docRola i znaczenie pszczoły miodnej w śRodowisku natuRalnym oRaz
download 
Reklamacja Transkrypt
Rola i znaczenie pszczoły miodnej w śRodowisku natuRalnym oRaz
Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi pozostaną już tylko cztery lata życia. Skoro nie będzie pszczół, nie będzie też zapylania. Zabraknie więc roślin, potem zwierząt, wreszcie przyjdzie kolej na człowieka...( Karol Darwin ) Ak zmiznú včely z povrchu zeme, človek nemá viac ako štyri roky života. Žiadne ďalšie včely, žiadne opeľovanie. Vyhynú rastliny, potom zvieratá a nakoniec zhynie aj človek. (Charles Darwin) Wybrane zagadnienia R ola i znaczenie pszczoły miodnej w środowisku ochrony środowiska naturalnego w zakresie biologicznej ochrony pszczoły miodnej w Polsce i na Słowacji w Euroregioniepszczół „Tatry“ naturalnym oraz zagrożenia wyginięcia Vybrané témy „Tatry” E uroregionie ochrany životného prostredia v oblasti biologickej w ochrany včiel v Poľsku a na Slovensku v Euroregióne "Tatry" „Úloha a význam včely medonosnej v životnom Konspekt dla wykładowców: prostredí a nebezpečenstvo vyhynutia včiel prowadzących prelekcje w szkołach podstawowych i gimnazjach E „T “ w ramach projektu v „Pszczoły w służbieatry człowieka i przyrody uroregióne w Euroregionu „Tatry” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - Programu Współpracy Publikacja zawiera: opracowanie zebranych danych statystycznych o pszczelarstwie Transgranicznej Rzeczpospolita Polska-Republika 2007-2013 na terenie Euroregionu „Tatry” stan na 31.12.2011Słowacka r. wraz z referatami z Międzynarodowej Konferencji w języku polskim i słowackim. Publikácia predstavuje:Konspekt spracovanie pre referátov z Medzinárodnej konferencie, spolu so štatistikou vedenie prednášky: na území Euroregiónuškolách „Tatry”, stav k 31.12.2011, v poľskom i slovenskom jazyku. vo včelárstve základných a stredných v rámci projektu "Včely v službách človeka a prírody v Euroregióne Tatry" spolufinancovaný Európskou z języka: polskiego – na słowacki, Mgr Mgr. František Geleta úniou a Tłumaczenia Európskym fondom pre regionálny rozvoj, Programom słowackiego – polski, mgr inż. Franciszek Janowiak cezhraničnej spolupráce Poľskej republiky Slovenskéj Wydana przez: Karpacki Związek Pszczelarzy,a33-300 Nowy Sącz, ul.republiky Długosza 70 v rokoch 2007-2013 Spolok Včelárov Slovenska,028 01 Trstena, ul. Oravicka 612/12 Druk: Centrum Druku, Poligrafia Małopolska, 33-300 Nowy Sącz, ul. Traugutta 3, www.poligrafiamalopolska.pl Nowy Sącz, kwiecień 2012 Úvod Správy z predchádzajúcich rokov o včelárskom situácii vo svete, Európe a čiastočne v Poľsku sú alarmujúce. V niektorých krajinách zaniklo až 50-60% včelstiev. Dôvody sú stále skúmajú, hoci prvé návrhy už boli formulované. Predchádzať tomuto znepokojujúcemu javu uskutočnil Karpatský zväz včelárov v Nowom Sączu ako žiadateľ a Spolok včelárov Slovenska v Trstenej ako partner realizáciu mikro-projektu pod názvom "Včely v službách človeka a prírody v Euroregióne Tatry ". Hlavným cieľom tohto projektu realizovaného od 01.05.2011 do 30.04.2012, bolo z Poľskej a Slovenskej strany poukázanie na problém "ochrana a zlepšovanie prírodného dedičstva v Euroregióne Tatry " na