub o środowiskowych uwarunkowaniach, jeśli znacząco mogłyby
oddziaływać na środowisko. W konsekwencji organ wydający decyzję administracyjną (np.
pozwolenie na wycinkę drzew, pozwolenie wodnoprawne) powinien rozważyć możliwość
oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000. W sytuacji, gdy organ wydający
decyzję posiada jakiekolwiek wątpliwości w tej materii, postępowanie w sprawie oceny
oddziaływania na obszary Natura 2000 może zostać przeprowadzone po wstępnej
kwalifikacji prowadzonej przez RDOŚ.
W ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
analizuje się również wpływ przedsięwzięcia na możliwość realizacji środowiskowych celów
ochrony wód.
Podkreślić należy, że dotychczas realizowane prace w zakresie utrzymania wód –
a w szczególności prace udrożnieniowe, na podstawie analizy [16] przeprowadzonej
w okresie 2010-2012 na obszarze 10 województw i w obszarze działania siedmiu spośród
17 ZMIUW w Polsce, wykonywane były w większości przypadków (niemal 70%) na
naturalnych częściach wód. Naturalne części wód mają zbliżoną do naturalnej
hydromorfologię, stąd ważne jest zachowanie JCWP w takim stanie aby nie pogorszyć jej
stanu. Diagnoza problemu wskazuje, że prace udrożnienieniowe prowadzone były
w znacznie mniejszym zakresie w JCWP wyznaczonych jako silnie zmienione części wód,
gdzie istnieje infrastruktura hydrotechniczna, w tym służąca ochronie przeciwpowodziowej.
Prace utrzymaniowe są więc podstawowymi działaniami służącymi w naturalnych częściach
wód poprawie systemu ochrony przed powodzią w celu zapewnienia bezpieczeństwa
mieszkańców jak również celów gospodarczych obejmujących rolnictwo, zaopatrzenie
w wodę dla celów komunalnych i przemysłowych oraz zapewnienie warunków żeglugowych.
Na obszarze PUW, ponad 90% JCWP rzecznych stanowią naturalne części wód, stąd prace w
większości będą realizowane w tego typu JCWP. Istotne jest więc aby sposób i zakres
prowadzonych prac, w szczególności typu 6 (odmulanie) nie powodował znaczącej ingerencji
w elementy morfologiczne cieku co w konsekwencji może skutkować negatywnymi skutkami
dla elementów biologicznych oceny stanu wód.
W tabeli poniżej przedstawiono ocenę zbiorczą ryzyka wystąpienia znaczących negatywnych
oddziaływań w JCWP. Ocena ta stanowi połączenie ocen dla wód powierzchniowych oraz
środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej jako komponentów środowiska
szczególnie wrażliwych na oddziaływania wynikające z działań utrzymaniowych.
177
Tabela 25 Ocena ryzyka wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań w JCWP
Ocena
0
-1
-2
-3
Opis oddziaływania
25
162
380
425
8.9.
UOOŚ w wymaganiach co do zawartości wykonywanej Prognozy wskazuje m. in. w tym w art.
51 ust 2 punkt 2e na konieczność wykonania analizy i oceny przewidywanych znaczących
tego obszaru, a także na środowisko.
Rozpatrywanie efektu skumulowanego działań zawartych w PUW rozpoczęto od analizy
potencjalnych konfliktów z obszarami chronionymi. Wymaga to dokładnego określenia
lokalizacji wszystkich potencjalnych przedsięwzięć, aby można było sprawdzić, czy działanie
planowane jest w obszarze chronionym i czy może wpłynąć na przedmiot ochrony
8.9.1. Kumulacja w JCWP
Ze względu na brak aktualnie możliwości dokładnego doprecyzowania lokalizacji wszystkich
działań utrzymaniowych, we wstępnej SOOŚ przeanalizowano lokalizację działań poprzez
dowiązanie ich do JCWP. Jest to podejście z założenia bardzo ostre w odniesieniu do
potencjalnego wpływu oddziaływań na środowisko, ponieważ zakłada, że wpływ ten jest
możliwy jeśli w całym obszarze JCWP znajduje się obszar chroniony. Innymi słowy każde
działanie w JCWP jest traktowane jako oddziaływujące na obszar chroniony o ile następuje
nałożenie na obszar JCWP i obszaru chronionego nawet w minimalnym fragmencie. Taka
analiza przestrzenna została na potrzeby niniejszej Prognozy zrobiona, a jej statystyczne
wyniki zestawiono w Załączniku 4 – zakładka „liczba działań JCWP”. W tabeli (Tabela 26)
podano te wyniki dostosowując je do klas wskaźnika WK, obliczonego zgodnie z metodyka
podana w rozdziale 3.6.
Zestawienie pokazuje, że wśród 993 JCWP w obszarze działania RZGW Warszawa, na których
planowane jest 16395
działań utrzymaniowych tylko 69 JCWP zlokalizowane są poza
granicami obszarów chronionych (korytarze ekologiczne, obszary Natura 2000, parki
178
narodowe, rezerwaty przyrody) . Działania zaplanowane w pozostałych 924 JCWP mogą (ale
nie muszą) wykonywane być w obszarach chronionych.
Intuicyjnie
większe prawdopodobieństwo oddziaływań skumulowanych wystąpi w tych
JCWP, gdzie występuje duża koncentracja działań utrzymaniowych. Ważny jest tu zarówno
rodzaj działań, gdyż każdy z nich charakteryzują specyficzne negatywne oddziaływania na
środowisko, oraz ich ilość w ramach danego rodzaju działań i ogólna ilość działań wszystkich
rodzajów.
179
Tabela 26 Statystyka JCWP w poszczególnych zakresach ocen WK
Ilość JCWP
Ilość JCWP w konflikcie z obszarami chronionymi
Ilość JCWP w
nie będąca
Zakres ocen
poszczególnych
w konflikcie
wskaźnika WK
Korytarz
Natura
Park
Rezerwat
zakresach ocen
z obszarami
SUMA
ekologiczny
2000
Narodowy
przyrody
chronionymi
Ilość robót utrzymaniowych w
JCWP o danym zakresie wskaźnika
WK
0 do-2000
727
55
672
637
499
35
241
11920
-2000 do -5000
197
12
185
176
136
16
61
3258
-5000 do -10000
48
2
46
44
37
3
12
978
-10000 do -20000
21
0
21
20
15
0
7
239
Suma
993
69
924
877
687
54
321
16395
180
W tabeli powyżej podane zostały również wyniki statystyczne kwalifikacji JCWP do
poszczególnych klas nałożone na potencjalne konflikty z obszarami ochronnymi. Wynika
z nich, że:

w klasie gdzie oceniono brak prawdopodobieństwa wystąpienia oddziaływań
skumulowanych zakwalifikowanych zostało 727 JCWP z czego 672 styka się
z obszarami chronionymi,

w klasie gdzie oceniono małe prawdopodobieństwo wystąpienia oddziaływań
skumulowanych znajduje się 197 JCWP, z czego 185 styka się z obszarami
chronionymi,

w klasie gdzie zidentyfikowano umiarkowane prawdopodobieństwo wystąpienia
efektu skumulowanego znajduje się 48 JCWP przy czym na styku z obszarami
chronionymi pozostaje 46 JCWP,

w klasie gdzie występuje wysokie prawdopodobieństwo efektu skumulowanego
zakwalifikowanych zostało 21 JCWP i wszystkie mają potencjalny konflikt z obszarami
chronionymi.
Grupa pierwsza, gdzie brak uzasadnienia dla rozpatrywania efektu skumulowanego działań
utrzymaniowych obejmuje zdecydowaną większość obszaru działania RZGW Warszawa - 727
JCWP co stanowi 73, 2% ogólnej liczby JCWP. W tym obszarze przewiduje się realizację 6601
działań, czyli 40,3 % wszystkich działań.
Grupa druga, gdzie ocenione
zostało małe prawdopodobieństwo wystąpienia efektu
skumulowanego oddziaływań obejmuje 19,9% wszystkich JCWP, a koncentruje się w nich
5062 działania, czyli 30,9% wszystkich działań.
Dwie
ostatnie
grupy,
w
których
prawdopodobieństwo
spodziewanego
efektu
skumulowanego jest umiarkowane lub wysokie, to 6,9% JCWP w obszarze działania RZGW
Warszawa, w których jednak realizowanych będzie aż 4734 działań, czyli około 28,8%, co
dodatkowo uzasadnia fakt dużego prawdopodobieństwa wystąpienia w tych JCWP efektu
skumulowanego.
Wykaz 21 JCWP w których wykonana ocena wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo
wystąpienia efektu skumulowanego, wraz ze strukturą i liczbą przewidywanych działań
podaje Tabela 26. Podobnie Tabela 27 analogicznie pokazuje 48 JCWP, będące w konflikcie
z obszarami chronionymi, w których prawdopodobieństwo jest umiarkowane.
181
Tabela 27 Wykaz JCWP w których oceniono wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia efektu
skumulowanego
Kod JCWP
RW2000026642813
RW200017254649
RW2000172654869
RW200017273129
RW200017273149
RW200019252599
RW20002424819
RW200025264199
RW20006234839
RW20006254133
RW200062541714
RW20006254474
RW20006254489
RW20006254839
Nazwa JCWP
Kanał WieprzKrzna od
Wieprza do
dopł. z lasu
przy Żulinkach
Moszczanka
Płodownica
od źródeł do
dopływu spod
Parciak
Jeżówka
Ryksa
Radomka od
Szabasówki
do Mlecznej
Tyśmienica od
Brzostówki do
Piwonii
Pisa od
wypływu z jez.
Kisajno do
wypływu z jez.
Tałty (EW. + z
jez. Niegocin,
Ryńskie)
Świślina do
Pokrzywianki
bez
Pokrzywianki
Pilica od
źródeł do
Dopływu z
Węgrzynowa
bez Dopływu z
Węgrzynowa
Białka
Dopływ spod
Wincentowa
Barbarka
Drzewiczka od
źródeł do
Wąglanki bez
Wąglanki
Ilość działań poszczególnych typów w
JCWP
1
2
3
4
5
6
7a 7b
8
Suma
działań
w JCWP
9
7
9
5
10
9
1
9
9
68
-10232,3
10 10
9
9
9
9
6
5
7
74
-10422,7
9
9
9
1
9
1
1
9
56
-10133,0
16 14 16 15
10 10 11 12
5
9
15
11
3
3
6
6
11
10
101
82
-13105,9
-11849,3
10
9
10
4
3
8
3
8
10
65
-10523,5
8
7
8
6
6
8
3
8
8
62
-10471,8
30 28
0
0
26 39
0
25 29
177
-11349,9
11 11 13 11 13 13
2
6
13
93
-10157,9
12 12 12 12 12 12
2
8
6
88
-15071,7
14 14 14 14 14 14
0
10 13
107
-20188,5
7
7
4
3
7
56
-10261,0
13 13 13 13 13 13
6
2
13
99
-10796,8
18 18 20 19 17 19
9
4
19
143
-14496,6
8
7
7
182
7
7
WK
Kod JCWP
Nazwa JCWP
Ilość działań poszczególnych typów w
JCWP
7a 7b
8
Suma
działań
w JCWP
10 10 10 10 10 10
6
4
10
80
-11227,0
13 13 13
4
4
6
0
1
13
67
-10871,1
9
9
11
8
10
8
4
9
8
76
-10458,8
10
8
9
10
8
10
5
3
8
71
-10865,8
17 17
0
0
17 17
3
13 17
101
-16520,4
28 28
0
7
24 31
0
18 27
163
-11130,9
57 57
0
0
48 57
0
37 57
313
-13347,6
1
RW200062548439
RW20006254869
RW2000823439
RW20009254479
RW700020584839
RW7000255844579
RW70002558482953
Wąglanka od
źródeł do zb.
WąglankaMiedzna
Brzuśnia
Kamienna od
Żarnówki do
Zb. Brody
Iłżeckie
Czarna
Maleniecka
od Plebanki
do Barbarki
Guber od
dopływu z
jeziora Siercz
do Rawy z
Dejną od
wypływu z jez.
Dejnowa
Wadąg do
wypływu z jez.
