Program Ochrony Środowiska dla Miasta

Transkrypt

MIASTO BYDGOSZCZ
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA MIASTA BYDGOSZCZY NA LATA 2013 – 2016
Z PERSPEKTYWĄ DO 2020 ROKU
PROJEKT
Bydgoszcz, czerwiec 2012 rok
Spis treści:
STRESZCZENIE ............................................................................................................................................... 7
CZĘŚĆ I – WPROWADZENIE .......................................................................................................................... 7
1. WSTĘP .......................................................................................................................................................... 7
1.1. Podstawa prawna opracowania i forma realizacji zamówienia .............................................................. 7
1.2. Zmiana uwarunkowań prawnych ............................................................................................................ 8
1.3. Struktura Programu i metodyka prac ...................................................................................................... 8
1.4. Zawartość dokumentu Programu ........................................................................................................... 9
2. ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ................................................................................................... 10
2.1. Wprowadzenie ...................................................................................................................................... 10
2.2. Uwarunkowania zewnętrzne ................................................................................................................ 10
2.2.1. Polityka Ekologiczna Państwa ...................................................................................................... 10
2.2.2. Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2007 – 2020 ............................. 12
2.3. Uwarunkowania wewnętrzne ............................................................................................................... 13
2.3.1. Strategia rozwoju Bydgoszczy ...................................................................................................... 13
2.3.2. Raport z wykonania poprzedniego Programu ochrony środowiska.............................................. 14
2.4. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska ...................... 16
2.5. Priorytety ochrony środowiska miasta Bydgoszczy ............................................................................. 17
2.6. Nadrzędny cel „Programu...” ................................................................................................................ 17
CZĘŚĆ II – STAN AKTUALNY ........................................................................................................................ 18
3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA BYDGOSZCZY ........................................................................ 18
3.1. PołoŜenie i podział administracyjny ..................................................................................................... 18
3.2. Ludność i struktura osadnicza .............................................................................................................. 19
3.3. Infrastruktura ........................................................................................................................................ 21
3.4. Gospodarka .......................................................................................................................................... 39
3.5. Geologia ............................................................................................................................................... 39
3.6. Rzeźba terenu, geomorfologia ............................................................................................................. 43
3.7. Klimat.................................................................................................................................................... 43
4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ................................................................................................... 44
4.1. Ochrona przyrody ................................................................................................................................. 44
4.2. Ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów ............................................................................................... 57
4.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ................................................................................ 61
4.4. Ochrona powierzchni ziemi .................................................................................................................. 72
4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi .......................................................................................... 79
5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA ........................................................................................................ 79
5.1. Ochrona klimatu i jakość powietrza ...................................................................................................... 79
5.1.1. Ochrona klimatu ............................................................................................................................ 79
5.1.2. Jakość powietrza .......................................................................................................................... 82
5.1.3. Odnawialne źródła energii ............................................................................................................ 89
5.2. Ochrona wód ........................................................................................................................................ 93
5.3. Racjonalna gospodarka odpadami ....................................................................................................... 98
5.3.1. Aktualny stan gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miasta Bydgoszczy ...................... 98
5.3.1.1. Istniejący system gospodarowania odpadami ....................................................................101
5.3.1.2. Gospodarowanie odpadami komunalnymi .........................................................................103
5.3.2. Planowane zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi ....................................................... 104
5.3.2.1. Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi ...................................................105
5.3.2. Odpady niebezpieczne ............................................................................................................... 107
5.3.2.1. Odpady zawierające PCB ..................................................................................................107
5.3.2.2. Oleje odpadowe .................................................................................................................108
5.3.2.3. Odpady medyczne i weterynaryjne ....................................................................................109
5.3.2.3. ZuŜyte baterie i akumulatory .............................................................................................. 111
5.3.2.4. ZuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny ........................................................................... 111
5.3.2.5. Pojazdy wycofane z eksploatacji ........................................................................................ 112
5.3.2.5. Odpady zawierające azbest ............................................................................................... 113
5.3.2.6. Przeterminowane środki ochrony roślin ............................................................................. 114
5.3.3. Pozostałe odpady......................................................................................................................... 114
5.3.3.1. ZuŜyte opony ...................................................................................................................... 114
5.3.3.2. Odpady z budowy, remontów i demontaŜu obiektów budowlanych oraz infrastruktury
drogowej .......................................................................................................................................... 115
5.3.3.3. Komunalne osady ściekowe ............................................................................................... 116
5.3.3.4. Odpady ulegające biodegradacji inne niŜ komunalne ........................................................ 117
3
5.3.3.5. Odpady opakowaniowe ...................................................................................................... 118
5.3.3.6. Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy .. 119
5.4. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych ............................................................................ 122
5.5. Środowisko a zdrowie ........................................................................................................................ 130
6. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH .................................................................................................... 133
6.1. Zarządzanie środowiskowe ................................................................................................................ 133
6.2. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska .................................................. 135
6.3. Rozwój badań i postęp techniczny ..................................................................................................... 137
6.4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku ...................................................................................... 138
6.5. Edukacja ekologiczna......................................................................................................................... 139
CZĘŚĆ III – STRATEGIA DZIAŁANIA ........................................................................................................... 141
7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA BYDGOSZCZY DO 2016 ROKU ............................... 141
7.1. Cele i priorytety ekologiczne .............................................................................................................. 141
7.2. Harmonogram realizacji działań na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 roku ............................ 144
8. INSTRUMENTY REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ ..................................................................... 158
8.1. Mechanizmy prawno-ekonomiczne .................................................................................................... 158
8.2. Projekty o charakterze środowiskowym realizowane i zrealizowane we współpracy międzynarodowej
................................................................................................................................................................... 160
8.2.1. Projekty realizowane ................................................................................................................... 160
8.2.2. Projekty zrealizowane ................................................................................................................. 162
8.3. Mechanizmy finansowe realizacji Programu ...................................................................................... 163
8.4. Koszty realizacji przedsięwzięć .......................................................................................................... 166
9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU ................................................................................................ 168
Wyjaśnienia skrótów ...................................................................................................................................... 172
Wykorzystane materiały................................................................................................................................. 172
Załączniki: ...................................................................................................................................................... 173
Spis tabel:
Tabela 1
Tabela 2
Tabela 3
Tabela 4
Tabela 5
Zestawienie zadań zaplanowanych na lata 2007-2010 z podziałem na poszczególne działy ... 15
UŜytkowanie gruntów w mieście Bydgoszczy ............................................................................. 19
Liczba mieszkańców Bydgoszczy i gęstość zaludnienia w latach 2005-2010 ............................ 19
Struktura wiekowa mieszkańców Bydgoszczy według stanu na 31.12.2010 r ........................... 20
PrzybliŜona liczna ludności zamieszkująca poszczególne jednostki urbanistyczne Bydgoszczy ..
.................................................................................................................................................... 20
Tabela 6
Sieć wodociągowa na terenie miasta Bydgoszczy w latach 2005-2010 ..................................... 21
Tabela 7
Długość sieci wodociągowej w 2010 i 2011 roku na podstawie danych z Miejskich Wodociągów
i Kanalizacji w Bydgoszczy Sp. z o.o. .............................................................................................................. 22
Tabela 8
Sieć kanalizacyjna na terenie miasta Bydgoszczy w latach 2005-2010 ..................................... 26
Tabela 9
Długość sieci kanalizacyjnej w 2010 i 2011 roku na podstawie danych z Miejskich Wodociągów i
Kanalizacji w Bydgoszczy Sp. z o.o................................................................................................................. 27
Tabela 10 Ilość zbiorników bezodpływowych zlokalizowanych w Rodzinnych Ogrodach Działkowych ...... 27
Tabela 11 Wykonane i będące w trakcie realizacji oczyszczalnie ścieków deszczowych........................... 28
Tabela 12 Informacje o oczyszczanych ściekach w latach 2005-2010 ....................................................... 29
Tabela 13 Charakterystyka funkcjonujących w 2010 roku oczyszczalni ścieków na terenie Bydgoszczy .. 29
Tabela 14
Sieć gazowa na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010 ......................................................... 31
Tabela 15 Średnie zuŜycie gazu na jednego odbiorcę ................................................................................ 32
Tabela 16 Odbiorcy energii elektrycznej na terenie miasta Bydgoszczy ..................................................... 33
Tabela 17 Sieć cieplna na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010 ........................................................... 34
Tabela 18 Podstawowe urządzenia wytwórcze w Elektrociepłowniach Bydgoszcz .................................... 35
Tabela 19 Długość dróg gminnych i powiatowych na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010 ................. 36
Tabela 20 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 2010 roku .................. 39
Tabela 21 Pracujący według rodzajów działalności w 2010 roku ................................................................ 39
Tabela 22 Stopa bezrobocia (stan na 31.12.2010 r) .................................................................................... 39
Tabela 23 Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w 2009 roku ......... 44
Tabela 24 Zieleń urządzona utrzymywana przez Urząd Miasta Bydgoszczy .............................................. 55
Tabela 25 Powierzchnia gruntów leśnych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku .............................. 57
Tabela 26 Obwody łowieckie znajdujące się w granicach administracyjnych Bydgoszczy ......................... 59
Tabela 27 PrzynaleŜność terytorialna obwodów łowieckich z terenu miasta Bydgoszczy do łowieckich
rejonów hodowlanych ...................................................................................................................................... 60
Tabela 28 Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2010 roku .................................... 61
Tabela 29 Własne ujęcia wody w zakładach przemysłowych i innych instytucjach..................................... 62
Tabela 30 Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni w 2011 roku ................................ 64
Tabela 31 StęŜenia zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika w 2011 roku .................. 64
4
Tabela 32 Sprawność oczyszczalni ścieków ............................................................................................... 64
Tabela 33 Planowany stan systemu kanalizacyjnego na dzień 31.12.2015 r w Bydgoszczy zgodnie
z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych...................................................................... 65
Tabela 34 Obecny i planowany stan oczyszczalni ścieków na dzień 31.12.2015 w aglomeracji Bydgoszcz
zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych ........................................................ 65
Tabela 35 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych odprowadzanych do wód lub do ziemi.... 66
Tabela 36
Ilość ścieków wytworzonych przez największe zakłady przemysłowe i instytucje w Bydgoszczy
w latach 2010-2011 .......................................................................................................................................... 66
Tabela 37 Wykaz budowli hydrotechnicznych na terenie miasta Bydgoszczy ............................................ 68
Tabela 38 Wyniki analizy zagroŜenia suszą ................................................................................................ 71
Tabela 39 Struktura bonitacyjna gleb na terenie miasta Bydgoszczy .......................................................... 73
Tabela 40 Kwasowość gleb i potrzeby wapnowania w latach 2007-2009 ................................................... 73
Tabela 41 Wykaz szkód w środowisku spowodowanych przez działalność podmiotów korzystających ze
środowiska .................................................................................................................................................... 74
Tabela 42 Zawartość makroelementów w glebach ...................................................................................... 78
Tabela 43 Całkowita emisja gazów cieplarnianych z terenu miasta – w tonach ekwiwalentu dwutlenku
węgla (MgCO2e) .............................................................................................................................................. 80
Tabela 44 Ilościowe efekty wybranych przedsięwzięć termomodernizacyjnych.......................................... 81
Tabela 45 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciąŜliwych* na terenie Bydgoszczy
w latach 2005-2010 ......................................................................................................................................... 82
Tabela 46 Procentowy udział odbiorców ciepła na terenie Bydgoszczy w latach 2010 i 2011 .................... 84
Tabela 47 Zestawienie stęŜeń zanieczyszczeń powietrza w Bydgoszczy z 2009 i 2010 r. ......................... 85
Tabela 48 Wynikowe klasy strefy aglomeracja bydgoska dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w
ocenie rocznej za rok 2010 dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia
ludzi
.................................................................................................................................................... 88
Tabela 49 Podstawa do zakwalifikowania strefy do opracowania programu ochrony powietrza ................ 88
Tabela 50 Zestawienie mocy i zasobów energetycznych rzek na terenie województwa kujawskopomorskiego .................................................................................................................................................... 90
Tabela 51 Rodzaje elektrowni wodnych na terenie miasta Bydgoszczy ..................................................... 91
Tabela 52 Kolektory słoneczne na terenie miasta Bydgoszczy ................................................................... 91
Tabela 53 Zestawienie podstawowych parametrów hydrogeotermalnych dla miasta Bydgoszczy ............. 91
Tabela 54 Liczba zgłoszeń projektów robót geologicznych wykonywanych w celu wykorzystania ciepła
ziemi
.................................................................................................................................................... 92
Tabela 55 Ocena stanu czystości rzek miasta Bydgoszczy w 2010 roku .................................................... 94
Tabela 56 Jakość zwykłych wód podziemnych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku ...................... 96
Tabela 57 Rodzaje i ilości odebranych odpadów komunalnych w 2010 roku.............................................. 99
Tabela 58 Skład morfologiczny odpadów komunalnych na poszczególnych trasach pomiarowych ......... 100
Tabela 59 Podział Miasta Bydgoszczy na sektory w celu zorganizowania odbierania odpadów
komunalnych od właścicieli nieruchomości ................................................................................................... 106
Tabela 60 Planowany harmonogram podejmowania stosownych uchwał ................................................. 107
Tabela 61 Ilość olejów odpadowych wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych na terenie miasta
Bydgoszczy w 2010 roku ............................................................................................................................... 108
Tabela 62 Ilość odpadów medycznych i weterynaryjnych wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych
na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku .................................................................................................. 109
Tabela 63 Ilość zuŜytych baterii i akumulatorów wytworzonych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
................................................................................................................................................... 111
Tabela 64 Ilość zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego wytworzonego, odzyskanego i
unieszkodliwionego w 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy ................................................................... 112
Tabela 65 Ilość zuŜytych lub nienadających się do uŜytkowania pojazdów (wyłączając maszyny
pozadrogowe), odpadów z demontaŜu, przeglądu i konserwacji pojazdów wytworzonych, odzyskanych i
unieszkodliwionych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku ................................................................... 112
Tabela 66 Ilość odpadów zawierających azbest wytworzonych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
................................................................................................................................................... 114
Tabela 67 Ilość odpadów z budowy, remontów i demontaŜu obiektów budowlanych oraz infrastruktury
drogowej wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku ... 115
Tabela 68 Ilość odpadów ulegających biodegradacji innych niŜ komunalne wytworzonych, odzyskanych i
unieszkodliwionych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku ................................................................... 117
Tabela 69 Ilość odpadów opakowaniowych wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych na terenie
miasta Bydgoszczy w 2010 roku .................................................................................................................... 119
Tabela 70 Masa odpadów wytworzonych, poddana odzyskowi i unieszkodliwiona na terenie miasta
Bydgoszczy w 2010 roku ............................................................................................................................... 121
Tabela 71 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł
hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz
5
linie elektroenergetyczne, wyraŜone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do
ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby ............................. 123
Tabela 72 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez starty, lądowania i przeloty
statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyraŜone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki
mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej
doby
.................................................................................................................................................. 123
Tabela 73 Pomiary poziomu hałasu prowadzone na terenie Bydgoszczy w 2010 roku ............................ 125
Tabela 74 Zestawienie wyników ciągłych pomiarów hałasu drogowego w latach 2007-2010 przy Placu
Poznańskim w Bydgoszczy ........................................................................................................................... 126
Tabela 75
Awarie przemysłowe na terenie Bydgoszczy w 2010 roku ...................................................... 132
Tabela 76 Harmonogram realizacji przedsięwzięć priorytetowych przewidzianych do realizacji w ramach
Programu
.................................................................................................................................................. 145
Tabela 77 Szacunkowe koszty wdraŜania zadań zaplanowanych w ramach Programu w latach
2013-2020 .................................................................................................................................................. 167
Tabela 78 Zestawienie wskaźników monitorowania .................................................................................. 169
Spis rysunków:
Rysunek 1
PołoŜenie miasta Bydgoszczy na tle województwa kujawsko-pomorskiego ......................... 18
Rysunek 2
Mapa zagroŜeń ruchami masowymi powierzchni ziemi (skarpy) na obszarze Bydgoszczy .. 42
Rysunek 3
Obszary Natura 2000 na terenie miasta Bydgoszczy (źródło: www.geoportal.gov.pl) .......... 47
Rysunek 4
Obszary chronionego krajobrazu na terenie miasta Bydgoszczy (źródło:
www.geoportal.gov.pl) ...................................................................................................................................... 48
Rysunek 5
PołoŜenie Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego na terenie miasta Bydgoszczy (źródło:
www.geoportal.gov.pl) ...................................................................................................................................... 50
Rysunek 6
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie miasta ........................................................ 69
Rysunek 7
Obszary zagroŜone podtopieniami ........................................................................................ 70
Rysunek 8
Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc (Źródło: Ośrodek Meteorologii IMiGW) ........... 90
Rysunek 9
Monitoring hałasu komunikacyjnego w Bydgoszczy (źródło: „Raport o stanie środowiska w
województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku” WIOŚ Bydgoszcz) ......................................................... 126
Spis wykresów:
Wykres 1
Wykres 2
Wykres 3
Wykres 4
Wykres 5
Wykres 6
Wykres 7
Wykres 8
2010
Wykres 9
Wykres 10
Wykres 11
Liczba ludności miasta Bydgoszczy w latach 2005-2010 ...................................................... 20
Długość czynnej sieci wodociągowej w latach 2005-2010 .................................................... 22
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w latach 2005-2010..................................................... 26
Długość czynnej sieci gazowej w latach 2005-2010 .............................................................. 32
Odbiory energii elektrycznej w latach 2005-2010 .................................................................. 33
Długość sieci cieplnej na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010 ....................................... 34
Długość poszczególnych typów dróg gminnych na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010 ..
............................................................................................................................................... 37
Długość poszczególnych typów dróg powiatowych na terenie Bydgoszczy w latach 2005............................................................................................................................................... 37
Zieleń urządzona w mieście (Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, stan na 31.12.2010 r.) 55
ZuŜycie wody na potrzeby gospodarki narodowej w Bydgoszczy w latach 2005-2010 ........ 62
Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010 . 83
6
STRESZCZENIE
Program ochrony środowiska jest opracowaniem planistycznym, którego obowiązek opracowania wynika z
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn.
zm). Program ma na celi efektywne zarządzanie ochroną środowiska zgodnie z polityką ekologiczną
państwa.
„Program ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020” roku jest
aktualizacją poprzedniego „Programu ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy na lata 2005-2012”
przyjętego wraz z „Planem gospodarki odpadami dla miasta Bydgoszczy na lata 2005-2012” uchwałą Rady
Miasta Nr LVI/1108/05 z dnia 26 października 2005 roku.
Składa się z trzech części:
Część I – Wprowadzenie
Część II – Stan aktualny
Część III – Strategia działania
W pierwszej części przedstawiono podstawę prawną i strukturę opracowania oraz wskazano metodykę
sporządzania niniejszego opracowania. Omówione zostały uwarunkowania środowiskowe wynikające z
dokumentów strategicznych szczebla krajowego, wojewódzkiego jak i lokalnego. Wyznaczony został
nadrzędny cel Programu, którego brzmienie jest następujące: poprawa stanu środowiska poprzez
zachowanie istotnych walorów przyrodniczych oraz zrównowaŜony rozwój, jako podstawa rozwoju
gospodarczego miasta i poprawy jakości Ŝycia mieszkańców. Zostały takŜe określone priorytety ochrony
środowiska dla miasta Bydgoszczy:
• Poprawa jakości środowiska,
• Racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych,
• Ochrona przyrody,
• Racjonalna gospodarka odpadami,
• Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego,
• Edukacja ekologiczna społeczeństwa,
• Działania systemowe w ochronie środowiska.
W drugiej części dokumentu opisano aktualny stan poszczególnych komponentów środowiska na terenie
miasta Bydgoszczy oraz omówiono wpływ środowiska na zdrowie ludzi. Zidentyfikowano równieŜ
najwaŜniejsze problemy, które mają negatywny wpływ na środowisko oraz na jakość Ŝycia mieszkańców.
W części trzeciej niniejszego opracowania wyznaczono cele średniookresowe do 2020 roku i kierunki
działań na najbliŜsze cztery lata. Realizacja zaplanowanych zadań przedstawionych w harmonogramie
pozwoli na osiągniecie zakładanych celów. Omówiono mechanizmy prawno-ekonomiczne, słuŜące
skutecznemu zarządzaniu środowiskowemu. Przedstawiono koszty realizacji zaplanowanych działań oraz
wyznaczono wskaźniki monitoringu realizacji Programu, dzięki którym w kolejnych latach moŜliwe będzie
określenie kierunku zmian zachodzących w środowisku.
Niniejszy dokument uwzględnia najwaŜniejsze uwarunkowania środowiskowe wynikające z opracowań
strategicznych, określa konieczne inwestycje oraz szacunkowe koszty niezbędne do ich wykonania,
wskazuje realizatorów poszczególnych działań, a tym samym stanowi politykę ekologiczną miasta
Bydgoszczy.
CZĘŚĆ I – WPROWADZENIE
1. WSTĘP
1.1. Podstawa prawna opracowania i forma realizacji zamówienia
Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja poprzedniego „Programu ochrony środowiska dla
miasta Bydgoszczy na lata 2005-2012” przyjętego wraz z „Planem gospodarki odpadami dla miasta
Bydgoszczy na lata 2005-2012” uchwałą Rady Miasta Nr LVI/1108/05 z dnia 26 października 2005 roku.
Obowiązek sporządzenia Programu ochrony środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku –
Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.). Zgodnie z art. 17 wyŜej
wymienionej ustawy organ miasta sporządza program ochrony środowiska. Z wykonania programu organ
7
wykonawczy sporządza co dwa lata raporty, które przedstawia radzie miasta.
Program ochrony środowiska ma na celu efektywne zarządzanie ochroną środowiska zgodnie z polityką
ekologiczną państwa. Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym Ŝe przewidziane w niej
działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata.
Program ochrony środowiska winien spełniać wymagania określone w art. 14, art. 17 i art. 18 ustawy z dnia
Prawo ochrony środowiska. Zasady i tryb udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest
sporządzenie programu ochrony środowiska określa ustawa dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227).
Program ochrony środowiska zgodnie z art. 14 ustawy Prawo ochrony środowiska ma określać przede
wszystkim:
cele ekologiczne,
priorytety ekologiczne,
poziomy celów długoterminowych,
rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.
1.2. Zmiana uwarunkowań prawnych
Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej i przyjęciu Traktatu Akcesyjnego, w którym stawia się naszemu
krajowi powaŜne zadania do wypełnienia, które po roku 2015 przyczynią się do spełniania przez Polskę
wszystkich standardów w ochronie środowiska, jakie obowiązywały w krajach członkowskich UE.
W związku z koniecznością dokonania harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z prawem Unii
Europejskiej, przepisy zawarte w unijnych aktach prawnych w tym zakresie tj. w rozporządzeniach,
dyrektywach, decyzjach i uchwałach są systematycznie transponowane do prawa krajowego. Od
sporządzenia poprzedniego „Programu ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy na lata 2005-2012”
nastąpiły liczne zmiany w polskim ustawodawstwie m.in.:
uchwalono ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) – ustawa określa zasady i tryb postępowania w sprawach o
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, ocen oddziaływania na środowisko,
transgranicznego oddziaływania na środowisko oraz określa zasady udziału społeczeństwa w
ochronie środowiska,
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z
późn. zm.) - ogłoszenie teksu jednolitego 23 stycznia 2008 roku,
ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220) –
ogłoszenie teksu jednolitego 25 sierpnia 2009 roku,
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.) ogłoszenie teksu jednolitego 14 września 2010 roku,
ustawa z dnia 18 lipca 2001 r Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 145) – ogłoszenie teksu
jednolitego 10 stycznia 2012 roku,
ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr
75, poz. 493) – system został zmodyfikowany i rozszerzony. Ustawa ta implementowała do polskiego
porządku prawnego dyrektywę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia
2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania
szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu,
ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2011 Nr 12, poz. 59 z późn. zm.) - ogłoszenie
teksu jednolitego 13 grudnia 2010 roku,
ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych
substancji (Dz. U. Nr 130, poz. 1070 z późn. zm.) - ustawa określa zasady zarządzania emisjami
gazów cieplarnianych i innych substancji oraz zasady obrotu i zarządzania jednostkami Kioto. W
załączniku do ustawy przedstawiono wykaz gazów cieplarnianych i innych substancji
wprowadzanych do powietrza, objętych systemem zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i
innych substancji,
ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897).
1.3. Struktura Programu i metodyka prac
Opracowując Program przyjęto następującą kolejność działań:
• w pierwszym kwartale 2012 roku przeprowadzono ankietyzację zakładów produkcyjnych, szpitali,
jednostek oświatowych funkcjonujących na terenie miasta oraz rozesłano pisma o udostępnieniu
8
informacji o środowisku do róŜnych instytucji administracji specjalnej (tj. WIOŚ, RDOŚ, PPIS itp.),
na podstawie aktualnego stanu środowiska naturalnego oraz uzyskanych informacji z
przeprowadzonej ankietyzacji określono obszary priorytetowe polityki ochrony środowiska dla
miasta Bydgoszczy,
• wyznaczono cele średniookresowe do roku 2020,
• dla kaŜdego celu średniookresowego wyznaczono kierunki działań na najbliŜsze cztery lata,
• określono sposób finansowania zaplanowanych zadań,
• określono sposób kontroli realizacji Programu.
Strukturę niniejszego Programu oparto na „Polityce ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą
do roku 2016”. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program powinien definiować cele średniookresowe (dla
okresu 8-letniego) oraz kierunki działań na najbliŜsze cztery lata oraz monitoring realizacji Programu i
nakłady finansowe na jego wdroŜenie. Cele i kierunki działań zostały ujęte w trzech blokach tematycznych:
ochrona zasobów naturalnych,
poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego,
kierunki działań systemowych.
W załoŜeniach Programu przyjęto takŜe zapisy w dokumentach szczebla lokalnego tj. Plan Rozwoju
Bydgoszczy na lata 2009-2014, Strategię Rozwoju Bydgoszczy do 2015 roku oraz wyŜszego szczebla tj.
Program ochrony środowiska z Planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata
2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018, Strategia Rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego na
lata 2007-2020.
Charakterystykę miasta oraz diagnozę stanu środowiska naturalnego na terenie miasta Bydgoszczy
sporządzono głównie na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony Środowiska w Bydgoszczy (WIOŚ), Urzędu Miasta w Bydgoszczy oraz
przeprowadzonej ankietyzacji funkcjonujących zakładów produkcyjnych, szpitali i jednostek oświatowych. Do
opracowania wykorzystano równieŜ dane uzyskane z niŜej wymienionych jednostek:
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy (RDOŚ),
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku (RZGW),
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bydgoszczy (PPIS)
Kujawsko-Pomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku (KPZMiUW),
Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszczy (ZDMiKP),
Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza w Bydgoszczy (OSChR),
Nadleśnictwa Bydgoszcz i śołędowo,
Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. (MWiK),
Spółka Wodna KAPUŚCISKA,
•
Dane o stanie środowiska naturalnego podane są według stanu na dzień 31.12.2010 r, tam gdzie było
moŜliwe podane zostały dane bardziej aktualne.
Na podstawie aktualnego stanu środowiska naturalnego na terenie miasta Bydgoszczy, a takŜe
uwarunkowań wynikających z dokumentów programowych wyznaczono kierunki działań i zaproponowano do
nich zadania, których wykonanie jest niezbędne, aby zachować bądź poprawić stan środowiska, a tym
samym poprawić jakość Ŝycia mieszkańców Bydgoszczy. Na tej podstawie wyznaczono obszary
priorytetowe i sprecyzowano cele środowiskowe, co przedstawione zostało w części Programu dotyczącej
strategii działania.
Koszty realizacji działań i określenie sposobu finansowania oszacowano w oparciu o analizę materiałów
dotyczących planowanych do realizacji zadań środowiskowych w latach 2013-2016, przekazanych przez
Urząd Miasta, instytucje publiczne działające w obszarze ochrony środowiska oraz przedsiębiorców, a takŜe
na podstawie dokumentów strategicznych.
1.4. Zawartość dokumentu Programu
Sporządzony „Program ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy na lata 2013-2016 z perspektywą do
2020 roku” składa się z 9 rozdziałów:
Rozdział 1 – Wstęp
Określa podstawę prawną opracowania, zmiany w uwarunkowaniach prawnych oraz strukturę program i
metodykę prac nad Programem.
Rozdział 2 – ZałoŜenie wyjściowe Programu
Rozdział ten ujmuje uwarunkowania Programu (wewnętrzne i zewnętrzne), limity racjonalnego wykorzystania
zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska na poziomie krajowym i lokalnym. Podsumowano
wykonanie poprzedniego Programu ochrony środowiska. Zostały wyznaczone priorytety ochrony środowiska
oraz został określony nadrzędny cel Programu.
Rozdział 3 – Ogólna charakterystyka miasta Bydgoszczy
Opisano połoŜenie geograficzne, budowę geologiczną, klimat i charakterystykę demograficzną miasta.
Scharakteryzowano infrastrukturę komunalną, w tym zaopatrzenie mieszkańców w wodę, w gaz ziemny,
9
energię elektryczną i cieplną oraz opisano funkcjonującą sieć kanalizacyjną wraz z oczyszczalniami ścieków.
Opisano infrastrukturę komunikacyjną tj. sieć drogową, kolejową oraz komunikację publiczną. Przedstawiono
potencjał gospodarczy Bydgoszczy.
Rozdział 4 – Ochrona zasobów naturalnych
Opisano formy ochrony przyrody, zieleń miejską, lesistość miasta Bydgoszczy oraz racjonalne
gospodarowanie zasobami wodnymi i geologicznymi oraz ochronę powierzchni ziemi.
Rozdział 5 – Poprawa jakości środowiska
Rozdział ten opisuje jakość poszczególnych komponentów środowiska naturalnego oraz wpływ na zdrowie
ludzi. Przedstawiono moŜliwości wykorzystania energii z odnawialnych źródeł. Scharakteryzowano
gospodarkę odpadami na terenie miasta.
Rozdział 6 – Kierunki działań systemowych
Opisano systemy zarządzania środowiskowego, udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony
środowiska. Przedstawiono rozwój badań i postęp techniczny jak równieŜ odpowiedzialność za szkody w
środowisku. Opisano prowadzoną na terenie miasta edukację ekologiczną.
Rozdział 7 – Strategia ochrony środowiska miasta Bydgoszczy do 2016 roku
W rozdziale tym wyznaczono siedem obszarów priorytetowych. Do kaŜdego obszaru przypisano cele
średniookresowe do 2020 roku oraz kierunki działań na najbliŜsze cztery lata. Przedstawiono harmonogram
działań na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 roku.
Rozdział 8 – Instrumenty realizacji polityki ekologicznej
Przedstawiono mechanizmy prawno-ekonomiczne i finansowe realizacji Programu oraz szacunkowe koszty
wdraŜania zadań zaplanowanych w ramach Programu w latach 2013-2020.
Rozdział 9 – Monitoring realizacji Programu
Przedstawiono sposób realizacji Programu oraz wyznaczono wskaźniki monitorowania.
2. ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU
2.1. Wprowadzenie
Znaczącą rolę w definiowaniu polityki ekologicznej miasta Bydgoszczy pełnią zapisy zawarte w
opracowaniach szczebla krajowego i wojewódzkiego. NaleŜy równieŜ uwzględnić uwarunkowania
wewnętrzne zawarte w dokumentach planistycznych dla Bydgoszczy.
Podstawowym dokumentem w kształtowaniu Programu ochrony środowiska pełni „Polityka Ekologiczna
Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”. Dokumentem szczebla wojewódzkiego jest
„Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2007-2020”. Zapisy zawarte w
wymienionych dokumentach naleŜy postrzegać jako wytyczne dla niniejszego Programu, stanowiące tzn.
uwarunkowania zewnętrzne.
Polityka ochrony środowiska miasta Bydgoszczy kształtowana jest równieŜ przez uwarunkowania
wewnętrzne. Do podstawowych dokumentów naleŜy „Strategia Rozwoju Bydgoszczy do 2015 roku” oraz
raport z wykonania poprzedniego Programu ochrony środowiska.
2.2. Uwarunkowania zewnętrzne
2.2.1. Polityka Ekologiczna Państwa
„Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” jest dokumentem
strategicznym określającym na podstawie aktualnego stanu środowiska priorytety polityki ekologicznej.
Zostały podane kierunki działań w latach 2009-2012, których realizacja pozwoli na osiągnięcie niŜej
wymienionych celów średniookresowych.
Ochrona zasobów naturalnych:
w zakresie ochrony przyrody - podstawowym celem średniookresowym jest zachowanie bogatej
róŜnorodności biologicznej polskiej przyrody. Kierunkami działań w tym zakresie jest dokończenie
inwentaryzacji i waloryzacji róŜnorodności biologicznej Polski. Stworzy to podstawę do ustanowienia
pełnej listy obszarów ochrony ptaków i ochrony siedlisk w europejskiej sieci Natura 2000. Konieczne
jest równieŜ egzekwowanie wymogów ochrony przyrody w miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego oraz rygorystyczne przestrzeganie zasad ochrony środowiska, a takŜe kontynuacja
tworzenia krajowej sieci obszarów chronionych uwzględniającą utworzenie nowych parków
narodowych, rezerwatów, parków krajobrazowych oraz powstanie form i obiektów ochrony przyrody.
W systemie ochrony przyrody naleŜy takŜe uwzględnić korytarze ekologiczne, jako miejsca
dopełniające obszarową formę ochrony przyrody,
w zakresie ochrony i zrównowaŜonego rozwoju lasów – przyjętymi celami średniookresowymi są
dalsze prace w kierunku racjonalnego uŜytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich
10
właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Kierunkami
działań w tym zakresie jest realizacja przez Lasy Państwowe „Krajowego programu zwiększenia
lesistości”, utrzymanie znacznej retencji wodnej i jej powiększanie przez przywracanie
przesuszonych przez meliorację terenów wodno-błotnych oraz dostosowanie składu gatunkowego
drzewostanów do siedliska oraz zwiększenie róŜnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz
leśnych,
w zakresie racjonalnej gospodarki zasobami wodnymi - głównym celem średniookresowym jest
racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby
uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz
zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dąŜenie do
maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie
retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed
zanieczyszczeniem,
w zakresie ochrony ziemi – przyjętym celem średniookresowym jest rozpowszechnianie dobrych
praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównowaŜonego, przeciwdziałanie
degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne, zwiększenie
skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą,
rekreacyjną lub rolniczą,
w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi - podstawowym celem jest racjonalizacja
zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych
oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją.
Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego:
w zakresie zdrowia środowiskowego – podstawowym celem średniookresowym jest dalsza poprawa
stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z
sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi
potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska,
w zakresie jakości powietrza – najwaŜniejszym celem będzie dąŜenie do spełnienia przez Polskę
zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz Dyrektywy LCP i Dyrektywy CAFE. Zadania
będą głównie koncentrować się na dalszej redukcji emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów
wytwarzania energii, modernizacji systemów energetycznych oraz w dalszym ciągu opracowywanie i
wdraŜanie przez właściwych marszałków województw Programów naprawczych w strefach, w
których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5 zawartych w
Dyrektywie CAFE, poprzez eliminację niskich źródeł emisji oraz zmniejszenia emisji pyłu ze środków
transportu,
w zakresie ochrony wód - naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów
wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równieŜ zachowanie
i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. Cel ten będzie realizowany przez opracowanie dla
kaŜdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu
wodno-środowiskowego kraju,
w zakresie gospodarki odpadami – celami średniookresowymi w tym zakresie jest utrzymanie
tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, znaczne
zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska,
zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja,
sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z
identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko, eliminacja kierowania na składowiska
zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zuŜytych baterii i akumulatorów, pełne
zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaŜ pojazdów
wycofanych z eksploatacji oraz zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów
komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niŜ 50% w stosunku do odpadów
wytworzonych w gospodarstwach domowych,
w zakresie oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych - celem średniookresowym w zakresie
ochrony przed hałasem jest dokonanie wiarygodnej oceny naraŜania społeczeństwa na
ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagroŜenia tam, gdzie jest ono
największe. Podobny jest teŜ cel działań związanych z zabezpieczeniem społeczeństwa przed
nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych,
w zakresie substancji chemicznych - średniookresowym celem polityki ekologicznej w odniesieniu do
chemikaliów jest stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi
dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH.
Kierunki działań systemowych:
doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów
gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny
11
oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych
dokumentów,
uruchomienie mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do
rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z
zasadą rozwoju zrównowaŜonego,
jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa
o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie,
podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa,
zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdraŜaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w
produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu
systemu monitoringu środowiska,
stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i
sygnalizującego moŜliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku
koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy,
przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności
dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą
lokalizacji nowych inwestycji.
2.2.2. Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2007 – 2020
„Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2007 – 2020” jest załącznikiem do Uchwały
nr XLI/586/05 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 12 grudnia 2005 roku. Strategia rozwoju
województwa stanowi główne narzędzie polityki regionalnej i określa procesy rozwojowe.
Celem nadrzędnym strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego jest poprawa konkurencyjności
regionu i podniesienie poziomu Ŝycia mieszkańców przy respektowaniu zasad zrównowaŜonego rozwoju.
Jest to cel w pełni zgodny z zasadniczymi kierunkami rozwoju kraju proponowanymi przez Narodowy Plan
Rozwoju i Narodową Strategię Rozwoju Regionalnego na lata 2007-2013, a takŜe proponowanymi celami
polityki spójności Unii Europejskiej po 2006 r. W ramach niniejszej strategii wyznaczono trzy priorytetowe
obszary działań, w obrębie których określono działania strategiczne i główne kierunki działań.
Zapisane działania, które pośrednio lub bezpośrednio kształtują politykę ochrony środowiska miasta
Bydgoszczy mieszczą się w następujących priorytetowych obszarach działań:
Priorytetowy obszar działań 1. Rozwój nowoczesnej gospodarki
Działanie 1.2 Wzmacnianie konkurencyjności regionalnej gospodarki rolnej
Aktywność gospodarstw rolnych wiąŜe się z dostosowywaniem do ustalonych kierunków i wielkości
produkcji, przestrzeganiem jej standardów zapewniających bezpieczeństwo Ŝywności. Aby spełnić określone
warunki konieczne będą inwestycje zmierzające do poprawy zdolności technicznych, standardów
higienicznych i sanitarnych produkcji surowców Ŝywnościowych i ochrony środowiska. Poprawie zdolności
konkurencyjnej gospodarstw rolnych w regionie słuŜyć będzie wprowadzanie nowych technik uprawy i
hodowli, postęp biologiczny w produkcji zwierzęcej i roślinnej, wprowadzanie nowych kierunków produkcji
m.in. upraw metodami ekologicznymi i upraw roślin energetycznych.
Priorytetowy obszar działań 2. Unowocześnienie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu
Działanie 2.1. Wspieranie rozwoju sieci osadniczej
Dobrze rozwinięta sieć osadnicza, w tym szczególnie miast o zróŜnicowanych funkcjach, obszarach obsługi i
usytuowaniu w hierarchii sieci, wpływa na poziom jakości Ŝycia mieszkańców, na zaspokajanie potrzeb
społecznych. Strategia generalnie zakłada rozwój wszystkich węzłów sieci osadniczej, w szczególności w
zakresie rozwoju ich funkcji obsługi mieszkańców.
Działanie 2.2. Rozwój infrastruktury technicznej
Stan infrastruktury technicznej, w szczególności komunikacyjnej, w istotnej mierze decyduje o
konkurencyjności województwa. Istotnym aspektem rozwoju niektórych elementów infrastruktury technicznej,
jest ich korzystne oddziaływanie na poprawę jakości środowiska przyrodniczego regionu.
Do najwaŜniejszych kierunków działań naleŜy zaliczyć:
unowocześnienie układów transportowych wewnątrzregionalnych - poprzez komplementarną
integrację układów transportowych, zwłaszcza drogowych i kolejowych, zwiększającą spójność
terytorialną, sprzyjającą mobilności przestrzennej ludności, korzystnie wpływającą na stan
środowiska i poziom Ŝycia mieszkańców,
rozwój i unowocześnienie infrastruktury technicznej i mieszkalnictwa – w szczególności budowę i
unowocześnianie sieci i urządzeń dla zaopatrzenia mieszkańców regionu w wodę pitną wysokiej
jakości; budowę, rozbudowę i modernizację systemów i urządzeń odprowadzania i oczyszczania
ścieków oraz rozbudowę kanalizacji deszczowej; unowocześnianie systemu gospodarowania
odpadami stałymi, w tym organizację odbioru i wywozu odpadów na składowiska, segregację
odpadów i recykling, likwidację i rekultywację składowisk wypełnionych i nieuŜytkowanych, nie
odpowiadających normom, w tym mogilników; rozwój i modernizację infrastruktury
12
elektroenergetycznej, w tym wytwarzającej energię (elektryczną, cieplną), systemów przesyłowych;
unowocześnianie źródeł energii cieplnej dla zmniejszenia emisji zanieczyszczeń środowiska i
poprawy efektywności energetycznej, pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (energii spadku
wody i wód termalnych, energii wiatrowej, energii z biomasy, energii z ogniw słonecznych),
wdraŜanie nowoczesnych technik i technologii w infrastrukturze przemysłowej,
rozwój infrastruktury gospodarki wodnej – w szczególności poprzez wznoszenie obiektów małej
retencji (budowę, odbudowę zdewastowanych) w zlewniach rzek regionu kujawsko-pomorskiego,
koniecznych dla zatrzymania wód opadowych i roztopowych oraz regulacji ich odpływu w celu
zmniejszenia deficytu wód w okresie wegetacji, realizację systemów i urządzeń regulujących
stosunki wodne, w szczególności na uŜytkach rolnych.
Działanie 2.6. Zachowanie i wzbogacanie zasobów środowiska przyrodniczego
Rozwój społeczny i gospodarczy powinien zachodzić w respekcie dla zachowania walorów i zasobów
środowiska, w szczególności dotyczy to: zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, czystości
powietrza atmosferycznego, ograniczenia hałasu komunikacyjnego. Niezbędna jest równieŜ systematyczna,
szeroko prowadzona edukacja przyrodnicza i ekologiczna społeczeństwa.
Do najwaŜniejszych kierunków działań naleŜy zaliczyć:
utrwalanie, wzbogacanie systemu ekologicznego regionu – system ekologiczny to zachowanie z
przeszłości struktury środowiska przyrodniczego województwa. Aby system ten funkcjonował
prawidłowo konieczne jest zapewnienie warunków dla prawidłowego funkcjonowania środowiska
przyrodniczego województwa, w tym zachowania, zwiększania bioróŜnorodności florystycznej i
faunistycznej, ochrona bierna i czynna najcenniejszych zasobów i walorów tego środowiska,
przeciwdziałanie jego degradacji, zwłaszcza ze strony podejmowanych działań gospodarczych,
rewaloryzacja środowiska przyrodniczego - wskutek zaniechania aktywności ingerującej w
środowisko lub wzrost świadomości ekologicznej, ujawniają się moŜliwości odbudowy
przyrodniczych wartości obszarów i wzbogacenia zasobów przyrody. Zwiększanie wartości
przyrodniczych moŜe odbywać się poprzez wprowadzanie zadrzewień śródpolnych, wzdłuŜ dróg i
cieków wodnych na bezleśnych obszarach intensywnie uŜytkowanych rolniczo; przebudowę
drzewostanów uszkodzonych oraz wzbogacanie składu gatunkowego w celu podniesienia
zdrowotności i produktywności lasów; renaturalizację zniszczonych dolin rzecznych, lasów łęgowych
i olsów, rynien jeziornych itp., przyrodniczych siedlisk wodno-błotnych, śródleśnych zbiorników
wodnych, torfowisk, wrzosowisk, wydm.
2.3. Uwarunkowania wewnętrzne
2.3.1. Strategia rozwoju Bydgoszczy
„Strategia rozwoju Bydgoszczy do 2015 roku” jest załącznikiem do Uchwały nr XXXVI/795/04 Rady Miasta
Bydgoszczy z dnia 10 listopada 2004 roku.
Strategia wytycza kierunki rozwoju miasta, zgodnie z najlepiej pojętym interesem Bydgoszczy i jej
mieszkańców. Została wykreowana koncepcja rozwojowa uwzględniająca zagadnienia równowagi
społecznej, aspiracje mieszkańców, dobrą jakość Ŝycia, nowoczesną gospodarkę, troskę o przestrzeń
publiczną miasta, wartości nauki i kultury, zintegrowanie z rozwojem regionu. Strategia rozwoju miasta
sformułowana jest w pięciu głównych celach strategicznych oraz w celach operacyjnych, które są
uszczegółowieniem celów głównych. Poszczególnym celom operacyjnym przypisano działania. NiŜej
opisano działania, których realizacja wpłynie na kształtowanie polityki ochrony środowiska miasta
Bydgoszczy.
Strategiczny cel I – Tworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju mieszkańców Bydgoszczy
oraz ich identyfikacji z miastem.
I.1.C. Zwiększenie efektywności gospodarowania komunalnymi zasobami mieszkaniowymi – poprzez m.in.
doprowadzenie do stopniowego zmniejszania się udziału wydatków na ogrzewanie i ciepłą wodę poprzez
zmniejszenie zuŜycia (docieplanie ścian, stropodachów, wymiana stolarki okiennej i instalacji wewnętrznych,
opomiarowanie mieszkań itp.).
I.6.B. Przeciwdziałanie poŜarom, katastrofom oraz innym zagroŜeniom – poprzez wyznaczanie sieci dróg i
obwodnic do przewozu toksycznych środków przemysłowych i materiałów niebezpiecznych, a takŜe
wykonanie na obrzeŜach miasta odpowiednich parkingów, prowadzenie kontroli zabezpieczenia materiałów
niebezpiecznych w zakładach przemysłowych oraz obiektów posiadających urządzenia chłodnicze oraz stałe
monitorowanie urządzeń wałów ochronnych.
Strategiczny cel II – Nowoczesne i funkcjonalne zagospodarowanie przestrzeni miejskiej.
II.1. Rozwój transportu zbiorowego – rozbudowa i modernizacja infrastruktury transportu zbiorowego,
rozbudowa układu tramwajowego, kontynuacja wdraŜania nowoczesnego systemu sterowania ruchem
uwzględniającego priorytety dla transportu zbiorowego, zakupy i modernizacja taboru w ramach miejskiego
13
systemu transportu zbiorowego, integracja róŜnych form transportu zbiorowego w obszarze miasta i
aglomeracji (w tym transportu szynowego, drogowego, lotniczego i wodnego).
II.2. Rozwój układu drogowego - budowa ulic i drogowych przepraw mostowych oraz obiektów inŜynierskich
drogowo-kolejowych o charakterze ponadlokalnym i ponadregionalnym, modernizacja ulic układu
podstawowego, budowa i modernizacja ulic osiedlowych oraz rozbudowa systemu ścieŜek rowerowych i
ciągów spacerowych,
II.3. Poprawa dostępności komunikacyjnej Bydgoszczy w układzie krajowym i międzynarodowym modernizacja połączeń drogowych z planowaną siecią dróg ekspresowych i autostrad, budowa obwodnic,
rozbudowa i modernizacja Portu Lotniczego, modernizacja infrastruktury kolejowej w dostosowaniu do
standardów europejskich, aktywizacja Bydgoskiego Węzła Wodnego poprzez modernizację i budowę
przystani dla pływających jednostek turystycznych wraz z zapleczem oraz bulwarów nadrzecznych w
obszarze miasta,
II.5. Poprawa jakości przestrzeni publicznej – rewitalizacja obszarów zdegradowanych w aspekcie
społecznym i urbanistycznym (między innymi obiektów poprzemysłowych), poprawa stanu zieleni miejskiej
oraz budowa nowych, kompleksowych obiektów zieleni i rekreacji na terenach osiedli mieszkaniowych,
II.6. Poprawa jakości i ciągłości dostaw wody oraz dalsza rozbudowa systemu wodociągowego –
kontynuacja prac związanych z ochroną ujęć wody „CzyŜkówko” i „Las Gdański”, budowa sieci
wodociągowych, modernizacja i renowacja sieci wodociągowych, budowa osiedlowych studni awaryjnych i
publicznych,
II.7. Poprawa i ochrona środowiska naturalnego - rozbudowa i modernizacja systemu kanalizacji sanitarnej
dla oczyszczalni ścieków "Fordon" i "Kapuściska", rozbudowa i modernizacja systemu kanalizacji
deszczowej, Bagrowanie rzeki Brdy i Kanału Bydgoskiego (starego i nowego) oraz Brdy Młyńskiej w
granicach miasta, rozbudowa kompleksu utylizacji odpadów oraz rekultywacja wyeksploatowanej czaszy
wysypiska w śółwinie-Wypaleniskach, likwidacja wysypisk przemysłowych oraz tzw. „dzikich”, rekultywacja
terenów zdegradowanych przyrodniczo, kontynuacja i rozszerzenie programu selektywnej zbiórki odpadów
oraz ich recyklingu, kontynuowanie prac związanych z ochroną mieszkańców przed hałasem, obniŜenie
emisji substancji toksycznych do atmosfery, ochrona zasobów dóbr przyrody oraz krajobrazu kulturowego
miasta, współpraca w zakresie ochrony środowiska z gminami ościennymi,
II.8. Rozwój systemów energetycznych - rozwój alternatywnych źródeł energii i wykorzystanie energii o
charakterze odnawialnym, rozbudowa i modernizacja systemu ciepłowniczego w kierunku podniesienia
bezpieczeństwa energetycznego, rozbudowa i unowocześnienie istniejącego systemu gazowniczego dla
poszerzenia moŜliwości stosowania ogrzewania gazem, rozbudowa i modernizacja istniejących systemów
elektroenergetycznych w kierunku podniesienia bezpieczeństwa energetycznego.
Znaczna część opisanych wyŜej działań została przeniesiona do niniejszego opracowania.
2.3.2. Raport z wykonania poprzedniego Programu ochrony środowiska
Uchwałą Nr LVI/1108/05 z dnia 26 października 2005 roku Rada Miasta Bydgoszczy przyjęła „Program
ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy na lata 2005-2012” wraz z „Planem gospodarki odpadami dla
miasta Bydgoszczy na lata 2005-2012”. Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony
środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) z wykonania programów organ wykonawczy
województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi
województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.
Uchwałą Nr XLIX/725/09 z dnia 24 czerwca 2009 r. Rada Miasta Bydgoszczy przyjęła sprawozdanie z
wykonania Programu ochrony środowiska oraz Planu gospodarki odpadami dla miasta Bydgoszczy za lata
2007-2008. Ostatni raport został opracowany przez Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska
Urzędu Miasta Bydgoszczy i obejmował lata 2009 – 2010.
W skład raportu z Programu ochrony środowiska wchodzą przedsięwzięcia priorytetowe w zakresie ochrony
środowiska realizowane w następujących dziedzinach:
edukacja ekologiczna,
zasoby wodne,
ochrona powietrza atmosferycznego,
ochrona przed hałasem,
powaŜne awarie,
zasoby przyrody,
gleby.
Dla kaŜdego zagadnienia podano: stan wyjściowy, cele średniookresowe i kierunki działań, cele
krótkoterminowe oraz listę przedsięwzięć realizowanych w latach 2007-2008 oraz w 2009-2010, z podaniem
kosztów ich realizacji. Przedstawiono wskaźniki oceny efektywności realizacji Programu. W raporcie
dokonano podsumowania realizacji zadań zawartych w Programie i podzielono je na trzy kategorie:
zadania zrealizowane (zadania zrealizowane w pełnym zakresie lub zadania ciągłe),
14
zadania w trakcie realizacji,
zadania nie zrealizowane.
W tabeli poniŜej przedstawiono podsumowanie z realizacji zadań z podziałem na poszczególne działy.
Tabela 1
Zestawienie zadań zaplanowanych na lata 2007-2010 z podziałem na poszczególne działy
Raport z realizacji Programu ochrony środowiska
Dział
Lata 2007-2008
Lata 2009-2010
Edukacja ekologiczna
Zaplanowano - 17 zadań ciągłych,
Cel średniookresowy – Wykształcenie Zrealizowano – 17 zadań
nawyków kultury ekologicznej oraz
poczucia odpowiedzialności
mieszkańców Bydgoszczy za stan
środowiska naturalnego i jego ochronę
Zaplanowano - 17 zadań ciągłych,
Zrealizowano – 17 zadań
Zasoby wodne
Cel średniookresowy – Osiągnięcie
dobrego stanu ekologicznego i
chemicznego wód, zapewnienie
wszystkim mieszkańcom miasta
odpowiedniej jakości wody do picia
oraz ochrona przed powodzią
Zaplanowano - 34 zadania,
Zrealizowano – 14 zadań,
W trakcie realizacji – 12 zadań,
Nie zrealizowane – 6 zadań
Zadania nie zrealizowane: monitoring
systemu wodociągowego i
kanalizacyjnego, renowacja kanałów
sanitarnych i przebudowa kanałów
zniszczonych, przystosowanie koryta
strugi Flis do zrzutu wód opadowych z
osiedla Flis, modernizacja wału
ochronnego Fordon-Łoskoń (remont
przepustu wałowego oraz budowa ławy
przy stopie wału)
Zaplanowano – 25 zadań,
W trakcie realizacji – 8 zadań
Powietrze atmosferyczne
Cel średniookresowy - Spełnienie
wymagań prawnych w zakresie jakości
powietrza atmosferycznego
Zaplanowano - 12 zadań,
Nie zrealizowane – 3 zadania
Zadania nie zrealizowane: budowa
kogeneracji w EC I, modernizacja
kotłów wodnych w EC I oraz budowa
kotła fluidalnego OPF460 (za K1i2) lub
bloku parowo gazowego w EC II.
Zrealizowano – 1 zadanie,
W trakcie realizacji – 2 zadania.
Hałas
Cel średniookresowy - Redukcja
poziomu hałasu do wartości
dopuszczalnych na terenie całego
miasta
W trakcie realizacji – 1 zadanie
Zrealizowano – 4 zadania.
Awarie przemysłowe
Cel średniookresowy - Zmniejszenie
ryzyka wystąpienia zagroŜenia dla
mieszkańców i środowiska z tytułu
powaŜnych awarii przemysłowych i
transportowych
Zrealizowano – 5 zadań.
Zrealizowano – 4 zadania.
Ochrona dziedzictwa
przyrodniczego
Cel średniookresowy - Wykształcenie
spójnego systemu terenów zieleni
miejskiej z uwzględnieniem systemu
wodnego miasta oraz bieŜąca ochrona
i rozwój obszarów prawnie
chronionych i lasów
W trakcie realizacji – 1 zadanie,
Nie zrealizowano – 1 zadanie.
Zadanie nie zrealizowane – bagrowanie
Brdy i Kanału Bydgoskiego
Zaplanowano – 7 zadań,
Zrealizowano – 7 zadań.
Gleby
Cel średniookresowy - Ochrona i
właściwe wykorzystanie
najŜyźniejszych gleb uŜytkowanych
rolniczo oraz rekultywacja terenów
zdegradowanych
Zrealizowano – 3 zadania,
W trakcie realizacji – 2 zadania,
Nie zrealizowano – 2 zadania.
Zadania nie zrealizowane – Likwidacja
osadnika „Łoskoń” oraz eliminacja
zagroŜeń związanych z ewentualnymi
wyciekami ze zbiorników na paliwa
płynne.
Zrealizowano – 3 zadania,
Przesunięte – 1 zadanie.
Zadanie przesunięte na kolejne lata wymiana istniejących dwóch
zbiorników jednopłaszczowych na
jeden zbiornik dwupłaszczowy
dwukomorowy w stacji
magazynowania oleju.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportu z wykonania Programu ochrony środowiska oraz planu gospodarki odpadami dla
miasta Bydgoszczy w latach 2007 – 2008 oraz 2009 – 2010.
15
Na wszystkie zaplanowane zadania w latach 2007-2008 wydano łącznie 428 056,66 tys. zł, z czego
najwięcej środków finansowych przeznaczono na realizację zadań z działu zasoby wodne - 284 294,26 tys.
zł (tj. 66,4%) oraz powietrze atmosferyczne - 69 558,10 tys. zł (16,2%). Pod względem wielkości
zaangaŜowanych środków, największa grupa wydatków związana była z realizacją zadań w sektorze wodnościekowym. Zadania realizowane przez Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. w ramach
kontraktów finansowych z ISPA i Funduszu Spójności.
Natomiast w latach 2009-2010 na zaplanowane zadania wydano łącznie 543 660,99 tys. zł, z czego
najwięcej środków finansowych przeznaczono na realizację zadań z działu zasoby wodne – 503 827,88 tys.
zł (tj. 92,7%) oraz zasoby przyrody – 28 161,05 tys. zł (5,2%). Pod względem wielkości zaangaŜowanych
środków, największa grupa wydatków związana była z realizacją zadań w sektorze wodno-ściekowym.
Zadania realizowane przez Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. w ramach kontraktów
finansowych z Funduszu Spójności.
2.4. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska
WaŜniejsze limity związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawy stanu środowiska
naturalnego zostały określone w Polityce ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku
2016. Limity wynikają ze zobowiązań związanych ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej i dotyczą celów
do osiągnięcia najpóźniej do 2016 roku. Limity te zakładają:
zgodnie z planami Ministra Środowiska zawartymi w „Krajowym Programie zwiększania lesistości”
lesistość Polski powinna wzrosnąć do 30% w 2020 roku i do 33% w 2050 roku,
w 2020 roku łączna emisja gazów cieplarnianych z terytorium Unii Europejskiej powinna być niŜsza
o 20% w stosunku do roku 1990,
emisja zanieczyszczeń do powietrza w 2012 roku nie powinna być wyŜsza niŜ dla: SO2 - 358 tys.
ton, dla NOx - 239 tys. ton. Normy te narzuca Dyrektywa LCP,
do roku 2016 zakłada się całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez
wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski,
udział odnawialnych źródeł energii w 2020 roku na poziomie 15% (wg Dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 roku w sprawie promowania stosowania
energii ze źródeł odnawialnych),
wzrost udziału biokomponentów w paliwach transportowych do 10% w 2020 roku,
w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) określono, Ŝe do końca 2015
roku wszystkie aglomeracje o równowaŜnej liczbie mieszkańców powyŜej 2 000 powinny być
wyposaŜone w oczyszczalnie ścieków oraz w odpowiednio rozbudowaną sieć kanalizacyjną,
zgodnie z wymaganiami Ramowej Dyrektywy Wodnej wody powierzchniowe powinny osiągnąć
dobry stan chemiczny i ekologiczny, natomiast wody podziemne dobry stan chemiczny i ilościowy
w terminie do końca 2015 roku,
redukcję do 75% całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych,
osiągnięcie do końca 2014 roku odzysku na poziomie minimum 60% oraz recyklingu na poziomie
minimum 55% odpadów opakowaniowych,
sukcesywne ograniczanie masy składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji
począwszy od 75% w 2010 roku, poprzez 50% w 2013 r, aŜ do osiągnięcia w 2020 roku poziomu
35% w stosunku do masy tych odpadów wytwarzanych w 1995 r,
zebranie w 2012 roku 25% zuŜytych baterii i akumulatorów przenośnych, a w 2016 r. osiągnięcie
poziomu zbierania 45% tych odpadów,
zebranie w skali kraju 4 kg na mieszkańca zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego,
zamknięcie wszystkich wysypisk, które nie spełniają wymagań dyrektywy 99/31/WE do 2012 roku.
Przedstawione wyŜej limity opisane w Polityce Ekologicznej Państwa są limitami krajowymi i do chwili
obecnej (2012 r.) nie dokonano podziału na limity regionalne. Dlatego przytoczone wyŜej wskaźniki liczbowe
naleŜy traktować jako wielkości orientacyjne, przeznaczone do porównań międzyregionalnych i porównań
tempa realizacji celów polityki ekologicznej państwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem
realizacji tej polityki na szczeblu krajowym.
W dokumentach szczebla regionalnego zostały określone limity racjonalnego wykorzystania zasobów
naturalnych dla miasta Bydgoszczy.
Zgodnie z „Planem Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy” celem
miasta jest redukcja emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku o około 20% w stosunku do roku 2005.
W wartościach bezwzględnych za cel przyjmuje się redukcję emisji o 635 tys Mg CO2e/rok.
W „Programie ochrony powietrza dla aglomeracji Bydgoszcz” określono działania na lata 2009-2015, dzięki
którym zmniejszy się emisja pyłu PM10 na terenie aglomeracji Bydgoszcz do dopuszczalnych poziomów.
Kierunkami podstawowymi są:
16
uzyskanie zainteresowania i akceptacji mieszkańców w zakresie zmiany systemu ogrzewania,
pozyskanie odpowiedniego dofinansowania (atrakcyjnego dla mieszkańców) wymiany systemu
ogrzewania,
podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej budynków wielorodzinnych znajdujących się w obszarze
przekroczeń,
wymiana starych kotłów i pieców domowych opalanych węglem (drewnem) na nowoczesne źródła
ciepła, w obszarze przekroczeń,
termomodernizacje (przy jednoczesnej wymianie systemu ogrzewania),
wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, w tym kolektorów słonecznych i pomp ciepła,
inne akcje promocyjne, informacyjne i edukacyjne w zakresie ochrony jakości powietrza,
ograniczenie emisji pierwotnej ze źródeł liniowych,
ograniczenie emisji wtórnej z dróg,
ograniczenie emisji ze źródeł punktowych/utrzymanie na dotychczasowym poziomie.
W Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych został przedstawiony planowany stan systemu
kanalizacyjnego i oczyszczalni ścieków na dzień 31.12.2015 r. w aglomeracji Bydgoszcz. Zgodnie
z załoŜeniami KPOŚK nastąpi przyrost mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego w ilości 8
760 osób, liczba mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego wyniesie 352 766 osób, 92,81%
mieszkańców będzie korzystać z systemu kanalizacyjnego. Do końca 2015 roku planuje się wybudowanie
31,7 km sieci kanalizacyjnej oraz zmodernizowanie 119,2 km sieci. W KPOŚK ujęto dwie funkcjonujące
oczyszczalnie ścieków na terenie aglomeracji Bydgoszcz. Oczyszczalnie te do końca 2015 r. zostaną
zmodernizowane do oczyszczalni biologicznych z podwyŜszonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu
(P) spełniających standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 100 000 RLM. Planuje się
zwiększenie wydajności i przepustowości oczyszczalni.
2.5. Priorytety ochrony środowiska miasta Bydgoszczy
Na podstawie aktualnego stanu poszczególnych komponentów środowiska, uwarunkowań zewnętrznych
i wewnętrznych dokonano wyboru najistotniejszych priorytetów ochrony środowiska, których realizacja
przyczyni się w najbliŜszej przyszłości do poprawy stanu środowiska naturalnego na terenie miasta
Bydgoszczy.
Do najwaŜniejszych priorytetów ochrony środowiska miasta Bydgoszczy naleŜy:
• Poprawa jakości środowiska,
• Racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych,
• Ochrona przyrody,
• Racjonalna gospodarka odpadami,
• Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego,
• Edukacja ekologiczna społeczeństwa,
• Działania systemowe w ochronie środowiska
NaleŜy zaznaczyć, Ŝe wiele przedsięwzięć proponowanych w ramach jednego zagadnienia wpisuje się takŜe
w pozostałe zagadnienia. Wynika to z faktu, Ŝe poszczególne elementy środowiska i uciąŜliwości
środowiskowe są ze sobą powiązane. Poprawa jakości lub ochrona jednego z nich zwykle skutkuje poprawą
lub ochroną pozostałych.
2.6. Nadrzędny cel „Programu...”
Biorąc pod uwagę podstawowe, strategiczne dokumenty miasta Bydgoszczy i województwa kujawskopomorskiego oraz Politykę Ekologiczną Państwa i potrzebę poprawy jakości Ŝycia mieszkańców, po analizie
aktualnego stanu środowiska naturalnego i przy uwzględnieniu zasady zrównowaŜonego rozwoju
sformułowano nadrzędny cel „Programu ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy na lata 2013-2016
z perspektywą do 2020 roku”, którego brzmienie jest następujące:
Poprawa stanu środowiska poprzez zachowanie istotnych walorów przyrodniczych oraz
zrównowaŜony rozwój, jako podstawa rozwoju gospodarczego miasta i poprawy jakości Ŝycia
mieszkańców.
Zaproponowane w Programie ochrony środowiska cele i kierunki działań powinny posłuŜyć do tworzenia
warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności
na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, a następnie na jego poprawie.
Realizacja wytyczonych celów w Programie powinna spowodować zrównowaŜony rozwój gospodarczy,
polepszenie warunków Ŝycia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie
miasta.
Program ochrony środowiska będzie odgrywał coraz to większą rolę w sferze zarządzania środowiskiem
17
w mieście. Zatem w okresie do 2020 roku znaczenie Programu moŜna opisać następująco:
program mobilizuje administrację publiczną do rozwiązywania w zintegrowany sposób problemów
ochrony środowiska pojawiających się w mieście,
program określa występujące problemy w poszczególnych komponentach środowiska naturalnego
oraz proponuje sposób ich rozwiązywania,
program jest podstawą do podejmowania decyzji w zakresie działań i przedsięwzięć inwestycyjnych
i pozainwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska w skali miasta,
program mobilizuje podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz inne instytucje
i organizacje do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwiązywania oraz wyboru
priorytetów w działaniach na rzecz ochrony środowiska.
CZĘŚĆ II – STAN AKTUALNY
3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA BYDGOSZCZY
3.1. PołoŜenie i podział administracyjny
Bydgoszcz jest miastem na prawach powiatu, połoŜonym w północnej Polsce, na szerokości geograficznej
północnej 53°07’ i długo ści wschodniej 18°00’. Jest najwi ększym miastem województwa kujawskopomorskiego, z siedzibą Wojewody Kujawsko-Pomorskiego. Miasto zajmuje powierzchnię 17 598 ha i liczy
około 356 tys. mieszkańców. Zarówno pod względem powierzchni jak i liczby mieszkańców zajmuje
8 miejsce na liście polskich miast. Bydgoszcz połoŜona jest malowniczo nad rzeką Brdą, Wisłą i Kanałem
Bydgoskim.
Rysunek 1
PołoŜenie miasta Bydgoszczy na tle województwa kujawsko-pomorskiego
Bydgoszcz moŜna podzielić na 42 jednostki urbanistyczne: Opławiec, Smukała, Piaski, Rynkowo,
Myślęcinek, Las Gdański, Fordon, Osowa Góra, Flisy, CzyŜkówko, Jachcice, Zawisza, Leśne, Prądy,
Miedzyń, Okole, Jary, Wilczak, Błonie, Bocianowo, Bielawy, Śródmieście, Skrzetusko, Babia Wieś,
Bartodzieje, Bydgoszcz Wschód, Siernieczek, Brdyujście, Zimne Wody, Łęgnowo II, Szwederowo, Wzgórze
Wolności, Górzyskowo, Biedaszkowo, Lotnisko, Bielice, Kapuściska, WyŜyny, Glinki, Czersko Polskie,
Łęgnowo I i Wypaleniska. Organem wykonawczym miasta jest Prezydent Miasta, a organem stanowiącym
i kontrolnym jest Rada Miasta.
Na terenie miasta najwięcej gruntów zajmują obszary zabudowane i zurbanizowane (41,4%), z czego
największą powierzchnię zajmują tereny mieszkalne i drogi. Grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia
zajmują prawie 1/3 powierzchni miasta (32,5%). Prawie 17% powierzchni miasta zajmowane są przez uŜytki
18
rolne, przede wszystkim grunty orne. Grunty pod wodami zajmują powierzchnię 4,2% miasta, są to głównie
wody płynące. UŜytki ekologiczne, nieuŜytki oraz tereny stanowią łącznie 5% powierzchni miasta.
Tabela 2
UŜytkowanie gruntów w mieście Bydgoszczy
Ogółem
2 980,0
Grunty orne
2 241,0
UŜytki rolne
Sady
20,0
Łąki trwałe
330,
Pastwiska trwałe
296,0
Pozostałe
93,0
Ogółem
Grunty leśne oraz
zadrzewienia i
zakrzewienia
16,9%
5 719,0
ha
Lasy
Zadrzewienia i
zakrzewienia
5 356,0
32,5%
382,0
Grunty zabudowane i zurbanizowane
7 279,0
41,4%
Grunty pod wodami
734,0
4,2%
Pozostałe grunty (uŜytki ekologiczne, nieuŜytki,
tereny róŜne)
885,0
5,0%
17 599,0
100%
POWIERZCHNIA OGÓŁEM
Źródło: Dane z Urzędu Miasta Bydgoszczy.
Bydgoszcz jest szybko rozwijającym się miastem dzięki korzystnym połączeniom i rozwojowi komunikacji.
Bydgoszcz staje się nowoczesną i funkcjonalną metropolią, waŜnym ośrodkiem gospodarczym, sportowym,
turystycznym i kulturalnym.
3.2. Ludność i struktura osadnicza
Według danych GUS liczba ludności Bydgoszczy w ciągu kilku ostatnich lat systematycznie maleje. W roku
2005 miasto zamieszkiwało 366 074 osób, a w roku 2010 liczba ta spadła do 356 177, czyli zmniejszyła się
o prawie 10 tys. mieszkańców. Systematycznie maleje równieŜ gęstość zaludnienia. W poniŜszej tabeli
przedstawiono liczbę mieszkańców Bydgoszczy i gęstość zaludnienia w poszczególnych latach.
Tabela 3
Liczba mieszkańców Bydgoszczy i gęstość zaludnienia w latach 2005-2010
Liczba mieszkańców Bydgoszczy w poszczególnych latach
Liczba ludności
Gęstość zaludnienia
2
[os/km ]
2005 rok
2006 rok
2007 rok
2008 rok
2009 rok
2010 rok
366 074
363 468
361 222
358 928
357 650
356 177
2 098
2 082
2 069
2 056
2 032
2 024
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS.
19
368000
366000
364000
Liczba ludności
362000
360000
358000
356000
354000
352000
350000
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Wykres 1
Liczba ludności miasta Bydgoszczy w latach 2005-2010
W 2010 roku Bydgoszcz zamieszkiwało 356 177 osób, z czego 53,25% stanowiły kobiety. Przyrost naturalny
był ujemny i wynosił -206. RównieŜ saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały na 1 000
ludności był ujemny i wynosił -3,58.
Tabela 4
Struktura wiekowa mieszkańców Bydgoszczy według stanu na 31.12.2010 r
Wiek
Liczba osób
Wiek przedprodukcyjny
w tym kobiety
57 675
28 091
Wiek produkcyjny
w tym kobiety
229 156
112 780
Wiek poprodukcyjny
w tym kobiety
69 346
48 806
Źródło: Główny Urząd Statystyczny.
Najwięcej ludności jest w wieku produkcyjnym – 64,3%, następnie w wieku poprodukcyjnym – 19,5%
i w wieku przedprodukcyjnym – 16,2%.
W tabeli poniŜej przedstawiono przybliŜoną liczbę ludności zamieszkującą poszczególne jednostki
urbanistyczne Bydgoszczy. Dane pochodzą z Urzędu Miasta Bydgoszczy według stanu na grudzień 2010
roku. Najwięcej mieszkańców liczą następujące jednostki urbanistyczne: Fordon, Szwederowo, WyŜyny,
Bartodzieje i Kapuściska.
Tabela 5 PrzybliŜona liczna ludności zamieszkująca poszczególne jednostki urbanistyczne
Bydgoszczy
Wyszczególnienie –
Lp.
Ludność
Lp.
Ludność
jednostka urbanistyczna
1.
Opławiec
1 142
22.
Śródmieście
22 446
2.
Smukała
609
23.
Skrzetusko
4 731
3.
Piaski
2 427
24.
Babia Wieś
1 721
4.
Rynkowo
9
25.
Bartodzieje
24 450
5.
Myślęcinek
231
26.
Bydgoszcz Wschód
1 612
20
Lp.
6.
Las Gdański
7.
Ludność
Lp.
Ludność
436
27.
Siernieczek
1 037
Fordon
69 801
28.
Brdyujście
1 224
8.
Osowa Góra
13 994
29.
Zimne Wody
1 778
9.
Flisy
910
30.
Łęgnowo II
10. CzyŜkówko
7 778
31.
Szwederowo
31 769
11. Jachcice
3 917
32.
Wzgórze Wolności
11 262
12. Zawisza
1 494
33.
Górzyskowo
8 256
13. Leśne
11 779
34.
Biedaszkowo
241
14. Prądy
626
35.
Lotnisko
15. Miedzyń
11 520
36.
Bielice
16. Okole
11 374
37.
Kapuściska
23 927
17. Jary
6 179
38.
WyŜyny
29 475
18. Wilczak
4 172
39.
Glinki
6 031
19. Błonie
15 632
40.
Czersko Polskie
20. Bocianowo
12 297
41.
Łęgnowo I
21. Bielawy
6 622
42.
Wypaleniska
814
0
419
39
1 985
11
RAZEM 356 177
Źródło: Opracowanie na podstawie danych ze strony Urzędu Miasta – Wydział Spraw Obywatelskich Urzędu Miasta Bydgoszczy; Urząd
Statystyczny w Bydgoszczy.
Główny Urząd Statystyczny opracował prognozę demograficzną dla Polski do 2035 roku. Według prognozy
liczba ludności miasta będzie systematycznie spadać i w 2035 roku wyniesie 284 303 mieszkańców, czyli
będzie niŜsza niŜ w 2010 roku o 71 874 osób.
3.3. Infrastruktura
Zaopatrzenie mieszkańców w wodę
Sieć wodociągowa to układ połączonych ze sobą przewodów przeznaczonych do przesyłu wody między
ujęciem, a odbiorcą. W skład sieci wodociągowej wchodzą: przewody magistralne, przewody rozdzielcze
i połączenia domowe zwane przyłączami.
Według danych GUS długość czynnej sieci wodociągowej na terenie miasta Bydgoszczy systematycznie
wzrasta, w 2010 roku wynosiła 590,4 km i była o 6,5% dłuŜsza niŜ w 2005 roku (przybyło 38,4 km). Z roku na
rok przybywa równieŜ przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania,
w 2010 roku było ich o 1 006 więcej w porównaniu do 2005 roku. Na podobnym poziomie utrzymuje się
procent ludności miasta korzystającej z sieci wodociągowej, mimo spadku wyraźnego spadku ludności
korzystającej z sieci wodociągowej co wynika z ogólnego spadku ludności zamieszkującej miasto
Bydgoszcz.
W tabeli poniŜej przedstawiono szczegółowe informacje dotyczące sieci wodociągowej na terenie
Bydgoszczy, a na wykresie przedstawiono zmiany w sieci wodociągowej w latach 2005-2010.
Tabela 6
Sieć wodociągowa na terenie miasta Bydgoszczy w latach 2005-2010
Rok
Wyszczególnienie
Jedn.
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Długość czynnej sieci
rozdzielczej
km
552,0
559,1
563,0
566,0
581,0
590,4
Połączenia prowadzące do
budynków mieszkalnych i
zbiorowego zamieszkania
szt
18 202
18 382
18 577
18 813
19 023
19 208
osoba
353 510
351 063
348 995
346 982
345 859
344 546
Ludność korzystająca z sieci
21
Wyszczególnienie
Jedn.
Rok
2005
2006
2007
2008
2009
2010
96,6
96,6
96,6
96,7
96,7
96,7
wodociągowej
wodociągowej
%
Długość czynnej sieci wodociągowej [km]
600
590
580
570
560
550
540
530
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Wykres 2
Długość czynnej sieci wodociągowej w latach 2005-2010
Według danych uzyskanych z Miejskich Wodociągów i Kanalizacji w Bydgoszczy Sp. z o.o. pismem nr
PT 422/208/12 z dnia 29.03.2012 roku długość sieci wodociągowej na terenie Bydgoszczy systematycznie
wzrasta.
Tabela 7
Długość sieci wodociągowej w 2010 i 2011 roku na podstawie danych z Miejskich
Wodociągów i Kanalizacji w Bydgoszczy Sp. z o.o.
Wyszczególnienie
Jednostka
2010 rok
2011 rok
Magistrala
Sieć rozdzielcza
km
Przyłącza
123,05
123,65
590,37
607,07
277,14
279,66
Źródło: Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o.
W 2010 roku stopień zwodociągowania miasta wynosił 98,89%, a do sieci wodociągowej podłączonych było
352 227 mieszkańców. Natomiast w 2011 roku stopień zwodociągowania wzrósł do 99,21%, a liczba
mieszkańców podłączonych do sieci wodociągowej wynosiła 353 376 osób.
Ze względu na zróŜnicowanie wysokościowe miasta Bydgoszczy system wodociągowy pracuje w dwóch
strefach ciśnienia. Pierwsza strefa obejmuje tereny połoŜone w dolinie rzeki Brdy i jest zasilana
pompowniami zlokalizowanymi na stacjach wodociągowych "CzyŜkówko" i "Las Gdański". Druga strefa
obejmuje obszary zlokalizowane na:
• południowym tarasie doliny, gdzie ciśnienie podnoszone jest za pomocą pompowni strefowej przy
ulicy Filareckiej,
• górnym tarasie dzielnicy Piaski zasilanej przez hydrofornię przy ulicy Smukalskiej,
• górnym tarasie Osowej Góry zasilanej przez przepompownię przy ulicy Linowej.
Sieć wodociągowa przesyła do odbiorców wodę, która jest ujmowana i uzdatniana na dwóch stacjach
wodociągowych:
22
•
•
ujęcie wody powierzchniowej „CzyŜkówko” SW-4 – jest to ujęcie brzegowe zlokalizowane w 17,4 km
3
biegu rzeki Brdy. Średni pobór dobowy wody wynosi Qśrd 100 000 m /d, natomiast maksymalny –
3
3
Qmaxd 120 000 m /d. Pobór wody infiltracyjnej wynosi Qmaxd 110 000 m /d. Ujęcie posiada strefę
ochrony bezpośredniej i pośredniej wewnętrznej ustanowioną decyzją Wojewody Bydgoskiego
nr ROŚ-OŚ-X-6210/1381/11/97 dnia 19 sierpnia 1997 roku oraz strefę ochrony pośredniej
zewnętrznej ustanowioną decyzjami Wojewody Bydgoskiego nr OŚ-X-6210/104/98 z dnia 14 grudnia
1998 roku i decyzją nr OS-II-6210-08-99 z dnia 4 maja 1999 roku. Dla sztucznej infiltracji strefa
ochrony bezpośredniej i pośredniej została ustanowiona Rozporządzeniem nr 1/2010 Dyrektora
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia 18.01.2010 r. w sprawie ustanowienia strefy
ochronnej infiltracyjnego ujęcia wód pitnych „CzyŜkówko” dla Bydgoszczy. Ujęcie wyposaŜone jest w
trzy kanały wlotowe wyposaŜone w kraty rzadkie o prześwicie 5 cm, zabezpieczające przed
napływem wielkogabarytowych zanieczyszczeń oraz w zastawki kanałowe. W hali krat
zamontowane są kraty gęste, pionowe, mechaniczne o prześwicie 5mm wyposaŜone dodatkowo w
transportery i praski do usuwania skratek.
Pompownia I stopnia składa się z: komory smoków, hali pomp i instalacji próŜniowej. W hali
3
pompowni I stopnia znajduje się sześć zespołów pompowych o wydajności Q=1000 m /h kaŜdy, o
wysokości podnoszenia 24 m sł H2O o mocy silnika 90 kW, zalewane za pomocą instalacji
3
próŜniowej. Instalacja próŜniowa zaopatrzona jest w dwa zespoły pompowe o wydajności Q=24 m /h
kaŜdy i ciśnieniu zasysania 813 hPa abs.
Sztuczna infiltracja jest to układ 13 stawów, 18 rowów zasilania powierzchniowego, słuŜących do
wprowadzania wody rzecznej (ujmowanej na ujęciu brzegowym) w grunt oraz „barier” słuŜących do
ujmowania wody podziemnej w postaci studni czerpalnych lub ciągów drenaŜowych. Stawy
infiltracyjne posiadają ściany wykonane z geokomórek uszczelnionych od strony zwierciadła wody
betomatą oraz skarpy o nachyleniu 1:3. Powierzchnia czynna 9 stawów infiltracyjnych wynosi
9,86 ha. Stawy metody powierzchniowej wykonane zostały jako płytkie zbiorniki ziemne o średniej
głębokości 0,5 m p.p.t. o skarpach nieumocnionych nachylonych w stosunku 1:2. Łączna
powierzchnia czynna 4 stawów wynosi 4,32 ha. Rowy infiltracyjne wykonane zostały jako zbiorniki
ziemne o głębokości 1,5 m. Z uwagi na zróŜnicowanie wysokościowe terenu rowy podzielone zostały
na kwatery za pomocą ścianki z grodzic PCV z przelewem.
ujęcie wody podziemnej „Las Gdański” SW-1 – czerpie wodę z zasobów podziemnych
zgromadzonych w warstwach wodonośnych. Ujęcie składa się z 20 studni (6 studni
czwartorzędowych o głębokości do 80 m i 14 studni dolnokredowych o głębokości do 360 m). Ujęcie
posiada strefę ochrony pośredniej i bezpośredniej ustanowionej Rozporządzeniem nr 3/2008 z dnia
20 czerwca 2008 roku Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku.