základe činnosti „ľudia ľuďom". V rámci projektu sa uskutočnila medzinárodná výtvarná súťaž v školách k návrhu plagátu "Včely v službách človeka a prírody v Euroregióne Tatry ", ktorej sa zúčastnilo 317 žiakov z Poľska a Slovenska. Hlavnú cenu získala Natalia Vorobyov žiačka 2. triedy základnej školy v Nowom Saczu. Ďalších deväť ocení bolo udelených za prvé až tretie miesto v jednotlivých vekových kategóriách. Na hlavnú cenu bol navrhnutý plagát, ktorý bol vytlačený v počte 1500 ks. (vrátane 500 ks. v slovenskom jazyku), ktorého kópia je na 3 strane obálky. Plagáty a tato publikace budú distribuované do škôl a knižníc, v ktorých budú upozorňovať na riziko vyhynutia včiel, a tým vlastne ochranu životného prostredia. Realizáciou tohto projektu sa vytvorila osnova prednášok pre učiteľov na školách „Vybrané problémy ochrany životného prostredia v rámci biologickej ochrany včiel na území Poľska i Slovenska”, ktorá vyšla v poľštine a slovenčine. Vďaka spolufinancovania z Európskej únie, Európskeho fondu pre regionálny rozvoj cezhraničnej spolupráce programu Poľsko-Slovenskej republiky 2007-2013, bolo zakúpených 7 multimediálnych zostáv (notebook + projektor + plátno) pre 7 vybraných včelárskych regiónov v Euroregióne "Tatry" na poľskej strane. Od septembra boli tieto zostavy použivané na prednášky v jednotlivých školách. V projekte bylo naplánovaných 100 prednášok a školení v euroregióne „Tatry“ s počtom 3000 žiakov. V skutočnosti z 90 naplánovaných prednášok sa týchto prednášok zúčastnilo 4848 žiakov na poľskej strane a z plánovaných 10 prednášok na slovenskej strane sa zúčastnilo 332 žiakov. Navyše na slovenskej strane bolo ešte vykonaných sedem prednášok s počtom 337 študentov, ktoré boli vykonané v okresoch mimo Euroregiónu "Tatry", ako sú definované v projekte. Dúfame, že prednášky, ktoré boli organizované v školách v Poľsku a na Slovensku, budú počiatočným impulzom, pre pravidelné pozvania včelárov zo strany vedenia školy. Takéto akcie školských orgánov by mali byť podporované zo strany obcí, krajov, starostov, primátorov a pod. pretože takéto pozvania a prednášky sú spojené s určitými nákladmi. Zakúpené multimediálne zostavy po skončení projektu budú slúžiť Karpatskému zväzku včelárov pre uskutočňovanie prednášok na školách, vzájomnej komunikácii jednotlivých regiónov, zber informácii o situácii vo včelárstve v regióne, ale i v zahraničí najmä na území euroregiónu Tatry na poľskej i Slovenskej strane. Aktivity však budú obmedzené, pretože s mikroprojektu sa dalo zakúpiť iba 7 multimediálnych zostav, ktoré sú určené pre 30 včelárskych organizácii KZP Nowy Sącz, ktoré sú rozložené od Tatranského okresu až po okres Gorlicki . Tieto zostavy však podstatne zlepšia myšlienku šetrenia životného prostredia a jeho propagáciou v Karpatském zväzku včelárov. Spracovaná anketa, vydaná v poľštine a slovenčine pri počte 2228 včelárov (986 v Poľsku a 1242 na Slovensku) s 43 130 včelstvami, dala možnosť posúdiť stav včelárstva na oboch stranách hranice. Tato činnosť si vyžadala spoluprácu so všetkými včelárskymi organizáciami, okresnými, krajskými a obecným orgánmi v 5 okresoch pozdĺž hraníc Poľska a 10 okresov na Slovenskej