Pisz
Dejna do
wypływu z
jeziora
Dejnowa
2
3
4
5
6
WK
Tabela 28 Wykaz JCWP w których oceniono umiarkowane prawdopodobieństwo wystąpienia efektu
skumulowanego
Kod JCWP
RW20000251249
RW20000255873
RW20001723629
RW200017248149
RW200017252289
RW200017268289
Nazwa JCWP
Ilość działań poszczególnych typów w Suma
JCWP
działań
1 2 3 4 5 6 7a 7b 8 w JCWP
Kanał
Gniewoszowsko- 5 5 4
Kozienicki
Kanał Bielińskiego
6 6 3
(Jagodzianka)
Iłżanka do
10 10 10
Małyszyńca
Bobrówka
7 6 8
Jabłonica
8 6 8
Szkotówka od
źródeł do
7 7 1
Lipowskiej Strugi z
jez. Kownackim
183
WK
4
1
4
2
4
5
34
-5520,4
5
6
6
1
4
6
43
-7399,8
5
5
9
0
6
10
65
-7450,9
4
1
7
1
8
6
0
0
7
1
7
7
54
38
-5325,9
-5399,6
7
0
6
3
4
7
42
-5553,2
Kod JCWP
RW20001726866
RW2000172687679
RW200017268892
RW200017268896
RW200017272138
RW200019249299
RW20001924999
RW20001925229
RW200019265299
RW20001926839
RW20001927229
RW2000212539
RW2000212739
RW200023248235
RW200023254229
RW20002326636329
RW2000232664849
Nazwa JCWP
JCWP
działań
1 2 3 4 5 6 7a 7b 8 w JCWP
Łydynia od źródeł
12 12 12 8
do Pławnicy
Płonka od źródeł
do Żurawianki bez 7 6 8 10
Żurawianki
Sona od źródeł do
dopływu spod
14 14 14 8
Kraszewa
Tatarka
6 3 5 4
Bzura od źródeł
6 6 8 8
do Starówki
Minina od
4 4 4 4
Ciemięgi do ujścia
Wieprz od
Tyśmienicy do
9 8 9 8
ujścia
Szabasówka od
7 7 7 1
Kobyłki do ujścia
Rozoga od
Radostówki do
10 1 7 9
ujścia
Wkra od
połączenia ze
Szkotówką do
6 6 7 6
Mławki bez
Mławki
Moszczenica od
dopływu z
5 5 4 4
Besiekierza do
ujścia
Wisła od Wieprza
7 7 7 4
do Pilicy
Wisła od Narwi do
Zbiornika
9 9 9 9
Włocławek
Piwonia od źródeł
do dopł. ze stawu
Hetman bez dopł.
9 8 9 6
ze stawu Hetman
z jez. Uściwierz,
Bikcze, Łukie
Czarna z Olszówki 7 7 7 7
Włodawka od
9 7 8 5
źródeł do Mietułki
Muława
9 1 9 1
184
WK
7
12
6
6
11
86
-7293,9
6
8
1
5
8
59
-5224,2
6
14
3
7
14
94
-8624,9
2
6
1
6
6
39
-6001,9
6
8
7
6
6
61
-9920,8
4
4
2
2
4
32
-5898,6
6
10
3
5
8
66
-6200,1
2
6
0
2
5
37
-6615,6
2
6
0
9
6
50
-7763,4
2
7
1
5
5
45
-7951,0
4
5
0
3
4
34
-6113,0
6
7
8
0
7
53
-5422,6
8
10
0
3
9
66
-5298,3
5
10
1
7
10
65
-7377,0
6
7
7
6
6
60
-8062,8
5
8
0
8
10
60
-8185,4
8
12
1
8
9
58
-6321,5
Kod JCWP
RW2000232668149
RW20002327349
RW20002426169
RW20002427253
RW20005234312
RW20006234849
RW20006234929
RW20006234949
RW20006237436
RW20006254189
RW20006254219
RW20006254269
RW20006254449
RW20006254469
RW200072541449
RW2000923899
RW200092449
RW2000924651
RW200092541711
RW20009254499
RW700017584748
Nazwa JCWP
JCWP
działań
1 2 3 4 5 6 7a 7b 8 w JCWP
Liwiec do Starej
Rzeki ze Starą
5 5
Rzeką od dopł. z
Kukawek
Kanał Troszyński 8 8
Supraśl od Pilnicy
5 5
do ujścia
Bzura od Kanału
Tumskiego do
8 8
Uchanki bez
Uchanki
Kamienna do
8 11
Bernatki
Pokrzywianka
8 8
Szewnianka
6 6
Przepaść
9 9
Chodelka do dopł.
6 6
spod Wronowa
Zwlecza
8 8
Czarna
Włoszczowska od
źródeł do Czarnej 10 10
z Olszówki bez
Czarnej z Olszówki
Czarna Struga
5 5
Czarna Taraska
9 9
Plebanka
7 7
Krztynia do Białki 6 6
Bystra od dopł.
spod Wąwolnicy 0 5
do ujścia
Giełczewka od
Radomirki do
5 5
ujścia
Bystrzyca od
Kosarzewki do zb. 7 7
Zemborzyckiego
Pilica od Dopływu
spod Nakła do
4 4
Kanału KoniecpolRadoszewnica
Czarna
Maleniecka od
3 3
Barbarki do ujścia
Elma od źródeł do
12 12
Powarszynki
185
WK
5
5
5
5
0
2
5
37
-5009,6
8
5
0
8
3
6
6
52
-7722,5
5
5
5
5
0
5
5
40
-7500,0
8
7
4
8
1
5
8
57
-8076,0
12 11 12 12
1
11 11
92
-9035,3
13
8
10
9
4
5
1
0
2
3
1
5
12
7
9
78
46
68
-9058,3
-5711,6
-9040,2
6
4
4
6
1
2
6
41
-6110,3
8
8
5
8
6
5
4
69
-7329,3
8
7
6
10
3
0
8
62
-6993,9
5
9
7
6
5
9
7
6
4
9
7
6
5
9
7
6
3
6
3
0
5
4
1
6
3
9
7
6
40
73
53
48
-5259,3
-9837,9
-7411,2
-8743,8
7
2
1
7
0
0
6
28
-6602,5
5
5
5
5
1
0
5
36
-7015,5
7
7
6
8
1
2
7
52
-8854,3
4
4
4
4
0
4
3
31
-5834,3
4
4
4
4
3
3
3
31
-5124,9
10
0
0
22
0
0
22
78
-8392,9
11 13
6 8
9 10
Kod JCWP
RW700018584769
RW7000185847849
RW70001858488299
RW700020584869
Nazwa JCWP
JCWP
działań
WK
1 2 3 4 5 6 7a 7b 8 w JCWP
7 7 10 0 0 10 0 0 10
44
-5990,5
Suszyca
Pisa od źródeł do
Połapińskiej
20 20
Strugi, z
Połapińską Strugą
Sajna od źródeł do
Kan. Reszelskiego,
z Kan. Reszelskim i 11 11
jez. Widryńskim i
Legińskim
Liwna od dopływu
spod Starej
7 7
Różanki do ujścia
3
4
0
22
0
1
22
92
-9615,0
0
0
10 11
0
8
11
62
-6050,3
0
0
7
4
2
7
41
-6648,5
7
8.9.2. Kumulacja w zlewniach bilansowych
Obszar działania RZGW Warszawa, liczący 993 JCWP, podzielony jest również na 24 zlewnie
bilansowe. Obliczono ten wskaźnik zgodnie z wzorem, uśredniającym po powierzchni zlewni
wartości wskaźnika WK dla poszczególnych JCWP zgodnie z metodyką z rozdziału 3.6.
Przyjmując granice dla wskaźnika WKB, opisującego efekt skumulowany w tych zlewniach,
oceniono prawdopodobieństwo efektu skumulowanego jak w poniższej tabeli (Tabela 29).
Z oceny wynika, ze:
 brak efektu skumulowanego występuje w 12 zlewniach RZGW Warszawa
 małe prawdopodobieństwo efektu skumulowanego występuje
w 6 zlewniach
bilansowych,
 umiarkowane prawdopodobieństwo efektu skumulowanego występuje w 4
zlewniach bilansowych,
 wysokie prawdopodobieństwo efektu skumulowanego występuje w 2 zlewniach
bilansowych.
Najbardziej narażone na wystąpienie efektu skumulowanego są zlewnie lewostronnych
dopływów Wisły od granicy RZGW Warszawa do ujścia Kamiennej oraz zlewnia Pilicy.
Tabela 29 Wskaźnik WKB i prawdopodobieństwo efektu skumulowanego w zlewniach bilansowych obszaru
działania RZGW Warszawa
Zlewnia
bilansowa
Z-01
Nazwa zlewni bilansowej
WKB
Zlewnie prawostronnych dopływów Wisły od granicy
-2813,9
RZGW Warszawa do ujścia Wieprza
186
Prawdopodobieństwo
efektu
skumulowanego
Małe
Zlewnia
bilansowa
WKB
Prawdopodobieństwo
efektu
skumulowanego
Z-02
Zlewnie lewostronnych dopływów Wisły od granicy
RZGW Warszawa do ujścia Kamiennej
-4838,4
Wysokie
Z-03
Zlewnie lewostronnych dopływów Wisły od ujścia
Kamiennej do ujścia Pilicy z wyłączeniem zlewni
Radomki
-2460,4
Małe
-2423,1
-1423,4
Małe
Brak
-1649,8
Brak
-4021,5
Wysokie
Z-08a
Zlewnia prawostronnych dopływów Wisły od ujścia
Wilgi do ujścia Kanału Żerańskiego, Kanału
Żerańskiego do km 8+600 z Kanałem Bródnowskim
(górnym) włącznie
-1754,7
Brak
Z-08b
Zlewnia własna Jeziora Zegrzyńskiego włącznie z
Kanałem Żerańskim od km 8+600 do ujścia rzeki
Długiej włącznie, oraz zlewnia Narwi poniżej zapory
Dębe z wyłączeniem zlewni Wkry
-2260,0
Małe
-1224,0
Brak
-1423,3
-1129,8
Brak
Brak
-1496,4
Brak
-3221,4
Umiarkowane
-1081,3
Brak
-1521,9
Brak
-3224,3
Umiarkowane
-2261,4
Małe
-1932,4
Brak
-2511,7
Małe
-3482,0
Umiarkowane
-1319,6
Brak
-3148,4
Umiarkowane
Z-04
Z-05
Z-06
Z-07
Z-09
Z-10
Z-11
Z-12
Z-13
Z-14
Z-15
Z-16
Zlewnia Radomki
Zlewnia Wieprza
Zlewnie prawostronnych dopływów Wisły od ujścia
Wieprza do ujścia Wilgi włącznie
Zlewnia Pilicy
Pilicy do ujścia Bzury
Zlewnia Narwi od granicy państwa do ujścia Biebrzy
Zlewnia Biebrzy
Zlewnia Narwi od ujścia Biebrzy do Pułtuska z
wyłączeniem zlewni systemu Wielkich Jezior
Mazurskich i Pisy
Zlewnia systemu Wielkich Jezior Mazurskich i
zlewnia Pisy
Zlewnie lewostronnych dopływów Bugu granicznego
Zlewnia Bugu od granicy państwa do cofki Zbiornika
Zegrzyńskiego
Zlewnia Wkry
Narwi do granicy RZGW Warszawa
Z-17
Z-18
Z-19
Z-20
Z-21
Z-22
Narwi do granicy RZGW Warszawa
Zlewnia Bzury
Bzury do granicy RZGW Warszawa
Zlewnia Łyny
Zlewnie dopływów Pregoły (z wyłączeniem zlewni
Łyny)
oś Wisły
187
Zlewnia
bilansowa
WKB
Z-23
Zlewnia Niemna w granicach państwa
-638,1
Prawdopodobieństwo
efektu
skumulowanego
Brak
W oparciu o przyjętą w tym rozdziale metodę identyfikacji JCWP, gdzie można spodziewać
się znaczącego prawdopodobieństwa wystąpienia efektu skumulowanego związanego
z koncentracją różnego rodzaju prac utrzymaniowych, stwierdzono taką możliwość w
65 JCWP z czego 60 z nich obejmuje obszary chronione. Dla działań skoncentrowanych
w niniejszych JCWP, aby ograniczyć skumulowany niekorzystny efekt środowiskowo
proponuje się:
 koordynację programu prac administratorów w przypadku gdy JCWP obejmuje
działania prowadzone przez różne jednostki,
 wykonanie
analiz
konieczności
realizacji
planowanych
w
JCWP
prac
utrzymaniowych przez różnych administratorów, uwzględniających najważniejsze
i rzeczywiste potrzeby oraz harmonogram uwzględniający minimalizację
niekorzystnych oddziaływań
 rozłożenie w czasie na cały okres 6-letni wszystkich prac utrzymaniowych aby
zapobiegać koncentracji prac na długich odcinkach cieków,
 bezwzględny zakaz prowadzenia prac w okresach ochronnych wynikających
z okresów lęgowych ptaków i okresów tarła i rozrodu ichtiofauny,
 w przypadku działania typu 6 polegającego na odmulaniu długich odcinków rzek –
prowadzenie prac pod nadzorem przyrodniczym,
 bezwzględne stosowanie najlepszych możliwych praktyk wykonywania prac
utrzymaniowych, zarówno dotyczących prac w korycie jak i prac remontowych
obiektów regulacyjnych i urządzeń wodnych,
 stosowanie w pracach utrzymaniowych materiałów najbardziej przyjaznych
środowisku.