3
Maksymalna zdolność zasobowa Ujęcia Las Gdański wynosi 42 000 m /dobę. Na terenie ujęcia trwa
eksploatacja dwóch zasadniczych warstw wodonośnych:
o dolnoplejstoceńska (IIa) i mioceńska (IIb), to osady doliny kopalnej o głębokości 60 m i łączącej
się z nią wodonośnej formacji burowęglowej nawiercone od 40 do 80 m p.p.t. Dolina kopalna to
zasobny zbiornik wód podziemnych o przebiegu NW/SE od terenów L.P.K. i W. do ul. Wiślanej,
o dolnokredowa to dwudzielna (IIIa i IIIb) warstwa o łącznej miąŜszości ok 400 m. Wodonosiec ten
występuje jedynie w północno-zachodniej i południowo-wschodniej części Bydgoszczy i jest
najbardziej perspektywicznym zbiornikiem wód podziemnych w Bydgoszczy.
Ujęcie w Lesie Gdańskim wybudowano w 1900 roku i do 1962 roku było podstawowym ujęciem dla
Bydgoszczy. Początkowo ujęcie składało się ze studni I lewara – wschodniego, a po jego awarii w
1904 roku dobudowano II lewar – zachodni (aktualnie obydwa zlikwidowane). W 1935 roku
rozpoczęto budowę III lewara, który oddano do eksploatacji w latach 1939-45 i czynnego do 2002
roku. Studnie lewarowe eksploatowały najpłytszą warstwę wodonośną, a ich maksymalna wydajność
3
dochodziła w latach siedemdziesiątych do 750 m /h. JuŜ w 1952 roku rozpoczęto prace
poszukiwawcze w celu rozbudowania zasobów i wykonano pierwsze studnie doliny kopalnej
(oznaczone indeksem Q – czwartorzęd) i poziomu kredowego (oznaczone indeksem M – poziom
kredowy do 1994 r. oznaczany jako starszy miocen). Aktualnie ujęcie eksploatuje głównie wody
kredowe ok 80% poboru, ok. 20% produkcji to wody czwartorzędowe.
Aktualnie projektowana jest nowa strefa ochronna ujęcia wody powierzchniowej „CzyŜkówko” z rzeki Brdy.
Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. złoŜyły wniosek do Regionalnego Zarządu
Gospodarki Wodnej w Gdańsku o ustanowienie strefy ochronnej ujęcia wody powierzchniowej „CzyŜkówko”,
składającej się z terenu ochrony bezpośredniej i terenu ochrony pośredniej.
We wniosku wyznaczono granice terenów ochronnych i tak teren ochrony bezpośredniej składa się z dwóch
ogrodzonych części, rozdzielonych ulicą Siedlecką. Pierwsza część o powierzchni 0,9600 ha obejmuje pas
gruntu przylegający do rzeki Brdy wraz z czerpnią ujęcia i pompownią pierwszego stopnia oraz fragment
rzeki Brdy w miejscu poboru wody. Druga część o powierzchni 12,3260 ha obejmuje grunty, na których
usytuowana jest stacja uzdatniania wody. Łączna powierzchnia terenu bezpośredniej ochrony stacji
wodociągowej wynosi 13,2860 ha. Natomiast teren ochrony pośredniej obejmuje rzekę Brdę o długości
23
21,9 km ciągnącą się od czerpni ujęcia do elektrowni w SamociąŜku wraz ze zbiornikami retencyjnymi
Tryszczyn i Smukała oraz przylegającym do niej pasem gruntu o zmiennej szerokości od 0,16 km do 1,5 km.
Dodatkowo obejmuje on równieŜ dolny fragment zlewni rzeki Kotomierzycy na odcinku od BoŜenkowa do jej
ujścia do Brdy. Wnioskowany teren ochrony pośredniej w duŜej części pokrywa się z terenem wewnętrznym
ochrony pośredniej ujęcia ustanowionym w 1997 roku, chociaŜ granice poprowadzono wzdłuŜ podziału
geodezyjnego i sam teren ochronny sięga dalej w górę rzeki Brdy. Całkowita powierzchnia terenu ochrony
2
pośredniej wynosi 16,86 km i obejmuje tereny następujących gmin:
2
• Gmina wiejska Koronowo – 5,06 km (30% powierzchni strefy)
2
• Gmina Osielsko – 4,74 km (28,1% powierzchni strefy)
2
• Miasto Bydgoszcz – 7,06 km (41,9% powierzchni strefy)
We wniosku zaproponowano szereg zakazów, nakazów i ograniczeń w uŜytkowaniu gruntów i korzystaniu z
wód na obszarze strefy ochrony bezpośredniej i pośredniej.
Konieczność ustanowienia nowych stref ochronnych ujęcia wody „CzyŜkówko” wynika z faktu, Ŝe woda
ujmowana z tego ujęcia stanowi jedno z głównych źródeł zaopatrzenia w wodę dla miasta Bydgoszczy,
pokrywając około 60% jego zapotrzebowania. Według prognoz zaopatrzenie to będzie stale wzrastać do
poziomu 70-75% w roku 2040. Dlatego ujmowane wody Brdy naleŜy objąć szczególną ochroną, eliminując
lub ograniczając do minimum istniejące lub potencjalne zagroŜenia mogące pogarszać jej jakość.
Powierzchnia wnioskowanego o ustanowienie terenu ochrony pośredniej jest ponad 100-krotnie mniejsza od
powierzchni terenu zewnętrznego ochrony pośredniej ujęcia ustanowionego decyzją Wojewody Bydgoskiego
w 1997 roku. Zmniejszenie tego obszaru uzasadnia się:
• Implementacją Ramowej Dyrektywy Wodnej do przepisów krajowych, w której ochrona wód
powierzchniowych w zlewniach rzecznych jest traktowana priorytetowo a celem podejmowanych
działań jest utrzymanie dobrego, moŜliwie naturalnego stanu wód lub jego stopniowa poprawa
poprzez odwrócenie niekorzystnych trendów zmian,
• Podstawą wyznaczenia zasięgu terenu ochrony pośredniej były wyniki badań czasu spływu
powierzchniowego wody z dowolnego punktu analizowanego obszaru do rejonu czerpni ujęcia. Jako
kryterium ograniczające przyjęto generalnie czas 24 godzinnego dopływu wody do ujęcia,
• Wyłączono obszar miasta Koronowo oraz doliny Starej Brdy od zapory w Koronowie do SamociąŜka.
Wprowadzenie ograniczeń w uŜytkowaniu terenu na obszarze miasta byłoby bardzo trudne lub
wręcz niemoŜliwe i wiązałoby się z duŜymi kosztami,
• Strefą ochronną nie objęto całej zlewni Kotomierzycy, gdyŜ poprawa stanu wód Kotomierzycy będzie
realizowana w ramach przyjętego przez RZGW w Gdańsku programu działań dla poprawy stanu
wód na obszarach wraŜliwych na zanieczyszczenia azotanami ze źródeł rolniczych,
• Strefą ochronną nie objęto równieŜ Zbiornika Koronowskiego wraz z przylegającymi do niego
brzegami poniewaŜ według prowadzonych badań stan chemiczny i ekologiczny wód zbiornika zaleŜy
głównie od stanu ekologicznego i jakości wód powierzchniowych na całym obszarze jego zlewni a
nie od sposobu zagospodarowania i uŜytkowania jego terenów przybrzeŜnych,
• Od 1998 roku, gdy strefa została ustanowiona, praktycznie nie została ona wprowadzona lub w
bardzo ograniczonym zakresie do planów zagospodarowania przestrzennego gmin. W wydawanych
decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu praktycznie nie formułuje się zakazów
wynikających z decyzji ustanawiającej strefę ochronną.
Na terenie miasta w latach 2010-2011 funkcjonowały 22 studnie awaryjne, które wykorzystywane są dla
potrzeb awaryjnego zaopatrzenia w wodę oraz w warunkach specjalnych:
3
• ul. Bieszczadzka 1a – o wydajności 30,0m /h,
3
• ul. Bieszczadzka 2 – o wydajności 25,0 m /h,
3
• ul. Bocianowo – o wydajności 90,0 m /h,
3
• ul. Brzozowa – o wydajności 60,0 m /h,
3
• ul. Czerkaska – o wydajności 48,0 m /h,
3
• ul. Dmowskiego – o wydajności 76,0 m /h,
3
• ul. Gierczak – o wydajności 120,0 m /h,
3
• ul. Ikara – o wydajności 45,0 m /h,
3
• ul. Jasiniecka – o wydajności 150,0 m /h,
3
• ul. Komuny Par. – o wydajności 57,2 m /h,
3
• ul. Morcinka – o wydajności 142,0 m /h,
3
• ul. Ogrody I – o wydajności 38,0 m /h,
3
• ul. Ogrody II – o wydajności 45,0 m /h,
3
• ul. Piekary – o wydajności 150,5 m /h,
3
• ul. Przod. Pracy – o wydajności 100,0 m /h,
3
• ul. Sz. Szeregów – o wydajności 100,0 m /h,
24
•
•
•
•
•
•
3
ul. Solskiego – o wydajności 107,0 m /h,
3
ul. Szczęśliwa – o wydajności 100,0 m /h,
3
ul. Traktorzystów – o wydajności 120,0 m /h,
3
ul. Waryńskiego – o wydajności 77,0 m /h,
3
ul. Węgierska – o wydajności 46,5 m /h,
3
ul. śmudzka – o wydajności 30,0 m /h.
Od 2012 roku w eksploatacji MWiK pozostało 11 następujących ujęć awaryjnych przy ulicy: Bieszczadzka
1a, Bieszczadzka 2, Czerkaska, Dmowskiego, Gierczak, Jasiniecka, Morcinka, Piekary, Szczęśliwa,
Traktorzystów, śmudzka. Pozostałe zostały przekazane do Urzędu Miasta Bydgoszczy lub zlikwidowane.
Zanim woda zostanie dostarczona do mieszkańców Bydgoszczy przechodzi procesy uzdatniania, które
odbywają się na dwóch stacjach uzdatniania wody:
• SW-4 CzyŜkówko – w hali napowietrzania znajduje się 6 aeratorów kaskadowo-rurowych o
3
2
obciąŜeniu hydraulicznym Qh.max=150 m /m h. Zadaniem aeratorów jest zagwarantowanie pełnego
napowietrzenia wody surowej z ujęcia infiltracyjnego przed podaniem wody na układ filtrów.
2
Hala filtrów I stopnia posiada 14 komór filtracyjnych. Powierzchnia jednej komory wynosi 45,6 m , a
2
całkowita powierzchnia – 638 m . Filtry wypełnione są złoŜem wielowarstwowym: piroluzyt, Ŝwir,
antracyt o łącznej wysokości h=1,6 m. Hala filtrów II stopnia posiada 12 komór filtracyjnych.
2
2
Powierzchnia jednej komory wynosi 46 m , a całkowita powierzchnia – 554 m . Filtry wypełnione są
węglem aktywowanym o wysokości złoŜa h=1,8 m. Woda do płukania filtrów pobierana jest ze
zbiornika wody płucznej i przetłaczana za pomocą pomp i rurociągu o średniki 800 mm i 600 mm do
komory podfiltrowej jednostki płukanej.
3
Zbiornik pośredni – pojemność czynna środkowej komory zbiornika wynosi Vzb.czynne=830 m .
Pojemność ta gwarantuje nieprzerwaną pracę pomp przy maksymalnej wydajności w czasie t=10
min.
Zbiornik wody płucznej – pojemność czynna zewnętrznej komory zbiornika z uwzględnieniem
3
wydzielonej komory zasuw wynosi Vzb.czynne-1305 m . Dla pomp płuczących minimalny poziom
3
zwierciadła wynosi 47 m n.p.m. co daje pojemność czynna zbiornika Vcz=693 m .
Do przetłaczania wody uzdatnionej ze zbiornika pośredniego na układ ozonowania słuŜą 3 pompy
3
pośrednie II stopnia w tym jedna rezerwowa. Maksymalna wydajność pomp Qh.max=5000 m /h.
Ozonownia – zadaniem instalacji jest utlenienie związków organicznych w wodzie surowej przy
uŜyciu ozonu. Instalacja ozonowania składa się z następujących układów technologicznych:
magazyn tlenu i azotu, układ wytwarzania ozonu, układ wprowadzania i rozpuszczania ozonu w
wodzie, układ destrukcji nadmiaru ozonu, układ sterowania, kontroli i zabezpieczeń oraz układy
dodatkowe.
3
Pompownia III stopnia wyposaŜona jest w 4 pompy o wydajności Q=1500 m /h, wysokości
3
podnoszenia 51 m i mocy silnika 300 kW oraz w 2 pompy o wydajności Q=500 m /h, wysokości
podnoszenia 51 m i mocy silnika 110 kW.
Chlorownia – w pomieszczeniach chloratorów zlokalizowane są chloratory podciśnieniowe. Do
chloratorów doprowadzany jest chlor gazowy w podciśnieniu. Wytwarzanie wody chlorowej odbywa
się w komorze rozdziału. Chlor dostarczany jest do iniektora przewodami KO w podciśnieniu i tam
mieszany jest z wodą z instalacji zakładowej. Dawka chloru zadawana jest automatycznie i
korygowana jest w zaleŜności od stęŜenia chloru wolnego na wyjściu do miasta.
Oczyszczalnia wód popłucznych – słuŜy do oczyszczania wód popłucznych powstających w wyniku
uzdatniania wody i składa się z:
• komory czerpalne wód popłucznych – 4 sztuki
• pompy przewałowe – 4 sztuki
• odstojniki popłuczyn – słuŜą do sedymentacji zawiesin zawartych w popłuczynach
• zbiorniki osadu – 3 sztuki
• pompy osadu – 2 sztuki
• taśmowa prasa filtracyjna – jest urządzeniem pracującym okresowo i słuŜy do odwadniania
osadów powstających w wyniku róŜnych procesów technologicznych.
•
SW-1 Las Gdański – woda do stacji uzdatniania pompowana jest poprzez układ studni głębinowych
stanowiących pierwszy stopień pompowania. Woda systemem rurociągów doprowadzana jest
do zbiornika kontaktowego, w którym zostaje poddana procesom napowietrzania oraz odgazowania.
Woda ze zbiornika poprzez pompownię drugiego stopnia tłoczona jest na układ 12 podwójnych
filtrów ciśnieniowych. Znajdujące się w filtrach ciśnieniowych wielowarstowe złoŜa filtracyjne
pozwalają na pełne usunięcie z wody związków Ŝelaza, manganu oraz amoniaku. Stacja uzdatniania
wody wyposaŜona jest w układ dezynfekcji roztworem podchlorynu sodowego. Chlorowanie
następuje po procesie filtracji.
25
3
Dwa zbiorniki wody czystej o łącznej objętości 10 000 m stanowią zabezpieczenie dostawy wody
w chwilach największego na nią zapotrzebowania w ciągu doby. Pompownia trzeciego stopnia jest
ostatnim elementem technologicznym, jej zdaniem jest wtłoczenie wody do dwóch magistral 450 mm
zasilających miejską sieć wodociągową.
Sieć kanalizacyjna
Sieć kanalizacyjna to układ połączonych ze sobą przewodów, które słuŜą do odprowadzenia ścieków
sanitarnych i wód deszczowych z budynków oraz ulic do oczyszczalni ścieków lub naturalnego odbiornika
(wody deszczowe). Przewody te, w zaleŜności od wielkości i funkcji zwane są kolektorami, kanałami
głównymi, kanałami bocznymi i przyłączami domowymi. Integralną częścią sieci kanalizacyjnej są studzienki.
W zaleŜności od pełnionej funkcji i miejsca usytuowania są to studzienki: rewizyjne, połączeniowe lub
spadowe.
Według danych GUS długość czynnej sieci kanalizacyjnej na terenie miasta Bydgoszczy systematycznie
wzrasta, największy wzrost nastąpił w 2009 roku. W 2010 roku sieć kanalizacyjna miała długość 613,2 km
i była o 21% dłuŜsza niŜ w 2005 roku (przybyło 128,6 km). Co roku przybywa równieŜ ilość przyłączy do
budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania, w 2010 roku było ich 4 084 więcej niŜ w 2005 roku.
W związku z tym z roku na rok wzrasta teŜ procent ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej.
W tabeli poniŜej przedstawiono szczegółowe informacje dotyczące sieci kanalizacyjnej na terenie
Bydgoszczy, a na wykresie przedstawiono zmiany w sieci kanalizacyjnej w latach 2005-2010.
Tabela 8
Sieć kanalizacyjna na terenie miasta Bydgoszczy w latach 2005-2010
Rok
Wyszczególnienie
Jedn.
2005
2006
2007
2008
2009
2010
kanalizacyjnej
km
484,6
487,6
489,4
507,0
588,0
613,2
Połączenia prowadzące do
zbiorowego zamieszkania
szt
15 682
15 971
16 386
17 296
19 219
19 766
kanalizacyjnej
osoba
326 040
324 084
322 765
323 180
325 084
324 651
kanalizacyjnej
%
89,1
89,2
89,4
90,0
90,9
91,1
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej [km]
700
600
500
400
300
200
100
0
2005
2006
2007
2008
Rok
Wykres 3 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w latach 2005-2010
26
2009
2010
Według danych uzyskanych z Miejskich Wodociągów i Kanalizacji w Bydgoszczy Sp. z o.o. (pismo nr PT
422/208/12 z dnia 29.03.2012 roku) długość sieci kanalizacyjnej na terenie miasta systematycznie wzrasta.
Tabela 9 Długość sieci kanalizacyjnej w 2010 i 2011 roku na podstawie danych z Miejskich
Wodociągów i Kanalizacji w Bydgoszczy Sp. z o.o.
Wyszczególnienie
Jednostka
2010 rok
2011 rok
Sieć sanitarna
km
Przyłącza
Kanalizacja deszczowa
613,21
643,3
160,15
160,64
228,72
241,26
W 2010 roku stopień skanalizowania miasta wynosił 92,41%, a do sieci kanalizacyjnej było podłączonych
329 136 mieszkańców. Natomiast w 2011 roku stopień skanalizowania miasta wzrósł do 95,07% i do sieci
podłączonych było 338 600 mieszkańców.
Na terenach nieskanalizowanych nieruchomości wyposaŜone są w zbiorniki bezodpływowe. Wydział
Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta w Bydgoszczy prowadzi ewidencję zbiorników
bezodpływowych zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zgodnie z uchwałą nr
LXXXIII/1103/10 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 22 września 2010r. w sprawie uchwalenia regulaminu
utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Bydgoszczy. Działania Wydziału Gospodarki Komunalnej
i Ochrony Środowiska skoncentrowane są na egzekwowaniu obowiązku przyłączania do sieci kanalizacyjnej.
Powoduje to sukcesywne zmniejszanie się ilości szamb w mieście. StraŜ Miejska kontroluje natomiast
zawarte umowy na opróŜnianie zbiorników i posiadane rachunki za wywóz nieczystości płynnych.
Z ewidencji wynika, Ŝe według stanu na 20 kwietnia 2012 roku zarejestrowanych jest 2 000 zbiorników
bezodpływowych. Zawartych umów na opróŜnianie zbiorników ma 54,84% nieruchomości posiadających
szamba. Około z 20% nieruchomości następuje wywóz nieczystości ciekłych ale tylko 2% mieszkańców
posiadających zbiorniki bezodpływowe pozbywa się nieczystości prawidłowo tj. nie rzadziej niŜ raz na dwa
miesiące.
W tabeli poniŜej przedstawiono zestawienie Rodzinnych Ogrodów Działkowych funkcjonujących na terenie
miasta wraz z ilością zbiorników bezodpływowych na poszczególnych działkach.
Tabela 10 Ilość zbiorników bezodpływowych zlokalizowanych w Rodzinnych Ogrodach Działkowych
Lp.
Nazwa ogrodu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
"1 Maja"
"CAMPING"
"CHEMIK"
"CUMULUS"
"DZIANOTEX"
"FLAMING"
"FORMET"
"GAJÓWKA"
"GARBARNIA"
"HORYZONT"
im. "gen.
Sikorskiego"
im. "kap. Benedy"
im.
"Wyczółkowskiego"
im. "L.
Waryńskiego"
im. "M.
SkłodowskiejCurie"
im. "Kościuszki"
"JEDNOŚĆ"
"JUTRZENKA"
"KAPUŚCISKA"
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Ilość
działek
Ilość zbiorników
bezodpływowych
196
127
142
206
72
272
216
90
77
76
37
100
28
0
72
88
111
1
14
66
652
b.d
312
12
170
20
62
1
54
2
76
143
104
401
5
1
84
21
Lp.
Nazwa ogrodu
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
"ODZIEśOWIEC"
"OKUCIA MEBLOWE"
"OPŁAWIEC"
"POD BRZOZĄ"
"POD LASEM"
"POD TOPOLAMI"
"PODGÓRZE"
"POLANA"
"PRASA"
"PRZYTORZE"
43.
44.
45.
Ilość
działek
Ilość zbiorników
bezodpływowych
42
35
122
85
117
57
145
632
116
52
28
0
101
72
112
53
63
625
116
22
75
53
"RADOŚĆ"
180
47
"RELAKS"
73
41
126
21
70
70
206
134
132
66
130
1
17
12
"PRZYLESIE"
"RÓśA"
46.
"SASANKA"
47.
48.
49.
50.
27
"SŁONECZNIK"
"SPARTAKUS"
"STORCZYK"
"SZAROTKA"
Lp.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Nazwa ogrodu
Ilość
działek
Ilość zbiorników
bezodpływowych
"KAUCZUK"
112
"KOLEJARZ"
202
"LAWINA"
33
"LECH"
131
"LEŚNY"
32
"MAKRUM"
154
"MALINKA"
129
"MALWA" w
88
Janowie
"MALWA"
96
"NA SKARPIE"
201
"NAD BRDĄ"
127
"NADZIEJA"
191
ILOŚĆ DZIAŁEK OGÓŁEM
9 084
40
2
b.d
18
26
35
126
90
88
201
52
24
Ilość
działek
Ilość zbiorników
bezodpływowych
Lp.
Nazwa ogrodu
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
"ŚWIT"
"TRAMWAJARZ"
"TRANSPORTOWIEC"
"TRZYKROTKA"
"USTRONIE"
"WRZOS"
"ZACISZE"
46
76
191
130
233
199
109
1
76
191
b.d
218
85
59
"ZALESIE"
286
200
59.
60.
61.
62.
"ZIELONA DOLINA"
109
"ZIELONY GAJ"
91
"ZORZA"
90
"ZWIĄZKOWIEC"
105
ILOŚĆ ZBIORNIKÓW OGÓŁEM
3 890
Źródło: Urząd Miasta Bydgoszczy.
Długość kanalizacji deszczowej takŜe systematycznie wzrasta. W 2011 roku przybyło 12,54 km
w porównaniu do roku wcześniejszego. Odbiornikami wód deszczowych są: Kanał Bydgoski, rzeka Brda
i Wisła.
W ramach projektu „Bydgoski system wodny i kanalizacyjny II” następuje budowa kanalizacji deszczowej
oraz obiektów podczyszczalni ścieków deszczowych na istniejących i projektowanych kanałach
deszczowych. Realizacja tego projektu umoŜliwi ujęcie ścieków deszczowych w kontrolowany system
kanalizacyjny, oczyszczenie ich i odprowadzenie do odbiorników.
Budowa kanalizacji deszczowej była realizowana w ramach kontraktu MWiK pn. „Odprowadzenie ścieków
deszczowych z obszarów stref ochronnych ujęć wody CzyŜkówko i Las Gdański oraz rozbudowa sieci
kanalizacji deszczowej”. Celem inwestycji była rozbudowa istniejącego systemu kanalizacji deszczowej
miasta Bydgoszczy, budowa nowych kanałów deszczowych oraz oczyszczalni ścieków deszczowych przy
wylotach do rzeki Brdy, Wisły i Kanału Bydgoskiego. Realizacja tego przedsięwzięcia umoŜliwiła ochronę
ujęć wody „Las Gdański” i „CzyŜkówko”, przerwanie procesu degradacji środowiska na terenie miasta oraz
ochronę wód rzek poprzez wyeliminowanie negatywnego, niekontrolowanego spływu wód deszczowych do
rzek. Osiągnięto w ten sposób, w zakresie gospodarki ściekowej, standardy Unii Europejskiej zawarte w
Dyrektywnie nr 91/271/EEC.
W poniŜszej tabeli zestawiono wykonane i będące w trakcie realizacji oczyszczalnie ścieków deszczowych.
Tabela 11 Wykonane i będące w trakcie realizacji oczyszczalnie ścieków deszczowych
Ulica, przy której
Ulica, przy której
Oznaczenie
Oznaczenie
zlokalizowana jest
zlokalizowana jest
Nr
wylotu
Nr
wylotu
oczyszczalnia i wylot do
oczyszczalnia i wylot
oczyszczalni
oczyszczalni
odbiornika
do odbiornika
WYKONANE
25
W-55c
Opławiec
1
W-1a
Przemysłowa
26
W-55e
Opławiec
2
W-1c
Witebska
27
W-55d
Baranowskiego
3
W-2a
Spadzista
28
W-55g
Smukalska
4
W-2
Toruńska
29
W-101
Mińska
5
W-2c
Toruńska
30
W-102
Podmiejska
6
W-4
Toruńska
31
W-103
Stalowa
7
W-4a
Toruńska
32
W-104
SpiŜowa
8
W-3
Oksywska
33
W-105
Niklowa
9
W-3a
Fordońska
34
W-106a
Srebrna
10 W-7
Spokojna
35
W-107
Wrocławska
11 W-19
Jagiellońska
36
W115
Maciaszka
12 W-20
Babia Wieś
W TRAKCIE REALIZACJI
13 W-25
Bernardyńska
14 W-40
Długa
37
W-1
Sporna
15 W-41
Poznańska
38
W-8
Polanka
16 W-44
Marcinkowskiego
39
W-10
Wyszyńskiego
17 W-48
Garbary
40
W-12
ŁuŜycka
18 W-49a
Królowej Jadwigi
41
W-13
Al. Jana Pawła II
28
24
69
14
2
Nr
19
20
21
22
23
24
Ulica, przy której
zlokalizowana jest
oczyszczalnia i wylot do
odbiornika
Graniczna
Z. Augusta
Karolewska
Jasna
Chmielna
Opławiec
Oznaczenie
wylotu
oczyszczalni
W-52
W-53
W-53d
W-54
W-55
W-55b
Ulica, przy której
zlokalizowana jest
oczyszczalnia i wylot
do odbiornika
Krakowska/Chopina
Urocza
Karmelicka
Wyszogrodzka
Wyszogrodzka
Rybaki
Oznaczenie
wylotu
oczyszczalni
Nr
42
43
44
45
46
47
W-14, W-15, W-16
W-21
W-34a
W-60
W-61a
W-65
System kanalizacji pracuje grawitacyjnie. Jednak ze względu na zróŜnicowanie wysokościowe miasta
wspomagany jest przez 22 strefowe przepompownie ścieków wraz z przewodami tłocznymi.
Ścieki systemem kanalizacji sanitarnej dopływają do czterech oczyszczalni ścieków zlokalizowanych na
terenie miasta Bydgoszczy. Według danych GUS na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku wzrosła ilość
oczyszczanych ścieków w porównaniu z 2005 rokiem. Natomiast zmniejszyła się ilość wytworzonych
osadów. Systematycznie wzrasta procent ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków, w 2010 roku
wszyscy mieszkańcy korzystali z oczyszczalni.
Tabela 12
Informacje o oczyszczanych ściekach w latach 2005-2010
Rok
Wyszczególnienie
Jedn.
2005
2006
2007
2008
Komunalne oczyszczalnie:
- biologiczne
- z podwyŜszonym usuwaniem
biogenów
szt
Ścieki odprowadzone ogółem
dam
Ścieki oczyszczane razem,
w tym:
- oczyszczane mechanicznie
2009
2010
1
3
1
3
1
3
1
3
1
3
1
3
3
17 320,9
17 151,5
16 846,3
17 009,4
17 213,2
24 076,6
dam
3
23 443
24 160
24 263
22 428
23 320
24 011
dam
3
0
0
0
0
146
0
- oczyszczane biologicznie
dam
3
81
85
84
95
96
240
- oczyszczane z podwyŜszonym
usuwaniem biogenów
dam
3
23 362
24 075
24 179
22 333
23 078
23 771
Mg
5 532
5 644
4 826
5 799
5 842
5 279
Ludność korzystająca z
oczyszczalni
osoba
342 500
342 720
342 920
327 650
332 954
356 177
Ludność korzystająca z
oczyszczalni
%
93,56
94,29
94,93
91,29
93,09
100,0
Osady wytworzone ogółem w
ciągu roku
3
1 dam = 1 000 m
3
Tabela 13 Charakterystyka funkcjonujących w 2010 roku oczyszczalni ścieków na terenie
Bydgoszczy
Nazwa
oczyszczalni
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
3
Kapuściska
nonPUB1 – oczyszczalnia
Q śrd = 52 750 m /d
3
biologiczna lecz nie spełniająca
Q maxd = 92 000 m /d
standardów odprowadzanych ścieków
w zakresie usuwania N i P
Fordon
Mechaniczno-biologiczna z
Q = 41 000 m /d
podwyŜszonym usuwaniem biogenów
Osowa Góra
Mechaniczno-biologiczna
3
3
Q = 9 578 m /d
29
Odbiornik ścieków
oczyszczonych
Rzeka Wisła w
przekroju 771,0 km.
Rzeka Wisła
Kanał Bydgoski
Nazwa
oczyszczalni
Piaski
Rodzaj oczyszczalni
Przepustowość
3
Mechaniczno-biologiczna
Q = 720 m /d
Odbiornik ścieków
oczyszczonych
Rzeka Brda
Źródło: Dane ze Spółki Wodnej KAPUŚCISKA (pismo z dn 16.03.2012 r L.dz. 762/DD/2012.) oraz z Miejskich Wodociągów i Kanalizacja
w Bydgoszczy Sp. z o.o. (pismo z dn. 20.03.2012 r, nr PT 422/208/12).
oczyszczalnia ścieków „Kapuściska” - zarządcą jest Spółka Wodna „Kapuściska” z siedzibą
w Bydgoszczy przy ul. Toruńskiej 324a. Oczyszczalnia zlokalizowana jest na działce o powierzchni
23,25 ha. Teren oczyszczalni jest wolny od zwartego drzewostanu. W otoczeniu znajdują się łąki,
tereny uŜytków zielonych i pola uprawne. Teren oczyszczalni stanowi takŜe pas szerokości ok 80 m
i długości 1 500 m obejmujący kanał odpływowy od ogrodzenia oczyszczalni do Wisły oraz pas
drogowy od ul. Toruńskiej do oczyszczalni o długości ok. 1,4 km. Obiekty oczyszczalni „Kapuściska”
zostały zlokalizowane w obrębie zbiornika wyrównawczego Zachemu (CZU) oraz na terenie
przyległym od strony północno-wschodniej do kanału odpływowego do Wisły. W obrębie CZU zostały
posadowione obiekty gospodarki ściekowej, natomiast na terenie przyległym do istniejącego rowu
otwartego obiekty gospodarki osadowej. Między częścią ściekową a osadową na długości ok 300 m
rów został ujęty w przepust, co umoŜliwia łatwą komunikację między częścią ściekową a osadową.
Do oczyszczalni kierowane są ścieki z następujących jednostek urbanistycznych: Wilczak, Okole,
Jary, Błonie, Górzyskowo, Biedaszkowo, Szwederowo, Bielice, Lotnisko, Wzgórze Wolności, Babia
Wieś, Glinki, WyŜyny, Kapuściska, Czerskie Pole, Łęgowo I, Jachcie, Piaski, Pławiec, CzyŜkówko,
Zimne Wody, Smukała, Łęgnowo II, Wypaleniska i Białe Błota.
oczyszczalnia ścieków Fordon – zarządcą są Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z
o.o. Oczyszczalnia zlokalizowana jest przy ulicy Bora-Komorowskiego 74A. Ścieki dopływające
grawitacyjnie do oczyszczalni oczyszczane są na kracie rzadkiej, a następnie na dwóch kratach
gęstych. Następnie ścieki przepływają przez piaskownik szczelinowy zlokalizowany na kanale
dopływowym do centralnej przepompowni ścieków i dalej przepompowywane są do dwóch
równolegle pracujących piaskowników radialnych. Ścieki po mechanicznym oczyszczeniu, poprzez
komorę rozdzielczą dopływają dwoma strumieniami do dwóch zblokowanych komór osadu czynnego
do jednoczesnego usuwania związków węgla, azotu i fosforu we wspólnym procesie przemian.
Zgromadzony na dnie osadników wstępnych osad zgarniany jest mechanicznie do leja osadowego
skąd doprowadzany jest do fermentera. Osad wstępny poddaje się procesowi wstępnej fermentacji.
Osady powstające w procesie oczyszczania ścieków, osad wstępny i biologiczny osad nadmierny po
mechanicznym zagęszczeniu stabilizowane są w wydzielonych komorach fermentacyjnych
o
zamkniętych (WKFz). Fermentacja osadu zachodzi w temperaturze 36 C. Osad przefermentowany
z WKFz dostarczany jest do dekanterów. W procesie fermentacji metanowej osadów powstaje
biogaz, który wykorzystywany jest do potrzeb oczyszczalni.
oczyszczalnia ścieków Osowa Góra – zarządcą są Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy
Sp. z o.o. Oczyszczalnia zlokalizowana jest przy ulicy Lisiej. Ścieki dopływają do stanowiska krat,
a następnie do dwóch pracujących równolegle piaskowników pionowych. Po piaskownikach ścieki
dopływają do komory napowietrzania pierwszego stopnia, gdzie zachodzi wstępne biologiczne
oczyszczanie ścieków metodą kontaktową z osadem czynnym. Po podczyszczeniu ścieki poprzez
komorę rozdzielczą dopływają do trzech rowów biologicznych. Z rowów ścieki wraz z osadem
czynnym doprowadzane są do komory rozdzielczej i następnie do osadników wtórnych drugiego
stopnia. Biologiczny osad nadmierny odprowadzany jest do wydzielonej otwartej komory
fermentacyjnej. Oczyszczalnia została zlikwidowana w 2012 roku.
oczyszczalnia ścieków Piaski - zarządcą są Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z
o.o. i zlokalizowana jest przy ulicy Obozowej. Oczyszczalnia została wyłączona z eksploatacji we
wrześniu 2011 roku. Była to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna. Część mechaniczna składała
się z krat łukowych. Natomiast po mechanicznym oczyszczeniu ścieki trafiały do części biologicznej
– do dwóch komór oczyszczania z osadem czynnym. Z komór biologicznych ścieki wraz z osadem
czynnym dopływały do czterech równolegle pracujących pionowych osadników wtórnych. W
osadnikach wtórnych następowało oddzielenie zawiesiny osadu czynnego od ścieków
oczyszczonych. Zgromadzony na dnie osadników pionowych osad był przepompowywany do komór
oczyszczania jako osad recyrkulowany. Nadmiar osadu czynnego był okresowo usuwany do komory
tlenowej stabilizacji. Doprowadzenie powietrza, a tym samym tlenu do komory stabilizacji tlenowej
osadu odbywa się na drodze napowietrzania powierzchniowego.
Rozbudowa oczyszczalni ścieków Fordon powiązana jest z nowymi elementami tj. suszarnią i spalarnią,
które zostały przyjęte do eksploatacji przez MWiK 10 lutego 2012 roku. Realizacja tego przedsięwzięcia
zapewni ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, w stosunku do stanu istniejącego.
30
Instalacja o wydajności max. 36 500 kg/dobę pozwoli na unieszkodliwienie osadów ściekowych zarówno
wytwarzanych na miejscu jak i przez oczyszczalnię ścieków „KAPUŚCISKA”. Jej maksymalna wydajność
roczna to około 10 950 Mg/rok.
W instalacji unieszkodliwiane są osady ściekowe, które magazynowane są w szczelnym obiekcie przy
spalarni.
Termiczne unieszkodliwianie osadów odbywa się w kotle fluidalnym. Powstające w tym procesie ŜuŜle i
popioły magazynowane są w odpowiednich pojemnikach i przekazywane są do dalszego
zagospodarowania. Z gazów odlotowych odzyskiwana jest energia cieplna, która wykorzystywana jest do
podgrzewania wody dla celów uŜytkowych oczyszczalni (suszenie osadu). Gazy odlotowe oczyszczane są
suchą metodą neutralizacji, z wprowadzeniem odpowiednich sorbentów do strumienia gazów odlotowych
oraz poprzez wysokosprawne odpylanie (filtry workowe). Zagospodarowanie pyłów z węzła oczyszczania
gazów odlotowych odbywa się poprzez magazynowanie ich w szczelnych pojemnikach i przekazywanie do
dalszego zagospodarowania.
Powstające w wyniku procesu termicznej destrukcji osadów ściekowych, wtórne odpady, nie wykazują
właściwości toksycznych. W wyniku procesu technologicznego nie powstają ścieki, zastosowana technologia
unieszkodliwiania osadów ściekowych, polegająca na termicznej destrukcji, spełnia wymagania ekologiczne i
sanitarne, obowiązujące w kraju i Unii Europejskiej.
Na terenie Bydgoszczy oprócz ścieków komunalnych wytwarzane były równieŜ ścieki przemysłowe. Według
GUS na koniec 2010 roku funkcjonowały dwie biologiczne oczyszczalnie ścieków przemysłowych, które
3
wytworzyły 10 147 Mg osadów. Ogólnie odprowadzono 7 170 dam ścieków, z czego 78,3% odprowadzono
do sieci kanalizacyjnej, a pozostałe ścieki odprowadzono bezpośrednio do wód lub do ziemi.
Zaopatrzenie mieszkańców w gaz ziemny
Dla miasta Bydgoszczy opracowano „ZałoŜenia do planu zaopatrzenia Bydgoszczy w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe do 2025 roku”, które uwzględniają trzy podsektory: ciepłowniczy,
elektroenergetyczny i gazowniczy, ocenę moŜliwości pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych oraz
wskazują zakres działań w ramach racjonalizacji uŜytkowania nośników energii. Określają potrzeby
energetyczne miasta i charakterystykę ww. systemów energetycznych oraz prognozę rozwoju miasta
z określeniem wynikających z powyŜszego potrzeb energetycznych i scenariuszy ich pokrycia
w perspektywie do 2025 roku. Scenariusze pozwoliły na oszacowanie zakresu wymaganych działań
w poszczególnych systemach energetycznych. ZałoŜenia zostały przyjęte uchwałą nr XVI/282/11 Rady
Miasta Bydgoszczy z dnia 26 października 2011 roku.
Według danych GUS ogólna długość sieci gazowej na terenie Bydgoszczy w 2010 roku wynosiła 601,8 km
i w stosunku do 2005 roku wydłuŜyła się o 27,5 km. Do poszczególnych budynków w 2010 roku wykonanych
było 17 205 sztuk przyłączy gazu, w porównaniu z 2005 rokiem jest ich więcej o 1 219 sztuk. W latach 20052008 następował systematyczny wzrost odbiorców gazu, natomiast w latach 2009-2010 nastąpił spadek
odbiorców gazu. Systematycznie spada liczba ludności korzystającej z sieci gazowej, w 2010 roku liczba
ta spadła o 9 550 osób w porównaniu z 2005 rokiem.
Tabela 14 Sieć gazowa na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010
Wyszczególnienie
Jedn.
Długość czynnej sieci ogółem
Rok
2005
2006
2007
2008
2009
2010
km
574,3
580,2
585,0
587,6
596,8
601,8
przesyłowej
km
6,3
6,3
6,3
4,6
4,6
4,6
rozdzielczej
km
568,0
573,9
578,7
583,0
592,2
597,2
Czynne przyłącza do
niemieszkalnych
szt
15 986
16 051
16 193
16 451
17 012
17 205
Odbiorcy gazu
Gosp.
119 262
domowe
119 577
120 189
121 009
120 227
120 021
Odbiorcy gazu ogrzewający
mieszkania gazem
Gosp.
domowe
11 256
10 602
10 820
11 015
11 001
11 069
osoba
320 250
318 274
316 816
313 797
312 056
310 700
31
Wyszczególnienie
Jedn.
Rok
2005
2006
2007
2008
2009
2010
87,5
87,6
87,7
87,4
87,3
87,2
gazowej
gazowej
%
605,0
Długość czynnej sieci gazowej [km]
600,0
595,0
590,0
585,0
580,0
575,0
570,0
565,0
560,0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Wykres 4 Długość czynnej sieci gazowej w latach 2005-2010
3
Gazyfikacja Bydgoszczy oparta jest na gazie ziemnym wysokometanowym o wartości opałowej 35,5 MJ/m .
Miasto zasilane jest z magistrali Włocławek – Gdańsk z trzech kierunków:
północnego, z doprowadzeniem gazu do dwóch stacji redukcyjnopomiarowych I stopnia
zlokalizowanych przy ulicach: Przemysłowej i Suczyńskiej,
południowego, poprzez stację redukcyjno-pomiarową I stopnia w Otorowie,
południowo-zachodniego, poprzez stację redukcyjno-pomiarową I stopnia Kruszyn Krajeński.
Podstawowym układem zasilania odbiorców gazem w obszarze miasta jest układ gazociągów
średniopręŜnych zasilających stacje redukcyjno-pomiarowe II stopnia, z których wyprowadzone są gazociągi
niskopręŜne. Według danych udostępnionych przez Urząd Miasta wynika, Ŝe na terenie Bydgoszczy w 2010
roku było 417 km sieci niskopręŜnej i 180 km sieci średniopręŜnej. Przyłącza mały długość 258 km.
Według danych uzyskanych z Gazowni Bydgoskiej w 2010 roku było 3 238 podłączeń do sieci, natomiast
w 2011 roku liczba ta wzrosła do 3 745 sztuk. Z sieci gazowej korzystało 226 415 gospodarstw domowych.
Największe zuŜycie gazu na jednego odbiorcę w 2011 roku odnotowano w przemyśle. Natomiast
najmniejsze zuŜycie było w gospodarstwach domowych. Średnie zuŜycie gazu na jednego odbiorcę
przedstawiono w tabeli poniŜej.
Tabela 15 Średnie zuŜycie gazu na jednego odbiorcę
2010 rok
Wyszczególnienie
3
tys m
2011 rok
Przemysł
35,5
31,62
Usługi
11,8
9,76
Handel
6,1
5,69
Pozostali
1,75
1,8
Gospodarstwa domowe
0,5
0,49
32
2010 rok
Wyszczególnienie
2011 rok
tys m
Ogółem
3
0,97
0,89
Źródło: Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Gazownia Bydgoska (pismo z dn. 3.04.2012, nr GBŚ.280.8.12).
Zaopatrzenie mieszkańców w energię elektryczną i energię cieplną
Na terenie Bydgoszczy systematycznie wzrasta ilość odbiorców energii elektrycznej. W 2010 roku było
143 635 odbiorców energii elektrycznej tj. o 3,3% więcej niŜ w 2005 roku.
Według danych udostępnionych przez Urząd Miasta wynika, Ŝe na terenie Bydgoszczy w 2010 roku było
1 392 km sieci niskich napięć, 939 km sieci średnich napięć i 87 km sieci wysokich napięć.
Tabela 16 Odbiorcy energii elektrycznej na terenie miasta Bydgoszczy
Rok
Wyszczególnienie
Jedn.
2005
2006
2007
2008
Odbiorcy energii elektrycznej
na niskim napięciu
szt
138 955
139 273
139 976
141 409
2009
2010
142 858
143 635
145000
Odbiorcy energii elektrycznej [szt]
144000
143000
142000
141000
140000
139000
138000
137000
136000
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Wykres 5
Odbiory energii elektrycznej w latach 2005-2010
Źródłem zasilania elektroenergetycznego dla Bydgoszczy jest sieć krajowa oraz miejscowe
elektrociepłownie. Energia elektryczna dostarczana jest z sieci krajowej NN 110 kV za pośrednictwem
2 stacji przesyłowych NN/WN 220/110 kV Jasiniec i Bydgoszcz Zachód. Stacje te powiązane są liniami
wysokiego napięcia ze stacjami zasilającymi połoŜonymi w obszarze miasta.
W przypadku energii cieplnej od 2005 roku spada liczba kotłowni na terenie miasta Bydgoszczy. Długość
sieci cieplnej w jednym roku spada w drugim rośnie. Największą długość sieć cieplna miała w 2008 roku.
W związku ze zmianą długości sieci cieplnej zmianie ulegała takŜe kubatura budynków ogrzewanych
centralnie. Według danych GUS w 2010 roku 120 884 mieszkań (tj. 86,1%) na terenie Bydgoszczy
wyposaŜonych było w centralne ogrzewanie. W tabeli poniŜej przedstawiono charakterystykę sieci cieplnej
na terenie Bydgoszczy.
33
Tabela 17 Sieć cieplna na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010
Wyszczególnienie
Jedn.
Rok
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Kotłownie ogółem
szt
117
106
118
114
115
110
Kotłownie w spółdzielniach
mieszkaniowych
szt
3
3
3
5
4
4
Długość sieci cieplnej
przesyłowej
km
249,2
250,6
244,8
271,2
250,7
258,9
Długość sieci cieplnej
przyłączy do budynków i
innych obiektów
km
177,8
176,4
161,5
164,5
166,2
166,2
Kubatura budynków
ogrzewanych centralnie
dam
41 105,0
40 583,0
40 625,9
44 851,0
40 976,4
41 253,6
3
275
Długoś ć s ieci cieplnej [km ]
270
265
260
255
250
245
240
235
230
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Wykres 6
Długość sieci cieplnej na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010
Miasto Bydgoszcz w zdecydowanej części posiada centralny system ciepłowniczy, który swoim zasięgiem
obejmuje całe miasto z wyjątkiem niektórych osiedli peryferyjnych w zachodniej części.
1
Potrzeby cieplne odbiorców z terenu miasta pokrywane są przez :
• dwa zawodowe źródła systemowe: EC Bydgoszcz I oraz EC Bydgoszcz II, których właścicielem jest
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. – Oddział Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz,
• źródła systemowe wodne: Ciepłownia „Błonie” i Ciepłownia „Białe Błota”, których właścicielem jest
Komunalne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.,
• źródło wodne dla systemu wyspowego: Ciepłownia „Osowa Góra”, której właścicielem jest
Komunalne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.,
• kotłownie lokalne wytwarzające ciepło dla lokalnych odbiorców przemysłowych, kotłownie instytucji
uŜyteczności publicznej, podmiotów handlowych, usługowych, wielorodzinnych domów
mieszkaniowych oraz źródła indywidualne opalane gazem, olejem opałowym, węglem lub innym
paliwem.
Na terenie miasta Bydgoszczy wytwórcą energii elektrycznej i ciepła jest takŜe PGE Górnictwo i Energetyka
1
„ZałoŜenia do planu zaopatrzenia Bydgoszczy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe do 2025 roku” Załącznik
nr 1 do Uchwały nr XVI/282/11 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 26 października 2011 roku.
34
Konwencjonalna S.A. – Oddział Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz. W skład oddziału Zespół
Elektrociepłowni Bydgoszcz wchodzą trzy jednostki produkcyjne:
Elektrociepłownia Bydgoszcz I – zaopatrująca w ciepło zachodnią i centralną część Bydgoszczy,
Elektrociepłownia Bydgoszcz II – największa i najnowocześniejsza, stanowiąca podstawowe źródło
zasilania miasta w ciepło,
Elektrociepłownia Bydgoszcz III – szczytowa, zlokalizowana na terenie Zakładów Chemicznych
Zachem, organizacyjnie wchodząca w skład Elektrociepłowni Bydgoszcz II.
Ciepło wraz z energią elektryczną wytwarzane są w jednym cyklu technologicznym zwanym kogeneracją.
Technologia ta daje moŜliwość uzyskania wysokiej, 80-85% sprawności wytwarzania (około dwukrotnie
wyŜszej niŜ osiągana przez elektrownie konwencjonalne) i czyni procesy technologiczne bardziej
proekologicznymi, przede wszystkim dzięki zmniejszeniu zuŜycia paliwa produkcyjnego oraz wynikającemu
z niego znaczącemu obniŜeniu emisji zanieczyszczeń.
Głównymi odbiorcami ciepła są:
Komunalne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. - ok 65% wytworzonego ciepła,
Zakłady Chemiczna ZACHEM S.A. - ok. 30% wytworzonego ciepła
Podstawowe urządzenia wytwórcze funkcjonujące w elektrociepłowniach zostały przedstawione w tabeli
poniŜej.
Tabela 18 Podstawowe urządzenia wytwórcze w Elektrociepłowniach Bydgoszcz
Kocioł
Moc znamionowa
Moc zainstalowana
Paliwo podstawowe
[MW]
[MW]
EC Bydgoszcz I
K - 5*
13,5
20,5
K – 6*
13,5
20,5
K-7
20,0
28,2
K-8
40,0
54,1
WR 25 nr 1
29,1
36,4
WR 25 nr 2
29,1
36,4
WR 25 nr 3
29,1
36,4
WR 25 nr 4
29,1
36,4
Węgiel kamienny
EC Bydgoszcz II
OP 230 nr 1
166,0
186,5
OP 230 nr 2
166,0
186,5
OP 230 nr 3
166,0
186,5
OP 230 nr 4
166,0
186,5
WP 120 nr 1
150,0
174,4
WP 120 nr 2
150,0
174,4
TOMA
6,5
7,2
Olej opałowy cięŜki
95,7
Olej opałowy cięŜki
Węgiel kamienny,
biomasa
Węgiel kamienny
EC Bydgoszcz III
OO - 60
80,38
* kotły zostaną zlikwidowane w 2012 roku.
Źródło: Dane na podstawie pisma od PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz z
dnia 12.04.2012 r. nr TES2-0316-03/12.
Zdolności produkcyjne PGE GiEK S.A. Oddział Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz to:
moc cieplna osiągalna 866 MW
moc elektryczna osiągalna 191 MW
Z czego w EC I osiągalna moc cieplna wynosi 194 MW, a osiągalna moc elektryczna - 4 MW. W EC II
osiągalna moc cieplna - 627 MW i osiągalna moc elektryczna - 183 MW, natomiast EC III nie stanowi
wyodrębnionej jednostki produkcyjnej i organizacyjnie wchodzi w skład struktury EC II. W pracy szczytowej
eksploatowany jest jeden kocioł parowy zmodernizowany na paliwo olejowe wraz z turbozespołem
przeciwpręŜnym. Osiągalna moc cieplna wynosi 45 MW, natomiast osiągalna moc elektryczna - 4 MW.
Ciepłownia Błonie – pracuje jako źródło szczytowe na potrzeby miejskiego systemu ciepłowniczego. W 2009
35
roku produkcja ciepła kształtowała się na poziomie 1 919,6 GJ. Do produkcji ciepła wykorzystywane są 4
kotły, kaŜdy o mocy 5,8 MWt.
Ciepłownia Białe Błota – źródło pracuje na potrzeby miejskiego systemu ciepłowniczego, głównie jako
szczytowe. W 2009 roku produkcja ciepła kształtowała się na poziomie 365 582,3 GJ. Do produkcji ciepła
wykorzystywane są 3 kotły, dwa o mocy 11,63 MWt i jeden o mocy 13,50 MWt.
Ciepłownia Osowa Góra – stanowi wyspowy system ciepłowniczy zlokalizowany w zachodniej części miasta.
Źródło pracuje na potrzeby własnej sieci ciepłowniczej. W 2009 roku produkcja ciepła kształtowała się na
poziomie 136 072,7 GJ. Do produkcji ciepła wykorzystywane są 3 kotły.
Infrastruktura komunikacyjna
Sieć drogowa
Według danych GUS na terenie miasta w 2010 roku najwięcej dróg gminnych było o nawierzchni twardej 336,6 km (w porównaniu do 2005 roku nastąpił wzrost o 24%), o nawierzchni twardej ulepszonej - 323,1 km
(w porównaniu do 2005 roku wzrost o 23,6%) oraz o nawierzchni gruntowej – 232,3 km (w porównaniu do
2005 roku wzrost o 29,3%). Natomiast najwięcej dróg powiatowych było o nawierzchni twardej - 127,2 km
(wzrost w porównaniu z 2005 r o 5,4%), o nawierzchni twardej ulepszonej – 126,2 km (wzrost o 5,6%) oraz
o nawierzchni gruntowej – 15,9 km (w porównaniu do 2005 roku nastąpił wzrost o 88,7%).
Przez miasto przebiegają takŜe drogi krajowe o długości 38 km (o nawierzchni utwardzonej 37,3 km) oraz
drogi wojewódzkie o długości 10,2 km (o nawierzchni utwardzonej 8,7 km). W skład infrastruktury drogowej
2
wchodzą: 26 mostów, 23 wiadukty, 18 kładek dla pieszych, 47 przepusty oraz 4 przejścia podziemne .
W tabeli poniŜej przedstawiono charakterystykę dróg gminnych i powiatowych na terenie Bydgoszczy
w latach 2005-2010.
Tabela 19 Długość dróg gminnych i powiatowych na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010
Rok
Wyszczególnienie
Jedn.
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Drogi gminne
o nawierzchni twardej
ulepszonej
km
o nawierzchni gruntowej
255,7
255,7
255,7
289,6
341,5
336,6
246,8
246,8
246,8
289,0
340,9
323,1
164,4
164,4
164,4
198,4
221,4
232,3
Drogi powiatowe
ulepszonej
o nawierzchni gruntowej
km
120,3
116,4
115,3
115,3
115,3
127,2
119,2
115,5
114,4
114,4
114,4
126,2
1,8
4,5
2,9
2,9
7,9
15,9
2
Dane ze strony internetowej Urzędu Miasta Bydgoszczy
36
400
350
Długość dróg [km]
300
250
200
150
100
50
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Drogi o nawierzchni twardej
Drogi o nawierzchni gruntowej
Drogi o nawierzchni twardej ulepszonej
Wykres 7 Długość poszczególnych typów dróg gminnych na terenie Bydgoszczy w latach
2005-2010
140
120
Długość dróg [km]
100
80
60
40
20
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Drogi o nawierzchni twardej
Drogi o nawierzchni gruntowej
Drogi o nawierzchni twardej ulepszonej
Wykres 8 Długość poszczególnych typów dróg powiatowych na terenie Bydgoszczy w latach
2005-2010
Drogi krajowe przebiegające przez Bydgoszcz:
nr 5 (Świecie-Bydgoszcz-Poznań-Wrocław-Bolków),
nr 10 (Szczecin-Piła-Bydgoszcz-Toruń-Płońsk): południową obwodnicą miasta. Droga ta łączy się
w zachodniej części miasta z drogą krajową nr 80,
nr 25 (Koszalin-Bydgoszcz-Konin),
nr 80 (Pawłówek-Bydgoszcz-Toruń).
W granicach administracyjnych miasta Bydgoszczy przebiegają następujące drogi wojewódzkie:
37
nr 223 – od drogi krajowej nr 10 w Białych Błotach do drogi krajowej nr 80 w Bydgoszczy (Plac
Poznański),
nr 256 - Trzeciewiec (droga krajowa nr 5) - Włóki -Bydgoszcz (droga krajowa nr 80),
nr 549 - Fordon - rz. Wisła – StrzyŜawa (droga wojewódzka nr 551),
nr 244 - Kamieniec - BoŜenkowo - Strzelce Dolne,
nr 249 – Czarnowo (droga krajowa nr 80) – rzeka Wisła – Solec Kujawski – droga krajowa nr 10,
nr 394 – Przyłubie – Solec Kujawski – Otorowo (droga wojewódzka nr 397),
nr 397 – Otorowo (droga wojewódzka nr 394) – Makowiska – droga krajowa nr 10,
nr 551 – StrzyŜawa (droga krajowa nr 80) – Dąbrowa Chełmińska – Unisław – Wybcz – ChełmŜa Wąbrzeźno (droga wojewódzka nr 548)
ŚcieŜki rowerowe
Na terenie Bydgoszczy wyznaczonych jest i oznakowanych ok. 49,6 km dróg dla rowerów (stan aktualny na
dzień 28 wrzesień 2010 r.). Do najciekawszych tras rowerowych naleŜą:
ścieŜka rowerowa w Myślęcinku,
trasa rowerowa Bydgoszcz – Toruń,
ścieŜki rowerowe nad kanałem Bydgoskim,
bulwar nad Brdą,
turystyczny szlak rowerowy Fordon-Myślęcinek.
Komunikacja publiczna
Transport publiczny w Bydgoszczy oparty jest na komunikacji tramwajowej i autobusowej. Komunikacja
tramwajowa obsługiwana jest przez Miejskie Zakłady Komunikacyjne Sp. z o.o. i bazuje na 7 liniach, które
obsługiwane są przez 118 pociągów tramwajowych. Tramwaje poruszają się po 29,2 km czynnych tras.
Komunikacja autobusowa w Bydgoszczy aktualnie obsługiwana jest przez 3 operatorów działających
w ramach zawartych umów na świadczenie usług przewozowych: Miejskie Zakłady Komunikacyjne Sp. z
o.o., PKS w Bydgoszczy Sp. z o.o. oraz Mobilis Sp. z o.o. Aktualnie jest 31 linii autobusowych dziennych i
5 linii nocnych. Do obsługi zadań komunikacyjnych w godzinach szczytu dysponowanych jest
197 autobusów, w tym 123 autobusy przegubowe. Trakcją autobusową w 2011 r. przewieziono 72,8 mln
pasaŜerów. Obecnie z 231 autobusów na stanie trzech operatorów obsługujących bydgoską komunikację
miejską, 184 to autobusy niskopodłogowe. Stanowi to 80% całego taboru autobusowego, którego średnia
wieku wynosi niecałe 7 lat i jest jedną z najniŜszych wielkości w kraju.
Bydgoski Węzeł Wodny jest wiodącym elementem międzynarodowej drogi wodnej E-70 Berlin-Kaliningrad.
Istniejąca droga śródlądowa wykorzystywana jest sporadycznie. W zakolu Brdy znajduje się port rzeczny
obsługiwany układem bocznicowym z dojazdem od ul. Przemysłowej. Od maja do października kaŜdego
roku funkcjonuje „Bydgoski Tramwaj Wodny”, który kursuje po Brdzie na trzech liniach:
Linia Słoneczna: Rybi Rynek-Dworzec Autobusowy-Tesco-Słoneczny Młyn-Dworzec AutobusowyRybi Rynek,
Linia Staromiejska: Rybi Rynek-WSG-Astoria-Rybi Rynek,
Linia Szlakiem Śluz: Rybi Rynek-Astoria-Jachcice-Okole-Jachcice-Astoria-Rybi Rynek.
Jednostkami obsługującymi linię są „m/s Bydgoszcz”, „Słonecznik” i „Słonecznik II”. Zarządcą „Bydgoskiego
3
Tramwaju Wodnego” jest Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszczy .
Sieć kolejowa
Przez miasto przebiegają waŜne linie kolejowe oraz funkcjonuje 5 stacji kolejowych i 9 przystanków
osobowych.
linia numer 18 – Kutno-Piła Główna,
linia numer 131 – magistrala węglowa Chorzów Batory-Tczew,
linia numer 201 – Nowa Wieś Wielka-Gdynia Port,
linia numer 209 – Kowalewo Pomorskie-Bydgoszcz Wschód,
linia numer 356 – Poznań Wschód-Bydgoszcz Główna.
Największą stacją w mieście jest Bydgoszcz Główna, z której co roku korzysta około 2 mln pasaŜerów.
Lotnisko
Na terenie miasta funkcjonuje Port Lotniczy Bydgoszcz S.A. Port Lotniczy połoŜony jest w południowej
części Bydgoszczy przy ul. Jana Pawła II przy trasie wylotowej w kierunku Inowrocławia, w odległości 3 km
od centrum miasta. W 2011 roku port obsłuŜył 279 536 pasaŜerów i było to o 1,3 tys pasaŜerów więcej niŜ
4
rok wcześniej .
3
4
Na podstawie danych dostępnych na stronie www.zdmikp.bydgoszcz.pl
Na podstawie informacji dostępnych na stronie www.plb.pl
38
3.4. Gospodarka
Potencjał gospodarczy Bydgoszczy to duŜa liczba podmiotów, róŜnych pod względem wielkości i statusu
prawnego, o znaczeniu nie tylko lokalnym, ale równieŜ regionalnym i krajowym, które zadecydowały o tym,
Ŝe Bydgoszcz od wielu lat pełni znaczącą rolę w systemie gospodarczym kraju.
Ogółem w Bydgoszczy na koniec grudnia 2010 roku funkcjonowało 43,7 tys podmiotów gospodarki
narodowej, jest to o prawie 1,0 tys więcej niŜ rok wcześniej. Podmioty te stanowiły 23,5% wszystkich
jednostek w województwie kujawsko-pomorskim. W sektorze prywatnym działało 97,9% jednostek.
Tabela 20 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 2010 roku
Spółki handlowe
Ogółem
Bydgoszcz
43 746
Razem
Z udziałem
kapitału
zagranicznego
Spółki
cywilne
3 841
550
4 142
Fundacje,
stowarzyszenia
Spółdzielnie
i organizacje
społeczne
122
980
Osoby
fizyczne
prowadzące
działalność
gospodarczą
32 229
W 2010 roku nastąpił nieznaczny spadek liczby podmiotów działających w sektorze publicznym (spadek o 7
firm, tj. o 0,8%), natomiast w sektorze prywatnym przybyło podmiotów (wzrost o ok. 1,0 tys. firm, tj. o 2,3%).
W 2010 roku przybyło spółek prawa handlowego (wzrost o 3,9%). RównieŜ wzrost nastąpił wśród osób
fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (wzrost o 0,6 tys. osób, tj. o 2,0%).
W 2010 roku w Bydgoszczy było zatrudnionych 118,4 tys osób, nastąpił wzrost zatrudnienia o 3,2%
w porównaniu do roku wcześniejszego. Najwięcej osób pracowało w sekcji pozostałe usługi (36,3%),
w przemyśle i budownictwie (33%) oraz w handlu, naprawie pojazdów samochodowych, transporcie
i gospodarce magazynowej, zakwaterowaniu i gastronomii, informacji i komunikacji (23,5%).
Tabela 21 Pracujący według rodzajów działalności w 2010 roku
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
Rodzaj
działalności
748
Przemysł i budownictwo
39 078
Handel, naprawa pojazdów samochodowych,
transport i gospodarka magazynowa,
zakwaterowanie i gastronomia, informacja i
komunikacja
27 837
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa,
obsługa rynku nieruchomości
Pozostałe usługi
7 791
42 985
PRACUJĄCY OGÓŁEM
118 439
W Bydgoszczy na koniec 2010 roku było 13 043 bezrobotnych, z czego 51,9% stanowiły kobiety. Bydgoszcz
charakteryzuje się najniŜszą stopą bezrobocia w województwie kujawsko-pomorskim i jest niŜsza od stopy
bezrobocia w Polsce. W porównaniu do roku 2009 stopa bezrobocia w Bydgoszczy wzrosła o 0,4%.
Tabela 22 Stopa bezrobocia (stan na 31.12.2010 r)
Jednostka terytorialna
Polska
Województwo Kujawsko-pomorskie
m. Bydgoszcz
Stopa bezrobocia [%]
12,4
17,0
8,0
Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu.
3.5. Geologia
W budowie geologicznej Bydgoszczy moŜna wydzielić pięć zasadniczych kompleksów litofacjanych:
holoceńskie grunty organiczne (torfy i namuły) związane z doliną Brdy, na odcinku poniŜej Jachcic.
Grunty te praktycznie nie występują w rejonie charakterystycznych skarp,
holoceńskie i plejstoceńskie piaski Ŝwiry fluwialne – związane są z doliną Brdy, reprezentowane
przez piaski drobne i średnie oraz lokalnie Ŝwiry (głównie w głębszych partiach). Grunty te występują
najczęściej w stanie średnio zagęszczonym, rzadziej luźnym. Posiadają wysoką nośność,
39
uzaleŜnioną od poziomu wód gruntowych,
plejstoceńskie piaski fluwioglacjalne i piaski wyŜszych tarasów pradolinnych – zalicza się do nich
piaski głównie drobne, rzadziej średnie. Występują najczęściej w stanie średnio zagęszczonym oraz
zagęszczonym. Często tworzą nieregularne przeławicenia w glinach,
plejstoceńskie gliny zwałowe – są to osady morenowe związane z ostatnim zlodowaceniem. Grunty
te są w większości normalnie skonsolidowane (w rejonie Bydgoszczy dominowała deglacjacja
arealna). W skarpach odsłaniają się głównie gliny piaszczyste i piaski gliniaste. W dolnych partiach
skarp (np. Wzgórza Wolności) stwierdzane były półzwarte i twardoplastyczne gliny piaszczyste
i gliny piaszczyste zwięzłe prekonsolidowane poprzedniego zlodowacenia, rozdzielone miąŜszą
warstwą fluwioglacjalną. W strefie krawędziowej grunty spoiste występują w stanie
twardoplastycznym i półzwartym,
iły formacji poznańskiej – jest pochodzenia limniczno-morskiego, zbudowana z gruntów rodzimych,
mineralnych, bardzo spoistych – iłów, iłów piaszczystych i pylastych towarzyszyć im mogą gliny
pylaste zwięzłe, pyły i soczewy nawodnionych piasków pylastych. Występują w stanie
twardoplastycznym do półzwartego o stopniu plastyczności z przedziału IL = -0,07-0,11 (w
większości przypadków IL > 0,05). Iły formacji poznańskiej naleŜą do gruntów wybitnie
ekspansywnych. Ich parametry wytrzymałościowe mogą zmieniać się w czasie. Dość często
obserwowane są w ich obrębie lustrzenia glacjitektonicznie i odpręŜeniowe osłabiające
wytrzymałość całego kompleksu. W wyniku migracji wody gruntowej przez uprzywilejowane
powierzchnie zlustrzeń następuje drastyczne obniŜenie wytrzymałości i uaktywnienie osuwiska.
Pod względem geologiczno-inŜynierskim piaski fluwialne i fluwioglacjalne posiadają zbliŜone właściwości
geotechniczne oraz w analogiczny sposób zachodzą w nich ruchy masowe
Dla miasta Bydgoszczy, w wyniku przeprowadzonych prac geologiczno-inŜynierskich, w grudniu 2006 r.
została opracowana i uszczegółowiona „Mapa ZagroŜeń Ruchami Masowymi Miasta Bydgoszczy” W
granicach miasta, pod względem parametrów geologiczno-inŜynierskich wyróŜniono 3 typy skarp:
skarpy wykształcone w piaskach fluwialnych i fluwioglacjalnych są to skarpy, których stateczność
uzaleŜniona jest od kąta tarcia wewnętrznego budujących go gruntów (bez wpływu wysokości).
Mechanizm zniszczenia (osuwiska) związany jest z osypywaniem się pakietów gruntów po płaskich
płaszczyznach, co prowadzi do wyłagodzenia stoku, aŜ do stanu równowagi, gdzie kąt nachylenia
skarpy jest równy lub niŜszy od kąta tarcia gruntu. Na terenie Bydgoszczy w tego typu gruntach do
osuwisk dochodzi najczęściej w rezultacie sztucznego (wyrobiska) lub naturalnego (erozja rzeczna)
podcinania,
skarpy wykształcone w glinach zwałowych z przewarstwieniami piasków fluwioglacjalnych – panują
tu bardzo zróŜnicowane warunki wodno-gruntowe. W przypadku nienawodnionych wzajemnie
poprzewarstwianych pakietów gruntów spoistych i sypkich występują wysokie kąty stoku (nierzadko
dochodzące do 30º). Osuwiska związane są często z wysiękami i strefami źródeł (skarpy
Myślęcinka, Fordonu). Powierzchnie poślizgu są zazwyczaj zbliŜone do walcowych. W starych
czytelnych osuwiskach widoczne są zarówno nisze jak i koluwia (np. Dolina Śmierci w Fordonie),
skarpy wykształcone w iłach formacji poznańskiej – na terenie Bydgoszczy są to zbocza bardzo
nieregularne, z licznymi stopniami, stanowiącymi zapisy ruchów masowych. Stateczność tych skarp
uzaleŜniona jest od wytrzymałości na powierzchni naturalnych osłabień (zlustrzenia, stare
powierzchnie poślizgu). Utrata nośności wynika tu z sukcesywnego obniŜania wytrzymałości gruntu
na ścinanie w powierzchni osłabienia w rezultacie propagacji wody. Największe obniŜenie notuje się
w przypadku spójności iłów, która obniŜa się z 60-120kPA do 15-30kPa w powierzchni ścięcia.
Powierzchnie osuwiskowe rozwijają się najczęściej w przypowierzchniowych strefach skarp, tworząc
w koluwiach serie maksymalnie kilkumetrowych warstw zsuniętych iłów. W miejscu występowania
skarp zbudowanych z iłów (w strefie przypowierzchniowej) ruchy masowe występują w okresach na
przemian wzmoŜonej i ograniczonej aktywności, uzaleŜnionej opadów. Ruchy osuwiskowe mogą być
zapoczątkowane naruszeniem naturalnych warunków wodnych (roboty ziemne, uszkodzenia
5
podziemnych instalacji).
Jako kryterium oceniające stopień zagroŜenia ruchami masowymi przyjęto minimalną wartość liczbową
współczynnika stateczności skarpy wyznaczoną według metody obliczeniowej Felliniusa. Dla wydzielonych
odcinków charakterystycznych skarp, gdzie istniała baza danych geotechnicznych przeprowadzono badania.
Zgodnie z instrukcją ITB nr 304 wydzielono:
• obszary o wysokim stopniu zagroŜeniu ruchami masowymi – w przypadku gdy wartość
współczynnika stateczności F<1,3. To znaczy, Ŝe jest prawdopodobne rozwinięcie się osuwiska w
rezultacie niewielkiej zmiany warunków geotechnicznych. Są to obszary, które w większości
5
„Mapa zagroŜeń ruchami masowymi miasta Bydgoszczy – część tekstowa” Wojciech Andrzejewski
40
przypadków powinny być wyłączone z typowej zabudowy. KaŜde przedsięwzięcie inwestycyjne
będzie zaliczone do III-ciej kategorii geotechnicznej bez względu na stopień złoŜoności konstrukcji. W
przypadkach tych naleŜy bezwzględnie w sposób ilościowy określić właściwości podłoŜa na
podstawie prac polowych (sondowania, ścięcia) i laboratoryjnych (oznaczenie wytrzymałości,
gęstości). W przypadku istniejących osuwisk najkorzystniej parametry podłoŜa wyznaczać z
zastosowaniem analizy wstecznej. Wyniki rozpoznania muszą umoŜliwić przeprowadzenie obliczeń
stateczności skarpy. Dla tych inwestycji bezwzględnie konieczne jest opracowanie dokumentacji
geologiczno-inŜynierskiej wraz z geotechnicznymi warunkami posadowienia. Analizie naleŜy poddać
zarówno stan przeszły, obecny jak i przewidywane oddziaływania,
• obszary o średnim stopniu zagroŜeniu ruchami masowymi – w przypadku gdy wartość stateczności
1,3<F<1,5, co odpowiada wg instrukcji ITB 304 mało prawdopodobnemu wystąpieniu
wielkoskalowych ruchów masowych. Dość powszechne w tym wydzieleniu są powierzchniowe ruchy
masowe – spływy, obsypy, spłukiwanie materiału, niestanowiące zagroŜenia dla zabudowy.
Największe zagroŜenie stanowi w tym przypadku nieprzemyślana, szkodliwa działalność
inwestycyjna. Do pospolitych przyczyn obniŜenia stateczności skarp naleŜą: podcinanie skarp w celu
powiększenia powierzchni zabudowy podnóŜa skarp, realizacja obiektu w koronie, prowadzenie robót
ziemnych na terenie i w sąsiedztwie zbocza, awarie kolektorów itp. Na terenach tych prowadzona
moŜe być bardzo ograniczona zabudowa, tylko i wyłącznie w bezpiecznej odległości od skarpy,
potwierdzona geotechniczną analizą stateczności skarpy. Większość obiektów zaliczona będzie do IIgiej kategorii geotechnicznej w złoŜonych warunkach wodno-gruntowych. Dla inwestycji na tych
terenach powinny zostać opracowane dokumentacje geologiczno-inŜynierskie, zaś do obliczeń
stateczności skarpy moŜna uŜywać parametrów gruntu określanych na podstawie zaleŜności
korelacyjnej,
• obszary o niskim stopniu zagroŜeniu ruchami masowymi – przyjęto dla wartości liczbowych
współczynnika stateczności F>1,5. W przypadku tego typu rejonów ryzyko osuwiska jest bardzo mało
prawdopodobne. Nie moŜna w tych obszarach jednak wykluczyć pojawienia się osuwiska w
rezultacie nieracjonalnej działalności człowieka (budowa obiektów budowlanych w koronie skarp bez
znacznego przeprowadzenia szczegółowych obliczeń statycznych stateczności skarpy wraz z
obiektem, podcięcie skarpy, powaŜna awaria instalacji podziemnych). Pod warunkiem zachowania
stateczności moŜliwa jest zabudowa tych terenów. KaŜdorazowo posadawiając obiekt naleŜy
przeprowadzić analizę stateczności skarpy wraz z obiektem i wyznaczyć bezpieczną granicę
zabudowy. Większość obiektów zaliczona zostanie do II-giej kategorii geotechnicznej, zaś w
przypadku realizacji poza strefą wpływu skarpy do I-szej kategorii geotechnicznej. W obliczeniach
6
moŜna wykorzystać metody koerlacyjne, tabelaryczne i nomograficzne.
Tereny zagroŜeń wysokiego, średniego i niskiego stopnia poglądowo obrazuje poniŜsza mapa w skali
1:25 000. Szczegółowo tereny zagroŜenia ruchami masowymi są przedstawione na mapie w skali 1:10 000 –
załącznik nr 1 do niniejszego opracowania. Mapa została opracowana w grudniu 2006 roku przez mgr
Wojciecha Andrzejewskiego, geologa uprawionego (uprawnienia nr V-1436 i VII-1281), z firmy
GEOPROGRAM Wojciech Andrzejewski z siedzibą w Bydgoszczy przy ul. Fordońskiej 110.
Na obszarach o wysokim stopniu i średnim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi do realizacji mogą być
dopuszczone jedynie niezbędne inwestycje (inwestycje celu publicznego), dla których, w zaleŜności od
kategorii geotechnicznej, powinna być opracowana dokumentacja geologiczno-inŜynierska.
6
„Mapa zagroŜeń ruchami masowymi miasta Bydgoszczy – część tekstowa” Wojciech Andrzejewski
41
Rysunek 2
Mapa zagroŜeń ruchami masowymi powierzchni ziemi (skarpy) na obszarze Bydgoszczy
42
3.6. Rzeźba terenu, geomorfologia
Miasto Bydgoszcz pod względem morfologicznym połoŜone jest w obrębie makroregionu Pradolina
Toruńsko-Eberswaldzka w jednostce Kotlina Toruńska.
Pod względem geomorfologicznym obszary stokowe na terenie Bydgoszczy związane są z następującymi
jednostkami morfologicznymi:
północny skłon pomiędzy wysoczyzną morenową i doliną Brdy i Wisły – obejmujący wzgórza od
Fordonu na wschodzie, przez rejon Myślęcinka do okolic Rynkowa na zachodzie. Znajdują się tutaj
największe deniwelacje. Rzędne naziomu przekraczają 90-95 m n.p.m. zaś dno doliny znajduje się
na rzędnych przeciętnie 57-60 m n.p.m. U podnóŜa skarp powszechne są stoŜki
napływowe/osypiskowe. Strefa krawędziowa wysoczyzny porozcinana jest głębokimi dolinami
erozyjnymi/jarami, gdzie obserwuje się największe nachylenie skarp. Notowane były tu ruchy
masowe (np. Dolina Śmierci w Fordonie)
północny skłon pomiędzy terasą pradolinną a doliną Brdy (lub dnem Pradoliny na zachodzie).
Zaliczono tu krawędź morfologiczną od Rynkowa na zachodzie przez Piaski, Smukałę, Osową Górę.
Są to stosunkowo połogie stoki porośnięte lasami sosnowymi i mieszanymi. Deniwelacje wynoszą
przeciętnie naziom 75-80 m n.p.m., dno doliny około 55-57 m n.p.m.
południowy skłon pomiędzy terasom pradolinna a doliną Brdy (lub dnem Pradoliny na zachodzie).
NaleŜą tu zbocza o zróŜnicowanej wysokości i nachyleniu od dzielnicy Prądy na zachodzie, Jary,
Wzgórze Dąbrowskiego, Wzgórze Wolności, WyŜyny, Kapuściska na wschodzie. Są to najczęściej
zabudowane obszary miejskie, w części zachodniej luźną zabudową jednorodzinna w centralnej i
wschodniej wielorodzinną, nierzadko z jedenastokondygnacyjnymi blokami. Deniwelacje są zbliŜone
jak w przypadku skłonu północnego. Natomiast zróŜnicowane jest nachylenie tych zboczy, które
wynosi od kilku stopni do około 20, w miejscach wychodni glin zwałowych. Rozcięcia erozyjne w tej
części strefy krawędziowej są najczęściej głębokie i szerokie, zakończone stoŜkami napływowymi.
Tymi rozcięciami o łagodnych zboczach prowadzono najwaŜniejsze arterie komunikacyjne miasta
(ul. Nasypowa, Szubińska, Kujawska, Wyszyńskiego, Bełzy, Planu 6-letniego),
skarpy doliny Wisły posiadają wysokości względne przekraczające 30 m i dochodzą aŜ do podmokłej
teresy zalewowej. W większości są niezabudowane, z licznymi czytelnymi śladami dawnych lub
obecnych osuwisk,
skarpy tarasów niŜszych i średnich Brdy – związane są z wcięciem rzeki głównie w dzielnicy
Jachcice, CzyŜkówko. Dno rzeki układa się na rzędnej to 36 m n.p.m. zaś powierzchnia wyŜej
ległych tarasów ok. 50-55 m n.p.m. Lokalnie skarpy te są podcinane przez rzekę, niekorzystny
7
czynnik stanowi wysoki poziom wód gruntowych na terenie terasu zalewowego.
3.7. Klimat
Miasto Bydgoszcz połoŜone jest w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego, na obszarze wzajemnego
przenikania się wpływów kontynentalnych ze wschodnich obszarów Europy, morskich z obszarów Morza
Bałtyckiego i oceanicznych z obszaru Oceanu Atlantyckiego. Przejściowość ta uwidacznia się zmiennymi
stanami pogody, które uwarunkowane są napływającymi masami powietrza. Na terenie Bydgoszczy klimat
moŜna określić jako kontynentalny pod względem ilości opadów oraz oceaniczny pod względem termicznym.
Obiektami, które wpływają na właściwości atmosfery w okolicy miasta są: wyniesienia Garbu Pomorskiego,
doliny: Wisły, Brdy i Kanału Bydgoskiego, kompleksy leśne Borów Tucholskich i Puszczy Bydgoskiej.
W 2010 roku najchłodniejszym miesiącem był styczeń z temperaturą -7,7°C. Liczba dni przymrozkowych
wynosiła 107. Pokrywa śnieŜna na terenie Bydgoszczy zalega przez ok. 50-70 dni. Najcieplejszym
miesiącem był lipiec. W Bydgoszczy obserwuje się najniŜsze roczne sumy opadów w Polsce, a w
konsekwencji występują obszary charakteryzujące się znacznymi niedoborami wody. NajdłuŜsze
rejestrowane okresy posuszne trwały ok. 60 dni. W 2010 roku największe opady występowały w sierpniu i
listopadzie i wynosiły około 120 mm.
W Bydgoszczy przewaŜają wiatry z kierunku zachodniego, dla którego średnia częstość ich występowania w
roku wynosi 18% oraz z kierunku południowo-zachodniego 13%.
7
„Mapa zagroŜeń ruchami masowymi miasta Bydgoszczy -część tekstowa” Wojciech Andrzejewski
43
4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH
4.1. Ochrona przyrody
Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania
środowiska na terytorium Polski są ustawy: z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r.
Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.) oraz z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 r. Nr
25, poz. 150 z późn. zm.). W pierwszym z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu,
zrównowaŜonym uŜytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody,
• dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów,
• roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową,
• zwierząt prowadzących wędrowny tryb Ŝycia,
• siedlisk przyrodniczych,
• siedlisk zagroŜonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów,
• tworów przyrody Ŝywej i nieoŜywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt,
• krajobrazu,
• zieleni w miastach i wsiach,
• zadrzewień.
Z kolei ochrona środowiska w myśl Prawa ochrony środowiska oznacza: podjęcie lub zaniechanie działań,
umoŜliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności
na:
• racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą
zrównowaŜonego rozwoju,
• przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
• przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Na terenie Bydgoszczy występują następujące formy ochrony przyrody: obszary Natura 2000 (4), obszary
8
chronionego krajobrazu (3), park krajobrazowy (1), uŜytek ekologiczny (1) oraz pomniki przyrody (95).