W pozostałych JCWP obszaru działania RZGW w Warszawie, gdzie koncentracja działań jest
wyraźnie mniejsza, zaleca się w miarę możliwości korzystanie z powyższych zasad,
w szczególności z ostatnich trzech wskazań, tj.:
 bezwzględny zakaz prowadzenia prac w okresach ochronnych wynikających
z okresów lęgowych ptaków i okresów tarła i rozrodu ichtiofauny,
188
 bezwzględne stosowanie najlepszych możliwych praktyk wykonywania prac
utrzymaniowych, zarówno dotyczących prac w korycie jak i prac remontowych
obiektów regulacyjnych i urządzeń wodnych,
 stosowanie w pracach utrzymaniowych materiałów najbardziej przyjaznych
środowisku, typowych dla danego obszaru.
Powyższe analizy zostały przeprowadzone przy braku możliwości odniesienia się szczegółowo
do lokalizacji planowanych działań. Powtórzenie tej analizy przy dokładnej znajomości
miejsca prowadzenia prac, zwłaszcza w kontekście obszarów chronionych może
zweryfikować wykaz JCWP narażonych na efekt skumulowany.
Poniżej na rysunkach (Rysunek 17, Rysunek 18)przedstawiono ryzyko wystąpienia
skumulowanych oddziaływań działań utrzymaniowych w poszczególnych JCWP oraz
zlewniach bilansowych.
Zbiorcze zestawienie ocen prawdopodobieństwa efektu skumulowanego wg wskaźników WK
i WKB dla JCWP i zlewni bilansowych prezentuje poniższa tabela - Tabela 30.
189
Tabela 30 Struktura JCWP i zlewni bilansowych w zakresach wskaźników WK i WKB
Zakres ocen wskaźnika WK
Zlewnia bilansowa
0 do-2000
-2000 do -5000
-5000 do -10000
-10000 do -20000
Z-01
Z-02
Z-03
Z-04
Z-05
Z-06
Z-07
Z-08a
Z-08b
Z-09
Z-10
Z-11
Z-12
Z-13
Z-14
Z-15
Z-16
Z-17
Z-18
Z-19
Z-20
Z-21
Z-22
Z-23
Suma
9
20
10
12
57
9
48
12
13
13
44
59
77
18
77
60
25
18
45
21
43
15
4
18
727
9
3
8
4
15
4
20
5
7
2
10
7
14
2
8
13
11
7
19
4
19
2
3
1
197
2
4
2
2
6
0
9
1
0
0
1
0
1
0
2
1
6
0
3
1
5
0
2
0
48
0
2
0
1
2
0
9
0
0
0
0
0
1
1
0
0
0
1
0
1
3
0
0
0
21
190
Liczba JCWP w
zlewni
bilansowej
20
29
20
19
80
13
86
18
20
15
55
66
93
21
87
74
42
26
67
27
70
17
9
19
993
Prawdopodobieństwo efektu
skumulowanego w zlewni
bilansowej wg WKB
Małe
Wysokie
Małe
Małe
Brak
Brak
Wysokie
Brak
Małe
Brak
Brak
Brak
Brak
Umiarkowane
Brak
Brak
Umiarkowane
Małe
Brak
Małe
Umiarkowane
Brak
Umiarkowane
Brak
Rysunek 17 Ocena efektu skumulowanego działań utrzymaniowych w JCWP w obszarze administrowanym
przez RZGW w Warszawie
191
Rysunek 18 Ocena efektu skumulowanego działań utrzymaniowych w zlewniach bilansowych w obszarze
administrowanym przez RZGW w Warszawie
192
8.10. Oddziaływanie transgraniczne
Zgodnie z Ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku
na środowisko (art. 104 ust. 2) w razie stwierdzenia możliwości znaczącego transgranicznego
oddziaływania na środowisko pochodzącego z terytorium kraju w wyniku realizacji planów i
programów przeprowadza się postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na
środowisko.
Analizując PUW dla obszaru działania RZGW w Warszawie na poziomie strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko nie stwierdzono występowania znaczącego negatywnego
oddziaływania o charakterze transgranicznym. Zaproponowane działania mają na celu
zapewnienie:
 ochrony przed powodzią lub usuwania skutków powodzi, spływu lodu oraz
przeciwdziałania powstawaniu niekorzystnych zjawisk lodowych,
umożliwiającym funkcjonowanie urządzeń wodnych, obiektów mostowych,
 warunków
eksploatacyjnych
śródlądowych
dróg
wodnych,
określonych
w przepisach wydanych na podstawie art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 21 grudnia 2000
r. o żegludze śródlądowej,
 działania urządzeń wodnych, w szczególności ich odpowiedniego stanu
technicznego i funkcjonalnego,
 umożliwienia osiągnięcia celów środowiskowych określonych w art. 38d ust. 1 i 2,
art. 38e ust. 1 oraz w art. 38f ust. 1.
Rozpatrując poszczególne działania w ramach obszaru administrowanego przez RZGW
w Warszawie nie stwierdzono działań, które zgodnie z kryteriami Konwencji o ocenach
oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzonymi w Espoo dnia
25 lutego 1991 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 96, poz. 1110) mają charakter inwestycji z załącznika I
tj.: mogących spowodować znaczące szkodliwe oddziaływanie transgraniczne. Zgodnie
z postanowieniami dokumentu z Espoo – zał. III, pomimo braku analizowanych przedsięwzięć
na liście załącznika I, przeanalizowano ponownie zaproponowane działania w ramach PUW
uwzględniając tzw. kryteria wspomagające określenie znaczenie dla środowiska (zał. III ww.
Konwencji). Uwzględniono kryteria określania znaczących szkodliwych oddziaływań tj.:
wielkość działalności, lokalizacja (czy planowana inwestycja zlokalizowana jest na obszarze
lub w pobliżu obszarów o szczególnej wrażliwości lub szczególnym znaczeniu dla środowiska)
193
oraz narażenie (czy planowana inwestycja wykazuje szczególnie złożone i potencjalnie
szkodliwe skutki, w tym powoduje poważne oddziaływanie na ludzi lub na cenne gatunki
oraz powodujące dodatkowe obciążenia, które przekraczają graniczną wytrzymałość
środowiska). Można stwierdzić, że program działań opracowany w ramach PUW nie będzie
miał znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko.
Jednakże należy zaznaczyć, że bardzo istotnym elementem jest sam proces realizacji
poszczególnych działań. Powodzenie niektórych działań uzależnione jest od sposobu
wykonalności założeń PUW. Z uwagi na ten fakt postępowanie w sprawie transgranicznego
oddziaływania na środowisko musiałoby być przeprowadzone w odniesieniu do każdego
zamierzenia inwestycyjnego na poziomie uzyskiwania stosownych decyzji, oczywiście jeżeli
z przeprowadzonej analizy zostaną zidentyfikowane zagrożenia.
Analizując założenia PUW w ramach wykonywanej prognozy tj. jako dokumentu
realizowanego w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko i stopnia
szczegółowości takiego dokumentu, nie stwierdzono na tym etapie oddziaływania
transgranicznego wymagającego uruchomienia procedury przedstawionej w Konwencji
z Espoo i potwierdzonej prawem krajowym.
194
9. Wpływ na środowisko w przypadku braku realizacji projektowanego
dokumentu
Analizowany PUW ma na celu zapewnienie ochrony przed powodzią lub usuwania skutków
powodzi, jak również zapewnienie odpowiedniego stanu technicznego i funkcjonalnego
urządzeń wodnych.
PUW uwzględnia potrzeby z zakresu ochrony przed powodzią, przy uwzględnieniu warunku
osiągnięcia celów środowiskowych i ochrony wód, przesłanki dopuszczalności nieosiągnięcia
dobrego stanu ekologicznego oraz niezapobieżenia pogorszeniu stanu ekologicznego oraz
dobrego potencjału ekologicznego. Pokazuje ogólny zarys potrzeb i działań polegających na
zachowaniu stanu dna lub brzegów oraz na remoncie lub konserwacji istniejących budowli
regulacyjnych.
Do zadań administratorów cieków należy m.in.: zapewnienie utrzymywania w należytym
stanie technicznym koryt cieków naturalnych oraz kanałów, będących w ich władaniu,
dbałość o utrzymanie dobrego stanu wód, regulowanie stanu wód lub przepływów w ciekach
naturalnych oraz kanałach stosownie do możliwości wynikających ze znajdujących się na nich
urządzeń wodnych oraz warunków hydrologicznych, zapewnienie swobodnego spływu wód
powodziowych oraz lodów. Realizacja PUW przyczyni się zatem do nakreślenia planu potrzeb
i działań związanych z pracami utrzymaniowymi, koniecznego do właściwego wykonywania
kontroli gospodarowania wodami dotyczącej utrzymania wód oraz urządzeń wodnych przez
Dyrektora RZGW w Warszawie.
Realizacja PUW ma duże znaczenie dla właściwego gospodarowania wodami. W PUW
prezentuje się lokalizację odcinków wód, w obrębie których występują zagrożenia dla ich
swobodnego przepływu wraz z identyfikacją tych zagrożeń, jak również wskazuje podmioty
odpowiedzialne za realizację działań wraz z uzasadnieniem konieczności ich realizacji i ze
wskazaniem spodziewanych efektów. Ponadto zawiera on informacje dotyczące zakresu,
rozmiaru oraz terminów i sposobów prowadzenia działań. Obejmuje wykaz najpilniejszych
potrzeb zgłoszonych przez administratorów wód w zakresie utrzymania wód i urządzeń
wodnych oraz koniecznych działań, jakie winny być podejmowane, aby ich ustawowe
obowiązki były należycie realizowane.
Przedstawione w ramach PUW działania mają na celu zobrazowanie skali przedsięwzięć
utrzymaniowych planowanych do realizacji przez Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń
Wodnych, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie. W przypadku odstąpienia od
realizacji PUW prace utrzymaniowe byłyby prowadzone przez poszczególne jednostki na
dotychczas obowiązujących zasadach, jednakże nie byłoby możliwości koordynowania
realizacji prac utrzymaniowych w kontekście całego obszaru działania RZGW w Warszawie.
Ponieważ wiele JCWP podzielonych jest na kilku administratorów, mogłoby dochodzić do
195
kumulowania prac utrzymaniowych np. w jednym okresie (roku) na tym samym cieku, co
byłoby niekorzystne dla środowiska.
Dotychczasowa praktyka pokazuje, że istnieje duże zróżnicowanie w podejściu do prac
utrzymaniowych przez różnych administratorów. PUW, który wprowadza pewne standardy
(np. opisu inwestycji), jest narzędziem sprzyjającym osiąganiu unifikacji i upowszechniania
dobrych praktyk w zakresie wykonywania prac utrzymaniowych, co w dalszej perspektywie
sprzyjać będzie poprawie środowiska naturalnego. Brak PUW nie pozwoli na realizację tych
korzystnych rozwiązań.
Ponadto zaniechanie realizacji PUW mogłoby spowodować ograniczenie dostępu do
środków finansowych w realizowaniu prac przez administratorów wód w zakresie
utrzymania wód i urządzeń wodnych.
196
10. Propozycja działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko
Propozycja działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie i kompensacje przyrodnicza
możliwych negatywnych oddziaływań na środowisko odnosi się do typów analizowanych
działań utrzymaniowych.
W związku z dynamiczną skłonnością roślinności do regeneracji i odnowy biomasy zabieg
wykaszania roślinności z dna oraz brzegów należy wykonywać jedynie jako zabieg doraźny
w obliczu bliskiego zagrożenia (np. według prognoz opadowych) a nie jako zabieg
systematyczny, ponieważ albo jego skuteczność w dłuższym przedziale czasowym będzie
niewielka albo też koszty częstego wykaszania będą znaczne. Wykaszanie powinno mieć
charakter częściowy a nie całkowity. Zabiegi wykaszania należy ograniczyć do miejsc
o potencjalnie największym zagrożeniu ograniczenia odpływu wód (np. przy znaczącym
zawężeniu przekroju lub w miejscach odkładania się sedymentów). Nie należy wykaszać
roślinności w rozszerzeniach koryta, zatokach starorzeczach, oczkach wodnych itp.
Niedopuszczalne jest wykaszanie gatunków chronionych (np. zespołów włosieniczników –
wpływ na chronione Naturą 2000 siedlisko 3260) oraz innych istotnych dla ekosystemów
rzecznych gatunków. Powinny być też przestrzegane terminy koszenia dostosowane do
typów roślinności oraz cyklu biologicznego i warunków bytowania związanej z nią fauny,
sposób i kolejność wykonywania prac powinny umożliwić schronienie się fauny na pobliskich
obszarach, pokosy powinny być usuwane ponieważ płynąc z rzeką mogą być przyczyną
(poprzez zaplątanie) ginięcia ichtiofauny. Należy też pamiętać, że zespoły przybrzeżnych
trzcin spełniają istotną rolę przy ochronie skarp brzegowych dlatego też nie należy wycinać
ich w całości – równocześnie.
powierzchniowych
W zasadzie trudno jest określić działania minimalizujące skutki usuwania roślin wodnych
(pływających i zakorzenionych w dnie). Należy jedynie podkreślić wielkie znaczenie
dochowania staranności przy podejmowaniu decyzji w zastosowaniu tego działania. Decyzja
taka powinna być poprzedzona szczegółowym rozpoznaniem występujących gatunków roślin
wodnych i związanych z nimi organizmów oraz dokładnym rozpoznaniem hydrologicznym
i związanym z nim stopniem zagrożenia powodziowego. Ewentualne usuwanie roślin
powinno mieć charakter częściowy („ażurowy”). Można również dążyć do ograniczenia
rozwoju roślin wodnych poprzez zacienianie (ograniczenie dostępu światła) oraz redukcję
nutrientów.
197
powierzchniowych
Eliminacja wysokiej roślinności brzegowej (szczególnie zbiorowisk łęgowych i grądowych)
powinna zostać poprzedzona monitoringiem terenowym oraz hydrologicznymi badaniami
modelowymi. Proces kształtowania roślinności brzegowej powinien też uwzględniać
właściwości anatomiczne i fizjologiczne występujących gatunków. Działania należy prowadzić
selektywnie, po starannym rozpatrzeniu wszystkich argumentów przemawiających za
usunięciem drzew i krzewów. Należy je podejmować lokalnie i ograniczyć do niezbędnego
minimum, planując działanie w ramach zwartych zespołów krzewiasto – drzewnych należy
rozważyć przeprowadzenie tzw. trzebieży kontrolowanej, która polegać będzie na
zwiększeniu
przepustowości
koryta
przy
równoczesnym
zachowaniu
wartości
przyrodniczych. Usuwanie drzew w pierwszej kolejności powinno obejmować drzewa
obumarłe, które grożą powaleniem do rzeki i blokowaniem swobodnego przepływu.
Rozważyć też należy drzewa o znaczącym (powyżej 30 stopni) pochyleniu w stronę koryta
cieku. Harmonogram prac należy dostosować do okresów, w których straty będą niewielkie
z uwzględnieniem cyklu biocenotycznego. Ograniczanie powierzchni koron drzew powinno
odbywać się stopniowo. Prac nie można wykonywać w okresie lęgowym ptaków, zabiegi
powinny być wykonywane przy użyciu możliwie najmniej inwazyjnego sprzętu. W ramach
działań kompensujących należy rozważyć zasadzenie drzew i krzewów w miejscach
nie zagrożonych zmniejszeniem przepustowości cieku i jego drożności.
Rumosz drzewny należy usuwać wyłącznie tam gdzie ma to pełne uzasadnienie dla
niezbędnego odzyskania drożności cieku. Usuwanie śmieci i odpadów powinno wiązać się
z ich natychmiastowym wywiezieniem a nie gromadzeniem i przetrzymywaniem w lokalnych
wysypiskach. Istotnym elementem prac służących estetyzacji i czystości rzeki będą wszelkie
działania związane z podnoszeniem świadomości ekologicznej lokalnej społeczności oraz
właściwy i skuteczny system nadzoru i kontroli.
Zasypywanie wyrw powinno być ograniczone do niezbędnego minimum. Każdorazowo
wdrożenie tego działania powinno być poprzedzone szczegółową oceną występujących dla
pobliskich linii komunikacyjnych i zabudowy komunalno-gospodarczej zagrożeń, przy
równoczesnej ocenie negatywnych skutków dla występujących ekosystemów korytowych.
Zasypywanie wyrw nie powinno być pretekstem do bardziej kompleksowej regulacji cieku.
Materiał wykorzystywany do zasypywania powinien być materiałem miejscowym.
198
Każdorazowo należy też rozważyć ochronę skarp (przed postępującą erozją boczną) poprzez
zabudowę biotechniczną. Harmonogram prac powinien uwzględniać cykl biologiczny
występującej na objętym działaniem odcinku rzeki fauny i flory. W miarę możliwości należy
unikać ciężkiego sprzętu (np. na gąsienicach), zaś przy eksploatacji sprzętu mechanicznego
powinno się wykorzystywać oleje biodegradowalne.
6.
wód
powierzchniowych
przez
usuwanie zatorów
W ramach działań minimalizujących przede wszystkim należy dochować pełnej staranności
przy podejmowaniu decyzji w usuwaniu namułów i rumoszu. Prace te powinny być
poprzedzone dokładną analizą potencjalnych skutków w hydromorfologii cieku oraz
ekosystemach korytowych zarówno w fazie wykonawczej jak i w okresie powykonawczym.
Wszelkie pogłębienia powinny być ograniczone do niezbędnego minimum. Prace
udrożnieniowe nie powinny być pretekstem do pozyskiwania kamieńca, żwiru lub piasku.
Usuwanie namułów i rumoszu nie powinno się odbywać na całej szerokości przekroju
i długich wielokilometrowych odcinkach (jak to z reguły ma miejsce szczególnie na ciekach
nizinnych). Usuwanie namułów i rumoszu nie powinno znacząco modyfikować naturalnego
przekroju poprzecznego oraz profilu podłużnego cieku – prace te nie powinny stać się
elementem regulacji kształtujących koryto cieku (zmiana układu poziomego np. poprzez
likwidację meandrów i roztopowego charakteru cieku oraz przyjęcie regularnych
parametrów przekroju poprzecznego). W tym zakresie wskazuje się na unikanie
kształtowania trapezowego przekroju koryta).
Szczególnej uwadze powinny zostać poddane cieki, w ramach których zostały wyznaczone
drogi wodne. Często drogi te ze względów ekonomicznych i zmian w strukturze transportu
towarowego nie są już użytkowane, tak więc wszelkie prace pogłębiające koryto mogą być
zbędne, a niepotrzebne utrzymywanie właściwych parametrów eksploatacyjnych będzie
w stałej kolizji z celami środowiskowymi. Podobnie w przypadku celów gospodarczych
związanych z rolnictwem – należy przeanalizować potrzeby realizacji prac udrożnieniowych
na rzekach uzasadniane ww. celem, zwłaszcza planowane na obszarach chronionych.
Harmonogram prac powinien uwzględniać cykl biologiczny występującej na objętym
zabiegami udrożnieniowymi odcinku rzeki fauny i flory (np. prace nie powinny być
prowadzone w okresie lęgów, tarła lub fazy dynamicznego rozwoju organizmów). Prace
powinny trwać możliwie krótko i w przypadku większych cieków nie powinny być
wykonywane równocześnie przy obu brzegach, pozwoli to min. na możliwość znalezienia
schronienia przez lokalna faunę. Należy unikać niszczenia miejsc tarliskowych i lęgowych,
w przypadku prac na znaczną skalę można dokonać odłowu ryb i czasowo przenieść je w inne
miejsce. W uzasadnionych przypadkach należy również wybierać poszczególne gatunki
zwierząt, które ugrzęzły w materiale odmuleniowym. Miejsca, w których doszło do
199
uszkodzenia roślinności po zakończeniu prac powinny być objęte ponownym zasadzeniem.
W miarę możliwości należy unikać ciężkiego sprzętu (np. koparko – odmularki na
gąsienicach), a przy eksploatacji sprzętu mechanicznego powinno się wykorzystywać oleje
biodegradowalne.
Przed rozpoczęciem prac należy szczegółowo przeanalizować ich zasadność. Budowle
regulacyjne i urządzenia wodne nie powinny być remontowane tylko dlatego, że istnieją (są
na
stanie
właściciela) ale
powinny
mieć
uzasadnienie
społeczne,
ekonomiczne
i środowiskowe. Planując zakres działań należy dokonać oceny ich wpływu na środowisko
zarówno w fazie budowlanej jak i eksploatacyjnej. Wszelkie prace powinny być
przeprowadzane zgodnie z zasadami dobry praktyk, przy równoczesnym rozszerzeniu prac
o działania pro środowiskowe np.:
 przy rekonstrukcji zapory przeciwrumowiskowej budowa przepławki,
 przy remoncie stopnia regulacyjnego zmiana jego konstrukcji na rampę,
 przy remoncie ubezpieczeń wymiana dotychczasowych materiałów na materiały
bliższe środowisku lub zastąpienie dotychczasowych ubezpieczeń zabudową
biotechniczną,
 przy remontach urządzeń mechanicznych zastępowanie ich rozwiązaniami mniej
szkodliwymi (np. wykorzystywanie olei biodegradowalnych) etc.
W przypadku degradacji zespołów roślinnych należy je po zakończeniu prac odnowić lub
w ramach działań kompensujących zasadzić w innym miejscu. Harmonogram prac powinien
uwzględniać cykl biologiczny występującej na objętym działaniem odcinku rzeki fauny i flory.
W miarę możliwości należy unikać ciężkiego sprzętu, a przy jego eksploatacji powinno się
wykorzystywać oleje biodegradowalne.
Jednym ze sposobów minimalizacji strat w populacji i warunkach bytowania bobrów jest
montaż rur przelewowych w bobrowych tamach. Plastykowe rury działając jak syfon regulują
poziom wody w stworzonym przez bobry zbiorniku tak aby nawet kolejne nadbudowywania
tamy nie spowodowały podnoszenia poziomu zwierciadła wody. Ingerencja w strukturę tamy
następuje tylko w momencie montażu rury, tak więc negatywny wpływ na bytujące bobry
jest czasowy i minimalny. Aby tak opracowane działanie w pełni spełniało swoje zadanie,
rury muszą być oczyszczane z gałęzi i mułu. Innym stosowanym lokalnie rozwiązaniem może
być szybka, czasowa rozbiórka tamy na okres koszenia. Jej rozebranie spowoduje chwilowe
200
obniżenie poziomu zwierciadła wody, umożliwiając rolnikom pracę i zbiory. Po zakończeniu
sianokosów tama zostanie odbudowana, umożliwiając dalsze bytowanie bobrów. Innym
wariantem minimalizującym straty w populacji bobrów może być przenoszenie ich w inne
miejsca (gdzie zagrożenie podtopieniami nie przyniesie szkód rolniczych).
201
11. Analiza rozwiązań alternatywnych
Zgodnie z diagnozą potrzeb w zakresie utrzymania wód opisaną w pkt. 5 PUW działania
utrzymaniowe zostały określone w oparciu o zidentyfikowane przez administratorów cieków
odcinki zagrożone i rodzaje zagrożeń (por. pkt. 4.1 PUW). Stąd działania PUW mają na celu
ograniczenie zdiagnozowanych zagrożeń i realizacje potrzeb remontowych istniejącej
zabudowy hydrotechnicznej – budowli regulacyjnych i urządzeń wodnych.
PUW zawiera działania, które mogą znacząco negatywnie oddziaływać na środowisko – są to
działania typu:
 3 tj. usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych,
 6 tj. udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
Poziom ogólności opisanych działań nie pozwala jednak na etapie SOOŚ na wskazanie
alternatyw dla poszczególnych działań. Brak analizy kosztów - korzyści jest jedną z przesłanek
do braku ich wskazania. Stąd zaleca się wykonanie analizy rozwiązań alternatywnych przed
zgłoszeniem realizacji poszczególnych działań do RDOŚ. Alternatywą wówczas może być
zaniechanie prac lub zmiana sposobu wykonania działania, która pozwoli na uzyskanie
podobnych efektów powodziowych ale z uwzględnieniem mniejszego oddziaływania
w szczególności na bioróżnorodność i wody.