Według danych GUS na terenie województwa kujawsko-pomorskiego obszary prawnie chronione zajmują
31,8% powierzchni województwa. W Bydgoszczy w 2010 roku było 6 089,0 ha obszarów prawnie
chronionych. Stanowi to 34,6% powierzchni miasta. W porównaniu do 2005 roku ilość na nieznacznie
wzrosła (przybyły 3 ha obszarów prawnie chronionych).
Tabela 23 Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w 2009 roku
Obszary chronionego
Ogółem
Parki krajobrazowe
UŜytek ekologiczny
krajobrazu
ha
Bydgoszcz
6 089,0
1 486,0
4 600,0
3,0
Obszary Natura 2000
Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagroŜonych składników róŜnorodności
biologicznej kontynentu europejskiego, wdraŜanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym
i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci
Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagroŜonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
roślin i zwierząt w skali Europy, ale teŜ typowych, wciąŜ jeszcze powszechnie występujących siedlisk
przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce występują 2 regiony:
kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla kaŜdego kraju określa się listę
referencyjną siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których naleŜy utworzyć obszary Natura 2000 w
podziale na regiony biogeograficzne.
Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku
w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie
ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa,
8
Na podstawie informacji uzyskanych z RDOŚ w Bydgoszczy w piśmie nr WSI.403.44.2012.AP z dn 28.03.2012 r.
44
głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów:
• obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO),
• specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).
Dyrektywa Siedliskowa nie określa sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków, ale nakazuje
zachowanie tzw. właściwego stanu ich ochrony. W odniesieniu do siedliska przyrodniczego oznacza to, Ŝe:
naturalny jego zasięg nie zmniejsza się,
zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne,
stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy.
W odniesieniu do gatunków właściwy stan ochrony oznacza natomiast, Ŝe:
zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się w biocenozie przez dłuŜszy
czas,
naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się,
pozostaje zachowana wystarczająco duŜa powierzchnia siedliska gatunku.
NajwaŜniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny oddziaływania na środowisko
oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono obszar Natura 2000. Działania
ochronne winny uwzględniać wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne
danego obszaru Natura 2000.
Na terenie miasta Bydgoszczy wyznaczono dwa obszary specjalnej ochrony ptaków i dwa specjalne obszary
ochrony siedlisk.
• PLB040003 Dolina Dolnej Wisły – obszar został zaklasyfikowany jako OSO w listopadzie 2011
roku. Jego całkowita powierzchnia wynosi 33 559,0 ha, z czego na terenie miasta Bydgoszczy
przypada 1 007,01 ha. Obszar ten obejmuje okolice Mariampola, osiedle Niepodległości (łąki), dalej
biegnie wzdłuŜ koryta rzeki Wisły, dochodzi do Brdyujścia, następnie wzdłuŜ koryta Brdy dochodzi do
ul. Starotoruńskiej. Obszar jest ostoją ptasią o randze europejskiej E 39. Występują tu co najmniej
44 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK).
Gniazduje ok.180 gatunków ptaków. Bardzo waŜna ostoja dla ptaków migrujących i zimujących;
bardzo waŜny teren zimowiskowy bielika. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1%
populacji krajowej następujących gatunków ptaków: nurogęś, ohar, rybitwa białoczelna, rybitwa
rzeczna, zimorodek i ostrygojad. Na terenie Bydgoszczy występują następujące gatunki ptaków
wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej: rybitwa rzeczna, jarzębatka, gąsiorek, zimorodek i
rybitwa białoczelna. Rzeka płynie w duŜym stopniu naturalnym korytem, z namuliskami, łachami
piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane są starorzecza i niewielkie torfowiska niskie; brzegi
pokryte są mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a takŜe pól uprawnych i pastwisk.
Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się murawy
kserotermiczne i grądy zboczowe. Wisła przepływa w granicach obszaru przez kilka duŜych miast,
jak: Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz, Tczew,
• PLB300001 Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego - obszar został zaklasyfikowany jako
OSO w listopadzie 2004 roku. Jego całkowita powierzchnia wynosi 32 672,1 ha, z czego na terenie
miasta Bydgoszczy przypada 52,91 ha, połoŜonych w zachodnich krańcach miasta. W obrębie
obszaru znajdują się 2 ostoje ptaków o randze europejskiej: E37 (Stawy Ostrówek i Smogulec) i E38
(Stawy Ślesin i Występ). Występuje co najmniej 18 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy
Ptasiej, 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla około
10% populacji krajowej podróŜniczka, co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków
ptaków: bielik i kania czarna. W stosunkowo wysokiej liczebności występują kania ruda i błotniak
stawowy. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego łabędzia
czarnodziobego, stosunkowo duŜe koncentracje osiąga siewka złota. Obszar obejmuje pradolinę
rzeczną o zmiennej szerokości od 2 do 8 km, która ma tu przebieg równoleŜnikowy. Od północy
obszar graniczy z wysoczyzną Pojezierza Krajeńskiego - maksymalne deniwelacje pomiędzy dnem
doliny a skrajem wysoczyzny dochodzą tu do 140 m. Od południa pradolina jest ograniczona
piaszczystym Tarasem Szamocińskim, zajętym w znacznej mierze przez lasy, stykającym się z
krawędzią Pojezierza Chodzieskiego. Znaczne części pradoliny zostały zmeliorowane i prowadzona
jest na nich gospodarka łąkowa. W kilku miejscach pradoliny załoŜono stawy rybne, na których
prowadzona jest intensywna hodowla ryb. Zachodnia część pradoliny, objęta przez obszar, jest
obecnie doliną Noteci. Część wschodnia jest doliną Ŝeglownego Kanału Bydgoskiego,
wybudowanego w końcu XVIII w., łączącego dorzecza Odry i Wisły,
• PLH300004 Dolina Noteci – obszar został zatwierdzony jako OZW w listopadzie 2007 roku. Jego
całkowita powierzchnia wynosi 50 532,0 ha, z czego na terenie miasta Bydgoszczy przypada 52,91
45
•
ha, a granica obszaru biegnie wzdłuŜ obwodnicy Bydgoszczy, zahaczając o osiedle Prądy. Obszar
częściowo pokrywa się z waŜną ostoja ptasią o randze europejskiej E-33. Ostoja jest teŜ waŜnym
korytarzem ekologicznym o randze międzynarodowej. Obszar obejmuje bogatą mozaikę siedlisk z
Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (16 rodzajów), z priorytetowymi lasami łęgowymi i dobrze
zachowanym kompleksami łąkowymi, choć łącznie zajmują one poniŜej 20% powierzchni obszaru.
Notowano tu teŜ 8 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Obszar obejmuje fragment
doliny Noteci między miejscowością Wieleń a Bydgoszczą. Obszar jest w duŜej części zajęty przez
torfowiska niskie, z fragmentami zalewowych łąk i trzcinowisk, z enklawami zakrzewień i zadrzewień.
Na zboczach doliny znajdują się płaty muraw kserotermicznych. Teren przecinają kanały i rowy
odwadniające. Liczne są starorzecza i wypełnione wodą doły potorfowe. Miejscami występują
rozległe płaty łęgów. Łąki są intensywnie uŜytkowane,
PLH040003 Solecka Dolina Wisły - obszar został zatwierdzony jako OZW w grudniu 2008 roku.
Powierzchnia całkowita wynosi 7 030,1 ha, z czego na teren miasta Bydgoszczy przypada 536,13
ha, a granica obszaru na terenie miasta biegnie wzdłuŜ osiedla Niepodległości, dzielnicy Fordon i
Brdyujście. Obszar obejmuje część ekologicznego korytarze Wisły, który został identyfikowany jako
teren priorytetowy dla ochrony w sieciach ECONET i IBA, waŜnego dla migracji wielu gatunków.
Obszar ma znaczenie przede wszystkim dla ochrony mozaiki siedlisk nadrzecznych,
charakterystycznych dla doliny duŜej rzeki nizinnej, oraz związanej z nią fauny, w tym 4 gatunków
ryb z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Łącznie wyróŜniono na tym obszarze 11 rodzajów
siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, zajmujących w sumie około 5% obszaru.
Zanotowano teŜ obecność: 3 gatunków ssaków, 1 gatunku płaza, 6 gatunków ryb i 2 gatunki
owadów z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG; łącznie z 3 gatunkami roślin, stwierdzono tu 15
gatunków z tego załącznika. Obszar jest fragmentem ostoi ptasiej o znaczeniu zarówno dla ptaków
lęgowych jak i migrujących. Występuje tu 36 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady
79/409/EWG. Jest to fragment Doliny Dolnej Wisły o długości 49 km połoŜonym pomiędzy Solcem
Kujawskim (762 km szlaku wodnego) a Świeciem (811 km szlaku wodnego). Cały ten obszar
stanowi trasę zalewową, której granicę częściowo wyznacza wał przeciwpowodziowy, a częściowo
skarpa Doliny Wisły. Przy średnim i niskim stanie wód z koryta rzeki wynurzają się okresowo
piaszczysto-muliste ławice, które porasta efemeryczna roślinność. Nieco wyniesione i okresowo
zalewane są tereny nadbrzeŜne z dawnymi wyspami (kępami), połączonymi juŜ ze stałym lądem
przez groble wybudowane w XIX wieku i zasypane osadami. Występują tu takŜe ciągi starorzeczy, w
nich i spokojnych odcinkach rzeki rozwija się roślinność wodna, a na ich brzegach szuwary. Na
niektórych odcinkach rzeki znajdują się obwałowania usypane w XIX wieku.
46
Rysunek 3
Obszary Natura 2000 na terenie miasta Bydgoszczy (źródło: www.geoportal.gov.pl)
Obszary chronionego krajobrazu
Obszary chronionego krajobrazu są to tereny wyróŜniające się krajobrazowo o zróŜnicowanych
ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na moŜliwości zaspokajania potrzeb związanych z
masową turystyką lub ze względu na istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne.
Obszary chronionego krajobrazu znajdujące się w graniach administracyjnych Bydgoszczy, jako obszarowa
forma ochrony przyrody, powstały w drodze rozporządzenia Wojewody Bydgoskiego. Po zmianie przepisów
istniejące obszary zostały usankcjonowane i przyjęte uchwałą Nr VI/106/11 Sejmiku Województwa
Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 marca 2011 roku w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz.
Województwa Kujawsko-Pomorskiego Nr 99, poz. 793)
Na terenie Bydgoszczy zostały utworzone trzy obszary chronionego krajobrazu:
• Obszar Chronionego Krajobrazu Północnego Pasa Rekreacyjnego Miasta Bydgoszczy - został
utworzony na mocy Rozporządzenia Nr 9/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 14 czerwca 1991 roku.
Zajmuje powierzchnię 2 640,0 ha. Obszar znajduje się w północnej części miasta Bydgoszczy oraz
w gminie Osielsko. Łączy się w spójny system ekologiczny ze strefami ochronnymi krawędzi doliny
Wisły (na północnym wschodzie) i obszarem Zalewu Koronowskiego na zachodzie i północy.
Obejmuje strefę krawędziową. W obrębie terytorium miasta obszar obejmuje fragment Zbocza
Fordońskiego, Las Gdański z ujęciami wód podziemnych, Leśny Park Kultury i Wypoczynku oraz
górny taras Fordonu. Został utworzony ze względu na duŜe walory estetyczne i krajobrazowe, a
takŜe przyrodnicze stref krawędziowych. Charakteryzuje go wielorakość form morfologicznych.
Obszar stanowi tereny źródliskowe m.in. Strugi Myślęcińskiej, Zacisze, Strugi Rynkowskiej. Z uwagi
na walory krajobrazowe i przyrodnicze jest popularnym miejscem wypoczynku mieszkańców.
Spośród ptaków wymienianych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej jako lęgowe występuje: dzięcioł
czarny, dzięcioł średni, lerka, gąsiorek, rybitwa rzeczna. Znajduje się tu takŜe jedno z nielicznych
udokumentowanych stanowisk puszczyka w Bydgoszczy.
Obszar Chronionego Krajobrazu Zalewu Koronowskiego - został utworzony na mocy
Rozporządzenia Nr 9/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 14 czerwca 1991 roku. Zajmuje
powierzchnię 28 687 ha. Administracyjnie połoŜony jest na terenie gminy Koronowo i miasta
Bydgoszczy. Na terenie Bydgoszczy leŜy w północno-zachodnich fragmentach miasta w dzielnicach
Smakuła i Opławiec i zajmuje powierzchnię około 889,87 ha. Pod względem fizyczno-geograficznym
jest połoŜony na obszarze mezoregionu Doliny Brdy do której od wschodu przylega Wysoczyzna
Świecka a od zachodu Pojezierze Krajeńskie. Obszar ten obejmuje w większości tereny leśne,
naleŜące do kompleksu Borów Tucholskich. Zalew Koronowski jest częścią wodnego turystycznego
47
szlaku rzeki Brdy. Malowniczość przyrodniczo-krajobrazowa tego obszaru wynika z występowania
na jego powierzchni doliny rzeki, znacznej ilości jezior, lasów oraz urozmaiconego ukształtowania
powierzchni. Ze względu na duŜą ilość obszarów bagiennych i podmokłych przylegających do
akwenów, znajdują się na tym obszarze liczne miejsca lęgowe ptaków wodnych. Oprócz
popularnych w Polsce krzyŜówek, łysek i kormoranów, natrafić tu moŜna na okazy kaczek czernic i
Ŝurawi. Lasy połoŜone wzdłuŜ Doliny Brdy stanowią korytarz ekologiczny łączący węzły ekologiczne
o znaczeniu międzynarodowym: Pradolinę Toruńsko-Eberswaldzką z Borami Tucholskimi,
Obszar Chronionego Krajobrazu Wydm Kotliny Toruńsko-Bydgoskiej część wschodnia i
zachodnia - utworzony został na mocy Rozporządzenia Wojewody Bydgoskiego Nr 9/91 z dnia 14
czerwca 1991 roku. Cały obszar zajmuje powierzchnię około 28 100 ha i jest podzielony na dwa
podobszary (część zachodnia i wschodnia). Znajduje się na południe od Bydgoszczy, wkraczając na
terytorium miasta w okolicy lasów połoŜonych na południe od Zakładów Chemicznych "Zachem" i
Bydgoskiego Parku Przemysłowego oraz ciągnie się w kierunku wschodnim, wzdłuŜ południowej
granicy miasta Bydgoszczy. Powołany został ze względu na wysokie walory krajobrazowe i
bogactwo awifauny. Występujące tu zbiorowiska szuwarowe oraz fragmenty zarośli wierzbowych i
lasów olszowych, które stanowią siedliska i miejsce lęgu ponad 100 gatunków ptaków, w tym wielu
objętych ochroną gatunkową.
Rysunek 4 Obszary
www.geoportal.gov.pl)
chronionego
krajobrazu
na
terenie
miasta
Bydgoszczy
(źródło:
Zgodnie z przepisami uchwały na terenie obszaru chronionego krajobrazu zabrania się:
• zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc
rozrodu oraz tarlisk, złoŜonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania
czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką,
• realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
48
•
•
•
•
•
•
•
likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydroŜnych i nadwodnych, jeŜeli nie wynikają
one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub
wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych,
wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych
szczątków roślin i zwierząt, a takŜe minerałów i bursztynu,
wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych
z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub
utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych,
dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą innym celom niŜ ochrona przyrody lub
zrównowaŜone wykorzystanie uŜytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub
rybacka,
likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych,
lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych
zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów słuŜących prowadzeniu
racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej,
lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m od linii brzegów klifowych oraz w
pasie technicznym brzegu morskiego.
Zakazy nie dotyczą m.in.:
• wykonywania zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa,
• prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym,
• realizacji inwestycji celu publicznego.
Nadwiślański Park Krajobrazowy
Zespól Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego (ZPKChiN) został powołany w 2003 r. z
utworzonego w 1993 r. Zespołu Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych oraz utworzonego w 1998 r.
Chełmińskiego Parku Krajobrazowego. Powołano go w celu ochrony (zachowania) środowiska
przyrodniczego, krajobrazu oraz wartości kulturowych charakterystycznych dla rejonu Dolnej Wisły. Jest on
rozciągnięty po obu stronach rzeki Wisły na odcinku od Bydgoszczy do Nowego na długości oscylującej w
granicach 100 km obejmując powierzchnię 55 642.5 ha z czego 22 336,0 ha zajmuje obszar Chełmińskiego
Parku Krajobrazowego natomiast pozostałą część tj. 33 306,5 ha stanowi obszar Nadwiślańskiego Parku
Krajobrazowego.
W granicach administracyjnych miasta Bydgoszczy znajduje się fragment Nadwiślańskiego Parku
Krajobrazowego, wchodzącego w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.
W granicach miasta jest około 1 486 ha powierzchni parku i przebiega głównie północną skarpą pradoliny, od
Myślęcinka po Fordon.
49
Rysunek 5 PołoŜenie Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego na terenie miasta Bydgoszczy
(źródło: www.geoportal.gov.pl)
Osią Zespołu Parków Krajobrazowych jest rzeka Wisła, którą charakteryzują piaszczyste wysepki – łachy,
ławice piasku sprzyjając gniazdowaniu wielu gatunków ptaków zagroŜonych wyginięciem i znajdujących się
na liście gatunków zagroŜonych m.in. rybitwa. Tereny zalewowe znajdujące się w pobliŜu rzeki Wisły często
porośnięte są lasem łęgowym, który to jest odpowiednikiem tropikalnych lasów deszczowych w Europie.
Charakterystycznymi elementami parku są takŜe: wydmy – usypane przez wiatr na dnie doliny, porośnięte
lasami sosnowymi, strefy zboczowe o nachyleniu do 50 stopni i deniwelacjach 60 – 70 m, porośnięte
grądem zboczowym (klon, lipa, dąb, grab). Na skutek obrywów i osuwisk ziemi strome zbocza pozbawione
są okrywy roślinnej, występują tu takŜe źródła i wysięki wód podziemnych (wysoczyzna morenowa). Zbocza
o wystawie południowej i zachodniej porastają murawy kserotermiczne, które są w Polsce rzadkością.
Przecinająca wysoczyzny pojezierne Dolina Dolnej Wisły wyróŜnia się swoistą szatą roślinną.
Z dotychczasowych badań wynika, Ŝe na terenie ZPKChiN flora roślin naczyniowych (kwiatowych
i paprotników) jest bardziej zróŜnicowana niŜ na terenach przyległych i liczy około 1000 gatunków.
Na obszarze ZPKChiN stwierdzono występowanie 67 gatunków roślin pod całkowitą ochroną i 14 pod
częściową. Większość roślin chronionych to jednocześnie gatunki zagroŜone wyginięciem, zamieszczone w
"Czerwonej Księdze". Lasy pokrywają stosunkowo niewielką część, ponadto są rozmieszczone
nierównomiernie.
Wśród płazów i gadów występujących na terenie Bydgoszczy naleŜy wymienić: jaszczurkę zwinkę, padalca,
traszkę grzebieniastą, ropuchę szarą i Ŝaby brunatne. Na terenie Parku w okresie lęgowym odnotowano 123
gatunki ptaków. Dla 65 gatunków stwierdzono gniazdowanie pewne, 50 prawdopodobne, a dla 8 wskazano
gniazdowanie moŜliwe. Z grupy gatunków zagroŜonych wyginięciem w Europie na terenie ZPKChiN
występuje 16 gatunków. Ze względu na szczególne usytuowanie wzdłuŜ szlaku wędrówkowego jakim jest
korytarz Wisły, a takŜe mnogość niezwykle dogodnych siedlisk jakie oferuje rozległa sieć kanałów i
starorzeczy, obszar Zespołu Parków jest szczególnie waŜny dla ptaków wędrownych.
50
UŜytki ekologiczne
UŜytki ekologiczne tworzy się w celu zachowania fragmentów przyrody o charakterze naturalnym lub dla
ochrony określonych ekosystemów. Zazwyczaj są to obszary, które ze względu na małą powierzchnię lub
mniejszą rangę przyrodniczą nie mogą być rezerwatem przyrody. Są to pozostałości ekosystemów mających
znaczenie dla zachowania róŜnorodności biologicznej. Zalicza się do nich: naturalne zbiorniki wodne,
śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieuŜytkowanej
roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze, a takŜe stanowiska
rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnaŜania lub
miejsca sezonowego przebywania. Powierzchnie te najczęściej byty zaliczane do nieuŜytków leśnych lub
rolniczych. Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego znajduje się około 2050 uŜytków ekologicznych,
zajmujących łączną powierzchnię około 5200 ha.
Na obszarze miasta istnieje obecnie jeden uŜytek ekologiczny „Zielona Ostoja”, który został ustanowiony na
mocy Uchwały Nr XLIII/607/09 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 25 lutego 2009 r. w sprawie ustanowienia
uŜytku ekologicznego (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2009 r. Nr 33, poz. 694). Jego powierzchnia wynosi 3,0216
ha. Znaczenie przyrodnicze omawianego terenu polega na nagromadzeniu na niewielkim obszarze róŜnych
typów ekosystemów, np. torfowiska mszarnego i zbiornika eutroficznego z zaroślami wierzbowymi i
szuwarami, które tworzą dogodne warunki bytowania dla gatunków roślin i zwierząt chronionych i
pospolitych. Na terenie tego uŜytku stwierdzono występowanie gatunków roślin objętych ochroną
gatunkową: rosiczkę okrągłolistną (Drosera rotundifolia) i pływacza zwyczajnego (Utricularia vulgaris) i
torfowców (Sphagnum mogellanicum, S. palustre, S. squarrosum). Ponadto na omawianym terenie
stwierdzono siedlisko priorytetowe (zagroŜone zanikiem na obszarze Unii Europejskiej), wymienione w
rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 roku w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz
gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. Nr
94, poz. 795) – torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (Ŝywe), kod siedliska – 7110*.
W trakcie ustanawiania uchwały są dwa uŜytki ekologiczne:
• Ostoja Ptasia - obszar wyjątkowo cenny, stanowiący pozostałości ekosystemów mających znaczenie
dla zachowania róŜnorodności biologicznej. Teren porośnięty jest przez zadrzewienia o charakterze
półnaturalnym. Rosną tu, np. typowe dla siedliska olsze, jak i pochodzące z nasadzeń okazałe dęby
(ich wiek ocenia się na ponad 100 lat). Znajduje się tam równieŜ zarastające ziołoroślami oczko
wodne. Jest to takŜe jedyne w Bydgoszczy stanowisko lęgowe dzięcioła syryjskiego,
• Łęgi przy ul. Toruńskiej – obszar cenny jest ze względu na występowanie siedlisk przyrodniczych –
łęgów jesionowo – olszowych oraz stanowisk, ostoi i miejsc rozmnaŜania chronionych gatunków
ptaków. Teren jest podtapiany i wilgotny. Podtapiane łęgi jesionowo – olszowe, graniczące z rzeką
niŜową, są cenne dla awifauny siedliskiem i coraz rzadszym zbiorowiskiem roślinnym.
Kolejnymi projektowanymi uŜytkami ekologicznymi są:
• Łęgi na Brdyujściu - granice uŜytku wyznaczają: od strony północnej i zachodniej jest to koryto
ujściowego odcinka rzeki Brdy, a częściowo takŜe grunty orne, od strony wschodniej - Wisła, a od
południa – kanał odprowadzającym ścieki z Zakładów Organika Zachem. Około 60 % obszaru
porasta nadrzeczny łęg wierzbowy, a 35% porasta nadrzeczny łęg topolowy. Obszar charakteryzuje
się wysokimi walorami ornitologicznymi. Obszar wyróŜnia się bogactwem gatunkowym awifauny
lęgowej oraz gniazdowanie stosunkowo rzadkich ptaków,
• Planuje się utworzenie uŜytku ekologicznego obejmującego wyrobiska na Osowej Górze przy ul.
Grunwaldzkiej. Celem ochrony tego uŜytku są stanowiska cennych gatunków ptaków i płazów,
• grodzisko Wyszogród,
• starorzecza Wisły w Fordonie.
Pomniki przyrody
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody oŜywionej i nieoŜywionej lub ich skupienia o szczególnej
wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróŜniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy
gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz
jaskinie.
Według danych Urzędu Miasta na terenie Bydgoszczy znajduje się 95 pomników przyrody, w tym 91
pomników przyrody oŜywionej takie jak: pojedyncze drzewa, skupiska drzew oraz 4 pomniki przyrody
nieoŜywionej (3 głazy narzutowe i źródło). Szczególną cechą jest występowanie w tej kategorii form ochrony
zarówno obiektów pojedynczych (drzewa, głazy) jak i ich zespołów (grupy, aleje drzew). Wykaz pomników
51
przyrody występujących na terenie Bydgoszczy został przedstawiony w załączniku nr 2.
Pomniki przyrody na terenie miasta Bydgoszczy to w większości stare pojedyncze drzewa lub grupy drzew,
które wymagają systematycznego monitoringu, badań oraz pielęgnacji. Działania te są często ograniczane
do minimum ze względu na zbyt niskie nakłady finansowe przeznaczone na ten cel.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
Prace fitosocjologiczne na terenie miasta Bydgoszczy zostały przeprowadzone w 2008 r na potrzeby
opracowania „Inwentaryzacji i charakterystyki siedlisk oraz roślinności rzeczywistej Bydgoszczy”. W wyniku
przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdzono, Ŝe na terenie Bydgoszczy występuje i w przeszłości
występowało łącznie 1 250 gatunków roślin, z czego część z nich obecnie nie jest notowana. Ochroną ścisłą
objęte są 24 gatunki roślin, a 13 gatunków ochroną częściową. Występuje takŜe 6 gatunków roślin
zagroŜonych niepoddanych ochronie gatunkowej.
Świat zwierzęcy miasta reprezentowany jest przez:
ptaki - 141 gatunków, wszystkie objęte są ochroną gatunkową. W skali całego regionu kujawskopomorskiego zagroŜonych jest 29 gatunków i w konsekwencji wpisane są na regionalną Czerwoną
Listę Zwierząt Ginących i ZagroŜonych. Status gatunków ginących posiadają 3 gatunki, a 7
gatunków – gatunek rzadki, 9 gatunków posiada status gatunku naraŜonego na wyginięcie. Ponadto
cztery gatunki, tj. bielik, rybitwa rzeczna, lelek i dzięcioł czarny są gatunkami zagroŜonymi w skali
całego kontynentu europejskiego i w związku z powyŜszym podlegają one ochronie na mocy
Dyrektywy Ptasiej,
płazy - 13 gatunków (m.in. traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, kumak nizinny, ropucha szara,
ropucha paskówka),
gady – 5 gatunków (jaszczurka zwinka, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny oraz Ŝmija
zygzakowata i gniewosz),
ssaki – 32 gatunki. Ochroną gatunkową na mocy Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28
września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. z 2004
r., Nr 220, poz. 2237) objętych jest 12 gatunków. Ochroną całkowitą objęte są cztery gatunki.
Gatunki zwierząt chronionych występujące na terenie Bydgoszczy, objęte są ścisłą lub częściową ochroną
gatunkową na mocy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 roku w sprawie
ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz. 1419).
W zakresie ochrony gatunków roślin i zwierząt zostały opracowane dla miasta Bydgoszczy następujące
opracowania:
„Bobry w Bydgoszczy”. Opracowanie: Ewa śurawska-Seta, Bydgoszcz 2011,
Ekofizjografia do „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Bydgoszcz”,
„Inwentaryzacja obszarów waŜnych dla awifauny Bydgoszczy”. Wykonał i opracował Jacek Zieliński,
„Płazy i gady Bydgoszczy – rozmieszczenie, liczebność, zagroŜenia i ochrona”. Opracował Mariusz
Rybacki, Bydgoszcz 2010,
„Inwentaryzacja i charakterystyka siedlisk oraz roślinności rzeczywistej Bydgoszczy” Pracowania
Ochrony Środowiska PRO GAJA, Bydgoszcz 2009.
Cenne siedliska na terenie miasta Bydgoszczy poza wyznaczonymi obszarami chronionymi
Na terenie miasta występują takŜe liczne obszary, które nie są objęte ochroną ale pełnią waŜną funkcję
przyrodniczą na terenach zabudowanych. Obszary te charakteryzują się występowaniem róŜnorodnej
roślinności oraz są miejscem bytowania licznych gatunków ptaków. Do najciekawszych i najbardziej
wartościowych obszarów naleŜą:
• Skarpa – fragment zbocza pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej przebiegającego przez Bydgoszcz ze
wschodu na zachód, przebiegający wzdłuŜ ul. Kujawskiej i Toruńskiej. Teren w 90% pokryty
róŜnowiekowym i wielogatunkowym drzewostanem. Najliczniej występuje klon zwyczajny liczne były
teŜ: dąb szypułkowy, jesion wyniosły i klon jesionolistny. Przeciętny wiek drzewostanu wynosi
kilkadziesiąt lat jednak nieliczne drzewa osiągnęły wiek około 200 lat. Podszyt, składa się z
kilkunastu gatunków krzewów i podrostów drzew, dobrze rozwinięty i przewaŜnie gęsty. Dominuje w
nim: głóg, klon zwyczajny, dereń świdwa. Na „Skarpie” znajdowało się teŜ kilka niewielkich
trawiastych polan. Wśród ptaków występuje 37 gatunków w tym 32 lęgowe. Obszar włączono do
ostoi ptaków na terenie Bydgoszczy poniewaŜ stanowi on wyróŜniającą się na tle najbliŜszego
otoczenia oazę bioróŜnorodności połoŜoną na granicy ścisłego centrum miasta,
• Planty nad Kanałem - jest to pas zieleni miejskiej połoŜony po obu stronach kanału bydgoskiego od
ronda Grunwaldzkiego do ulicy Bronikowskiego. Większość jego powierzchni pokrywają drzewa.
Wśród drzew występują tu między innymi: olsza czarna, sosna zwyczajna, wiąz, kasztanowiec
52
•
•
•
•
•
•
zwyczajny, jesion wyniosły, grab pospolity i buk zwyczajny. W zachodniej części opisywanego
obszaru na południe od kanału bydgoskiego, znajdują się ponad 100-letni fragment łęgu olszowego.
Obszar ten stanowi jedną z najbogatszych w gatunki lęgowe powierzchnię połoŜoną wewnątrz
miasta. Występuje tu 51 gatunków ptaków w tym 40 lęgowych. Spośród gatunków wymienionych w
załączniku I Dyrektywy Ptasiej stwierdzono lęgi dzięcioła średniego i zimorodka – gatunku
posiadającego status zagroŜonego w skali całej Europy. Spośród innych gatunków lęgowych do
najcenniejszych naleŜy nurogęś, podobnie jak zimorodek, zagroŜony wymarciem w skali całej
Europy,
Pawłówek – obszar połoŜony w pradolinie Toruńsko-Eberswaldzkiej na zachodnim krańcu
Bydgoszczy pomiędzy obwodnicą miasta a jego zachodnią granicą administracyjną, zajmujący
obszar po obu stronach kanału bydgoskiego. Są to tereny podmokłe i poprzecinane siecią
częściowo zarośniętych rowów odwadniających. Stanowi on mozaikę wilgotnych łąk, drobnych
zbiorników powyrobiskowych torfu oraz płatów roślinności krzewiastej i drzewiastej. Część
zbiorników wodnych jest silnie zarośnięta trzciną, pałką, a takŜe wierzbami stanowiącymi inicjalne
stada sukcesyjne lasów łęgowych. Najliczniejsze gatunki drzew to: olsza czarna, brzoza oraz
wierzba. Występują tu 63 gatunki ptaków w tym 54 lęgowych. Zanotowano obecność 5 gatunków z
załącznika I dyrektywy siedliskowej w tym trzech lęgowych: gąsiorka, zimorodka i Ŝurawia. Obszar
„Pawłówek naleŜy do najbardziej wartościowych przyrodniczo w granicach administracyjnych
Bydgoszczy,
Flis - obszar połoŜony jest w zachodniej części Bydgoszczy stanowiąc rzekę Flis i przyległe do niej
tereny od wysokości stacji kolejowej Bydgoszcz zachód do wysokości przedłuŜenia ulicy Plonowej
na północ od ulicy Źródlanej. Dominującym gatunkiem jest olsza czarna tworząca przybrzeŜne płaty
łęgu olszowego. Mniej licznie występuje wierzba oraz topola czarna. Występują tu 33 gatunki lęgowe
oraz 4 nielęgowe, a wymienione gatunki z załącznika I Dyrektywy Ptasiej to zimorodek i gąsiorek,
Wzgórze Dąbrowskiego - park zajmuje obszar na południowym stoku Pradoliny ToruńskoEberswaldzkiej rozciągając się pomiędzy ulicami Stromą a Podgórną. Dendroflorę parku stanowi
cenny drzewostan w tym m.in. stare, okazałe lipy, klony pospolite. Miejscami silnie rozwinęła się
warstwa krzewów, będąca schronieniem i miejscem lęgów wielu drobnych ptaków śpiewających.
Stwierdzono 24 gatunki lęgowe oraz 4 nielęgowe.
Wyspa na Brdzie przy ul. Spornej – jest to teren, na którym rozwinęła się i jest utrzymywana przez
człowieka mozaika siedlisk. Występują tu dobrze rozwinięte łęgi jesionowo – olszowy ze
starodrzewiem, podmokłe łąki, ziołorośla, a takŜe pole golfowe. Brzegi wyspy porastają rozległe
szuwary. Stwierdzono tu występowanie 66 gatunków ptaków, w tym 54 lęgowych. W tym gatunki
wyjątkowo rzadkie, np.: krakwa, perkozek, wodnik, dzięcioł zielony, brzęczka.
Brda przed Sporną – ostoja ptasia obejmuje rzekę Brdę wraz z jej prawym,
a częściowo teŜ lewym brzegiem na odcinku od ulicy Smętnej do wyspy, przez którą przebiega ulica
Sporna. Brzegi Brdy porastają smugi łęgów z olszą lub wierzbą. Największe płaty przybrzeŜnego
szuwaru tworzyły się we wschodniej części ostoi. Stwierdzono występowanie 52 gatunków ptaków, w
tym 43 lęgowe w tym gatunki: mewa pospolita, nurogęś, krakwa, słowik szary i piskliwiec.
Brda od Spornej do toru regatowego – ostoja obejmuje rzekę i jej brzegi. Szczególnie cenne na tym
odcinku rzeki są pozostałości łęgów jesionowo – olszowych rozwinięte w formie płatów –
zbiorowiska z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Na tym obszarze zanotowano obecność 85
gatunków ptaków, z czego aŜ 61 uznano za lęgowe. Spośród ptaków wymienianych w załączniku I
Dyrektywy Ptasiej w roku 2009 stwierdzono: gniazdowanie dzięcioła czarnego, gąsiorka i zimorodka.
Dwa ostatnie gatunki są zagroŜone w skali całej Europy. Ponadto gniazdowała tu mewa pospolita
oraz krakwa równieŜ posiadające status zagroŜonych w Europie. Jako lęgowe stwierdzono równieŜ
gatunki wyjątkowo rzadkie: remiz, dzięciołek, słowik szary, wodnik, mewa srebrzysta, dzięcioł
syryjski.
Zalecane działania ochronne roślin i zwierząt na terenie miasta Bydgoszczy:
Dla zachowania róŜnorodności biologicznej miasta Bydgoszczy naleŜy prowadzić działania ochronne, które
będą ograniczać negatywne skutki nadmiernej antropopresji na środowisko naturalne.
Lasy i tereny zieleni okalające miasto Bydgoszcz, charakteryzują się brakiem spójności z systemem zieleni
śródmiejskiej. W celu ochrony bioróŜnorodności naleŜy tworzyć nowe i utrzymywać istniejące korytarze
ekologiczne.
NajwaŜniejszym zagroŜeniem dla funkcjonowania korytarzy ekologicznych jest przerywanie ich ciągłości
53
poprzez m.in.:
• przebieg elementów infrastruktury technicznej: linie drogowe i kolejowe oraz linie energetyczne,
które zakłócają migrację zwierząt i odstraszają z terenów bytowania,
• zabudowę hydrotechniczną – nie działające lub brak przepławek dla ryb, które umoŜliwiają
swobodne przemieszczanie się ryb,
• brak przepustów i przejść dla zwierząt głównie na trasach szybkiego ruchu,
• wylesianie i rozwój obszarów zabudowanych.
Ochrona korytarzy ekologicznych powinna polegać na:
• uwzględnieniu korytarzy ekologicznych w planach zagospodarowania przestrzennego,
• budowie przejść umoŜliwiających migrację zwierząt przy drogach przecinających korytarze
ekologiczne,
• umieszczaniu odpowiednich znaków informujących oraz ograniczających prędkość,
• ochronie dolin rzecznych poprzez m.in.: zaniechanie zabudowy brzegów, rewitalizację najbardziej
zdegradowanych odcinków rzek, udraŜnianie rzek, budowanie przepławek dla ryb,
• zalesieniu obszarów, gdzie płaty lasu w obrębie korytarza ekologicznego są oddalone od siebie na
odległość powyŜej 1 km, z wyłączeniem cennych przyrodniczo siedlisk nieleśnych,
Murawy ciepłolubnej roślinności kserotermicznej wymagają bezpośrednich działań ochrony czynnej, która
ma na celu powstrzymanie procesu sukcesji wtórnej. Proces ten bowiem powoduje zacienianie wraŜliwych
na brak światła gatunków roślin. Poza tym gatunki siedlisk kserotermicznych nie znoszą zbyt duŜego
uwilgotnienia podłoŜa. Podstawowym zabiegiem ochrony, który zwiększa dostęp światła i zmniejsza
uwilgotnienie siedlisk jest: wycinanie lub karczowanie drzew i krzewów, okresowy wypas owiec lub kóz,
wykaszanie muraw z zachowaniem nieskoszonej powierzchni, lub w skrajnych przypadkach silnego
zakrzaczenia, co 5 – 10 lat, po konsultacjach z właściwymi ekspertami, moŜliwe jest zastosowanie
powierzchniowego, krótkotrwałego i kontrolowanego poŜaru. Zabieg naleŜałoby wykonać na zamarzniętą
glebę, jeszcze przed nadejściem ciepłych, wiosennych dni.
W ostatnich latach w Bydgoszczy obserwowane jest zjawisko nazywane nieoficjalnie przez ornitologów
„sterylizacją parków” polegające na zmniejszaniu powierzchni krzewów, obcinaniu nisko posadowionych
gałęzi i konarów drzew, skrupulatnym usuwaniu martwych drzew i konarów, zamienianiu roślinności łąkowej
w ubogie pod względem bioróŜnorodności trawniki. Takie działania, przyczyniają się do zuboŜenia
róŜnorodności gatunkowej oraz zmniejszenia zagęszczenia awifauny. Największym zagroŜeniem dla
awifauny jest usuwanie krzewów w parkach i skwerach w obrębie obszarów zabudowanych w mieście. Tego
typu działania przyczyniają się do zmniejszenia bogactwa gatunkowego, a takŜe zagęszczenia ptaków
budujących gniazda nisko nad ziemią lub na ziemi. By odwrócić tę niekorzystną dla awifauny tendencję
naleŜy nie tylko zaprzestać zmniejszania powierzchni krzewów w parkach i na skwerach, ale takŜe
przynajmniej częściowo przywrócić krzewy, najlepiej o gęstym ulistnieniu i nasadzane w większych
skupiskach.
Na obszarach zabudowanych, na których stare drzewa nie występują lub jest ich stosunkowo niewiele
korzystne jest wywieszanie skrzynek lęgowych dla dziuplaków. Skrzynki powinny być róŜnych rozmiarów
gdyŜ stanowią one zastępcze miejsca lęgowe dla gatunków zróŜnicowanych wielkością. Po zawieszeniu
budek lęgowych naleŜy pamiętać o ich corocznym czyszczeniu.
Na całej długości miejskiego odcinka kanału bydgoskiego a takŜe nad brzegami Brdy w centrum miasta
korzystne byłoby powieszenie skrzynek lęgowych dla nurogęsi (ptak wymieniony w Załączniku nr 1
Dyrektywy Ptasiej oraz posiadający status zagroŜony wyginięciem w Europie). W tych miejscach w ostatnich
latach wycięto największą liczbę starych dziuplastych drzew, w których ptaki te zakładają gniazda. W celu
większego udostępnienia brzegów Brdy dla gniazdujących tam ptaków istnieje potrzeba stworzenia
sztucznych wysp, które będą pełniły funkcję zastępczych siedlisk, na których ptaki będą mogły zakładać
gniazda.
Innym niekorzystnym zjawiskiem dotyczącym awifauny miejskiej jest ocieplanie budynków (przede
wszystkim wielorodzinnych bloków i wieŜowców). W czasie przeprowadzania termomodernizacji likwidowane
są miejsca, w których gniazdują jerzyki i nietoperze. Do takich miejsc naleŜą przede wszystkim szczeliny
pomiędzy płytami betonowymi oraz otwory wentylacyjne pod krawędzią dachu. Przed podjęciem
jakichkolwiek prac remontowych, naleŜy sprawdzić czy otwory w stropodachach są zajęte przez jerzyki lub
nietoperze. Jeśli tak, wówczas naleŜy wstrzymać prace, aŜ do zakończenia sezonu lęgowego.
NajwaŜniejszymi działaniami, mającymi na celu zachowanie róŜnorodności gatunkowej płazów i gadów w
54
obrębie terenów zurbanizowanych powinno być: zachowanie enklaw róŜnego typu siedlisk nieuŜytkowanych
(oczka wodne, zadrzewienia śródpolne, torfowiska, zbiorniki wód powierzchniowych, cieki wodne, dolina
rzeczna). DuŜe znaczenie dla zachowania róŜnorodności gatunkowej płazów ma ochrona ekosystemów
wodnych rzeki i jej doliny, oczek wodnych i obszarów wodno-błotnych, w których płazy przystępują do
rozrodu. Ochrona powinna polegać na odgradzaniu stanowisk występowania od dróg, pogłębianiu i
uszczelnianiu folią stawów oraz budowaniu sztucznych zimowisk, w których płazy przezimują ale równieŜ
znajdą schronienie całoroczne.
Zieleń miejska
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.)
definiuje tereny zieleni jako tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi
związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełniące
funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady,
bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a takŜe zieleń
towarzyszącą ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz
obiektom kolejowym i przemysłowym. Definicja ta nie ma jednak charakteru operacyjnego i w związku z tym
jest mało przydatna z punktu widzenia zarządzania tymi terenami.
Zieleń urządzona odgrywa istotne znaczenie szczególnie dla terenów zurbanizowanych. Zieleń urządzona to
przede wszystkim obiekty przyrodnicze o formach naturalnych, półnaturalnych i przetworzonych. Na
poniŜszym wykresie przedstawiono dostępne dane na temat zieleni miejskiej w Bydgoszczy.
1000,0
879,4
900,0
800,0
Powierzchnia [ha]
700,0
600,0
500,0
417,3
400,0
287,0
300,0
200,0
157,1
98,9
71,6
100,0
0,0
Parki
spacerow ow ypoczynkow e
Wykres 9
Zieleńce
Zieleń uliczna
Tereny zieleni
osiedlow ej
Cmentarze
Lasy gminne
Zieleń urządzona w mieście (Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, stan na 31.12.2010 r.)
Według danych GUS w 2010 roku na terenie Bydgoszczy było 31 parków spacerowo-wypoczynkowych,
85 zieleńców oraz 19 cmentarzy. Powierzchnia zieleni miejskiej utrzymywanej przez Urząd Miasta wynosiła
1 014,14 ha. Szczegółowe zestawienie przedstawiono w tabeli poniŜej.
Tabela 24 Zieleń urządzona utrzymywana przez Urząd Miasta Bydgoszczy
Powierzchnia
Zieleń utrzymywana przez Urząd Miasta Bydgoszcz
[ha]
Parki, bulwary i skwery
264,37
LPKiW część parkowa
161,17
LPKiW lasy gminne
78,00
Razem
503,54
55
Zieleń utrzymywana przez Urząd Miasta Bydgoszcz
Powierzchnia
[ha]
Zieleń przyuliczna utrzymywana przez Urząd Miasta
279,60
Lasy miejskie
157,00
Cmentarze
74,00
ŁĄCZNIE
1 014,14
LPKiW – Leśny Park Kultury i Wypoczynku
Długoterminowy, systematyczny i celowy sposób zarządzania terenami zielonymi został określony w
dokumencie lokalnym miasta „Strategia Rozwoju Terenów Zielonych Miasta Bydgoszczy”, który został
przyjęty uchwałą nr XVIII/348/11 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 7 grudnia 2011 roku.
Największym zwartym kompleksem zieleni miejskiej na terenie Bydgoszczy jest Leśny Park Kultury i
Wypoczynku. Jego powierzchnia wynosi 830 ha, z czego zbiorniki wodne zajmują 18,5 ha (2% powierzchni
parku), a największy z nich ma 10,3 ha. Park zlokalizowany jest w północnej części miasta w odległości 5 km
od centrum. To teren niesamowicie wartościowy zarówno z punktu widzenia przyrodniczego jak i
krajobrazowego, przyciągający rzesze mieszkańców i przyjezdnych. W Leśnym Parku Kultury i Wypoczynku
znajduje się: Ogród Fauny Polskiej – ZOO, Ogród Botaniczny, Ośrodek Rekreacji Konnej, Park Rozrywki Lunapark, Bydgoskie Centrum Edukacji Ekologicznej, tereny rekreacyjno-sportowe oraz wystawienniczohandlowe. WzdłuŜ Strugi Myślęcińskiej powstało jedenaście stawów kaskadowych.
Innymi wartościowymi terenami zieleni w Bydgoszczy są:
Park im. Kazimierza Wielkiego jest najstarszym z istniejących parków w Bydgoszczy. Powierzchnia
jego liczy ponad 2 ha. PołoŜony jest w centrum miasta. Stanowi pozostałość parku zakonu Klarysek
z pierwszej połowy XII w. Znajdują się w nim dwa stawy i historyczna fontanna „Potop”,
Park im. Jana Kochanowskiego połoŜony jest w centrum miasta. Został załoŜony w 1901 r. o
wielkości 2,8 ha. Do starych drzew, rosnących na tym terenie wkomponowano drzewostan
składający się głównie z gatunków rodzimych. Słynny takŜe z pomnika „Łuczniczka” będącego
rozpoznawalną etykietą miasta,
Park Ludowy im. Wincentego Witosa jest największym liczącym 6,5 ha powierzchni parkiem
śródmieścia. Jest wyposaŜony w sieć ścieŜek z ławkami, fontanną i amfiteatr.
Planty Nad Starym Kanałem - park o powierzchni 46 ha i długości 8 km ze względu na bogate
starodrzewie oraz obecność 3 zabytkowych śluz od lat jest miejscem wypoczynku bydgoszczan. Na
terenie parku znajduje się przyrodnicza ścieŜka dydaktyczna o długości 4 km. Na ścieŜce znajduje
się 20 tablic o tematyce przyrodniczej, m.in.: o owadach, rybach, płazach, ptakach, ssakach oraz
gatunkach roślin i zbiorowiskach roślinnych spotykanych w Parku nad Starym Kanałem.
Szlak pieszy im. Jeremiego Przybory łączy Fordon z terenami Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w
Myślęcinku. Szlak prowadzi terenami Zbocza Fordońskiego – mikroregionu połoŜonego na granicy dwóch
mezoregionów: Wysoczyzny Świeckiej i Kotliny Toruńskiej. Ze względu na bardzo urozmaiconą rzeźbę
terenu oraz stosunki wodne na obszarze Zbocza Fordońskiego występuje niespotykany na innych obszarach
Bydgoszczy zespół róŜnych typów lokalnych warunków klimatycznych. Występuje takŜe bardzo duŜa
róŜnorodność biotopów (od suchych do podmokłych) i biocenoz. Zachowane lasy to często grądy typowe lub
zboczowe, czasami światłolubne dąbrowy. Na zboczach często występują zbiorowiska zaroślowe, głogów,
róŜ, śliwy tarniny, berberysu, jak równieŜ murawy kserotermiczne. W dolinkach ze strumieniami występują
łęgi jesionowo-olszowe. Wśród nasadzeń dokonanych przez człowieka spotyka się równieŜ bory sosnowe i
buczyny (Myślęcinek). Całość zbocza Fordońskiego znajduje się w granicach Bydgoszczy i wchodzi w skład
Zespołu Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych.
Utworzono równieŜ ścieŜkę dydaktyczną „Pomniki przyrody centrum Bydgoszczy” o długości około 3 km.
ŚcieŜka przebiega przez tereny gęstej zabudowy centrum miasta, łącząc przy tym trzy śródmiejskie parki:
Park Jana Kochanowskiego, Park Kazimierza Wielkiego i Park Ludowy. Na trasie ścieŜki zlokalizowanych
jest 18 pomników.
56
NajwaŜniejsze problemy:
1. Brak opracowanych planów zadań ochronnych oraz planów ochrony dla obszarów Natura 2000.
2. Narastająca presja na lokalizację zabudowy na obszarach cennych przyrodniczo.
3. Najistotniejsze problemy zieleni krajobrazowej:
neofityzacja flory związana z połoŜeniem na trasach korytarzy ekologicznych i brak kontroli w
zakresie presji neofitów,
zdegradowane tereny poprzemysłowe,
znaczna fragmentacja głównych ciągów ekologicznych,
zdegradowane ekologicznie obszary o znaczeniu węzłowym,
niedostępność znacznej powierzchni zieleni krajobrazowej ze względu na brak oświetlenia.
4. Podstawowe problemy zieleni urządzonej:
niewystarczająca
ilość
zagospodarowanych
osiedlowych
terenów
wypoczynkoworekreacyjnych,
ograniczone moŜliwości rozbudowy ciągów zieleni w kierunku prostopadłym do zieleni
porastającej skarpy doliny Brdy,
problemy legislacji i norm – związane z brakiem standaryzacji jakości i wielkości terenów
zieleni, ustalaniem własności gruntów, brak instrumentów prawnych w postaci planów
zagospodarowania przestrzennego oraz blokujących nacisk inwestorów na zabudowę terenów
przeznaczonych pod zieleń,
problemy projektowe – związane z brakiem skanalizowania infrastruktury podziemnej,
nieoszczędne gospodarowanie terenami zieleni podczas projektowania zabudowy oraz brak
odpowiedniego nadzoru nad realizowanymi inwestycjami w zakresie wykonania zieleni zgodnie
z wydanym pozwoleniem budowlanym,
problemy zarządzania zielenią – związane z brakiem jednej jednostki organizacyjnej w pełni
odpowiedzialnej za planowanie, pozyskiwanie i inwestowanie środków w terenach zieleni oraz
jej ochronę oraz brak szczegółowej inwentaryzacji i moŜliwości stałego nadzoru nad danymi,
problemy pielęgnacyjne – związane ze zwiększającym się zasoleniem terenów zieleni
przyulicznej, zmniejszającym się wskutek zabudowy poziomem wód gruntowych, postępującą
dewastacją i aktami wandalizmu oraz brak systemów nawadniających.
5. Ograniczony wpływ samorządu na jakość terenów zieleni niepublicznej.
6. Opóźnienia w organizowaniu terenów zieleni na nowowybudowanych osiedlach mieszkalnych oraz
ich słaba wartość ilościowa i jakościowa.
7. Niska świadomość ekologiczna mieszkańców, wandalizm, zaśmiecanie i nielegalne składowanie
odpadów na terenach prawnie chronionych i na terenach zieleni nieurządzonej.
4.2. Ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów
Według ewidencji gruntów Urzędu Miasta Bydgoszczy grunty leśne wraz z zadrzewieniami i zakrzewieniami
zajmują powierzchnię 5 719 ha, z czego lasy stanowią 5 356 ha. Natomiast według Banku Danych
Lokalnych w 2010 roku było 5 065,6 ha gruntów leśnych, z czego 4 901,6 ha stanowiły lasy. W tabeli poniŜej
przedstawiono szczegółowe dane na temat gruntów leśnych wszystkich form własności.
Tabela 25 Powierzchnia gruntów leśnych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
Rodzaj
Jednostka
Wartość
Grunty leśne ogółem
5 065,6
Grunty leśne publiczne
4 946,4
Grunty leśne prywatne
ha
Lasy ogółem
Lasy publiczne ogółem
119,2
4 901,6
4 782,4
Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa
276,3
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, stan na 31.12.2010 r.
Z danych GUS wynika, Ŝe lesistość miasta wynosi 27,9% i jest większa niŜ lesistość województwa (23,3%).
57
Zdecydowana większość lasów jest własnością Skarbu Państwa, tylko 5,6% lasów naleŜy do prywatnych
właścicieli. W 2010 roku do zalesienia gruntów nieleśnych przeznaczono 5,2 ha.
Lasy na terenie miasta Bydgoszczy zarządzane są przez dwa nadleśnictwa, które są w strukturze
administracyjnej Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu.
Nadleśnictwo śołędowo obejmuje swoim zarządem obszar o powierzchni 12 060 ha oraz sprawuje nadzór
nad lasami niepaństwowymi na obszarze 710 ha. Lasy połoŜone są w bezpośrednim sąsiedztwie
Bydgoszczy - ok. 22 % powierzchni ogólnej leŜy w granicach administracyjnych miasta. PołoŜenie w pobliŜu
duŜego miasta, urozmaicona rzeźba terenu, bogactwo lasów, sieć zbiorników wodnych oraz liczne zabytki
kultury materialnej sprawiają Ŝe region ten jest bardzo atrakcyjny dla rozwoju turystyki i aktywnego
wypoczynku dzięki temu stanowi zaplecze rekreacyjne przez wszystkie pory roku. Obszar nadleśnictwa
połoŜony jest w zlewni rzeki Wisły, Brdy i Noteci. Występują teŜ drobne cieki wodne stanowiące ich dopływy.
Nielicznie występują małe bagna i niewielkie zbiorniki wodne. Poziom wód gruntowych znajduje się poza
zasięgiem korzeni, co ma zasadniczy wpływ na Ŝyzność siedlisk. Większość stanowią siedliska borowe
66 % (głównie bory mieszane), pozostałe 34% zajmują siedliska lasowe (głównie lasy mieszane).
Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita, zajmuje ona 90.4 % ogólnej powierzchni
leśnej, następnie dąb 5.6 %, brzoza 1.9 %, resztę uzupełniają olchy, modrzewie, świerki, buki, klony i inne
3
gatunki. Średni wiek drzewostanów wynosi 64 lata, przy przeciętnej zasobności 220 m /ha oraz przeciętnym
3
rocznym przyroście masy 3,46 m /ha.
Na terenie Nadleśnictwa śołędowo istnieją:
Cztery częściowe rezerwaty przyrody:
a) Częściowy rezerwat florystyczny „Augustowo” - 45,14 ha
b) Częściowy rezerwat leśny „Kruszyn” - 15,14 ha
c) Częściowy rezerwat florystyczny „Hedera” - 6,76 ha
d) Częściowy rezerwat leśny „Las Minikowski” - 72,75 ha
Dwa obszary chronionego krajobrazu
a) Obszar Zalewu Koronowskiego – 2 538 ha
b) Obszar Północnego Pasa Rekreacyjnego miasta Bydgoszcz – 2 010 ha
Cztery obszary Natura 2000 o łącznej powierzchni ponad 255 ha
Pomniki przyrody – 18 sztuk, w tym:
a) 9 pojedynczych drzew
b) 4 grupy drzew
c) 2 głazy narzutowe
d) 3 źródła
uŜytki ekologiczne w ilości 42 sztuk – o łącznej powierzchni 61,68 ha.
Lasy Nadleśnictwa śołędowo składają się z 75 kompleksów. Zasięg terytorialny został podzielony na osiem
obwodów łowieckich dzierŜawionych przez 7 kół łowieckich zrzeszonych w Polskim Związku Łowieckim. Na
8 obwodów łowieckich znajdujących się w Nadleśnictwie dwa zakwalifikowano jako słabe, a pozostałe jako
bardzo słabe.
Nadleśnictwo Bydgoszcz ma powierzchnię 15 945 ha i podzielone jest na dwa obręby leśne: Bartodzieje i
Bydgoszcz oraz 11 leśnictw. PołoŜone są na terenach następujących powiatów: bydgoskim, szubińskim,
nakielskim, Ŝnińskim oraz na terenie 6 gmin i miasta Bydgoszcz. Powierzchnia lasów Skarbu Państwa
będących w zarządzie nadleśnictwa wynosi 1 618 ha, a niestanowiące własności Skarbu Państwa – 66 ha.
W latach 2009-2011 przeprowadzono odnowienia drzew i zalesienia na powierzchni 78,45 ha.
3
Średni wiek drzewostanów wynosi 63 lata, przy przeciętnej zasobności 199 m /ha oraz przeciętnym rocznym
3
przyroście masy 3,97 m /ha.
Na północy, w odległości od 2 do 10 km od lasów Nadleśnictwa Bydgoszcz, po obu stronach Wisły połoŜone
są południowe krańce Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisły. Obejmuje on obszar strefy krawędziowej
doliny Wisły począwszy od Fordonu i Ostromecka po północne granice województwa kujawskopomorskiego.
Lasy Nadleśnictwa Bydgoszcz wchodzą w skład Puszczy Bydgoskiej, która rozciąga się na obszarze około
65 km długości i szerokości 12 do 20 km. Jej granicę stanowi na północy i wschodzie Wisła, na południu
TąŜyna i krawędź Równiny Inowrocławskiej, a na zachodzie Noteć i Górny Kanał Notecki. Jest ona waŜnym
ogniwem naturalnego korytarza ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym (wg koncepcji ECONET),
łączącym wzdłuŜ Wisły, Kampinoski Park Narodowy, przez Lasy Gostynińsko-Włocławskie z Borami
Tucholskimi.
Na terenie Nadleśnictwa Bydgoszcz istnieją:
58
rezerwat przyrody "Dziki Ostrów",
trzy obszary Natura 2000,
dwa obszary chronionego krajobrazu
43 pomniki przyrody objęte ochroną konserwatorską,
18 kompleksów uŜytków ekologicznych - ich łączna powierzchnia wynosi 159,34 ha, z czego na
obręb leśny Bydgoszcz przypada 93,86 ha,
We florze Nadleśnictwa Bydgoszcz występuje 60 rzadkich, chronionych i zagroŜonych roślin naczyniowych.
RównieŜ 9 gatunków porostów objętych jest ochroną. Wszystkie występujące grzyby podlegają ochronie
gatunkowej. Kilka z nich obejmuje ochrona ścisła. Natomiast w faunie nadleśnictwa stwierdzono
występowanie 168 gatunków kręgowców, z czego 141 z nich objętych jest ochroną. Na terenie Nadleśnictwa
stwierdzono występowanie 34 gatunków chronionych i zagroŜonych owadów, w tym 4 gatunki motyli, 6
gatunków chrząszczy i 24 gatunki z grupy błonkówek.
Na stan zdrowotny i sanitarny lasów wpływają róŜne czynniki, określane jako stresowe, które powodują
niekorzystne zmiany w zasobach leśnych. Występujące zagroŜenia moŜna podzielić na trzy grupy:
zagroŜenia abiotyczne – czynniki atmosferyczne (anomalie pogodowe), właściwości gleby (Ŝyzność,
wilgotność), warunki fizjograficzne,
zagroŜenia biotyczne – szkodniki owadzie, choroby grzybicze, nadmierne występowanie
roślinoŜernych ssaków,
zagroŜenia antropogeniczne – zanieczyszczenie powietrze, wód, gleby, przekształcanie powierzchni
ziemi, poŜary, kłusownictwo i niewłaściwa gospodarka leśna.
Wśród zagroŜeń występujących na terenie Nadleśnictwa Bydgoszcz naleŜy wymienić: słabe gleby bielicowe
na wydmach, duŜe zagroŜenie ze strony foliofagów, sąsiedztwo zakładów przemysłowych i wysypiska śmieci
powoduje zanieczyszczenie powietrza i wód podziemnych.
Cechą charakterystyczną lasów wokół duŜych aglomeracji miejskich, takich jak Bydgoszcz, jest duŜe
zagroŜenie poŜarowe. Ma to związek z licznymi szlakami komunikacyjnymi i ciągłym rozwojem infrastruktury
komunikacyjno-urbanistycznej oraz duŜym zainteresowaniem terenami leśnymi w okresie letnio-jesiennym.
Gospodarka łowiecka
Gospodarka łowiecka, według zapisów ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. z
2005 r. Nr 127, poz. 1066 z późn. zm.) na terenie miasta Bydgoszczy jest prowadzona przez dzierŜawców
obwodów łowieckich (koła łowieckie) w granicach obwodów łowieckich. Zgodnie z treścią uchwały Nr
LI/1379/10 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 18 października 2010 roku w sprawie
podziału województwa kujawsko-pomorskiego na obwody łowieckie (Dz. Urz. Województwa KujawskoPomorskiego Nr 171, poz. 2196 i z 2011 r. Nr 303, poz. 3300), większość obszaru administracyjnego
Bydgoszczy nie wchodzi w skład obwodów łowieckich, jednak część obszaru miasta (większe obszary leśne
lub rolne), znajduje się w granicach 7 obwodów łowieckich, których szczegółowe zestawienie przedstawiono
w tabeli poniŜej
Tabela 26 Obwody łowieckie znajdujące się w granicach administracyjnych Bydgoszczy
Obszar obwodu w
Powierzchnia
graniach
Numer i nazwa obwodu
ogólna
DzierŜawca (Koła
Lp
administracyjnych
łowieckiego
obwodu
Łowieckie)
miasta
[ha]
[ha]
KŁ nr 13 „Słonka”
1
118 „JaruŜyn”
4 922
1 890
Bydgoszcz
KŁ nr 11 „Hubertus”
2
119 „śołędowo”
4 196
242
Dobrcz-Kusowo
WKŁ nr 295 „Wrzos”
3
120 „Osowa Góra”
3 841
678
w Jeziorkach
KŁ nr 20 „Darz Bór”
4
121 „Tryszczyn”
8 199
53
Bydgoszcz
KŁ nr 139 „Rybołów”
5
141 „Łęgnowo”
4 994
983
Bydgoszcz
6
142 „Bielice”
5 510
942
KŁ nr 3 „Leśnik” Białe
59
Rodzaj
obwodu
leśny
leśny
leśny
polny
polny
leśny
Lp
7
Numer i nazwa obwodu
łowieckiego
153 „Piecki”
Powierzchnia
ogólna
obwodu
[ha]
Obszar obwodu w
graniach
administracyjnych
miasta
[ha]
3 989
622
DzierŜawca (Koła
Łowieckie)
Błota
KŁ nr 139 „Rybołów”
Bydgoszcz
Rodzaj
obwodu
leśny
Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu.
Wymienione obwody łowieckie wchodzą w skład większych jednostek gospodarczych, tj. łowieckich rejonów
hodowlanych, w których koordynację nad realizacją gospodarki łowieckiej sprawują odpowiednie terytorialne
nadleśnictwa, w ramach określonych przez wieloletnie łowieckie plany hodowlane, sporządzane na okres 10
lat.
Tabela 27 PrzynaleŜność terytorialna obwodów łowieckich z terenu miasta Bydgoszczy do łowieckich
rejonów hodowlanych
Numer obwodu łowieckiego
Nazwa rejonu hodowlanego
Nadleśnictwo
118, 119, 120, 121
141, 142, 153
Bory Tucholskie Południowe
Bydgoski
Zamrzenica
Bydgoszcz
Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu.
Spośród gatunków zwierząt łownych, wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 marca
2005 roku w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz. U. Nr 45, poz. 433), na terenie obwodów
łowieckich znajdujących się w części w graniach Bydgoszczy występują m.in.:
• zwierzyna gruba – jeleń szlachetny, sarna, dzik,
• zwierzyna drobna (w tym drapieŜniki) – lis, jenot, norka amerykańska, kuna domowa, grzywacz,
baŜant, krzyŜówka, łyska.
Liczebność populacji poszczególnych gatunków zwierzyny w danym obwodzie jest określana na podstawie
corocznej inwentaryzacji, wg stanu na dzień 10 marca, w postaci rocznych planów łowieckich, w których
zamieszcza się dane o szacunkowej liczebności zwierzyny oraz planowanej wielkości pozyskania w danym
sezonie łowieckim.
Najliczniejszym gatunkiem łownym zasiedlającym teren miasta Bydgoszczy i osiągającym sukces lęgowy
jest gołąb grzywacz, którego liczebność w ostatnich latach wskazuje tendencje wzrostową.
Osobnym zagadnieniem jest kwestia szkód łowieckich wyrządzanych przez zwierzynę w uprawach i płodach
rolnych. Zgodnie z treścią ustawy z dnia 13 października 1995 roku Prawo łowieckie (Dz. U. z 2005 r. Nr
127, poz. 1066 z późn. zm.), wynagradzanie szkód łowieckich wyrządzonych przez zwierzynę w uprawach i
płodach rolnych naleŜy do dzierŜawców lub zarządców obwodów łowieckich. Artykuł 50 ust. 1b i 3 powyŜszej
ustawy, przypisuje zarządowi województwa wykonywanie zadań w zakresie szacowania szkód i wypłaty
odszkodowań za szkody łowieckie wyrządzone w uprawach i płodach rolnych, na terenach niewchodzących
w skład obwodów łowieckich. Odszkodowania z tego tytułu wypłaca zarząd województwa ze środków
budŜetu państwa.
Liczebność populacji dzika, szczególnie w rejonie koryta Brdy, tj. w dzielnicach Piaski, Jachcice oraz w
okolicach osiedli w Fordonie, wykazuje tendencje rosnącą. Powoduje to, Ŝe dziki bytujące w tym rejonie
Bydgoszczy powodują coraz większe szkody w uprawach rolnych, przydomowych ogródkach i uprawach
warzyw, owoców i roślin ozdobnych. Ponadto dziki powodują zagroŜenie bezpieczeństwa dla okolicznych
mieszkańców i przechodniów, a jednocześnie obecność zwierząt spotyka się z przychylnym nastawieniem
mieszkańców, którzy dokarmiają dziki. Doraźne działania polegające na odstraszaniu przy pomocy urządzeń
dźwiękowych i repelentów chemicznych oraz ograniczeniu populacji dzików poprzez odłów i przesiedlenia na
tereny leśne, nie rozwiązuje problemu. W tej sytuacji zasadnym wydaje się podjęcie skoordynowanych
działań w celu opracowania strategii gospodarowania populacją dzika na terenie Bydgoszczy oraz jej
konsekwentnej realizacji.
1. Niskie zróŜnicowanie gatunkowe lasów, przewaga sosny nad innymi gatunkami drzew,
2. Wysoka podatność lasów na degradację ze strony szkodników leśnych (np. foliofagów),
3. DuŜe zagroŜenie poŜarowe lasów,
4. Negatywne oddziaływanie ośrodka miejskiego na tereny leśne poprzez wzrastający ruch
60
turystyczny, zaśmiecanie lasów, postępującą urbanizację i rozwój komunikacji,
5. Sąsiedztwo zakładów przemysłowych powodujących emisję zanieczyszczeń pyłowych i gazowych
do powietrza obniŜając przez to produktywność i przyrost drzewostanów oraz zwiększając
podatność drzew na choroby grzybowe i szkody ze strony owadów.
4.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi
Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. jest dokumentem
ustanawiającym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Transpozycja przepisów
dyrektywy na grunt prawa polskiego została dokonana ustawą z dnia 18 lipca 2001 r Prawo wodne (Dz. U. z
2012 r. Nr 0, poz. 145), ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25,
poz. 150 z późn. zm.) oraz ustawą z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858).
Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ma słuŜyć przede wszystkim:
zaspokojeniu zapotrzebowania na wodę ludności, rolnictwa i przemysłu,
ochronie wód i ekosystemów znajdujących się w dobrym stanie ekologicznym,
poprawie jakości wód i stanu ekosystemów zdegradowanych działalnością człowieka,
zmniejszeniu zanieczyszczenia wód podziemnych,
zmniejszeniu skutków powodzi i suszy.
3
Według danych GUS w 2010 roku w województwie kujawsko-pomorskim pobrano 245 258 dam wody, to
3
jest o około 0,6% mniej niŜ w roku 2009. Z ilości tej 115 653 dam (47,2%) skierowano do miejskich i
3
3
gminnych sieci wodociągowych, 77 522 dam (31,6%) zostało zuŜyte na potrzeby przemysłu, a 52 083 dam
(21,2%) – do nawodnień w rolnictwie i leśnictwie. Natomiast pobór wody w Bydgoszczy na potrzeby
gospodarki narodowej i ludności w 2010 roku przedstawiono w tabeli poniŜej.
Tabela 28 Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2010 roku
Na cele
Ogółem
Przemysł
Eksploatacja sieci wodociągowej
dam
Bydgoszcz
3
1 dam = 1000 m
25 899,6
3
8 482,0
17 417,6
3
3
W 2010 roku pobór wody w Bydgoszczy wyniósł 25 899,6 dam , z czego 67,2% pobrano do sieci
wodociągowej, pozostała część była wykorzystana w celach przemysłowych. Gospodarstwa domowe
3
3
pobrały wodę w ilości 12 929,3 dam . W 2010 roku w czasie doby dostarczano do wodociągów 47,7 dam
3
wody. Jeden mieszkaniec Bydgoszczy zuŜył 36,2 m wody. Natomiast według danych Miejskich Wodociągów
3
i Kanalizacji w Bydgoszczy Sp. z o.o. w 2010 roku pobór wody wynosił 20 096,1 dam , a w 2011 roku pobór
3
spadł o 1,4% i wynosił 19 813,6 dam .
61
30000
ZuŜycie wody [dam3]
25000
20000
15000
10000
5000
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Ogółem
Sieć wodociągowa
Przemysł
Wykres 10 ZuŜycie wody na potrzeby gospodarki narodowej w Bydgoszczy w latach 2005-2010
W porównaniu do lat wcześniejszych, pobór wody zarówno na cele przemysłowe jak i do eksploatacji sieci
wodociągowej minimalnie spada od roku 2005.
Pobór wody odbywa się takŜe z ujęć własnych w oparciu o wydane pozwolenia wodnoprawne. W załączniku
nr 3 został przedstawiony wykaz 54 podmiotów, które posiadają aktualne pozwolenia wodnoprawne wydane
przez Prezydenta Miasta Bydgoszczy (według stanu na dzień 20 kwietnia 2012 roku).
W wyniku przeprowadzonej ankietyzacji uzyskano informacje odnośnie własnych ujęć wody w kilku
zakładach przemysłowych i w innych jednostkach funkcjonujących na terenie miasta Bydgoszczy.
Szczegółowe dane zostały przedstawione w tabeli poniŜej.
Tabela 29 Własne ujęcia wody w zakładach przemysłowych i innych instytucjach
3
Pobór wody [m ]
Nazwa zakładu
Rodzaj ujęcia
2010 rok
2011 rok
PGE GiEK S.A.
Oddział Zespół
Elektrociepłowni
Bydgoszcz
Zakłady Chemiczne
ZACHEM S.A.
EC Bydgoszcz I – ujęcie
wody powierzchniowej w
kilometraŜu 13+910 drogi
wodnej Wisła-Odra. Wody
podziemne pobierane są w
celu odwodnienia terenu i
odprowadzane do rzeki
Brdy.
EC Bydgoszcz II – ujęcie
wody powierzchniowej w
245 kilometrze drogi
wodnej Wisła-Odra. Wody
podziemne pobierane są w
celu odwodnienia obiektów
budowlanych.
Ujęcie wody
powierzchniowej i
-
Woda podziemna pitna –
699 306
62
-
Woda podziemna pitna –
630 040
3
Nazwa zakładu
Pobór wody [m ]
Rodzaj ujęcia
2010 rok
podziemnej.
Woda podziemna
przemysłowa – 160 195
2011 rok
Woda podziemna
przemysłowa – 160 195
Woda podziemna z ujęcia Woda podziemna z ujęcia
barierowego – 41 050
barierowego – 46 448
TELE-FONIKA Kable
Sp. z o.o. S.K.A
Port Lotniczy
Bydgoszcz S.A.
Ujęcie wody
powierzchniowej (rzeka
Brda) i podziemnej
Woda powierzchniowa z
Wisły – 3 312 000
Woda powierzchniowa z
Wisły – 2 753 500
Wody podziemne 26 920
Wody podziemne –
30 509
Wody powierzchniowe 7 361
Wody powierzchniowe – 6
866
Ujęcie wody podziemnej
oparte jest na studni nr 1 o
głębokości 96 m w
utworach
czwartorzędowych (zasoby
eksploatacyjne wynoszą
3
Q=23 m /h).Studia posiada
wygrodzoną i wyłączoną z
uŜytkowania strefę ochrony
bezpośredniej.
Spółdzielnia Mleczarska Ujęcie wody głębinowej
MLEKPOL
Zakład Produkcji
Mleczarskiej Bydgoszcz
Kujawsko-Pomorskie
Szpital ul. Seminaryjna 1 Centrum Pulmonologii w ujęcie wody podziemnej,
Bydgoszczy
studnia głębinowa, stacja
uzdatniania wody;
Szpital ul. Meysnera 9 –
ujęcie wody podziemnej, 2
studnie głębinowe, stacja
uzdatniania wody
-
-
132 638
-
Szpital ul. Seminaryjna 1
– 10 014
12 788
Szpital Uniwersytecki nr Ujęcie wody podziemnej
1 im. dr. A. Jurasza w
do celów awaryjnych
Bydgoszczy
414
Szpital ul. Seminaryjna 1
– 11 534
14 016
639
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji.
Według danych z WIOŚ w Bydgoszczy w 2010 roku wszyscy mieszkańcy Bydgoszczy korzystali z
3
oczyszczalni ścieków, do których odprowadzono łącznie 32 098 tys. m ścieków, w tym:
3
66 tys. m ścieków nieoczyszczonych odprowadzonych kanalizacją miejską,
3
16 773 tys. m ścieków z oczyszczalni „Kapuściska”, eksploatowanej przez Spółkę Wodną
Kapuściska,
3
13 433 tys. m ścieków z oczyszczalni „Fordon” , eksploatowanej przez Miejskie Wodociągi i
Kanalizację (MWiK),
3
1 732 tys. m ścieków z oczyszczalni Osowa Góra, eksploatowanej przez MWiK,
3
94 tys. m ścieków z oczyszczalni Piaski, eksploatowanej przez MWiK (oczyszczalnia została
wyłączona z eksploatacji we wrześniu 2011 roku)
Na terenie Bydgoszczy w 2011 roku funkcjonowały 3 oczyszczalnie ścieków. Jakość ścieków surowych
doprowadzanych do poszczególnych oczyszczalni została przedstawiona w tabeli poniŜej.
63
Tabela 30 Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni w 2011 roku
Parametr
Jednostka
Nazwa oczyszczalni ścieków
Kapuściska
BZT5
mgO2/dm
ChZT
3
mg/dm
356,9
348,1
849,0
851,6
781,5
72,0
69,7
70,6
9,0
9,7
10,2
352,0
379,7
327,0
3
Zawiesina ogólna
Osowa Góra
486,0
Azot ogólny
Fosfor ogólny
Fordon
Źródło: Dane uzyskane od Spółki Wodnej KAPUŚCISKA (pismo z dnia 16.03.2012, L.dz. 762/DD/2012) oraz z Miejskich Wodociągów i
Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. (pismo z dn. 20.03.2012 r, nr PT 422/208/12).
Tabela 31 StęŜenia zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika w 2011 roku
Parametr
Jednostka
Kapuściska
BZT5
mgO2/dm
ChZT
3
Azot ogólny
Fosfor ogólny
mg/dm
3
Zawiesina ogólna
Fordon
Osowa Góra
8,24
3,8
6,3
68,9
35,7
44,2
17,4
9,5
17,7
0,69
0,6
1,2
7,25
7,2
12,2
Źródło: Dane uzyskane od Spółki Wodnej KAPUŚCISKA (pismo z dnia 16.03.2012, L.dz. 762/DD/2012) oraz z Miejskich Wodociągów i
Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. (pismo z dn. 20.03.2012 r, nr PT 422/208/12).
Sprawność oczyszczalni ścieków została oszacowana na podstawie róŜnicy pomiędzy ilością
zanieczyszczeń w ściekach surowych doprowadzanych do oczyszczalni a stęŜeniem zanieczyszczeń w
odprowadzanych ściekach do odbiornika.
Tabela 32 Sprawność oczyszczalni ścieków
Parametr
Kapuściska
Fordon
Osowa Góra
% redukcji
BZT5
98,3
98,9
98,2
ChZT
91,9
95,8
94,4
Azot ogólny
75,8
86,4
74,9
Fosfor ogólny
92,4
93,8
88,2
Zawiesina ogólna
98,0
98,1
96,3
Źródło: Opracowanie własne.
NajwyŜszą sprawnością charakteryzuje się oczyszczalnia ścieków Fordon, w której nastąpił największa
redukcja zanieczyszczeń. Wysoką sprawnością charakteryzuje się równieŜ oczyszczalnia ścieków
Kapuściska.
Podstawowym instrumentem wdroŜenia postanowień dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 21 maja
1991r. (91/271/EWG) dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych jest Krajowy Program Oczyszczania
Ścieków Komunalnych – ogólnopolski dokument strategiczny określający potrzeby i planowane działania na
rzecz wyposaŜenia aglomeracji w systemy kanalizacyjne. Program uwzględnia aglomeracje miejskie i
wiejskie o równowaŜnej liczbie mieszkańców (RLM) powyŜej 2 000. Jest on narzędziem słuŜącym
koordynacji działań gmin jako władz lokalnych i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w realizacji
infrastruktury sanitacji na ich terenach.
64
W KPOŚK określono priorytety inwestycyjne wprowadzając podział aglomeracji na:
• Aglomeracje priorytetowe dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego (Załącznik 1),
• Aglomeracje nie stanowiące priorytetu dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego (Załącznik
2),
• Aglomeracje pozostałe (Załącznik 3) – nowo wyznaczone, które nie spełniły wymogów formalnych,
by znaleźć się w załączniku 1 i 2.
W Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych uwzględnionych jest obecnie 83 aglomeracje
priorytetowe województwa kujawsko-pomorskiego, w tym aglomeracja Bydgoszcz (Załącznik 1) i 3
aglomeracje wojewódzkie nie stanowiące priorytetu dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego
(Załącznik 2).
Podstawowe dane dotyczące planowanego stanu systemu kanalizacyjnego i oczyszczalni ścieków na koniec
2015 roku w mieście Bydgoszcz przedstawiają tabele poniŜej.
Tabela 33 Planowany stan systemu kanalizacyjnego na dzień 31.12.2015 r w Bydgoszczy zgodnie
z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych
System kanalizacyjny (planowany stan na 31.12.2015 r) w aglomeracji Bydgoszcz
Przyrost Mk korzystających z systemu kanalizacyjnego w
latach 2007-2015
8 760
Liczba Mk korzystających z systemu kanalizacyjnego
352 766
% Mk korzystających z systemu kanalizacyjnego
92,81%
Długość sieci planowana do budowy [km]
31,7 km
Długość sieci planowana do modernizacji [km]
119,2 km
Mk – liczba mieszkańców
Źródło: Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych.
Tabela 34 Obecny i planowany stan oczyszczalni ścieków na dzień 31.12.2015 w aglomeracji
Bydgoszcz zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych
Parametry
Fordon
Kapuściska
Stan na 31.12.2006 r.
Przepustowość istniejącej
3
oczyszczalni [m /d]
26 710
64 600
Wydajność istniejącej
oczyszczalni [RLM]
178 067
430 667
nonPUB1
nonPUB1
Rodzaj istniejącej oczyszczalni
Planowane na 31.12.2015 r.
Rodzaj planowanej oczyszczalni
PUB1
PUB1
RM
RM
Przepustowość oczyszczalni
3
[m /d]
41 000
70 000
Wydajność oczyszczalni [RLM]
261 000
300 000
Rodzaj inwestycji
nonPUB1 – oczyszczalnia biologiczna lecz nie spełniająca standardów odprowadzanych ścieków w zakresie usuwania
N i P; PUB1 – oczyszczalnia biologiczna z podwyŜszonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu (P) spełniające
standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 100 000 RLM; RM – istniejąca oczyszczalnia, która wymaga
rozbudowy ze względu na przepustowość oraz modernizacji części obiektów.
Źródło: Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych.
3
Według danych WIOŚ w Bydgoszczy w ogólnej ilości ścieków oczyszczone stanowiły 32 032 tys. m , a
3
nieoczyszczone 66 tys. m , tj. 0,21% z ogólnej ilości. Odbiornikami ścieków z miasta są rzeki: Brda, Wisła
65
oraz Kanał Bydgoski. W 2010 roku systemem kanalizacji miejskiej, eksploatowanej przez MWiK,
odprowadzono do tych odbiorników następujące ilości ścieków:
3
Brda – 94 tys. m ścieków
Ładunek w nich zawarty wynosił:
BZT5 - 1,4 Mg O2/rok
CHZT - 8,13 Mg O2/rok
zawiesina ogólna - 1,93 Mg/rok
azot ogólny. - 4,16 Mg/rok
fosfor ogólny - 0,51 Mg/rok
3
Wisła – 30 271 tys. m ścieków
Ilość ścieków odprowadzonych w 2010 r. do Wisły systemem kanalizacji miejskiej eksploatowanej przez
3
MWiK wynosiła 13 498 tys. m . Ilość ścieków odprowadzonych w 2010 r. do Wisły z oczyszczalni
3
„Kapuściska” wynosiła 16 773 tys. m .