W przypadku zaniechania prac i oddania przestrzeni rzekom, należałoby rozważyć
instrumenty finansowe łagodzące konflikty społeczne i skutki ewentualnych powodzi
i podtopień dla mieszkańców i dóbr poprzez np. rozważenie możliwości wypłaty
rekompensat rolnikom za utracone korzyści w wyniku zalania gruntów i zniszczenia upraw
lub niemożności prowadzenia działalności kośno-wypasowej.
Z drugiej strony, w sytuacji rozważania innych działań, alternatywy dla prac utrzymaniowych
praktycznie nie istnieją, gdyż możliwe warianty rozwiązań wiązać się będą z działaniami
inwestycyjnymi – wskazanymi poniżej. W szczególności brak alternatyw dla prac
utrzymaniowych realizowanych na krótkich odcinkach. Natomiast w przypadku długich
odcinków rzek, na których planowane są prace utrzymaniowe, w szczególności w przypadku
działania typu 3 - dotyczącego wycinki oraz 6 - dotyczącego odmulania – alternatywę mogą
stanowić działania renaturyzacyjne rzek poprzez odtwarzanie starorzeczy lub tworzenie
sztucznych starorzeczy, zmianę rozstawu wałów lub likwidację wałów. Są to jednak działania
inwestycyjne, które również będą ingerować w środowisko, powodując negatywne skutki dla
przedmiotów ochrony w podobnym zakresie jak w przypadku prac utrzymaniowych.
Korzystnym efektem prac renaturyzacyjnych może być fakt iż umożliwione zostaną
długofalowe procesy sukcesji. Natomiast dla oceny możliwości realizacji takich działań
202
konieczna jest
analiza możliwości wykonania działań w obszarze planowanych prac
utrzymaniowych lub innych, gdyż obszar realizacji tych działań będzie ograniczony do miejsc,
gdzie obszar nie jest zabudowany lub użytkowany gospodarczo (w szczególności rolniczo).
Trzeba przy tym uwzględnić fakt, że zarówno działania związane z utrzymaniem rzek jak
również działania renaturyzacyjne prowadzić mogą do obniżenia jakości siedlisk jak również
nie doprowadzić do przywrócenia siedlisk optymalnych [13]. Zatem w przypadku wskazania
takiej alternatywy, wskazane jest odpowiednie zaprojektowanie prac renaturyzacyjnych, aby
ograniczyć możliwość wystąpienia niekorzystnych skutków.
Podkreślić należy, że decyzje o realizacji prac powinny być docelowo pogłębione analizami
zasadności ich realizacji, w szczególności uwzględniającymi aspekty dotyczące efektywności
powodziowej, potrzeb związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa czy odpowiednich
warunków dla rolnictwa, zaopatrzenia w wodę na cele komunalne i przemysłowe oraz
żeglugi. Analiza taka jest szczególnie istotna na obszarach chronionych, gdzie zaplanowano
działania na długich odcinkach, co w istotny sposób może wpłynąć na stan wód i przedmioty
ochrony. W szczególności może to znacząco wpłynąć na parametry morfologiczne i w
konsekwencji biologiczne rzek jak również siedliska i gatunki poza korytem, a w szczególnych
przypadkach na integralność obszarów chronionych. Należy uwzględnić fakt wynikający
z dotychczasowych doświadczeń prac utrzymaniowych rzek. Wskazuje się na istotne
oddziaływanie prac związanych np. z udrażnianiem rzek na pogorszenie warunków
siedliskowych jak również zmniejszenie liczby występujących gatunków w wyniku realizacji
tego typu prac utrzymaniowych. Analizy powinny zatem integrować różne aspekty:
powodziowe, środowiskowe, społeczne oraz ekonomiczne aby planowane działania nie stały
w sprzeczności z celami ochrony obszarów chronionych.
203
12. Proponowane metody analizy skutków realizacji postanowień
projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania
Metody analiz skutków wdrożenia PUW powinny umożliwić wskazanie zmian w środowisku
spowodowanych realizacją przedmiotowych działań. Zatem monitoring powinien odnosić się
do aspektów jakościowych dotyczących oceny stanu JCWP oraz wpływu na przedmioty
ochrony na obszarach chronionych.
W celu prawidłowej oceny jakościowej wpływu planowanych działań powinien być również
prowadzony monitoring realizacji prowadzonych działań obejmujący rejestr zakresu
prowadzonych prac (baza danych). Bioróżnorodność obszaru, w obrębie którego zostało
wdrożone działanie, a szczególnie gatunki i siedliska zależne od wód w obszarach objętych
formą ochrony przyrody, powinny być poddawane systematycznemu monitoringowi.
Proponuje się, by dla lokalizacji działań, położonych w obszarach objętych ochroną na
podstawie ustawy o ochronie przyrody, została przeprowadzona inwentaryzacja
przyrodnicza przed ich wdrożeniem oraz po realizacji działań zawartych w PUW. Takie
działanie umożliwi określenie wymiernego wpływu zastosowanych działań na środowisko
i ocenę skali zmian.
Dodatkowo do oceny skutków realizacji postanowień PUW proponuje się przeprowadzenie
analizy wyników monitoringu środowiska realizowanego przez wojewódzkie inspektoraty
ochrony
środowiska.
W
niniejszym
dokumencie
zaprezentowano
informacje
o stanie/potencjale ekologicznym, stanie chemicznym oraz ogólnym stanie jednolitych części
wód, będących w obrębie obszaru RZGW w Warszawie. Monitoring wód musi dostarczać
informacji koniecznych do oceny czy cele środowiskowe Ramowej Dyrektywy Wodnej
zostaną osiągnięte.
Ponadto w ramach badania skutków realizacji działań PUW konieczny będzie również
monitoring obiektów remontowanych lub podlegających konserwacji w celu oceny ich stanu
technicznego i bezpieczeństwa.
Proponuje się nadzór przyrodniczy robót odmuleniowych, w szczególności jeżeli prace
planowane są na obszarach Natura 2000, na długich odcinkach, gdzie mogą wystąpić
znaczące oddziaływania na przedmioty ochrony - zbieranie wydobywanych wraz z osadem
gatunków osiadłych oraz wpuszczanie ich do cieku w innym miejscu.
W zakresie kontroli realizacji zakresu prowadzonych działań, proponuje się opracowanie i
prowadzenie przez administratorów wodnych – Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej jak
również Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych bazy danych, w podziale na typy działań (od
1 do 8). Baza powyższa (optymalnie baza GIS) powinna zawierać informacje o zakresie
wykonanych prac, dla każdego typu działania: długość odcinka na którym realizowano
działania, kilometraż, lokalizację przestrzenną (bardzo ważne dla oceny jakościowej), termin
204
wykonania prac, planowaną częstotliwość wykonywanych prac, jednostkę odpowiedzialną za
realizację, uzasadnienie realizacji, konflikt z obszarami chronionymi (położenie na obszarach
chronionych), uzyskane decyzje RDOŚ (zgodnie z ustawą: na prowadzenie robót,
o środowiskowych uwarunkowaniach, brak decyzji), i in.
Baza powyższa powinna być przekazywana raz w roku (w terminie – na koniec lutego
każdego roku) dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej. Aspekt ten wymaga
doprecyzowania w ustawie Prawo wodne. Baza danych powinna zostać opracowana na
poziomie
krajowym
i
stanowić
jednolite
wspólne
narzędzie
dla
podmiotów
odpowiedzialnych za realizację prac utrzymaniowych, do których należą zarówno Regionalne
Zarządy Gospodarki Wodnej jak również Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych. Baza ta
będzie stanowić narzędzie wspierające prowadzenie przeglądu PUW, wskazanego w art.114
b p.6 ustawy Prawo Wodne, a w szczególności do analiz stopnia realizacji planowanych
działań, w cyklu rocznym jak również po 6 latach, na etapie przeglądu PUW.
205
13. Analiza konfliktów społecznych
Prognozuje się, że realizacja działań zawartych w PUW, których celem jest zapewnienie:
umożliwiającym
funkcjonowanie
urządzeń
wodnych,
obiektów
mostowych,
śródlądowej,
i funkcjonalnego w celu zapewnienia odpowiednich warunków dla rolnictwa
i umożliwienie osiągnięcie celów środowiskowych określonych w art. 38d ust. 1 i 2, art. 38e
ust. 1 oraz w art. 38f ust. 1 ustawy Prawo wodne, może prowadzić do powstania konfliktów
społecznych.
Analizując potrzeby w zakresie zapewnienia warunków dla rolnictwa, w sytuacji gdy działanie
planowane jest na obszarze Natura 2000 i może w sposób znaczący oddziaływać na
środowisko, może pojawić się konflikt zapewnienia celów gospodarczych w odniesieniu do
spełnienia celów ochrony obszarów chronionych. Szczególnie istotne są negatywne
oddziaływania na podlegające szczególnej ochronie prawnej gatunki priorytetowe.
Uzasadnienie realizacji w takiej sytuacji musi zostać poparte wystąpieniem nadrzędnego
interesu społecznego. W przypadku projektu Planu jako uzasadnienie realizacji wskazuje się
oprócz
ochrony
przed
powodzią
mieszkańców,
interes
społeczny
związany
z uwarunkowaniami gospodarczymi (rolnictwo jako forma zatrudnienia i zarobkowania).
Jednak brak przeanalizowanych alternatyw, która to analiza powinna stanowić odrębne
szczegółowe opracowanie, nie pozwala na ocenę, czy przyjęte rozwiązania służące
utrzymaniu wód na obszarach chronionych są optymalnymi rozwiązaniami w aspekcie
osiągnięcia celów powodziowych i środowiskowych.
Stąd należy spodziewać się wątpliwości ze strony organizacji pozarządowych, związanych
z ochroną przyrody, co do uzasadnienia prowadzonych prac w szczególności na obszarach
Natura 2000 [16], z uwagi na efektywność powodziową, interes społeczny oraz wymagania
ochrony środowiska. Z drugiej strony należy uwzględnić naciski rolników na utrzymanie
korzystnych warunków dla rolnictwa na obszarach Natura 2000 oraz obszarach zależnych od
wód. Również istotne jest zagwarantowanie przez odpowiednich zarządców wodnych celu
206
gospodarczego dotyczącego zapewnienia warunków
żeglugowych, co wynika z ustawy
Prawo wodne. W przypadku braku alternatyw dla planowanych działań, zbyt wysokich
kosztów lub braku możliwości technicznych innych działań, nadrzędny interes społeczny
związany z celami gospodarczymi powinien uzasadniać konieczność przeprowadzenia prac
utrzymaniowych. Prace te powinny być prowadzone w sposób zapewniający ograniczenie
negatywnych skutków dla środowiska jak również uwzględniać powinny możliwe
kompensacje przyrodnicze dla przedmiotów ochrony.
Wdrażając w życie zapisane w PUW działania należy obok dbałości o zachowanie środowiska
naturalnego w kształcie jak najbardziej zbliżonym do naturalnego, uwzględnić potrzeby
wszystkich stron, których dotyczą przedsięwzięcia. Stronami zainteresowanymi w procesie
realizacji działań, oprócz administratorów cieków/instytucji odpowiedzialnych za ich
realizację, będą więc organizacje, które dbają o zachowanie środowiska oraz mieszkańcy,
rolnicy i inni przedsiębiorcy w tym operatorzy ujęć wód, dla których ochrona przed skutkami
powodzi i zapewnienie właściwych warunków dla celów gospodarczych jest bardzo ważnym
zagadnieniem.
207
14. Napotkane trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we
współczesnej wiedzy
Stopień dokładności opracowania analiz służących ocenie oddziaływania PUW na środowisko
został dopasowany do zakresu i jakości danych uzyskanych od Podmiotów wykonujący
uprawnienia właścicielskie wód.