BZT5 - 341,22 Mg O2/rok
CHZT – 2 627,65 Mg O2/rok
azot ogólny - 808,96 Mg/rok
3
Kanał Bydgoski – 1 732 tys. m ścieków
BZT5 - 10,73 Mg O2/rok
CHZT - 79,07 Mg O2/rok
azot ogólny - 35,89 Mg/rok
3
W 2010 roku odprowadzono 7 170 dam ścieków przemysłowych, z czego 78% odprowadzono do sieci
kanalizacyjnej, a pozostałe ścieki odprowadzono bezpośrednio do wód lub do ziemi. W tabeli poniŜej
przedstawiono ładunek zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do wód lub do ziemi.
Tabela 35 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych odprowadzanych do wód lub
do ziemi
Parametr
Jednostka
Wartość
BZT5
101 714,0
ChZT
154 223,0
Azot ogólny
kg/rok
473,0
Fosfor ogólny
180,0
Zawiesina ogólna
44 720,0
W poniŜszej tabeli przedstawiono dane uzyskane w wyniku ankietyzacji dotyczące ilości wytworzonych
ścieków przez największe zakłady przemysłowe.
Tabela 36 Ilość ścieków wytworzonych przez największe zakłady przemysłowe i instytucje
w Bydgoszczy w latach 2010-2011
3
Ilość wytworzonych ścieków [m /rok]
Nazwa zakładu
2010 rok
2011 rok
Zakłady Chemiczne ZACHEM S.A.
4 880 210
4 018 080
Zakłady Chemiczne NITRO-CHEM S.A
563 298
327 162
Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego
308 202
309 182
66
3
Ilość wytworzonych ścieków [m /rok]
Nazwa zakładu
2010 rok
2011 rok
"STOMIL" S.A.
Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza
172 689
206 319
Centrum Onkologii im. prof. F. Łukaszczyka
162 588
161 763
Spółdzielnia Mleczarska „Mlekpol”
Zakład Produkcji Mleczarskiej
142 008
156 293
GLOBALMALT Polska Sp. z o.o.
130 553
117 753
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji.
Wody powierzchniowe
Wody powierzchniowe zajmują około 5,8% powierzchni miasta Bydgoszczy. System hydrograficzny składa
się z systemu rzecznego, systemu wód stojących oraz systemu antropogenicznych obiektów
hydrograficznych. Na system składa się około 188 obiektów powierzchniowych o powierzchni powyŜej 300
2
m . Bogaty system hydrograficzny miasta sprawia, Ŝe tereny te są atrakcyjne pod względem turystycznym.
Do głównych cieków powierzchniowych występujących na terenie miasta naleŜą:
Wisła – największa rzeka w Polsce. W Bydgoszczy płynie szerokim meandrem wzdłuŜ wschodnich
obrzeŜy miasta, wyznaczając na odcinku kilkunastu kilometrów jego administracyjną granicę.
Brda – jest lewym dopływem Wisły. Długość rzeki wynosi 238 km, a powierzchnia dorzecza 4 627
2
km . Jest głównym ciekiem powierzchniowym na obszarze Bydgoszczy. Długość ujściowego odcinka
Brdy pozostającego w obrębie miasta przekracza 30 km. W dolnym biegu Brda jest skanalizowana,
włączona w system drogi wodnej łączącej Wisłę z Odrą poprzez Kanał Bydgoski, Noteć oraz Wartę.
PowyŜej i w obrębie Bydgoszczy rzeka jest zabudowana energetycznie kaskadą elektrowni
Koronowo-Tryszczyn-Smukała. Na terenie miasta zlokalizowano na rzece stopnie piętrzące: Jaz
Farny, Jaz Ulgowy, Międzywodzie, Śluza Miejska, Jaz Czersko Polskie, Śluza Czersko Polskie. W
rejonie Starego Miasta, Brda oraz jej odnoga Młynówka opływają Wyspę Młyńską, która jest jedną z
atrakcji turystycznych Bydgoszczy. Ujście do Wisły na wysokości 28,8 m n.p.m. następuje w
dzielnicy Bydgoszczy zwanej Czersko Polskie.
Kanał Bydgoski - sztuczna droga wodna łącząca Wisłę i Odrę poprzez ich dopływy: Brdę od strony
Wisły oraz Noteć i Wartę od strony Odry. Całkowita długość kanału wynosi 24,7 km, z czego 15,7 km
zlokalizowane jest w zlewni Noteci (Odry), a 9,0 km w zlewni Brdy (Wisły). RóŜnicę poziomów
reguluje sześć śluz wodnych. Kanał Bydgoski jest kluczowym elementem drogi wodnej Wisła-Odra
(na kilometraŜu 14,4 – 38,9, cała droga ma długość 294,3 km), która z kolei jest częścią
międzynarodowej drogi wodnej E-70. Prowadzi z Bydgoszczy do Kostrzyna nad Odrą rzekami: Brdą,
Kanałem Bydgoskim, Notecią i Wartą.
Struga Flis – wypływa z okolic wsi Pawłówek tuŜ za zachodnią granicą Bydgoszczy, z wysokości
57,3 m n.p.m. Płynie z zachodu na wschód wzdłuŜ Kanału Bydgoskiego po jego północnej stronie.
Wpada do niego około 600 m powyŜej Brdy. Ciek odwadnia północno-zachodnie jednostki
administracyjne Bydgoszczy.
2
Struga Młyńska – prawy dopływ Kanału Bydgoskiego, o powierzchni zlewni 13 km . Ciek odwadnia
część gminy Białe Błota oraz południowo-zachodnią część miasta Bydgoszczy. Długość całej Strugi
wynosi 4,2 km.
System wód stojących stanowią przede wszystkim starorzecza zlokalizowane głównie w obszarze doliny
Wisły oraz stawy zaporowe i wyrobiskowe. Starorzecza to naturalne, odcięte od głównego koryta rzeki
zagłębienia, które podlegają procesom limnicznym i reolimnicznym.
Do systemu antropogenicznych obiektów hydrograficznych na terenie miasta zalicza się Kanał Bydgoski, Tor
regatowy, Stawy Myślęcińskie, rowy melioracyjne oraz stawy w wyrobiskach poeksploatacyjnych, stawy
młyńskie w dolinkach (np. ul. Zamczysko, ul. Lisia). Do tego systemu zalicza się wszelkie obiekty
powierzchniowych wód płynących i stojących, które powstały w sztucznych zagłębieniach terenu lub w
wyniku sztucznego kształtowania stosunków wodnych. PrzewaŜnie miały lub mają ściśle określone funkcje:
retencyjne, melioracyjne, rekreacyjne, transportowe itp. Największe zbiorniki wodne to staw w Myślęcinku,
staw przy ulicy Nowotoruńskiej i staw pomiędzy ulica Fordońską a rzeką Wisłą. Średnia wielkość
2
powierzchni zbiorników wodnych w Bydgoszczy wynosi około 7000 m .
67
Na terenie Bydgoszczy występują budowle hydrotechniczne i regulacyjne, które zostały wypisane w
poniŜszej tabeli. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr
86 poz. 579) przez budowle hydrotechniczne rozumie się budowle wraz z urządzeniami i instalacjami
technicznymi z nimi związanymi, słuŜące gospodarce wodnej oraz kształtowaniu zasobów wodnych
i korzystaniu z nich, w tym: zapory ziemne i betonowe, jazy, budowle upustowe z przelewami i spustami,
przepusty wałowe i mnichy, śluzy Ŝeglugowe, wały przeciwpowodziowe, siłownie i elektrownie wodne, ujęcia
śródlądowych wód powierzchniowych, wyloty ścieków, czasze zbiorników wodnych wraz ze zboczami
i skarpami, pompownie, kanały, sztolnie, rurociągi hydrotechniczne, syfony, lewary, akwedukty, budowle
regulacyjne na rzekach i potokach, progi, grodze, nadpoziomowe zbiorniki gromadzące substancje płynne
i półpłynne, porty, baseny, zimowiska, pirsy, mola, pomosty, nabrzeŜa, bulwary, pochylnie i falochrony na
wodach śródlądowych, przepławki dla ryb.
Tabela 37 Wykaz budowli hydrotechnicznych na terenie miasta Bydgoszczy
Rzeka
Budowle hydrotechniczne
Budowle regulacyjne
Wisła
Port w km 775 na lewym brzegu
Ostrogi regulacyjne – 49 szt.
Opaska brzegowa – 3,3 km
Wał przeciwpowodziowy – KPZMiUW 2,6
km
Wał przeciwpowodziowy – Spółka Wodna
KAPUŚCISKA – 1,4 km
Wał przeciwpowodziowy – UM
Bydgoszcz - 5,66km
Brda
Elektrownia Smukała
Hydrowęzeł Bydgoszcz składający się z
Umocnienia brzegowe – 19,503 km
następujących obiektów:
śluza miejska
jaz ulgowy
jaz farny (z prywatną elektrownią
wodną - „Kujawska”
przepławki
Hydrowęzeł Czersko Polskie składający
się z następujących obiektów:
śluza komorowa Czersko Polskie
jaz walcowy
przepławki przy jazie walcowym
(prawy przyczółek jazu)
elektrownia wodna w
maszynowni jazu (na lewym
brzegu)
elektrownia wodna na prawym
brzegu jazu – przelew boczny
nieczynna śluza Brdyujście
Kanał Bydgoski
Śluza miejska
Umocnienia brzegowe – 670 km
Źródło: Dane z pisma RZGW z dnia 25.04.2012 nr NZK/61-1/2012/MP.
Wody podziemne
Na terenie Bydgoszczy rozpoznane i wykorzystywane gospodarczo są wody podziemne w utworach
plejstocenu, miocenu oraz kredy dolnej. Główny poziom wodonośny jest związany z utworami dolnej kredy,
natomiast drugi waŜny poziom o regularnym rozprzestrzenieniu z osadami piaszczystymi miocenu.
Zasadnicze znaczenie dla zaopatrzenia Bydgoszczy w wodę pitną ma dolnokredowy poziom wodonośny.
Wody występują tu w piaskach drobno- i średnioziarnistych, czasem mułkowych oraz w spękanych
piaskowcach. W obrębie tego poziomu wyróŜnia się dwie warstwy przedzielone iłowcami, mułowcami, iłami i
68
mułkami. Warstwa dolna ujmowana jest powszechnie w ujęciu Las Gdański, natomiast górna w dzielnicy
Bydgoszczy – Fordonie. Dopuszczalne wydajności eksploatacyjne poszczególnych studni zawierają się w
3
przedziale 100–250 m /h.
Mioceński poziom wodonośny, wykształcony w postaci piasków drobnoziarnistych, mułkowych, rzadziej
średnioziarnistych, występuje prawie na terenie całego miasta. Oligoceński poziom wodonośny występuje
tylko lokalnie i nie ma znaczenia w zaopatrzeniu miasta w wodę.
W południowej części Bydgoszczy, na obszarze pradoliny Noteci–Warty, poziom wód gruntowych występuje
na głębokości od kilku do maksymalnie 10–15 m, a warstwa wodonośna charakteryzuje się zmienną
miąŜszością.
Obszar miasta Bydgoszczy połoŜony jest w zasięgu dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych:
2
nr 138 – Pradolina Toruń-Eberswalde o powierzchni 956 km i szacowanych zasobach
3
dyspozycyjnych 193 tys. m /dobę. Średnia głębokość ujęć wynosi od 20 do 60 m. GZWP 138 jest
największym zbiornikiem wód podziemnych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego.
Obszar zbiornika sięga od okolic Gniewkowa poprzez Brzozę, Bydgoszcz, Nakło i wychodzi poza
granice województwa aŜ do ujścia Noteci do Warty. Do istotnych cech zbiornika zalicza się
połoŜenie w obrębie pradoliny, znaczne pokrycie podmokłymi łąkami oraz obszarowymi formami
ochrony krajobrazowej i przyrodniczej (Natura 2000). Pradolina jest formą erozyjną, wypełnioną
osadami piaszczystymi, w których pojawiają się kry glin i iłów. Zwierciadło wód podziemnych ma
charakter swobodny. Na obszarze Bydgoszczy GZWP 138 sięga od południa na tereny leśne i
tereny zakładów ZACHEM.
2
nr 140 – Subzbiornik Bydgoszcz o powierzchni 170 km i szacowanych zasobach dyspozycyjnych
3
25 tys. m /dobę. Średnia głębokość ujęć wynosi 65 m. UŜytkowy poziom wodonośny stanowią
drobnoziarniste piaski kwarcowe miocenu, znajdujące się pod przykryciem iłów. MiąŜszość osadów
piaszczystych miocenu sięga kilkudziesięciu metrów. Osady te są na znacznym obszarze
izolowane, jednak poprzez doliny kopalne moŜliwy jest ich kontakt z wodami z utworów
czwartorzędowych. Zasilanie odbywa się głównie poza obszarem zbiornika. Czas zasilania warstw
poprzez okna hydrogeologiczne określany jest na około 40 lat (Boroń, 2004). Pokrycie terenu jest
zróŜnicowane: dominuje zwarta zabudowa miejska Bydgoszczy nad obszarami leśnymi. Znaczny
obszar miasta połoŜony jest w obrębie tego zbiornika.
Rysunek 6
Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie miasta
Dynamika zmian połoŜenia zwierciadła wód podziemnych na obszarze miasta zaznacza się wyraźnie w
czwartorzędowym piętrze wodonośnym. Pozostałe piętra wolne są od sezonowych i klimatycznych zmian w
3
przebiegu rocznym. Zasoby dyspozycyjne na obszarze Bydgoszczy kształtują się na poziomie 4423 m /h
przy czym około 50% przypada na poziom dolnokredowy a po 25% na poziom mioceńsko-plejstoceński i
poziom plejstoceński na obszarze Lasu Gdańskiego.
69
Ochrona przed powodzią i suszą
Województwo kujawsko-pomorskie ma opracowany „Program Ochrony Przeciwpowodziowej na terenie
Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2015”. Tereny powodziowe obejmują obszar 40 028 ha
powierzchni województwa.
ZagroŜenie powodziowe w Bydgoszczy wynika z obecności na terenie miasta doliny największej rzeki w
Polsce oraz ze zlokalizowania powyŜej miasta kaskady zbiorników zaporowych na Brdzie. Oba źródła
zagroŜeń mają odmienny charakter.
Rysunek 7
Obszary zagroŜone podtopieniami
Wisła jest rzeką częściowo uregulowaną, wysokie stany wód występują przede wszystkim w rytmie
podyktowanym przez czynniki klimatyczne i pogodowe. Rzeka reaguje wysokimi stanami na takie zdarzenia
jak: zatory lodowe przy ujściu do Bałtyku czy teŜ intensywne opady lub roztopy na południu kraju. W
Bydgoszczy stany powodziowe występują najczęściej wiosną i latem w międzywalu rzeki. Wysokie stany nie
powodują bezpośrednio zagroŜenia dla zabudowań miasta. Regularnie natomiast zalewane są tereny na
północ od Fordonu. Te tereny pozbawione są wałów przeciwpowodziowych. Na wodowskazie w Fordonie
maksimum stanu wód Wisły został osiągnięty w 1924 roku i wynosił 875 cm, natomiast minimum w roku
1892 i wynosił – 124 cm. Stan alarmowy ogłaszany jest gdy stan wód osiąga poziom 650 cm, natomiast stan
ostrzegawczy – 530 cm. Znajdujące się na Wiśle budowle hydrotechniczne są w słabym stanie technicznym i
90% urządzeń regulacyjnych Wisły jest uszkodzonych i wymaga remontów.
Odmienny charakter ma natomiast zagroŜenie powodziowe ze strony rzeki Brdy. Brda posiada reŜim
hydrologiczny deszczowo-śnieŜny, jednak stany wód w znaczącym stopniu modyfikowane są przez trzy
stopnie piętrzące. Zapory działają w systemie szczytowym. Zabudowa hydrotechniczna reguluje naturalną
rytmikę przepływów i wyrównuje je w skali roku. RozwaŜane są natomiast warianty awarii zapór czołowych
Zbiornika Koronowskiego i jednorazowego spustu wody w dół rzeki. Symulacje pokazują, Ŝe wezbranie
byłoby krótkotrwałe, ale za to katastrofalnie wysokie. Znaczna część miasta znalazłaby się pod wodą.
Mniejsze cieki, takie jak Flis, Struga Młyńska i cieki w zboczach doliny Brdy, zasilane są głównie na skutek
drenowania wód podziemnych w czasie całego roku hydrologicznego. Dodatkowe zasilanie spowodowane
jest opadami, które są odpowiedzialne za wysokie stany tych wód. Pojawianie się wód w tych ciekach jest
połączone z wysokimi stanami wód podziemnych. Brak zasilania podziemnego oznacza brak przepływu i
zanik cieku.
Do obiektów wód powierzchniowych podlegających zmianom sezonowym wysokości zwierciadła wód
zaliczają się takŜe obiekty antropogeniczne. Kanał Bydgoski zasilany jest wodami Noteci a ilość tych wód
zaleŜna jest od rozrządu zasobów dyspozycyjnych w zlewni Noteci. Generalny deficyt wód w rejonie
70
Noteckim sprawia, Ŝe Kanał Bydgoski otrzymuje zbyt mało wody, przez co zwierciadło jest stabilizowane
sztucznie a przepływy pozostają na niskim poziomie.
Podsumowując najwyŜszy potencjał zmian wysokości zwierciadła wód w rzekach ma Wisła oraz Strugi Flis i
Młyńska. Natomiast niski potencjał ma Brda, która na większości odcinków ma poziom regulowany
urządzeniami hydrotechnicznymi.
Susza to długotrwały okres bez opadów atmosferycznych lub nieznacznym opadem w stosunku do średnich
wieloletnich wartości i wysoką temperaturą. Prowadzi do znacznego wyczerpania zasobów wodnych.
Podobnie jak powódź zaliczana jest do zjawisk katastrofalnych. Susza powoduje przesuszenie gleby,
zmniejszenie lub całkowite zniszczenie upraw, zmniejszenie zasobów wody pitnej, a takŜe zwiększone
prawdopodobieństwo katastrofalnych poŜarów.
Do oceny zagroŜenia suszą w Polsce został utworzony Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR), który
na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi Instytut Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB) w Puławach. System ten ma za zadanie wskazać obszary, na
których potencjalnie wystąpiły straty spowodowane suszą dla poszczególnych upraw.
Na terenie Bydgoszczy w 2011 roku wykonano 13 pomiarów na zagroŜenie suszą, z których wynika, Ŝe w
okresie kwiecień-maj oraz maj-czerwiec na terenie miasta odnotowano ryzyko wystąpienia suszy. Wyniki
zostały przedstawione w tabeli poniŜej.
Tabela 38 Wyniki analizy zagroŜenia suszą
Okres dwumiesięczny
kwiecień - maj
maj - czerwiec
czerwiec - lipiec
lipiec - sierpień
sierpień - wrzesień
Okres sześciodekadowy
Numer
raportu
Klimatyczny bilans wodny
1.IV - 31.V
01
-154
11.IV - 10.VI
02
-163
21.IV - 20.VI
03
-165
1.V - 30.VI
04
-159
11.V - 10.VII
05
-118
21.V - 20.VII
06
-110
1.VI - 31.VII
07
-40
11.VI - 10.VIII
08
-45
21.VI - 20.VIII
09
-31
1.VII - 31.VIII
10
-15
11.VII - 10.IX
11
-1
21.VII - 20.IX
12
-50
1.VIII - 30.IX
13
-89
Kolor czerwony oznacza zagroŜenie wystąpienia suszy na danym terenie i okresie.
Źródło: System Monitoringu Suszy Rolniczej.
W sytuacji zagroŜenia suszą, przeciwdziałać moŜna przez monitorowanie bilansów wodnych gleb
umoŜliwiające rozpoznanie skali i przestrzennego występowania suszy glebowej. NaleŜy ukierunkować
działania na tworzenie oczek wodnych, lokalnych mokradeł oraz wykorzystywać wody opadowe poprzez
gromadzenie ich i wykorzystanie do podlewania zieleni miejskiej.
1. Nadmierna eksploatacja zasobów wód podziemnych i powierzchniowych
2. Odprowadzanie ścieków przemysłowych bezpośrednio do wód
3. Opóźnienia w modernizacji oczyszczalni ścieków KAPUŚCISKA
4. ZagroŜenie powodzią i suszą hydrologiczną
71
4.4. Ochrona powierzchni ziemi
Na terenach duŜych miast występują gleby, które uległy róŜnorakim przekształceniom w wyniku działalności
człowieka. Zmiany te mogą zachodzić pod wpływem czynników geochemicznych, hydrologicznych,
chemicznych i mechanicznych. Postępująca urbanizacja miasta powoduje izolację warstwy glebowej od
atmosfery poprzez przykrycie jej warstwą nieprzepuszczalną taką jak: masy bitumiczne, zabudowania, beton
itp. Tego typu izolacje uniemoŜliwiają wymianę gazową pomiędzy glebą a atmosferą oraz przyjmowanie
wody opadowej. Wszystkie te czynniki przyczyniają się do zmiany struktury, składu chemicznego,
mechanicznego, właściwości fizycznych, zawartości próchnicy, odczynu, zasobności w składniki mineralne i
stopień nawilgotnienia gleby. Szkodliwy wpływ na gleby mają teŜ sole uŜywane do odśnieŜania, oleje i smary
oraz „kwaśne deszcze".
Biorąc pod uwagę cechy morfologiczne, stopień i rodzaje przekształceń antropogenicznych, na terenach
miast wyróŜnia się:
1) Gleby naturalne, które zachowamy cechy morfologiczne:
gleby brunatne właściwe, gleby brunatne wyługowane i gleby płowe z klasy gleb
brunatnoziemnych,
gleby bielicowe z klasy gleb bielicoziemnych,
gleby opadowo-glejowe i gleby gruntowe glejowe z klasy gleb zabagnionych,
gleby organiczne mineralno-murszowe, torfowo-murszowe, czarne ziemie właściwe i czarne
ziemie zdegradowane z klasy gleb pobagiennych,
mady właściwe, mady brunatnoziemne i mady próchniczne z klasy gleb napływowych.
2) Gleby antropogeniczne - urbanoziemy, które róŜnicują się w zaleŜności od charakteru i stopnia
przekształceń na:
gleby przekształcone mechanicznie,
gleby nasypowe,
gleby przekształcone chemicznie.
Gleby naturalne
Na podstawie analizy map glebowo-rolniczych wynika, Ŝe większość gleb w granicach miasta powstała z
lekkich utworów piaszczystych i piaszczysto-gliniastych. PrzewaŜają one na całym terenie, a zwłaszcza na
Szwederowie, Miedzyniu, w Opławcu, na rozległych przestrzeniach Lasu Gdańskiego i Myślęcinka, w
Fordonie (za wyjątkiem terenów połoŜonych w pobliŜu Wisły). Gleby gliniaste występują na bardzo
niewielkich, rozproszonych fragmentach terenu, głównie w dolinie Brdy, w pobliŜu kanału noteckiego i
miejscami na Szwederowie. Gleby cięŜkie – pyłowe, to głównie mady i inne utwory deluwialne. Większe ich
powierzchnie występują w okolicach Łoskonia, Zofina i Strzelec oraz w Brdyujściu.
Typy gleb występujące na terenie miasta Bydgoszczy:
gleby płowe są odmianą gleb brunatnych, z silniej wymytymi związkami ilastymi i Ŝelazistymi. W
granicach miasta zajmują one większość uŜytków rolnych,
gleby bielicowe zajmują znaczne powierzchnie lasów iglastych na terenie miasta,
mady występują na niewielkich powierzchniach w granicach miasta. Największe ich kompleksy są
zlokalizowane w Dolinie Wisły – w Fordonie i Brdyujściu,
czarne ziemie i czarne ziemie zdegradowane zajmują ok. 20% uŜytków rolnych na terenie miasta.
Występują w dzielnicy: CzyŜkówko, Jachcie, na wschód od ul. Kujawskiej na Wzgórzu Wolności i
częściowo na Glinkach. Na terenie Bydgoszczy przewaŜają czarne ziemie niskich klas
bonitacyjnych,
gleby organiczne na terenie Bydgoszczy mają znaczny udział w strukturze uŜytków rolnych. NaleŜą
do nich gleby: mułowo-torfowe, torfowo-mułowe, torfowe, torfowo-murszowe, murszowe i murszowomineralne. Niemal wszystkie uprawiane są jako uŜytki zielone.
Gleby antropogeniczne
Gleby przekształcone mechanicznie formowały się w wyniku prac ziemnych związanych z budownictwem,
infrastrukturą (drogową, kanalizacyjno-wodociągową, gazowniczą oraz do innych potrzeb). Gleby te
powstają na skutek róŜnych przemieszczeń mas ziemi. Zmieszaniu temu ulegają zarówno górne warstwy
jak i warstwy głębsze. Źródłami przekształceń chemicznych gleb, oprócz domieszki odpadów
antropogenicznych są substancje chemiczne emitowane przez zakłady przemysłowe oraz środki transportu,
a takŜe chemiczna technologia odśnieŜania dróg.
Oddziaływania zabudowy przemysłowej i komunalnej powodują zasadnicze zmiany naturalnych właściwości
morfologicznych, fizycznych i chemicznych gleb (zasolenie, zakwaszenie, alkalizacja, nagromadzenie metali
cięŜkich), prowadzące do zaburzenia w nich układów biologicznych, a w konsekwencji do ich zniekształceń i
72
dewastacji.
Gleby uŜytkowane rolniczo
UŜytki rolne w mieście Bydgoszczy zajmują powierzchnię 2 980 ha, co stanowi 16,9% całkowitej powierzchni
miasta. W skład uŜytków rolnych wchodzą:
grunty orne – o powierzchni 2 241 ha,
sady – o powierzchni 20 ha,
łąki trwałe – o powierzchni 330 ha,
pastwiska trwałe - o powierzchni 296 ha,
grunty rolne zabudowane – o powierzchni 54 ha,
grunty pod stawami – o powierzchni 3 ha,
grunty pod rowami – o powierzchni 36 ha.
Pod względem struktury bonitacyjnej gleb największą powierzchnię w mieście zajmują gleby o V i VI klasie,
następnie gleby o IV klasie, najmniej jest gleb o I, II i III klasie bonitacyjnej.
Tabela 39 Struktura bonitacyjna gleb na terenie miasta Bydgoszczy
Klasa bonitacyjna gleb
Powierzchnia [ha]
% powierzchni miasta
I-III
327,69
1,88
IV
603,50
3,46
V-VI
1421,73
8,14
W granicach administracyjnych miasta Bydgoszczy nie występują grunty I klasy bonitacyjnej. Największe
kompleksy gruntów ornych (zmeliorowanych) naleŜących do najwyŜszych klas bonitacyjnych (kl. II i III)
znajdują się w jednostce urbanistycznej Łęgowo II. Jest to jednocześnie największy obszar produkcji rolnej w
mieście.
Grunty wysokiej bonitacji w mniejszych kompleksach występują równieŜ w jednostce urbanistycznej Las
Gdański w rejonie ul. Izerskiej, a takŜe w Fordonie (Łoskoń, Powiśle), gdzie jednak przewaŜającą część
stanowią kompleksy gruntów ornych klasy IV. RównieŜ na Prądach w niewielkim stopniu występują
kompleksy gruntów klas II-III, ale przede wszystkim duŜe kompleksy kl. IV, V-VI.
Większe kompleksy klasy V – VI znajdują się ponadto w Fordonie na Górnym Tarasie, w jednostce
urbanistycznej Las Gdański, na Piaskach, w Smukale i Opławcu, a takŜe na Glinkach. Grunty rolne
najniŜszych klas, ze względu na nieopłacalność ich uprawy w zdecydowanej części podlegają odłogowaniu
na terenie miasta. WyŜsze klasy uŜytków rolnych (II, III, IV) są wykorzystywane jako grunty orne, sady,
ogrodnictwa. Wśród gruntów ornych pod zasiewami znajduje się zaledwie 61,3%. Podobnie wykorzystanie
pastwisk – 61,6%. Łąki trwałe wykorzystywane są kośnie w 53,2% powierzchni.
Według danych GUS na terenie Bydgoszczy większość gleb uŜytkowanych rolniczo w latach 2007-2009
charakteryzowało się odczynem lekko kwaśnym, a potrzeba wapnowania była ograniczona. PrzewaŜały
gleby o bardzo wysokiej zawartości fosforu, średniej zawartości potasu i bardzo niskiej zawartości magnezu.
Tabela 40 Kwasowość gleb i potrzeby wapnowania w latach 2007-2009
Wskaźnik
% uŜytków rolnych
Odczyn gleby
Potrzeby
wapnowania
do 4,5
3
4,6 – 5,5
28
5,5 – 6,5
43
6,5 – 7,2
22
powyŜej 7
4
konieczne
10
potrzebne
17
wskazane
15
73
Wskaźnik
% uŜytków rolnych
ograniczone
22
zbędne
36
Przeprowadzone badania w latach 2008-2011 przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Bydgoszczy
wskazują, Ŝe gleby na terenie miasta Bydgoszczy przewaŜnie miały odczyn od kwaśnego do obojętnego.
Blisko 60% uŜytków rolnych nie wymagało pilnie zabiegu wapnowania. Zawartość przyswajalnego fosforu
rozkładała się dość równomiernie we wszystkich klasach zasobności natomiast zawartość przyswajalnego
potasu w większości była bardzo niska i niska. Zaopatrzenie gleb w przyswajalny magnez mieściło się w
klasach od średniej do bardzo wysokiej, z przewagą tej ostatniej. W tabeli poniŜej przedstawiono porównanie
średnich wartości zawartości makroelementów w glebach miasta Bydgoszczy, powiatu bydgoskiego i
województwa kujawsko-pomorskiego.
W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska badaniem gleb zajmuje się Instytut Uprawy i NawoŜenia
Gleb w Puławach. Monitoring chemizmu gleb ornych prowadzony jest co 5 lat. Ma on na celu śledzenie
stanu właściwości fizycznych, fizykochemicznych i chemicznych gleb gruntów ornych oraz zanieczyszczenia
pierwiastkami śladowymi, wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi i siarką siarczanową.
Na terenie miasta Bydgoszczy został wyznaczony jeden punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany w
Bydgoszczy – Łęgnowo, w którym występują głównie gleby rdzawe, o klasie bonitacyjnej VI – gleby orne
najsłabsze. W punkcie tym odnotowano, Ŝe gleby nie były zanieczyszczone wielopierścieniowymi
węglowodorami aromatycznymi (WWA), mimo Ŝe odnotowano wzrost zanieczyszczenia w 2005 roku w
porównaniu do 1995 roku. RównieŜ nie występuje zanieczyszczenie gleb metalami cięŜkimi Na tym samym
poziomie utrzymuje się stopień zanieczyszczenia gleby siarką siarczanową.
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy prowadzi wykaz zgłoszeń dotyczących wykrycia
bezpośredniego zagroŜenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku na terenie miasta Bydgoszczy
spowodowanej działalnością podmiotów korzystających ze środowiska. W 2010 roku do ww. organu nie
wpłynęło Ŝadne zgłoszenie, natomiast w 2011 roku miały miejsce dwa zdarzenia bezpośredniego zagroŜenia
szkodą w środowisku przedstawione w tabeli poniŜej.
Tabela 41 Wykaz szkód w
korzystających ze środowiska
Lp.
Nazwa podmiotu
korzystającego ze
środowiska
środowisku
spowodowanych
Opis, miejsce i data wykrycia
bezpośredniego zagroŜenia
szkodą w środowisku
przez
działalność
podmiotów
Data
Data zakończenia
wszczęcia
działań
postępowania
zapobiegawczych
w danej
lub naprawczych
sprawie
1.
Polski Koncern Naftowy
ORLEN S.A
ul. Chemików 7
09-411 Płock
W wyniku przebudowy Stacji Paliw nr 12.03.2012 r.
1071 w Bydgoszczy, przy ul.
Fordońskiej 419 obejmującej teren
działek, w obrębie 0342, o numerach
166, 167 i 168 zostały wydołowane
zbiorniki i rurociągi paliwowe.
Wystąpienie bezpośredniego
zagroŜenia szkodą w środowisku
miało miejsce 7 lipca 2011 roku.
Podczas wykonywania robót
ziemnych związanych z rozbiórką
dotychczasowej infrastruktury
podziemnej stwierdzono
występowanie zanieczyszczenia
gruntu substancjami
ropopochodnymi.
Brak
2.
Makrum Development
Sp. z o.o.
W związku z projektowaną
inwestycją: budową Galerii
Zakończenie
działań
74
12.12.2011 r.
Lp.
Nazwa podmiotu
korzystającego ze
środowiska
ul. Leśna 11-19
85-676 Bydgoszcz
Opis, miejsce i data wykrycia
bezpośredniego zagroŜenia
szkodą w środowisku
Data
Data zakończenia
wszczęcia
działań
postępowania
zapobiegawczych
w danej
lub naprawczych
sprawie
Handlowej „MAKRUM” na terenie
zakładu przemysłowego Inwestor:
MAKRUM DEVELOPMENT Sp. z o.o.
zlecił przeprowadzanie szeregu
badań dotyczących występowania
na omawianej nieruchomości
ewentualnych zanieczyszczeń.
Przeprowadzone na początku 2011
roku badania wykazały lokalne strefy
zanieczyszczenia podłoŜa. W
rezultacie działalności prowadzonej
przez przeszło 140 lat w okresie
drugiej połowy lat 80-tych doszło do
lokalnego zanieczyszczenia
środowiska gruntowo-wodnego
metalami cięŜkimi, reprezentowanymi
przez cynk, ołów i miedź, na
działkach o numerach ewidencyjnych
31/9, 111/12 oraz 30/5 w obrębie
geodezyjnym 171 w Bydgoszczy,
pomiędzy ulicami: Sułkowskiego,
Kamienną, Dwernickiego
i PodchorąŜych.
naprawczych
przewidywane w
2013 roku.
Źródło: Dane z pisma od Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy nr WSI.403.75.2012.AG1 z dn. 21.05.2012 r.
Na terenie miasta Bydgoszczy znajduje się kilka terenów zdegradowanych, gdzie skaŜenie gruntów i wód
podziemnych zostało udokumentowane i dla których wymagane jest przeprowadzenie działań naprawczych
9
w środowisku. Do terenów tych naleŜą :
• Pola irygacyjne przy ul. Chemicznej i Hutniczej - zajmują ok. 137 ha, które do końca 2002 r.
stanowiły element miejskiego systemu oczyszczania ścieków. Osady ściekowe, powodujące
skaŜenie powierzchni terenu w obrębie pól irygacyjnych podzielono na: osady ze zbiorczej
3
kanalizacji na poletkach irygacyjnych (ok. 53 000 m ), osady z kanalizacji zgromadzone na groblach
3
3
(ok. 6790 m ), osady z wozów asenizacyjnych w zbiornikach ziemnych (ok. 22 676 m ) oraz osady
poprzemysłowe: ŜuŜle, popioły, itp. Na obszarze zdegradowanym stwierdzono skaŜenie gruntu
metalami cięŜkimi (kadm, chrom, bar, ołów, cynk), pestycydami (HCH, DDE, DDD) oraz skaŜenie
biologiczne osadów, gleb, gruntów, wód podziemnych i powierzchniowych.
10
Przeprowadzone działania naprawcze :
Komunalna oczyszczalna ścieków w technologii pól irygowanych była eksploatowana nieprzerwanie
3
w latach 1907-2003 ze stałą wydajnością 24 000 m /d. Rekultywację rozpoczęto w 2003 roku
poprzez odcięcie źródła zanieczyszczenia (wyłączenie oczyszczalni z eksploatacji i przekierowanie
i
śc eków na oczyszczalnię „Kapuściska”), usunięcie osadów ściekowych ze zbiorników ziemnych na
tace betonowe, rozbiórkę elementów betonowych, plantowanie i budowę systemu podlewania w
oparciu o 3 piezometry zaczerpujące resztki ścieków i fitoremediację.
Przeprowadzone w 2003 roku badania gruntu wykazały zanieczyszczenie gleby i gruntu
przekraczające dopuszczalne standardy dla terenów przemysłowych według obowiązującego
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości
gleby oraz standardów jakości ziemi. Analizy próbek gruntów pobranych zarówno ze strefy
przypowierzchniowej jak i warstw głębszych wykazywały podobne rozmieszczenie zanieczyszczeń
jak osad na poletkach. Zanieczyszczenia gruntów powodowały pogorszenie jakości wód gruntowych
w tym rejonie.
9
10
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Bydgoszczy
Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o.
75
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Zgodnie z załoŜeniami rekultywacja miała trwać do 2015 roku. Jednak badania kontrolne
prowadzone od 2009 roku wykazują zadawalające efekty rekultywacji. śaden ze wskaźników
warunkujących w 2003 roku rekultywację nie przekroczył wartości dopuszczalnych dla obszarów
przemysłowych, a 95% próbek gruntów spełnia juŜ wymagania dla grupy A (obszary o
najostrzejszych kryteriach tj. ujęcia wody) i B (uprawy rolne i obszary zamieszkane) według ww.
Rozporządzenia. Sporadycznie zanieczyszczenia gruntów występują jeszcze w rejonach dawnych
wylewisk LOBBE (do 2013 roku będą tam plantacje wierzby) i kwatery 165.
W związku z powyŜszym teren po polach irygowanych został oczyszczony i moŜe być przeznaczony
na cele zgodnie z miejscowymi planami zagospodarowania terenu.
Teren bazy magazynowej nr 62 PKN ORLEN przy ul. Flisackiej 19 - obszar zanieczyszczony
2
związkami ropopochodnymi zajmuje powierzchnię około 3100 m . Zdegradowane są zarówno grunt,
jak i wody podziemne, co ma istotne znaczenie ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo ww.
obszaru z Kanałem Bydgoskim,
Teren byłych Zakładów Gazowniczych przy ul. Przemysłowej - obszar zanieczyszczony związkami
2
ropopochodnymi zajmuje powierzchnię około 4825 m ,
Teren Zakładów Unilever Polska S.A. przy ul. Kraszewskiego - obszar zanieczyszczony związkami
2
ropopochodnymi i detergentami zajmuje powierzchnię ok. 500 m ,
Teren Zakładów Gazowniczych przy ul. Jagiellońskiej 42 - obszar zanieczyszczony związkami
2
ropopochodnymi zajmuje powierzchnię ok. 1000 m ,
Teren Lucent Technologies przy ul. Pilickiej - obszar zanieczyszczony TRI-trichloroetenem zajmuje
powierzchnię ok. 10 ha.,
Teren po byłym ROMECIE przy ul. Fordońskiej - brak szczegółowych danych o rodzaju
zanieczyszczeń,
Teren ZCh ZACHEM przy ul. Wojska Polskiego 65 - w wyniku badań wód podziemnych ustalono
szereg lokalnych ognisk zanieczyszczenia m.in. chlorkami, metalami cięŜkimi, węglowodorami,
fenolem, ftalanami i związkami organicznymi,
Teren po stacji paliw płynnych OKTAN S.A. przy ul. Inwalidów 1 - zanieczyszczenia związkami
węglowodorowymi (ftalany i oleje mineralne),
2
Teren po byłej fabryce papy przy ul. Jagiellońskiej 36-38 - powierzchnia zanieczyszczona 2100 m i
2
560 m w wykopie, zanieczyszczenia: węglowodory lekkie i cięŜkie,
Tereny po Składowisku Odpadów Komunalnych przy ul. Inwalidów - wody podziemne
zanieczyszczone przez wody odciekowe ze zrekultywowanego Składowiska Odpadów Komunalnych
przy ul. Inwalidów z terenami sąsiadującymi. Zanieczyszczenia: podwyŜszone stęŜenie siarczanów
oraz utlenialność.
Innym problemem związanym z powierzchnią ziemi jest występowanie na terenie miasta ruchów masowych.
Osuwisko to nagłe przemieszczenie się mas ziemnych, powierzchniowej zwietrzeliny i mas skalnych podłoŜa
spowodowane siłami przyrody lub działalnością człowieka. Jest to rodzaj ruchów masowych, polegający na
przesuwaniu się materiału skalnego lub zwietrzelinowego wzdłuŜ powierzchni poślizgu, połączone z
obrotem. Ruch taki zachodzi pod wpływem siły cięŜkości. Osuwiska są szczególnie częste w obszarach o
sprzyjającej im budowie geologicznej, gdzie warstwy skał przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych
występują naprzemiennie. Miejsca występowania osuwisk to naturalne stoki i zbocza dolin i zbiorników
wodnych, obszary źródłowe rzek (gdzie erozja wsteczna zwiększa spadek terenu), skarpy wykopów i
nasypów oraz wyrobisk.
Do zjawisk wywołujących osuwisko naleŜą:
wzrost wilgotności gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami,
podcięcie stoku przez erozję, np. w dolinie rzecznej lub w wyniku działalności człowieka, np. przy
budowie drogi,
nadmierne obciąŜenie stoku, np. przez zabudowę,
wibracje związane np. z robotami ziemnymi, ruchem samochodowym, eksplozjami,
trzęsienia ziemi.
Osuwiska podobnie jak powodzie klasyfikowane są jako katastrofy naturalne. Ryzyko wystąpienia osuwisk i
straty z nimi związane moŜna minimalizować poprzez wykorzystywanie posiadanej wiedzy, systemów
ostrzegania, sprzęt i nowoczesne technologie. W 2006 r. na zlecenie Ministra Środowiska ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej uruchomiono przedsięwzięcie pn. System
Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO). Jego podstawowym celem jest rozpoznanie, udokumentowanie i
zaznaczenie na mapie w skali 1 : 10 000 wszystkich osuwisk oraz terenów potencjalnie zagroŜonych
ruchami masowymi w Polsce oraz załoŜenie systemu monitoringu wgłębnego i powierzchniowego na 100
76
wybranych osuwiskach. Wyniki Projektu mają pomóc w zarządzaniu ryzykiem osuwiskowym, czyli w
ograniczeniu w znacznym stopniu szkód i zniszczeń wywołanych rozwojem osuwisk poprzez zaniechanie
budownictwa drogowego i mieszkaniowego w obrębie aktywnych i okresowo aktywnych osuwisk.
Dla miasta Bydgoszczy została opracowana mapa zagroŜeń ruchami masowymi. ZagroŜenia ruchami
masowymi występują w następujących jednostkach urbanistycznych miasta:
Fordon – występują skarpy wykształcone w glinach zwałowych z piaskami. Większa część terenu
charakteryzują się średnim stopniem zagroŜenia ruchami masowymi, jedynie niewielki fragment ma
wysoki stopień zagroŜenia,
Opławiec – równolegle do ul. Sanatoryjnej występują równieŜ skarpy wykształcone w piaskach o
niskim stopniu zagroŜenia, natomiast wzdłuŜ lewego brzegu Brdy występują zarówno skarpy
wykształcone w piaskach o niskim stopniu zagroŜenia, skarpy wykształcone w glinach zwałowych z
piaskami o średnim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi oraz na niewielkich fragmentach
występują skarpy wykształcone w iłach serii poznańskiej o wysokim stopniu zagroŜenia,
Smukała – wzdłuŜ prawego brzegu Brdy występują skarpy wykształcone w iłach serii poznańskiej o
wysokim stopniu zagroŜenia. Równolegle do ulicy Agrestowej występują skarpy wykształcone w
piaskach o niskim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi,
Piaski – wzdłuŜ brzegu Brdy występują zarówno skarpy wykształcone w piaskach (o niskim stopniu
zagroŜenia), w glinach zwałowych z piaskami (o średnim stopniu zagroŜenia) jak równieŜ skarpy
wykształcone w iłach serii poznańskiej (o wysokim stopniu zagroŜenia),
Osowa Góra – występują skarpy wykształcone w glinach zwałowych z piaskami o średnim stopniu
zagroŜenia oraz skarpy wykształcone w iłach serii poznańskiej o wysokim stopniu zagroŜenia
ruchami masowymi,
Jachcice – wzdłuŜ prawego brzegu Brdy występują skarpy wykształcone w glinach zwałowych z
piaskami o średnim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi,
Jary – równolegle do ul. Nakielskiej występują skarpy wykształcone w glinach zwałowych z piaskami
o średnim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi, wzdłuŜ ul. Nasypowej oraz w Parku KsięŜycowym
występują skarpy wykształcone w piaskach o niskim stopniu zagroŜenia,
Miedzyń - równolegle do ul. Nakielskiej występują skarpy wykształcone w glinach zwałowych z
piaskami o średnim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi, w niewielkich fragmentach występują
skarpy wykształcone w piaskach o niskim stopniu zagroŜenia oraz skarpy wykształcone w iłach serii
poznańskiej o wysokim stopniu zagroŜenia
Wilczak – wzdłuŜ ul. Na Wzgórzu i Seminaryjnej występują skarpy wykształcone w glinach
zwałowych z piaskami o niskim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi,
Szwedorowo – na Wzgórzu J.H. Dąbrowskiego oraz równolegle do ul. Wały Jagiellońskie występują
skarpy wykształcone w glinach zwałowych z piaskami o średnim stopniu zagroŜenia. Natomiast na
skrzyŜowaniu ul. Wały Jagiellońskie z Kujawską występują skarpy wykształcone w piaskach o niskim
stopniu zagroŜenia,
Myślęcinek – w Leśnym Parku Kultury i Wypoczynku występuje najwięcej skarp zagroŜonych
ruchami masowymi, są to zarówno skarpy wykształcone w piaskach, gliny zwałowe z piaskami oraz
iły serii poznańskiej o niskim lub średnim stopniu zagroŜenia,
Las Gdański – występują skarpy wykształcone w piaskach oraz gliny zwałowe z piaskami o średnim
stopniu zagroŜenia,
Wzgórze Wolności – równolegle do ul. Toruńskiej występują skarpy wykształcone w glinach
zwałowych z piaskami o średnim stopniu zagroŜenia. Natomiast wzdłuŜ ul. Jana Pawła II występują
skarpy wykształcone w piaskach o niskim stopniu zagroŜenia i skarpy wykształcone w glinach
zwałowych z piaskami o średnim stopniu zagroŜenia,
WyŜyny – wzdłuŜ ul. W. Bełzy występują skarpy wykształcone z piasków o niskim stopniu
zagroŜenia oraz skarpy wykształcone w glinach zwałowych z piaskami o średnim stopniu
zagroŜenia,
Kapuściska – równolegle do ul. Nowotoruńskiej występują skarpy wykształcone w glinach
zwałowych z piaskami o średnim stopniu zagroŜenia, wzdłuŜ al. Planu 6-letniego występują skarpy
wykształcone w piaskach o niskim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi,
Zimne Wody - wzdłuŜ ul. Nowotoruńskiej występują skarpy wykształcone w glinach zwałowych z
piaskami oraz skarpy wykształcone w piaskach o niskim lub średnim stopniu zagroŜenia ruchami
masowymi. Od Brdy, pomiędzy ul. Nowotoruńską a linią kolejową występują skarpy wykształcone w
iłach serii poznańskiej o wysokim stopniu zagroŜenia ruchami masowymi.
Szczegółowo tereny zagroŜenia ruchami masowymi zostały przedstawione na mapach w skali 1:10 000
(załącznik
nr
1).
77
Tabela 42 Zawartość makroelementów w glebach
Jednostka
adm.
Rok
Łączna
ilość
przebada
nych
próbek
2008
Zawartość
Odczyn /pH
bkw
kw
lkw
12
2009
6
17
0
0
2010
12
8
17
17
2011
38
5
18
32
82
9
22
Średnia dla powiatu
8
Średnia dla województwa
8
Średnia dla
Bydgoszczy
zas
K
P
W
O
Fosforu
Z
BN
N
Ś
Potasu
W
BW
Magnezu
BN
N
Ś
W
BW
BN
N
Ś
W
BW
61
23
8
0
8
15
19
46
5
15
Liczba przebadanych próbek [szt.]
26
Bydgoszcz
Potrzeby wapnowania
ob
35
37
8
8
18
8
12
4
58
31
19
15
27
8
50
33
17
0
0
0
83
0
25
33
8
8
9
0
75
8
17
0
17
66
0
33
17
17
33
0
17
0
17
66
8
42
17
25
17
25
0
0
58
8
25
9
25
33
37
8
11
3
18
18
50
16
29
18
11
26
18
45
21
8
8
0
5
11
37
47
29
27
13
13
5
13
10
59
18
22
20
17
23
31
34
13
5
17
6
13
21
23
37
26
36
20
10
12
13
17
21
30
24
17
12
11
13
18
40
4
22
29
19
26
10
28
33
16
13
10
25
31
17
17
15
49
3
17
23
20
37
12
28
31
14
15
10
23
31
19
17
Odczyn: bkw – bardzo kwaśny, kw – kwaśny, lkw – lekko kwaśny, ob – obojętny, zas – zasadowy.
Potrzeby wapnowania: K – konieczne, P – potrzebne, W – wskazane, O – ograniczyć, Z – zbędne.
Zawartość: BN – bardzo niska, N – niska, Ś – średnia, W – wysoka, BW – bardzo wysoka.
Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Bydgoszczy.
1. Przewaga niskich klas bonitacyjnych gleb
2. ZagroŜenie wystąpienia masowych ruchów ziemi
3. DuŜy stopień zagroŜenia erozją wodną gleb połoŜonych w strefach krawędziowych dolin rzecznych
4. Zanieczyszczenie gleb wzdłuŜ ciągów komunikacyjnych i w okolicy zakładów przemysłowych
78
4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi
Miasto nie jest zasobne w surowce mineralne, na podstawie dotychczasowych badań geologicznych na
terenie miasta nie ma udokumentowanych złóŜ kopalin podstawowych, udokumentowano natomiast złoŜa
kopalin pospolitych. Eksploatacja tych kopalin odbywała się na terenie miasta od XIX wieku, lecz
najintensywniej była prowadzona w połowie XX wieku. Część złóŜ została juŜ częściowo lub całkowicie
wyeksploatowana, a teren obecnie jest zabudowany.
Do kopalin pospolitych występujących na terenie miasta naleŜą:
• surowce ilaste ceramiki budowlanej - surowce do produkcji ceramiki budowlanej występują na
terenie całego kraju. Dotychczasowa eksploatacja złoŜa surowców ilastych „FORDON” na terenie
Bydgoszczy została zakończona. Cegielnie Polskie Sp. z o.o. wygasiły koncesje – decyzja
Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 10 stycznia 2012 r., znak: ŚGV.ŁK.7422.72.2011.
• piaski i Ŝwiry - naturalne kruszywa piaszczysto-Ŝwirowe dzielą się na dwie zasadnicze grupy:
kruszywa grube obejmujące Ŝwiry i pospółki (kruszywo piaszczysto-Ŝwirowe) oraz kruszywa drobne
– piaszczyste. Kopaliny były wydobywane do końca lat 60-tych ze złoŜa Bydgoszcz Wschód.
W latach 2010-2011 Urząd Miasta w Bydgoszczy nie wydał Ŝadnych koncesji na poszukiwanie i
rozpoznawanie złóŜ oraz na wydobywanie kopalin. W 2011 r. wydano jedną negatywną opinię w sprawie
wydania koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złoŜa kopaliny pospolitej na terenie miasta Bydgoszczy
przez Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu.
Od kilku lat prowadzone jest takŜe eksploatacja kruszywa naturalnego z dna rzeki Wisły (km 774,0-778,0) w
rejonie Starego Fordonu. Wydobywanie kruszywa z rzeki nie podlega ustawie prawo geologiczne i górnicze,
a wydobywane kruszywo nie jest kopaliną pospolitą.
5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
5.1. Ochrona klimatu i jakość powietrza
5.1.1. Ochrona klimatu
Miasto Bydgoszcz dzięki realizacji międzynarodowego projektu o akronimie LAKS „Lokalna
Odpowiedzialność za Realizację Celów Protokołu z Kioto” zaczęło podejmować systemowe działania
zmierzające do ochrony klimatu zgodnie z ustaleniami protokołu z Kioto oraz celami polityki energetycznoklimatycznej Unii Europejskiej. Informacja nt. projektu znajduje się w rozdziale 8.2.2.
W pierwszym etapie określono wielkość emisji z obszaru miasta tak, aby zaplanować działania słuŜące jej
ograniczeniu. W związku z tym przeprowadzono inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych z terenu
miasta, powstałych w związku z aktywnością miasta oraz jego mieszkańców, za lata 2005-2009.
Inwentaryzacją objęto emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zuŜycia energii finalnej na terenie miasta.
Poprzez zuŜycie energii finalnej rozumie się zuŜycie energii paliw kopalnych (na potrzeby gospodarczobytowe, transportowe i przemysłowe), ciepła sieciowego, energii elektrycznej i energii ze źródeł
odnawialnych.
Inwentaryzacja podzielona została na dwie główne części:
• emisje związane z aktywnością samorządu lokalnego - emisje, za które Samorząd jest bezpośrednio
odpowiedzialny (Urząd Miasta i miejskie jednostki organizacyjne),
• emisje związane z aktywnością społeczeństwa - wszystkie pozostałe emisje gazów cieplarnianych,
których źródłem jest działalność społeczeństwa i przedsiębiorstw w granicach administracyjnych miasta
(mieszkalnictwo, handel i usługi, przemysł, transport, gospodarka odpadami, rolnictwo).
Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji wyliczono całkowitą emisję gazów cieplarnianych z terenu
miasta Bydgoszczy.
79
Tabela 43 Całkowita emisja gazów cieplarnianych z terenu miasta – w tonach ekwiwalentu
dwutlenku węgla (MgCO2e)
Rok
2005
Całkowita emisja
w tym:
Emisja wynikająca z aktywności
samorządu
2006
2007
2008
2009
3 175 378
3 344 946
3 409 814
3 525 976
3 600 539
206 754
202 560
198 045
234 866
232 236
Źródło: Raport z inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych dla miasta Bydgoszczy.
Emisja gazów cieplarnianych z obszaru miasta wykazuje stałą tendencję wzrostową, zgodnie
z ogólnokrajowym trendem emisji. W latach 2005-2009 emisja wzrosła o 425 161 ton CO2e, co stanowi
wzrost o 13,4% w stosunku do roku bazowego (2005). Zgodnie z trendami krajowymi wzrost emisji z obszaru
Bydgoszczy wywołany jest przede wszystkim wzrostem zuŜycia energii elektrycznej oraz przez zwiększone
emisje z sektora transportowego (większa ilości aut i zwiększona intensywności uŜytkowania pojazdów).
Ślad węglowy mieszkańców
Statystycznie na jednego mieszkańca przypadało w roku 2005 ok. 8,67 MgCO2e (poniŜej średniej krajowej),
podczas gdy juŜ w roku 2009 było to 10,07 MgCO2e (blisko średniej krajowej – ok. 10,3 MgCO2e na jednego
mieszkańca).
Kolejnym, bardzo waŜnym krokiem było opracowanie strategicznego planu, zawierającego odpowiednie
działania, które miasto wprowadzi w celu redukcji emisji gazów cieplarnianych i adaptacji do zmian klimatu.
W dniu 3 listopada 2010 roku Rada Miasta Bydgoszczy przyjęła uchwałą nr LXXVIII/116410 Plan Ochrony
Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu (w skrócie Plan Ochrony Klimatu). Plan ten określa działania
przewidziane do wdroŜenia do 2020 r., które mają przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych z
terenu Miasta o 18,7% w stosunku do roku bazowego oraz działania mające na celu adaptację do skutków
zmian klimatu. Działania proponowane w Planie skierowane są do wszystkich organów miasta, miejskich
jednostek organizacyjnych, spółek z udziałem miasta, jak równieŜ do obywateli oraz firm i instytucji
działających na terenie miasta. W listopadzie 2011 roku Miasto Bydgoszcz przystąpiło do Porozumienia
między Burmistrzami, europejskiej inicjatywy na rzecz realizacji celów polityki klimatycznej Unii Europejskiej i
w ten sposób zobowiązało się do ograniczenia na swoim terenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej
20%. W związku z powyŜszym trwają prace nad opracowaniem Planu Działań na rzecz ZrównowaŜonej
Energii dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012-2020 (SEAP). W celu ujednolicenia dokumentów dotyczących
ochrony klimatu przygotowuje się równieŜ aktualizację Planu Ochrony Klimatu przyjętego uchwałą Rady
Miasta Bydgoszczy w listopadzie 2010 r. pn. Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla
Miasta Bydgoszczy na lata 2012-2020.
Działania ujęte w Planie Ochrony Klimatu moŜna podzielić na dwa rodzaje. Pierwszy rodzaj to działania,
których efektem końcowym jest poprawa efektywności energetycznej, a więc w konsekwencji zmniejszenie
ilości zuŜywanej energii i redukcja gazów cieplarnianych. Drugi rodzaj to działania mające na celu zmianę
lokalnej struktury na taką, w której efekt końcowy (zmniejszenie emisji) uzyskuje się poprzez zmianę
sposobu generacji wykorzystywanej energii. Działania drugiego typu uwzględniają wykorzystanie
odnawialnych źródeł energii, a takŜe źródeł emitujących mniej gazów cieplarnianych niŜ uŜywane obecnie
np. zastąpienie starych kotłów węglowych, nowymi kotłami retortowymi lub teŜ poprzez zastosowanie
biomasy.
W ramach realizacji Planu Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu powstał plan działania w
obszarze administracji miasta i jednostek komunalnych oraz w obszarze funkcjonowania miasta jako całości.
W zakresie działalności władz miasta istnieje moŜliwość redukcji emisji gazów cieplarnianych o ponad 43%
w stosunku do całej emisji, za którą odpowiada administracja i spółki komunalne w roku 2005. Największy
udział w tej emisji mają budynki publiczne, w obszarze tym istnieje teŜ największy potencjał redukcji emisji
gazów cieplarnianych (działania termomodernizacyjne, realizacja planu działań na rzecz ograniczenia
energochłonności). Ponadto redukcja emisji gazów cieplarnianych moŜe być osiągnięta przez działania m.in.
w zakresie modernizacji taboru tramwajowego oraz wymiany części autobusów MZK na pojazdy napędzane
paliwami ekologicznymi, optymalizację oświetlenia ulic, przeprowadzenie kampanii informacyjnej wśród
pracowników dot. oszczędności wody, recyklingu, realizację zielonych zamówień publicznych. W zakresie
oddziaływania społeczeństwa proponowane są do przeprowadzenia działania m.in. w zakresie: prowadzenia
kampanii informacyjno-promocyjnej nt. korzyści z działań powodujących zwiększenie efektywności
energetycznej oraz stosowania odnawialnych źródeł energii, załoŜenie info-portalu miejskiego z
80
praktycznymi informacjami jw. dla mieszkańców, realizacja działań w ramach Programu Ochrony Powietrza
(likwidacja kotłów węglowych i podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej, wymiana starych kotłów
węglowych na ekologiczne), dofinansowanie kolektorów słonecznych), działania z zakresu transportu
publicznego (dostępność i promocja komunikacji publicznej, promocja ruchu rowerowego, tworzenie stref
tylko dla pieszych, wprowadzenie serwisu informacyjnego nt. zintegrowanego transportu publicznego,
usprawnienie systemu komunikacyjnego miasta poprzez modernizację ulic i ciągów komunikacyjnych).
Termomodernizacje budynków
Termomodernizacja to zespół przedsięwzięć mających na celu zmniejszenie zuŜycia energii na ogrzewanie
budynku, przez zastosowanie róŜnego rodzaju usprawnień. Skuteczna termomodernizacja powinna być
przeprowadzona w taki sposób, aby poza wymaganiami poprawy cech uŜytkowych zapewnić wymagany
poziom izolacyjności cieplnej.
Tabela 44 Ilościowe efekty wybranych przedsięwzięć termomodernizacyjnych
Sposób uzyskania oszczędności
ObniŜenie zuŜycia ciepła
Wprowadzenie w węźle cieplnym automatyki i urządzeń sterujących
5 ÷ 15 %
Wprowadzenie hermetyzacji instalacji, przeprowadzenie regulacji
hydraulicznej i zamontowanie zaworów w pomieszczeniach
10 ÷ 20 %
Wprowadzenie podzielników kosztów
10 %
Wprowadzenie ekranów za grzejnikami
2÷3%
Uszczelnienie drzwi i okien
3÷5%
Wymiana okien na okna o niŜszym współczynniku przenikania ciepła
10 ÷ 15 %
Izolacja zewnętrznych przegród budowlanych
10 ÷ 15 %
Źródło: Poprawa efektywności uŜytkowania ciepła grzewczego elementem wdraŜania zasad zrównowaŜonego rozwoju - Dr hab. inŜ.
Jan Norwisz, dr inŜ. Aleksander D. Panek.
W 2010 r. Urząd Miasta w Bydgoszczy oraz miejskie jednostki organizacyjne zrealizowały zadania
termomodernizacyjne polegające na izolacji ścian budynków (SPZOZ Wielospecjalistyczny Szpital Miejski
im. Dr. E Warmińskiego, Administracja Domów Miejskich „ADM” Sp. z o.o., Zarząd Dróg Miejskich i
Komunikacji Publicznej, Bydgoskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o.), wymianie starych
okien na okna o mniejszych stratach cieplnych (m.in. SPZOZ Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. Dr. E
Warmińskiego, Administracja Domów Miejskich „ADM” Sp. z o.o., Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji
Publicznej, Bydgoskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o., Zespoły Szkół nr 23, 30, 34),
zastosowaniu kompaktowych energooszczędnych Ŝarówek (m.in. Powiatowy Urząd Pracy, Urząd Miasta
Bydgoszczy, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej).
Natomiast w 2011 roku przeprowadzono inwestycje w zakresie termomodernizacji dot. izolacji ścian
budynków (m.in. Bydgoski Ośrodek Rehabilitacji, Terapii UzaleŜnień i Profilaktyki BORPA, Zespół śłobków
Miejskich, Bydgoskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o., budynki w Zarządzie Wydziału
Edukacji), wymiany starych okien na okna o mniejszych stratach cieplnych (Schronisko dla Zwierząt,
Miejskie Zakłady Komunikacyjne Sp. z o.o., budynki w zarządzie Wydziału Edukacji), zastosowano
energooszczędne źródła światła.
W ramach projektu (LAKS) opracowano równieŜ Bilans Klimatyczny dla Miasta Bydgoszczy, który został
przyjęty uchwałą nr IX/51/11 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 23 marca 2011 roku. Raport ten ocenia wpływ
zastosowanych działań i związanych z tym kosztów na redukcję emisji gazów cieplarnianych, aby osiągnąć
cel redukcji. Na podstawie otrzymanych danych z jednostek realizujących działania Planu Ochrony Klimatu i
Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu określono, Ŝe w 2010 roku uzyskano redukcję emisji gazów
cieplarnianych na poziomie powyŜej 3 758 ton CO2 (0,12%). Ocena ta zawiera tylko bezpośrednie efekty
działań, bez uwzględnienia efektów pośrednich np. w zakresie edukacji. Łącznie na realizację Planu
Ochrony Klimatu wydano w 2010 roku ponad 24,75 mln PLN. Bezpośrednio uzyskane oszczędności w
wydatkach na energię ocenia się na 1,38 mln PLN. Efekty ekologiczne oceniono pośrednio na poziomie
112 755 PLN. W dniu 27 czerwca 2012 roku Rada Miasta przyjęła uchwałą Nr XXX/592/12 kolejny raport
pn. „Bilans Klimatyczny dla Miasta Bydgoszczy” z wdraŜania Planu Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków
Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy za 2011 rok.
81
5.1.2. Jakość powietrza
Stan wyjściowy
„Zanieczyszczenia powietrza to wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które znajdują się w
powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego naturalnymi składnikami. Do zanieczyszczeń powietrza zalicza
się równieŜ substancje będące jego naturalnymi składnikami, ale występujące w znacznie zwiększonych
ilościach. Źródła zanieczyszczeń powietrza moŜemy podzielić ze względu na pochodzenie na dwie grupy:
i
pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego” .
Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w Bydgoszczy jest emisja antropogeniczna, wynikająca z
działalności człowieka. Oprócz działalności człowieka, czynnikiem mogącym mieć negatywny wpływ na
jakość powietrza są uwarunkowania klimatyczne i meteorologiczne. Układ wysokiego ciśnienia, małe
zachmurzenie, niska temperatura, brak opadów a takŜe mała prędkość wiatru moŜe sprzyjać tworzeniu się
zastoisk wysokich stęŜeń zanieczyszczeń.
Głównymi źródłami zanieczyszczeń są: emisja przemysłowa, emisja niska i emisja komunikacyjna.
Emisja punktowa, pochodząca z działalności przemysłowej. Jej źródła energetyczne to elektrociepłownie,
kotłownie oraz źródła technologiczne (zakłady przemysłowe). Z procesów energetycznego spalania paliw do
atmosfery emitowane są przede wszystkim: dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły, tlenek węgla oraz dwutlenek
węgla. Źródła przemysłowe wprowadzają do powietrza substancje gazowe i pyłowe oraz związki organiczne,
nieorganiczne, metale cięŜkie i substancje specyficzne.
Według danych GUS w 2010 roku emisja zanieczyszczeń ogółem z terenu miasta wynosiła 1 209,65 tys.
Mg/rok i w porównaniu z rokiem wcześniejszym wzrosła o 6,3%. Udział procentowy miasta Bydgoszczy w
ogólnej emisji zanieczyszczeń z terenu województwa kujawsko-pomorskiego w 2010 roku wynosił 20,6% i
był wyŜszy o 2,7% w porównaniu z rokiem wcześniejszym.
Według stanu na koniec 2009 r. w zainstalowanych urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń powietrza w
województwie kujawsko-pomorskim zatrzymano 99,1% wytworzonych pyłowych zanieczyszczeń oraz 39,6%
wytworzonych gazowych zanieczyszczeń. Natomiast w Bydgoszczy w urządzeniach do redukcji zatrzymano
99,0% zanieczyszczeń pyłowych i 13,3% zanieczyszczeń gazowych.
Tabela 45 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciąŜliwych* na terenie
Bydgoszczy w latach 2005-2010
Emisja zanieczyszczeń pyłowych [tys Mg/rok]
2005
2006
2007
2008
2009
2010
ogółem
2,02
1,27
0,95
0,59
0,68
0,74
ze spalania paliw
1,98
1,23
0,91
0,55
0,64
0,70
Emisja zanieczyszczeń gazowych [tys Mg/rok]
2005
2006
2007
2008
2009
2010
ogółem
1 474,85
1 381,18
1 277,58
1 132,28
1 132,62
1 208,91
dwutlenek węgla
1 460,86
1 367,66
1 264,51
1 122,32
1 122,62
1 197,69
dwutlenek siarki
8,70
9,52
9,13
6,63
6,43
7,11
tlenki azotu
3,21
3,21
3,17
2,76
2,94
3,11
tlenek węgla
1,80
0,50
0,47
0,35
0,45
0,82
Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji [tys Mg/rok]
2005
pyłowe
gazowe
2006
2007
2008
2009
2010
100,34
95,07
103,24
73,66
65,33
73,29
1,01
1,21
1,18
1,05
1,54
1,54
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.
* dane o emisji z zakładów szczególnie uciąŜliwych dla czystości powietrza dotyczą zanieczyszczeń wprowadzonych w
sposób zorganizowany (tzn. z wszelkiego rodzaju urządzeń technologicznych i ogrzewczych za pośrednictwem
emitorów-kominów, wyrzutni wentylacyjnych) oraz w sposób niezorganizowany (z hałd, składowisk, w toku przeładunku
substancji sypkich lub lotnych, z hal produkcyjnych itp.).
82
Wielkość em isji [Mg/rok]
Wielkość em isji [Mg/rok]
2500
2000
1500
1000
500
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2005
Rok
2006
2007
2008
2009
2010
Rok
Emisja zanieczyszczeń pyłowych
Wykres 11
1600000
1400000
1200000
1000000
800000
600000
400000
200000
0
Emisja zanieczyszczeń gazowych
Emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych na terenie Bydgoszczy w latach 2005-2010
Analizując wielkość emisji w latach 2005-2010 moŜna zauwaŜyć, Ŝe emisja zanieczyszczeń zarówno
pyłowych jak i gazowych od 2005 do 2008 roku systematycznie spadała, natomiast począwszy od 2008 roku
zaczęła systematycznie rosnąć.
Według danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska miasto Bydgoszcz zajmuje pierwsze
miejsce wśród miast na prawach powiatu w województwie kujawsko-pomorskim pod względem wielkości
emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych.
Największą instalacją energetycznego spalania paliw o mocy nominalnej powyŜej 50 MW w Bydgoszczy jest
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz, ul.
Energetyczna 1 85-950 Bydgoszcz, który podlega obowiązkowi uzyskania pozwolenia zintegrowanego i
realizuje program ograniczania emisji substancji gazowych i pyłowych. Bydgoski oddział składa się z trzech
elektrociepłowni.
Urząd Miasta w Bydgoszczy w 2010 roku wydał 26 decyzji administracyjnych na wprowadzanie gazów i
pyłów do powietrza, w 2011 roku wydano 17 decyzji, a w 2012 roku według stanu na dzień 31 marca wydano
3 decyzje. Zestawienie decyzji przedstawiono w załączniku nr 4.
Emisja powierzchniowa jest to emisja pochodząca z sektora bytowego. Jej źródłami mogą być m.in.
lokalne kotłownie i paleniska domowe. Do powietrza emitowane są duŜe ilości dwutlenku siarki, tlenku azotu,
sadzy, tlenku węgla i węglowodorów aromatycznych, jednak największy problem stanowi emisja pyłu z
sektora bytowego.
W Bydgoszczy realizowane są przedsięwzięcia zmierzające do ograniczania emisji powierzchniowej,
polegające na:
likwidacji istniejących na terenie miasta kotłów lub pieców węglowych i zastąpienie ich ekologicznymi
urządzeniami grzewczymi, które przyczynią się do zmniejszenia udziału stęŜenia: pyłu
zawieszonego PM10 w powietrzu oraz benzo(a)piranu powstającego m.in. podczas spalania paliw
stałych (w tym odpadów) w paleniskach domowych o niskiej sprawności,
podłączeniu obiektów do miejskiej sieci cieplnej,
termomodernizacja budynków.
Od 2006 roku Urząd Miasta w Bydgoszczy udziela dofinansowania dla osób fizycznych na wymianę pieców
lub kotłów węglowych na ekologiczne urządzenia grzewcze. Zasady udzielania dofinansowania zostały
określone w uchwale nr IX/66/11 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 23 marca 2011 roku (opublikowana w Dz.
Urz. Kuj.-Pom. Nr 85, poz. 633 z dn. 08.04.2011 r.). W latach 2006-2011 udzielono dotacji na kwotę
1 651 887,50 zł.
Funkcjonujące na terenie miasta Bydgoszczy systemy ciepłownicze (miejski i Ciepłowni Osowa Góra)
eksploatowane są przez Komunalne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Bydgoszczy, które
posiada koncesję na wytwarzanie ciepła oraz koncesję na przesył i dystrybucję ciepła oraz na obrót ciepłem
Miejski system ciepłowniczy w Bydgoszczy tworzą wodne sieci ciepłownicze zbudowane w układzie
pierścieniowym i promieniowym o łącznej długości 372,1 km. Źródłami ciepła dla miejskiego systemu
ciepłowniczego są: Elektrociepłownia Bydgoszcz I, Elektrociepłownia Bydgoszcz II, Elektrociepłownia
Bydgoszcz III, Ciepłownia Błonie i Ciepłownia Białe Błota.
System ciepłowniczy Osowa Góra w Bydgoszczy tworzą wodne sieci ciepłownicze zbudowane w układzie
promieniowym o łącznej długości 10,8 km. Ciepło dla wyspowego systemu ciepłowniczego zapewnia
Ciepłownia Osowa Góra.
83
Innymi sposobami zaopatrywania miasta w ciepło to systemy będące własnością zakładów przemysłowych,
szpitali i innych firm oraz indywidualne źródła ciepła zaspokajające potrzeby własne domu lub mieszkania.
Tabela 46 Procentowy udział odbiorców ciepła na terenie Bydgoszczy w latach 2010 i 2011
2010 rok
2011 rok
Odbiorca
% udział
Budownictwo mieszkaniowe
67,1
67,9
Jednostki oświatowe
9,8
8,8
SłuŜba zdrowia
1,5
1,6
Jednostki administracji publicznej
4,6
4,8
Handel i usługi
13,7
13,7
Przemysł
3,3
3,2
Źródło: Komunalne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. (pismo z dnia 30.03.2012 Nr EO/36/12/2399
KPEC w 2011 roku dostarczał ciepło głównie dla budownictwa mieszkaniowego, w następnej kolejności dla
handlu i usług oraz dla jednostek oświatowych.
W duŜej mierze emisję zanieczyszczeń powietrza generuje emisja niska z gospodarstw domowych.
Mieszkania ogrzewane są indywidualnymi kotłowniami z wykorzystaniem jako paliwa gazu ziemnego, oleju
opałowego i paliwa stałego. Stosowanie niskiej jakości węgla lub spalanie śmieci powoduje wzrost stęŜenia
dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w powietrzu.
Emisja liniowa jest to emisja, którą generuje transport prywatny i publiczny. Ze środków komunikacji do
powietrza emitowane są głównie: tlenki azotu, pyły, węglowodory aromatyczne i tlenek węgla. Emisja liniowa
powstaje z procesów spalania paliw w pojazdach oraz w trakcie towarzyszących ruchowi zjawisk (ścieranie
nawierzchni dróg, opon, okładzin), a takŜe w wyniku unosu pyłu z dróg.
Najbardziej zagroŜone na emisję liniową są duŜe miasta takie jak Bydgoszcz, w których odnotowuje się
bardzo duŜe natęŜenie ruchu. W mieście według danych GUS w 2010 roku było zarejestrowanych 212 011
samochodów. Dodatkowo codziennie przez miasto przejeŜdŜa duŜa ilość pojazdów w stosunku do
pozostałych obszarów województwa kujawsko-pomorskiego, poniewaŜ Bydgoszcz jest waŜnym węzłem
komunikacyjnym, w którym przecinają się drogi krajowe nr 5 i 10. Istotnym elementem wpływającym na
wielkość emisji liniowej w mieście jest równieŜ ruch tranzytowy. Poza tym stan techniczny pojazdów oraz
brak płynności ruchu, szczególnie w szczytach komunikacyjnych, przy istniejącej przepustowości dróg w
mieście powoduje, Ŝe zwiększają się emisje zanieczyszczeń komunikacyjnych.
Na terenie Bydgoszczy występuje równieŜ przekroczenie poziomu docelowego benzo(α)pirenu w powietrzu.
Głównym źródłem benzo(α)pirenu jest niepełne spalanie paliw stałych, w tym przede wszystkim węgla i
drewna w paleniskach domowych, w szczególności w piecach kaflowych oraz otwartych kominkach.
Benzo(α)piren jest wprowadzany do powietrza takŜe w wyniku działalności gastronomicznej (np.
restauracje). Emisja benzo(α)pirenu z takich obiektów zaleŜy od metody smaŜenia mięsa, zawartości
tłuszczu w mięsie i typu wentylacji.
Innymi źródłami emisji benzo(α)pirenu do powietrza są:
poŜary lasów,
wypalanie łąk i ściernisk,
spalanie śmieci i opon na otwartym powietrzu,
pojazdy samochodowe, maszyny rolnicze, budowlane, przemysłowe, samoloty.
DuŜym problemem występującym na terenie Bydgoszczy jest zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10.
Wynika to przede wszystkim ze specyfiki tej substancji, wielu źródeł jej emisji oraz transgranicznego
charakteru (cząstki pyłu transportowane są na duŜe odległości, nawet do 1000 km). Emisję liniową
powiązaną z komunikacją oraz emisję rozproszoną z niskich źródeł jest bardzo trudno ograniczyć, a to
właśnie te emisje mają największy wpływ na poziomy stęŜeń pyłu PM10 na terenie miasta.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy co roku dokonuje oceny stanu
zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego.
W 2010 roku WIOŚ w Bydgoszczy prowadził monitoring podstawowych zanieczyszczeń powietrza
atmosferycznego na dwóch automatycznych stacjach pomiarowych zlokalizowanych w Bydgoszczy przy
ulicy Warszawskiej i przy Placu Poznańskim. Natomiast WSSE prowadził monitoring przy ul. Ujejskiego 75,
Wincentego Pola 19, Kaliskiego i Morskiej. Zakłady Chemiczne ZACHEM w Bydgoszczy wykonały pomiary
84
zanieczyszczeń w dwóch punktach: przy ul. Hutniczej i Wojska Polskiego. W tabeli poniŜej zestawiono wyniki
pomiarów średnich rocznych stęŜeń zanieczyszczeń w powietrzu.
Tabela 47 Zestawienie stęŜeń zanieczyszczeń powietrza w Bydgoszczy z 2009 i 2010 r.
StęŜenie średnie roczne
Lokalizacja stacji
Zanieczyszczenie
2009 rok
2010 rok
3
µg/m
Bydgoszcz
SO2
15,6
4,1
Plac Poznański
NO
34,3
27,1
50,8
NO2
27,6
NOx
103,2
69,1
pył zawieszony (PM10)
39,2
38,7
CO
694,9
823,0
O3
33
42,2
8,9
benzen
1,3
toluen
8,2
1,8
m,p-ksylen
6,5
0,6
o-ksylen
0,32
0,1
etylobenzen
0,54
0,1
ołów *
0,023
0,017
kadm *
0,001
0,0007
nikiel *
0,0031
0,0061
arsen *
0,0021
0,0044
0,0028
0,0039
benzo-a-piren *
Bydgoszcz
pył zaw. PM2,5
19,9
Ul. Berlinga
Bydgoszcz
SO2
10,3
7,6
ul. Warszawska 10
NO2
28,8
25,0
NOx
48,7
30,1
NO
13
8,7
59,5
61,1
pył zawieszony (PM10)
20,3
27,7
pył zawieszony (PM2.5)
CO
1363,9
O3
39,0
31,8
Bydgoszcz
SO2
1,4
2,8
ul.Ujejskiego 75
NO2
19,9
21,1
(Szpital Biziela)
fluor
0,9
pył zawieszony PM10
15,9
18,6
0,0023
0,0026
benzo-a-piren *
ołów *
0,05
0,06
chrom *
0,003
kadm *
0,001
0,0009
nikiel *
0,004
0,0061
0,044
0,0091
arsen *
benzen
2,2
3,0
Bydgoszcz
SO2
0,5
ul. Wincentego
NO2
17,6
Pola 19
pył zaw. PM10
32,8
32,1
0,0043
0,0061
benzo-a-piren *
Bydgoszcz
SO2
0,5
0,2
ul. Kaliskiego
NO2
14,2
16,0
pył zawieszony BS
5,8
5,5
formaldehyd
3,5
5,5
benzen
3,4
Bydgoszcz
SO2
0,4
0,1
ul. Morska 2
NO2
19,0
19,6
pył zawieszony BS
6,8
7,2
formaldehyd
3,7
5,3
benzen
2,0
1,9
Bydgoszcz
SO2
1,1
-
85
Lokalizacja stacji
ul.Wojska Polskiego
46
Bydgoszcz
Ul. Hutnicza 89
(Pomiar wykonany
przez Zakłady
Chemiczna
ZACHEM)
Bydgoszcz
Ul. Wojska Polskiego
46
(Pomiar wykonany
przez Zakłady
Chemiczna
ZACHEM)
StęŜenie średnie roczne
2009 rok
2010 rok
3
µg/m
14,2
5,6
5,4
4,5
2,9
1,3
2,9
14,2
7,0
2,2
8,2
4,5
19,4
25,5
6,9
7,6
Zanieczyszczenie
NO2
pył zawieszony BS
toulen
ksylen
formaldehyd
chlor
chlorowodór
benzen
chlor
chlorowodów
kwas siarkowy
NO2
Chlor
Fosgen
Chlorowodów
Kwas siarkowy
NMHC (wppm)
0,17
0,09
0,83
0,03
0,01
0,21
0,11
0,29
2,58
0,64
* - w pyle zawieszonym PM10
Źródło: „Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2010 roku” WIOŚ Bydgoszcz 2010.
Na podstawie uzyskanych w 2010 roku wyników stwierdzono przekroczenie średniej rocznej dla
benzo(α)pirenu oraz pyłów zawieszonych PM10 i PM2.5. Na stacji pomiarowej zlokalizowanej przy Placu
Poznańskim odnotowano przekroczenia stęŜenia średniorocznego dla benzo(α)pirenu. W porównaniu do
roku 2009 do wartości dopuszczalnych spadło stęŜenie dwutlenku azotu i benzenu. Natomiast wzrost
odnotowano w przypadku tlenku węgla, ozonu, niklu, arsenu i benzo(α)pirenu.
Na stacji pomiarowej przy ul. Warszawskiej 10 odnotowano przekroczenia dla pyłu zawieszonego PM10.
Ponadto prowadzone były pomiary pyłu PM2,5. „Dyrektywa 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza
i czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE) ustanowiła poziom docelowy i poziom dopuszczalny
3
dla PM2,5 – 25,0 µg/m . Wartość średnia roczna na stacji przy ul. Warszawskiej wynosiła w 2010 roku 27,7
3
µg/m . W porównaniu do roku 2009 nastąpił wzrost rocznego średniego stęŜenia zarówno dla pyłu PM10 jak
i
i dla PM2,5. Pozostałe monitorowane zanieczyszczenia były w mniejszych stęŜeniach” .
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna prowadziła monitoring na czterech stacjach pomiarowych.
Na stacji zlokalizowanej przy ul. Ujejskiego 75 odnotowano przekroczenia dla bezno(a)pirenu oraz dla
arsenu. Pozostałe zanieczyszczenia nie przekroczyły dopuszczalnych norm ale w porównaniu do roku 2009
odnotowano niewielki wzrost ich stęŜenia w powietrzu.
Na stacji pomiarowej przy ul. Wincentego Pola 19 równieŜ odnotowano przekroczenia dla benzo(a)pirenu. W
porównaniu do roku wcześniejszego stęŜenie tego zanieczyszczenia wzrosło.
„W Bydgoszczy podwyŜszone stęŜenia zarejestrowano w punktach zlokalizowanych w otoczeniu domów
jednorodzinnych, gdzie dominuje zwarta zabudowa mieszkaniowa, a największy wpływ na stęŜenia ma
emisja niska. Rejon Śródmieścia na tle innych dzielnic mieszkaniowych miasta Bydgoszczy wykazuje
podwyŜszone stęŜenia zanieczyszczeń, z uwagi na słabe warunki przewietrzania, zwartą zabudowę
i
mieszkaniową oraz intensywny ruch pojazdów” .
„Wśród czterech największych miast województwa kujawsko-pomorskiego, najwyŜsze stęŜenie NO2 z
pomiarów pasywnych uzyskano dla miasta Bydgoszczy. Analizując wyniki pomiarów z wielolecia moŜna
zauwaŜyć, Ŝe jakość powietrza na terenie Bydgoszczy nie uległa poprawie, a wyniki stęŜeń pozostają na
i
podobnym poziomie. W stosunku do 2008 roku stęŜenie dwutlenku azotu wzrosło o 11,8%” .
Ocena jakości powietrza atmosferycznego
„Roczna ocena jakości powietrza atmosferycznego za rok 2010 wykonana została w oparciu o ustawę z dnia
27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz.150 z późn. zm.) oraz
rozporządzenia Ministra Środowiska do tej ustawy. W ocenie rocznej za rok 2010 uwzględniono nowy
86
podział kraju na strefy, określony w załoŜeniach do projektu oraz w projekcie ustawy o zmianie ustawy –
Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw, z dnia 11 stycznia 2011 roku. W dokumentach tych
zawarto transpozycję Dyrektywy 2008/50/WE do prawa polskiego. Według nowego podziału strefami są:
aglomeracja o liczbie mieszkańców powyŜej 250 tys.,
miasto o liczbie mieszkańców powyŜej 100 tys.,
pozostały obszar województwa nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyŜej 100 tys.
i
mieszkańców.”
„Zgodnie z tą zasadą w województwie kujawsko–pomorskim wydzielono 4 strefy:
aglomerację bydgoską,
miasto Toruń,
miasto Włocławek
i
strefę kujawsko–pomorską” .
Podstawą klasyfikacji stref w rocznej ocenie jakości powietrza są wartości poziomów: dopuszczalnego,
dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji (PM2.5), docelowego i celu długoterminowego:
poziom dopuszczalny - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie i
który po tym terminie nie powinien być przekraczany; poziom dopuszczalny jest standardem jakości
powietrza,
poziom docelowy - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie za
pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych; poziom ten określa
się w celu zapobiegania lub ograniczania szkodliwego wpływu danej substancji na zdrowie ludzi lub
środowisko jako całość,
poziom celu długoterminowego - jest to poziom substancji, poniŜej którego, zgodnie ze stanem
współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest
mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji,
gdy nie moŜe być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i
technologicznych,
margines tolerancji – oznacza procentowo określoną część poziomu dopuszczalnego, o którą
poziom ten moŜe zostać przekroczony, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Dyrektywie
2008/50/WE.
„Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie na terenie strefy (dla kryteriów: poziom
dopuszczalny i poziom docelowy) jest zaliczenie strefy do jednej z poniŜej wymienionych klas:
klasa A – jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych
albo poziomów docelowych,
klasa B – jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają
poziomów dopuszczalnych, powiększonych o margines tolerancji,
klasa C – jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne, powiększone o
margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy
i
dopuszczalne, albo przekraczają poziomy docelowe.”
„W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyjęto następujące oznaczenie klas:
klasa D1 – jeŜeli stęŜenia ozonu nie przekraczają poziomu celu długoterminowego,
i
klasa D2 – jeŜeli stęŜenia ozonu przekraczają poziom celu długoterminowego.”
„Dla stref, w których został przekroczony poziom dopuszczalny, powiększony o margines tolerancji albo
poziom docelowy, sejmik województwa określa w drodze uchwały program ochrony powietrza (POP).
Natomiast dla stref, w których poziom substancji w powietrzu mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym
a poziomem dopuszczalnym, powiększonym o margines tolerancji, marszałek województwa określa
przyczyny przekroczenia poziomów dopuszczalnych i informuje ministra właściwego do spraw środowiska o
działaniach podejmowanych w celu zmniejszenia emisji tych substancji. W przypadku wystąpienia na
obszarze województwa stref, w których odnotowano przekroczenie poziomu celu długoterminowego,
osiągnięcie poziomów celu długoterminowego jest jednym z celów wojewódzkich programów ochrony
i
środowiska” .
Zakres oceny rocznej wykonanej na potrzeby ustalenia dotrzymywania standardów imisyjnych dla
poszczególnych zanieczyszczeń jest analizą wielkości stęŜeń za 2010 r. Ocenę wykonano według kryteriów
dotyczących ochrony zdrowia dla:
dwutlenku siarki,
dwutlenku azotu,
tlenku węgla,
benzenu,
87
ozonu,
pyłu PM10,
ołowiu w PM10,
arsenu w PM10,
kadmu w PM10,
niklu w PM10,
benzo(a)pirenu w pyle PM10,
pyłu PM2,5.
oraz kryteriów określonych w celu ochrony roślin dla:
dwutlenku siarki,
tlenku azotu,
ozonu
„Według klasyfikacji dokonanej ze względu na ochronę zdrowia ludzi wszystkie 4 strefy w województwie
i
znalazły się w klasie C, w tym równieŜ strefa aglomeracja bydgoska” . Skutkuje to koniecznością
sporządzenia programów ochrony powietrza. Uchwałą nr XVI/302/11 Sejmiku Województwa KujawskoPomorskiego z dnia 19 grudnia 2011 roku zostały określone programy ochrony powietrza dla 15 stref
województwa kujawsko-pomorskiego w tym równieŜ dla aglomeracji bydgoskiej, pod względem przekroczeń
docelowych benzo(a)pirenu.
„O zaliczeniu strefy aglomeracji bydgoskiej do niekorzystnej klasy C w 2010 roku zadecydowały: pył
zawieszony PM10 i benzo(a)piren, w punktach pomiarowych przy ul. Wincentego Pola i Placu Poznańskim
i
oraz arsen w punkcie pomiarowym przy ul. Ujejskiego” .
Tabela 48 Wynikowe klasy strefy aglomeracja bydgoska dla poszczególnych zanieczyszczeń,
uzyskane w ocenie rocznej za rok 2010 dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu
ochrony zdrowia ludzi
Strefa
Aglomeracja
bydgoska
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy
Kryterium – poziom dopuszczalny
SO2
NO2
PM10
PM2,5
Pb
C6H6
CO
A
A
As
Aglomeracja
bydgoska
C
C
B
A
Kryterium – poziom docelowy
Benzo(a)piren
Cd
C
A
A
A
Ni
O3
A
A
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Raportu o stanie środowiska w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku” WIOŚ
Bydgoszcz.
W aglomeracji bydgoskiej poziomy celu długoterminowego dla ozonu nie zostały przekroczone w przypadku
ochrony zdrowia (klasa D1). Klasyfikacji stref ze względu na ochronę roślin nie przeprowadzono dla
aglomeracji bydgoskiej. Jedyną strefą, która podlega tej klasyfikacji jest strefa kujawsko-pomorska.
W związku z klasyfikacją strefy bydgoskiej w klasie C zachodzi konieczność opracowania programów
ochrony powietrza. W tabeli poniŜej przedstawiono podstawę do zakwalifikowania strefy do opracowania
programu ochrony powietrza oraz obszar, w którym odnotowano przekroczenia.
Tabela 49 Podstawa do zakwalifikowania strefy do opracowania programu ochrony powietrza
Podstawa zakwalifikowania do POP
Obszar przekroczeń
Liczba
Strefa
Czas
Obszar
Poziom
Substancja
Nazwa
mieszkańców
2
uśrednienia
[km ]
[tys]
Szwederowo,
docelowy
arsen
rok
Wzgórze
2,1
43,0
Wolności
Bydgoszcz docelowy
benzo(a)piren
rok
176,0
358,0
Aglomeracja
całe miasto
bydgoska
Śródmieście
pył
ze Starym
dopuszczalny
zawieszony
24h
Miastem,
2,4
40,0
PM10
Okole,
Wilczak
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Raportu o stanie środowiska w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku” WIOŚ
Bydgoszcz.
88
Według najnowszych danych z WIOŚ w ocenie rocznej za 2011 rok pod kątem spełnienia kryteriów
ustanowionych w celu ochrony zdrowia uwzględniono: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla,
benzen, ozon, pył PM10, ołów w PM10, arsen w PM10, kadm w PM10, nikiel w PM10, benzo(a)piren w pyle
PM10, pył PM2,5.
Według klasyfikacji dokonanej ze względu na ochronę zdrowia ludzi aglomeracja bydgoska została zaliczona
do niekorzystnej klasy C ze względu na pył zawieszony PM10 (ul. Warszawska, Plac Poznański) i
bezno(a)piren (Plac Poznański).
W aglomeracji bydgoskiej poziomy celu długoterminowego dla ozonu zostały przekroczone w przypadku
ochrony zdrowia (klasa D2). O zaliczeniu strefy do niekorzystnej klasy D2 zdecydowało maksymalne
stęŜenie 8-godzinne ozonu na stacji przy ul. Warszawskiej. Klasyfikacji stref ze względu na ochronę roślin
nie przeprowadzono dla aglomeracji bydgoskiej. Jedyną strefą, która podlega tej klasyfikacji jest strefa
kujawsko-pomorska.
5.1.3. Odnawialne źródła energii
Malejące w skali globalnej zasoby surowców mineralnych głównie paliw kopalnych (węgla, ropy naftowej i
gazu ziemnego), szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi i na środowisko spalania paliw konwencjonalnych oraz
dąŜenie do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację źródeł energii,
spowodowało zwiększone zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii. Udział energii ze źródeł
odnawialnych w energii pierwotnej z roku na rok wzrasta. W krajach Unii Europejskiej udział ten w 2009 roku
wynosił:
• Austria – 73,7%
• Szwecja – 52,8%
• Finlandia – 47,6%
• Niemcy – 21,7%
W Polsce udział produkcji energii odnawialnej w produkcji energii ogółem w 2010 roku wynosił 10,22% i był
wyŜszy o 1,7% niŜ rok wcześniej. Według danych GUS w 2010 roku w Polsce wyprodukowano
11
6 870 tys toe energii odnawialnej, z czego najwięcej pochodziło z biomasy (85,3%) i energii wodnej
(3,6%).
NajwaŜniejszym i najbardziej aktualnym dokumentem dla energetyki w Unii Europejskiej jest Dyrektywa
Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania
energii ze źródeł odnawialnych, która nakłada na Polskę obowiązek uzyskania 15% udziału energii z OZE w
bilansie zuŜycia energii finalnej w 2020 r.
Potencjał zasobów energii wiatrowej
Lokalizacja elektrowni wiatrowych głównie zaleŜy od dwóch czynników tj. od zasobu energii wiatru oraz od
uwarunkowań przyrodniczo-przestrzennych. Województwo kujawsko-pomorskie posiada bardzo dobre
zasoby energii wiatru i znajduje się w znacznej części w II strefie, tzn. o warunkach korzystnych,
charakteryzujących się średnioroczną prędkością wiatru 4-6 m/s. Jedynie północno-zachodnia część
województwa niewielkim fragmentem znajduje się w III strefie, tzn. o warunkach dość korzystnych,
charakteryzujących się średnioroczną prędkością wiatru 3-4 m/s. Ogólnie przyjmuje się, Ŝe strefy I-III
charakteryzują się korzystnymi warunkami dla rozwoju energetyki wiatrowej.
11 toe – tona oleju ekwiwalentnego (umownego) – stosowana w bilansach międzynarodowych jednostka miary energii. Oznacza ilość
energii, jaka moŜe zostać wyprodukowana ze spalenia jednej metrycznej tony ropy naftowej. Jedna tona oleju umownego równa jest
41,868 GJ lub 11,63 MWh.
89
Rysunek 8
Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc (Źródło: Ośrodek Meteorologii IMiGW)
Do uzyskania realnych wielkości energii uŜytecznej dla pojedynczych elektrowni wymagane jest
występowanie wiatrów o stałym natęŜeniu i prędkościach powyŜej 4 m/s. Ponadto przyjmuje się, Ŝe wielkość
progowa opłacalności wykorzystania energii wiatru na wysokości 30 m nad powierzchnią gruntu powinna
wynosić 1000 kWh/m2/rok (średnia suma energii wiatru na powierzchnię 1 m2 w Polsce wynosi 1000- 1500
kWh/rok). Znaczna część województwa kujawsko-pomorskiego znajduje się w strefie charakteryzującej się
energią wiatru w granicach 1000-1200 kWh/m2/rok. Najbardziej korzystnymi warunkami energetycznymi
wiatru charakteryzują się fragmenty południowo-zachodnie i południowo-wschodnie województwa znajdujące
się w strefie energii rzędu 1250-1500 kWh/m2/rok, a nawet 1500-2000 kWh/m2/rok. Województwo
charakteryzuje się znacznym odsetkiem terenów uŜytkowanych rolniczo. Tereny te mogą być
wykorzystywane pod budowę elektrowni wiatrowych, z wyłączeniem terenów na których występują
12
ograniczenia środowiskowe, infrastrukturalne i przestrzenne.
Mimo, Ŝe na terenie Bydgoszczy występują korzystne warunki meteorologiczne dla rozwoju tego rodzaju
energetyki obecnie nie planuje się tego typu przedsięwzięć. Ewentualne inwestycje powinny być
poprzedzone wykonaniem dokładnej analizy w zakresie pozyskania energii wiatrowej.
Potencjał zasobów energii wodnej
Potencjał rozwoju energetyki wodnej w województwie kujawsko-pomorskim skupia się wokół największych
rzek województwa tj. Wisły, Noteci, Drwęcy i Brdy. Opierając się na danych hydrologicznych
(średniorocznych przepływów), a takŜe uwzględniając wielkości spadków cieków, dokonano szacunkowych
obliczeń zasobów energetycznych na największych ciekach w województwie.
Tabela 50 Zestawienie mocy i zasobów energetycznych rzek na terenie województwa kujawskopomorskiego
Moc
Zasoby energetyczne
Rzeka
[MW]
[GWh]
Wisła
331,60
2 904,82
Noteć
2,60
22,77
Drwęca
9,50
83,22
Brda
15,60
136,66
Źródło: „Zasoby i moŜliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w województwie kujawsko-pomorskim”.
Woda rzek spływa z wyŜej połoŜonych terenów do zbiorników wodnych połoŜonych niŜej. Przepływ wody
spowodowany jest róŜnicą energii potencjalnej wód rzeki w górnym i dolnym biegu. Energia potencjalna
zamienia się w energię kinetyczną płynącej wody. Aby uzyskać energię, przepuszcza się więc wodę rzeczną
przez turbiny.
Na terenie miasta Bydgoszczy funkcjonują 6 małych elektrowni wodnych. Małe elektrownie wodne są
elektrowniami przepływowymi o zainstalowanej mocy mniejszej niŜ 5 MW. Instaluje się je przy stopniach
wodnych (jazach), gdzie wykorzystują przepływ rzeczny, przy niewielkim spadzie. Pracują one generalnie w
systemie ciągłym. W tabeli poniŜej przedstawiono ich zestawienie.
12
„Zasoby i moŜliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w województwie kujawsko-pomorskim”
90
Tabela 51 Rodzaje elektrowni wodnych na terenie miasta Bydgoszczy
Rodzaj elektrowni
Ilość instalacji
Elektrownia wodna przepływowa do 0,3 MW
Elektrownia wodna przepływowa do 1 MW
Elektrownia wodna przepływowa do 5 MW
3
2
1
Moc instalacji
[MW]
0,275
1,744
4,000
Źródło: Urząd Regulacji Energetyki.
Potencjał zasobów energii słonecznej
W Polsce istnieją dość dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy
dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru, struktury i
rozkładu w czasie promieniowania słonecznego.
Województwo kujawsko-pomorskie w swoim solarnym potencjale energetycznym na tle kraju plasuje się
lekko poniŜej średniej. Roczne sumy promieniowania słonecznego pozwalają uzyskać energię rzędu 1100 –
2
1150 kWh/m . Potencjał rynkowy energii solarnej w województwie ocenia się na poziomie 258 778 MW.
2
Uzyskanie takiej mocy wymagałoby zainstalowania do 2020 roku 431 296 m kolektorów słonecznych (przy
przyjęciu wskaźnika wydajności instalacji na poziomie 60%), co daje liczbę około 140 000 osób, które w
13
2020 roku będą korzystały w województwie kujawsko-pomorskim z instalacji solarnych. Miasto Bydgoszcz
plasuje się na czołowym miejscu w województwie pod względem ilości zamontowanych kolektorów
słonecznych. Zainstalowane kolektory słoneczne wykorzystywane są głównie do podgrzewania wody w
budynkach zabudowy jednorodzinnej, wielorodzinnej, w obiektach lecznictwa szpitalnego. Przykładem takich
rozwiązań są zamontowane kolektory słoneczne do wstępnego podgrzewania wody w Kujawsko-Pomorskim
Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy oraz instalacja dachowa w firmie FROSTA. Kolektory słoneczne
zamontowane są takŜe na dwóch statkach pasaŜerskich o napędzie mechanicznym. Statki wykorzystywane
są do przewozu pasaŜerów po rzece Brdzie. W tabeli poniŜej przedstawiono udział powierzchni kolektorów
słonecznych zainstalowanych na terenie miasta Bydgoszczy.
Tabela 52 Kolektory słoneczne na terenie miasta Bydgoszczy
Powierzchnia kolektora
Uzyskana energia
Jednostka
2
administracyjna
m
kWh/m2/rok
GJ/rok
Miasto Bydgoszcz
115,40
57 700,00
207,72
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udziela dopłat na częściową spłatę kredytów
bankowych przeznaczonych na zakup i montaŜ kolektorów słonecznych w budynkach mieszkalnych. Oferta
skierowana jest do osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych.
Potencjał zasobów energii geotermalnej
ZłoŜem energii geotermalnej nazywa się naturalne nagromadzenie ciepła (w skałach, wodach podziemnych,
w postaci pary) na głębokościach umoŜliwiających opłacalną ekonomicznie eksploatację energii cieplnej.
Na terenie Polski występują naturalne baseny sedymentacyjno-strukturalne, wypełnione gorącymi wodami
podziemnymi o zróŜnicowanych temperaturach, których bezwzględna wartość zdeterminowana jest
powierzchniowymi zmianami intensywności strumienia cieplnego ziemi. Temperatury tych wód wynoszą od
kilkudziesięciu do ponad 90°C, a w skrajnych przypadkach osi ągają ponad 100ºC.
Potencjał geotermalny miasta Bydgoszczy znajduje się 5 zbiornikach wód geotermalnych, których krótką
charakterystykę przedstawiono w poniŜszej tabeli.
Tabela 53 Zestawienie podstawowych parametrów hydrogeotermalnych dla miasta Bydgoszczy
Zbiornik
Strop
[m]
MiąŜszość wód
[m]
Mineralizacja
3
[g/dm ]
Temperatura
[°C]
Wydajność
3
[m /h]
Jura górna
Jura środkowa
Jura dolna
Trias górny
Trias dolny
100 -500
750 - 1250
1000 - 1250
2000 - 2100
2500 - 2600
100 - 300
140 - 170
300 - 500
20 - 40
75 - 85
10 - 30
45 - 70
40 - 70
160 - 180
180 - 200
20 - 30
35 - 45
30 - 45
65
80
15 - 35
60 - 100
90 - 120
15 - 20
40 - 45
13 „Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2011-2014 z
perspektywą na lata 2015-2018”
91
Wykorzystanie wód geotermalnych na terenie miasta Bydgoszczy obecnie jest niemoŜliwe i nieopłacalne.
NiezaleŜnie od występowania naturalnych basenów sedymentacyjnych wypełnionych gorącymi wodami
podziemnymi coraz powszechniej stosowane są pompy ciepła. Pompy ciepła to urządzenia proekologiczne
pozwalające na zmniejszenie kosztów ogrzewania domów. UmoŜliwiają wykorzystanie ciepła
niskotemperaturowego oraz odpadowego do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody uŜytkowej.
Zasada ich działania jest prosta i analogiczna do zasady działania lodówki. Pompa ciepła pobiera energię
(ciepło) z powietrza lub ziemi z zewnątrz budynku, kumuluje je do odpowiedniej wysokości i przekazuje do
wymiennika ciepła. Pozyskana energia moŜe być przeznaczona na ogrzanie wody uŜytkowej lub budynku.
Podstawową zaletą wyróŜniającą pompy ciepła od innych systemów grzewczych jest to, Ŝe 75% energii
potrzebnej do celów grzewczych czerpanych jest bezpłatnie z otoczenia, a pozostałe 25% stanowi prąd
elektryczny. Powoduje to, Ŝe pompy ciepła, w obecnej chwili są najtańszymi w eksploatacji urządzeniami w
14
porównaniu z innymi urządzenia i grzewczymi .
Do Urzędu Miasta w Bydgoszczy w latach 2010-2011 wpłynęło 14 zgłoszeń projektów robót geologicznych
wykonywanych w celu wykorzystania ciepła ziemi.
Tabela 54 Liczba zgłoszeń projektów robót geologicznych wykonywanych w celu wykorzystania
ciepła ziemi
Ilość zgłoszeń po
Rok
Ilość zgłoszeń
Ilość wydanych sprzeciwów
sprzeciwie
)
2010
6
1
6*
)
2011
8
1
8*
*) po usunięciu przeszkód poprawieniu projektu prac (robót) geologicznych
Źródło: Urząd Miasta w Bydgoszczy.
Ogrzewanie obiektów z wykorzystaniem pomp ciepła jest drogim rozwiązaniem inwestycyjnym ale
korzystnym eksploatacyjnie.
Potencjał zasobów energii z biomasy i biogazu
Biomasa to substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z
produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a takŜe przemysłu przetwarzającego ich
produkty, a takŜe inne części odpadów, które ulegają biodegradacji.
W zaleŜności od stopnia przetworzenia biomasy, wyodrębnić moŜna następujące rodzaje surowców:
• surowce energetyczne pierwotne: drewno, słoma, rośliny energetyczne,
• surowce energetyczne wtórne: gnojowica, obornik, inne produkty dodatkowe i odpady organiczne,
osady ściekowe,
• surowce energetyczne przetworzone: biogaz, bioetanol, biometanol, estry olejów roślinnych
(biodiesel), biooleje, biobenzyna i wodór.
Potencjalne zasoby energetyczne biomasy moŜna podzielić w zaleŜności od kierunku pochodzenia na trzy
grupy:
• biomasa pochodzenia leśnego,
• biomasa pochodzenia rolnego,
• odpady organiczne.
Energię z biomasy moŜna uzyskać w wyniku procesów spalania, gazyfikacji, pirolizy, fermentacji alkoholowej
czy metanowej oraz wykorzystania olejów roślinnych w produkcji biokomponentów do paliw.
Na terenie Bydgoszczy funkcjonuje jedna instalacja w Elektrociepłowni Bydgoszcz II, w której wykorzystuje
15
się współspalanie paliw kopalnych z biomasą przy udziale energetycznym: 85% węgla i 15% biomasy.
Biogaz powstaje w wyniku beztlenowej fermentacji odpadów organicznych na składowisku odpadów,
odpadów zwierzęcych w gospodarstwach rolnych i osadów ściekowych w oczyszczalni ścieków.
Instalacja do poboru gazu składowiskowego wraz z instalacją do przetwarzania gazu w energię elektryczną
funkcjonuje w Międzygminnym Kompleksie Unieszkodliwiania Odpadów ProNatura Sp. z o.o. Powstający w
bioenergetycznym kopcu recyrkulacyjnym BIO-EN-ER biogaz ujmowany jest w system odprowadzania gazu
składowiskowego i przetwarzany na energię elektryczną w agregacie prądotwórczym o mocy 1 MW. Tytuł
prawny do instalacji posiada odrębny podmiot gospodarczy.
14 www.energiaodnawialna.net
15 Dane z PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz, pismo nr TES2-031603/12 z dn. 12.04.2012
92
Natomiast biogaz z oczyszczalni ścieków był wykorzystywany przez oczyszczalnię ścieków Fordon i
Kapuściska. Według danych z Urzędu Regulacji Energetyki na terenie miasta funkcjonują dwie instalacje do
wykorzystywania biogazu:
• biogaz z oczyszczalni ścieków – moc instalacji wynosi 1,022 MW,
• biogaz składowiskowy – moc instalacji wynosi 1,150 MW.
W oczyszczalni ścieków Fordon w procesie fermentacji metanowej osadów powstaje gaz, którego głównym
składnikiem jest metan. Gaz ujmowany w kopule komory fermentacyjnej zamkniętej (WKFz), kierowany jest
do instalacji oczyszczania, po czym gromadzony jest w zbiorniku gazu. Gaz spalany jest w kotłowni lub
kierowany do silnika gazowego agregatu prądotwórczego w celu wytworzenia energii elektrycznej. W
przypadku wystąpienia nadmiaru gazu spala się go w pochodni. Ciepło uzyskiwane ze spalania biogazu oraz
z chłodzenia silnika gazowego wykorzystywane jest do: ogrzewania osadu w WKFz oraz do celów
grzewczych na terenie oczyszczalni ścieków.
W oczyszczalni ścieków Kapuściska pozyskany biogaz kierowany jest do zbiornika magazynowego, a
następnie do budynku agregatów i wytwornicy pary. W skutek spalania biogazu uzyskuje się energię
elektryczną oraz cieplną. Z chłodzenia silników agregatów oraz spalin wytwarzana jest para oraz ciepło do
ogrzewania budynków, wentylacji i przygotowania ciepłej wody uŜytkowej. Wyprodukowana z biogazu
energia elektryczna w 40% pokrywa zapotrzebowanie energetyczne oczyszczalni.
1. Przekroczenie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu dla pyłu zawieszonego PM10
2. Przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu i arsenu,
3. Niedotrzymanie standardów imisyjnych dla pyłu zawieszonego PM10 spowodowane jest głównie
emisją powierzchniową pochodzącą z palenisk domowych i kotłowni,
4. Emisja komunikacyjna pochodząca ze środków transportu i emisja powierzchniowa jako główne
przyczyny niedotrzymania standardów emisyjnych dla benzo(a)pirenu,
5. Niewielkie wykorzystanie potencjalnych moŜliwości w zakresie odnawialnych źródeł energii (w
szczególności energii słonecznej i pomp ciepła)
5.2. Ochrona wód
Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. jest dokumentem
ustanawiającym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Zobowiązuje państwa
członkowskie do racjonalnego wykorzystywania i ochrony zasobów wodnych, w myśl zasady
zrównowaŜonego rozwoju. Transpozycja przepisów Ramowej Dyrektywy Wodnej na grunt prawa polskiego
została dokonana poprzez ustawę z dnia 18 lipca 2001 r Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. Nr 0 poz. 145),
ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.),
ustawę z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
(Dz. U. z 2006 r Nr 123, poz. 858) wraz z aktami wykonawczymi do tych ustaw.
Wody powierzchniowe
„Monitoring jakości wód powierzchniowych w roku 2010 realizowano na podstawie Programu Państwowego
Monitoringu Środowiska województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2010 – 2012, opracowanego przez
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy i zatwierdzonego przez Głównego Inspektora
Ochrony Środowiska. Monitoring wód płynących realizowano wg wytycznych zawartych w Rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych
części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, poz. 685). Punkty pomiarowo-kontrolne
zlokalizowano na zamknięciach jednolitych części wód. Badania analityczne wód obejmowały wskaźniki
biologiczne, fizykochemiczne i bakteriologiczne. Ocenę jakości wód przeprowadzono na podstawie
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
jednolitych części wód (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). Rozporządzenie określa sposób klasyfikacji stanu
ekologicznego jednolitych części wód w ciekach naturalnych i potencjału ekologicznego w sztucznych i silnie
i
zmienionych jednolitych częściach wód” .
Ocenę jakości wód pod kątem skaŜenia sanitarnego wykonano na podstawie rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku, w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i
prezentacji stanu wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284).
Na podstawie danych, otrzymanych z Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, cieki mające w swoim
93
biegu jakiekolwiek obiekty hydrotechniczne takie jak: jazy, przepusty, stopnie wodne – zakwalifikowane
zostały do wód silnie zmienionych. Do cieków silnie zmienionych na terenie Bydgoszczy zakwalifikowano
rzekę Wisłę i Brdę. Do cieków sztucznych zakwalifikowano Kanał Bydgoski.
W roku 2010 na terenie województwa kujawsko-pomorskiego jakość wód płynących prowadzono w 65
punktach pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na 38 ciekach, z czego na terenie Bydgoszczy było
zlokalizowanych 6 punktów pomiarowo-kontrolnych.
Tabela 55 Ocena stanu czystości rzek miasta Bydgoszczy w 2010 roku
Lokalizacja
stanowiska
Ocena
biologiczna
Ocena fizykochemiczna
Stan/potencjał
ekologiczny
Ocena
bakteriologiczn
a
PoniŜej ujścia
Brdy, Fordon
II klasa
Ocena dobra
Dobry stan
ekologiczny
(II klasa)
Zła
Wodowskaz
Smukała Bydgoszcz
-
Ocena dobra
-
Zadowalająca
Jaz Czerskoujście do Wisły
-
PoniŜej stanu
dobrego
Umiarkowany
(III klasa)
Niezadowalająca
Most Pomorski
-
PoniŜej stanu
dobrego
-
-
Kanał Bydgoski
Bydgoszcz
II klasa
PoniŜej stanu
dobrego
Umiarkowany
(III klasa)
Zła
Struga Flis
Bydgoszcz
-
PoniŜej stanu
dobrego
-
Zła
Nazwa cieku
Wisła
Brda
Źródło: „Stan środowiska w Bydgoszczy w 2010 roku” WIOŚ Bydgoszcz.
Wisła
„W 2010 roku badania jakości wód Wisły na terenie miasta Bydgoszczy były prowadzone w ramach
monitoringu operacyjnego w profilu Fordon 774,9 km. Analizie poddano szeroki zakres parametrów:
i
tlenowych, biogennych, fizycznych, biologicznych, mikrobiologicznych, zasolenia oraz metali” .
W zakresie fizyko-chemicznym wody Wisły na tym stanowisku spełniały wymogi II klasy. Podobną sytuację
odnotowano w 2009 roku.
Ocenę biologiczną oparto o pomiary zawartości chlorofilu „a”. Badania prowadzono w okresie od marca do
października 2010 roku. Na stanowisku w Fordonie jakość wód odpowiadała II klasie.
Na podstawie łącznej oceny biologicznej i fizyko-chemicznej wody Wisły zakwalifikowano do dobrego stan
ekologicznego.
Natomiast stan sanitarny Wisły na stanowisku w Fordonie oceniono jako niezadowalający. DuŜy wpływ na
jakość wód rzeki miał dopływ wód Brdy. JednakŜe wartości średnioroczne parametru mikrobiologicznego liczby bakterii coli typu kałowego w wodach Wisły w profilu w Fordonie w porównaniu z 2009 rokiem, uległy
zmniejszeniu o 59%.
„W związku z sytuacją powodziową w regionie od dnia 24 maja 2010 roku WIOŚ w Bydgoszczy
przeprowadził w ramach monitoringu badawczego kontrolę stanu czystości Wisły, takŜe na stanowisku w
Fordonie. Analiza wszystkich zebranych, w terminie od 24 maja do 11 czerwca, danych wskazała na wysoki
poziom większości badanych wskaźników. Dotyczy to przede wszystkim wskaźników, charakterystycznych
dla wód powodziowych: biogennego – fosforu ogólnego, fizycznego – zawiesiny ogólnej i tlenowego – ChZTCr. Ostatnia seria pomiarowa przeprowadzona w dniu 16 czerwca oraz dalszy monitoring rzeki wykazał
i
tendencję powrotu wszystkich wskaźników jakości wód Wisły do stanu sprzed powodzi” . W trakcie
przechodzenia fali powodziowej nie odnotowano niekorzystnych zmian w koncentracji substancji
priorytetowych.
Brda
„W 2010 roku monitoring jakości wód Brdy na terenie miasta Bydgoszczy prowadzony był na trzech
stanowiskach kontrolno-pomiarowych: Smukała, Most Pomorski, Jaz Czersko - ujście do Wisły. Badania
prowadzone były w ramach monitoringu diagnostycznego, operacyjnego oraz pod kątem zaopatrzenia
i
ludności w wodę” .
W zakresie fizyko-chemicznym wody Brdy na stanowisku w Smukale spełniały wymogi II klasy. Pozostałe
dwa profile: Most Pomorski i ujście do Wisły – Jaz Czersko Polskie, oceniono poniŜej stanu dobrego.
Wskaźnikiem decydującym była niska zawartość tlenu rozpuszczonego. W przypadku stanowiska Jaz
Czersko stan taki trwał od lipca do września, gdzie średnie stęŜenie tlenu z tego okresu wynosiło 3,5 mgO2/l.
94
„Jedną z przyczyn powodujących znaczące ubytki tlenu mogą być procesy biochemiczne zachodzące w
wodzie, których intensywności sprzyja spowolniony nurt rzeki. Pozostałe parametry jakości wody
odpowiadały I i II klasie.
Badania bakteriologiczne wód Brdy na odcinku miejskim, wyraŜane wskaźnikiem liczby bakterii coli typu
kałowego wykazały silne zróŜnicowanie. PowyŜej ujęcia wody dla miasta Bydgoszczy w profilu – wodowskaz
Smukała, Brda prowadziła wody o zadowalającej jakości. Na odcinku od śluzy miejskiej do ujścia Brdy do
Wisły, zaobserwowano gwałtowny wzrost wskaźnika mikrobiologicznego, utrzymującego się przez cały rok.
i
Stan sanitarny wód tego odcinka Brdy zakwalifikowano jako niezadowalający” . Świadczy to jeszcze o
dopływie na tym odcinku rzeki zanieczyszczeń komunalnych, odprowadzanych nielegalnie do sieci
kanalizacji deszczowej. Pomimo formalnej niskiej oceny stanu sanitarnego od kilku lat obserwowana jest
korzystna tendencja zmniejszenia zanieczyszczenia bakteriologicznego na obu kontrolowanych profilach.
Jest to efekt rozbudowy sieci kanalizacyjnej na terenie Bydgoszczy.
Kanał Bydgoski
„W 2010 roku badania wód Kanału na terenie miasta Bydgoszczy prowadzono na stanowisku
zlokalizowanym w odległości 0,6 km od połączenia z wodami Brdy.
Według oceny fizykochemicznej wody Kanału Bydgoskiego oceniono poniŜej dobrego stanu fizykochemicznego. Podobnie jak w roku ubiegłym wpływ na jakość wód miały parametry tlenowe: O2 i BZT5,
zasolenia: wapń, chlorki, substancje rozpuszczone, przewodność i biogenny: azot Kjeldahla, azot amonowy i
fosfor ogólny.
Porównując średnioroczne stęŜenia chlorków w wodach Kanału Bydgoskiego z wodami Brdy na wysokości
ujęcia wody dla miasta Bydgoszczy odnotowujemy róŜnicę wartości sięgającą 2 760%. W badanym roku
maksymalne stęŜenie chlorków w wodach Kanału odnotowano w marcu - 445 mg Cl/l, natomiast na rzece
Brdzie na wysokości wodowskazu Smukała najwyŜsze stęŜenie w maju wyniosło 13,8 mg Cl/l. Sytuacja ta
jest spowodowana niezmiennie od szeregu lat faktem zasilania wód Kanału Bydgoskiego zasolonymi
wodami Górnego Kanału Noteckiego, który poprzez rzekę Noteć jest odbiornikiem wód z zakładów
przemysłu chemicznego połoŜonych w okolicy Inowrocławia i Janikowa.
Ocenę biologiczną przeprowadzono na podstawie średniorocznego stęŜenia chlorofilu „a”, które wynosiło
25,4 µg/l i odpowiadało II klasie. Na podstawie przeprowadzanych badań w okresie od lipca do sierpnia
zauwaŜalny jest niedobór tlenu. Utrzymująca się wysoka temperatura powietrza, ograniczona wymiana wód,
wpływają na niską wartość tlenu rozpuszczonego w wodach.
Stan sanitarny mierzony liczbą bakterii coli oceniono jako bardzo zły. Przez cały rok odnotowano bardzo
wysokie stęŜenia liczby bakterii coli dochodzące do 23.000 NPL w 100ml.
Prowadzone w 2010 roku na kontrolowanym odcinku Kanału prace bagrownicze nie wpłynęły negatywnie na
i
wartości badanych wskaźników” .
Struga Flis
„Struga Flis jest niewielkim ciekiem płynącym po północnej stronie Kanału Bydgoskiego. Jej źródła znajdują
się na zachód od Bydgoszczy. Uchodzi do Brdy poniŜej połączenia rzeki z Kanałem Bydgoskim. W 2010
roku ciek oceniono poniŜej dobrego stanu fizyko-chemicznego. Wskaźnikiem obniŜającym był wskaźnik
biogenny - fosfor ogólny.
Stan sanitarny wód Flisu oceniono jako bardzo zły. Ponad normatywne skaŜenie sanitarne wód wyraŜone
przez liczbę bakterii coli typu kałowego oraz ogólną liczbę bakterii coli dochodziło do 460.000 NPL w 100 ml.
Tak wysokie wartości tych wskaźników notowano przez cały okres badawczy. Świadczy to o stałym i
i
intensywnym dopływie zanieczyszczeń komunalnych do wód tego niewielkiego cieku” .
Ocena przydatności wód do celów pitnych
Wody przeznaczone do spoŜycia monitorowane są na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane
do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728). Rozporządzenie to
dzieli wody na trzy kategorie określające jakość wody w zaleŜności od wartości granicznych wskaźników,
określonych w załączniku nr 1. W celu uzyskania wody przeznaczonej do spoŜycia wody te wymagają
róŜnego typu procesów uzdatniania:
kategoria A1- woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego oraz dezynfekcji;
kategoria A2 – woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego,
kategoria A3 – woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego.
Na terenie miasta Bydgoszczy jakość wód Brdy badano równieŜ pod kątem oceny przydatności wód dla
celów pitnych. „Do tej oceny wytypowano profil powyŜej ujęcia komunalnego „CzyŜkówko” – wodowskaz
Smukała - 20,1 km biegu rzeki. Odpowiadał on kategorii jakości wód – A2 (wody wymagające typowego
uzdatniania fizycznego i chemicznego). Z ogółu badanych parametrów fizykochemicznych i chemicznych 36
z nich mieściło się w kategorii A1 (wody wymagające prostego uzdatniania fizycznego) co stanowi 88% z
i
ogólnej ilości przebadanych parametrów” . Jakość wód obniŜały następujące wskaźniki: O2, fenole lotne,
95
liczba bakterii grupy coli typu kałowego oraz ogólna liczba bakterii grupy coli. W latach poprzednich Brda
równieŜ utrzymała kategorię wód - A2.
Wody podziemne
W województwie kujawsko-pomorskim wyodrębniono 14 jednolitych części wód podziemnych (JCWPd).W
2010 roku kontynuowano badania jakości wód podziemnych w ramach monitoringu krajowego,
realizowanego przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG) i lokalnego, realizowanego przez WIOŚ oraz
właścicieli i zarządzających obiektami.
Jakość wód podziemnych w poszczególnych punktach monitoringu sieci krajowej została określona według
klasyfikacji podanej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i
sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896).
Zgodnie z wyŜej wymienionym rozporządzeniem klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód
podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych:
klasa I – wody bardzo dobrej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane
wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazują na
wpływ działalności człowieka,
klasa II – wody dobrej jakości. Wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyŜszone
w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazują na wpływ
działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby,
klasa III – wody zadowalającej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są podwyŜszone w
wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu
działalności człowieka,
klasa IV – wody niezadowalającej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są podwyŜszone
w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu
działalności człowieka,
klasa V – wody złej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ
działalności człowieka.
W dniu 20 kwietnia 2010 roku weszło w Ŝycie Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie
w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 72 poz. 466). Rozporządzenie
uzupełnia zawarte w dyrektywie 98/83/EC przepisy dotyczące jakości wody przeznaczonej do spoŜycia.
Na terenie miasta Bydgoszczy wody podziemne przebadano w dwóch punktach. Charakterystykę punktów
wraz z określeniem klasy czystości przedstawiono w tabeli poniŜej.
Tabela 56 Jakość zwykłych wód podziemnych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
Rodzaj wód
JCWPd
UŜytkowanie
terenu
Klasa czystości
Wskaźniki w
granicach stęŜeń
III klasy jakości
44
7
zwierciadło
porowy
napięte
II
-
Bydgoszcz
Łęgnowo
Q
1
G
44
5
zwierciadło
porowy
swobodne
III
Ca
2194
Typ ośrodka
Głębokość
stropu
m p.p.t.
W
Charakter
punktu
Sratygrafia
132
Lokalizacja
K
Numer otworu
2193 Bydgoszcz
K – kredowe, Q – czwartorzędowe, W – wody wgłębne, G – wody gruntowe, 5 – nieuŜytki naturalne, 7 – obszary
zabudowane
Źródło: „Raport o stanie środowiska w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku” WIOŚ Bydgoszcz.
Wody podziemne w otworze numer 2193 zlokalizowanym w Bydgoszczy na obszarze zabudowanym
klasyfikowano jako wody dobrej jakości (II klasa). Natomiast wody podziemne w otworze nr 2194
zlokalizowanym w Bydgoszczy – Łęgnowie na nieuŜytkach naturalnych miały zadowalającą jakość (III klasa),
wskaźnikiem który był w graniach stęŜeń III klasy jakości był wapń.
W ramach sieci lokalnych w 2010 roku prowadzone były takŜe badania wód podziemnych wokół składowisk
odpadów komunalnych, zakładów przemysłowych oraz ujęć wody.
Do prowadzenia monitoringu na swoim terenie zobowiązane są zakłady, które posiadają obiekty mogące
pogorszyć jakość wód podziemnych. Na terenie miasta Bydgoszczy są to następujące zakłady przemysłowe:
Zachem – Ciech S.A. w Bydgoszczy - w 2010 roku monitorowane były następujące obiekty:
Ogólnozakładowe Składowisko Odpadów (OSO) przy ul. Zielonej (3 piezometry cztery razy w roku),
Izolowane Składowisko Osadów (ISO) przy ul. Elektrycznej (4 piezometry cztery razy w roku), Staw
96
Sedymentacyjny w rejonie EPI (7 piezometrów cztery razy w roku). W rejonie ISO i OSO, z
częstotliwością cztery razy w roku, przeprowadzono w dwóch punktach badania wód odciekowych i
drenaŜowych. Co najmniej raz w roku, kaŜdy punkt obserwacyjny był przebadany w szerokim
zakresie. Wyniki badania potwierdzają zróŜnicowaną jakość wód podziemnych i jednocześnie
wysoki poziom ich zanieczyszczenia. StęŜenie fenoli w piezometrach w rejonie składowiska przy ul.
Zielonej występowało w przedziale od 0,9 do 283,87 mg/l, a stęŜenie chlorków w przedziale od 172
do 9 026 mgCl/l. StęŜenia badanych wskaźników kształtują się w większości na poziomie klasy V i
poza nią,
PGE Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz S.A. - w 2010 roku badania monitoringowe realizowane
były czterokrotnie w rejonie składowiska odpadów paleniskowych w Wypaleniskach – śółwinie (8
piezometrów obserwacyjnych, zlokalizowanych na kierunku dopływu wód podziemnych do
składowiska oraz na kierunku ich wypływu ze składowiska i spływu do rzeki Wisły). Zakres badań
wód z piezometrów w rejonie składowiska obejmował dwa wskaźniki: odczyn i przewodnictwo
elektrolityczne oraz poziom lustra wody. Przebadane wskaźniki nie pozwalają na dokonanie pełnej
oceny wód podziemnych w tym rejonie.
Monitoring lokalny wokół ujęć wody prowadzony jest w celu stałej kontroli jakości wód podziemnych
dopływających do ujęć. Jakość otrzymanych wyników badań wód podziemnych oceniono na podstawie
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód
podziemnych. W 2010 roku w wodę przeznaczoną do spoŜycia zaopatrywały dwa ujęcia komunalne
eksploatowane przez Miejskie Wodociągi i Kanalizację w Bydgoszczy: ujęcie wody powierzchniowej
„CzyŜkówko”, skąd pochodziło 54% zasobów i ujęcie „Las Gdański”, skąd pochodziło 46% zaopatrzenia. W
2010 roku nie zachodziła potrzeba uruchamiania studni awaryjnych zlokalizowanych w róŜnych dzielnicach
miasta:
ujęcie wody „CzyŜkówko” - w 2010 roku przeprowadzono rozruch nowo wybudowanego ujęcia
infiltracyjnego, poprawiającego jakość wód oraz pozwalającego na pracę ujęcia bez ograniczeń
ilościowych. Zastosowano nowatorskie rozwiązania w zakresie sztucznej infiltracji. Ujęcie (poprzez
stawy, rowy i kwatery powierzchniowe) zasilają wody Brdy, tworząc sztuczne zasoby wód
podziemnych, zbierane w studniach z pompami głębinowymi, lewarowymi i drenaŜem. Teren ujęcia
infiltracyjnego jest objęty ochroną sanitarną oraz odrębnym monitoringiem stanu i jakości wód
realizowanym przez sieć 60 piezometrów,
ujęcie wody „Las Gdański” - ujęcie, zlokalizowane jest na terenach leśnych w północnej części
miasta Bydgoszczy. Średni pobór wody w 2010 roku wynosił ok. 26 tys. m³/d. Woda podziemna
czerpana była z 14 studni kredowych i 6 studni czwartorzędowych, wywierconych w dolinie kopalnej.
Dla ochrony jakości wody ustanowiona została strefa ochrony pośredniej ujęcia oraz strefy ochrony
bezpośredniej poszczególnych studni. Monitoring obejmuje badanie poziomu zwierciadła wody,
jakości wód podziemnych w studniach i piezometrach. Spośród przebadanych 15 studni wszystkie
klasyfikują się w II klasie – wody dobrej jakości. Parametrem obniŜającym jakość wody studni
kredowych jest jon amonowy pochodzenia geogenicznego. Drugą klasę spełniają takŜe:
przewodność właściwa, fosforany, siarczany, Ŝelazo i mangan. Po wybudowaniu ujęcia
infiltracyjnego i odciąŜeniu studni kredowych, obserwujemy korzystne zjawisko wzrostu ciśnienia
wody w kredowej warstwie wodonośnej. W przypadku studni czwartorzędowych parametrem
determinującym klasyfikację jest Ŝelazo. W drugiej klasie występują: przewodność właściwa,
mangan, siarczany i chlorki. Badania wody z piezometrów, zlokalizowanych na obszarze spływu wód
3
3
do ujęcia, wykazały niskie zawartości: azotanów od <0,44 mg/dm do 15,05 mg/dm , natomiast
3
chlorków od 8,22 do 116 mg/dm . Na jakość wód ma wpływ brak kanalizacji sanitarnej ogródków
działkowych, powodujący sezonową zmienność zawartości azotanów w wodach gruntowych w
sąsiedztwie ujęcia. W 2010 roku realizowany był monitoring terenu po nieczynnej komunalnej
oczyszczalni ścieków – pól irygacyjnych w Bydgoszczy. Spośród przebadanych 11 piezometrów, w 5
stwierdzono III klasę jakości, w pozostałych, ze względu na przekroczenia, sklasyfikowano jakość
wód w klasie IV i V. W rejonie zrekultywowanych pól irygacyjnych, z roku na rok obserwuje się
poprawę jakości w zakresie zmniejszenia stęŜenia związków azotu oraz powolny proces osuszania
gruntów.
Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. badają wodę podawaną z ujęć do sieci zgodnie z
wymaganiami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości
wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.). Potwierdzeniem jakości
wody w wodociągu jest dokonywana co miesiąc przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny ocena
przydatności wody przeznaczonej do spoŜycia.
Woda podawana do sieci z ujęcia podziemnego Las Gdański w latach 2010 i 2011 spełniała wymagania
określone w wyŜej wymienionym rozporządzeniu. Natomiast woda podawana do sieci z ujęcia
powierzchniowego CzyŜkówko w 2010 roku nie spełniała parametrów określonych w wyŜej wymienionym
97
16
rozporządzeniu w zakresie sumy THM’ów (od 34 µg/l do 121 µg/l) i zawartości chloroformu (od 28 µg/l do
101 µg/l). W celu wyeliminowania tych przekroczeń przeprowadzono gruntowną modernizację technologii
opartej o sztuczną infiltrację i pośrednie ozonowanie. W 2011 roku woda z tego ujęcia spełniała wymagania
wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bydgoszczy objął badaniami równieŜ następujące ujęcia wód
na terenie miasta Bydgoszczy:
ujęcie „Zachem” Bydgoszcz, ul. Wojska Polskiego 65,
ujęcie Leśny Park Kultury i Wypoczynku w Bydgoszczy, ul. Jeździecka,
ujęcie Kujawsko-Pomorskie Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy, ul. Meysnera 9.
1. Przekroczenia parametrów mikrobiologicznych we wszystkich przebadanych rzekach, wynikające z
dopływu zanieczyszczeń komunalnych,
2. Nielegalne odprowadzanie ścieków komunalnych do sieci kanalizacji deszczowej,
3. Negatywny wpływ zakładów przemysłowych na jakość wód podziemnych,
4. Niewłaściwe pozbywanie się nieczystości ciekłych przez mieszkańców.
5.3. Racjonalna gospodarka odpadami
W województwie kujawsko-pomorskim obowiązuje „Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko –
pomorskiego na lata 2012 – 2017 z perspektywą na lata 2018 – 2023”, przyjęty uchwałą Nr XXVI/434/12
Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego z dnia 24 września 2012 r. Plan gospodarki odpadami
obejmuje pełen zakres informacji dotyczących głównych rodzajów odpadów powstających na terenie
województwa, a w szczególności odpadów komunalnych, z uwzględnieniem odpadów ulegających
biodegradacji, opakowaniowych, niebezpiecznych i innych rodzajów odpadów. Określa równieŜ priorytety,
cele i zadania z zakresu gospodarki odpadami.
5.3.1. Aktualny stan gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miasta Bydgoszczy
Zgodnie z art. 3 ustawy o odpadach (Dz. U. 2010 r Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.), odpady komunalne to
odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a
takŜe odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które
ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach
domowych.
W województwie kujawsko-pomorskim obowiązuje „Plan gospodarki odpadami województwa kujawsko –
pomorskiego na lata 2012 – 2017 z perspektywą na lata 2018 – 2023”, przyjęty uchwałą Nr XXVI/434/12
Sejmiku Województwa Kujawsko – Pomorskiego z dnia 24 września 2012 r. Plan gospodarki odpadami
obejmuje pełen zakres informacji dotyczących głównych rodzajów odpadów powstających na terenie
województwa, a w szczególności odpadów komunalnych, z uwzględnieniem odpadów ulegających
biodegradacji, opakowaniowych, niebezpiecznych i innych rodzajów odpadów. Określa równieŜ priorytety,
cele i zadania z zakresu gospodarki odpadami.
Ustawa o odpadach ogranicza zatem odpady komunalne, mogące powstać na terenie miasta Bydgoszczy,
do odpadów wytworzonych w:
• gospodarstwach domowych,
• obiektach infrastruktury (tj. handel, usługi, zakłady rzemieślnicze, zakłady produkcyjne w części
socjalnej, targowiska, szkolnictwo i inne).
Zgodnie z Krajowym planem gospodarki odpadami 2014 w strumieniu odpadów komunalnych wyróŜnia się
odpady kuchenne ulegające biodegradacji, odpady zielone (odpady z pielęgnacji i utrzymania zieleni
miejskiej i ogródków przydomowych tj., trawa, gałęzie, liście itp.), papier i tekturę, tworzywa sztuczne, szkło,
metale, odzieŜ, tekstylia, odpady niebezpieczne oraz odpady wytwarzane nieregularnie tj.: odpady
wielkogabarytowe. Ponadto w strumieniu odpadów komunalnych znajduje się równieŜ: zuŜyty sprzęt
elektryczny i elektroniczny oraz odpady remontowo – budowlane.
Według danych Wydziału Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Bydgoszczy na
terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku odebrano 129 418,30 Mg odpadów komunalnych. Natomiast w 2011
roku odebrano 133 272,61 Mg odpadów, czyli o prawie 3% więcej niŜ w 2010 roku. Skład odebranych
odpadów komunalnych został przedstawiony w tabeli poniŜej.
16
THM – wartość oznacza sumę stęŜeń związków: trichlorometan, dichlorobromometan, dibromochlorometan, tribromometan.
98
Tabela 57 Rodzaje i ilości odebranych odpadów komunalnych w 2010 roku
Ilość odebranych odpadów
Rodzaje odebranych odpadów
rodzaj
2010 rok
kod
2011 rok
masa [Mg]
Papier i tektura
20 01 01
1 186,92
990,13
Szkło
20 01 02
4,64
7,80
Odpady kuchenne ulegające biodegradacji
20 01 08
70,56
70,73
Odpady ulegające biodegradacji
20 02 01
2 397,11
1 759,00
Odpady z targowisk
20 03 02
737,35
585,98
OdzieŜ
20 01 10
473,35
427,29
Tekstylia
20 01 11
4,54
0,00
Lampy fluoroscencyjne i inne odpady zawierające rtęć
20 01 21*
0,58
0,60
Urządzenia zawierające freony
20 01 23*
40,42
25,57
ZuŜyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niŜ wymienione w
20 01 21 i 20 01 23 zawierające niebezpieczne składniki
20 01 35*
28,66
56,90
ZuŜyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niŜ wymienione w
20 01 21, 20 01 23 i 20 01 25
20 01 36
62,25
12,15
Oleje i tłuszcze jadalne
20 01 25
0,95
0,72
Leki cytotoksyczne i cytostatyczne
20 01 31*
0,39
0,00
Leki inne niŜ wymienione w 20 01 31
20 01 32
4,20
0,79
Baterie i akumulatory łącznie z bateriami i akumulatorami
wymienionymi w 16 06 01, 16 06 02 lub 16 06 03 oraz niesortowane
baterie i akumulatory zawierające te baterie
20 01 33*
5,10
14,05
Baterie i akumulatory inne niŜ wymienione w 20 01 33
20 01 34*
0,00
0,32
Drewno inne niŜ wymienione w 20 01 37
20 01 38
34,94
10,80
Tworzywa sztuczne
20 01 39
84,74
53,85
Metale
20 01 40
14,30
26,80
Gleba i ziemia, w tym kamienie
20 02 02
73,70
32,50
Inne odpady ulegające biodegradacji
20 02 03
2 282,93
2 275,55
Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne
20 03 01
105 950,50
109 023,12
Odpady z czyszczenia ulic i placów
20 03 03
4 582,62
5 328,89
Odpady wielkogabarytowe
20 03 07
2 055,65
1 676,37
Opakowania z papieru i tektury
15 01 01
2 994,13
3 616,60
Opakowania z tworzyw sztucznych
15 01 02
2 555,51
2 587,01
Opakowania z drewna
15 01 03
29,95
51,33
Opakowania z metali
15 01 04
208,91
150,86
Opakowania wielomateriałowe
15 01 05
191,54
972,41
Zmieszane odpady opakowaniowe
15 01 06
963,35
841,91
Opakowania ze szkła
15 01 07
2 378,15
2 671,68
Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub
nimi zanieczyszczone (np. środki ochrony roślin I i II klasy
toksyczności – bardzo toksyczne i toksyczne)
15 01 10*
0,36
0,90
129 418,30
133 272,61
OGÓŁEM
Morfologia odpadów komunalnych
W 2009 roku przeprowadzono badania morfologii odpadów komunalnych w mieście Bydgoszczy wraz z ich
kalorycznością. Badania przeprowadzono w cyklu rocznym: zima, wiosna, lato, jesień. Zakres badań
obejmował badania ilościowe i jakościowe odpadów, w tym między innymi wyznaczenie:
wskaźnika nagromadzenia odpadów (objętościowego, wagowego),
99
wskaźników właściwości fizycznych (gęstość, skład frakcyjny – granulometryczny, skład grupowy –
morfologiczny).
Z przeprowadzonych badań uzyskano następujące wyniki:
3
statystyczny mieszkaniec Bydgoszczy wytwarza 1,89 m odpadów komunalnych rocznie,
masa wytworzonych odpadów wynosi 357 kg na mieszkańca,
3
cięŜar objętościowy zbieranych odpadów wynosi 166,9 kg/m ,
gęstość nasypowa odpadów dla poszczególnych rodzajów zabudowy wynosi:
3
◦ zabudowa wielorodzinna (bloki) – 148 kg/m ,
3
◦ zabudowa jednorodzinna – 208 kg/m ,
3
◦
zabudowa wielorodzinna (kamienice) – 178 kg/m
udział masowy w strumieniu odpadów zbieranych na terenie miasta przedstawia się następująco:
◦ odpady o uziarnieniu 20-100 mm – 48,09%
◦ frakcja 100-150 mm – 21,16%
◦ frakcja powyŜej 150 mm – 19,87%
◦ frakcja balastu – 10,97%
zawartość odpadów ulegających biodegradacji w strumieniu odpadów komunalnych zbieranych na
terenie Bydgoszczy wynosi 40,86%.
Badania prowadzono dla następujących tras pomiarowych:
trasa I – zabudowa wielorodzinna nowa (bloki) z towarzyszącą infrastrukturą, obejmująca osiedla:
Nowy Fordon, Bartodzieje, WyŜyny, Kapuściska, Błonie,
trasa II – zabudowa jednorodzinna, obejmująca osiedla: Jachcice, Miedzyń-Prądy, Piaski,
trasa III – zabudowa wielorodzinna stara (kamienice) z towarzyszącą infrastrukturą, obejmująca
osiedla: Śródmieście, Stare Miasto, Bocianowo.
W tabeli poniŜej przedstawiono skład morfologiczny odpadów komunalnych na poszczególnych trasach
pomiarowych.
Tabela 58 Skład morfologiczny odpadów komunalnych na poszczególnych trasach pomiarowych
Trasa
Ogółem
I
II
III
Skład grupowy / frakcja materiałowa
Średnia roczna /
Średnia roczna
średnia waŜona
%
Nieopakowaniowe z papieru i tektury
12,74
14,58
16,37
13,91
Opakowaniowe z papieru i tektury
4,22
3,64
2,49
3,72
Opakowaniowe wielomateriałowe
7,72
8,21
6,43
7,53
Nieopakowaniowe z tworzyw sztucznych
2,57
3,12
1,56
2,46
Opakowaniowe z tworzyw sztucznych,
PET
2,72
3,36
1,24
2,52
Opakowaniowe z tworzyw sztucznych
„twardych”, PE, PP, PCV
2,07
3,89
7,20
3,57
Opakowaniowe z tworzyw sztucznych
„miękkich”, folia
7,45
6,10
6,67
7,00
Nieopakowaniowe ze szkła
0,63
0,52
1,43
0,78
Opakowaniowe ze szkła bezbarwnego
8,20
6,18
6,81
7,47
Opakowaniowe ze szkła kolorowego
3,48
2,83
2,81
3,20
Nieopakowaniowe z metali
0,90
0,75
1,07
0,90
Opakowaniowe z aluminium
0,91
0,51
1,66
0,99
Opakowaniowe z blachy stalowej
1,25
2,00
1,51
1,46
Odpady spoŜywcze pochodzenia
roślinnego
22,95
20,20
21,57
22,17
Odpady spoŜywcze pochodzenia
zwierzęcego
1,39
2,72
0,69
1,50
Pozostałe organiczne
1,25
1,59
0,42
1,12
100
Trasa
I
II
Skład grupowy / frakcja materiałowa
III
Ogółem
Średnia roczna /
średnia waŜona
Średnia roczna
%
OdzieŜ i tekstylia
2,76
1,85
2,96
2,61
Pozostałe mineralne łącznie
0,59
1,65
1,20
0,94
Odpady zawierające Ŝywe drobnoustroje
4,73
3,86
5,33
4,66
Baterie, akumulatory
Ślad.
0,01
Ślad.
0,01
Pozostałe niebezpieczne łącznie
0,44
0,56
0,25
0,42
Balast niesegregowany
11,06
11,87
10,33
11,06
Na podstawie przeprowadzonych badań odpadów zbieranych selektywnie zawartość poszczególnych typów
opakowań oraz zanieczyszczeń przedstawia się następująco:
a) tworzywa sztuczne:
nieopakowaniowe z tworzyw sztucznych – 11,8%
opakowaniowe z tworzyw sztucznych, PET – 45,6%
opakowaniowe z tworzyw sztucznych „twardych”, PE, PP, PCV – 10,1%
opakowaniowe z tworzyw sztucznych „miękkich”, folia – 15,3%
zanieczyszczenia – 17,2%
b) szkło:
opakowaniowe ze szkła bezbarwnego – 47,6%
opakowaniowe ze szkła kolorowego – 51,2%
c) metale:
nieopakowaniowe z metali – 52,6%
opakowaniowe z aluminium – 8,0%
opakowaniowe z blachy stalowej – 13,2%
opakowania typu dezodoranty, pojemniki do farb, inne – 18,0%
zanieczyszczenia, inne – 8,2%
d) papier:
nieopakowaniowe – 60,9%
opakowaniowe z papieru i tektury – 32,7%
opakowania wielomateriałowe – 3,7%
5.3.1.1.
Istniejący system gospodarowania odpadami
Obowiązki właścicieli nieruchomości
Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, właściciele nieruchomości zobligowani są
między innymi do:
wyposaŜenia nieruchomości w pojemniki słuŜące do zbierania odpadów komunalnych oraz
utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym,
zbieranie powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami
określonymi w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy,
pozbywanie się zebranych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych w sposób zgodny z
przepisami ustawy tj. poprzez zawarcie umowy z podmiotem uprawnionym do prowadzenia
działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości
Obowiązki przedsiębiorców odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości
Zgodnie z zapisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, podmioty prowadzące na terenie
Bydgoszczy działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości
zobligowane są między innymi do:
posiadania zezwolenia Prezydenta Miasta Bydgoszczy na prowadzenie tego rodzaju działalności lub
wpisu do rejestru działalności regulowanej w tym zakresie,
przedkładania kwartalnych sprawozdań z prowadzonej działalności w terminie do końca miesiąca
następującego po kwartale, którego dotyczy sprawozdanie.
101
Wykaz przedsiębiorców uprawnionych do odbierania od właścicieli nieruchomości niesegregowanych
odpadów komunalnych oraz innych odpadów zbieranych selektywnie według stanu na dzień 15 maja 2012
roku został przedstawiony w załączniku nr 5. Natomiast wykaz przedsiębiorców uprawnionych do odbierania
od właścicieli nieruchomości wybranych rodzajów odpadów komunalnych zbieranych selektywnie według
stanu na dzień 15 maja 2012 roku został przedstawiony w załączniku nr 6.
Regulamin utrzymania czystości i porządku
Aktualnie obowiązuje uchwała nr LXXIII/1103/10 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 22 września 2010 roku w
sprawie uchwalenia regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Bydgoszczy, zmieniona
uchwałą nr XIII/221/11 z dnia 29 czerwca 2011 roku.
Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, przedmiotowy regulamin określa między
innymi:
rodzaje urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości
oraz na drogach publicznych, a takŜe wymagania dotyczące ich rozmieszczenia,
częstotliwość i sposoby pozbywania się odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych z terenu
nieruchomości oraz z terenów przeznaczonych do uŜytku publicznego,
maksymalny poziom odpadów komunalnych ulegających biodegradacji dopuszczanych do
składowania na składowiskach odpadów.
Zgodnie z zapisami powyŜszego regulaminu obowiązującego na terenie miasta Bydgoszczy:
1) Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku na terenie nieruchomości
oraz przyległych chodników między innymi poprzez:
wyposaŜenie nieruchomości w urządzenia słuŜące do zbierania odpadów komunalnych oraz
utrzymywania tych urządzeń w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym
prowadzenie selektywnej zbiórki co najmniej następujących kategorii odpadów:
◦ ulegających biodegradacji,
◦ ze szkła, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury,
◦ metalu,
◦ niebezpiecznych, w tym termometrów lekarskich zawierających rtęć, zuŜytych baterii i zuŜytych
akumulatorów,
◦ sprzętu elektrycznego i elektronicznego,
◦ z remontów i wielkogabarytowych.
2) Odpady komunalne zmieszane zbiera się w estetycznych, szczelnych i zamykanych pojemnikach
lub kontenerach o pojemnościach zapewniających zbieranie wszystkich odpadów z terenu
3
nieruchomości przez okres między kolejnymi wywozami, jednak nie mniejszych niŜ 0,06 m (60 l).
3) Selektywna zbiórka odpadów prowadzona jest w pojemnikach lub workach.
4) Do zbierania odpadów komunalnych zmieszanych dopuszcza się stosowanie worków w
następujących przypadkach:
• przy okresowo zwiększonej ilości odpadów,
• jako uzupełnienie rozliczenia minimalnej pojemności urządzeń przeznaczonych do zbierania
odpadów komunalnych zmieszanych, lecz nie więcej niŜ 120 litrów w ramach jednej umowy w ciągu
miesiąca,
• gdy na terenie nieruchomości zamieszkują nie więcej niŜ dwie osoby, jednakŜe wtedy obowiązek
wywozu worka z odpadami powstaje przynajmniej raz w tygodniu,
5) Właściciel nieruchomości ma obowiązek wyposaŜyć nieruchomość w urządzenia do zbierania
odpadów komunalnych zmieszanych o określonych w regulaminie minimalnych pojemnościach przy
częstotliwości wywozu jeden raz w tygodniu.
6) Wywóz odpadów komunalnych zmieszanych odbywa się według częstotliwości zapewniającej
właściwy stan sanitarno-porządkowy nieruchomości, jednak nie rzadziej niŜ raz na 7 dni.
7) Określa się szczegółowy sposób postępowania z niektórymi rodzajami odpadów:
• zuŜyte baterie naleŜy gromadzić:
o w specjalnych pojemnikach usytuowanych w punktach handlowych na terenie Bydgoszczy,
o w specjalnych pojemnikach usytuowanych w placówkach oświatowych,
o w specjalnych pojemnikach udostępnionych przez przedsiębiorców,
o w specjalnych pojemnikach usytuowanych w Urzędzie Miasta Bydgoszczy przy ul. Jezuickiej 4 i
ul. Grudziądzkiej 9-15;
• zuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny przeznaczony dla gospodarstw domowych jest odbierany
przez:
o przedsiębiorców, z którymi właściciel nieruchomości zawarł umowę na odbieranie odpadów
komunalnych,
o wyspecjalizowane punkty zbierania, których wykaz wraz z adresami znajduje się na stronie
internetowej www.czystabydgoszcz.pl (Rady na odpady) oraz na tablicach ogłoszeniowych w
Urzędzie Miasta Bydgoszczy.
102
5.3.1.2.
Gospodarowanie odpadami komunalnymi
Instalacje do zagospodarowania odpadów
Odebrane odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu Bydgoszczy w pierwszej kolejności
kierowane są do jednej z czterech funkcjonujących sortowni odpadów komunalnych:
1) Międzygminny Kompleks Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych ProNatura Sp. z o.o.
Ul. Prądocińska 28, 85-893 Bydgoszcz;
2) REMONDIS Bydgoszcz Sp. z o.o.
Ul. Inwalidów 45, 85-749 Bydgoszcz;
3) Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych CORIMP Sp. z o.o.
Ul. Wojska Polskiego 65, 85-825 Bydgoszcz;
4) Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „TARO” Sp. z o.o.
Ul. Wiejska 3, 86-065 Lisi Ogon.
Miasto Bydgoszcz dysponuje Kompleksem Unieszkodliwiania Odpadów (KUO), w którego skład wchodzi
zespół instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, są to:
• sortownia odpadów zmieszanych,
• składowisko odpadów innych niŜ niebezpieczne i obojętne (tzw. składowisko balastu) – znajduje się
ok. 4,5 km w południowej części granic administracyjnych miasta Bydgoszczy, bezpośrednio przy
obwodnicy drogi nr 10. Powierzchnia całkowita składowiska wynosi 5 ha, obecnie wykorzystywane
jest 2,5 ha. Pojemność geometryczna wynosi 585 000 Mg, a nagromadzenie odpadów na koniec
2011 roku wynosiło 380 720,58 Mg,
• kopiec bioenergetyczny (tzw. kopiec Bio-En-Er) – na koniec 2011 roku zapełnienie kopca wynosiło
około 74%, odpady unieszkodliwiane są w okresie kilkuletniej fermentacji metanowej, eksploatacja
kopca polega na warstwowym unieszkodliwianiu odpadów z jednoczesnym ich zagęszczaniem i
zraszaniem, odgazowaniem, wykonaniem warstw izolacyjnych zewnętrznych z materiału
nieprzepuszczalnego oraz rozebraniem kopca po zakończeniu eksploatacji. Powstający w kopcu
biogaz jest ujmowany w system odprowadzania gazu składowiskowego i przetwarzany na energię
elektryczną w agregacie prądotwórczym o mocy 1 MW,
• składowisko odpadów niebezpiecznych (tzw. mogilnik) – składa się z bunkra podzielonego na
3
10 komór, nominalna pojemność mogilnika wynosi 18 630 m , pojemność eksploatacyjna –
3
21 420 m . Od 2004 roku nie przyjęto odpadów do składowania, a stan nagromadzenia odpadów
wynosi 6 141,970 Mg.
Od 2008 roku kompleks zarządzany jest przez Międzygminny Kompleks Unieszkodliwiania Odpadów
Komunalnych ProNatura Sp. z o.o.
W kwietniu 2011 roku spółka REMONDIS Bydgoszcz Sp. z o.o. równieŜ oddała do uŜytku instalację do
biologicznego przetwarzania odpadów ulegających biodegradacji o wydajności 35 000 Mg/rok. Instalację
stanowi kompostownia z funkcją stabilizacji odpadów biodegradowalnych wydzielonych mechanicznie
z odpadów zmieszanych oraz funkcją kompostowania odpadów zielonych.
Odzysk i unieszkodliwianie odpadów
Niesegregowane odpady komunalne
Odpady odebrane od właścicieli nieruchomości w pierwszej kolejności poddawane są procesowi segregacji
na sortowniach naleŜących do przedsiębiorców odbierających odpady lub w Kompleksie Unieszkodliwiania
Odpadów. W wyniku segregacji wydzielone surowce wtórne przekazywane są do uprawnionych podmiotów
celem dalszego ich zagospodarowania. Pozostałe odpady poddawane są mechanicznej obróbce. W wyniku
tego procesu powstają odpady o róŜnym stopniu uziarnienia, charakteryzujące się róŜnymi właściwościami,
tj.:
• minerały (np. piaski i kamienie),
• odpady palne (paliwo alternatywne),
• inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z mechanicznej obróbki odpadów, które
poddawane są procesom unieszkodliwiania.
W zaleŜności od właściwości odpady tego rodzaju poddawane sa obróbce biologicznej lub są kierowane na
składowisko balastu. Pozostałe odpady poddawane są procesom odzysku.
Odpady zbierane selektywnie
Odpady papieru, szkła, plastiku i metalu zbierane są w systemie workowym (w zabudowie jednorodzinnej)
oraz pojemnikowym (w zabudowie wielorodzinnej). Po ich doczyszczeniu przekazywane są bezpośrednio
recyklerom lub podmiotom uprawnionym do zbierania tego rodzaju odpadów.
103
Odpady zielone zbierane są w systemie workowym, głównie w zabudowie jednorodzinnej. Część odpadów
trafia bezpośrednio do przydomowych kompostowników. Przedsiębiorcy uprawnieni do odbierania odpadów
zielonych zagospodarowują je we własnym zakresie lub przekazują uprawnionym podmiotom.
ZuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz inne odpady wielkogabarytowe odbierane są przez
uprawnionych przedsiębiorców na zamówienie klienta. Ponadto co roku Urząd Miasta Bydgoszczy
organizuje bezpłatne akcje zbiórki odpadów wielkogabarytowych na terenie osiedli mieszkaniowych i
Rodzinnych Ogródków Działkowych. Następnie odpady wielkogabarytowe są demontowane i poddawane
procesom odzysku lub unieszkodliwiania.
Przeterminowane leki zbierane są do specjalnych pojemników, które ustawione są w aptekach. Następnie
przekazywane są do unieszkodliwienia.
ZuŜyte baterie zbierane są do specjalnych pojemników na terenie placówek szkolno-wychowawczych oraz w
budynkach Urzędu Miasta Bydgoszczy. Następnie odpady te są poddawane procesom unieszkodliwiania.
5.3.2. Planowane zmiany w gospodarce odpadami komunalnymi
W dniu 1 stycznia 2012 roku weszła w Ŝycie ustawa z dnia 1 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2011 r. Nr 152, poz. 897). Zapisy tej
ustawy nakładają na gminy obowiązek zorganizowania nowego systemu gospodarowania odpadami
komunalnymi na swoim terenie oraz osiągnięcie wskazanych poziomów odzysku i ograniczenia składowania
określonych frakcji odpadów.
Zgodnie z art. 3b ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
(Dz. U. z 2012 r. poz. 391), gminy są obowiązane osiągnąć do dnia 31 grudnia 2020 r.:
1) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego uŜycia następujących frakcji odpadów komunalnych:
papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo;
2) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego uŜycia i odzysku innymi metodami innych niŜ
niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo.
Zgodnie z art. 3c ust. 1 ww. ustawy, gminy są obowiązane ograniczyć masę odpadów komunalnych
ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania:
1) do dnia 16 lipca 2013 r. – do nie więcej niŜ 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych
ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania,
2) do dnia 16 lipca 2020 r. – do nie więcej niŜ 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych
ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.
W oparciu o nowe przepisy, gminy będą wchodziły w skład regionów gospodarki odpadami komunalnymi
wyznaczonych w wojewódzkim planie gospodarki odpadami oraz uchwale w sprawie jego wykonania.
Odpady zmieszane, zielone oraz pozostałości po sortowaniu odpadów komunalnych będą kierowane do
regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w danym regionie.
Celem nowych przepisów jest uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi,
upowszechnienie selektywnego zbierania odpadów „u źródła” oraz zmniejszenie ilości składowanych
odpadów komunalnych.
Zgodnie z nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach od 1 lipca 2013 roku na terenie
Bydgoszczy zacznie obowiązywać miejski system odbierania odpadów komunalnych od właścicieli
nieruchomości. Przepisy ustawy nakładają na Miasto obowiązek zorganizowania odbierania odpadów
komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Ponadto Rada Miasta
Bydgoszczy moŜe postanowić o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których
nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne.
Do pozostałych obowiązków Miasta wynikających z powyŜszej ustawy naleŜy:
• zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami
regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych,
• objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami
komunalnymi,
• nadzorowanie gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym realizację zadań powierzonych
podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości,
• ustanowienie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmującego co najmniej następujące
frakcje odpadów: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło i opakowania wielomateriałowe oraz
104
•
•
•
•
•
odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji,
tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy
dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazanie miejsca, w którym mogą być
prowadzone zbiórki zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw
domowych,
zapewnienie osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego uŜycia i
odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji przekazywanych do składowania,
prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania
odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów
komunalnych,
udostępnienie na stronie internetowej urzędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informacji o:
o podmiotach odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu danej
gminy, zawierające firmę, oznaczenie siedziby i adres albo imię, nazwisko i adres podmiotu
odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości,
o miejscach zagospodarowania przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli
nieruchomości z terenu danej gminy zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów
zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do
składowania,
o osiągniętych przez gminę oraz podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli
nieruchomości w danym roku kalendarzowym wymaganych poziomach recyklingu,
przygotowania do ponownego uŜycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy
odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania,
o punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych,
o zbierających zuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny pochodzący z gospodarstw
domowych.
dokonywanie corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi w celu weryfikacji
moŜliwości technicznych i organizacyjnych gminy w zakresie gospodarowania odpadami
komunalnymi.
5.3.2.1. Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi
W celu zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, Prezydent
Bydgoszczy ogłosi przetarg na odbieranie lub na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych
powstających na terenie miasta. W przetargu będą mogli wziąć udział przedsiębiorcy uprawnieni do
prowadzenia działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych na podstawie waŜnego zezwolenia
Prezydenta Bydgoszczy lub zaświadczenia o wpisie do rejestru działalności regulowanej.
Na podstawie art. 6c ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Rada Miasta Bydgoszczy
postanowiła w drodze uchwały nr XXIX/534/12 z dnia 30 maja 2012 roku o odebraniu odpadów komunalnych
równieŜ od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady
komunalne. Uchwałę tę podjęto z uwagi na następujące okoliczności:
• objęcie przez Miasto nadzoru nad całym strumieniem odpadów komunalnych wytwarzanych na
terenie miasta,
• potrzebę kontrolowania sposobu gospodarowania odpadami, w celu osiągnięcia określonych w
ustawie poziomów ponownego wykorzystania, recyklingu, odzysku innymi metodami, jak równieŜ
ograniczenia składowania określonych frakcji odpadów,
• zasadność uszczelnienia systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w mieście, jak równieŜ
ujednolicenie zasad jego funkcjonowania.
Zgodnie z art. 6d ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zgodnie z którym rada gminy
liczącej ponad 10 000 mieszkańców moŜe podjąć uchwałę o podziale obszaru gminy na sektory. W dniu 29
lutego 2012 roku Rada Miasta Bydgoszczy podjęła uchwałę nr XXII/414/12 w sprawie podziału obszaru
Miasta Bydgoszczy na sektory w celu zorganizowania odbierania odpadów komunalnych od właścicieli
nieruchomości. Przetargi zostaną przeprowadzone osobno dla kaŜdego z sektorów.
Jako podstawę do wyznaczenia sektorów przyjęto obszary osiedli, stanowiących jednostki pomocnicze
Miasta Bydgoszczy, z uwagi na następujące okoliczności:
• w ramach kaŜdego z osiedli funkcjonuje Zarząd lub Rada Osiedla. Ścisła współpraca z tymi
organami będzie stanowiła znaczące wsparcie dla wdroŜenia nowego systemu gospodarowania
odpadami komunalnymi na terenie miasta, jak równieŜ przeprowadzenia kampanii informacyjnej
105
skierowanej do mieszkańców,
miasto dysponuje szczegółowymi danymi na temat ilości osób zamieszkujących teren
poszczególnych osiedli,
• osiedla stanowią wyodrębnione obszary, których zakres terytorialny określają stosowne uchwały
Rady Miasta Bydgoszczy.
Miasto Bydgoszcz podzielono na dziewięć sektorów, charakterystykę tych sektorów przedstawiono w tabeli
poniŜej.
•
Tabela 59 Podział Miasta Bydgoszczy na sektory w celu zorganizowania odbierania odpadów
komunalnych od właścicieli nieruchomości
Ilość mieszkańców
Gęstość
Powierzchnia
Sektor
Osiedle
(wg stanu na dzień
zaludnienia
2
[km ]
2
26.01.2012r)
[os/km ]
Tereny Nadwiślańskie
I
Tatrzańskie
15,66
36 455
2 328
Stary Fordon
Nowy Fordon
Bydgoszcz Wschód
II
21,48
34 754
1 618
- Siernieczek
- Brdyujście
Leśne
III
Bartodzieje
36,43
42 237
1 159
Jachcice
Bielawy
IV
5,42
41 337
7 623
Bocianowo-ŚródmieścieStare Miasto
Smukała-Opławiec-Janowo
Piaski
CzyŜkówko
V
21,62
37 370
1 729
Okole
Flisy
Osowa Góra
Miedzyń-Prądy
VI
Jary-Wilczak
9,22
36 401
3 947
Błonie
Górzyskowo
VII
4,86
38 771
7 985
Szwederowo
Wzgórze Wolności
VIII
Glinki-Rupienica
6,41
46 911
7 321
WyŜyny
Kapuściska
Zimne Wody-Czersko
Polskie
IX
22,81
27 673
1 213
Łęgnowo
Łęgnowo-Wieś
Na podstawie art. 6j ust. 1 pkt 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, Rada Miasta
Bydgoszczy podjęła uchwałę Nr XXX/600/12 z dnia 27 czerwca 2012 r. w sprawie wyboru metody ustalania
opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zgodnie z jej zapisami, metoda ustalania opłaty dla
nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, stanowi iloczyn liczby mieszkańców zamieszkujących
daną nieruchomość oraz stawki opłaty, określonej w odrębnej uchwale.