Analizy wykonano w odniesieniu do efektu wpływu działań poszczególnych typów w skali
JCWP. W konsekwencji wyniki SOOŚ wskazują te JCWP, w których istnieje ryzyko wystąpienie
negatywnych oddziaływań na środowisko (w tym znaczących) przy założeniu realizacji
wszystkich zaplanowanych działań w tym samym czasie. Wyznaczone w ten sposób JCWP
wskazują na konieczność prowadzenia szczegółowych analiz w skali zlewniowej dla działań
które pojedynczo (czego SOOŚ nie jest w stanie zdiagnozować) i w sposób skumulowany
mogą powodować znaczące oddziaływania na środowisko.
Istotnym problemem utrudniającym ocenę działań zawartych w PUW jest ich opis - na
bardzo ogólnym poziomie szczegółowości.
Dla działań zawartych w PUW nie została przeprowadzona analiza kosztów i korzyści
uzasadniająca konieczność podjęcia danego działania. Brak jest obecnie jednolitej metodyki
analizującej potencjalne
korzyści i koszty realizowania
działań, ze
szczególnym
uwzględnieniem typów działań, które mogą mieć znaczący negatywny wpływ na środowisko.
W przypadku przeprowadzenia takiej analizy, realizacja części działań, które obecnie zostały
umieszczone w PUW prawdopodobnie nie miałaby uzasadnienia ekonomicznego.
Stąd mając na uwadze:
 skalę opracowania (PUW obejmuje ok. 16 tys. działań wszystkich typów)
 brak dokładnej lokalizacji każdego z zaplanowanych działań każdego typu
 niepełną,
niejednorodną
informację
nt.
planowanego
zakresu
działań
utrzymaniowych
 brak informacji nt. kosztów poszczególnych działań
 niejednorodny, często niewystarczający opis uzasadnienia konieczności realizacji
robót z uwzględnieniem spodziewanych efektów– skutkujący brakiem możliwości
wskazania zasadności społeczno-gospodarczej
 brak kompleksowej informacji nt. lokalizacji wszystkich działań każdego typu
208
ocena strategiczna określa stopień ryzyka wystąpienia istotnego negatywnego oddziaływania
Planu na środowisko w odniesieniu celów Ramowej Dyrektywy wodnej i obszarów
chronionych w JCWP.
Wymienione powyżej braki danych powodują wysokie ryzyko popełnienia błędu przy ocenie
pojedynczych działań, stąd prognoza skupia się na identyfikacji problemów związanych
z realizacją działań w skali JCWP w odniesieniu do wszystkich komponentów środowiska.
209
15. Podsumowanie i wnioski
Wprowadzenie nowego dokumentu planistycznego jakim jest PUW wynikało z konieczności
uzupełnienia transpozycji dyrektywy parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13
grudnia 2011 w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia
publiczne i prywatne na środowisko naturalne. PUW ma celu naprawienie uchybienia
wynikającego z błędnego stosowania tej dyrektywy w odniesieniu do prac utrzymaniowych,
do których niektórzy administratorzy cieków klasyfikowali prace regulacyjne. Skutkowało to
unikaniem obowiązku uzyskania m. in. decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i
przeprowadzania oceny oddziaływania na obszary Natura 2000. Uznano więc za konieczne
stworzenie katalogu prac utrzymaniowych oraz wprowadzenie do porządku prawnego w
Polsce planu utrzymania wód, wymagającego strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko. Charakter tego planu wskazuje, że jego celem jest przede wszystkim ocena
skumulowanego oddziaływania na środowisko prac utrzymaniowych.
Niniejsza prognoza oddziaływania na środowisko PUW dla obszaru działania RZGW
Warszawa, dotyczy dokumentu zawierającego ponad 16 tysięcy działań utrzymaniowych,
skategoryzowanych w 8 grupach, zlokalizowanych na powierzchni blisko 1/3 powierzchni
kraju i w różny sposób oddziaływujących na środowisko. Część z tych działań planowana jest
na terenie obszarów chronionych, co wymagało szczególnie wnikliwego przeanalizowania
skutków środowiskowych. Ze względu na skalę działań proponowanych do PUW, nie było
możliwe odniesienie się do wpływu na środowisko poszczególnych działań.
Zgodnie z Prawem wodnym katalog dopuszczalnych prac utrzymaniowych określony został
następująco:
 wykaszanie roślin z dna oraz brzegów śródlądowych wód powierzchniowych;
 usuwanie roślin pływających i korzeniących się w dnie śródlądowych wód
powierzchniowych;
 usuwanie drzew i krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód
powierzchniowych;
 usuwanie ze śródlądowych wód powierzchniowych przeszkód naturalnych oraz
 zasypywanie wyrw w brzegach i dnie śródlądowych wód powierzchniowych oraz
 udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów
 remont lub konserwację stanowiących własność właściciela wody:
210
 budowli regulacyjnych oraz ubezpieczeń w obrębie tych budowli;
 urządzeń wodnych;
 rozbiórka lub modyfikację tam bobrowych oraz zasypywanie nor bobrów
w brzegach śródlądowych wód powierzchniowych.
Zgodnie ze wskazaniami GDOŚ, zawartymi w piśmie DOOŚsoos.411.2.2015.JP z dnia 3
kwietnia 2015 r. (por. Załącznik 1) prognoza ma charakter strategicznej oceny przy
jednoczesnym uwzględnieniu wszystkich potencjalnych oddziaływań na środowisko. Ocena
została wykonana dla zdefiniowanych typów działań. Opracowana została typologia
oddziaływań, uwzględniająca rodzaj, skalę działania, charakter obszaru na którym jest ono
realizowane oraz potencjalne oddziaływania na środowisko.
Przyjęto siedmiostopniową skalę oddziaływań od +3 – znacząco pozytywnych do -3 –
znacząco negatywnych (tabela 1). Ocenę oddziaływań przeprowadzono dla 8 zagadnień
tematycznych obejmujących następujące komponenty środowiska:
 krajobraz,
Z uwagi na możliwość wystąpienia negatywnych oddziaływań, szczególną uwagę w SOOŚ
skupiono na pierwszych dwóch komponentach oraz ocenie efektu skumulowanego
wszystkich działań utrzymaniowych. Stwierdzono, że dla wód powierzchniowych oraz
środowiska przyrodniczego i różnorodności biologicznej wpływ prac utrzymaniowych wg
przyjętej skali obejmuje zakres od +1 do -3. Część typów działań może w niektórych
cieku w wyniku remontu urządzeń wodnych) jednak oddziaływania negatywne bardzo
znacząco przeważają nad pozytywnymi i w ocenie typologicznej . Największych negatywnych
oddziaływań można się spodziewać potencjalnie od prac określonych jako usuwanie drzew i
krzewów porastających dno oraz brzegi śródlądowych wód powierzchniowych oraz
udrażnianie śródlądowych wód powierzchniowych przez usuwanie zatorów utrudniających
211
swobodny przepływ wód oraz usuwanie namułów i rumoszu. Z tego też względu rozpatrując
wody powierzchniowe skupiono się na tych dwóch rodzajach działań, które w PUW
określono jako działania 3 i 6.
Z analiz oddziaływań PUW dotyczących wód powierzchniowych wynika, że spośród 992 JCWP
rzecznych w których zaplanowano działania 328 otrzymało ocenę -3 świadcząca o wysokim
ryzyku znaczącego negatywnego oddziaływania. W przypadku oddziaływania na środowisko
przyrodnicze i różnorodność biologiczną takich ocen jest 390 w tym 93 oceny z wysokim
ryzykiem znaczącego negatywnego odziaływania w obszarach Natura2000, parkach
narodowych
lub
rezerwatach.
Łącznie
dla
obu
tych
komponentów
środowiska
zdiagnozowano 425 JCWP z oceną -3. Tak znaczna liczba JCWP z oceną -3 wynika z dużego
zakresu prac utrzymaniowych zarówno jeśli idzie o odcinki cieków objętych działaniami jak
i ilości typów działań zaplanowanych dla poszczególnych odcinków. Warto podkreślić wysoką
niepewność oceny wynikającą z dużej liczby działań zawartych w PUW i bardzo ogólnych
informacji nt. działań utrudniających precyzyjne określenie ich zakresu.
Ocena oddziaływania na zasoby naturalne, wody podziemne, powierzchnię ziemi, w tym
glebę wskazuje, że PUW skutkować może umiarkowanie negatywnymi oddziaływaniami na
ten komponent środowiska które może wystąpić w obszarze 29 JCWP. Odnośnie wpływu na
krajobraz dla 67 JCWP wskazano możliwość nieznacznie negatywnego wpływu. Bardzo
przybliżona analiza w odniesieniu do wpływu PUW na ludzi i dobra materialne, wskazuje
możliwy pozytywny wpływ planowanych działań, w szczególności dla działalności rolniczej.
Wpływ PUW na zasoby naturalne i wody podziemne uznano za pomijalny. Nie przewiduje się
wpływu PUW na powietrze i klimat.
JCWP (w tym 1521 JCWP rzecznych) i 24 zlewni bilansowych wysokie prawdopodobieństwo
wystąpienia oddziaływań skumulowanych oceniono w 21 JCWP i 2 zlewniach bilansowych.
Z przeprowadzonych w ramach SOOŚ prac wynikają następujące wnioski:
1. Opracowana SOOŚ dla PUW wykonana została dla takiego dokumentu po raz pierwszy.
Stąd w trakcie realizacji pracy zidentyfikowano szereg elementów wymagających korekty
w kolejnych cyklach planistycznych. Odnosi się to głównie do zawartości PUW a
zwłaszcza konieczności uzupełnienia go o niezbędne analizy tak, aby uzasadnienie dla
prac utrzymaniowych było pełne a identyfikacja ich oddziaływań bardziej właściwa.
Odnosi się to zwłaszcza do analizy kosztów i korzyści , która w obecnym kształcie PUW
została pominięta, z uwagi na brak opracowanych wskazań metodycznych pozwalających
zastosować je do szczególnego rodzaju przedsięwzięć jakimi są prace utrzymaniowe.
2. SOOŚ dla PUW w obszarze RZGW Warszawa, z uwagi na skalę prac utrzymaniowych,
wielkość obszaru mogła mieć jedynie charakter oceny typologicznej katalogu działań a
212
nie poszczególnych przedsięwzięć. Ocena ta wykazała, wysokie ryzyko wystąpienia
znacząco negatywnego wpływu PUW na wody powierzchniowe, środowisko przyrodnicze
i różnorodność biologiczną w wielu JCWP, w tym na obszarach chronionych. Dla
zminimalizowania tego ryzyka konieczne jest podjęcie wielu działań w tym: weryfikacja
zakresu prac utrzymaniowych i przyjmowanie do realizacji tylko tych prac dla których
wykazane zostaną realne korzyści z ich wykonania, realizacja prac zgodnie z dobrymi
praktykami, ograniczenie do koniecznych przypadków cykliczności prac i unikanie
koncentracji działań utrzymaniowych. Kwestie te rozwinięto w dalszych punktach
podsumowania.
3. Znaczącą trudnością przy sporządzaniu SOOS były różnice w opisie działań, ich kwalifikacji
i lokalizacji a także różnorodność baz danych wykorzystywanych przez poszczególnych
administratorów cieków. Istnieje pilna potrzeba opracowania jednolitej w skali kraju
bazy danych obejmująca wykaz aktualizowanych na bieżąco
prowadzonych prac
utrzymaniowych, z obowiązkiem jej zasilania przez poszczególnych administratorów
cieków. Baza taka byłaby do wykorzystania przez poszczególne RZGW dla monitorowania
postępu realizacji PUW i w przyszłości podstawą jego aktualizacji w kolejnym cyklu
planistycznym.
4. Realizacja PUW winna uwzględniać następujące wskazania przyrodnicze:
 Każde działanie utrzymaniowe musi mieć uzasadnienie wynikające z celów PUW,
nawet jeśli działania na tych samych odcinkach pokrywają się. Powyższe
uzasadnienie nie może wynikać z "tradycji" dotychczasowego użytkowania.
 Należy drastycznie ograniczyć skalę działań, które w największym stopniu
decydują o znacząco negatywnym oddziaływaniu. Uwaga ta dotyczy w pierwszej
kolejności usuwania drzew i krzewów, udrażniania koryta, usuwania rumoszu,
usuwania roślinności.
 Remonty i modernizacje urządzeń wodnych powinno odbywać się, w miarę
potrzeb i możliwości, z udrożnieniem cieku dla gatunków migrujących.
 Prace utrzymaniowe ingerujące w siedliska gatunków i areał siedlisk chronionych,
zwłaszcza gdy są one przedmiotami ochrony w obszarach N2000 powinny być
prowadzone tylko w wypadku uzasadnionego zagrożenia powodziowego lub
zagrożenia mienia i życia ludzi.