W ramach budowy miejskiego systemu odbierania odpadów komunalnych Rada Miasta Bydgoszczy
zobligowana jest w terminie do 31 grudnia 2012 roku do określenia w drodze uchwał, stanowiących akty
prawa miejscowego:
• Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Miasta Bydgoszczy, dostosowanego do
aktualnego wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, określającego m.in. zakres i sposób
prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów przez właścicieli nieruchomości,
• szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zamian za wnoszoną przez właścicieli
nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a takŜe rodzaju dodatkowych
106
usług świadczonych przez Miasto,
stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi,
wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez
właścicieli oraz termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty.
Urząd Miasta opracował harmonogram podejmowania stosownych uchwał, który został przedstawiony w
tabeli poniŜej.
•
•
Tabela 60 Planowany harmonogram podejmowania stosownych uchwał
Lp.
Przedmiot uchwały
Termin sesji
1.
Uchwała w sprawie podziału miasta na sektory
2.
Uchwała w sprawie postanowienia o odbieraniu odpadów
komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie
zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady
Uchwała w sprawie wyboru metody ustalania opłaty za
gospodarowanie odpadami komunalnymi
Uchwała w sprawie projektu regulaminu utrzymania czystości i
porządku na terenie Miasta Bydgoszczy
Uchwała w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku
na terenie Miasta Bydgoszczy
Uchwała w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu
świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych
Uchwała w sprawie terminy, częstotliwości i trybu uiszczania
opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi
Uchwała w sprawie wzoru deklaracji wysokości opłaty za
gospodarowanie odpadami komunalnymi
Uchwała w sprawie określenia stawek opłat za gospodarowanie
odpadami komunalnymi
Uchwała w sprawie cen za świadczenie przez gminę
dodatkowych usług w zakresie odbierania odpadów
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
29 lutego 2012 r
(uchwalona)
30 maja 2012 r
27 czerwca 2012 r
29 sierpnia 2012 r
3 października 2012 r
3 października 2012 r
28 listopada 2012 r
28 listopada 2012 r
27 grudnia 2012 r
27 grudnia 2012 r
W ramach nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi Międzygminny Kompleks
Unieszkodliwiania Odpadów ProNatura Sp. z o. o. z siedzibą w Bydgoszczy wybuduje Zakład Termicznego
Przekształcania Odpadów Komunalnych dla Bydgosko – Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego. Zakład
zostanie zlokalizowany na działce spółki ProNatura. Projekt współfinansowany będzie ze środków unijnych w
ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W ramach inwestycji powstanie:
• Zakład Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych (ZTPOK) o zdolności produkcyjnej 180
000 Mg/rok,
• Kompostownia o wydajności 4 000 Mg/rok,
• Stacja przeładunkowa odpadów w Toruniu o wydajności 60 000 Mg/rok,
• Sieć przesyłowa – wyprowadzenie energii cieplnej i elektrycznej z ZTPOK wraz z całą infrastrukturą
w ilości:
o energia cieplna – 648 000 GJ/rok (180 000 MWh/rok),
o energia elektryczna – 54 000 MWh/rok.
Inwestycja ta zapewni wypełnienie unijnych zobowiązań w zakresie odzysku surowców i redukcji
składowania odpadów na składowiskach oraz pozwoli uniknąć ewentualnych kar za niewywiązanie się z
zobowiązań, wynikających z akcesji Polski do Unii Europejskiej. Zakład Termicznego Przekształcania
Odpadów Komunalnych będzie instalacją nowoczesną, spełniającą kryteria najlepszej dostępnej techniki i
technologii, bezpieczną dla ludzi i środowiska, odzyskującą energię cieplną i elektryczną czyli tzw. zieloną
energię.
5.3.2. Odpady niebezpieczne
Podstawowym źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych jest działalność przemysłowa i usługowa.
Odpady niebezpieczne powstają równieŜ w gospodarstwach domowych, słuŜbie zdrowia, szkolnictwie oraz
w dziedzinie obronności.
5.3.2.1. Odpady zawierające PCB
Polichlorowe bifenyle (PCB) ze względu na swoje właściwości były stosowane jako dodatki do olejów w
107
transformatorach i kondensatorach, dodatki do farb i lakierów oraz jako środki konserwujące i impregnujące.
Zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska, instalacje lub urządzenia, w których są lub były
wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagroŜenie dla środowiska (w tym PCB), powinny
zostać oczyszczone lub unieszkodliwione. Wykorzystywanie PCB dopuszczalne było w uŜytkowanych
urządzeniach lub instalacjach, nie dłuŜej niŜ do dnia 30 czerwca 2010 roku. Posiadacze odpadów
zawierających PCB zobowiązani byli natomiast do ich unieszkodliwienia, w terminie do dnia 31 grudnia 2010
roku. Z dniem 1 stycznia 2011 roku wszystkie zasoby PCB oraz urządzenia zawierające PCB objęte
przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska stały się odpadami, w rozumieniu przepisów ustawy o
odpadach.
Zgodnie z danymi z Wojewódzkiego Systemu Odpadowego (WSO) na terenie miasta Bydgoszczy
wytworzono w 2010 roku 5,3540 Mg odpadów zawierających PCB, były to transformatory i kondensatory
zawierające PCB (kod: 16 02 09*).
Zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie gospodarki odpadami, wytworzone odpady zawierające
PCB winny być przekazywane do dalszego zagospodarowania wyłącznie podmiotom posiadającym
stosowne zezwolenia (np. zezwolenie na zbieranie i/lub unieszkodliwianie odpadów). W Polsce nie ma
instalacji przystosowanych do niszczenia kondensatorów zawierających PCB i muszą one być
unieszkodliwiane za granicą. Ilość kondensatorów zawierających związki PCB sukcesywnie maleje, dlatego
nie ma konieczności budowy instalacji do ich unieszkodliwiania w Polsce.
5.3.2.2. Oleje odpadowe
Oleje odpadowe powstają w wyniku wymiany zuŜytych olejów, awarii instalacji i urządzeń oraz w wyniku ich
usuwania m.in. z pojazdów wycofanych z eksploatacji. Powstają one głównie w stacjach obsługi pojazdów,
bazach transportowych i remontowych oraz róŜnego rodzaju urządzeniach pracujących w przemyśle.
Zazwyczaj są to zuŜyte oleje silników spalinowych i oleje przekładniowe, a takŜe oleje smarowe, oleje do
turbin oraz oleje hydrauliczne.
Zgodnie z danymi z Wojewódzkiego Systemu Odpadowego na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono w
2010 roku 304,3940 Mg olejów odpadowych.
Tabela 61 Ilość olejów odpadowych wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych na terenie
miasta Bydgoszczy w 2010 roku
Masa odpadów
Poddana
Poddana
Rodzaj wytworzonych odpadów
Kod
Wytworzonych
procesom
procesom
odzysku
unieszkodliwiania
[Mg]
Emulsje olejowe niezawierające
13 01 05*
23,1410
4,7840
związków chlorowcoorganicznych
Mineralne oleje hydrauliczne
niezawierające związków
13 01 10*
15,8960
chlorowcoorganicznych
Syntetyczne oleje hydrauliczne
13 01 11*
1,1100
Oleje hydrauliczne łatwo ulegające
13 01 12*
0,0000
5,2570
biodegradacji
Inne oleje hydrauliczne
13 01 13*
1,6600
Mineralne oleje silnikowe, przekładniowe
i smarowe niezawierające związków
13 02 05*
43,3010
Syntetyczne oleje silnikowe,
13 02 06*
0,7950
przekładniowe i smarowe
Oleje silnikowe, przekładniowe i
13 02 07*
0,0000
0,2580
smarowe łatwo ulegające biodegradacji
Inne oleje silnikowe, przekładniowe i
13 02 08*
165,6610
0,0500
smarowe
Mineralne oleje i ciecze stosowane jako
elektroizolatory oraz nośniki ciepła
13 03 07*
6,1290
0,0250
niezawierające związków
Inne oleje i ciecze stosowane jako
13 03 10*
45,8200
5,5580
elektroizolatory oraz nośniki ciepła
Oleje z odwadniania olejów w
13 05 06*
0,2540
4,5530
separatorach
108
Olej opałowy i olej napędowy
RAZEM
Masa odpadów
Poddana
Poddana
Wytworzonych
procesom
procesom
odzysku
unieszkodliwiania
[Mg]
0,6270
0,6270
2,5460
304,3940
0,6270
23,0310
Kod
13 07 01*
Źródło: Wojewódzki System Odpadowy.
Szczegółowy sposób postępowania z olejami odpadowymi obejmujący:
• zbiórkę,
• magazynowanie,
• kwalifikację do właściwego procesu odzysku albo unieszkodliwiania, w oparciu o:
o kryteria dopuszczenia do procesu regeneracji w celu uzyskania olejów bazowych,
o cechy klasyfikujące olej odpadowy do unieszkodliwiania,
określa osobne rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 4 sierpnia 2004 r. w sprawie
szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi (Dz.U. z 2004 r. Nr 192, poz. 1968). Zgodnie z
tym rozporządzeniem oleje odpadowe zbiera się i magazynuje selektywnie według wymagań wynikających z
przeznaczonemu im sposobu przemysłowego wykorzystania lub unieszkodliwiania. Nie naleŜy dopuszczać
do ich mieszania z innymi odpadami i substancjami, w tym zwłaszcza z odpadami stałymi, odpadami PCB,
olejem napędowym, olejem opałowym, płynami chłodniczymi, płynami hamulcowymi oraz innymi
substancjami i preparatami chemicznymi niebędącymi olejami. Dopuszcza się natomiast mieszanie róŜnych
rodzajów olejów odpadowych, pod warunkiem Ŝe nie wpłynie to negatywnie na proces ich odzysku lub
unieszkodliwiania.
Według danych z WSO za 2010 rok na terenie miasta Bydgoszczy zagospodarowano w instalacjach
23,6580 Mg olejów odpadowych. Procesom odzysku poddano 0,6270 Mg olejów odpadowych, głównie w
procesie R1 – wykorzystanie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii. Natomiast procesom
unieszkodliwiania poddano 23,0310 Mg olejów odpadowych, głównie w procesie D10 - Termiczne
przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie.
5.3.2.3. Odpady medyczne i weterynaryjne
Odpady medyczne to odpady powstające w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych oraz
prowadzeniem badań i doświadczeń w zakresie medycyny.
Odpady weterynaryjne to odpady powstające w związku z badaniem, leczeniem zwierząt lub świadczeniem
usług weterynaryjnych, a takŜe w związku z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach.
Odpady medyczne i weterynaryjne powstają w procesach diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej i
weterynaryjnej. Głównym źródłem powstawania odpadów medycznych między innymi są: szpitale, zakłady
pielęgnacyjno-opiekuńcze, sanatoria, hospicja, przychodnie, ośrodki zdrowia, prywatne praktyki lekarskie
oraz gospodarstwa domowe w zakresie przeterminowanych lekarstw i środków medycznych.
Odpady weterynaryjne powstają głównie w gabinetach weterynaryjnych oraz w wyniku prowadzenia
doświadczeń i badań naukowych na zwierzętach.
Ze względów sanitarno-epidemiologicznych niezbędne jest stosowanie jednorazowego wyposaŜenia tam,
gdzie istnieje moŜliwość zetknięcia się z tkanką. W tym przypadku moŜliwości zapobiegania powstawaniu
odpadów są bardzo ograniczone. Selektywne zbieranie odpadów medycznych i weterynaryjnych pozwala na
zmniejszenie masy wtórnie wytwarzanych odpadów zakaźnych.
Według danych z Wojewódzkiego Systemu Odpadowego na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
wytworzono 1 111,5397 Mg odpadów medycznych i 28,2803 Mg odpadów weterynaryjnych, łącznie
wytworzono 1 139,82 Mg odpadów medycznych i weterynaryjnych.
Tabela 62 Ilość odpadów medycznych i weterynaryjnych
unieszkodliwionych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
Odpady medyczne
Narzędzia chirurgiczne i zabiegowe
Kod
Wytworzonych
1 111,5397
0,5755
18 01 01
109
wytworzonych,
odzyskanych
i
Masa odpadów
Poddana
Poddana
procesom
procesom
odzysku
unieszkodliwiania
[Mg]
1 106,3610
0,5530
-
oraz ich resztki (z wyłączeniem 18 01
03)
Części ciała i organy oraz pojemniki na
krew i konserwanty słuŜące do jej
przechowywania (z wyłączeniem 18 01
03)
Inne odpady, które zawierają Ŝywe
drobnoustroje chorobotwórcze
lub ich toksyny oraz inne formy zdolne
do przeniesienia materiału
genetycznego, o których wiadomo lub
co do których istnieją
wiarygodne podstawy do sądzenia, Ŝe
wywołują choroby u ludzi i
zwierząt (np. zainfekowane
pieluchomajtki, podpaski, podkłady), z
wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82
Inne odpady niŜ wymienione w 18 01 03
Chemikalia, w tym odczynniki
chemiczne, zawierające substancje
niebezpieczne
chemiczne, inne niŜ wymienione w 18
01 06
Leki cytotoksyczne i cytostatyczne
Odpady amalgamatu dentystycznego
Odpady weterynaryjne
Narzędzia chirurgiczne i zabiegowe
oraz ich resztki (z wyłączeniem 18 02
02)
Inne odpady, które zawierają Ŝywe
drobnoustroje chorobotwórcze
lub ich toksyny oraz inne formy zdolne
do przeniesienia materiału
genetycznego, o których wiadomo lub
co do których istnieją
wiarygodne podstawy do sadzenia, Ŝe
wywołują choroby u ludzi i
zwierząt
Inne odpady niŜ wymienione w 18 02
07
chemiczne, zawierające substancje
niebezpieczne
chemiczne, inne niŜ wymienione w 18
02 05
RAZEM
Kod
Wytworzonych
Masa odpadów
Poddana
Poddana
procesom
procesom
odzysku
unieszkodliwiania
[Mg]
18 01 02*
33,2890
-
34,3830
18 01 03*
999,9081
-
1 005,0580
18 01 04
52,5290
-
52,9010
18 01 06*
17,2020
-
4,2360
18 01 07
0,2850
-
0,1930
18 01 08*
18 01 09
18 01 10*
2,6730
5,0740
0,0041
28,2803
-
1,9880
7,0490
19,5160
18 02 01
19,3860
-
-
18 02 02*
8,4508
-
15,3250
18 02 03
0,0010
-
0,0150
18 02 05*
0,1500
-
0,0020
18 02 06
0,0760
-
-
18 02 08
0,2165
1 139,8200
-
1 125,8770
-
4,1740
Zgodnie z obowiązującym w roku 2009 Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 23 sierpnia 2007 r. w
sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi (Dz. U. Nr 162 poz. 1153), odpady
medyczne i weterynaryjne mogą być unieszkodliwianie poprzez: termiczne przekształcenie odpadów,
autoklarowanie, dezynfekcję termiczną, działanie mikrofalami, obróbkę fizyczno-chemiczną. Zakazuje się
odzysku zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych.
110
Odpady medyczne i weterynaryjne są zbierane w miejscu ich powstawania i gromadzone w
specjalistycznych pojemnikach zgodnie z wewnętrznym regulaminem, a następnie przekazywane do
unieszkodliwiania do specjalistycznych instalacji.
Według danych z WSO na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 poddano unieszkodliwieniu 1 106,3610 Mg
odpady medyczne, w procesie D10 - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach
zlokalizowanych na lądzie. Natomiast odpadów weterynaryjnych poddano unieszkodliwieniu w ilości 19,516
Mg, w procesie D10 - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych
na lądzie. W sumie na terenie miasta Bydgoszczy unieszkodliwiono 1 125,877 Mg odpadów medycznych i
weterynaryjnych.
5.3.2.3. ZuŜyte baterie i akumulatory
Szczegółowe zasady postępowania z bateriami i akumulatorami określa odrębna ustawa z dnia 24 kwietnia
2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz.U. z 2009 r. Nr 79, poz. 666). Odnosi się ona do kaŜdego etapu
postępowania z bateriami i akumulatorami począwszy od określenia wymagań stawianym bateriom i
akumulatorom przeznaczonym do wprowadzenia na rynek, poprzez zasady ich wprowadzania na rynek, a
skończywszy na zasadach zbierania, przetwarzania, recyklingu i unieszkodliwiania zuŜytych baterii i
zuŜytych akumulatorów.
Baterie i akumulatory moŜna podzielić na następujące grupy:
• kwasowo-ołowiowe (głównie samochodowej),
• niklowo-kadmowe,
• pozostałe (w tym alkaliczne).
Stosowane są głównie w środkach transportu, do awaryjnego lub energetycznego zasilania awaryjnego, w
latarkach, sprzęcie pomiarowym, w telefonach i komputerach przenośnych, elektronarzędziach
bezprzewodowych, sprzęcie gospodarstwa domowego.
Według danych z WSO w 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 79,4538 Mg zuŜytych baterii
i akumulatorów.
Tabela 63 Ilość zuŜytych baterii i akumulatorów wytworzonych na terenie miasta Bydgoszczy w
2010 roku
Masa wytworzonych
Kod
odpadów
[Mg]
Baterie i akumulatory ołowiowe
16 06 01*
68,9350
Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe
16 06 02*
2,7736
Baterie alkaliczne (z wyłączeniem 16 06 03)
16 06 04
0,7205
Inne baterie i akumulatory
16 06 05
3,9717
Baterie i akumulatory łącznie z bateriami i akumulatorami
wymienionymi w 16 06 01, 16 06 02 lub 16 06 03 oraz
20 01 33*
3,0250
niesortowane baterie i akumulatory zawierające te baterie
Baterie i akumulatory inne niŜ wymienione w 20 01 33
20 01 34
0,0280
RAZEM
79,4538
Przedsiębiorca wprowadzający do obrotu baterie i akumulatory zobowiązany jest do zorganizowania i
sfinansowania zbierania, przetwarzania, recyklingu i unieszkodliwiania zuŜytych baterii i akumulatorów oraz
do ich właściwego gospodarowania.
Sprzedawca detaliczny przenośnych baterii lub akumulatorów, którego powierzchnia sprzedaŜy przekracza
2
25 m jak równieŜ sprzedawca hurtowy oraz prowadzący usługi w zakresie wymiany zuŜytych baterii i
akumulatorów zobowiązany jest do nieodpłatnego przyjmowania tego rodzaju odpadów. Istnieją takŜe
punkty, w których uŜytkownik końcowy moŜe oddać bezpłatnie zuŜyte baterie i akumulatory. Takie punkty są
w szkołach, placówkach oświatowych oraz w siedzibach urzędu i innych instytucjach. Baterie moŜna równieŜ
oddać podmiotowi odbierającemu odpady komunalne, prowadzącemu działalność w zakresie odbierania
odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.
5.3.2.4. ZuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny
Produkcja sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest obecnie jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi
przemysłu. Rozwój nowych technologii i nowych materiałów do produkcji tych urządzeń powoduje szybsze
„starzenie się” sprzętu, który po zuŜyciu staje się odpadem. ZuŜyte wyroby zawierające elektroniczne
podzespoły tworzą istotną grupę odpadów. Rosnąca w ostatnich latach ilość wycofywanych z uŜytkowania
urządzeń elektrycznych i elektronicznych jest związana z rozwojem technicznym i technologicznym oraz
postępem cywilizacyjnym.
111
Odpady te ze względu na swoją specyfikę są odpadami uciąŜliwymi dla środowiska. Sprzęt elektryczny i
elektroniczny moŜe zawierać takie niebezpieczne składniki jak: PCB (polichlorowane bifenyle), baterie,
części składowe zawierające rtęć, azbest, HC (węglowodory), HCFC (wodorochlorofluoro-węglowodory),
HFC (chlorofluorowęglowodory) i inne. Tego typu odpady powstają w gospodarstwach domowych, obiektach
infrastruktury i przemyśle.
Na terenie miasta Bydgoszczy, według danych z WSO, w 2010 roku wytworzono ogółem 245,0501 Mg
zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Tabela 64 Ilość zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego wytworzonego, odzyskanego i
unieszkodliwionego w 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy
Masa odpadów
Poddana
Poddana
Kod
Wytworzonych
procesom
procesom
odzysku
unieszkodliwiania
[Mg]
Transformatory i kondensatory
16 02 09*
5,3540
zawierające PCB
ZuŜyte urządzenia zawierające freony,
16 02 11*
5,0690
HCFC, HFC
ZuŜyte urządzenia zawierające
niebezpieczne elementy inne niŜ
16 02 13*
61,6922
7,2900
wymienione w 16 02 09 do 16 02 12
ZuŜyte urządzenia inne niŜ wymienione
16 02 14
120,4443
10,5880
w 16 02 09 do 16 02 13
Lampy fluorescencyjne i inne odpady
20 01 21*
0,1240
zawierające rtęć
Urządzenia zawierające freony
20 01 23*
16,3370
15,5400
ZuŜyte urządzenia elektryczne i
elektroniczne inne niŜ wymienione w 20
20 01 35*
22,2200
0,9400
01 21 i 20 01 23 zawierające
niebezpieczne składniki
ZuŜyte urządzenia elektryczne i
elektroniczne inne niŜ wymienione w 20
20 01 36
13,8096
365,5750
01 21, 20 01 23 i 20 01 35
RAZEM
245,0501
399,9330
Postępowanie ze zuŜytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym, w sposób zapewniający ochronę zdrowia
i Ŝycia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju określa ustawa z dnia 29
lipca 2005 r. o zuŜytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1495, z późn.
zm.).
Na terenie miasta Bydgoszczy odzyskowi poddano 399,9330 Mg zuŜytego sprzętu elektrycznego i
elektronicznego, głównie w procesie R15 - przetwarzanie odpadów, w celu ich przygotowania do odzysku, w
tym do recyklingu.
5.3.2.5. Pojazdy wycofane z eksploatacji
Pojazdy mechaniczne wycofane z eksploatacji ze względu na zawartość substancji niebezpiecznych (np.
oleje, odpady paliw ciekłych, filtry olejowe, płyny hydrauliczne i hamulcowe) są odpadami pouŜytkowymi
klasyfikowanymi jako odpady niebezpieczne i stanowią istotne zagroŜenie dla środowiska.
Na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 196 487,091 Mg odpadów w postaci zuŜytych lub nienadających
się do uŜytkowania pojazdów oraz odpadów z demontaŜu, przeglądu i konserwacji pojazdów.
Tabela 65 Ilość zuŜytych lub nienadających się do uŜytkowania pojazdów (wyłączając maszyny
pozadrogowe), odpadów z demontaŜu, przeglądu i konserwacji pojazdów wytworzonych,
odzyskanych i unieszkodliwionych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
Masa odpadów
Poddana
Poddana
Kod
Wytworzonych
procesom
procesom
odzysku
unieszkodliwiania
112
[Mg]
ZuŜyte opony
ZuŜyte lub nienadające się do
uŜytkowania pojazdy
ZuŜyte lub nienadające się do
uŜytkowania pojazdy niezawierające
cieczy i innych niebezpiecznych
elementów
Filtry olejowe
Okładziny hamulcowe inne niŜ
wymienione w 16 01 11
Płyny hamulcowe
Płyny zapobiegające zamarzaniu
zawierające niebezpieczne substancje
Płyny zapobiegające zamarzaniu inne niŜ
Metale Ŝelazne
Metale nieŜelazne
Tworzywa sztuczne
Szkło
Niebezpieczne elementy inne niŜ
wymienione w 16 01 07 do 16 01 11, 16
01 13 i 16 01 14
Inne niewymienione elementy
Inne niewymienione odpady
RAZEM
16 01 03
647,0140
-
-
16 01 04*
-
926,2130
-
16 01 06
-
30,8960
-
16 01 07*
18,6401
-
31,8290
16 01 12
2,8150
-
-
16 01 13*
0,2000
-
10,1130
16 01 14*
12,6890
-
5,3520
16 01 15
0,6600
0,2300
0,4400
16 01 17
16 01 18
16 01 19
16 01 20
7 470,4210
54,3260
71,8360
369,6370
1 648,8100
11,8340
4,2720
-
16 01 21*
0,0400
-
-
16 01 22
16 01 99
7,1900
1 449,2630
196 487,0910
2 622,2550
47,7340
Pojazdy wycofane z eksploatacji stanowią zagroŜenie dla środowiska ze względu na zawartość wielu
substancji niebezpiecznych dlatego teŜ powinny być demontowane jedynie w profesjonalnych stacjach
demontaŜu. Bezpośrednim zadaniem stacji demontaŜu jest przetworzenie pojazdów wycofanych z
eksploatacji poprzez usunięcie elementów i substancji niebezpiecznych, wymontowanie przedmiotów
wyposaŜenia i części przeznaczonych do ponownego uŜycia, jak równieŜ wymontowanie elementów
nadających się do odzysku i recyklingu.
Na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku odzyskowi poddano 2 622,255 Mg odpadów w postaci zuŜytych
lub nienadających się do uŜytkowania pojazdów oraz odpadów z demontaŜu, przeglądu i konserwacji
pojazdów, natomiast unieszkodliwieniu poddano 47,734 Mg tych odpadów.
5.3.2.5. Odpady zawierające azbest
Azbest wykorzystywany był do produkcji około 3 000 wyrobów przemysłowych w róŜnych dziedzinach
gospodarki, przede wszystkim w budownictwie, energetyce, transporcie i przemyśle chemicznym.
Wykorzystywany był do produkcji: płyt azbestowo-cementowych falistych i płaskich, rur azbestowocementowych, mas azbestowych natryskowych, materiałów i wykładzin zawierających azbest, płyt
azbestowokauczukowych oraz wyrobów tekstylnych (tj. rękawice, odzieŜ ochronna), sznurów i sznurków.
Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) kwalifikuje azbest do
kategorii substancji stwarzających szczególne zagroŜenie dla środowiska, dla których wprowadzony został
zakaz wprowadzania ich do obrotu lub ponownego wykorzystania. W praktyce zakaz stosowania azbestu
obowiązuje w Polsce od 1997 roku i został wprowadzony odrębną ustawą z dnia 19 czerwca 1997 r. o
zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, z późn. zm.).
Na zlecenie Ministra Gospodarki został opracowany Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 20092032, w którym głównym celem jest usunięcie i unieszkodliwienie wszystkich wyrobów zawierających azbest
do 2032 roku.
Według danych z WSO na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku zostało wytworzonych 42,1180 Mg
odpadów zawierających azbest.
113
Tabela 66 Ilość odpadów zawierających azbest wytworzonych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010
roku
Masa wytworzonych
Kod
odpadów
[Mg]
Odpady azbestowe z elektrolizy
06 07 01*
20,4000
ZuŜyte urządzenia zawierające wolny azbest
16 02 12*
3,1780
Materiały konstrukcyjne zawierające azbest
17 06 05*
18,5400
RAZEM
42,1180
Jedynym dopuszczalnym sposobem unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest jest ich składowanie,
na specjalnie do tego celu przeznaczonych, odpowiednio oznakowanych składowiskach.
5.3.2.6. Przeterminowane środki ochrony roślin
Przeterminowane środki ochrony roślin to głównie przeterminowane, zanieczyszczone i niezdatne do uŜycia
środki ochrony roślin i preparatów owadobójczych, jak równieŜ opakowania po nich. Źródłem ich
powstawania jest przede wszystkim rolnictwo, sadownictwo, ogrodnictwo i w mniejszym stopniu
gospodarstwa domowe.
Środki ochrony roślin, ze względu na toksyczność wielu z nich dla ludzi i zwierząt, powinno się stosować z
zachowaniem zasad i wymogów określonych w przepisach ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie
roślin (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849) oraz aktach wykonawczych do tej ustawy.
Odrębny odpad stanowią opakowania po środkach ochrony roślin, a obowiązki w zakresie gospodarowania
nimi reguluje ustawa z dnia 11 maja 2001r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. z 2001 r.
Nr 63, poz. 638, z późn. zm.). Opakowania po środkach ochrony roślin powinny trafić z powrotem do źródła
ich dystrybucji (sprzedawcy, importera, producenta dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia).
Niewykorzystane środki ochrony roślin oraz opakowania po nich powinny wrócić do magazynu
przeznaczonego do składowania środków ochrony roślin.
Selektywna zbiórka i transport odpadów środków ochrony roślin powinny odbywać się za pośrednictwem
uprawnionych, posiadających odpowiednie zezwolenia podmiotów, dowoŜących odpady do miejsc ich
unieszkodliwiania lub bezpośrednio przez wytwórcę dostarczającego odpady do punktów zbierania tych
odpadów.
Według danych z WSO w 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 0,07 Mg przeterminowanych
środków ochrony roślin (07 04 81 – przeterminowane środki ochrony roślin inne niŜ wymienione w 07 04 80).
Unieszkodliwianie odpadów środków ochrony roślin naleŜy do obowiązków ich producenta lub importera.
Wykonanie tych obowiązków moŜna zlecić podmiotom, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie
działalności w zakresie gospodarki odpadami. Do unieszkodliwiania odpadów powstających w trakcie
stosowania środków ochrony roślin stosuje się metody termicznego przetwarzania.
5.3.3. Pozostałe odpady
5.3.3.1. ZuŜyte opony
Źródłem powstawania zuŜytych opon (kod 16 01 03) jest przede wszystkim bieŜąca eksploatacja pojazdów
mechanicznych, jak równieŜ samochody wycofane z eksploatacji. ZuŜyte opony zbierane są w punktach
serwisowych ogumienia (podstawowe źródło zuŜytych opon), punktach wulkanizacyjnych, firmach
eksploatujących pojazdy, zakładach demontaŜu pojazdów oraz przez gminy i osoby fizyczne. Ilość
zbieranych zuŜytych opon zaleŜy od pory roku, najwięcej opon pozyskuje się w okresie wymian jesiennozimowej i wiosennej.
Według danych z WSO na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku wytworzono 647,014 Mg zuŜytych opon.
Wytwórca opon bądź sprowadzający je do kraju jako osobne produkty, ale takŜe sprowadzając je do kraju
jako części pojazdów zobowiązany jest do osiągnięcia określonych prawem poziomów odzysku i recyklingu
odpadów powstałych z opon.
System zbierania zuŜytych opon rozwija się przez stacje obsługi pojazdów oraz stacje demontaŜu pojazdów
wycofanych z eksploatacji. ZuŜyte opony mogą być poddane regeneracji, recyklingowi lub współspalane w
cementowniach jako paliwo alternatywne. Zakazane jest składowanie zuŜytych opon z wyjątkiem opon
rowerowych i opon o średnicy zewnętrznej większej niŜ 1400 mm.
114
5.3.3.2. Odpady z budowy, remontów i demontaŜu obiektów budowlanych oraz infrastruktury
drogowej
Odpady te powstają w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym oraz w kolejnictwie i drogownictwie
zarówno na etapie budowy, rozbudowy, modernizacji jak i prac rozbiórkowych.
Odpady budowlane i remontowe wytwarzane są m.in. w gospodarstwach domowych, jako odpady z
remontów mieszkań, prowadzonych na małą skalę i wówczas są ujęte w zmieszanych odpadach
komunalnych, oznaczonych kodem 20 03 01. Katalog nie wyodrębnia tego odpadu w grupie odpadów
komunalnych, podgrupie odpadów gromadzonych selektywnie, ani wśród innych odpadów komunalnych.
Grupa 17 katalogu odpadów – odpady z budowy, remontów i demontaŜu obiektów budowlanych oraz
infrastruktury drogowej - jest podstawową grupą, w której występują odpady budowlane niewchodzące w
skład strumienia odpadów komunalnych. Odpady te wytwarzane są najczęściej przez wyspecjalizowane
firmy budowlane, na których ciąŜy obowiązek ich odzysku i unieszkodliwiania, (jeśli umowa o świadczenie
usług nie stanowi inaczej). Odpady te występują w zmiennych ilościach, wynikających z prowadzonych robot
budowlanych, remontowych i rozbiórkowych na danym terenie. Większe ilości tych odpadów pojawiają się w
okresach przebudowy miast, budowy dróg, wyburzeń dla potrzeb nowych tras komunikacyjnych, po klęskach
Ŝywiołowych.
Według danych z WSO na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku zostało wytworzonych 225 216,1427 Mg
odpadów z budowy, remontów i demontaŜu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej.
Tabela 67 Ilość odpadów z budowy, remontów i demontaŜu obiektów budowlanych oraz
infrastruktury drogowej wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych na terenie miasta
Bydgoszczy w 2010 roku
Odpady betonu oraz gruz betonowy
z rozbiórek i remontów
Gruz ceglany
Odpady innych materiałów
ceramicznych i elementów
wyposaŜenia
Zmieszane odpady betonu, gruzu
ceglanego, odpadowych materiałów
ceramicznych i elementów
wyposaŜenia inne niŜ wymienione w
17 01 06
Usunięte tynki, tapety, okleiny itp.
Odpady z remontów i przebudowy
dróg
Drewno
Szkło
Tworzywa sztuczne
Odpady drewna, szkła i tworzyw
sztucznych zawierające lub
zanieczyszczone substancjami
niebezpiecznymi (podkłady
kolejowe)
Asfalt inny niŜ wymieniony w 17 03
01
Smoła i produkty smołowe
Odpadowa papa
Miedź, brąz, mosiądz
Aluminium
Ołów
śelazo i stal
Cyna
Mieszaniny metali
Kable zawierające ropę naftową,
smołę i inne substancje
niebezpieczne
Kable inne niŜ wymienione w 17 04
10
Kod
Wytworzonych
Masa odpadów
Poddana procesom
odzysku
poza
w
instalacją
instalacji
[Mg]
Poddana
procesom
unieszkodliwiania
17 01 01
20 400,6160
184,6700
38 006,6000
-
17 01 02
2 426,9000
53,7800
5 039,6000
-
17 01 03
11,8620
-
400,0000
-
17 01 07
23 722,6750
148,2000
11 348,1000
-
17 01 80
0,1800
-
-
-
17 01 81
6 715,2200
-
11 484,9000
-
17 01 82
17 02 01
17 02 02
17 02 03
130,3500
11,5540
42,7580
72,5460
0,5000
-
80,0000
18,4000
23,2000
51,7050
17 02 04*
19 237,6890
2,0000
-
180,5200
17 03 02
70,0000
-
800,0000
-
17 03 03*
17 03 80
17 04 01
17 04 02
17 04 03
17 04 05
17 04 06
17 04 07
0,5000
50,1000
18,0854
81,5148
0,0420
4 766,3850
0,2520
59,6880
195,2100
0,1000
18,5600
116,8910
4 384,5900
-
14,0000
-
17 04 10*
2,1910
-
-
-
17 04 11
87,3090
-
-
-
115
Gleba i ziemia w tym kamienie
zawierające substancje
niebezpieczne (np. PCB)
Gleba i ziemia w tym kamienie inne
niŜ wymienione w 17 05 03
Urobek z pogłębiania inny niŜ
wymieniony w 17 05 05
Materiały izolacyjne inne niŜ
wymienione w 17 06 01 i 17 06 03
Materiały konstrukcyjne zawierające
gips inne niŜ wymienione w 17 08 01
Odpady z budowy, remontów i
demontaŜu zawierające rtęć
Inne odpady z budowy, remontów i
demontaŜu ( w tym odpady
zmieszane) zawierające substancje
niebezpieczne
Zmieszane odpady z budowy,
remontów i demontaŜu inne niŜ
wymienione w 17 09 01, 17 09 02 i
17 09 03
RAZEM
Kod
Wytworzonych
Masa odpadów
Poddana procesom
odzysku
poza
w
instalacją
instalacji
[Mg]
Poddana
procesom
unieszkodliwiania
17 05 03*
37,0000
-
-
17,4610
17 05 04
146 394,6800
9 328,5700
1 000,0000
-
17 05 06
2,0000
-
-
-
17 06 04
68,4380
-
-
-
17 08 02
0,0000
-
-
3,1800
17 09 01*
0,0005
-
-
-
17 09 03*
0,0110
-
-
-
17 09 04
805,5960
-
-
7 651,8000
225 216,1427
9 913,0300
72 697,6410
7 941,8660
Zbieraniem i transportem odpadów z budowy, remontów i demontaŜu zajmują się przede wszystkim
wytwórcy tych odpadów tj. osoby prywatne, firmy remontowo-budowlane i demontaŜowe oraz
specjalistyczne podmioty działające w zakresie zbierania i transportu odpadów.
Zdecydowana większość tych odpadów poddawana jest odzyskowi, m.in. przy budowie nowej infrastruktury
drogowej i kolejowej. Wykorzystywane są równieŜ do niwelacji terenu i rekultywacji wyrobisk. Natomiast
głównym sposobem unieszkodliwiania jest ich składowanie na składowiskach odpadów. Niektóre tego typu
odpady mogą być unieszkodliwiane termicznie.
Na terenie miasta Bydgoszczy odzyskowi poddano 82 610,671 Mg odpadów z budowy, remontów i
demontaŜu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, z czego 13,6% została poddana odzyskowi
poza instalacją. Odpady poddano następującym procesom odzysku:
• R4 - recykling lub regeneracja metali i związków metali,
• R14 - inne działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części,
• R15 - przetwarzanie odpadów, w celu ich przygotowania do odzysku, w tym do recyklingu.
Natomiast unieszkodliwiono 7 941,866 Mg tych odpadów, w następujących procesach:
• D5 - składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na składowiskach odpadów
innych niŜ niebezpieczne,
• D10 - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na
lądzie.
5.3.3.3. Komunalne osady ściekowe
Komunalne osady ściekowe to pochodzące z oczyszczalni ścieków osady z komór fermentacyjnych oraz
innych instalacji słuŜących do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliŜonym
do składu ścieków komunalnych.
Komunalne osady ściekowe powstają w oczyszczalniach ścieków w procesie oczyszczania ścieków
komunalnych. Odpady te klasyfikowane są w grupie 19 jako odpady o kodzie 19 08 05 – ustabilizowane
komunalne osady ściekowe. Na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku funkcjonowały cztery oczyszczalnie
ścieków.
Według danych z Wojewódzkiego Systemu Odpadowego na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
wytworzono 22 180,655 Mg komunalnych osadów ściekowych.
Komunalne osady ściekowe w zaleŜności od postaci w jakiej występują oraz ich jakości mogą być termicznie
przekształcane w spalarniach lub współspalarniach odpadów (m.in. w cementowniach), poddane odzyskowi
w kompostowniach lub biogazowniach albo wykorzystywane bezpośrednio na powierzchni ziemi do
116
ulepszania gleby po ich uprzednim ustabilizowaniu. Najmniej poŜądaną, lecz nadal stosowaną, metodą
gospodarowania osadów jest ich składowanie na składowiskach odpadów.
Na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku unieszkodliwiono 1 319,58 Mg komunalnych osadów
ściekowych. Osady zagospodarowano w procesach D8 - obróbka biologiczna niewymieniona w innym
punkcie niniejszego załącznika, w wyniku której powstają odpady, unieszkodliwiane za pomocą
któregokolwiek z procesów wymienionych w punktach od D1 do D12 (np. fermentacja) oraz D10 - termiczne
przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie.
5.3.3.4. Odpady ulegające biodegradacji inne niŜ komunalne
Do odpadów ulegających biodegradacji inne niŜ komunalne zalicza się 65 rodzajów odpadów
zakwalifikowanych ze względu na źródło pochodzenia m.in. do następujących grup:
• grupy 02 – odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa,
łowiectwa oraz przetwórstwa Ŝywności (30 rodzajów odpadów z podgrup: 02 01, 02 02, 02 03, 02
04, 02 05, 02 06, 02 07),
• grupy 03 – odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i
tektury (10 rodzajów odpadów z podgrup: 03 01 i 03 03),
• grupy 19 – odpady z instalacji i urządzeń słuŜących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni
ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych (13 rodzajów odpadów z
podgrup: 19 06, 19 08, 19 09 i 19 12)
Właściwości fizyczne i skład chemiczny odpadów ulegających biodegradacji z sektora przemysłowego są
bardzo zróŜnicowane i zaleŜą od miejsca powstawania odpadów, rodzajów uŜytych surowców oraz
warunków technologicznych prowadzenia procesu.
Według danych z WSO w 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 549 954,6750 Mg odpadów
innych niŜ komunalne ulegających biodegradacji.
Tabela 68 Ilość odpadów ulegających biodegradacji innych niŜ komunalne wytworzonych,
odzyskanych i unieszkodliwionych na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
Wytworzonych
Masa odpadów
Poddana procesom
odzysku
poza
w
instalacją
instalacji
[Mg]
-
Poddana
procesom
unieszkodliwiania
Kod
Odpadowa masa roślinna
Zwierzęta padłe i odpadowa tkanka
zwierzęca stanowiące materiał
szczególnego i wysokiego ryzyka
inne niŜ wymienione w 02 01 80
Odpadowa tkanka zwierzęca
Surowce i produkty nienadające się
do spoŜycia i przetwórstwa
Osady z zakładowych oczyszczalni
ścieków
Surowce i produkty nienadające się
do spoŜycia i przetwórstwa
Surowce i produkty niezdatne do
spoŜycia oraz przetwarzania
Odpadowa serwatka
Surowce i produkty nieprzydatne do
spoŜycia i przetwarzania
Osady z zakładowych oczyszczalni
ścieków
Nieprzydatne do wykorzystania
tłuszcze spoŜywcze
Odpady z mycia, czyszczenia i
mechanicznego rozdrabniania
surowców
Odpady kory i korka
Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta
wiórowa i fornir inne niŜ wymienione
w 03 01 04
Odpady z chemicznej przeróbki
drewna zawierające substancje
02 01 03
674,4900
02 01 81
10,2030
-
-
-
02 02 02
418,6300
-
-
-
02 02 03
12,4970
-
-
-
02 02 04
94,8600
-
-
-
02 03 04
57,0410
-
-
-
02 03 99
1,0000
-
-
-
02 05 01
159,4000
-
-
-
02 05 80
3 663,0000
-
-
-
02 06 01
232,5600
-
-
-
02 06 03
345,0000
-
-
386,0000
02 06 80
6,2890
-
-
-
02 07 01
371,8000
-
-
-
03 01 01
2 833,0400
-
2 773,0000
-
03 01 05
19 253,9880
-
7 954,7000
0,2200
-
-
2,5000
03 01 80*
117
574,0900
niebezpieczne
Mechanicznie wydzielone odrzuty z
przeróbki makulatury i tektury
Odpady z sortowania papieru i
tektury przeznaczone do recyklingu
Skratki
Zawartość piaskowników
Tłuszcze i mieszaniny olejów z
separacji olej/woda zawierające
wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze
Tłuszcze i mieszaniny olejów z
separacji olej/woda inne niŜ
Szlamy z biologicznego
oczyszczania ścieków
przemysłowych inne niŜ wymienione
w 19 08 11
Szlamy zawierające substancje
niebezpieczne z innego niŜ
biologiczne oczyszczania ścieków
przemysłowych
Szlamy z innego niŜ biologiczne
oczyszczania ścieków
przemysłowych inne niŜ wymienione
w 19 08 13
Osady z dekarbonizacji wody
Nasycone lub zuŜyte Ŝywice
jonowymienne
Papier i tektura
Metale Ŝelazne
Metale nieŜelazne
Tworzywa sztuczne i guma
Szkło
Drewno zawierające substancje
niebezpieczne
Drewno inne niŜ wymienione w 19
12 06
Tekstylia
Minerały (np. piasek, kamienie)
Odpady palne (paliwo alternatywne)
Inne odpady ( w tym zmieszane
substancje i przedmioty) z
mechanicznej obróbki odpadów inne
niŜ wymienione w 19 12 11
RAZEM
Kod
Wytworzonych
Masa odpadów
Poddana procesom
odzysku
poza
w
instalacją
instalacji
[Mg]
Poddana
procesom
unieszkodliwiania
03 01 99
40,7700
-
-
-
03 03 07
8 758,4580
-
-
-
03 03 08
965,1220
-
-
-
03 03 99
19 08 01
19 08 02
284,7000
539,3280
1 713,1100
-
261,3100
553,2400
1 378,5400
19 08 09
352,3680
-
-
-
19 08 10*
3,0000
-
-
-
19 08 12
0,7400
-
-
-
19 08 13*
108,3300
-
-
-
19 08 14
439,7400
-
-
-
19 08 99
19 09 03
19,5000
9,5000
-
-
-
19 09 05
5,2700
-
-
-
19 12 01
19 12 02
19 12 03
19 12 04
19 12 05
2 308,5260
276 550,0380
7 503,6860
20 930,6260
2 232,3220
-
4,9000
-
3,5000
18,4350
-
19 12 06*
39,9300
-
-
0,4560
19 12 07
116,3820
10,8300
-
-
19 12 08
19 12 09
19 12 10
0,0850
79 268,2900
12 162,1300
21 186,5400
-
-
1,1800
12,3730
19 12 12
107 468,9260
-
19 015,3200
87 463,3700
549 954,6750
21 197,3700
30 009,2300
90 393,9040
System zagospodarowania omawianych odpadów opiera się na odpowiedzialności wytwórców odpadów za
ich właściwe zagospodarowanie. Na terenie miasta Bydgoszczy zagospodarowano 141 600,504 Mg
odpadów ulegających biodegradacji innych niŜ komunalne. Procesom odzysku poddano 36,2% (tj. 51 206,6
Mg) tych odpadów, z czego 41,4% zostało poddana odzyskowi poza instalacjami. Większość z tych odpadów
została poddana procesom unieszkodliwiania - 63,8% (tj. 90 393,904 Mg) odpadów.
5.3.3.5. Odpady opakowaniowe
Odpady opakowaniowe powstają w gospodarstwach domowych oraz w zakładach produkcyjnych,
jednostkach handlowych, miejscach uŜyteczności publicznej i w róŜnych gałęziach przemysłu.
Selektywna zbiórka opakowań ze szkła, tworzyw sztucznych czy papieru moŜe być oparta o systemem
118
pojemników do segregacji odpadów, system workowy przy zbieraniu odpadów opakowaniowych „u źródła”
oraz stacje segregacji odpadów. Odpady opakowaniowe klasyfikowane są w grupie 15.
Według danych z Wojewódzkiego Systemu Odpadowego na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku zostało
wytworzonych 20 335,5333 Mg odpadów opakowaniowych.
Tabela 69 Ilość odpadów opakowaniowych wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych na
terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku
Opakowania z papieru i tektury
Opakowania z tworzyw sztucznych
Opakowania z drewna
Opakowania z metali
Opakowania wielomateriałowe
Zmieszane odpady opakowaniowe
Opakowania ze szkła
Opakowania zawierające
pozostałości substancji
niebezpiecznych lub nimi
zanieczyszczone (np. środkami
ochrony roślin i i II klasy
toksyczności – bardzo toksyczne i
toksyczne)
Opakowania z metali zawierające
niebezpieczne porowate elementy
wzmocnienia konstrukcyjnego (np.
azbest), włącznie z pustymi
pojemnikami ciśnieniowymi
Kod
Wytworzonych
Masa odpadów
Poddana procesom
odzysku
poza
w
instalacją
instalacji
[Mg]
4 416,2000
4 380,2070
2 741,1000 23 830,6000
4 558,4210
318,3400
1 022,0400
682,2600
Poddana
procesom
unieszkodliwiania
15 01 01
15 01 02
15 01 03
15 01 04
15 01 05
15 01 06
15 01 07
10 343,9038
4 417,9393
2 221,7360
1 042,6170
669,3678
416,3400
1 158,4360
15 01 10*
65,1090
-
-
1 348,9010
15 01 11*
0,0844
-
-
-
20 335,5333
2 741,1000
39 208,0680
1 423,9600
RAZEM
9,3150
54,0760
2,6700
7,2680
1,7300
-
Odpady opakowaniowe ze szkła, metali, tworzyw sztucznych, papieru i tektury są poddawane recyklingowi
odpowiednio w hutach szkła, hutach metali Ŝelaznych i nieŜelaznych, instalacjach do recyklingu tworzyw
sztucznych i papieru.
Na terenie miasta zagospodarowano łącznie 43 373,128 Mg odpadów opakowaniowych, z czego 96,7%
została poddana procesom odzysku. Odpady opakowaniowe zostały zagospodarowane w następujących
procesach:
• R14 - inne działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części – w ilości 26
972,2270 Mg,
• R15 - przetwarzanie odpadów, w celu ich przygotowania do odzysku, w tym do recyklingu – w ilości
14 935,6210 Mg,
• R5 - recykling lub regeneracja innych materiałów nieorganicznych – w ilości 41,3200 Mg,
• D10 - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie
– w ilości 1 419,4330 Mg,
• D8 - obróbka biologiczna niewymieniona w innym punkcie niniejszego załącznika, w wyniku której
powstają odpady, unieszkodliwiane za pomocą któregokolwiek z procesów wymienionych w
punktach od D1 do D12 (np. fermentacja) - w ilości 2,6700 Mg,
• D9 - obróbka fizyczno-chemiczna niewymieniona w innym punkcie niniejszego załącznika, w wyniku
której powstają odpady, unieszkodliwiane za pomocą któregokolwiek z procesów wymienionych w
punktach od D1 do D12 (np. parowanie, suszenie, strącanie) - w ilości 1,8570 Mg.
5.3.3.6. Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy
Podstawą do określenia stanu gospodarki odpadami w wybranych gałęziach gospodarki, których
zagospodarowanie stwarza problemy (innych niŜ komunalne) na terenie miasta Bydgoszczy były dane
uzyskane z Wojewódzkiego Systemu Odpadowego.
Na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku wytworzono 250 333,286 Mg odpadów z wybranych gałęzi
gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy. Najwięcej wytworzono odpadów z procesów
termicznych – 150 785,54 Mg, odpadów z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów
119
przemysłu chemii organicznej - 78 620,1114 Mg, oraz odpadów z produkcji, przygotowania, obrotu i
stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej - 61 907,8216 Mg.
Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy (innych niŜ
komunalne) to:
Odpady z przemysłu skórzanego, futrzarskiego i tekstylnego (grupa 04)
Według danych z Wojewódzkiego Systemu Odpadowego w 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy
wytworzono 404,893 Mg tego typu odpadów. Zagospodarowano poprzez unieszkodliwienie jedynie barwniki i
pigmenty zawierające substancje niebezpieczne (04 02 16*) w ilości 0,047 Mg.
Odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz pirolitycznej przeróbki węgla
(grupa 05)
W 2010 roku na terenie miasta wytworzono jedynie 0,2 Mg tego typu odpadów, natomiast zagospodarowaniu
poprzez unieszkodliwienie poddano 21,88 Mg tych odpadów.
Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej
(grupa 06)
W 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 61 907,8216 Mg tego typu odpadów. Łącznie
zagospodarowano 1 185,74 Mg, z czego odzyskowi poddano 1 175,74 Mg, a unieszkodliwiono 10 Mg tego
typu odpadów.
Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej
(grupa 07)
W 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 78 620,1114 Mg tych odpadów. Odzyskowi poddano
49 212,9719 Mg, a unieszkodliwianiu – 27 264,171 Mg odpadów.
Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb, lakierów, emalii
ceramicznych) kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich (grupa 08)
W 2010 roku na terenie miasta wytworzono 950,64 Mg odpadów tej grupy. Unieszkodliwieniu poddano
496,302 Mg tych odpadów, a odzyskowi – 13,7 Mg.
Odpady z przemysłu fotograficznego i usług fotograficznych (grupa 09)
W 2010 roku na terenie Bydgoszczy wytworzono 80,0294 Mg odpadów tej grupy. Procesom odzysku
poddano 67,395 Mg tych odpadów, natomiast 0,045 Mg unieszkodliwiono.
Odpady z procesów termicznych (grupa 10)
W 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy odpadów w tej grupie wytworzono 150 785,54 Mg, odzyskowi
poddano – 15 631,729 Mg.
Odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów i z procesów
hydrometalurgii metali nieŜelaznych (grupa 11)
W 2010 roku na terenie miasta wytworzono 73,957 Mg odpadów z tej grupy.
Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw
sztucznych (grupa 12)
W 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 9 976,7205 Mg odpadów z tej grupy. Odzyskowi
poddano 56,658 Mg tych odpadów, a unieszkodliwianiu – 1,119 Mg.
Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05, 12 i 09)
(grupa 13)
W 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono następujące ilości odpadów w poszczególnych
podgrupach:
• 13 05 – 1 954,71 Mg,
• 13 07 – 2,857 Mg,
• 13 08 – 70,51 Mg.
Unieszkodliwiono 35,131 Mg odpadów z wyŜej wymienionych podgrup, a odzyskowi poddano 698,587 Mg.
Odpady z rozpuszczalników organicznych, chłodziw i propelentów (z wyłączeniem grup 07 i 08)
(grupa 14)
W 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 17,228 Mg odpadów z tej grupy. Zagospodarowano
poprzez unieszkodliwienie 55,298 Mg tych odpadów.
120
Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne (podgrupa 15 02)
W 2010 roku na terenie miasta Bydgoszczy wytworzono 260,6133 Mg odpadów z tej podgrupy oraz
unieszkodliwiono 351,943 Mg tych odpadów.
Odpady nieujęte w innych grupach (grupa 16)
podgrupach:
• 16 02 – 369,2013 Mg,
• 16 03 – 2 619,89 Mg,
• 16 05 – 20,223 Mg,
• 16 07 – 8,05 Mg,
• 16 08 – 78,442 Mg,
• 16 10 – 6,1 Mg,
• 16 80 – 6,9745 Mg,
• 16 81 – 1,12 Mg.
Na terenie miasta unieszkodliwianiu poddano 51,896 Mg odpadów w wyŜej wymienionych podgrup, a 3,546
Mg oddano odzyskowi.
Odpady z instalacji i urządzeń słuŜących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z
uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych (grupa 19)
podgrupach:
• 19 01 – 280,03 Mg,
• 19 02 – 11,625 Mg,
• 19 03 – 822,22 Mg,
• 19 10 – 1 627,948 Mg.
Na terenie miasta odzyskowi poddano 14 938,86 Mg odpadów w wyŜej wymienionych podgrup, a 1,073 Mg
oddano unieszkodliwieniu.
Podsumowanie
Na terenie miasta Bydgoszczy w 2010 roku wytworzono ogółem 1 396 388,9569 Mg odpadów, z czego:
• odpadów komunalnych wytworzono – 129 418,3 Mg (tj. 9,3% ogólnej masy wytworzonych odpadów)
• odpadów niebezpiecznych wytworzono – 198 303,3509 Mg (tj. 14,2% ogólnej masy wytworzonych
odpadów)
• odpadów pozostałych wytworzono - 1 068 667,306 Mg (tj. 76,5% ogólnej masy wytworzonych
odpadów)
Tabela 70 Masa odpadów wytworzonych, poddana odzyskowi i unieszkodliwiona na terenie miasta
Bydgoszczy w 2010 roku
Masa odpadów [Mg]
Poddana
Poddana
Lp.
Rodzaj odpadów
Wytworzonych
procesom
procesom
odzysku
unieszkodliwiania
Odpady komunalne
129 418,3000
1.
Odpady niebezpieczne
198 303,3509
3 022,8150
1 196,6420
2.
2.1
Odpady zawierające PCB
5,3540
2.2
Oleje odpadowe
304,3940
0,6270
23,0310
2.3
Odpady medyczne i weterynaryjne
1 139,8200
1 125,8770
2.4
ZuŜyte baterie i akumulatory
79,4538
2.5
ZuŜyty sprzęt elektryczny i
245,0501
399,9330
elektroniczny
2.6
Pojazdy wycofane z eksploatacji
196 487,0910
2 622,2550
47,7340
2.7
Odpady zawierające azbest
42,1180
2.8
Przeterminowane środki ochrony
0,0700
roślin
Pozostałe odpady
1 068 667,3060
257 565,6259
129 368,1680
3.
3.1
ZuŜyte opony
647,0140
3.2
Odpady z budowy, remontów i
7 941,8660
demontaŜu obiektów budowlanych
225 216,1427
82 610,6710
oraz infrastruktury drogowej
3.3
Komunalne osady ściekowe
22 180,6550
121
Lp.
3.4
3.5
3.6
Rodzaj odpadów
Odpady ulegające biodegradacji
inne niŜ komunalne
Odpady opakowaniowe
Odpady z wybranych gałęzi
gospodarki, których
zagospodarowanie stwarza
problemy
RAZEM
Wytworzonych
Masa odpadów [Mg]
Poddana
Poddana
procesom
procesom
odzysku
unieszkodliwiania
549 954,6750
51 206,6000
90 393,9040
20 335,5333
41 949,1680
1 423,9600
250 333,2860
81 799,1869
28 288,8580
1 396 388,9569
260 588,4409
130 564,8100
Odpady na terenie miasta Bydgoszczy zostały zagospodarowane w róŜnych procesach odzysku i
unieszkodliwiania. Łącznie zagospodarowano 391 153,2509 Mg, z czego:
• odpadów niebezpiecznych zagospodarowano – 4219,457 Mg (tj. 1,1% ogólnej masy
zagospodarowanych odpadów),
• odpadów pozostałych zagospodarowano – 386 933,7939 Mg (tj. 98,9% ogólnej masy
zagospodarowanych odpadów).
Większość odpadów (tj. 66,6%) została poddana procesom odzysku, pozostałe odpady zostały
unieszkodliwione.
1. System odbioru odpadów komunalnych nie obejmuje wszystkie nieruchomości na terenie miasta
2. Niski procent odpadów komunalnych kierowanych do recyklingu lub ponownego wykorzystania
3. Niewystarczający poziom pozyskiwania odpadów niebezpiecznych powstających na terenie miasta
4. Zbyt duŜa ilość odpadów innych niŜ komunalne poddawana jest procesom unieszkodliwiania
5. Niewielkie wykorzystanie innowacyjnych technologii w gospodarowaniu odpadów innych niŜ
komunalne
6. Niski poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie postępowania z odpadami
niebezpiecznymi
5.4. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych
Klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równowaŜnego poziomu dźwięku A (LAeq), wyraŜonego
w decybelach [dB], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. „Wymagane standardy dotyczące
klimatu akustycznego określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. nr 120, poz. 826). W rozporządzeniu zawarte są
dopuszczalne poziomy hałasu dla poszczególnych rodzajów źródeł (dróg i linii kolejowych, linii
elektroenergetycznych, startów, przelotów i lądowań statków powietrznych oraz pozostałych obiektów
działalności będących źródłami hałasu), w odniesieniu do rodzaju terenów podlegających ochronie
wyróŜnionych ze względu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje. Wskaźnikami oceny hałasu
stosowanymi w polityce długookresowej, w szczególności przy sporządzaniu map akustycznych, są:
• LDWN – długookresowy średni poziom dźwięku A wyraŜony w decybelach (dB),wyznaczony w ciągu
wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (600-1800), pory wieczoru (1800-2200) i pory
nocy (2200-0600),
• LN – długookresowy średni poziom dźwięku A wyraŜony w dB wyznaczony w ciągu wszystkich pór
nocy (2200-0600).
W ramach czynności kontrolnych stosowanym wskaźnikiem oceny hałasu jest poziom równowaŜny LAeqD dla
00
00
00 00 i
pory dnia (godz. 6 -22 ) oraz poziom równowaŜny LAeqN dla pory nocy (godz. 22 -6 )” .
122
Tabela 71 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy
źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków
powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyraŜone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki
mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do
jednej doby
Dopuszczalny poziom hałasu w dB
Pozostałe obiekty i działalność
1)
Drogi lub linie kolejowe
będąca źródłem hałasu
LAeq D
L.p
1.
2.
3.
4.
Rodzaj terenu
a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska
b. Tereny szpitali poza miastem
a. Tereny zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej
b. Tereny zabudowy związanej
ze stałym lub czasowym
2)
pobytem dzieci i młodzieŜy
c. Tereny domów opieki społecznej
d. Tereny szpitali w miastach
wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego
b. Tereny zabudowy zagrodowej
c. Tereny rekreacyjno2)
wypoczynkowe
d. Tereny mieszkaniowo-usługowe
Tereny w strefie śródmiejskiej miast
3)
powyŜej 100 tys. mieszkańców
Przedział czasu
odniesienia
równy 16
godzinom
przedział czasu
odniesienia równy
8 godzinom
przedział czasu
odniesienia
równy 8 najmniej
korzystnym
godzinom dnia
kolejno po sobie
następującym
50
45
45
40
55
50
50
40
60
50
55
45
65
55
55
45
LAeq D
LAeq N
LAeq N
przedział czasu
odniesienia równy 1
najmniej korzystnej
godzinie nocy
Objaśnienia:
1)
Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się takŜe dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych.
2)
W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom
hałasu w porze nocy.
3)
Strefa śródmiejska miast powyŜej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów
administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys.,
moŜna wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeŜeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją
obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.
Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.
U. z 2007 Nr 120, poz. 826).
Tabela 72 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez starty, lądowania i
przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyraŜone wskaźnikami LAeq D i LAeq N,
które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w
odniesieniu do jednej doby
L.p
1.
2.
Rodzaj terenu
a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska
b. Tereny szpitali, domów opieki
społecznej
c. Tereny zabudowy związanej ze
stałym lub czasowym pobytem
1)
dzieci i młodzieŜy
jedno- i wielorodzinnej oraz
zabudowy zagrodowej i
zamieszkania zbiorowego
b. Tereny rekreacyjno1)
wypoczynkowe
Starty, lądowania i przeloty
Linie elektroenergetyczne
statków powietrznych
LAeq D
LAeq N
LAeq D
LAeq N
Przedział czasu
odniesienia
równy 16
godzinom
przedział czasu
Przedział czasu
przedział czasu
odniesienia równy odniesienia równy odniesienia równy 8
8 godzinom
16 godzinom
godzinom
55
45
45
40
60
50
50
45
123
L.p
Rodzaj terenu
Starty, lądowania i przeloty
Linie elektroenergetyczne
statków powietrznych
LAeq D
LAeq N
LAeq D
LAeq N
Przedział czasu
odniesienia
równy 16
godzinom
przedział czasu
Przedział czasu
przedział czasu
odniesienia równy odniesienia równy odniesienia równy 8
8 godzinom
16 godzinom
godzinom
c. Tereny mieszkaniowo-usługowe
d.Tereny w strefie śródmiejskiej
miast powyŜej 100 tys.
2)
mieszkańców
Objaśnienia:
1)
W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom
hałasu w porze nocy.
2)
Strefa śródmiejska miast powyŜej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów
administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys.,
moŜna wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeŜeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją
obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.
Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.
U. z 2007 Nr 120, poz. 826).
„Badania poziomu dźwięku, prowadzone według ujednoliconych zasad i metod, stanowią skuteczny system
kontrolowania i ewidencji obiektów emitujących hałas. Dynamiczny w ostatnich latach rozwój motoryzacji ma
decydujący wpływ na klimat akustyczny środowiska, gdyŜ jest przyczyną wzrostu natęŜenia przewozów
towarowych i osobowych w ruchu lokalnym oraz tranzytowym, powodując często pogorszenie stanu
środowiska w rejonie swojego oddziaływania. Natomiast hałas kolejowy i lotniczy, posiada znaczenie
marginalne i jedynie lokalne oddziaływanie. Hałas przemysłowy nie stanowi wielkiej uciąŜliwości ze względu
i
na jego lokalny charakter” .
W 2008 roku została sporządzona mapa akustyczna Bydgoszczy, która stanowiła merytoryczną podstawę do
opracowania Programu ochrony środowiska przed hałasem. Program ochrony środowiska przed hałasem
dla Miasta Bydgoszczy został przyjęty uchwałą nr LXXVI/1138/10 Rady Miasta Bydgoszczy 13 października
2010 roku. Głównym celem programu ochrony środowiska przed hałasem jest dostosowanie poziomu hałasu
do dopuszczalnego na terenach, na których nastąpiły przekroczenia obowiązujących norm. Obecnie trwają
pracę nad nową mapą akustyczną miasta ze stanem na 2011 rok. W związku z tym aktualizacji podlegać
będzie równieŜ Program ochrony środowiska przed hałasem dla Miasta Bydgoszczy.
Hałas komunikacyjny
Z danych GUS wynika, Ŝe od lat systematycznie rośnie liczba zarejestrowanych pojazdów. W 2010 roku w
Bydgoszczy było zarejestrowanych 212 011 pojazdów, w porównaniu do roku wcześniejszego liczba ta
wzrosła o 3%. Samochodów cięŜarowych w 2010 roku było o 5,4% więcej niŜ w roku 2009, a samochodów
osobowych było więcej o 2,7%. Przez miasto przebiegają waŜne drogi krajowe, jak równieŜ liczne drogi
wojewódzkie, powiatowe i gminne.
Od 2012 roku na terenie Bydgoszczy będzie prowadzony stały monitoring hałasu. W 10 wybranych punktach
na terenie miasta zostaną zainstalowane stacje całorocznego pomiaru hałasu (Leq). Uzyskane dane z
pomiarów zostaną udostępnione na portalu internetowym mapy akustycznej.
„W 2010 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska wykonał całodobowe pomiary w Bydgoszczy
przy ulicach: Grunwaldzkiej, Szubińskiej, Wyszyńskiego i Ludwikowo. Badania wykonano w miejscach, gdzie
szlaki komunikacyjne przebiegają w niewielkiej odległości od zabudowy mieszkaniowej, na obszarach
zlokalizowanych przy drogach o znacznym natęŜeniu ruchu pojazdów. Równolegle z pomiarami poziomu
hałasu prowadzono rejestrację natęŜenia ruchu, ze szczególnym uwzględnieniem pojazdów transportu
i
cięŜkiego. Wyniki z przeprowadzonych pomiarów przedstawiono w tabeli poniŜej” .
124
Tabela 73 Pomiary poziomu hałasu prowadzone na terenie Bydgoszczy w 2010 roku
Nazwa ulicy
Odległość
punktu od
jezdni
Wysokość
nad
poziomem
terenu
RównowaŜny RównowaŜny
Dopuszczalny
poziom
poziom
poziom
dźwięku
dźwięku
dźwięku
LAeqD
LAeqN
DZIEŃ/NOC
6.00 – 22.00 22.00 – 6.00
[m]
[m]
[dB]
Grunwaldzka 34
5,0
Ludwikowo
(przy Szyperska 4)
32,0
Szubińska
(przy Korczaka)
7,0
Wyszyńskiego 38
6,0
1,5
71,8
65,5
4,0
72,5
66,3
1,5
61,2
58,2
4,0
66,3
62,4
1,5
66,2
62,1
4,0
67,3
61,9
1,5
71,9
68,6
4,0
72,4
69,7
NatęŜenie ruchu
Ogółem
dzień/noc
Udział
pojazdów
cięŜkich
dzień/noc
poj./h
%
60/50
2049 / 134
11 / 19
60/50
1819 / 201
10 / 16
60/50
1686 / 140
11 / 17
60/50
1863 / 195
12 / 69
Źródło: „Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2010 roku” WIOŚ Bydgoszcz.
„Wartość średniego poziomu dźwięku, w monitorowanych punktach na wysokości 4,0 m n.p.t., wahała się dla
pory dnia od 64,1–70,2 dB, przy natęŜeniu ruchu pojazdów 1686-2049 poj./h oraz dla nocy od 61,9–69,7 dB,
przy natęŜeniu ruchu pojazdów 134-201 poj./h. Przeprowadzone pomiary wykazały przekroczenie
dopuszczalnego poziomu hałasu we wszystkich analizowanych punktach. Wskaźnik naruszenia klimatu
akustycznego wahał się od 5,0 do 10,2 dB w porze dziennej oraz od 11,9 do 19,7 dB w porze nocnej.
Najbardziej niekorzystne warunki akustyczne, w ciągu całej doby, zarejestrowano przy ulicy Wyszyńskiego i
Grunwaldzkiej. Prawie 70% pojazdów poruszających się w porze nocnej ulicą Wyszyńskiego stanowią
i
pojazdy transportu cięŜkiego” .
125
Rysunek 9 Monitoring hałasu komunikacyjnego w Bydgoszczy (źródło: „Raport o stanie
środowiska w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku” WIOŚ Bydgoszcz)
„W 2010 roku, w ramach monitoringu hałasu komunikacyjnego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Bydgoszczy, kontynuował rozpoczętą w 2007 roku rejestrację zmian poziomu dźwięku przy Placu
Poznańskim w Bydgoszczy. Sesje pomiarowe trwały nieprzerwanie przez okres 1 tygodnia (z
i
uwzględnieniem dni roboczych i ustawowo wolnych od pracy), w kaŜdym miesiącu” .
„Prowadzenie ciągłego, wielodobowego pomiaru hałasu komunikacyjnego przy Placu Poznańskim w
Bydgoszczy jest odpowiedzią na wprowadzenie do polskich przepisów, standardów zawartych w dyrektywie
2002/49/WE Parlamentu Europejskiego – w sprawie oceny i kontroli poziomu hałasu w środowisku,
wymuszających modyfikacje dotychczas obowiązujących reguł oceny parametrów klimatu akustycznego
1
środowiska, określających wartości dopuszczalne i sposoby ich estymacji” .
Tabela 74 Zestawienie wyników ciągłych pomiarów hałasu drogowego w latach 2007-2010 przy
Placu Poznańskim w Bydgoszczy
miesiąc
styczeń
luty
marzec
kwiecień
maj
czerwiec
lipiec
sierpień
wrzesień
Długookresowy średni poziom dźwięku A
LDWN
[dB]
2007
2008
2009
2010
71,3
72,3
71,7
70,3
70,0
70,8
68,1
68,2
67,7
68,0
67,3
68,8
68,7
69,9
71,4
71,1
71,2
70,8
69,9
69,7
69,3
69,6
69,9
66,2
68,6
70,1
70,4
70,4
70,0
70,4
69,4
70,9
Dopuszczal
na norma
LDWN / LN
[dB]
65/55
126
LN
[dB]
2007
2008
2009
2010
63,8
64,9
63,8
62,9
62,5
63,2
59,7
59,9
59,6
60,1
59,6
61,0
60,8
61,9
63,4
63,0
63,5
63,0
61,9
61,8
61,4
61,7
61,9
58,0
60,4
61,8
62,9
62,5
62,5
63,2
61,7
63,2
miesiąc
październik
listopad
grudzień
ŚREDNIA
LDWN
[dB]
2007
2008
2009
2010
70,5
70,6
71,0
69,5
70,4
70,2
68,9
71,4
70,7
70,7
70,5
70,8
71,2
70,6
70,1
Dopuszczal
na norma
LDWN / LN
[dB]
LN
[dB]
2007
2008
2009
2010
62,2
62,1
63,3
61,1
62,3
62,2
60,9
63,2
62,6
62,6
62,6
63,2
63,1
63,0
62,3
Źródło: „Stan środowiska Bydgoszczy w 2010 roku” WIOŚ Bydgoszcz.
LDWN - długookresowy poziom hałasu dla doby
LN - długookresowy poziom hałasu dla nocy
„W 2010 rok, wartość średnia z całego okresu obserwacji, dla pory doby wynosiła 70,1 dB, a dla nocy – 62,3
dB. W okresie styczeń-marzec 2010 roku, obserwowane było nieznaczne obniŜenie rejestrowanych wartości
poziomu dźwięku. NajniŜszy obliczony długookresowy poziom hałasu dla nocy LN wyniósł 58,0 dB dla
stycznia 2010 roku. Niska wartość zarejestrowanych poziomów hałasu w porze nocnej, wpłynęła
i
bezpośrednio, na niŜszą wartość długookresowego poziomu dźwięku obliczonego dla pory doby” .
„Analiza wyników wartości długookresowego średniego poziomu dźwięku LDWN oraz LN uzyskane w oparciu
o pomiary hałasu komunikacyjnego zarejestrowanego w rejonie Placu Poznańskiego w latach 2007-2010,
wskazuje na utrzymujące się na stałym poziomie przekroczenia dopuszczalnego długookresowego
i
średniego poziomu dźwięku dla pory doby, jak i dla pory nocy” .
Z analiz statystycznych wynika, Ŝe prawie 49% mieszkańców Bydgoszczy naraŜonych jest na hałas drogowy
przekraczający ustalone wartości dopuszczalne określone wskaźnikiem LDWN, z czego 26% na przekroczenia
do 5 dB, 20% na przekroczenia od 5 do 10 dB, natomiast 3% na przekroczenia powyŜej 10 dB. W
17
odniesieniu do wskaźnika LN następuje wzrost o 1%-2% przy przekroczeniach do 5 dB.
W skali całego miasta, hałas tramwajowy jest mniej uciąŜliwy niŜ drogowy. Zasięg oddziaływania to przede
wszystkim budynki znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie torów tramwajowych. Z analiz statystycznych
wynika, Ŝe 2,5% mieszkańców Bydgoszczy naraŜonych jest na hałas tramwajowy przekraczający ustalone
wartości dopuszczalne określone wskaźnikiem LDWN, z czego 0,5 % na przekroczenia od 5 do 10 dB,
natomiast niecałe 2% na przekroczenia powyŜej 10 dB. W odniesieniu do wskaźnika LN w przedziale od 5-10
dB następuje wzrost naraŜonych do 0,85%.
Hałas kolejowy jest najmniej uciąŜliwym ze wszystkich hałasów komunikacyjnych – niecałe 2% mieszkańców
Bydgoszczy naraŜonych jest na ponadnormatywny hałas wyraŜony wskaźnikiem LDWN oraz 3,5 % wyraŜony
wskaźnikiem LN.
Hałas lotniczy, który powstaje w trakcie startów, przelotu i lądowań statków powietrznych. Monitoring hałasu
lotniczego prowadzony do czerwca do listopada przy natęŜeniu lotów pasaŜerskich ok. 769 operacji (startów
i lądowań) praktycznie nie wykazał przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Jedynie na
terenie osiedla Glinki notowano niewielkie przekroczenia (rzędu 2 dB) dopuszczalnych poziomów hałasu na
pojedynczych budynkach. W związku z powyŜszym działania zmierzające do poprawy klimatu akustycznego
nie są konieczne. JednakŜe w ramach posiadanych kompetencji organy administracji odpowiedzialne za
utrzymanie prawidłowego klimatu akustycznego miasta będą wnioskowały o wprowadzenie obowiązku tzw.
zielonego lądowania - CDA (Continous Descent Approach). Jest to sposób lądowania, który jest znacznie
bardziej cichy (oraz tańszy) niŜ tradycyjne lądowanie. System ten pozwala na to, by samolot zniŜał się do
lądowania nieprzerwanie, a nie jak obecnie schodkowo.
Hałas przemysłowy
Hałas pochodzący z zakładów przemysłowych, urządzeń oraz zakładów handlowych ma zasięg lokalny i
dotyczy w większości przypadków tylko pojedyncze domostwa. Tylko odsetek mieszkańców Bydgoszczy,
naraŜonych jest na ponadnormatywny hałas pochodzący od źródeł przemysłowych i wynosi 0,2 %.
Pola elektromagnetyczne
Zanieczyszczenie środowiska promieniowaniem elektromagnetycznym (PEM) od lat wzbudza obawy
społeczeństwa. Działanie PEM na człowieka jest nieszkodliwe, dopóki jego skutki mieszczą się w granicach
wyznaczonych przez zdolności adaptacyjne organizmu. Natomiast moŜe być szkodliwe po przekroczeniu
17
„Program ochrony środowiska przed hałasem dla Miasta Bydgoszczy”
127
tych granic.
Źródłem pól elektromagnetycznych są:
urządzenia i linie energetyczne,
urządzenia radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne,
urządzenia elektryczne pracujące w zakładach pracy i gospodarstwach domowych.
Podstawowe regulacje prawne dotyczące ochrony przed polami elektromagnetycznymi zawiera ustawa z
dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Ustawa ta definiuje pola elektromagnetyczne jako
pola elektryczne i magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz, a
ochrona przed nimi polega na utrzymaniu poziomów tych pól poniŜej wartości dopuszczalnych lub co
najmniej na tych poziomach, a takŜe zmniejszanie poziomów co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one
dotrzymane. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów
(Dz. U. 2003 Nr 192 poz. 1883) określa dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku,
zróŜnicowane dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową oraz miejsc dostępnych dla
ludności, a takŜe zakresy częstotliwości promieniowania, dla których określa się parametry fizyczne,
charakteryzujące oddziaływanie pól na środowisko.
Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r Nr 25, poz. 150 z
późn. zm.) okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku prowadzi wojewódzki
inspektor ochrony środowiska. Jednocześnie zgodnie z art. 124 wojewódzki inspektor ochrony środowiska
prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono
przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku.
Począwszy od roku 2008 monitoring pól elektromagnetycznych (PEM) realizowany jest w oparciu o
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu
prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221, poz.
1645), które określa zakres i sposób prowadzenia przez wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska
badań poziomów pól elektromagnetycznych.
Sondę pomiarową powinna znajdować się na wysokości 2m nad poziomem terenu w odległości nie
mniejszej niŜ 100 metrów od rzutu anten instalacji radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych
radionawigacyjnych na powierzchnię terenu. Celem pomiarów jest wyłącznie określenie poziomu pól
elektromagnetycznych w środowisku w miejscach dostępnych dla ludności, nie słuŜą one natomiast
określeniu wpływu poszczególnych obiektów emitujących fale elektromagnetyczne na poziom pól w
środowisku. W związku z tym uzyskane wyniki nie mogą stanowić podstawy do wnioskowania o wielkości
emisji pól elektromagnetycznych ze źródeł (obiektów) znajdujących się w pobliŜu miejsc, w których
realizowano pomiary.
Według danych z opracowania ekofizjograficznego do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Bydgoszczy na terenie miasta Bydgoszczy znajduje się wiele urządzeń mogących
emitować szkodliwe pola elektromagnetyczne, jednak zasięg ich nie jest duŜy. Są to:
424 anten telefonii GSM 900
373 anten telefonii GSM 1800
626 anten UMTS
Urządzenia GSM i UMTS mieszczą się na łącznej liczbie 419 masztów. Natomiast według danych ze strony
internetowej bts-gsm.eu na terenie miasta jest 347 masztów.
541 anten nadawczych radiolinii oraz 541 anten odbiorczych radiolinii, umiejscowionych na łącznie
263 masztach
14 głównych punktów zasilania (GPZ).
W liczbie 263 masztów radiolinii jest ok. 40 masztów poza granicami miasta Bydgoszczy jednak wymagają
one analizy ze względu na technologiczne powiązanie z siecią transmisji danych w rejonie miasta.
Największe skupiska masztów GSM/UMTS znajdują się .w dzielnicach: Śródmieście, Bartodzieje, WyŜyny i
Fordon. Największe skupiska urządzeń radiolinii znajdują się w rejonie ulic Roztoczańskiej i Izerskiej gdzie
zlokalizowano duŜy węzeł komunikacyjny.
Na terenie Bydgoszczy głównymi elementami elektroenergetycznej sieci przesyłowej są linie 220 kV
wprowadzone do stacji Jasiniec 220 kV/110 kV zlokalizowanej przy ul. Jasinieckiej oraz sieć napowietrznych
linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia 110 kV wraz ze stacjami 110 kV/15 kV (GPZ Jachcice,
Śródmieście, Błonie, Osowa Góra, Bydgoszcz Północ, Rupienica, Bydgoszcz Wschód, Romet, Bydgoszcz
Południe, Fordon, Kauczuk, EC II, Zachem, Zachem II oraz projektowane CzyŜkówko, Glinki, Fordon ATR,
Fordon 2, Fordon 3).
W Planie Rozwoju Sieci Przesyłowej sporządzonej przez PSE Operator S.A., zgodnie z przyjętą koncepcją
przebudowy sieci przesyłowej w kraju, ujęto równieŜ strukturalne zmiany układu zasilania miasta
Bydgoszczy, polegające na zmianie napięcia zasilania SE Bydgoszcz Zachód i SE Jasiniec z 220 na 400 kV
i zamknięciu pierścieni 400 kV. W SE Jasiniec i Bydgoszcz rozdzielnie 220 kV zostaną zastąpione
rozdzielniami 400 kV. W Planie Rozwoju Sieci Przesyłowej zaplanowano na lata 2010-2015 następujące
128
inwestycję:
• Budowę linii 400 kV Piła Krzewina – Bydgoszcz Zachód,
• Budowę linii 400 kV Pątnów – Jasiniec – Grudziądz,
• Modernizację SE Jasiniec i Bydgoszcz,
• Budowę mocy interwencyjnej w wielkości 200 MW połączonej do SE Grudziądz w celu poprawy
pewności zasilania tego obszaru, w tym równieŜ aglomeracji bydgoskiej.