 Wszelkie prace utrzymaniowe muszą uwzględniać zapisaną w Ustawie Prawo
Wodne i RDW zasadę całościowego traktowania cieku wraz z jego biologicznym
otoczeniem, a nie jedynie jego składowe hydrologiczne.
213
 W uzasadnionych przypadkach, planowane działania wpływające negatywnie na
obszary N2000, musi zakładać odpowiednie działania przeciwdziałające i
minimalizujące ten wpływ a nawet jego kompensację.
5. Realizacja PUW powinna uwzględniać następujące wskazania ogólne:
 Na obszarach gdzie działania utrzymaniowe planowane są na długich odcinkach i
istnieje ryzyko wystąpienia
oddziaływań skumulowanych oraz na obszarach
chronionych gdzie istnieje ryzyko, że planowane działania mogą spowodować
znaczące
negatywne
oddziaływania,
należałoby
ponownie
zweryfikować
uzasadnienie realizacji planowanych działań, przeprowadzić analizę efektywności
powodziowej obejmującą analizy hydrauliczne z uwzględnieniem alternatywnych
wariantów. Analiza powinna obejmować również aspekty środowiskowe,
społeczne oraz ekonomiczne.
 Szczególnie istotna jest weryfikacja działań na obszarach chronionych z uwagi na
fakt, ze są to obszary administrowane przez inne podmioty, które zostały
powołane do realizacji określonych celów służących ochronie przyrody.
Przedmiotem weryfikacji i analiz powinno być, czy planowane na tych obszarach
działania nie stoją w sprzeczności z celami ochrony tych obszarów, gdyż w
Projekcie PUW występują liczne działania których realizacja może mieć wpływ na
przedmioty ochrony a w konsekwencji na cele ochrony obszarów chronionych.
Efektem tych analiz powinno być rozwiązanie zapewniające optymalne, realne
spełnienie
różnych
celów
–
przyrodniczych,
społecznych
(zapewnienia
bezpieczeństwa i ochrona dóbr) i gospodarczych (prowadzenie działalności
gospodarczej – rolniczej, zaopatrzenia w wodę, żeglugi i inn.).
 Z uwagi na liczne odcinki planowanych działań w obszarach mokradłowych,
wskazane jest aby zweryfikować j.w. zasadność planowanych prac, z uwagi na
wymagania ochrony siedlisk bagiennych i cele ochrony ustanowione dla obszarów
chronionych. W szczególności dotyczy to obszarów 29 JCWP w których istnieje
ryzyko umiarkowanie negatywnego wpływu planowanych działań na obszary
mokradłowe.
 Z uwagi na fakt iż większość działań planuje się w naturalnych częściach wód wskazane jest aby były one prowadzone sekwencyjnie w celu nie pogorszenia
stanu
wód
i
osiągnięcia
założonych
w
poszczególnych
JCWP
celów
środowiskowych zgodnie z RDW (w szczególności typ działania 6) oraz osiągnięcia
celów środowiskowych dla przedmiotów ochrony wynikających z dyrektywy
siedliskowej.
214
Bibliografia
[1]
Aktualizacji Planu gospodarowania wodami (aPGW) na obszarze dorzecza Wisły projekt, KZGW, Warszawa, grudzień 2014.
[2]
Atlas klimatu Polski pod redakcją Haliny Lorenc, Instytut Meteorologii i Gospodarki
Wodnej. Warszawa, 2005,
[3]
Bezubik B., Szkody bobrowe na terenie województwa podlaskiego oraz sposoby ich
minimalizacji; Malinówka 20.10.2011,
[4]
Białousz S., Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Gleby - klasyfikacja genetyczna, mapa
1:1 500 000,
[5]
Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.XII.2014 r., Państwowy Instytut
Geologiczny, Warszawa 2015,
[6]
Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety, Siódmy ogólny unijny
program działań w zakresie środowiska naturalnego do 2020 r., Komisja Europejska,
2014,
[7]
Dynowska I., Odpływ rzeczny. [w:] Najgrakowski M. (red.), Atlas Rzeczypospolitej
Polskiej,
Polska
Akademia
Nauk,
Instytut
Geografii
i
Przestrzennego
Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Warszawa, 1994,
[8]
Dyrektywa 2000/60/WE Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 23 października
2000r. ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej,
[9]
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/60/WE z dnia 23 października 2007
r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim,
[10]
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r.
w sprawie ochrony dzikiego ptactwa,
[11]
Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
naturalnych oraz dzikiej fauny i flory,
[12]
Figarski T., Kajtoch Ł., Hydrotechniczna degradacja rzecznej przyrody; „Dzikie Życie”
2/248 2015 Pracownia na rzecz wszystkich istot,
[13]
http://ratujmyrzeki.bagna.pl/images/raport_siedliska_ryb.pdf
[14]
http://warszawa.rzgw.gov.pl/nasza-dzialalnosc/szlaki-zeglowne
[15]
http://www.wizna.pl/bip/zalaczniki/art/110426102031.pdf
[16]
Jabłońska E, Kotkowicz M., Manewicz M., Nawrocki P., Pawlaczyk P. RAPORT
„Inwentaryzacja oraz ocena skutków przyrodniczych prac utrzymaniowych na rzekach
województw łódzkiego, podkarpackiego, małopolskiego, świętokrzyskiego,
warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego, opolskiego, wielkopolskiego,
mazowieckiego i podlaskiego w latach 2010-2012 - opracowanie w oparciu
o ogłoszenia o przetargach zamieszczone na stronach internetowych WZMiUW oraz
wyniki ankiet wysłanych do tych instytucji, Zakład Ekologii Roślin i Ochrony
215
Środowiska, Uniwersytet Warszawski, WWF Polska, Klub Przyrodników, Warszawa,
2013.
[17]
Jędryka E., Potrzeby prowadzenia prac związanych z utrzymaniem śródlądowych wód
powierzchniowych i urządzeń wodnych na obszarach renaturyzowanych;
Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich PAN oddział w Krakowie Nr 4/2/2006,
[18]
Katalog obecności substancji priorytetowych w wodach rzek na obszarze gmin,
IMGW-POB, Warszawa 2010,
[19]
Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1998,
[20]
Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym,
sporządzonymi w Espoo dnia 25 lutego 1991 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 96, poz. 1110)
[21]
Kowalczak P. i in., Natura 2000 a gospodarka wodna, Ministerstwo Środowiska,
Warszawa, 2009,
[22]
Odnowiona strategia UE dotycząca trwałego rozwoju, Rada Unii Europejskiej,
Bruksela, 26 czerwca 2006 r.,
[23]
Opinia rzecznika RDOŚ w Białymstoku; PAP 5 maja 2014,
[24]
Paczyński B., Sadurski A. (red.), Hydrogeologia regionalna Polski, tom I, Wody słodkie,
PIG, Warszawa, 2007,
[25]
Pawlaczyk P., Stanowisko Klubu Przyrodników w sprawie utrzymania rzek; Biuletyn
Klubu Przyrodników Bociek 107 3/2011,
[26]
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego,
czerwiec 2003,
[27]
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego – Projekt, Zarząd
Województwa Lubelskiego, marzec 2015
[28]
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego, Łódź, 2010,
[29]
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, Mazowieckie
Biuro Planowania Regionalnego w warszawie, 2014,
[30]
Plan Zagospodarowania Przestrzennego
Województwa Podlaskiego, 2003,
[31]
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa
Województwa Śląskiego, Katowice – 21 czerwca 2004,
[32]
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego, Zarząd
Województwa Świętokrzyskiego, Kielce, wrzesień 2014,
[33]
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmińsko-Mazurskiego,
Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn, 2015,
[34]
Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z
uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, Urząd Marszałkowski Województwa
Śląskiego,
216
Województwa
Podlaskiego,
Śląskiego,
Zarząd
Marszałek
[35]
Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2008 – 2011 z
uwzględnieniem perspektywy do roku 2015, Zarząd Województwa Lubelskiego,
Lublin, 2008,
[36]
Program ochrony środowiska województwa łódzkiego 2012, Zarząd województwa
łódzkiego, Łódź, maj 2012,
[37]
Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego na lata 2011 – 2014 z
uwzględnieniem perspektywy do 2018 roku, Samorząd Województwa
Mazowieckiego, Warszawa, 2012,
[38]
Program ochrony środowiska województwa podkarpackiego na lata 2012-2015
perspektywą do 2019 r., Zarząd Województwa Podkarpackiego, Rzeszów, 2013,
[39]
Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2011 – 2014, Zarząd
Województwa Podlaskiego, Białystok, 2011Program Ochrony Środowiska
Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011 – 2014 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2015-2018, Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego,
Olsztyn, 2012,
[40]
Program ochrony środowiska województwa świętokrzyskiego, Zarząd Województwa
Świętokrzyskiego, Kielce, 2011,
[41]
Program ochrony środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015,
Województwo Wielkopolskie, Poznań, 2012
[42]
Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa
kujawsko-pomorskiego na lata 2011 – 2014 z perspektywą na lata 2015-2018, Zarząd
Województwa Kujawsko-Pomorskiego, 2011,
[43]
Program Strategiczny Ochrona Środowiska, Zarząd Województwa Małopolskiego,
2014,
[44]
Projekt aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły,
Warszawa, grudzień 2014,
[45]
Projekt aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Jarftu,
grudzień 2014,
[46]
Projekt aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły,
grudzień 2014,
[47]
Projekt aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Niemna,
grudzień 2014,
[48]
Projekt aktualizacji Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Świeżej
grudzień 2014,
[49]
RDOŚ Wrocław, Dyrektor Edward Biały, Opinia w sprawie zmian do projektu ustawy
o zmianie ustawy Prawo wodne; Wrocław 11.01.2013,
[50]
Richling A. Geografia fizyczna Polski, 2005,
217
[51]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie
ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2011 nr 237 poz. 1419),
[52]
Stanowisko Klubu Przyrodników i Fundacji WWF w sprawie projektu nowelizacji
Prawa Wodnego; Świebodzin, Warszawa 26.02.2013,
[53]
Strategia Rozwoju Kraju 2020, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa,
wrzesień 2012 r.,
[54]
Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego
do roku 2015, Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn, 25 czerwca
2013 r.,
[55]
Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan
modernizacji 2020+, Toruń, 21 października 2013,
[56]
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020 (z perspektywą do
2030 r.), Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, Lublin, 2014,
[57]
Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007 – 2020, Zarząd
Województwa Łódzkiego, 2006,
[58]
Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 – 2020, Urząd
Marszałkowski Województwa Małopolskiego, 2011,
[59]
Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja),
Samorząd Województwa Mazowieckiego, Warszawa, 2006,
[60]
Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007 – 2020, Samorząd
Województwa Podkarpackiego, Rzeszów, sierpień 2013,
[61]
Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020, Urząd Marszałkowski
Województwa Podlaskiego,
[62]
Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020+”, Województwa Śląskie,
Katowice, lipiec 2013,
[63]
Strategia Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego
Województwa Świętokrzyskiego, Kielce, 2006 r.,
[64]
Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku, Zarząd Województwa
Wielkopolskiego, Poznań, 17 grudnia 2012 roku,
[65]
Śleszyński P. „Ocena atrakcyjności wizualnej mezoregionów Polski, PAN, Instytut
Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania.
[66]
Środowisko Europy 2010 – Stan i Prognozy, Synteza, Europejska Agencja Środowiska,
Kopenhaga, 2010,
[67]
Tarapata M., Temat Rzeka, http://bagna.pl/index.php/component/content/article/9uncategorised/395-temat-rzeka,
[68]
Uchwała nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r. w sprawie przyjęcia
Strategii Rozwoju Kraju 2020 (M.P. 2012 r. nr 0, poz. 882),
218
do
2020
roku, Zarząd
[69]
Uchwała Nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie przyjęcia
Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności
(M.P. 2013 nr 0, poz. 121),
[70]
Uchwała nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 20111 r. w sprawie przyjęcia
Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (M. P. 2012 nr 0, poz. 252),
[71]
Uchwała nr 58 rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia Strategii
„Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.” (M. P. 2014
nr 0, poz. 469),
[72]
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2013, nr 0, poz. 627
z późn. zm.),
[73]
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2015 nr 0, poz. 469),
[74]
Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. 2001 nr 5, poz. 43,
z późn. zm.),
[75]
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U.
2014 nr 0, poz. 1446 z późn. zm.),
[76]
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013 nr 0, poz.
1232, z późn. zm.),
[77]
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. 2013 nr 0, poz.
596 z późn. zm.),
[78]
Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. 2014
nr 84, poz. 712 z późn. zm.),
[79]
Zasady gospodarowania na obszarach NATURA 2000 w dolinach rzek, WWF Polska,
GWP Polska, 2005,
219
16. Spis tabel
TABELA 1
SKALA ODDZIAŁYWAŃ ................................................................................................ 12
TABELA 2
DZIAŁANIA
UTRZYMANIOWE RZEK I POTOKÓW
–
WPŁYW NA ŚRODOWISKO W ODNIESIENIU DO
WÓD POWIERZCHNIOWYCH, ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ 13
TABELA 3
SKALA ODDZIAŁYWAŃ NEGATYWNYCH .......................................................................... 14
TABELA 4
OCENA
RYZYKA
WYSTĄPIENIA
ZNACZĄCYCH
NEGATYWNYCH
ODDZIAŁYWAŃ
NA
WODY
POWIERZCHNIOWE W JCWP ...................................................................................... 29
TABELA 5
OCENA
RYZYKA WYSTĄPIENIA ZNACZĄCYCH NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO
PRZYRODNICZE I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ W JCWP ................................................ 30
TABELA 6
OCENA RYZYKA WYSTĄPIENIA ZNACZĄCYCH NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ W JCWP ............. 30
TABELA 7
SPOSÓB ZAGOSPODAROWANIA TERENU W OBSZARZE PLANOWANYCH INWESTYCJI (WG CORINE
LAND COVER) NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ RZGW W WARSZAWIE .................. 31
TABELA 8
MOŻLIWE
POZYTYWNE ODDZIAŁYWANIA PLANOWANYCH INWESTYCJI W
JCWP
NA DOBRA
MATERIALNE I CELE GOSPODARCZE-ROLNICTWO NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ RZGW
W WARSZAWIE ........................................................................................................ 31
TABELA 9
DŁUGOŚĆ
6 ZAPLANOWANYCH W
OBSZARACH MOKRADŁOWYCH NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ RZGW W WARSZAWIE
............................................................................................................................. 33
TABELA 10
DŁUGOŚĆ I
I STOPIEŃ ODDZIAŁYWANIA NA GLEBY DZIAŁAŃ TYPU
3
I
3 I 6 W OBSZARACH O
ŚLESZYŃSKIEGO) NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM
PRZEZ RZGW W WARSZAWIE [79] ............................................................................. 34
STOPIEŃ ODDZIAŁYWANIA PLANOWANYCH INWESTYCJI TYPU
RÓŻNEJ ATRAKCYJNOŚCI WIZUALNEJ (WG
TABELA 1
SKALA ODDZIAŁYWAŃ ................................................................................................ 51
TABELA 2
DZIAŁANIA
UTRZYMANIOWE RZEK I POTOKÓW
–
WPŁYW NA ŚRODOWISKO W ODNIESIENIU DO
WÓD POWIERZCHNIOWYCH, ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ 52
TABELA 3
SKALA ODDZIAŁYWAŃ NEGATYWNYCH .......................................................................... 53
TABELA 4
POTENCJALNY WPŁYW POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW DZIAŁAŃ NA WODY POWIERZCHNIOWE ........ 54
TABELA 5
OCENA
TABELA 6
OCENA
JCWP
DZIAŁAŃ UTRZYMANIOWYCH TYPU 3 I 6 ........................................................................ 58
RYZYKA ZNACZĄCO NEGATYWNEGO WPŁYWU NA WODY POWIERZCHNIOWE W
RYZYKA ZNACZĄCO NEGATYWNEGO WPŁYWU NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I
RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ W JCWP DZIAŁAŃ UTRZYMANIOWYCH TYPU 3 I 6................. 58
TABELA 7
POTENCJALNY WPŁYW POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW DZIAŁAŃ NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE .... 59
TABELA 8
OCENA
RYZYKA WPŁYWU DZIAŁAŃ UTRZYMANIOWYCH NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I
RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ
................................................................................... 62
TABELA 9
KUMULACJA ODDZIAŁYWAŃ – WAGI POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW DZIAŁAŃ.............................. 64
TABELA 10
SKALA OCEN EFEKTU SKUMULOWANEGO DZIAŁAŃ UTRZYMANIOWYCH ................................. 65
TABELA 11
STATYSTYKA DZIAŁAŃ PLANOWANYCH DLA POTRZEB UTRZYMANIA WÓD NA OBSZARZE RZGW
WARSZAWA ............................................................................................................ 70
220
TABELA 12
ZESTAWIENIE JEDNOSTEK FIZYCZNO – GEOGRAFICZNYCH W OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ
RZGW W WARSZAWIE ........................................................................................... 100
TABELA 13
ZESTAWIENIE ZBIORNIKÓW WODNYCH, POŁOŻONYCH W OBRĘBIE OBSZARU RZGW W
WARSZAWIE, CHARAKTERYZUJĄCYCH SIĘ NAJWIĘKSZĄ POWIERZCHNIĄ ............................... 111
TABELA 14
OCENA STANU JCWP RZECZNYCH I JEZIORNYCH NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ RZGW
W WARSZAWIE ORAZ W PODZIALE NA OBSZARY REGIONÓW WODNYCH ............................. 122
TABELA 15
GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH (GZWP) WYSTĘPUJĄCE W OBSZARZE DZIAŁANIA
RZGW W WARSZAWIE ........................................................................................... 128
TABELA 16
OGÓLNA OCENA STANU JCWPD W OBSZARZE RZGW W WARSZAWIE .............................. 131
TABELA 17
UŻYTKOWANIE TERENU OBSZARU ADMINISTROWANEGO PRZEZ RZGW W WARSZAWIE ........ 136
TABELA 18
OCENA
RYZYKA
WYSTĄPIENIA
ZNACZĄCYCH
NEGATYWNYCH
ODDZIAŁYWAŃ
NA
WODY
POWIERZCHNIOWE W JCWP .................................................................................... 157
TABELA 19
OCENA
RYZYKA WYSTĄPIENIA ZNACZĄCYCH NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO
PRZYRODNICZE I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ W JCWP .............................................. 159
TABELA 20
SPOSÓB ZAGOSPODAROWANIA TERENU W OBSZARZE PLANOWANYCH INWESTYCJI (WG CORINE
LANDCOVER) NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ RZGW W WARSZAWIE ................. 162
TABELA 21
MOŻLIWE
POZYTYWNE ODDZIAŁYWANIA PLANOWANYCH INWESTYCJI W
JCWP
NA DOBRA
MATERIALNE I CELE GOSPODARCZE-ROLNICTWO NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ RZGW
W WARSZAWIE ...................................................................................................... 163
TABELA 22
DŁUGOŚĆ
6 ZAPLANOWANYCH W
RZGW W WARSZAWIE
........................................................................................................................... 164
I STOPIEŃ ODDZIAŁYWANIA NA GLEBY DZIAŁAŃ TYPU
3
I
OBSZARACH MOKRADŁOWYCH NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ
TABELA 23
DŁUGOŚĆ I
STOPIEŃ ODDZIAŁYWANIA PLANOWANYCH INWESTYCJI TYPU
RÓŻNEJ ATRAKCYJNOŚCI WIZUALNEJ (WG
ŚLESZYŃSKIEGO)
3 I 6 W OBSZARACH O
NA OBSZARZE ADMINISTROWANYM
PRZEZ RZGW W WARSZAWIE [79]. .......................................................................... 167
TABELA 24
CHARAKTERYSTYKA ODDZIAŁYWAŃ TYPÓW DZIAŁAŃ NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA
........................................................................................................................... 172
TABELA 25
OCENA RYZYKA WYSTĄPIENIA ZNACZĄCYCH NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ W JCWP ........... 178
TABELA 26
STATYSTYKA JCWP W POSZCZEGÓLNYCH ZAKRESACH OCEN WK ...................................... 180
TABELA 27
WYKAZ JCWP W KTÓRYCH OCENIONO WYSOKIE PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA EFEKTU
SKUMULOWANEGO ................................................................................................. 182
TABELA 28
WYKAZ JCWP
W KTÓRYCH OCENIONO UMIARKOWANE PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA
EFEKTU SKUMULOWANEGO
TABELA 29
WSKAŹNIK WKB
...................................................................................... 183
I PRAWDOPODOBIEŃSTWO EFEKTU SKUMULOWANEGO W ZLEWNIACH
BILANSOWYCH OBSZARU DZIAŁANIA RZGW WARSZAWA................................................ 186
TABELA 30
STRUKTURA JCWP I ZLEWNI BILANSOWYCH W ZAKRESACH WSKAŹNIKÓW WK I WKB.......... 190
221
17. Spis rysunków
RYSUNEK 1
PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY OBSZARU RZGW W WARSZAWIE........................................... 19
RYSUNEK 1
LOKALIZACJA DZIAŁAŃ UTRZYMANIOWYCH WG ZAŁĄCZNIKA NR 2 PUW .............................. 69
RYSUNEK 2
PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY OBSZARU RZGW W WARSZAWIE........................................... 98
RYSUNEK 3
OBSZAR RZGW W WARSZAWIE NA TLE PODZIAŁU FIZYCZNO-GEOGRAFICZNEGO WEDŁUG
KONDRACKIEGO ..................................................................................................... 104
RYSUNEK 4
OBSZAR DZIAŁANIA RZGW W WARSZAWIE W PODZIALE NA REGIONY WODNE .................... 108
RYSUNEK 5
SIEĆ HYDROGRAFICZNA OBSZARU ADMINISTROWANEGO PRZEZ RZGW W WARSZAWIE ........ 112
RYSUNEK 6
REŻIM ODPŁYWU RZECZNEGO W OBSZARZE DZIAŁANIA RZGW W WARSZAWIE ................... 114
RYSUNEK 7
STATUS JCWP POWIERZCHNIOWYCH W OBSZARZE DZIAŁANIA RZGW W WARSZAWIE ......... 116
RYSUNEK 8
OCENA
RYSUNEK 9
TYPY KRAJOBRAZU NA OBSZARZE RZGW W WARSZAWIE ............................................... 135
RYSUNEK 10
ZAGOSPODAROWANIE OBSZARU ADMINISTROWANEGO PRZEZ RZGW W WARSZAWIE ......... 137
RYSUNEK 11
KORYTARZE EKOLOGICZNE NA OBSZARZE RZGW WARSZAWA ......................................... 139
RYSUNEK 12
OBSZARY
RYSUNEK 13
LOKALIZACJA JCWP
JCWP POWIERZCHNIOWYCH
W OBSZARZE DZIAŁANIA RZGW W WARSZAWIE ........................................................... 124
RYZYKA NIEOSIĄGNIĘCIA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH DLA
RZGW W WARSZAWIE ZGODNIE Z USTAWĄ O OCHRONIE
PRZYRODY ............................................................................................................. 142
CHRONIONE NA TERENIE
W KTÓRYCH ISTNIEJE RYZYKO WYSTĄPIENIA NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ
NA WODY POWIERZCHNIOWE .................................................................................... 158
RYSUNEK 14
LOKALIZACJA JCWP
NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNĄ .................................... 160
RYSUNEK 15
LOKALIZACJA JCWP
NA GLEBY W WYNIKU PLANOWANYCH DZIAŁAŃ TYPU 3 I 6 W OBSZARACH MOKRADŁOWYCH... 165
RYSUNEK 16
LOKALIZACJA DZIAŁAŃ TYPU 3 I 6 W OBSZARACH O WYSOKIEJ WARTOŚCI WIZUALNEJ (WG
ŚLESZYŃSKIEGO) DLA KTÓRYCH ISTNIEJE RYZYKO WYSTĄPIENIA NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA
KRAJOBRAZ............................................................................................................ 169
RYSUNEK 17
OCENA
RYSUNEK 18
OCENA
JCWP W OBSZARZE
ADMINISTROWANYM PRZEZ RZGW W WARSZAWIE ...................................................... 191
EFEKTU SKUMULOWANEGO DZIAŁAŃ UTRZYMANIOWYCH W
EFEKTU SKUMULOWANEGO DZIAŁAŃ UTRZYMANIOWYCH W ZLEWNIACH BILANSOWYCH
W OBSZARZE ADMINISTROWANYM PRZEZ RZGW W WARSZAWIE .................................... 192
222

Wstępna prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

Podobne dokumenty

Informacja nt. prognoz finansowych Spółka LiveChat Software S.A.