Budowa linii 400 kV Piła Krzewina – Bydgoszcz Zachód niewątpliwie będzie oddziaływać na środowisko w
zakresie pól elektromagnetycznych, szumów akustycznych i zakłóceń radioelektrycznych. Nowa linia
powinna być tak zaprojektowana i wykonana aby spełniała obowiązujące przepisy i normy. W zakresie emisji
pola elektromagnetycznego moŜliwe jest przekroczenie wartości granicznej składowej elektrycznej pola
elektromagnetycznego określonej w obowiązujących przepisach dla terenów przeznaczonych pod zabudowę
mieszkaniową, natomiast w zakresie emisji hałasu przekroczenie dopuszczalnych poziomów dla terenów
zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej. Przekroczenia te mogą mieć miejsce na obszarze znajdującym się
pod przewodami linii lub w ich pobliŜu i są powodem ograniczenia moŜliwości zabudowy mieszkaniowej w
najbliŜszym otoczeniu linii. Dopuszczalny poziom natęŜenia pola zakłóceń, mierzony w warunkach
eksploatacyjnych nie powinien przekraczać przyjętych norm.
Od stycznia 2011 r. weszły w Ŝycie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 roku w sprawie
rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 130, poz. 880). Na podstawie
nowych przepisów będzie moŜliwa ewidencja instalacji wytwarzających pola elektromagnetyczne. Instalacje
te wymagają zgłoszenia do właściwego organu (wójta, burmistrza, prezydenta, starosty, marszałka) w
zaleŜności od rodzaju instalacji i jej parametrów.
Z badań prowadzonych przez WIOŚ w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, w latach 2006-2010
wynika, Ŝe w Ŝadnym paśmie częstotliwości na obszarze miasta, w skład którego wchodzą tereny
przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową i miejsca dostępne dla ludności, nie stwierdzono przekroczeń
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych.
W 2010 roku na terenie Bydgoszczy monitoring promieniowania elektromagnetycznego w otoczeniu stacji
bazowych telefonii komórkowej prowadzono na stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych w
następujących punktach:
ul. Grzymały Siedleckiego 11
ul. Mickiewicza 2
ul. Altanowa 4
ul. Kanałowa 6, Kościół
ul. Koronowska 96
ul. Leśna 11-19
ul. Przemysłowa 8
ul. Sandomierska 35
ul. Wyzwolenia 122
ul. ks. Schulza 5
Na podstawie przeprowadzonych pomiarów prowadzonych na terenie Bydgoszczy w 2010 roku nie
stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych norm na Ŝadnym ze stanowisk pomiarowych.
1. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w mieście
2. Wzrost natęŜenia ruchu drogowego i udziału transportu cięŜkiego
3. Lokalizacja budynków mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie szlaków komunikacyjnych o znacznym
natęŜeniu ruchu
4. Blisko połowa mieszkańców Bydgoszczy naraŜonych jest na hałas drogowy przekraczający
ustalone wartości dopuszczalne
5. Wzrost liczby miejsc generowania promieniowania elektromagnetycznego poprzez rozwój sieci
telefonii komórkowej
6. Brak wystarczającej wiedzy mieszkańców na temat wpływu promieniowania elektromagnetycznego
na zdrowie ludzi
129
5.5. Środowisko a zdrowie
Szybka urbanizacja, rozwój cywilizacji i postęp technologiczny symbolizuje jakość Ŝycia człowieka. Wszystko
to wpływa na zwiększające się zanieczyszczenie środowiska powodując nieodwracalne zmiany w
środowisku naturalnym. Istnieją wyraźne korelacje między zanieczyszczeniem środowiska a zdrowiem ludzi i
jakością Ŝycia. Zdrowie człowieka uzaleŜnione jest od czterech podstawowych czynników, takich jak styl
Ŝycia, geny, opieka medyczna oraz środowisko Ŝycia. Na zanieczyszczenie środowiska naraŜeni są
szczególne mieszkańcy duŜych skupisk miejskich.
W środowisku na organizm człowieka działa jednocześnie wiele czynników szkodliwych, które występują w
stosunkowo niskich stęŜeniach w powietrzu, wodzie, glebie oraz Ŝywności. Zwykle ich działanie ma
charakter przewlekły, trwający często przez całe lub większość naszego Ŝycia. Skumulowane w organizmie
działają na róŜne układy i narządy człowieka, stanowią zagroŜenie dla naszego zdrowia, a nawet następnych
pokoleń. Skutki zdrowotne naraŜenia środowiskowego są róŜnorodne i objawiają się w postaci przejściowych
lub trwałych zaburzeń funkcjonalnych, a rzadziej w postaci ewidentnych chorób tj.: alergie, choroby układu
oddechowego, sercowo – naczyniowego i pokarmowego, nowotwory, a takŜe problemy z rozrodczością,
zaburzenia neurorozwojowe oraz skracanie czasu trwania Ŝycia. Według Światowej Organizacji Zdrowia
(WHO) 30% wszystkich chorób na świecie spowodowanych jest szkodliwym wpływem czynników
środowiskowych, a 40% z nich dotyczy dzieci poniŜej piątego roku Ŝycia. Najbardziej wraŜliwe na szkodliwe
oddziaływanie trucizn środowiskowych są dzieci, ze względu na uwarunkowania fizjologiczne i
charakterystyczne zachowania. NaraŜenie organizmu dziecka moŜe objawić się w późniejszym wieku, w
postaci odległych skutków zdrowotnych.
Do czynników środowiskowych wpływających na zdrowie człowieka naleŜy zaliczyć:
czynniki chemiczne – substancje chemiczne organiczne i nieorganiczne (np. kadm, ołów, rtęć,
pestycydy),
czynniki fizyczne – hałas, mikroklimat, promieniowanie,
czynniki biologiczne – bakterie, wirusy, grzyby, pasoŜyty
sytuacje nadzwyczajne – katastrofy naturalne, awarie przemysłowe.
Zanieczyszczenie środowiska prowadzi równieŜ do zmian klimatu. Zmiany te w kolejnych dziesięcioleciach
mogą się przyczynić między innymi do zmniejszenia zasobów wodnych, zwiększenia częstotliwości
i intensywności powodzi, topnienia lodowców, erozji gleb, a takŜe nasilenia takich zjawisk ekstremalnych,
jak: trąby powietrzne, gradobicia czy fale mrozów oraz anomalnych upałów. Największą presję na
środowisko wywierają: przemysł, transport i komunikacja, a takŜe powaŜne awarie.
Unia Europejska dąŜy do poprawy zdrowia fizycznego swoich obywateli, podejmując coraz więcej działań na
róŜnych szczeblach. Zostały ustalone dziedziny, które wymagają zwiększonej uwagi: ograniczenie naraŜenia
na oddziaływanie pól elektromagnetycznych oraz substancji potencjalnie szkodliwych dla zdrowia, takich jak
związki chemiczne i biologiczne. Utworzono komitety naukowe, które dokonują oceny ryzyka i zwracają
uwagę na nowe, znaczące wyniki badań. Ich zadaniem jest wspieranie Wspólnoty w kontrolowaniu
substancji, które mogą mieć szkodliwy wpływ na zdrowie i środowisko. Działania UE skupiają się na
zagadnieniach takich jak: promieniowanie, hałas, pola elektromagnetyczne, zanieczyszczenie środowiska,
ograniczenie liczby wypadków i obraŜeń, poprawa bezpieczeństwa produktów.
NajwaŜniejszymi problemami związanymi z oddziaływaniem zanieczyszczeń środowiska na stan zdrowia
ludzi w mieście Bydgoszczy są: zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego (zanieczyszczenia z sektora
przemysłowego i komunikacji), jakość wód powierzchniowych oraz hałas.
Wśród zanieczyszczeń powietrza największy wpływ na zdrowie mieszkańców Bydgoszczy mają pyły i
benzo(a)piren. W ostatnich kilkunastu latach notuje się stałą poprawę jakości powietrza atmosferycznego,
jednak cały czas obserwuje się przekroczenia dla pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu i
arsenu. Na podstawie rocznej oceny jakości powietrza atmosferycznego aglomeracja bydgoska została
zakwalifikowana do niekorzystnej klasy C.
Niekorzystne oddziaływanie wpływu pyłu zawieszonego na organizm człowieka następuje zarówno wskutek
bezpośredniego kontaktu z zanieczyszczonym powietrzem, jak i z powodu zmian w środowisku
przyrodniczym. Bardzo istotny, chociaŜ zwykle niedoceniany wpływ na zdrowie populacji ludzkiej wywiera
takŜe pył występujący w pomieszczeniach. Z tego względu bardzo waŜne jest prowadzenie kompleksowego
monitoringu stęŜeń pyłu atmosferycznego i wewnątrz pomieszczeń. Z badań epidemiologicznych wynika, iŜ
3
wzrost stęŜenia zanieczyszczeń pyłowych PM10 o 10 µg/m powoduje kilkuprocentowy wzrost zachorowań
na choroby górnych dróg układu oddechowego, w tym astmy. Jak wynika z raportów Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO), długotrwałe naraŜenie na działanie pyłu zawieszonego PM2,5 skutkuje skróceniem średniej
długości Ŝycia. Krótkotrwała ekspozycja na wysokie stęŜenia pyłu PM2,5 jest równie niebezpieczna,
powodując wzrost liczby zgonów z powodu chorób układu oddechowego i krąŜenia oraz wzrost ryzyka
nagłych przypadków wymagających hospitalizacji. NaleŜy podkreślić, Ŝe pyły oddziałują szkodliwie nie tylko
na zdrowie ludzkie, ale takŜe na roślinność, gleby i wodę.
130
Nośnikiem benzo(a)pirenu w powietrzu jest pył, dlatego jego szkodliwe oddziaływanie jest ściśle związane z
oddziaływaniem pyłu oraz jego specyficznymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Wykazuje małą
toksyczność ostrą, zaś duŜą toksyczność przewlekłą, co związane jest z jego zdolnością do kumulacji w
organizmie. Benzo(a)piren wykazuje toksyczność układową, powodując uszkodzenie nadnerczy, układu
chłonnego, krwiotwórczego i oddechowego, zwiększa takŜe ryzyko zachorowanie na nowotwory.
W 2010 roku w Bydgoszczy stwierdzono 3 720 zgonów, jest to niewielki spadek w porównaniu do roku
wcześniejszego. Najczęstszą przyczyną zgonów były choroby układu krąŜenia (42%) i nowotwory (31%).
Niewątpliwie moŜe mieć to związek z zanieczyszczeniami powietrza.
Jakość wód powierzchniowych występujących na terenie Bydgoszczy nadal nie jest w pełni zadowalająca i
wskazuje na utrzymanie się wysokiego poziomu zanieczyszczenia bakteriologicznego. Występujące w
wodzie bakterie mogą kolonizować skórę i błony śluzowe jamy ustnej oraz układu oddechowego.
Wody przeznaczone do spoŜycia, które są zanieczyszczone wymagają skomplikowanych procesów
uzdatniania, które generują wysokie koszty finansowe.
Kolejnym istotnym czynnikiem wpływających na zdrowie mieszkańców Bydgoszczy jest hałas. Wysokie
poziomy dźwięku pochodzą przede wszystkim od komunikacji drogowej. Prowadzone badania wykazały
przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku na wszystkich punktach pomiarowo-kontrolnych.
Ponadnormatywny poziom dźwięku moŜe powodować uszkodzenie słuchu, a takŜe negatywnie wpływa na
psychikę. Szkodliwość działania hałasu na organizm człowieka objawia się zmęczeniem, gorszą wydajnością
nauki, trudnościami w skupieniu uwagi, zaburzeniami orientacji, podwyŜszeniem ciśnienia krwi, bólem i
zawrotami głowy, czasowym lub trwałym uszkodzeniem słuchu.
RównieŜ waŜnym zagroŜeniem dla zdrowia mieszkańców Bydgoszczy są powaŜne awarie oraz transport
materiałów niebezpiecznych.
Przeciwdziałanie powaŜnym awariom przemysłowym, a takŜe, w przypadku zaistnienia takich awarii,
usuwanie ich skutków, jest bardzo waŜne zarówno dla zdrowia i Ŝycia okolicznych mieszkańców, jak i
środowiska naturalnego. W Polsce istnieje system nadzoru nad instalacjami mogącymi stworzyć zagroŜenie
powaŜnych awarii dla środowiska, sprawowany przez słuŜby Inspekcji Ochrony Środowiska. Jest on
18
dostosowany do przepisów unijnych w tym zakresie.
Niezbędnym narzędziem w ustalaniu źródeł powaŜnych awarii jest rejestr zakładów, których działalność
moŜe być przyczyną wystąpienia powaŜnej awarii, w tym zakładów o duŜym (ZDR) i zwiększonym (ZZR)
ryzyku wystąpienia powaŜnej awarii przemysłowej, prowadzony zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których
znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o
duŜym ryzyku wystąpienia powaŜnej awarii przemysłowej. (Dz. U. Nr 58, poz. 535 z późn. zm.). Na terenie
miasta Bydgoszczy w 2011 roku funkcjonowało 6 zakładów, w tym 4 zakłady zakwalifikowane do zakładów
19
duŜego ryzyka wystąpienia awarii przemysłowej :
Zakłady o zwiększonym ryzyku powaŜnej awarii przemysłowej (ZZR):
„Natural Chemical Products” Sp. z o.o. ul. Wojska Polskiego 65, Bydgoszcz
CIECH Pianki Sp. z o.o. ul. Wojska Polskiego 65, Bydgoszcz
Zakłady o duŜym ryzyku wystąpienia powaŜnej awarii przemysłowej (ZDR):
Zakłady Chemiczne „ZACHEM” S.A. ul. Wojska Polskiego 65, Bydgoszcz
„BARTER” S.A. Rozlewnia Gazu Płynnego ul. Portowa 8, Bydgoszcz
„BAŁTYK GAZ” Sp. z o.o. Centrum Regionalne Północ, ul. Ołowiana 41, Bydgoszcz
Zakłady Chemiczne „NITRO-CHEM” S.A. ul. Wojska Polskiego 65 A, Bydgoszcz
Przyczynami wystąpienia potencjalnych awarii mogą być:
niedopatrzenia lub niewłaściwa obsługa urządzeń technologicznych,
niewłaściwa eksploatacja i konserwacja urządzeń,
naturalne zuŜycie materiału,
ukryte wady techniczne.
W razie wystąpienia awarii przemysłowej Wojewoda, poprzez komendanta wojewódzkiej Państwowej StraŜy
PoŜarnej i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, podejmuje działania niezbędne do usunięcia
awarii i jej skutków. Obowiązany jest równieŜ poinformować marszałka województwa o podjętych
18 Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa powaŜnych awarii związanych z
substancjami niebezpiecznymi oraz dyrektywa 2003/105/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2003 r. zmieniającej
dyrektywę Rady 96/82/WE w sprawie kontroli niebezpieczeństwa powaŜnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi.
19 Na podstawie pisma z WIOŚ w Bydgoszczy z dnia 16.04.2012 r, nr WIOŚ-WMŚ.7016.43.2012.ZCZ
131
działaniach.
W 2010 roku na terenie Bydgoszczy miały miejsce dwie awarie przemysłowe, które zostały opisane w tabeli
poniŜej.
Tabela 75
Data
Awarie przemysłowe na terenie Bydgoszczy w 2010 roku
Działania podjęte przez organy Inspekcji Ochrony
Opis zdarzenia
Środowiska
16.02.2010 r Wyciek oleju
napędowego z
cysterny
samochodowej
Uwagi
Transport
Inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony
Środowiska w Bydgoszczy przeprowadzili rozpoznanie
drogowy
na miejscu zdarzenia oraz ustalili, co następuje:
Zdarzenie miało miejsce na drodze krajowej w
Bydgoszczy na skrzyŜowaniu ulic Kardynała Stefana
Wyszyńskiego i Kamiennej.
Z powodu nieszczelności przewodu przy zaworze
dwukomorowej cysterny samochodowej na utwardzoną
powierzchnię jezdni, z uszkodzonej komory cysterny
3
przewoŜącej 15,9 m oleju napędowego, wyciekło ok. 6
3
m oleju.
Cysterna naleŜy do Hurtowni Olejów i Paliw OLKOP i
3
przewoziła w całości ok. 30 m oleju napędowe-go.
Akcję ratowniczą prowadziło 5 jednostek Państwowej
StraŜy PoŜarnej w Bydgoszczy. Polegała ona na:
− zabezpieczeniu miejsca zdarzenia,
− spompowaniu paliwa z uszkodzonej cysterny w
3
ilości ok. 8m ,
− posypaniu wycieku sorbentem słuŜącym do
neutralizacji produktów naftowych w ilości ok. 1
Mg,
3
− zebraniu ok. 1m odpadów poawaryjnych z
powierzchni drogi.
Istniało zagroŜenie zanieczyszczeniem rzeki Brdy.
O zdarzeniu powiadomiono Bydgoskie Centrum
Zarządzania Kryzysowego.
Na miejscu zdarzenia był Miejski Zarząd Dróg w
Bydgoszczy oraz Miejskie Wodociągi i Kanalizacje Sp. z
o.o. w Bydgoszczy.
Inspektorzy WIOŚ w Bydgoszczy prowadzili monitoring
wylotów wód deszczowych sieci kanalizacyjnej do rzeki
Brdy z rejonu zdarzenia.
25.06.2010 r PoŜar
rozpuszczalników
Przeprowadzenie przez Kujawsko-Pomorski WIOŚ w
PSPA
Bydgoszczy rozpoznania zdarzenia, z którego wynikało,
co następuje:
Zdarzenie miało miejsce w dniu 25 czerwca 2010 r. na
terenie firmy Innowacyjno-WdroŜeniowej Spółka
”SOPUR”. w Bydgoszczy. W czasie rozlewania toluenu z
3
pojemników o pojemności 1 m doszło do zapłonu par
toluenu wewnątrz pojemnika. Spowodowało to
rozerwanie pojemnika, rozlanie się płonącego toluenu
na sąsiednie dwa pojemniki zawierające octan butylu i
ich spalenie się z całą zawartością. W wyniku poŜaru
spaliły się następujące substancje niebezpieczne:
3
o ok. 1 m toluenu (oznaczenie F – ciecz łatwopalna,
tworząca z powietrzem mieszaniny wybuchowe i Xi –
substancja szkodliwa, wg International Chemical Safety
Card 0078 jest szkodliwa dla organizmów wodnych);
3
o ok. 1 m octanu butylu (ciecz palna, tworząca z
powietrzem mieszaniny wybuchowe, wg Interna-tional
Chemical Safety Card 0399 jest szkodliwa dla
organizmów wodnych).
Akcję gaszenia poŜaru podjęła zakładowa słuŜba
132
Data
Opis zdarzenia
Działania podjęte przez organy Inspekcji Ochrony
Środowiska
Uwagi
ratownicza, które kontynuowana była przez jednostkę
ratowniczo-gaśniczą z Komendy Miejskiej Państwowej
StraŜy PoŜarnej z Bydgoszczy. Zabezpieczono równieŜ
znajdujące się w pobliŜu zbiorniki z propanem i
butanem.
Według wstępnych ustaleń przyczyną zapłonu toluenu
była iskra spowodowana elektrycznością statyczną.
Protokół z postępowania w sprawie zdarzenia
przekazany został do WIOŚ w Bydgoszczy.
W obrębie zasięgu zdarzenia przebywał tylko jeden
pracownik (operator procesu przelewania toluenu).
SkarŜył się na dolegliwości w obrębie klatki piersiowej i
został on zabrany do szpitala na 24 godzinną
obserwację. Po tym okresie wypisany został ze szpitala.
Zdarzenie nie spowodowało skutków dla środowiska;
Źródło: Główny Inspektor Ochrony Środowiska.
PSPA - zakład wpisany do rejestru potencjalnych sprawców powaŜnych awarii, ale nie naleŜący do ZDR lub ZZR
Transport i stosowanie materiałów niebezpiecznych stwarzają niebezpieczeństwo ich niekontrolowanego
uwolnienia do otoczenia, a takŜe wystąpienia zapłonu i wybuchu. Skutkami tych zdarzeń mogą być: skaŜenie
środowiska, zagroŜenie dla zdrowia i Ŝycia ludzi, zniszczenie konstrukcji budowlanych, rozprzestrzenianie
się ognia na sąsiednie obszary oraz wytworzenie duŜej ilości gazów poŜarowych.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu z dnia 4 czerwca 2007 r. w sprawie towarów
niebezpiecznych, których przewóz podlega obowiązkowi zgłoszenia (Dz. U. Nr 107, poz. 742) przewóz
drogowy towarów niebezpiecznych wymienionych w załączniku ww. rozporządzenia podlega obowiązkowi
zgłoszenia do komendanta wojewódzkiego Policji oraz do komendanta wojewódzkiego Państwowej StraŜy
PoŜarnej.
KaŜdy kto dba o środowisko dba równieŜ o własne zdrowie. KaŜdy mieszkaniec Bydgoszczy moŜe
ograniczyć emisję zanieczyszczeń do środowiska stosując w domu i pracy jak najmniej szkodliwych środków
chemicznych, segregując odpady komunalne czy oszczędzając energię. MoŜna równieŜ wybierać produkty
przyjazne dla środowiska oznaczone specjalnymi etykietami i certyfikatami.
6. KIERUNKI DZIAŁAŃ SYSTEMOWYCH
6.1. Zarządzanie środowiskowe
Idea zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu na środowisko została zapoczątkowana na przełomie lat 60
i 70-tych XX wieku. Wcześniej przedsiębiorstwa zajmowały się głównie naprawianiem szkód wyrządzanych
w środowisku. W latach 80-tych pojawiła się koncepcja kompleksowego podejścia do problemu zarządzania
wpływem na środowisko. Zaczęto wdraŜać nowe technologie, stosować odpowiednio dobrane materiały i
surowce i inne działania tego typu. Pojawiło się pojęcie „zarządzanie środowiskowe”.
Zarządzanie środowiskowe oznacza te aspekty ogólnej funkcji zarządzania organizacją, które dotyczą
kontrolowania i sterowania wpływem, jaki wywiera ona na środowisko. Pojęcie to obejmuje całość
problemów dotyczących wpływu wywieranego na środowisko, a mających znaczenie dla strategii firmy i jej
konkurencyjności na rynku. Filozofia zarządzania środowiskowego została po raz pierwszy sformułowana w
połowie lat osiemdziesiątych w „Kodeksie postępowania w zakresie zarządzania środowiskowego”
Niemieckiego Stowarzyszenia na Rzecz Zarządzania Środowiskiem. Warunkiem koniecznym
funkcjonowania systemu zarządzania środowiskowego jest jego integracja z ogólnym systemem
zarządzania organizacją. Nie moŜe dobrze funkcjonować system zarządzania środowiskowego opracowany
i wprowadzony niezaleŜnie od ogólnych celów, priorytetów i procedur obowiązujących w danej organizacji.
Dotyczy to zarówno polityki ekologicznej, która powinna stanowić integralną część ogólnej polityki firmy, jak i
wszelkich praktyk, procedur, procesów i środków. W przeciwnym wypadku moŜe dochodzić do konfliktów,
poniewaŜ w wielu wypadkach cele ochrony środowiska ustanowione bez uwzględniania celów
ekonomicznych firmy, okaŜą się z nimi sprzeczne.
WdroŜenie systemu i jego certyfikacja przedstawia Przedsiębiorstwo jako organizację, która:
133
prowadzi działalność z uwzględnieniem swojej Odpowiedzialności Społecznej (CSR – Corporate
Social Responsibility),
realizuje w sposób kontrolowany procesy związane z istotnymi aspektami środowiskowymi,
realizuje zadania zmierzające do osiągnięcia określonych celów środowiskowych oraz realizacji
zadań i programów środowiskowych,
zobowiązała się do:
utrzymywania zgodności z prawem środowiskowym,
zapobiegania zanieczyszczeniom,
dąŜenia do ciągłej poprawy wyników na rzecz ochrony środowiska.
Korzyści, jakie przedsiębiorstwo moŜe osiągnąć z wdroŜenia Systemu Zarządzania Środowiskiem:
zwiększenie konkurencyjności firmy - lepszy wizerunek firmy w oczach potencjalnych klientów i
inwestorów,
poprawa wizerunku Organizacji jako odpowiedzialnej społecznie (CSR – Corporate Social
Responsibility),
ułatwienie dostępu do róŜnego rodzaju programów mających na celu dofinansowywanie działalności
Przedsiębiorstwa,
uporządkowanie stanu formalnoprawnego - zgodność lub większe prawdopodobieństwo zgodności
z wymaganiami prawnymi,
łatwiejsze uzyskiwanie pozwoleń i zatwierdzeń, dzięki spełnieniu wymagań prawa,
redukcję wytwarzania zanieczyszczeń i odpadów,
redukcja kosztów usuwania odpadów i kosztów energii oraz opłat za korzystanie ze środowiska,
lepsza współpraca i stosunki ze społeczeństwem, władzami oraz jednostkami kontrolującymi,
nacisk połoŜony na zapobieganie, a nie na działania korygujące powoduje obniŜenie ryzyka
środowiskowego, a przez to obniŜenie mogących wystąpić kosztów kar i odszkodowań,
Najpopularniejszymi standardami, które definiują wymagania odnośnie Systemów Środowiskowych są
obecnie:
ISO 14001:2004 Environmental Management Systems (EMS), czyli System Zarządzania
Środowiskowego (SZŚ),
System Ekozarządzania i Audytu EMAS (ang. Eco Management and Audit Scheme)
FSC - System Certyfikacji Kontroli Pochodzenia Produktu oraz Gospodarki Leśnej,
EN 16001:2009 - System Zarządzania Energią.
Dodatkowo elementy proekologiczne znajdują się równieŜ w innych standardach, jak:
• SQAS (Safety and Quality Assessment System), czyli System Badania i Oceny Bezpieczeństwa i
Jakości opracowany przez Europejską Izbę Przemysłu Chemicznego w celu stworzenie warunków
odpowiedzialnego i bezpiecznego obrotu produktami branŜy chemicznej,
• Standardy poszczególnych globalnych koncernów (charakteryzujące się zazwyczaj bardziej
rygorystycznymi wymaganiami niŜ te przedstawione w popularnych standardach i wymaganiach
prawa poszczególnych Krajów, w których funkcjonują zakłady koncernów (przykładami takich
koncernów są np. Toyota, Toshiba itp.).
ISO 14001:2004 Environmental Management Systems (EMS), czyli System Zarządzania Środowiskowego
(SZŚ) jest normą, w której Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna zawarła wymagania odnośnie
systemu zarządzania środowiskowego. Podstawowym zadaniem niniejszej normy ISO 14001 jest
wspomaganie ochrony środowiska i zapobieganie zanieczyszczeniom w sposób uwzględniający potrzeby
społeczno-ekonomiczne. Obecnie nie ma Ŝadnego centralnego rejestru, w którym byłyby gromadzone dane
o liczbie organizacji posiadających certyfikat ISO.
System Ekozarządzania i Audytu EMAS (ang. Eco Management and Audit Scheme) jest Wspólnotowym,
dobrowolnym
instrumentem
potwierdzającym
ciągłe
doskonalenie
efektywności
ekologicznej
(środowiskowej) w organizacjach (przedsiębiorstwach, zakładach, instytucjach). EMAS został przyjęty przez
Komisję Europejską w 1993 r., a wdroŜony w 1995 r. Składa się z 18 artykułów oraz 8 integralnych i
wiąŜących załączników, z których pierwszy stanowi międzynarodowa norma ISO 14001, tj. wymagania dla
Systemu Zarządzania Środowiskowego. EMAS obowiązuje we wszystkich 27 Państwach Członkowskich
Unii Europejskiej oraz w krajach z Europejskiego Obszaru Gospodarczego (European Economic Area),
jednak przystąpienie do niego jest dobrowolne. Organizacje zarejestrowane w EMAS są w pełni zgodne z
prawem, posiadają funkcjonujący system zarządzania środowiskowego oraz komunikują swoje efekty
działalności środowiskowej poprzez publikowanie niezaleŜnie zweryfikowanej deklaracji środowiskowej.
Organizacja, która chce zarejestrować się w systemie EMAS musi wdroŜyć system zarządzania
środowiskowego zgodnie z wymaganiami normy ISO 14001, opublikować deklarację środowiskową
zweryfikowaną przez niezaleŜnego, akredytowanego weryfikatora środowiskowego, aktywnie włączyć
134
pracowników w proces zarządzania środowiskowego oraz postępować zgodnie z prawem.
Podstawą systemu prawnego EMAS w Polsce jest Rozporządzenie Nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego
z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji w systemie zarządzania
środowiskowego i audytu we Wspólnocie (EMAS) oraz ustawa z dnia 15 lipca 2011 r o krajowym systemie
ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. Nr 178 poz. 1060).
Z dniem 15 listopada 2008 r., po wejściu w Ŝycie zapisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz. 1227 z późn. zm.), strukturę organizacyjną
systemu EMAS w Polsce tworzą:
1.
2.
3.
4.
5.
Minister właściwy do spraw środowiska
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska
regionalni dyrektorzy ochrony środowiska
Polskie Centrum Akredytacji
Krajowa Rada Ekozarządzania
Zgodnie z ustawą z dnia 15 lipca 2011 roku o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS)
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska jest zobowiązany do prowadzenia rejestru krajowego organizacji
zarejestrowanych w systemie EMAS oraz rejestru akredytowanych weryfikatorów środowiskowych systemu
EMAS. Według stanu na dzień 16 kwietnia 2012 roku w bazie zarejestrowanych były 30 organizacji i 39
obiektów, z czego na terenie miasta Bydgoszczy była jedna organizacja i obiekt - Centrum Onkologii im. prof.
20
Franciszka Łukaszczyka (PL 2.04-001-2, data rejestracji 2006-09-07) Ilość organizacji posiadających
wdroŜony system EMAS mimo ciągłego wzrostu jest nadal niewielka.
Z danych uzyskanych z przeprowadzonej ankietyzacji zakładów produkcyjnych i innych instytucji wynika, Ŝe
niektóre zakłady mają wdroŜony system zarządzania środowiskowego. Są to: Zakłady Chemiczne ZACHEM
S.A., PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz, TELEFONIKA Kable Sp. z o.o. S.K.A., Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o., Spółka Wodna
KAPUŚCISKA, GRAFPOL B.M. MESZKES, Unilever Polska S.A., BellerPack BellerDruk Sp. z o.o., PKP
Cargo S.A., REMONDIS Bydgoszcz Sp. z o.o., TYCO Electronics, AFFABRE Sp. z o.o., IMS Sofa Sp. z o.o.,
Prettl Adion Polska Sp. z o. o., VOLEX Poland Sp. z o.o., BUDOPOL S.A., ATLAS Zakład Produkcyjny nr 3.
Wśród jednostek posiadających wdroŜony system zarządzania środowiskowego naleŜą: Centrum Onkologii
im. prof. Franciszka Łukaszczyka, Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza.
Polski Rejestr Czystej Produkcji i Odpowiedzialnej Przedsiębiorczości jest ogólnopolskim, dostępnym
publicznie wykazem jednostek organizacyjnych, wyróŜniających się w zakresie realizacji zapobiegawczej
strategii Czystej Produkcji. Rejestr prowadzony jest przez Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji.
W latach 1996-2012 świadectwo Czystej Produkcji nadano 247 jednostkom organizacyjnym, w tym trzem
21
jednostkom funkcjonującym na terenie miasta Bydgoszczy :
Zakłady Radiowe "ELTRA" S.A .
Zakłady Chemiczne "ORGANIKA - ZACHEM"
Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego "STOMIL".
1. Brak faktycznego zaangaŜowania w optymalizowanie działań na rzecz środowiska, wynikający w
duŜym stopniu z braku zrozumienia koncepcji systemu zarządzania środowiskiem,
2. Instrumentalne traktowanie systemu zarządzania środowiskowego ukierunkowane jedynie na
uzyskanie certyfikatu,
3. Brak skutecznych mechanizmów stymulujących uczestnictwo przedsiębiorstw i instytucji w
systemach zarządzania środowiskowego,
4. Znikoma liczba podmiotów, które przystąpiły do systemu EMAS.
6.2. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska
Zarówno w polskim prawie, jak i w prawie Unii Europejskiej podkreśla się istotną rolę społeczeństwa w
zapewnieniu właściwej ochrony środowiska. W polskim prawodawstwie udział społeczeństwa w działaniach
na rzecz ochrony środowiska uregulowany jest w ustawie z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). Organy administracji (w tym administracja rządowa
20
21
www.emas.mos.pov.pl z dnia 16.04.2012 r.
www.programcp.org.pl
135
i samorządowa wszystkich szczebli a takŜe inne podmioty, gdy są one powołane z mocy prawa lub na
podstawie porozumień do wykonywania zadań publicznych dotyczących środowiska i jego ochrony) są
zobowiązane do udostępniania kaŜdemu informacji o środowisku i jego ochronie znajdujących się w ich
posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone.
Informacje, które mogą być udostępniane dotyczą:
stanu elementów środowiska (m.in. woda, powietrzem powierzchnia ziemi, kopaliny itp.)
emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a takŜe zanieczyszczeń które wpływają lub mogą
wpływać na elementy środowiska,
środków, tj.: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki
wodnej, plany, programy itp. a takŜe działań wpływających lub mogących wpłynąć na elementy
środowiska, jak równieŜ środków i działań, które mają na celu ochronę tych elementów,
raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska,
analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i załoŜeń wykorzystanych w ramach
środków i działań wpływających lub mogących wpłynąć na elementy środowiska,
stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków Ŝycia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów
budowlanych.
Ww. ustawa wprowadza równieŜ procedurę udziału społeczeństwa, zarówno w przypadku udziału w
podejmowaniu decyzji, jak i opracowywaniu dokumentów. Społeczeństwo ma moŜliwość składania uwag i
wniosków, a organ administracji publicznej rozpatruje wszystkie wniesione uwagi i wnioski.
Ponadto moŜliwe jest przeprowadzenie publicznej rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa.
Zapewnienie udziału społeczeństwa w ochronie środowiska ma na celu m.in.:
wzrost społecznej świadomości zagadnień ochrony środowiska i pogłębienie rozumienia zagadnień
środowiska i zrównowaŜonego rozwoju,
zwiększenie zaufania do administracji i społecznego poparcia dla decyzji dotyczących środowiska,
wzmocnienia odpowiedzialności administracji i jawności w podejmowaniu decyzji,
poprawę jakości i wykonania decyzji.
Celom tym słuŜyć ma:
zapewnienie we właściwym terminie i ułatwianie dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie,
poprzez:
aktywne udostępnianie informacji,
udostępnianie informacji na wniosek,
tworzenie rejestrów ułatwiających dostęp do informacji,
umoŜliwienie społeczeństwu przedstawiania swoich poglądów:
przed wydaniem waŜniejszych decyzji administracyjnych dotyczących środowiska,
przed uchwalaniem dokumentów strategicznych mających znaczenie dla środowiska,
przed uchwaleniem ustaw i rozporządzeń mających znaczenie dla środowiska,
zapewnienie dostępu społeczeństwa do wymiaru sprawiedliwości w przypadkach:
nierespektowania jego praw dotyczących dostępu do informacji o środowisku,
występowania nieprawidłowości respektowaniu procedur dotyczących środowiska,
potrzeby kwestionowania działań lub zaniechania działań w dziedzinie środowiska przez
organy administracji i inne osoby.
W Urzędzie Miasta w Bydgoszczy konsultacje z mieszkańcami przeprowadzane się w przypadkach
przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach waŜnych dla miasta. Podstawowym celem konsultacji jest
wysondowanie opinii mieszkańców w sprawie poddanej konsultacji. Konsultacje mają charakter
opiniodawczy, a ich wyniki nie są wiąŜące dla organów miasta.
Zasady i tryb przeprowadzenia konsultacji z mieszkańcami Bydgoszczy reguluje uchwała Nr XII/155/07 Rady
Miasta Bydgoszczy z dnia 30 maja 2007 roku.
Prezydent Miasta zawiadamia o dniu, miejscu i sposobie przeprowadzenia konsultacji, co najmniej
na 7 dni przed terminem jej rozpoczęcia poprzez rozpowszechnienie zawiadomienia w mediach
lokalnych oraz na stronie BIP Urzędu Miasta Bydgoszczy,
konsultacje przeprowadza zespół do spraw konsultacji powołany przez Radę Miasta,
zespół do spraw konsultacji przekazuje Prezydentowi Miasta uzyskane opinie i uwagi,
Prezydent Miasta przekazuje Radzie Miasta zbiorcze wyniki w terminie 14 dni licząc od ostatniego
dnia wyznaczonego do zgłaszania przez mieszkańców opinii i uwag,
przewodniczący Rady informuje radnych na sesji Rady o wynikach konsultacji,
wyniki konsultacji są publikowane na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Miasta
Bydgoszczy.
W przypadku udziału społeczeństwa w sprawie niniejszego Programu ochrony środowiska dla Miasta
Bydgoszczy procedura ta została przeprowadzona zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy Prawo ochrony
136
środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) oraz zgodnie z art. 54 ust. 2 ustawy o
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) tj.:
• wystawiono publiczną informację o udziale społeczeństwa w Biuletynie Informacji Publicznej Miasta
Bydgoszczy i na tablicy ogłoszeń,
• umieszczono informację o udziale społeczeństwa w lokalnej prasie,
• zorganizowano dwa spotkania z mieszkańcami.
1. Małe zainteresowanie społeczeństwa udziałem w konsultacjach
6.3. Rozwój badań i postęp techniczny
Prawodawstwo zarówno polskie jak i unijne stawia szereg wymagań i zaleceń w zakresie ograniczania
wpływu człowieka na środowisko naturalne. WiąŜe się to z poszukiwaniem i wdraŜaniem coraz to
nowocześniejszych technologii i rozwiązań, które ograniczą do minimum negatywny wpływ działalności
człowieka na środowisko, a takŜe spowodują poprawienie stanu środowiska naturalnego. Temu procesowi
sprzyja podnosząca się świadomość ekologiczna, wzrost wiedzy społeczeństwa oraz rozwijająca się lokalna
gospodarka.
Na terenie Bydgoszczy w 2010 roku działało 16 wyŜszych uczelni (w tym 5 państwowych) o profilu
technicznym, ekonomicznym, humanistycznym, medycznym i artystycznym, które zajmowały się nie tylko
kształceniem studentów ale takŜe rozwojem badań i technologii. Uczelnie te wykształciły ponad 45 tysięcy
studentów. Wskaźnik osób z wyŜszym wykształceniem wynosi 13,9%. i przekracza średnią krajową
szacowaną na poziomie 9,9%. Przy Uniwersytecie Techniczno-Przyrodniczym im. J.J. Śniadeckich w
Bydgoszczy powstało Regionalne Centrum Innowacyjności, którego celem jest tworzenie nowoczesnego
systemu dystrybucji informacji o charakterze innowacyjnym dla potrzeb całego regionu kujawskopomorskiego oraz nawiązywanie i zacieśnianie powiązań między światem nauki i gospodarką, a takŜe
inicjowanie i wdraŜanie przedsięwzięć związanych z transferem innowacyjności, wiedzy i know-how w
regionie.
Miasto charakteryzuje ponadprzeciętna aktywność gospodarcza i wysoki poziom przedsiębiorczości.
Bydgoszcz jest rozwiniętym ośrodkiem przemysłowo-handlowym, w którym zarejestrowano 43 tys.
podmiotów gospodarczych, z czego ponad 97% stanowią firmy z sektora prywatnego.
Elementem wspierającym rozwój gospodarczy jest dobrze rozwinięte otoczenie biznesu. Na terenie
Bydgoszczy funkcjonuje 56 banków i Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych, około 30 firm
ubezpieczeniowych, liczne podmioty świadczące usługi finansowe, doradcze i zaopatrzeniowe, ponad 20
hoteli, przedstawicielstwa i firmy z branŜy telekomunikacyjnej i IT, nowoczesne centra biurowe. W mieście
zlokalizowano równieŜ szereg waŜnych instytucji związanych pośrednio z gospodarką m.in. Wojewódzki Sąd
Administracyjny i Sąd Gospodarczy, ogólnopolskie i regionalne zrzeszenia branŜowe oraz organizacje
pracodawców jak: Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie, Polska Izba Producentów Urządzeń i Usług na
rzecz Kolei, Business Centre Club (BCC), Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców,
Bydgoski Klaster Przemysłowy, Izba Przemysłowo-Handlowa Województwa Kujawsko-Pomorskiego czy
Pomorsko-Kujawska Izba Budownictwa.
WaŜną rolę w rozwoju Bydgoszczy odgrywa proinwestycyjna, otwarta polityka władz miasta. Świadczą o niej
między innymi: krótki czas oczekiwania na decyzje administracyjne, sprawna obsługa osób otwierających i
prowadzących działalność gospodarczą, profesjonalna obsługa inwestorów w modelu „one stop shop”.
Bydgoszcz bardzo sprawnie wykorzystuje środki europejskie. Miasto i jego spółki pozyskały łącznie ponad
500 mln zł, z których zrealizowano między innymi: bydgoski system wodny i kanalizacyjny (projekt MWiK Sp.
z o.o.), budowę trasy W-Z na odcinku od ulicy Artyleryjskiej do ulicy śeglarskiej, renowację obiektów
dziedzictwa kulturowego na terenie Wyspy Młyńskiej w Bydgoszczy, stworzenie w Bydgoskim Parku
Przemysłowo-Technologicznym warunków dla prowadzenia działalności gospodarczej (I etap), zwiększenie
kapitału Bydgoskiego Funduszu Poręczeń Kredytowych, rekultywację składowiska odpadów komunalnych.
Natomiast wśród projektów przewidzianych do realizacji do 2013r. na szczególną uwagę zasługują: Bydgoski
Węzeł Wodny – rewitalizacja bulwarów i nabrzeŜy, połączenie linią tramwajową dworca kolejowego
Bydgoszcz Główna z centrum Miasta wraz z zakupem taboru, budowa ulicy Nowoogińskiego wraz z
obiektem mostowym i dojazdami, budowa linii tramwajowej do Fordonu, budowa Zakładu Termicznego
Przekształcania Odpadów Komunalnych.
Bydgoszcz jest ośrodkiem pręŜnie działającym na arenie Europy i świata, czego potwierdzeniem jest długa
lista miast partnerskich i zaprzyjaźnionych, współpracujących z naszym Grodem w róŜnych dziedzinach:
Czerkasy, Hartford, Kragujevac, Krzemieńczuk, Mannheim, Ningbo, Patras, Pawłodar, Perth, Pitesti, Reggio
Emilia, Wilhelmshaven, Arvika, Eindhoven, Granada, Tuluza.
137
1. Ograniczone środki finansowe na prowadzenie badań i realizację innowacyjnych przedsięwzięć w
zakresie ochrony środowiska,
2. Niewystarczająca współpraca pomiędzy jednostkami naukowo-badawczymi, gospodarczymi i
samorządem w zakresie wdraŜania innowacyjnych rozwiązań w przemyśle.
6.4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku
Zgodnie z ustawą z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U.
Nr 75, poz. 493), kaŜdy kto powoduje szkody w środowisku zobowiązany jest do poniesienia kosztów
naprawienia tych szkód i przywrócenia środowiska do właściwego stanu. Jest to tak zwana zasada
„zanieczyszczający płaci”. Przez szkodę w środowisku rozumie się negatywną, mierzalną zmianę stanu lub
funkcji elementów przyrodniczych, ocenianą w stosunku do stanu początkowego, która została
spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze
środowiska.
Do działalności stwarzającej ryzyko szkody w środowisku zalicza się:
działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, wymagającą
uzyskania wpisu do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych
od właścicieli nieruchomości,
eksploatację instalacji wymagającą uzyskania: pozwolenia zintegrowanego, pozwolenia na
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów wymagającą uzyskania zezwolenia,
działalność w zakresie zbierania odpadów oraz działalność w zakresie transportu odpadów
wymagające uzyskania zezwolenia,
działalność zwolnioną z obowiązku uzyskania odrębnego zezwolenia na prowadzenie działalności w
zakresie odzysku, unieszkodliwiania, zbierania lub transportu odpadów,
działalność związaną z transportem odpadów wymagającą zgłoszenia do rejestru,
działalność wymagającą uzyskania pozwolenia wodnoprawnego tj.: wprowadzanie ścieków do wód
lub do ziemi, pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych lub podziemnych, retencjonowanie
śródlądowych wód powierzchniowych,
zamknięte uŜycie GMO oraz zamierzone uwolnienie GMO do środowiska, w tym wprowadzanie
produktów GMO do obrotu,
międzynarodowy obrót odpadami,
gospodarowanie odpadami wydobywczymi na podstawie zezwolenia na prowadzenie obiektu
unieszkodliwiania odpadów wydobywczych,
produkcję, wykorzystanie, przechowywanie, przetwarzanie, składowanie, uwalnianie do środowiska
oraz transport:
◦ substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych lub substancji stwarzających
zagroŜenie i mieszanin stwarzających zagroŜenie,
◦ środków ochrony roślin,
◦ produktów biobójczych,
transport towarów niebezpiecznych i materiałów niebezpiecznych.
W przypadku wystąpienia bezpośredniego zagroŜenia szkodą w środowisku podmiot korzystający ze
środowiska jest obowiązany niezwłocznie podjąć działania zapobiegawcze. Natomiast w przypadku
wystąpienia szkody w środowisku podmiot korzystający ze środowiska zobowiązany jest do podjęcia działań
w celu ograniczenia szkody w środowisku, zapobieŜenia kolejnym szkodom i negatywnym skutkom dla
zdrowia ludzi lub dalszemu osłabieniu funkcji elementów przyrodniczych, w tym natychmiastowego
skontrolowania, powstrzymania, usunięcia lub ograniczenia w inny sposób zanieczyszczeń lub innych
szkodliwych czynników oraz do podjęcia działań naprawczych.
JeŜeli bezpośrednie zagroŜenie szkodą w środowisku nie zostało zaŜegnane, mimo przeprowadzenia
działań zapobiegawczych, lub wystąpiła szkoda w środowisku, podmiot korzystający ze środowiska jest
obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt organowi ochrony środowiska i wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska.
Koszty przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych ponosi podmiot korzystający ze
środowiska.
1. Problemy z ustaleniem sprawcy za szkody w środowisku
138
6.5. Edukacja ekologiczna
W Polityce ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016 celem
średniookresowym jest stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą „myśl
globalnie, działaj lokalnie”, która prowadzi do:
• proekologicznych zachowań konsumenckich,
• prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska,
• organizowania akcji lokalnych słuŜących ochronie środowiska,
• uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska.
Edukacja ekologiczna ma na celu podnoszenia świadomości i wiedzy społeczeństwa na temat ochrony
środowiska naturalnego. Kształtowanie właściwych postaw przynosi korzyści zarówno dla zdrowia ludzi jak i
dla środowiska naturalnego. Edukację ekologiczną naleŜy rozpowszechniać juŜ wśród najmłodszych aby
móc ją kontynuować jak najdłuŜej.
Na terenie miasta Bydgoszczy edukacja ekologiczna prowadzona jest głównie przez:
Urząd Miasta,
Nadleśnictwa,
jednostki oświatowe: szkoły, przedszkola,
pozarządowe organizacje i fundacje ekologiczne,
firmy i instytucje.
Urząd Miasta współpracuje z niŜej wymienionymi instytucjami i organizacjami w zakresie edukacji
ekologicznej:
Leśny Park Kultury i Wypoczynku Myślęcinek Sp. z o. o. ul. Gdańska 173 -175, 85-674 Bydgoszcz
Kujawsko – Pomorskie Centrum Edukacji Ekologicznej, ul. Gdańska 173–175, 85-674 Bydgoszcz
Uniwersytet Technologiczno – Przyrodniczy Im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, ul. Ks. Kordeckiego 20,
85-225 Bydgoszcz
Remondis Bydgoszcz sp. z o. o., ul. Inwalidów 4, 85-749 Bydgoszcz
Bydgoskie Towarzystwo Ekologiczne, ul. Chodkiewicza 51, 85-667 Bydgoszcz
Towarzystwo Pomocy Zwierzętom „ANIMALS”, ul. Skłodowskiej Curie 38/24, 85-094 Bydgoszcz
MKUO ProNatura Sp. z o. o. ul. Prądocińska 28, 85-893 Bydgoszcz
Centrum Edukacji Nauczycieli, ul. Jagiellońska 9, 85-067 Bydgoszcz
Bydgoska Masa Krytyczna – Bydgoszcz
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju transportu publicznego, ul. 3-go Maja 9/4, 85-016 Bydgoszcz
Nadleśnictwo śołędowo, ul. Parkowa 4a, 86-031 Osielsko
Fundacja Ekologiczna ARKA, ul. Walecznych 23, 43-344 Bielsko-Biała
Urząd Miasta corocznie uczestniczy w ogólnoświatowej akcji Sprzątanie Świata oraz w Międzynarodowym
Dniu Ziemi. Organizuje zajęcia i wykłady dla nauczycieli i uczniów (np. Forum Ochrony Środowiska). Przy
współpracy z innymi instytucjami (Fundacją Ekologiczną ARKA, Lasami Państwowymi) prowadzi akcję na
rzecz klimatu w środowiskach lokalnych, a takŜe promowanie dobrych praktyk i współpracy samorządów,
organizacji i szkół w tym zakresie. Na terenie placówek szkolno-wychowawczych prowadzona jest zbiórka
baterii i kartoników po napojach. Do dzieci przedszkolnych skierowany jest projekt edukacyjny „Dzieci kontra
śmieci” i „Leśna Skrzynia Skarbów”. Dla mieszkańców osiedli organizowane są festyny i happeningi.
Organizowane są liczne konkursy wiedzy ekologicznej, wystawy, widowiska sceniczne, wycieczki i rajdy
rowerowe. Szczegółowy wykaz akcji ekologicznych prowadzonych przez Urząd Miasta w 2010 i 2011 roku
został przedstawiony w załączniku nr 7.
W edukacji ekologicznej mieszkańców Bydgoszczy uczestniczą takŜe Nadleśnictwa:
Nadleśnictwo Bydgoszcz, które prowadzi edukację na terenach leśnych. Na terenie nadleśnictwa
przebiega ścieŜka dydaktyczna „Białe Błota”, która przeznaczona jest do zwiedzania pieszo lub
rowerem i składa się z 13 przystanków tematycznych.
Nadleśnictwo śołędowo, które szerzy wiedzę o lesie i ochronie przyrody, wykorzystując takie formy
edukacji ekologicznej, jak: zajęcia w terenie, konkursy plastyczne, zajęcia w szkołach, coroczny
udział w akcji "Sprzątanie Świata". Zostało utworzonych sześć ścieŜek przyrodniczo-edukacyjnych.
Na terenie Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku działa Kujawsko-Pomorskie Centrum
Edukacji Ekologicznej, które prowadzi:
zajęcia dydaktyczne dla dzieci, młodzieŜy szkolnej, studentów i dorosłych,
plenerowe wystawy, warsztaty malarskie, fotograficzne, muzyczne, rzeźbiarskie preferujące
tematykę ekologiczną. Są ciekawą twórczą formą przekazu oraz rejestracji stanów zjawisk natury,
warsztaty metodyczne dla nauczycieli przyrody i biologii, przedszkoli, gimnazjów, szkół
podstawowych oraz ponadgimnazjalnych. Prowadzone w oparciu o specjalistyczny sprzęt podnoszą
kwalifikacje nauczycieli i zachęcają do samodzielnego prowadzenia zajęć w pracowniach
dydaktycznych Centrum,
kursy z zakresu ochrony i kształtowania środowiska dla pracowników administracji samorządowej
139
prowadzone przez specjalistów.
Wśród zakładów i przedsiębiorstw prowadzących edukację ekologiczną na terenie miasta Bydgoszczy
22
naleŜy :
Międzygminny Kompleks Unieszkodliwiania Odpadów ProNatura Sp. z o.o. - spółka brała udział w
2010 roku w akcji ekologicznej „Bądź pro naturalny”. Jej celem było budowanie postaw pro
ekologicznych wśród mieszkańców Bydgoszczy, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieŜy.
Zorganizowano 7 spotkań z młodzieŜą, które miały formę warsztatów roboczych nt. metod
unieszkodliwiania odpadów oraz ich segregacji. Warsztaty zostały przeprowadzone teoretycznie i
praktycznie na terenie spółki. Na terenie Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów odbyły się
warsztaty pt. „Nasza ziemia nie moŜe być śmietniskiem” o tematyce związanej z segregacją i
utylizacją odpadów oraz moŜliwością pozyskania energii elektrycznej z odpadów. W zajęciach
wzięło udział 180 uczniów i studentów. Spółka uhonorowała placówki oświatowe współpracujące na
rzecz ochrony środowiska tytułami „Eko-szkół”. Uruchomiona została równieŜ na stronie
internetowej zakładka poświęcona środowisku i edukacji, na której moŜna znaleźć informacje m.in.
o sposobie postępowania z uŜytymi bateriami, niepotrzebnymi meblami.
W ramach akcji Sprzątanie Świata spółka zorganizowała happening edukacyjny „Góra Śmieci” - w
Parku Kazimierza Wielkiego usypano z worków z odpadami 5 tonową górę śmieci. Leśnicy z
Nadleśnictwa śołędowo poprowadzili wykłady dotyczące czystego wypoczynku w lasach.
Happeningowi towarzyszyła wystawa zdjęć regularnie zaśmiecanych i dewastowanych miejsc w
Bydgoszczy.
Spółka była obecna na 8 edycji festiwalu „Muszla Fest”, na którym przekonywała o potrzebie dbania
o środowisko naturalne. Muzyczne występy przeplatały się z konkursami z wiedzy o ekologii.
W ramach działań edukacyjnych spółka współpracowała równieŜ z Wydziałem Gospodarki
Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Bydgoszczy. Przyłączyła się do akcji „Drzewko za
butelkę”, „Tydzień Czystości Wód” i „Międzynarodowy Dzień Ziemi”.
W 2011 roku spółka realizowała autorski projekt ProNatura EkoCup promujący ekologię i zdrowy
tryb Ŝycia wśród dzieci i młodzieŜy. W projekcie uczestniczyło ponad 2 000 uczniów z 8 bydgoskich
szkół, Bydgoski Klub Sportowy Chemik oraz organizacje ekologiczne. Szkoły rywalizowały w
turnieju piłkarskim oraz w teście z wiedzy o ochronie środowiska.
Wspólnie z Radą Osiedla Fordon, Radą Osiedla Leśne i Urzędu Miasta Bydgoszczy, spółka
zorganizowała akcję „Pachnąca Wiosna”. Rozdawane był woreczki do sprzątania po czworonogach,
a przechodniów namawiano do dbania o porządek w miejscach rekreacji i poszanowania zieleni.
Gazownia Bydgoska – w 2010 i 2011 roku zorganizowała spotkania edukacyjne w gimnazjach i
szkołach podstawowych pt. „Ekologiczne źródła energii”. Na spotkaniach poruszono tematykę gazu
ziemnego, jego bezpiecznego uŜytkowania i podkreślono aspekty ekologiczne. Zorganizowano
równieŜ konkurs ekologiczny pt. „Tańczę, śpiewam, recytuję – ekologią się raduję” skierowany do
dzieci, festyn ekologiczny „Wielka Majówka” w Leśnym Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku.
Gazownia uczestniczyła równieŜ w targach, na których promowała paliwa gazowe jako ekologiczne
paliwa do pojazdów samochodowych oraz na potrzeby gospodarstw domowych.
Zakłady Chemiczne ZACHEM S.A. - jest realizatorem międzynarodowego programu przez branŜę
chemiczną „Odpowiedzialność i Troska” (Responsible Care). Wraz z innymi firmami zrzeszonymi w
Programie bierze udział m.in. w akcji „Drzewko za butelkę”.
Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o. - spółka prowadziła kampanię
informacyjną przybliŜającą mieszkańcom bagrowanie Rzeki Brdy i Kanału Bydgoskiego, poprzez
ukazanie ekologicznych efektów tego przedsięwzięcia. Prowadzono kampanię informacyjną na
temat uruchomienia przepompowni, rozbudowy oczyszczalni ścieków w Fordonie, modernizacji
stacji uzdatniania wody CzyŜkówko oraz budowie stawów infiltracyjnych. Organizowane były
wycieczki na najwaŜniejsze obiekty naleŜące do spółki. Spółka uzyskała dotację z Urzędu
Marszałkowskiego na realizację projektu Edukacyjnej ŚcieŜki Ekologicznej na starych obiektach
Hali pomp i WieŜy Ciśnień. Brała czynny udział w „Zielonej przychodni” propagując zdrową wodę
oraz w tworzeniu filmu edukacyjnego dla dzieci „Ekologią się raduję, śpiewam, tańczę, recytuję”.
Spółka Wodna KAPUŚCISKA – oczyszczalnię ścieków zwiedzały grupy uczniów i studentów,
łącznie 260 osób w 2010 roku i 337 osób w 2011 roku. Przyjęto na praktyki wakacyjne studentów w
działach: technologicznym, eksploatacyjnym oraz w laboratorium.
Unilever Polska S.A. - spółka włączyła się w obchody Światowego Dnia Zdrowia promując zdrowy
tryb Ŝycia i ochronę środowiska. W 2011 roku w Kujawsko-Pomorskim Centrum Edukacji
Ekologicznej odbyło się seminarium z cyklu „Przedsiębiorstwo – ZagroŜenia – Ochrona
Środowiska”.
REMONDIS Bydgoszcz Sp. z o.o. - zakład przeprowadzał warsztaty dla nauczycieli, uczniów i
studentów polegające na prezentacji i omówieniu gospodarowania odpadami i zwiedzaniu sortowni
odpadów.
22
Dane uzyskane z przeprowadzonej ankietyzacji zakładów przemysłowych i innych instytucji funkcjonujących na terenie miasta.
140
CZĘŚĆ III – STRATEGIA DZIAŁANIA
7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA BYDGOSZCZY DO 2016 ROKU
7.1. Cele i priorytety ekologiczne
Biorąc pod uwagę podstawowe, strategiczne dokumenty miasta Bydgoszczy, województwa kujawskopomorskiego i Politykę Ekologiczną Państwa oraz mając na uwadze, Ŝe głównym załoŜeniem programu
ochrony środowiska jest poprawa jakości Ŝycia człowieka, za cel nadrzędy dokumentu przyjęto:
Poprawa stanu środowiska poprzez zachowanie istotnych walorów przyrodniczych oraz
zrównowaŜony rozwój, jako podstawa rozwoju gospodarczego miasta i poprawy jakości Ŝycia
mieszkańców.
Po analizie stanu aktualnego wyznaczono siedem obszarów priorytetowych ochrony środowiska dla miasta
Bydgoszczy:
obszar priorytetowy I - Poprawa jakości środowiska
obszar priorytetowy II – Racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych
obszar priorytetowy III – Ochrona przyrody
obszar priorytetowy IV – Racjonalna gospodarka odpadami
obszar priorytetowy V – Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego
obszar priorytetowy VI – Edukacja ekologiczna społeczeństwa
obszar priorytetowy VII – Działania systemowe w ochronie środowiska
W ramach wyŜej wymienionych obszarów priorytetowych wyznaczono cele średniookresowe, których
osiągnięcie będzie moŜliwe dzięki realizacji konkretnych działań ujętych w harmonogramie.
Obszar priorytetowy I - Poprawa jakości środowiska
Cele średniookresowe do 2020 roku:
1. Ochrona klimatu i poprawa jakości powietrza, w tym dąŜenie do osiągnięcia poziomu
dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10 do końca 2015 roku i poziomu docelowego dla
benzo(a)pirenu do końca 2020 roku.
Aktualnie trwają pracę nad aktualizacją Planu Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu, w
którym zostaną wyznaczone działania w zakresie ochrony klimatu i adaptacji do skutków zmian klimatu.
Dlatego odstąpiono od przedstawienia szczegółowych działań inwestycyjnych i organizacyjnych w Programie
ochrony środowiska w zakresie ochrony klimatu. Powodem niniejszej decyzji jest konieczność
przedstawienia w obu dokumentach spójnych działań, które faktycznie będą realizowane.
Kierunki działań:
Zmniejszenie energochłonności poprzez termomodernizacje budynków,
Zmniejszenie przekroczeń dopuszczalnych poziomów monitorowanych zanieczyszczeń,
Zmniejszenie emisji punktowej,
Zmniejszenie emisji powierzchniowej (emisji niskiej),
Zmniejszenie emisji liniowej,
Zwiększenie produkcji energii pochodzącej z odnawialnych źródeł.
2. Poprawa jakości wód powierzchniowych pod kątem parametrów bakteriologicznych i utrzymanie
dobrego stanu ekologicznego oraz dobrej jakości wód podziemnych
Kierunki działań:
Rozwój i modernizacja sieci wodociągowej i kanalizacyjnej,
Realizacja przedsięwzięć mających wpływ na poprawę stanu jakości wód.
3. Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu komunikacyjnego dla mieszkańców Bydgoszczy poprzez
osiągnięcie dopuszczalnych poziomów hałasu
Kierunki działań:
Dokumentem zawierającym szczegółowe działania, których realizacja ma doprowadzić do poprawy klimatu
akustycznego w mieście jest „Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Bydgoszczy”. Zgodnie
z ustawowym obowiązkiem jest on opracowywany w cyklach pięcioletnich po zrealizowaniu mapy
akustycznej.
Z uwagi na fakt, Ŝe z chwilą zakończenia prac nad kształtem niniejszego dokumentu rozpoczęto prace nad
aktualizacją „Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Bydgoszczy” odstąpiono od
przedstawienia szczegółowych działań inwestycyjnych i organizacyjnych w Programie ochrony środowiska w
141
zakresie hałasu. Powodem niniejszej decyzji jest konieczność przedstawienia w obu dokumentach spójnych
działań, które faktycznie będą realizowane. Wyniki opracowanej w 2012 roku Mapy akustycznej miasta
Bydgoszczy ze stanem na 31 grudnia 2011 roku będą miały wpływ na kształt aktualizowanego „Programu
ochrony środowiska przed hałasem”.
Podstawowe kierunki niezbędne do przywrócenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku:
1. Zakresie hałasu drogowego:
• Eliminowanie ruchu tranzytowego z obszarów o gęstej zabudowie
• Ograniczenie prędkości ruchu pojazdów
• Budowa obwodnic centrum miasta
• Tworzenie stref z zakazem lub ograniczeniem ruchu pojazdów osobowych i/lub
cięŜarowych w centrum miasta
• Tworzenie stref uspokojonego ruchu na terenie osiedli mieszkaniowych
• Ochrona obszarów cichych w aglomeracji
• Budowa ekranów akustycznych i tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej
• Remonty ulic polegające m.in. na stosowaniu nawierzchni o dobrych parametrach
akustycznych
• WdraŜanie rozwiązań usprawniających funkcjonowanie komunikacji zbiorowej w
obszarze śródmieścia (systemów sterowania ruchem, wydzielonych pasów ruchu dla
autobusów),
• Wyznaczenie atrakcyjnych cenowo i bezpiecznych miejsc parkingowych poza centrum z
moŜliwością przejazdu publicznymi środkami transportu po mieście
• Rozwój nowoczesnej komunikacji tramwajowej jako podstawy transportu publicznego w
Bydgoszczy
• Wprowadzenie inteligentnych systemów transportowych
• Współpraca z Policją w zakresie kontroli środków transportu pod względem emisji
hałasu do środowiska oraz przestrzegania ograniczeń prędkości przy zabudowie
chronionej akustycznie
• Rozwój systemu ścieŜek rowerowych i ciągów pieszych
2. W zakresie hałasu tramwajowego:
• Modernizacja torowisk i taboru – stosowanie nowoczesnych rozwiązań technicznych
• Budowa ekranów akustycznych
• Systematyczna wymiana taboru publicznego na nowoczesny, przyjazny środowisku
3. W zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego:
• Wykorzystywanie systemu mapy akustycznej w pracach planistycznych
• Stosowanie w planowaniu przestrzennym zasad strefowania (w odniesieniu do terenów
niezagospodarowanych)
• W uzasadnionych przypadkach, wypieranie funkcji mieszkaniowej z budynków
połoŜonych przy pasach drogowych na rzecz usług, w przypadku ograniczonych
moŜliwości technicznych i organizacyjnych redukcji hałasu
• W strefach udokumentowanych uciąŜliwości powodowanych trasami komunikacyjnymi
wprowadzać w stosunku do nowej zabudowy mieszkaniowej, wymogi stosowania
elementów chroniących przed hałasem środowiskowym (np. materiały budowlane o
podwyŜszonej izolacyjności akustycznej, ekrany na elewacji budynku, rozpraszające
elementy fasad)
4. W zakresie edukacji ekologicznej:
• Prowadzenie akcji edukacyjnych w zakresie szkodliwego oddziaływania hałasu oraz
metod przeciwdziałania jego propagacji
• Promowanie rozwiązań ograniczających emisję hałasu do środowiska.
Obszar priorytetowy II – Racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych
1. Właściwe gospodarowanie gruntami w celu zmniejszenia erozji gleb
Kierunki działań:
Realizacja przedsięwzięć ograniczających degradację gleb
Obszar priorytetowy III – Ochrona przyrody
1. BieŜąca ochrona i rozwój obszarów prawnie chronionych oraz właściwe utrzymanie i rozwój terenów
zieleni miejskiej przy uwzględnieniu wartości przyrodniczych, kulturowych i tempa rozwoju miasta
Kierunki działań:
Realizacja przedsięwzięć mających na celu ochronę dziedzictwa przyrodniczego,
Zwiększanie terenów zieleni miejskiej.
142
2. Ochrona i prowadzenie właściwej gospodarki leśnej
Kierunki działań:
Zwiększanie lesistości miasta,
Rozwój bioróŜnorodności w lasach oraz ochrona lasów przed degradacją.
Obszar priorytetowy IV – Racjonalna gospodarka odpadami
1. Osiągnięcie określonych w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach poziomów:
• odzysku odpadów: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła
• ograniczenia składowania odpadów ulegających biodegradacji
Kierunki działań:
Objęcie systemem odbioru odpadów komunalnych wszystkich nieruchomości na terenie miasta,
Prawidłowe gospodarowanie odpadami komunalnych powstałymi na terenie miasta.
2. Osiągnięcie określonych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2014 poziomów odzysku i
recyklingu odpadów innych niŜ komunalne
• Przestrzeganie obowiązków prawnych w zakresie wytwarzania i gospodarowania odpadów innych
niŜ komunalne,
• Bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie i odzysk odpadów oraz rozbudowa systemu
zagospodarowania odpadów innych niŜ komunalne.
Obszar priorytetowy V – Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego
1. Zminimalizowanie ryzyka wystąpienia zdarzeń mogących powodować powaŜną awarię oraz
ograniczanie jej skutków dla ludzi i środowiska
Kierunki działań:
Realizacja zadań zmniejszających ryzyko wystąpienia powaŜnej awarii na terenie miasta
2. Zapobieganie i ograniczanie negatywnych skutków dla ludzi i środowiska spowodowanych
zjawiskami pogodowymi takimi jak powodzie i susze
Kierunki działań:
Ochrona mieszkańców miasta przed skutkami powodzi i suszy
Obszar priorytetowy VI – Edukacja ekologiczna społeczeństwa
Cel średniookresowy do 2020 roku:
1. Kształtowanie świadomości ekologicznej i poszanowania dla środowiska przyrodniczego
mieszkańców Bydgoszczy
Kierunki działań:
Formalny i nieformalny system kształcenia
Obszar priorytetowy VII – Działania systemowe w ochronie środowiska
1. Zachęcanie i upowszechnianie zastosowania systemów zarządzania środowiskowego w
przedsiębiorstwach oraz innych instytucjach
Kierunki działań:
Promowanie systemów zarządzania środowiskowego
2. Zachęcanie społeczeństwa do opiniowania projektów oraz udziału w postępowaniach na rzecz
ochrony środowiska
Kierunki działań:
Rozszerzenie zakresu informowania społeczeństwa o środowisku i jego stanie
3. Rozwijanie współpracy pomiędzy jednostkami naukowo-badawczymi, gospodarczymi i samorządem
w zakresie wdraŜania innowacyjnych rozwiązań w celu ochrony środowiska
Kierunki działań:
Zwiększenie znaczenia placówek naukowo-badawczych
4. Odpowiedzialność za szkody w środowisku zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”
Kierunki działań:
Zapobieganie powstawaniu i usuwanie szkód w środowisku
143
7.2. Harmonogram realizacji działań na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 roku
Obszary priorytetowe i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska
dla miasta Bydgoszczy muszą pozostawać w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach
ochrony środowiska na szczeblu wyŜszym, w tym przypadku jest to Program Ochrony Środowiska dla
Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018 oraz z Polityka
Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016.
Cele określone w Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 - 2012 z perspektywą do roku 2016 zostały
opisane w rozdziale 2.2.1 niniejszego opracowania, natomiast w cele określone w Programie Ochrony
Środowiska dla Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018
zostały przedstawione poniŜej:
1. Cel ekologiczny: Poprawa jakości środowiska
Priorytety:
• Poprawa jakości wód,
• Poprawa jakości powietrza atmosferycznego i ochrona klimatu,
• Poprawa klimatu akustycznego,
• Ochrona przed polami elektromagnetycznymi,
• Ochrona przed powaŜnymi awariami i powaŜnymi awariami przemysłowymi,
• Zarządzanie środowiskiem w aspekcie ochrony zdrowia.
2. Cel ekologiczny: ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii
Priorytety:
• Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość,
• Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy,
• Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych.
3. Cel ekologiczny: Ochrona i racjonalne uŜytkowanie zasobów przyrodniczych
Priorytety:
• Prawna ochrona przyrody i krajobrazu,
• Ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów,
• Ochrona powierzchni ziemi i gleb,
• Ochrona zasobów kopalin.
4. Cel ekologiczny: Działania systemowe w ochronie środowiska
Priorytety:
• Edukacja ekologiczna i udział społeczeństwa w ochronie środowiska,
• Rozwój badań i postęp techniczny,
• Planowanie przestrzenne w ochronie środowiska,
• Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska.
MoŜliwość osiągnięcia zaplanowanych celów średniookresowych będzie moŜliwa dzięki realizacji
zaproponowanych zadań, które zostały podzielone na zadania własne i koordynowane. Realizacja tych
zadań przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie miasta Bydgoszczy.
W harmonogramie realizacji przedsięwzięć umieszczono następujące zadania planowane do realizacji w
okresie od 2013 roku do 2020 roku.
144
Tabela 76 Harmonogram realizacji przedsięwzięć priorytetowych przewidzianych do realizacji w ramach Programu
Lp.
Opis działania/przedsięwzięcia
Jednostki realizujące
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
Źródło finansowania
OBSZAR PRIORYTETOWY I – POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
I.1
Cel średniookresowy – Ochrona klimatu i poprawa jakości powietrza, w tym dąŜenie do osiągnięcia poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10 i
poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu
Szczegółowe kierunki działań w zakresie ochrony klimatu zostały przedstawione w „Planie Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta
Bydgoszczy na lata 2012-2020”
Kierunek działań – Zmniejszenie energochłonności poprzez termomodernizacje budynków
I.1.1
Termomodernizacja budynków szpitalnych: szpital przy ul.
Seminaryjnej 1 i ul. Meysnera 9
Kujawsko-Pomorskie
Centrum Pulmonologii w
Bydgoszczy
2013-2015
430,0 Kredyt z Europejskiego
Banku Inwestycyjnego
poręczony przez
Marszałka Województwa
Kujawsko-Pomorskiego
I.1.2
Wykonanie przyłączy gazowych, wodociągowych, CO i CW,
wyposaŜenie budynków, lokali w instalacje wod-kan, gaz i
CO
Administracja Domów
Miejskich „ADM” Sp. z
o.o.
2013-2016
1 349,0 Środki własne
Środki unijne
I.1.3
Zmiana źródła ogrzewania w lokalach mieszkalnych z
piecowego na CO gaz
o.o.
2013-2016
913,0 Środki własne
Środki unijne
Kierunek działań – Zmniejszenie przekroczeń dopuszczalnych poziomów monitorowanych zanieczyszczeń
I.1.4
Systematyczny monitoring jakości powietrza
I.1.5
I.1.6
Państwowy Monitoring
Środowiska
WIOŚ Bydgoszcz
Zadanie ciągłe
b.d Środki z WFOŚiGW
Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie emisji gazów WIOŚ Bydgoszcz
i pyłów do powietrza
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Ograniczenie emisji do powietrza pyłu zawieszonego PM10 i
benzo(a)pirenu poprzez stosowanie najlepszych dostępnych
technologii oraz zmianę systemu ogrzewania
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Kredyty
Dotacje
Podmioty dostarczające
ciepło dla ludności
Właściciele
nieruchomości
Podmioty gospodarcze
Kierunek działań – Zmniejszenie emisji punktowej
I.1.7
Budowa bloku gazowo-parowego ciepłowniczego o mocy w
przedziale ok 240-430 MWe
Elektrociepłownia
Bydgoszcz II
2013-2018
1 389 000,0 Środki własne
I.1.8
Budowa instalacji do spalania biomasy – modernizacja kotła
OP-230 nr 4
Elektrociepłownia
Bydgoszcz II
2013-2014
145
Lp.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
I.1.9
Budowa instalacji odsiarczania spalin kotła OP-230 nr 3
Elektrociepłownia
Bydgoszcz II
2013-2015
I.1.10
Budowa instalacji odazotowania spalin kotła OP-230 nr 3
Elektrociepłownia
Bydgoszcz II
2013-2015
I.1.11
Modernizacja elektrofiltru kotła OP-230 nr 4
Elektrociepłownia
Bydgoszcz II
2013-2015
I.1.12
Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych tym
zautomatyzowanie węzłów cieplnych (usprawnione
wymienniki ciepła, zasobniki c.w.u., pełna automatyka).
Wymiana sieci cieplnych budowanych w systemie
tradycyjnym na preizolowane
Komunalne
Przedsiębiorstwo
Energetyki Cieplnej
2013-2020
Środki UE
I.1.13
Ograniczenie emisji lotnych związków organicznych – budowa Innowacyjno –
rurociągów do przesyłu rozpuszczalników ze zbiorników
WdroŜeniowa
magazynowych wprost na instalacje w miejsce transportu w Spółka z o.o. SOPUR
kontenerach.
2014
370,0 Kredyt bankowy
Kierunek działań – Zmniejszenie emisji powierzchniowej (emisji niskiej)
I.1.14
Likwidacja kotłów węglowych i podłączenie do miejskiej sieci
ciepłowniczej, wymiana starych kotłów węglowych na:
gazowe, retortowe, na biomasę, olejowe i ogrzewanie
elektryczne akumulacyjne, wykorzystanie odnawialnych
źródeł energii, termomodernizacja budynków jedno i
wielorodzinnych
Urząd Miasta Bydgoszczy
2013-2020
I.1.15
Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego ustaleń dotyczących zaopatrzenia w energię
cieplną:
- z miejskiej sieci ciepłowniczej, po jej rozbudowie o
niezbędne odcinki sieci,
- na zasadach indywidualnych z moŜliwością wykorzystania:
gazu z sieci gazowej, oleju opałowego, energii elektrycznej,
źródeł energii odnawialnej (np. poprzez zastosowanie
kolektorów słonecznych, pomp ciepła itp.) oraz z
dopuszczeniem innych paliw przy zastosowaniu instalacji i
urządzeń wykorzystujących niskoemisyjne technologie
spalania oraz umoŜliwiające osiągnięcie jak najwyŜszej
sprawności w procesie uzyskania energii cieplnej
Zadanie ciągłe
Kierunek działań – Zmniejszenie emisji liniowej
146
84 697,0 BudŜet Miasta Bydgoszcz
Bank Gospodarstwa
Krajowego ze środków
Funduszu
Termomodernizacji i
Remontów (FTiR)
Środki własne właścicieli
nieruchomości
b.d Środki własne
Lp.
I.1.16
Wprowadzanie zieleni ochronnej wzdłuŜ ciągów drogowych
Zarząd Dróg Miejskich i
Komunikacji Publicznej
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
2013-2020
b.d Środki własne
Kierunek działań – Zwiększenie produkcji energii pochodzącej z odnawialnych źródeł
I.1.17
Instalowanie systemów energii odnawialnej na budynkach
uŜyteczności publicznej
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
I.1.18
Realizacja projektu o akronimie CEC5 pn. „Demonstracja
efektywności energetycznej i wykorzystanie odnawialnych
źródeł energii w budynkach publicznych”, w tym inwestycji
pn. „Budowa centrum demonstracyjnego odnawialnych
źródeł energii przy Zespole Szkół Mechanicznych nr 2”
2012-2014
2 537,9 EFRR – 2 157,2 (85%)
(2012-2014) Wkład własny – 380,7
(15%)
I.1.19
Zwiększenie współspalania biomasy w Ciepłowniach: Białe
Błota, Osowa Góra i Błonie o łącznej mocy 96,965 MW.
Komunalne
Przedsiębiorstwo
Energetyki Cieplnej
2013-2020
b.d Środki własne
I.1.20
Zmniejszenie emisji gazów poprzez ograniczenie
składowania odpadów i zwiększenie ilości energii
wytwarzanej ze źródeł odnawialnych w wyniku realizacji
projektu Budowy Zakładu Termicznego Przekształcania
Odpadów Komunalnych z odzyskiem energii ze źródeł
odnawialnych
MKUO ProNatura Sp. z
o.o.
2008-2015
I.2
Cel średniookresowy - Poprawa jakości wód powierzchniowych pod kątem parametrów bakteriologicznych i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego oraz dobrej
jakości wód podziemnych
689 011,0 Dotacje z Funduszu
Spójności w ramach POIiŚ
PoŜyczki z NFOŚiGW i
WFOŚiGW
Środki własne
Kierunek działań – Rozwój i modernizacja sieci wodociągowej i kanalizacyjnej
I.2.1
Modernizacja oczyszczalni ścieków KAPUŚCISKA
Spółka Wodna
KAPUŚCISKA
2013-2014
28 900,0 Dotacje unijne
I.2.2
Budowa sieci wodociągowej
Miejskie Wodociągi i
Kanalizacja w
Bydgoszczy Sp. z o.o.
2013-2016
I.2.3
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej
Kanalizacja w
2013-2016
I.2.4
Budowa i modernizacja kanalizacji deszczowej wraz z
budową podczyszczalni wód
Kanalizacja w
2013-2020
b.d Środki własne
I.2.5
Podczyszczanie wód odpadowych i roztopowych
Kanalizacja w
2013-2020
b.d Środki własne
147
Lp.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
I.2.6
Wspieranie rozwiązań w zakresie retencji wód odpadowych
Miejska Pracownia
Urbanistyczna w
Bydgoszczy
Kanalizacja w
2013-2020
b.d Środki własne
I.2.7
Remont instalacji wodociągowej
o.o.
2013-2016
I.2.8
Remont instalacji kanalizacyjnej
o.o.
2013-2016
I.2.9
Podczyszczanie ścieków
Spółdzielnia Mleczarska
„Mlekpol” - Zakład
Produkcji Mleczarskiej
2013
I.2.10
Nowy system podczyszczania i dezynfekcji ścieków – szpital
przy ul. Seminaryjnej 1
Kujawsko-Pomorskie
Centrum Pulmonologii w
Bydgoszczy
2013-2015
I.2.11
Utrzymanie, konserwacja i przygotowanie do funkcjonowania Urząd Miasta Bydgoszczy
studni oraz hydrantów w sytuacjach kryzysowych będących
własnością MWiK Sp. z o.o. W Bydgoszczy
2013-2014
I.2.12
Utrzymanie, konserwacja i przygotowanie do funkcjonowania Urząd Miasta Bydgoszczy
studni oraz hydrantów w sytuacjach kryzysowych będących
własnością Miasta Bydgoszczy
2013-2014
250,0 Kredyt z Europejskiego
Banku Inwestycyjnego
poręczony przez
Marszałka Województwa
Kujawsko-Pomorskiego
Kierunek działań – Realizacja przedsięwzięć mających wpływ na poprawę stanu jakości wód
I.2.13
Systematyczny monitoring wód podziemnych i
powierzchniowych
Państwowy Monitoring
Środowiska
WIOŚ Bydgoszcz
PIG
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
I.2.14
Poprawa parametrów bakteriologicznych poprzez
wyeliminowanie dopływu zanieczyszczeń komunalnych do
rzek poprzez kanalizację deszczową
Właściciele
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
148
Lp.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
nieruchomości
I.2.15
Inwentaryzacja kanałów deszczowych
Kanalizacja w
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
I.2.16
Ograniczenie zuŜycia wody przez podmioty gospodarcze
Przedsiębiorcy
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
I.2.17
Kontrola podmiotów gospodarczych posiadających
pozwolenia wodnoprawne pod kątem przestrzegania norm
i wytycznych zapisanych w tych decyzjach
WIOŚ Bydgoszcz
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
I.2.18
Likwidacja zbiorników bezodpływowych poprzez podłączanie Urząd Miasta Bydgoszczy
się do sieci kanalizacyjnej
Właściciele
nieruchomości
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
I.2.19
Kontrola prawidłowego pozbywania się nieczystości ciekłych
przez mieszkańców
StraŜ Miejska
Nadzór budowlany
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
I.2.20
ZatęŜanie ścieków przemysłowych z produkcji trinitrotoluenu
Zakłady Chemiczne
„NITRO-CHEM” S.A.
I.3
2013
Cel średniookresowy - Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu komunikacyjnego dla mieszkańców Bydgoszczy poprzez osiągnięcie dopuszczalnych poziomów hałasu
Szczegółowe kierunki działań zostały przedstawione w „Programie ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Bydgoszczy”
OBSZAR PRIORYTETOWY II – RACJONALNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH
II.1
Cel średniookresowy - Właściwe gospodarowanie gruntami w celu zmniejszenia erozji gleb
Kierunki działań – Realizacja przedsięwzięć ograniczających degradację gleb
II.1.1
Monitoring zanieczyszczenia gleb uŜytkowanych rolniczo
II.1.2
II.1.3
IUNG
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Rekultywacja gleb zdegradowanych lub zdewastowanych i Właściciele terenów
przywracanie im walorów uŜytkowych
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki UE
NFOŚiGW
Modernizacja technologii i stosowanie najlepszych
dostępnych technik w celu zmniejszenia ryzyka
zanieczyszczenia gleb lub ziemi w wyniku działalności
przemysłowej
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Przedsiębiorcy
149
Lp.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
OBSZAR PRIORYTETOWY III – OCHRONA PRZYRODY
III.1
Cel średniookresowy – BieŜąca ochrona i rozwój obszarów prawnie chronionych oraz właściwe utrzymanie i rozwój terenów zieleni miejskiej przy uwzględnieniu
wartości przyrodniczych, kulturowych i tempa rozwoju miasta
Kierunki działań – Realizacja przedsięwzięć mających na celu ochronę dziedzictwa przyrodniczego
III.1.1
Inwentaryzacja przyrodnicza i monitoring przyrodniczy na
terenie miasta Bydgoszczy
we współpracy z
samorządem
województwa i
Regionalnym Dyrektorem
Ochrony Środowiska w
Bydgoszczy
Zadanie ciągłe
b.d. Środki własne
III.1.2
Aktualizacja baz danych z zakresu ochrony przyrody
RDOŚ Bydgoszcz
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
WFOŚiGW
III.1.3
Czynna ochrona ginących, zagroŜonych oraz
chronionych gatunków flory i fauny, a takŜe siedlisk
przyrodniczych
RDOŚ Bydgoszcz
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
WFOŚiGW
III.1.4
Ochrona i pielęgnacja pomników przyrody
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
WFOŚiGW
III.1.5
Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego Urząd Miasta Bydgoszczy
ograniczonego dostępu do terenów cennych przyrodniczo
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
WFOŚiGW
III.1.6
ZrównowaŜony rozwój turystyki na obszarach cennych
przyrodniczo
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
WFOŚiGW
III.1.7
Tworzenie, utrzymanie i konserwacja przyrodniczych ścieŜek Urząd Miasta Bydgoszczy
dydaktycznych
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
WFOŚiGW
Kierunki działań – Zwiększanie terenów zieleni miejskiej
III.1.8
Uregulowanie stanu własnościowego i prawnego terenów
zieleni
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
III.1.9
Rozbudowa miejskiego systemu zieleni zgodnie ze Studium
Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego Miasta Bydgoszczy
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
III.1.10
Budowa ścieŜki widokowej na skarpie południowej, w tym:
- na odcinku od ul. Stromej poprzez Park na Wzgórzu
Dąbrowskiego do ul. Kujawskiej,
- na odcinku od ul. Kujawskiej do ul. Ujejskiego
150
Od 2014 – zadanie
ciągłe
Lp.
miejskiego
przy
ul.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
III.1.11
Budowa parku
Cmentarnej.
Gniewkowskiej- Urząd Miasta Bydgoszczy
Od 2014 – zadanie
ciągłe
III.1.12
Rewitalizacja terenu pod skarpą wzdłuŜ ul. Twardzickiego na Urząd Miasta Bydgoszczy
odcinku od pomnika Ikara do ul. Piechockiego i
przeznaczenie go na tereny rekreacyjno-wypoczynkowe
Od 2014 – zadanie
ciągłe
III.1.13
Rewitalizacja najstarszych parków: Park na Wzgórzu Urząd Miasta Bydgoszczy
Dąbrowskiego, Park na Wzgórzu Wolności wraz ze skarpami
oraz Park im. Z. Kałuskiego i Ogród Jagiełły poprzez
renowację istniejącej zieleni i drzewostanu oraz uzyskanie
estetycznego wyglądu parków
Od 2014 – zadanie
ciągłe
III.1.14
Budowa Parku przy ul. Czerwonego KrzyŜa (dolny taras)
Od 2014 – zadanie
ciągłe
III.1.15
Budowa Parku przy ul. Siedleckiej
Od 2014 – zadanie
ciągłe
III.1.16
Utworzenie zieleni parkowej w jarze na Piaskach od ul. Urząd Miasta Bydgoszczy
Smukalskiej do ul. Obozowej
Od 2014 – zadanie
ciągłe
III.1.17
Bydgoski Węzeł Wodny – rewitalizacja bulwarów i nabrzeŜy, Urząd Miasta Bydgoszczy
polegająca na przebudowie i budowie umocnień nabrzeŜy,
przebudowie oświetlenia, przebudowie ścieŜek rowerowych i
pieszych, budowie obiektów małej architektury, przebudowie
układu komunikacyjnego i budowie przystanków tramwaju
wodnego
2013-2014
Środki UE
III.1.18
Utrzymanie zieleni miejskiej i czystości na terenach zieleni
parkowej i przyulicznej na terenie Bydgoszczy
2013-2014
III.1.19
Utrzymanie Starego Kanału Bydgoskiego
2013-2014
III.2
Cel średniookresowy - Ochrona i prowadzenie właściwej gospodarki leśnej
Kierunki działań – Zwiększanie lesistości miasta
III.2.1
Wspieranie wielofunkcyjnego zagospodarowania obszarów
leśnych
Lasy Państwowe
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Kierunki działań – Rozwój bioróŜnorodności w lasach oraz ochrona lasów przed degradacją
III.2.2
Działania prowadzące do zróŜnicowania struktury
gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej
drzewostanów
Nadleśnictwa
Prywatni właściciele
gruntów leśnych
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
III.2.3
Identyfikacja zagroŜeń lasów i zapobieganie ich skutkom
Nadleśnictwa
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
151
Lp.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
(monitoring środowiska leśnego)
Prywatni właściciele
gruntów leśnych
III.2.4
Budowa lub modernizacja infrastruktury leśnej słuŜącej
zabezpieczeniu przed nadmierną presją turystyki
Nadleśnictwa
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
III.2.5
Rozwój turystyki aktywnej poprzez budowę ścieŜek pieszo rowerowych
Nadleśnictwa
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
OBSZAR PRIORYTETOWY IV – RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI
IV.1
Cel średniookresowy – Osiągnięcie określonych w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach poziomów:
•
odzysku odpadów: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła,
•
ograniczenia składowania odpadów ulegających biodegradacji.
Kierunki działań – Objęcie systemem odbioru odpadów komunalnych wszystkich nieruchomości na terenie miasta
IV.1.1
Kontrola stanu zawieranych umów przez właścicieli
nieruchomości z firmami prowadzącymi działalność w
zakresie odpadów komunalnych
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
IV.1.2
WdroŜenie i administrowanie miejskiego systemu odbioru
odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
IV.1.3
Wydawanie decyzji w sprawie usuwania odpadów z miejsc
na ten cel nieprzeznaczonych tzw „dzikich” wysypisk
odpadów
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Kierunki działań - Rozwój systemów zwiększania odzysku energii z odpadów i ograniczania ilości odpadów przekazywanych do składowania
IV.1.4
Budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów
Komunalnych dla Bydgosko-Toruńskiego Obszaru
Metropolitarnego
ProNatura Sp. z o.o.
2008-2015
IV.1.5
Rozwój systemu zagospodarowania odpadów komunalnych
wraz z rozbudową KUO w Bydgoszczy
ProNatura Sp. z o.o.
2013-2014
IV.1.6
Utworzenie dwóch stacjonarnych punktów selektywnej zbiórki Urząd Miasta Bydgoszczy
odpadów komunalnych na terenie miasta
IV.2
Cel średniookresowy – Osiągnięcie określonych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2014 poziomów odzysku i recyklingu odpadów innych niŜ komunalne
152
2013 - 2015
689 011,0 Dotacja z POIiŚ
PoŜyczka inwestycyjna z
NFOŚiGW i WFOŚiGW
Środki własne
MoŜliwość uzyskania
dofinansowania z
WFOŚiGW
b.d. Środki własne
MoŜliwość uzyskania
dofinansowania z
NFOŚiGW lub WFOŚiGW
Lp.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
Kierunki działań – Przestrzeganie obowiązków prawnych w zakresie wytwarzania i gospodarowania odpadów innych niŜ komunalne
IV.2.1
Wydawanie decyzji zatwierdzających program gospodarki
odpadami niebezpiecznymi
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
IV.2.2
Wydawanie pozwoleń na wytwarzanie i zagospodarowanie
odpadów innych niŜ komunalne
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
IV.2.3
Zbieranie informacji o wytwarzanych odpadach
niebezpiecznych i sposobach ich zagospodarowania
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
IV.2.4
Wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności w
zakresie zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
IV.2.5
Prowadzenie rejestrów posiadaczy odpadów zwolnionych z
obowiązków uzyskiwania zezwoleń na zbieranie, transport,
odzysk lub unieszkodliwianie odpadów
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
IV.2.6
Kontrola podmiotów posiadających pozwolenia na
StraŜ Miejska
wytwarzanie i zagospodarowanie odpadów innych niŜ
komunalne pod kątem zgodności ich postępowania z wydaną
decyzją
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Kierunki działań – Bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie i odzysk odpadów oraz rozbudowa systemu zagospodarowania odpadów innych niŜ komunalne
IV.2.7
Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu miasta
Bydgoszczy
Właściciele
UŜytkownicy wieczyści
Zarządcy
Zadanie ciągłe
IV.2.8
Rozbudowa zakładu przetwarzania o linię do recyklingu
lodówek oraz zwiększenie mocy przerobowych
MASTER Recycling
Bydgoszcz
IV.2.9
Rozbudowa Zakładu Utylizacji Odpadów Medycznych
Centrum Onkologii im.
prof. F. Łukaszczyka w
Bydgoszczy
2013
IV.2.10
Projekt „Zero Landfill” - zero odpadów na wysypisko
Unilever Polska S.A.
2013
b.d
150,0 Dotacje
Kredyty i poŜyczki
Środki własne właścicieli
nieruchomości
b.d b.d
b.d b.d
OBSZAR PRIORYTETOWY V – POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO
V.1
Cel średniookresowy – Zminimalizowanie ryzyka wystąpienia zdarzeń mogących powodować powaŜną awarię oraz ograniczanie jej skutków dla ludzi i
środowiska
Kierunki działań – Realizacja zadań zmniejszających ryzyko wystąpienia powaŜnej awarii na terenie miasta
V.1.1
Systematyczna kontrola podmiotów gospodarczych o duŜym
i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii
WIOŚ Bydgoszcz
Zadanie ciągłe
153
b.d Środki własne
Lp.
V.1.2
Kontrola przewozów substancji niebezpiecznych. Kontrola
stanu technicznego pojazdów i dróg kolejowych
V.1.3
Inspekcja Transportu
Drogowego
Policja
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Wyznaczanie sieci dróg i obwodnic do przewozu toksycznych Urząd Miasta Bydgoszczy
środków przemysłowych i materiałów niebezpiecznych,
WIOŚ Bydgoszcz
a takŜe wykonanie na obrzeŜach miasta odpowiednich
parkingów
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
V.1.4
Modernizacja zakładów ZZR i ZDR w celu ograniczenia
zasięgu stref zagroŜenia w wypadku wystąpienia powaŜnej
awarii
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
V.1.5
Usuwanie skutków ewentualnych powaŜnych awarii
Państwowa StraŜ
PoŜarna
WIOŚ Bydgoszcz
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Kierunki działań – Ochrona mieszkańców miasta przed skutkami powodzi i suszy
V.1.6
Budowa i modernizacja obiektów hydrowęzła Bydgoszcz:
śluza miejska i jaz farny
RZGW Gdańsk
2013-2015
V.1.7
Trwałe zabezpieczenie nieczynnej śluzy Brdyujście
RZGW Gdańsk
2013-2015
Środki własne
V.1.8
Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz
ochrona przed powodzią – wszelkie prace związane z
ochroną przed powodzią, w tym modernizacja
przeciwpowodziowych wałów ochronnych powinna być
wykonywana z zachowaniem szczególnej dbałości o
utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny i
niepogorszania stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i
gatunków, których ochrona obowiązuje na obszarach Natura
2000 Dolina Dolnej Wisły i Sołeckiej Dolinie Wisły
ZMiUW Włocławek
RZGW Gdańsk
V.1.9
Stałe monitorowanie urządzeń wałów ochronnych
Spółka Wodna
KAPUŚCISKA
Kanalizacja w
ZMiUW Włocławek
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki unijne
Kredyty
PoŜyczki
V.1.10
Modernizacja i odbudowa systemów melioracji wodnych
podstawowych i szczegółowych
ZMiUW Włocławek
Właściciele gruntów
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki unijne
Zadanie ciągłe
Spółka Wodna
KAPUŚCISKA
b.d Środki własne
Środki unijne
Kredyty
PoŜyczki
3 000,0 Środki z Urzędu
Marszałkowskiego
154
Lp.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
Kredyty
PoŜyczki
V.1.11
Przygotowanie planu zarządzania ryzykiem powodziowym
RZGW Gdańsk
RZGW Poznań
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki zewnętrzne
V.1.12
Rozwój systemu wczesnego ostrzegania przez zjawiskami
hydrologicznymi oraz meteorologicznymi
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki UE
V.1.13
Systematyczna ocena ryzyka wystąpienia suszy na terenie
miasta
IUNG
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
OBSZAR PRIORYTETOWY VI – EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZEŃSTWA
VI.1
Cel średniookresowy – Kształtowanie świadomości ekologicznej i poszanowania dla środowiska przyrodniczego mieszkańców Bydgoszczy
Kierunki działań – Formalny i nieformalny system kształcenia
VI.1.1
Prowadzenie stałych akcji informacyjno-edukacyjnych, w tym:
drukowanie ulotek informacyjnych, zamieszczanie informacji
na stronach internetowych miasta, wspierania działalności
lokalnych stowarzyszeń i organizacji proekologicznych,
prowadzenie bezpłatnych szkoleń/warsztatów w zakresie
edukacji ekologicznej społeczeństwa lokalnego
Stowarzyszenia
Organizacje
pozarządowe
Nadleśnictwa
Prasa lokalna
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki zewnętrzne
VI.1.2
Wspieranie placówek oświatowych w zakresie organizacji
edukacji ekologicznej np. konkursy dla dzieci i młodzieŜy
Organizacje
pozarządowe
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki zewnętrzne
VI.1.3
Promowanie walorów przyrodniczych miasta w prasie,
telewizji i na stronach internetowych
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VI.1.4
Edukacja przyrodnicza nauczycieli i uczniów ze szczególnym Urząd Miasta Bydgoszczy
uwzględnieniem zwiększenia świadomości w zakresie
potrzeb i właściwych metod ochrony przyrody
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VI.1.5
Akcje informacyjne na temat moŜliwości uzyskania
dofinansowania na zmianę ogrzewania nieekologicznego na
ekologiczne
2013-2015
b.d Środki własne
VI.1.6
Akcje informacyjne na temat moŜliwości uzyskania
dofinansowania na usuwanie wyrobów zawierających azbest
oraz szkodliwości azbestu na zdrowie ludzi
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VI.1.7
Akcje informacyjne na temat właściwego postępowania z
odpadami niebezpiecznymi i innymi niŜ niebezpieczne
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
155
Lp.
Lata realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
VI.1.8
Kampanie informacyjne o moŜliwości ochrony powietrza,
oszczędności energii i promujące nośniki czystej energii
pochodzącej z odnawialnych źródeł
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VI.1.9
Prowadzenie kampanii edukacyjnych uświadamiających
społeczeństwo o zagroŜeniach dla zdrowia związanych z
emisją benzo(a)pirenu podczas spalania paliw stałych (w tym
odpadów) w paleniskach domowych o niskiej sprawności
Zadanie ciągłe
WFOŚiGW
VI.1.10
Edukacja na temat rzeczywistej skali zagroŜenia emisją pól
elektromagnetycznych
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VI.1.11
Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w SłuŜby ratownictwa
sytuacji wystąpienia zagroŜenia, awarii przemysłowych
technicznego
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki zewnętrzne
VI.1.12
Akcje informacyjne promujące rezygnację z samochodowego Urząd Miasta Bydgoszczy
transportu indywidualnego na rzecz transportu zbiorowego i
rowerowego
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VI.1.13
Akcje promujące ruch rowerowy
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VI.1.14
Akcje informacyjne na temat poruszania się rowerzystów po
infrastrukturze rowerowej, w tym po kontrapasach
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Organizacje
pozarządowe
OBSZAR PRIORYTETOWY VII – DZIAŁANIA SYSTEMOWE W OCHRONIE ŚRODOWISKA
VII.1
Cel średniookresowy – Zachęcanie i upowszechnianie zastosowania systemów zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwach oraz innych instytucjach
Kierunki działań – Promowanie systemów zarządzania środowiskowego
VII.1.1
WdraŜanie systemów zarządzania środowiskowego
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VII.1.2
Doskonalenie systemów zarządzania środowiskowego
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VII.1.3
Wprowadzenie „zielonych zamówień” promujących w
zamówieniach publicznych firmy posiadające certyfikaty
zarządzania środowiskowego i przyznawanie za nie
dodatkowych punktów
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VII.1.4
Zachęcanie mieszkańców do korzystanie z usług i kupowania Podmioty gospodarcze
produktów firm posiadających loga EMAS i ISO 14001
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VII.2
Cel średniookresowy - Zachęcanie społeczeństwa do opiniowania projektów oraz udziału w postępowaniach na rzecz ochrony środowiska
Kierunki działań – Rozszerzenie zakresu informowania społeczeństwa o środowisku i jego stanie
156
Lp.
Szacunkowe koszty w
latach 2013-2020
[tys PLN]
Lata realizacji
VII.2.1
Doskonalenie metod udostępniania informacji o środowisku i
jego ochronie
RDOŚ Bydgoszcz
WIOŚ Bydgoszcz
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VII.2.2
Zachęcanie mieszkańców do uczestniczenia w konsultacjach Urząd Miasta Bydgoszczy
społecznych dotyczących ochrony środowiska
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VII.2.3
Rozwijanie współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz
zapewnienie im udziału we wszystkich zespołach
podejmujących decyzje dotyczące ochrony środowiska
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VII.2.4
Udział w szkoleniach pracowników instytucji publicznych oraz Urząd Miasta Bydgoszczy
przedsiębiorców w zakresie przepisów o dostępie
społeczeństwa do informacji o środowisku
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
VII.3
Cel średniookresowy – Rozwijanie współpracy między jednostkami naukowo-badawczymi, gospodarczymi i samorządem w zakresie wdraŜania innowacyjnych
rozwiązań w celu ochrony środowiska
Kierunki działań – Zwiększenie znaczenia placówek naukowo-badawczych
VII.3.1
Promowanie tworzenia trwałej współpracy pomiędzy
jednostkami naukowo-badawczymi, przemysłem, a
samorządem w zakresie wdraŜania innowacyjnych rozwiązań
w przemyśle
Jednostki naukowobadawcze
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki zewnętrzne
VII.3.2
Wsparcie dla przedsiębiorstw wdraŜających i stosujących
innowacyjne rozwiązania technologiczne
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Środki zewnętrzne
VII.4
Cel średniookresowy – Odpowiedzialność za szkody w środowisku zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”
Kierunki działań – Zapobieganie powstawaniu i usuwanie szkód w środowisku
VII.4.1
Monitoring
i
kontrola
podmiotów
korzystających ze środowiska
gospodarczych WIOŚ Bydgoszcz
VII.4.2
Egzekwowanie odpowiedzialności za szkody wyrządzone w
środowisku
VII.4.3
Prowadzenie rejestru szkód w środowisku
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
GIOŚ
RDOŚ Bydgoszcz
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
GIOŚ
Zadanie ciągłe
b.d Środki własne
Źródło: Na podstawie dokumentów: „Strategia Rozwoju Bydgoszczy do 2015 roku”, „Plan Rozwoju Bydgoszczy na lata 2009-2014”, „Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta
Bydgoszczy”, „Szczegółowy Plan WdroŜenia Programu Ochrony Powietrza dla strefy aglomeracja Bydgoszcz”, Wieloletnia Prognoza Finansowa Miasta Bydgoszczy – uchwała nr XXIV/472/12 Rady Miasta
Bydgoszczy z dnia 28 marca 2012 r, zadania inwestycyjne zaplanowane przez instytucje specjalne oraz przez przedsiębiorców wskazane w ankietach.
157
CZĘŚĆ IV – REALIZACJA ZAŁOśEŃ PROGRAMOWYCH
8. INSTRUMENTY REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ
8.1. Mechanizmy prawno-ekonomiczne
Dzięki odpowiednim instrumentom zarządzania środowiskiem cele zawarte w Programie ochrony środowiska
dla miasta Bydgoszczy na lata 2013-2016 z perspektywą do 2020 roku mogą być skutecznie realizowane.
Wśród instrumentów zarządzania środowiskiem, które mogą zostać wykorzystane przy realizacji Programu
ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy, naleŜy wyróŜnić: instrumenty prawno-administracyjne,
ekonomiczne oraz społeczne. Instrumenty te wynikają z następujących aktów prawnych:
Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r, Nr 25, poz. 150 z późn zm.)
Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r, Nr 0, poz. 145),
Ustawa o odpadach (Dz. U. z 2010 r, Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.),
Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r, Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.),
Ustawa o lasach (Dz. U. z 1991 r., Nr 101, poz. 444 z późn. zm.),
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r, Nr 80, poz. 717 z późn.
zm.),
Ustawa o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 1991 r, Nr 77, poz. 335),
Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2011 r, Nr 163, poz. 981)
Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r, Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.),
Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r, Nr 243, poz. 1623).
Instrumenty prawno-administracyjne
Instrumenty prawno-administracyjne to przede wszystkim: akty prawa miejscowego, zakazy, ograniczenia i
nakazy, normy (standardy), pozwolenia prawno-administracyjne oraz proekologiczne procedury
administracyjne.
Akty prawa miejscowego
Wśród najwaŜniejszych aktów prawa miejscowego, istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska,
znajdują się plany zagospodarowania przestrzennego, w których ustala się m.in. szczególne warunki
zagospodarowania terenów, uwzględniające potrzeby ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i
zdrowia ludzi, prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntów rolnych i leśnych.
Inne istotne akty prawa miejscowego dotyczą ochrony powietrza (POP), cennych obiektów przyrodniczych,
zasad utrzymania czystości i porządku, zasad zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków.
Zakazy, ograniczenia i nakazy
Zakazy, ograniczenia i nakazy mogą wynikać z ww. aktów prawa miejscowego. Zakazy dotyczą równieŜ
m.in. emisji szkodliwych substancji, stosowania związków, materiałów czy technologii niebezpiecznych dla
środowiska i zdrowia ludzi. Ograniczenia mogą dotyczyć korzystania ze środowiska, nakazy – np.
opracowania oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ).
Standardy
Wśród standardów wyróŜniamy m.in.: standardy emisyjne, standardy jakości środowiska oraz inne np. normy
produktowe, normy techniczno-technologiczne, normy właściwego postępowania.
Standardy emisyjne stanowią dopuszczalne wielkości emisji, które mogą być określone indywidualnie dla
danej instalacji lub ogólnie dla poszczególnych typów instalacji, w rozporządzeniach. Standardy jakości
środowiska są wymaganiami, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całość
lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Określają one maksymalne, dopuszczalne stęŜenia
substancji w odniesieniu do odpowiednich komponentów środowiska tj. powietrza, wody, gleby, ziemi oraz
dopuszczalne poziomy hałasu lub promieniowania, które mogą być zróŜnicowane w zaleŜności od rodzajów
obszarów.
Normy produktowe stanowią np. dopuszczalne stęŜenie ołowiu w benzynie. Normy technicznotechnologiczne określają rodzaj i ilość zanieczyszczeń, które mogą powstawać w danym procesie
produkcyjnym lub podczas uŜytkowania danego urządzenia, natomiast normy właściwego postępowania
dotyczą np. przewozu substancji niebezpiecznych.
Pozwolenia
Pozwolenie emisyjne wydawane są w zakresie np. emisji pyłów i gazów do powietrza, wprowadzania
158
ścieków do wód lub powierzchni ziemi, wytwarzania odpadów, a takŜe zintegrowanego oddziaływania na
środowisko.
Pozwoleniami eksploatacyjnymi są np. koncesje na poszukiwanie lub rozpoznanie złóŜ, koncesje na
wydobywanie kopalin ze złóŜ, pozwolenia wodnoprawne w zakresie wykonania urządzeń wodnych, poboru
wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków, decyzje o wyłączeniu gruntów rolnych i leśnych z
produkcji.
Innym rodzajem pozwoleń są pozwolenia na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzje o pozwoleniu
na zmianę sposobu uŜytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko.
Proekologiczne procedury administracyjne
Proekologiczne procedury administracyjne stanowią m.in. procedury postępowania w sprawie strategicznej
oceny oddziaływania na środowisko, procedury postępowania w sprawie oceny oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar Natura 2000, procedury postępowania w sprawie
transgranicznego oddziaływania na środowisko, procedury dostępu społeczeństwa do informacji o
środowisku, procedury zapewnienia udziału społeczeństwa w ochronie środowiska.
Instrumenty ekonomiczne
Do instrumentów finansowych naleŜą: instrumenty o charakterze opłat i podatków, instrumenty oparte na
transakcjach rynkowych, zachęty finansowe, administracyjne kary pienięŜne i inne instrumenty
dobrowolnego stosowania.
Instrumenty o charakterze opłat i podatków
Instrumentami o charakterze opłat i podatków są np. opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska,
które ponoszą podmioty korzystające ze środowiska.
Zachęty finansowe
Zachęty finansowe, czyli pomoc finansowa udzielana przez Państwo skierowane są do podmiotów
gospodarczych. Zadaniem zachęt finansowych jest wspieranie inwestycji proekologicznych. Pochodzą one z
budŜetu państwa lub samorządów lokalnych, funduszy ekologicznych, pomocy zagranicznej. Mogą mieć
formę dotacji, kredytów i poŜyczek udzielanych na preferencyjnych warunkach.
Administracyjne kary pienięŜne
Administracyjne kary pienięŜne, czyli przymusowe bezzwrotne świadczenie ponoszone za przekroczenie lub
naruszenie warunków korzystania ze środowiska ustalonych przepisami prawnymi.
Instrumenty społeczne
Celem instrumentów oddziaływania społecznego jest ukierunkowanie proekologicznego zachowania
społeczeństwa, w tym przestrzegania zakazów i nakazów. Oparte są one na załoŜeniu, Ŝe zachowanie
podmiotów i grup następuje w wyniku pozyskiwania informacji. Instrumenty społecznego oddziaływania to
narzędzia związane z kształtowaniem świadomości i wiedzy ekologicznej ludzi. WyróŜniamy instrumenty
społecznego oddziaływania o charakterze formalnym i nieformalnym.
Do formalnych naleŜy m.in.:
edukacja ekologiczna,
dostęp do informacji o środowisku
Wśród nieformalnych wyróŜniamy m.in.:
nieformalną edukację ekologiczna (m.in. edukację na podstawie informacji środków masowego
przekazu, edukacja kształtowana podczas dyskusji w róŜnych gronach),
działania informacyjne (m.in. ulotki, broszury, seminaria szkoleniowe, masowe akcje i kampanie np.:
sprzątanie świata),
instrumenty nacisku społecznego (m.in. petycje, zbieranie podpisów, manifestacje, demonstracje).
Do instrumentów oddziaływania społecznego zaliczyć moŜna instrumenty, takie jak:
Edukacja ekologiczna
Pod pojęciem edukacji ekologicznej naleŜy rozumieć działania mające na celu usprawnienie działań
samorządów poprzez profesjonalne dokształcanie i systemy szkoleń, wdroŜenie interdyscyplinarnego
modelu pracy, współpracę i partnerstwo między instytucjami, a takŜe budowanie powiązań między władzami
samorządowymi a społeczeństwem.
Działania edukacyjne oraz szkolenia powinny być organizowane dla:
pracowników administracji rządowej i samorządowej,
samorządów mieszkańców,
nauczycieli szkół wszystkich szczebli,
159
członków organizacji pozarządowych,
dziennikarzy,
dzieci i młodzieŜy,
dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.
Dostęp społeczeństwa do informacji
Dostęp społeczeństwa do informacji poprzez udział społeczeństwa w zarządzaniu naleŜy zapewnić przy
uŜyciu narzędzi takich jak: konsultacje społeczne, debaty publiczne, czy uzgodnienia.
Instrumenty dobrowolnego stosowania
Instrumenty dobrowolnego stosowania, to m.in. umowy, porozumienia oraz dobrowolne procedury. Wynikają
one z róŜnych dokumentów o nieobligatoryjnym charakterze. Przykładem mogą tu być porozumienia
prezydentów miast, procedury określone w normach zarządzania środowiskowego.
Zalecenia ekologiczne
Zalecenia ekologiczne wskazują określone działania lub rozwiązania technologiczne, techniczne i
organizacyjne, które jednostka moŜe wdroŜyć w celu uzyskania wyŜszej ekologiczno-ekonomicznej
efektywności funkcjonowania. Przykładem moŜe być zbiór zaleceń w zakresie oszczędzania energii w
jednostkach administracji publicznej.
Z uwagi na fakt, Ŝe Prezydent Miasta Bydgoszczy dysponuje ograniczonymi instrumentami, spośród wyŜej
wymienionych, natomiast pozostałe instrumenty znajdują się w posiadaniu innych organów, takich jak:
Marszałek Województwa, Wojewoda, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska czy Dyrektor
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, konieczna jest ścisła współpraca pomiędzy tymi instytucjami dla
sprawnego i efektywnego zarządzania jakością środowiska na terenie miasta.
8.2.
Projekty o charakterze
międzynarodowej
środowiskowym
realizowane
i
zrealizowane
we
współpracy
8.2.1. Projekty realizowane
Miasto Bydgoszcz realizuje obecnie trzy projekty o charakterze środowiskowym w kooperacji z partnerami
zagranicznymi. Projekty współfinansowane są ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach Programu dla Europy Środkowej.
1. Projekt pn. MenadŜer do spraw Koordynacji Działań Rewitalizacyjnych
Poprzemysłowych, akronim COBRAMAN
(tytuł w języku angielskim: Manager Coordinating Brownfield Redevelopment Activities)
Terenów
Czas trwania projektu: grudzień 2008 r. – sierpień 2012 r.
Miasto Bydgoszcz pełni funkcję lidera projektu realizowanego przez 9 partnerów.
Celem projektu jest wypracowanie zintegrowanej koncepcji zarządzania terenami poprzemysłowymi.
Wymiernym efektem projektu dla Miasta jest wykonanie rekultywacji i zagospodarowanie terenu przy ul.
Jagiellońskiej 36-38 na cele rekreacyjne, co przyczyni się do przywrócenia miastu niewielkiego, ale leŜącego
w centrum miasta obszaru.
W ramach projektu:
• partnerzy opracowali bazę danych projektów zrewitalizowanych oraz przewodnik do zarządzania
terenami poprzemysłowymi http://database.cobraman-ce.eu/
• w celu utworzenia nowego stanowiska dla samorządów, którego zadaniem będzie koordynowanie
działań rewitalizacyjnych naleŜących do kompetencji róŜnych wydziałów opracowano zakres
obowiązków, opisano narzędzia pracy tj. SWOT, plan zarządzania, analizę ryzyka. W ramach
projektu przeprowadzono szkolenia, w których uczestniczyli przedstawiciele instytucji partnerskich,
• w Bydgoszczy w ramach działań pilotaŜowych wykonano badania gruntu i przeprowadzono
rekultywację terenu poprzemysłowego przy ul. Jagiellońskiej 36-38 zanieczyszczonego
wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi, fenolami oraz olejami. Wykonano plac zabaw.
Najlepsze praktyki wypracowane w ramach działań pilotaŜowych wszystkich partnerów zostały
zebrane w formie opracowania „Najlepsze praktyki w dziedzinie zarządzania terenami
poprzemysłowymi”. Opracowanie to wydrukowano w formie podręcznika w języku angielskim oraz w
160
języku polskim. Uniwersytet Techniczny w Ostrawie stworzył program studiów magisterskich,
WyŜsza Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy - podyplomowe studia oraz e-learning.
BudŜet projektu dla Miasta Bydgoszczy wynosi 596 866 EUR, w tym dofinansowanie z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego w wysokości 85%.
2. Projekt pn. Rewitalizacja Miejskich Przestrzeni Nadrzecznych, akronim REURIS
(tytuł w języku angielskim: Revitalisation of Urban River Spaces)
Czas trwania projektu: wrzesień 2008 r. – sierpień 2012 r.
Projekt realizowany jest we współpracy 8 partnerów.
Celem projektu jest stworzenie pakietu zasad rewitalizacji miejskich przestrzeni nadrzecznych i zilustrowanie
ich w Podręczniku Najlepszych Praktyk. Zadaniem prac realizowanych w projekcie jest wypracowanie
wspólnego, kompleksowego podejścia do kształtowania terenów nadrzecznych.
W ramach projektu we współpracy z zespołem ekspertów realizowane są zadania związane z:
• przeprowadzeniem inwestycji pilotaŜowej, która obejmuje:
o zagospodarowanie odcinka parku nad Starym Kanałem od Ronda Grunwaldzkiego do ul.
Wrocławskiej. Nowe zagospodarowanie wprowadza elementy słuŜącej wypoczynkowi i
rekreacji uŜytkowników parku, takŜe w sąsiedztwie niedostępnej dotąd strugi. Stylistyka
została utrzymana w konwencji nowoczesnej, wyraŜona prostymi formami wykonanymi z
betonu, metalu i szkła. W parku wykonano nowe ścieŜki, place wypoczynkowe, siedziska
skarpowe, schody terenowe, trzy kładki nad strugą, ozdobne szklane szykany w wodzie i
nowe oświetlenie (w tym podwodne). Wykonano takŜe plac zabaw dla dzieci, niewielki
placyk ze stolikami szachowymi oraz nowe nasadzenia roślinne w postaci rozległych rabat
bylinowych, rabat z krzewów i szpalerów drzew, zamontowano nowe wyposaŜenie parku
typu ławki, kosze i stojaki rowerowe.
o koncepcję programowo–przestrzenną dla całego obszaru parku nad Starym Kanałem (65
ha), określającą moŜliwości jego rozwoju w przyszłości, poprzedzoną szczegółowymi
analizami terenu, takimi jak: waloryzacja przyrodnicza parku, analizy oczekiwań lokalnej
społeczności w odniesieniu do procesu rewitalizacji obszaru parku (badania społeczne),
analiza uwarunkowań hydrotechnicznych i historycznych,
• opracowaniem Podręcznika Najlepszych Praktyk zawierającego analizę dotychczas zrealizowanych
przykładów rewitalizacji przestrzeni nadrzecznych, opis źródeł ich finansowania oraz wypracowany
w projekcie pakiet zasad określający przeprowadzenie procesu rewitalizacji. Pełna wersja
podręcznika w języku angielskim jest dostępna w formie elektronicznej (www.reuris-gig.eu), wersja
skrócona w formie drukowanej (Poradnik Rewitalizacji) będzie dostępna w wersji anglo– i
polskojęzycznej.
3. Projekt pn. Demonstracja Efektywności Energetycznej i Wykorzystanie Odnawialnych Źródeł
Energii w Budynkach Publicznych, akronim CEC5
(tytuł w języku angielskim: Demonstration of energy efficiency and utilisation of renewable energy
sources through public buildings)
Czas trwania projektu: październik 2011 r. – wrzesień 2014 r.
Projekt realizowany jest we współpracy 13 partnerów.
Celem projektu jest promocja efektywności energetycznej i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii
poprzez demonstrację procesu wdraŜania w budynkach publicznych. Projekt przyczyni się do redukcji emisji
gazów cieplarnianych poprzez wykorzystanie nowych technologii w produkcji energii w budynkach oraz
wykorzystanie nowej technologii budowy.
Realizacja projektu obejmuje m.in.:
• przeprowadzenie inwestycji pilotaŜowej:
W Bydgoszczy w ramach działań pilotaŜowych będzie realizowana inwestycja pn. „Budowa Centrum
Demonstracyjnego Odnawialnych Źródeł Energii przy Zespole Szkół
Mechanicznych nr 2”
polegająca na budowie budynku pasywnego. Inwestycja ma mieć charakter demonstracyjny,
budynek ma słuŜyć jako Ŝywe laboratorium uczniom szkoły oraz będzie udostępniony zwiedzającym
z zewnątrz. Będzie to pierwszy tego typu budynek w Bydgoszczy, a jednocześnie jeden z niewielu w
Polsce. Zostanie opracowany program związany z szerokim udostępnieniem budynku i promocją
zastosowanych rozwiązań. Partnerzy projektu przeprowadzą ocenę 3 budynków pod kątem
środowiskowym i energetycznym.
161
•
rozpowszechnienie stosowanych rozwiązań:
By wesprzeć decyzje o budowie efektywnie energetycznych budynków, nie tylko w sektorze
publicznym będą prowadzone następujące działania: opracowanie materiałów szkoleniowych,
udostępnienie przykładowych dokumentów oraz dobrych praktyk związanych z budynkami o niskim
zapotrzebowaniu na energię, przeprowadzenie szkoleń dla określonych grup odbiorców.
8.2.2. Projekty zrealizowane
1.
Projekt pn. Lokalna odpowiedzialność za realizację celów Protokołu z Kioto, akronim LAKS
(tytuł w języku angielskim: Local Accountability for Kyoto Goals)
Czas trwania projektu: styczeń 2009 r. – październik 2011 r.
Miasto Bydgoszcz wraz z 4 partnerami realizowało projekt o akronimie LAKS dotyczący zmian klimatu jako
jednej z kluczowych kwestii lokalnej polityki zrównowaŜonego rozwoju. Projekt współfinansowany był ze
środków Wspólnoty Europejskiej w ramach Instrumentu Finansowego na rzecz środowiska (LIFE+).
Partnerzy projektu:
• Miasto Reggio Emilia, Włochy – Koordynator projektu,
• Miasto Padwa, Włochy,
• Miasto Girona, Hiszpania,
• ARPA (Agencja Ochrony Zdrowia i Środowiska w Regionie Emilia Romagna), Włochy.
Celem projektu było przystąpienie partnerów projektu do wypełnienia zobowiązań zmierzających do ochrony
klimatu, zgodnie z ustaleniami protokołu z Kioto oraz celami polityki energetyczno-klimatycznej Unii
Europejskiej. Ponadto projekt przyczyni się do zwiększenia odpowiedzialności i przejrzystości działań władz
lokalnych w zakresie ochrony środowiska i emisji gazów cieplarnianych.
W ramach projektu:
• opracowano narzędzia do przeprowadzenia inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych,
opracowania planu działań na rzecz ochrony klimatu oraz monitorowania wdraŜania tego planu,
• przeprowadzono inwentaryzację emisji gazów cieplarnianych z obszaru Miasta w latach 2005-2009,
• opracowano Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy
(w skrócie Plan Ochrony Klimatu), który w dniu 3 listopada 2010 r. został przyjęty uchwałą Rada
Miasta Bydgoszczy Nr LXXVIII/1164/10. Plan ten określa działania przewidziane do wdroŜenia do
2020 r., które mają przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych z terenu Miasta o 18,7%
w stosunku do roku 2005 oraz działania mające na celu adaptację do skutków zmian klimatu.
Działania w Planie skierowane są do wszystkich organów miasta, miejskich jednostek
organizacyjnych, spółek z udziałem miasta, jak równieŜ do obywateli oraz firm i instytucji
działających na terenie miasta,
• opracowano narzędzie do monitorowania realizacji Planu, tzw. Bilans Klimatyczny, który corocznie
jest przedstawiany Radzie Miasta w celu oceny skutków podjętych działań w zakresie redukcji emisji
gazów cieplarnianych oraz uzyskanych oszczędności.
Realizacja projektu przyczyniła się juŜ do kompleksowego spojrzenia władz Miasta na zarządzanie energią,
w szczególności przez Urząd i jednostki podległe. Oczekuje się, iŜ wprowadzona polityka przyczyni się
zarówno do obniŜenia emisji gazów cieplarnianych z terenu Miasta i stworzy warunki do zrównowaŜonego
rozwoju Miasta, jak równieŜ przyczyni się do wygenerowania oszczędności wynikających m.in. z mniejszego
zuŜycia energii elektrycznej i ciepła.
Przykładowe działania: modernizacja systemów produkcji i dystrybucji ciepła, opracowanie perspektywicznej
strategii energetycznej, utworzenie w Urzędzie Miasta komórki ds. zarządzania energią, opracowanie i
realizacja planu działań na rzecz ograniczenia energochłonności w zakresie budynków publicznych,
zastąpienie tradycyjnych Ŝarówek na energooszczędne, zastąpienie pojazdów floty jednostek samorządu na
pojazdy napędzanie paliwami ekologicznymi, realizacja opracowywanego programu rozwoju transportu (np.
usprawnienie systemu komunikacyjnego, wymiana taboru), zastępowanie zwykłych Ŝarówek w sygnalizacji
świetlnej na energooszczędne, zastępowanie lamp rtęciowych na wysokopręŜne lamy sodowe w publicznym
oświetleniu, zarządzanie dystrybucja wody poprzez jej zminimalizowane wykorzystanie, w celu ograniczenia
ilości ścieków, przeprowadzenie kampanii dotyczącej oszczędności wody, segregowania odpadów, realizacja
zadań przewidzianych w Programie Ochrony Powietrza (np. likwidacja kotłów i podłączenie do miejskiej
sieci ciepłowniczej, dofinansowanie wymiany pieców na ekologiczne oraz kolektorów słonecznych),
162
przeprowadzenie kompleksowej kampanii edukacyjno-informacyjnej skierowanej do pracowników urzędu i
jednostek podległych oraz róŜnych grup odbiorców (m.in. uczniowie, studenci, sektory transportu, przemysłu,
usług).
BudŜet projektu dla Miasta Bydgoszczy wynosił 217 460 EUR, w tym dofinansowanie w ramach Instrumentu
Finansowego na rzecz środowiska (LIFE+) w wysokości 50%.
2.
Projekt pn. Europejska inicjatywa na rzecz redukcji emisji CO2 za sprawą edukacji ekologicznej,
akronim 3x20 net.
(tytuł w języku angielskim: a European approach towards CO2 emissions reduction through awareness
raising action),
Czas trwania projektu: marzec 2010 r. – marzec 2012 r.
Miasto Bydgoszcz we współpracy 8 partnerów brało udział w realizacji projektu o akronimie 3x20 net przy
wsparciu finansowym Komisji Europejskiej w ramach Programu Europa dla Obywateli 2007-2013.
Partnerzy projektu:
• Comune di Rimini, Włochy – lider projektu,
• Landkreis Offenbach, Niemcy,
• Provincia di Reggio Emilia, Włochy,
• Urząd Miasta Norrkoping, Szwecja,
• Urząd Miasta Linköping, Szwecja,
• Urząd Miasta Motala, Szwecja,
• Urząd Miasta Scandiano, Włochy
Celem projektu była edukacja ekologiczna przedstawicieli urzędu, jednostek podległych, wytworzenie
dobrych praktyk w temacie ekologii oraz umocnienie więzi partnerskich między miastami w zakresie promocji
ekologii i redukcji emisji CO2.
W ramach projektu:
• przeprowadzono dyskusje plenarne, wizyty studyjne, panele dyskusyjne, debaty,
• utworzono interaktywny portal NTT+,
• opracowano ulotki informacyjne.
Podczas międzynarodowych spotkań przeprowadzono dyskusje plenarne, panele dyskusyjne i debaty oraz
wizyty studyjne w zakresie mobilności i efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii, edukacji
ekologicznej. Dzięki temu projekt dał moŜliwość wymiany najlepszych praktyk na szczeblu europejskim w
zakresie polityk i projektów realizowanych przez partnerów projektu, umoŜliwił zaangaŜowanie obywateli w
tematy obecne w Europie, przyczynił się do wzrostu świadomości ekologicznej i aktywności obywateli.
Uczestnicy spotkań zapoznali się z doświadczeniami partnerów projektu w celu wypełnienia zobowiązań w
zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych (m.in. opracowanie i realizacja planów działań na rzecz
zrównowaŜonej energii, mobilności, działania promujące ruch rowerowy, kompleksowa termomodernizacja
budynków publicznych, gospodarka odpadami, projekty edukacyjne).
Odbiorcy seminariów: sektor prywatny, naukowcy, studenci, uczniowie, urzędy i instytucje, organizacje
pozarządowe.
BudŜet projektu dla Miasta Bydgoszczy wynosił 6 246,75 EUR..
8.3. Mechanizmy finansowe realizacji Programu
Sukcesywna realizacja poszczególnych zadań zaplanowanych w Programie ochrony środowiska dla miasta
Bydgoszczy uzaleŜniona jest głównie od dostępności środków finansowych, które mogą pochodzić z róŜnych
źródeł. Do podstawowych źródeł finansowania zaplanowanych zadań zalicza się środki własne Urzędu
Miasta w Bydgoszczy oraz środki własne przedsiębiorców. Jednak często dostępne środki są
niewystarczające i muszą być wspierane kredytami, poŜyczkami lub dotacjami, które mogą pochodzić ze
źródeł krajowych lub zagranicznych.
Źródła krajowe:
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (NFOŚiGW) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest wspólnie z wojewódzkimi
funduszami filarem polskiego systemu finansowania ochrony środowiska. NajwaŜniejszym zadaniem
Narodowego Funduszu w ostatnich latach jest efektywne i sprawne wykorzystanie środków z Unii
163
Europejskiej przeznaczonych na rozbudowę i modernizację infrastruktury ochrony środowiska w
naszym kraju. WdraŜanie projektów ekologicznych, które uzyskały lub uzyskają wsparcie finansowe
z Komisji Europejskiej oraz dofinansowanie tych przedsięwzięć ze środków Narodowego Funduszu
będzie słuŜyło osiągnięciu przez Polskę efektów ekologicznych wynikających z zobowiązań
międzynarodowych. Źródłem wpływów NFOŚiGW są opłaty za gospodarcze korzystanie ze
środowiska i kary za naruszanie prawa ekologicznego. Dzięki temu, Ŝe główną formą
dofinansowania działań są poŜyczki, Narodowy Fundusz stanowi „odnawialne źródło finansowania”
ochrony środowiska. PoŜyczki i dotacje, a takŜe inne formy dofinansowania, stosowane przez
Narodowy Fundusz, przeznaczone są na dofinansowanie w pierwszym rzędzie duŜych inwestycji o
znaczeniu ogólnopolskim i ponadregionalnym w zakresie likwidacji zanieczyszczeń wody, powietrza i
ziemi. Finansowane są równieŜ zadania z dziedziny geologii i górnictwa, monitoringu środowiska,
przeciwdziałania zagroŜeniom środowiska, ochrony przyrody i leśnictwa, popularyzowania wiedzy
ekologicznej, profilaktyki zdrowotnej dzieci a takŜe prac naukowo-badawczych i ekspertyz. W
ostatnim czasie szczególnym priorytetem objęte są inwestycje wykorzystujące odnawialne źródła
energii. Ze środków NFOŚiGW o dofinansowanie mogą ubiegać się podmioty - jednostki samorządu
terytorialnego, przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy, szkoły wyŜsze i uczelnie, jednostki
organizacyjne ochrony zdrowia, organizacje pozarządowe tj.: fundacje, stowarzyszenia,
administracja państwowa oraz osoby fizyczne. Dofinansowanie przedsięwzięć odbywa się przez
udzielanie: oprocentowanych poŜyczek, dotacji, w tym: dopłaty do oprocentowania kredytów
bankowych, dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych, dopłaty do
oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, dopłaty do demontaŜu pojazdów wycofanych z
eksploatacji.
W 2012 roku środki finansowe NFOŚiGW rozdysponowane są w ramach następujących programów
priorytetowych:
◦ ochrona wód,
◦ gospodarka wodna,
◦ ochrona powierzchni ziemi,
◦ geologia i górnictwo,
◦ ochrona klimatu i atmosfery,
◦ ochrona przyrody,
◦ edukacja ekologiczna,
◦ wsparcie realizacji Polityki Ekologicznej Państwa przez Ministra Środowiska,
◦ programy międzydziedzinowe.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu (WGOŚiGW) –
udziela pomocy na przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej słuŜące
realizacji zasady zrównowaŜonego rozwoju w województwie kujawsko-pomorskim ze szczególnym
uwzględnieniem określonych poniŜej wymienionych priorytetów:
◦ ochrona wód i gospodarka wodna,
◦ gospodarka odpadami,
◦ ochrona powietrza,
◦ ochrona przyrody,
◦ edukacja ekologiczna,
◦ powaŜne awarie,
◦ monitoring.
Pomoc finansowa ze środków Wojewódzkiego Funduszu udzielana jest w formie: oprocentowanych
poŜyczek, dotacji, przekazania środków finansowych, nagród za działalność na rzecz ochrony
środowiska i gospodarki wodnej niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków pracowników
administracji rządowej i samorządowej oraz udostępniania środków finansowych bankom.
Dofinansowanie w formie poŜyczki nie moŜe przekroczyć 75% kosztu całkowitego przedsięwzięcia.
Oprocentowanie poŜyczek wynosi 0,7 stopy redyskonta weksli jednak nie mniej niŜ 3,0 punktu
procentowego w stosunku rocznym. Maksymalny okres spłaty poŜyczki wynosi 10 lat. Udzielona
poŜyczka moŜe być częściowo umorzona. Umorzenie moŜe wynieść do 30%. Natomiast dotacje
mogą być udzielane do wysokości 90% kosztu całkowitego przedsięwzięcia. Wojewódzki Fundusz
udziela takŜe pomocy finansowej w formie dotacji, do oprocentowania kredytów bankowych lub
częściowych spłat kapitału kredytów bankowych na podstawie umowy zawartej z bankiem.
Bank Ochrony Środowiska (BOŚ) – oferuje preferencyjne kredyty na przedsięwzięcia związane z
ochroną środowiska i zarazem wspiera rozwój biznesu. Oferta kredytowa skierowana jest do
klientów indywidualnych, wspólnot mieszkaniowych, przedsiębiorców i samorządów terytorialnych.
Kredyty udzielane są równieŜ we współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i
gospodarki wodnej. Kredyty mogą być udzielane m.in. na: zakup i montaŜ kolektorów słonecznych
do podgrzewania wody , na przedsięwzięcia związane z wykorzystywaniem odnawialnych źródeł
energii, na zakup lub montaŜ urządzeń i wyrobów słuŜących ochronie środowiska,
termomodernizacje.
164
Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) – udziela kredytów na współfinansowanie projektów
wspieranych przez fundusze strukturalne Unii Europejskiej lub projektów zgodnych ze strategią
rozwoju regionalnego lub lokalnego oraz kredytów inwestycyjnych przeznaczonych na finansowanie
projektów realizowanych, przez jednostki samorządu terytorialnego, wspieranych środkami z
budŜetu Unii Europejskiej. Zarówno dla samorządów jak i dla klientów indywidualnych oferowane są
kredyty preferencyjne na usuwanie skutków klęsk Ŝywiołowych. Oferuje równieŜ premie
termomodernizacyjne za przedsięwzięcia, w wyniku których następuje zmniejszenie rocznego
zapotrzebowania na energię dostarczaną do budynków.
Źródła zagraniczne:
Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013 –
udziela dofinansowania na przedsięwzięcia związane z rozwojem infrastruktury technicznej (m.in.
infrastruktura drogowa, transport publiczny, infrastruktura kolejowa, portu lotniczego) oraz z
zachowaniem i racjonalnym uŜytkowaniem środowiska (tj. rozwój infrastruktury wodno-ściekowej,
infrastruktury w zakresie ochrony powietrza, gospodarki odpadami, infrastruktura energetyczna
przyjazna środowisku). Na większość projektów dofinansowanie bezzwrotne wynosi do 85%
wydatków kwalifikowalnych.
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) - będzie realizował zasadę
zrównowaŜonego rozwoju poprzez wspieranie inwestycji związanych bezpośrednio oraz pośrednio z
ochroną środowiska. Działania związane bezpośrednio z ochroną środowiska to m.in. projekty z
zakresu gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami i rekultywacji, działania związane ze
zwiększeniem bezpieczeństwa ekologicznego, działania mające na celu dostosowania polskich
przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska, działania związane z ochroną róŜnorodności
biologicznej, obszarami chronionymi, kształtowaniem postaw społecznych sprzyjających ochronie
środowiska. Do działań związanych pośrednio z ochroną środowiska naleŜą projekty związanych z
tzw. transportem przyjaznym środowisku – transport kolejowy, transport morski, transport miejski w
obszarach metropolitalnych, rozwój transportu intermodalnego, poprawa stanu śródlądowych dróg
wodnych. W ramach POIiŚ mogą być realizowane równieŜ działania na rzecz ochrony przyrody,
prowadzące do ograniczenia degradacji środowiska naturalnego oraz strat zasobów róŜnorodności
biologicznej zgodnie z Krajową strategią ochrony i umiarkowanego uŜytkowania róŜnorodności
biologicznej wraz z programem działań do tej strategii oraz Polityką Leśną Państwa, w tym
Krajowym Programem Zwiększania Lesistości do roku 2020 z perspektywą do roku 2025.
Realizowane są takŜe elementy działań przewidzianych w Narodowej Strategii Edukacji
Ekologicznej. Wysokość udzielanego dofinansowania to przewaŜnie do 85% całkowitych kosztów
kwalifikowalnych projektów.
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 (POIG) - na celu wspieranie
projektów o duŜym znaczeniu dla gospodarki, jak równieŜ wspieranie szeroko rozumianej
innowacyjności. Wspierane będą działania z zakresu innowacji: produktowej, procesowej
(usługowej) oraz organizacyjnej. Wspierana i promowana będzie innowacyjność na poziomie co
najmniej krajowym i/lub międzynarodowym (określana jako innowacyjność średnia i wysoka).
Cele szczegółowe Programu:
◦ zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw,
◦ wzrost konkurencyjności polskiej nauki,
◦ zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym,
◦ zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym,
◦ tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW) - finansuje przedsięwzięcia
związane z poprawą środowiska naturalnego i obszarów wiejskich. Realizowane będą zalesiania
gruntów rolnych oraz gruntów innych niŜ rolne oraz odtwarzanie potencjału produkcji leśnej
zniszczonego
przez
katastrofy
oraz
wprowadzanie
instrumentów
zapobiegawczych,
współfinansowanie programów rolnośrodowiskowych, płatności dla obszarów Natura 2000 i
związane z wdraŜaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej i in. Działania te mają na celu powiększenie
obszarów leśnych poprzez zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych i tworzenie korytarzy
ekologicznych oraz zwiększenie udziału lasu w globalnym bilansie węgla oraz ograniczenie zmian
klimatu a takŜe odnowienie i pielęgnację drzewostanów zniszczonych przez czynniki biotyczne i
abiotyczne oraz wprowadzanie mechanizmów zapobiegających katastrofom naturalnym. Program
pozwala takŜe sfinansować modernizację gospodarstw rolnych oraz doskonalenie zawodowe
rolników i ich edukację do rosnących wymagań w zakresie ochrony środowiska, jakości i
bezpieczeństwa produkcji.
ZrównowaŜony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeŜnych obszarów rybackich 2007-2013
(PO RYBY) - został stworzony aby realizować cele polskiej polityki rybackiej, którymi są: racjonalna
gospodarka Ŝywymi zasobami wód i poprawa efektywności sektora rybackiego, podniesienie
konkurencyjności polskiego rybołówstwa morskiego, rybactwa śródlądowego i przetwórstwa ryb,
165
poprawa jakości Ŝycia na obszarach zaleŜnych od rybactwa. Program zakłada realizację celów
strategicznych i podjęcie działań w następujących obszarach priorytetowych: oś priorytetowa 2.
Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury,
oś Priorytetowa 3: Środki słuŜące wspólnemu interesowi, oś Priorytetowa 4: ZrównowaŜony rozwój
obszarów zaleŜnych od rybactwa, oś Priorytetowa 5: Pomoc techniczna.
Instrument finansowy LIFE+ na lata 2007-2013 (LIFE+) - jest jedynym instrumentem finansowym
Unii Europejskiej koncentrującym się wyłącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie
ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdraŜania wspólnotowego prawa
ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych
rozwiązań dla problemów dotyczących ochrony przyrody. LIFE+ składa się z trzech komponentów, w
ramach których współfinansowane są projekty w zakresie:
◦ wdraŜania dyrektywy Ptasiej i dyrektywy Siedliskowej, w tym ochrony priorytetowych siedlisk i
gatunków,
◦ ochrony środowiska, zapobiegania zmianom klimatycznym, innowacyjnych rozwiązań
w dziedzinie ochrony zdrowia i polepszenia jakości Ŝycia oraz wdraŜania polityki
zrównowaŜonego wykorzystania zasobów naturalnych i gospodarki odpadami,
◦ działań informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwiększania świadomości
ekologicznej w społeczeństwie, w tym kampanie na temat zapobiegania poŜarom lasów oraz
wymiany najlepszych doświadczeń i praktyk.
Program LIFE+ podzielony jest na trzy komponenty tematyczne:
◦ Przyroda i róŜnorodność biologiczna;
◦ Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska;
◦ Informacja i komunikacja.
Program LIFE+ zapewnia wsparcie finansowe w średniej wysokości 50% wartości projektu.
Nabór wniosków ogłaszany jest raz do roku przez Komisję Europejską.
Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru
Gospodarczego - działa w dziedzinie ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez
dofinansowanie m.in. redukcji zanieczyszczeń i promowania odnawialnych źródeł energii,
promowania zrównowaŜonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami,
ochrony kulturowego dziedzictwa europejskiego, rozwoju zasobów ludzkich. Wysokość udzielanego
dofinansowania to 60% całkowitych kosztów kwalifikowalnych zadania. Wyjątki stanowi przypadek
gdy 15% lub więcej całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu będzie współfinansowane z
budŜetu państwa lub budŜetu jednostek samorządu terytorialnego. Wtedy finansowe wsparcie dla
reszty kosztów kwalifikowanych projektu moŜe sięgać nawet do 85% kosztów kwalifikowalnych
zadania.
ELENA – Inteligentna Energia – Program dla Europy - Komisja Europejska we współpracy z
Europejskim Bankiem Inwestycyjnym opracowała nowy program. ELENA ma za zadanie pomóc
samorządom lokalnym w przygotowaniu dobrych projektów związanych z efektywnością
energetyczną, które będą kwalifikowały się do finansowania przez EBI. Mogą to być projekty
związane z: modernizacją budynków publicznych i prywatnych w kierunku obniŜenia ich
energochłonności, obniŜaniem strat energii w sieciach ciepłowniczych i instalacjach chłodniczych, a
takŜe rozwojem przyjaznego środowisku transportu. Podstawowy warunek, który musi zostać
spełniony przez kaŜdy z tych projektów, to zredukowanie emisji dwutlenku węgla. Komisja
przeznaczyła na ten cel 15 mln euro z programu „Inteligentna Energia - Program dla Europy".
Europejski Fundusz Efektywności Energetycznej (EFEE) - wspiera działania mające na
względzie oszczędzanie energii, efektywność energetyczną, promowanie energii odnawialnej.
ZrównowaŜone inwestycje energetyczne wspierane przez lokalne, regionalne i (w uzasadnionych
przypadkach) krajowe władze mogą obejmować:
◦ oszczędzanie energii w budynkach publicznych i prywatnych,;
◦ inwestycje w wysokowydajne instalacje skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej
(CHP);
◦ inwestycje w źródła energii odnawialnej;
◦ inwestycje związane z czystym transportem miejskim;
◦ modernizację infrastruktury, takiej jak oświetlenie uliczne czy inteligentne sieci.
Potencjalnymi beneficjentami są władze publiczne (np. gminy), przedsiębiorstwa publiczne lub
prywatne, które działają w imieniu organów publicznych, takich jak lokalne zakłady energetyczne,
firmy świadczące usługi energetyczne (ESCO) lub publiczni dostawcy usług transportowych.
8.4. Koszty realizacji przedsięwzięć
Koszty realizacji zadań zaplanowanych w ramach Programu ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy
zostały oszacowane na podstawie inwestycji/zadań zgłoszonych przez Urząd Miasta w Bydgoszczy
166
przewidzianych do realizacji w latach 2013-2020. Uwzględniono równieŜ zadania zapisane w dokumentach
strategicznych miasta (tj. Plan Rozwoju Bydgoszczy na lata 2009-2014, Plan Ochrony Klimatu oraz Strategii
Rozwoju Terenów Zieleni Miasta Bydgoszczy). W wyniku przeprowadzonej ankietyzacji funkcjonujących na
terenie miasta Bydgoszczy przedsiębiorstw produkcyjnych oraz instytucji uzyskano informacje na temat
planowanych zadań mających poprawić stan środowiska naturalnego miasta.
W tabeli poniŜej przedstawiono zbiorcze zestawienie kosztów związanych z realizacją zadań zaplanowanych
w ramach Programu ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy.
Tabela 77 Szacunkowe koszty wdraŜania zadań zaplanowanych w ramach Programu w latach
2013-2020
Nakłady finansowe
Obszar priorytetowy
Cel średniookresowy
[tys. zł]
POPRAWA JAKOŚCI
ŚRODOWISKA
Ochrona klimatu i poprawa jakości powietrza,
w tym dąŜenie do osiągnięcia poziomu
dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10
do końca 2015 roku i poziomu docelowego
dla benzo(a)pirenu do końca 2020 roku.
2 472 861,90
Poprawa jakości wód powierzchniowych pod
kątem parametrów bakteriologicznych i
utrzymanie dobrego stanu ekologicznego oraz
dobrej jakości wód podziemnych
80 846,10
Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu
komunikacyjnego dla mieszkańców
Bydgoszczy poprzez osiągnięcie
dopuszczalnych poziomów hałasu
RACJONALNE
WYKORZYSTANIE ZASOBÓW
PRZYRODNICZYCH
OCHRONA PRZYRODY
Właściwe gospodarowanie gruntami w celu
zmniejszenia erozji gleb
BieŜąca ochrona i rozwój obszarów prawnie
chronionych oraz właściwe utrzymanie i
rozwój terenów zieleni miejskiej przy
uwzględnieniu wartości przyrodniczych,
kulturowych i tempa rozwoju miasta
Ochrona i prowadzenie właściwej gospodarki
leśnej
RACJONALNA GOSPODARKA
ODPADAMI
-
b.d
73 809,00
b.d
Osiągnięcie określonych w ustawie o
utrzymaniu czystości i porządku w gminach
poziomów:
• odzysku odpadów: papieru, metali,
tworzyw sztucznych i szkła
• ograniczenia składowania odpadów
ulegających biodegradacji
707 234,00
Osiągnięcie określonych w Krajowym Planie
Gospodarki Odpadami 2014 poziomów
odzysku i recyklingu odpadów innych niŜ
komunalne
18 150,00
Zminimalizowanie ryzyka wystąpienia zdarzeń
POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA mogących powodować powaŜną awarię oraz
EKOLOGICZNEGO
ograniczanie jej skutków dla ludzi i
środowiska
33 000,00
EDUKACJA EKOLOGICZNA
SPOŁECZEŃSTWA
Kształtowanie świadomości ekologicznej i
poszanowania dla środowiska przyrodniczego
mieszkańców Bydgoszcz
150,00
DZIAŁANIA SYSTEMOWE W
OCHRONIE ŚRODOWISKA
Zachęcanie i upowszechnianie zastosowania
systemów zarządzania środowiskowego w
przedsiębiorstwach oraz innych instytucjach
167
b.d
Obszar priorytetowy
Nakłady finansowe
[tys. zł]
Zachęcanie społeczeństwa do opiniowania
projektów oraz udziału w postępowaniach na
rzecz ochrony środowiska
b.d
Zachęcanie społeczeństwa do opiniowania
projektów oraz udziału w postępowaniach na
rzecz ochrony środowiska rozwiązań w celu
ochrony środowiska
b.d
Odpowiedzialność za szkody w środowisku
zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”
b.d
RAZEM
3 386 051,00
W tabeli powyŜej uwzględniono tylko te przedsięwzięcia, których realizacja została oszacowana przez
właściwą jednostkę realizującą. Koszty przedsięwzięć, które nie zostały uwzględnione zostaną określone po
wykonaniu planu działania. Z powyŜszych danych wynika, Ŝe w latach 2013-2020 zostanie wydanych
3 386 051,0 tys. zł na realizację zadań zaplanowanych w Programie ochrony środowiska. Najwięcej środków
finansowych zostanie przeznaczonych na poprawę jakości środowiska w szczególności na ochronę klimatu i
poprawę jakości powietrza oraz na racjonalną gospodarkę odpadami.
Realizacja poszczególnych zaplanowanych zadań zostanie finansowana z róŜnych źródeł. W głównej mierze
będą to środki własne Urzędu Miasta jak równieŜ przedsiębiorców, którzy realizować będą zadania własne.
Część przedsięwzięć zostanie sfinansowana ze środków NFOŚiGW, WFOŚiGW lub środków unijnych.
9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU
Odpowiedzialność z zakresie realizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Bydgoszczy na lata 20132016 z perspektywą do 2020 roku spoczywa na Prezydencie Miasta Bydgoszczy. Zgodnie z art. 18 ustawy z
dnia 27 kwietnia 2001 r Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) organ
wykonawczy sporządza co dwa lata raporty, które przedstawia Radzie Miasta.
Nadrzędną zasadą niniejszego opracowania jest realizacja wyznaczonych zadań przez określone jednostki,
którym poszczególne zadania przypisano. W procesie wdraŜania Programu biorą udział następujące grupy
podmiotów:
• podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu Programem,
• podmioty realizujące zadania Programu, w tym podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska,
• podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu,
• społeczność miasta Bydgoszczy, odbierająca wyniki działań Programu.
W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji przyjętych celów ekologicznych i działań. Ocena
ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie
wymagań zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany
program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu.
Niezbędna jest współpraca pomiędzy wszystkimi jednostkami uczestniczącymi w realizacji Programu.
Prezydent Miasta współpracuje z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego,
a takŜe z instytucjami administracji specjalnej (tj. WIOŚ, PPIS) w dyspozycji których znajdują się
odpowiednie instrumenty np. prawne, finansowe czy kontroli.
Proces wdraŜania Programu wymaga stałego monitoringu. NajwaŜniejszym jego elementem jest ocena
realizacji zadań z punktu widzenia osiągnięcia załoŜonych celów. Okresowej ocenie i analizie naleŜy
poddawać:
• stopień realizacji przedsięwzięć i zadań,
• poziom wykonania przyjętych celów,
• rozbieŜności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich realizacją,
• przyczyny ww. rozbieŜności.
Na potrzeby przeprowadzania oceny realizacji poszczególnych celów, a takŜe zdań przedstawionych w
harmonogramie zaproponowano wykorzystanie wskaźników przedstawionych w tabeli poniŜej. Analiza
przedstawionych wskaźników będzie podstawą do korekty i weryfikacji przedsięwzięć planowanych w
Programie.
168
Tabela 78 Zestawienie wskaźników monitorowania
Nazwa wskaźnika
Ochrona klimatu i poprawa jakości
powietrza, w tym dąŜenie do
osiągnięcia poziomu dopuszczalnego
dla pyłu zawieszonego PM10 do końca
2015 roku i poziomu docelowego dla
benzo(a)pirenu do końca 2020 roku
StęŜenie średnioroczne:
- pyłu PM10
- pyłu PM2,5
- benzo(a)pirenu
- arsenu
- O3
- SO2
- NO2
Ocena jakości powietrza
Liczba
pieców,
kotłów
węglowych
zlikwidowanych w ramach programu
ograniczania niskiej emisji
Liczba przyłączy do miejskiej sieci
ciepłowniczej
Łączna liczba przeprowadzonych kontroli –
zakładów pracy i innych podmiotów w
ramach udzielanego dofinansowania
Ilość przeprowadzonych termomodernizacji
Ilość
zgłoszeń
projektów
robót
geologicznych wykonywanych w celu
wykorzystania ciepła ziemi
Stan jakości wód powierzchniowych
Jakość wód podziemnych
ZuŜycie wody na potrzeby gospodarki
narodowej
Komunalne i przemysłowe oczyszczalnie
ścieków
Ludność korzystająca z oczyszczalni
ścieków w ogólnej liczby ludności
Jakość ścieków surowych doprowadzanych
do oczyszczalni
StęŜenie
zanieczyszczeń
w
odprowadzanych ściekach do odbiornika
Wodociągi: długość czynnej sieci,
ludność korzystająca z sieci wodociągowej
Kanalizacja: długość czynnej sieci,
ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
Ilość zbiorników bezodpływowych w
ewidencji
Ilość
zlikwidowanych
zbiorników
bezodpływowych
Liczba zagroŜonych mieszkańców hałasem
drogowym w następujących zakresach:
− do 5 dB
− 5 – 10 dB
− 10 – 15 dB
− 15 – 20 dB
− > 20 dB
wyraŜona wskaźnikami LDWN i LN
Liczba zidentyfikowanych osuwisk na
terenie miasta
Powierzchnia
obszarów
prawnie
chronionych w tym:
− obszary NATURA 2000
− obszary chronionego krajobrazu
− parków krajobrazowych
− uŜytków ekologicznych
Poprawa jakości wód
powierzchniowych pod kątem
parametrów bakteriologicznych i
utrzymanie dobrego stanu
ekologicznego oraz dobrej jakości
wód podziemnych
Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu
komunikacyjnego dla mieszkańców
Bydgoszczy poprzez osiągnięcie
dopuszczalnych poziomów hałasu
Właściwe gospodarowanie gruntami w
celu zmniejszenia erozji gleb
BieŜąca ochrona i rozwój obszarów
prawnie chronionych oraz właściwe
utrzymanie i rozwój terenów zieleni
miejskiej przy uwzględnieniu wartości
przyrodniczych, kulturowych i tempa
rozwoju miasta
169
Jednostka
µg/m
3
klasyfikacja stref
sztuk
sztuk
sztuk
sztuk
sztuk
Klasa jakości
Klasa czystości
3
m /rok
sztuk
%
mg/dm
3
mg/dm
3
km
%
km
%
sztuk
sztuk
tys.
sztuk
ha
Ochrona i prowadzenie właściwej
gospodarki leśnej
Osiągnięcie określonych w ustawie o
utrzymaniu czystości i porządku w
gminach poziomów:
• odzysku odpadów: papieru, metali,
tworzyw sztucznych i szkła,
• ograniczenia składowania
odpadów ulegających
biodegradacji.
Osiągnięcie określonych w Krajowym
Planie Gospodarki Odpadami 2014
poziomów odzysku i recyklingu
odpadów innych niŜ komunalne
Zminimalizowanie ryzyka wystąpienia
zdarzeń mogących powodować
powaŜną awarię oraz ograniczanie jej
skutków dla ludzi i środowiska
Kształtowanie świadomości
ekologicznej i poszanowania dla
środowiska przyrodniczego
mieszkańców Bydgoszczy
Zachęcanie i upowszechnianie
zastosowania systemów zarządzania
środowiskowego w
przedsiębiorstwach oraz innych
instytucjach
Nazwa wskaźnika
Liczba pomników przyrody na terenie
miasta
Liczba opracowanych planów ochrony i
planów zadań ochronnych
Przyrost powierzchni prawnie chronionej
Powierzchnia terenów zieleni miejskiej
Udział terenów zieleni miejskiej w stosunku
do powierzchni całego miasta
Liczba nowo powstałej zieleni miejskiej
Lesistość miasta
Powierzchnia obszarów leśnych
Powierzchnia zalesień i odnowień
Struktura lasów (iglaste, liściaste)
Masa zebranych odpadów komunalnych
Masa zebranych odpadów komunalnych w
przeliczeniu na 1 mieszkańca miasta
Odsetek mieszkańców objętych
zorganizowanym systemem
zbierania/odbierania odpadów
komunalnych
Masa odpadów komunalnych zebrana
selektywnie
Masa odpadów ulegających biodegradacji
Liczba zlikwidowanych „dzikich” wysypisk
odpadów
Liczba funkcjonujących instalacji do
zagospodarowania odpadów komunalnych
zmieszanych i zbieranych selektywnie,
poza unieszkodliwianiem na składowisku
Liczba funkcjonujących składowisk na
terenie miasta
Masa zebranych odpadów niebezpiecznych
Masa zebranych odpadów
opakowaniowych
Powierzchnia obszarów połoŜonych w
strefie
zagroŜenia
związanej
z
funkcjonowaniem zakładów o duŜym
ryzyku (ZDR) i zwiększonym ryzyku (ZZR)
wystąpienia awarii przemysłowej
Liczba awarii spowodowanych przez
przemysł
Liczba awarii spowodowanych przez
transport
Długość
wybudowanych
i
zmodernizowanych
wałów
przeciwpowodziowych
Długość
zmodernizowanych
i
odbudowanych
obiektów
melioracji
wodnych podstawowych i szczegółowych.
Liczba
przeprowadzonych
kampanii
edukacyjno-informacyjnych
Liczba jednostek, które przystąpiły do akcji
ekologicznych
Liczba organizacji zarejestrowanych w
systemie EMAS
Liczba organizacji posiadających certyfikat
ISO 14001
Liczba
przeprowadzonych
„zielonych
zamówień”
promujących w zamówieniach
170
Jednostka
sztuk
sztuk
%
ha
%
ha
%
ha
ha
%
Mg/rok
kg/os
%
Mg/rok
Mg/rok
sztuk
sztuk
sztuk
Mg/rok
Mg/rok
ha
sztuk
sztuk
km
km
sztuk
sztuk
sztuk
sztuk
sztuk
Nazwa wskaźnika
publicznych firmy posiadające
zarządzania środowiskowego
Zachęcanie społeczeństwa do
opiniowania projektów oraz udziału w
postępowaniach na rzecz ochrony
środowiska
certyfikaty
Stopień
zaangaŜowania
społeczności
lokalnej w ocenie oddziaływania na
środowiska (liczba zgłoszonych uwag od
społeczeństwa).
Liczba
przeprowadzonych
szkoleń
pracowników instytucji publicznych i
przedsiębiorców w zakresie przepisów o
dostępie społeczeństwa
środowisku
Rozwijanie współpracy między
jednostkami naukowo-badawczymi,
gospodarczymi i samorządem w
zakresie wdraŜania innowacyjnych
rozwiązań w celu ochrony środowiska
Jednostka
do
informacji
sztuk
o
Liczba
innowacyjnych
projektów
wdroŜonych we współpracy pomiędzy
jednostkami
naukowo-badawczymi,
gospodarczymi i samorządem
171
sztuk
sztuk
Wyjaśnienia skrótów
BDL GUS
EC
EMAS
GDOŚ
GiEK
GUS
GZWP
ISPA
–
–
–
–
–
–
-
IUNG
–
KPOŚK
–
KPZMiUW
KUO
–
LPKiW
–
MWiK
MZK
–
NFOŚiGW
–
OOŚ
–
OSChR
OSO
–
PEP
–
PM2,5
PM10
–
POIiŚ
–
POIG
–
PPIS
PROW
–
RDOŚ
–
RLM
–
RZGW
SOO
–
SOPO
–
UE
–
UM w Bydgoszczy –
WFOŚiGW
–
WIOŚ
–
WKFz
–
WWA
–
ZDMiKP
ZDR
–
ZMiUW
–
ZPKChiN
–
ZZR
–
Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego
Elektrociepłownia
(ang. Eco Management and Audit Scheme) System Ekozarządzania i Audytu
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie
Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna
Główny Urząd Statystyczny w Warszawie
Główny Zbiornik Wód Podziemnych
(ang. Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) przedakcesyjny
instrument pomocowy Unii Europejskiej dla państw kandydujących
Instytut Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach
Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych
Kujawsko-Pomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku
Kompleks Unieszkodliwiania Odpadów
Leśny Park Kultury i Wypoczynku
Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Sp. z o.o.
Miejskie Zakłady Komunikacyjne
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie
oceny oddziaływania na środowisko
Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza w Bydgoszczy
Obszary specjalnej ochrony ptaków
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
pył zawieszony o granulacji do 2,5 µm
pył zawieszony o granulacji do 10 µm
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Bydgoszczy
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy
równowaŜna liczba mieszkańców
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku
Specjalne obszary ochrony siedlisk
System Osłony Przeciwosuwiskowej
Unia Europejska
Urząd Miasta w Bydgoszczy
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy
wydzielone komory fermentacyjne zamknięte
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszczy
zakład duŜego ryzyka
Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych
Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego
zakład zwiększonego ryzyka
Wykorzystane materiały
1. „Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych – AKPOŚK 2010”
2.
3.
4.
5.
6.
„Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2010 rok” Państwowy
Instytut Geologiczny, Warszawa 2011
„Monitoring chemizmu gleb ornych Polski w latach 2005 - 2007” Instytut Uprawy NawoŜenia i
Gleboznawstwa. Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. Puławy 2008 r.
„Plan ochrony klimatu i adaptacji do skutków zmian klimatu dla miasta Bydgoszczy” Załącznik do
Uchwały nr LXXVIII/1164/10 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 3 listopada 2010 roku
„Plan Rozwoju Bydgoszczy na lata 2009-2014” Załącznik do Uchwały XLV632/09 Rady Miasta
Bydgoszczy z dnia 1 kwietnia 2009 roku
„Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego
na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018” Załącznik do Uchwały nr XVI/299/11 Sejmiku
Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 grudnia 2011 roku
172
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
„Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Bydgoszczy” Załącznik do Uchwały nr
LXXVI/1138/10 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 13 października 2010 roku
Projekt „Lokalna odpowiedzialność za realizację celów protokołu z Kioto” Raport z inwentaryzacji
emisji gazów cieplarnianych dla miasta Bydgoszczy
„Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2010 roku” Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy
„Raport z wykonania Programu ochrony środowiska oraz Planu gospodarki odpadami dla miasta
Bydgoszczy 2007-2008” Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta
Bydgoszczy
„Raport z wykonania Programu ochrony środowiska oraz Planu gospodarki odpadami dla miasta
Bydgoszczy 2009-2010” Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta
Bydgoszczy
„Strategia Rozwoju Bydgoszczy do 2015 roku” Załącznik do Uchwały nr XXXVI/795/04 Rady Miasta
Bydgoszczy z dnia 10 listopada 2004 roku
„Strategia rozwoju terenów zieleni miasta Bydgoszczy” Załącznik do Uchwały nr XVIII/348/11 Rady
Miasta Bydgoszczy z dnia 7 grudnia 2011 roku
„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Bydgoszczy”
Uchwała nr L/756/09 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 15 lipca 2009 r.
„System zarządzania środowiskowego – rozwój i funkcjonowanie w Polsce” Ewa LisowskaMieszkowska. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 30, 2007 rok.
„Wody podziemne miast wojewódzkich Polski” Informator Państwowej SłuŜby Hydrogeologicznej,
pod redakcją Zbigniewa Nowickiego
Załączniki:
Załącznik nr 1
Mapy zagroŜeń ruchami masowymi w skali 1:10 000.
Załącznik nr 2
Rejestr pomników przyrody Miasta Bydgoszczy
Załącznik nr 3
Wykaz podmiotów posiadających aktualne pozwolenia wodnoprawne na pobór wód
podziemnych wydane przez Prezydenta Bydgoszczy
Załącznik nr 4
Załącznik nr 5
Załącznik nr 6
Załącznik nr 7
i
Wykaz decyzji administracyjnych na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza
wydanych w 2010, 2011 i do końca marca 2012 roku.
Wykaz przedsiębiorców uprawnionych do odbierania od właścicieli nieruchomości
niesegregowanych odpadów komunalnych oraz innych odpadów zbieranych
selektywnie (według stanu na dzień 15 maja 2012 r).
Wykaz przedsiębiorców uprawnionych do odbierania od właścicieli nieruchomości
wybranych rodzajów odpadów komunalnych zbieranych selektywnie (według stanu na
dzień 15 maja 2012 r).
Wykaz akcji ekologicznych prowadzonych przez Urząd Miasta w Bydgoszczy w 2010 i
2011 roku.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy
173

Program Ochrony Środowiska dla Miasta

Transkrypt

Podobne dokumenty