strane. Spracované zhromaždené štatistické údaje o včelárstve v Euroregióne "Tatry" a ich uverejnenie spolu s dokumentmi z medzinárodnej konferencii v poľštine a slovenčine, poslúžia do ďalších rokov pre vykonanie ďalších výskumov zameraných na konkrétnu problematiku významu nielen Euroregiónu "Tatry", ale celého Poľska a Slovenska. Usporiadanie dvojdňovej medzinárodnej konferencie na poľskej strane s včelármi zo Slovenska a Poľska v dňoch 21. a 22. apríla 2012 v Bukowina Tatrzańska, je zhrnutie práce na projekte. To umožní definovať súčasný stav včelárstvo, našej cezhraničnej situácii a načrtnúť potrebné podujatia, ktoré nás čakajú. Konferencia prispeje k nadviazaniu obchodných a spoločenských kontaktov medzi jednotlivými. (1. deň návšteva 5.včelníc v Poľsku, 2. deň Medzinárodna konferencia). Nowy Sacz, apríl 2012 2 mgr inż. Franciszek Janowiak – koordinátor projektu WSTĘP Doniesienia z ostatnich lat na temat sytuacji w pszczelarstwie światowym, europejskim, a częściowo i polskim są alarmujące. W niektórych krajach wyginęło 50-60% rodzin pszczelich. Przyczyny są jeszcze ciągle badane, chociaż pierwsze wnioski zostały sformułowane. Aby przeciwdziałać tym niepokojącym zjawiskom Karpacki Związek Pszczelarzy w Nowym Sączu jako Wnioskodawca i Słowacki Związek Pszczelarzy w Trstenie jako Partner zrealizowali mikroprojekt „Pszczoły w służbie człowieka i przyrody w Euroregionie „Tatry”. Głównym celem tego projektu realizowanego od 01.05.2011 r. do 30.04.2012 r. było podjęcie ze stroną słowacką problematyki „ochrony i waloryzacji dziedzictwa przyrodniczego w Euroregionie „Tatry” opartej na działaniach „ludzie dla ludzi”. W ramach projektu przeprowadzono Międzynarodowy Konkurs Plastyczny dla szkół na plakat pt. „ Pszczoły w służbie człowieka i przyrody w Euroregionie „Tatry”, w którym uczestniczyło 317 uczniów z Polski i Słowacji. Nagrodę główną przyznano Natalii Worobiow uczennicy 2 klasy Szkoły Podstawowej Nr 2 w Nowym Sączu i 9 nagród za zajęcie I-III miejsca w danej grupie wiekowej. Na podstawie głównej nagrody zaprojektowano plakat, który został wydrukowany w ilości 1500 sztuk, w tym 500 w języku Słowackim i jego kopia znajduje się na str. 3 okładki. Dystrybucja plakatu i niniejszej publikacji obejmie: szkoły Domy Kultury, biblioteki, gdzie będą promowane zachowania przeciwdziałające zagrożeniom ginięcia pszczół, a tym samym ochronę środowiska naturalnego ludzi. W trakcie realizacji tego projektu opracowano konspekt dla wykładowców w szkołach pt. „Wybrane zagadnienia ochrony środowiska naturalnego w kontekście biologicznej ochrony pszczoły miodnej na terenie Polski i Słowacji”, który wydano w wersji polsko –słowackiej. Dzięki współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska-Republika Słowacka 20072013 zakupiono 7 zestawów multimedialnych (laptop + rzutnik +ekran) dla 7 Kół Pszczelarskich w Euroregionie „Tatry” po stronie polskiej, które od września 2011 r. służyły do przeprowadzenia prelekcji w szkołach. W projekcie zaplanowano 100 prelekcji i przeszkolenie 3000 uczniów w Euroregionie „Tatry”. W rzeczywistości przeszkolono na zaplanowanych 90 prelekcjach 4848 uczniów po stronie polskiej i na zaplanowanych 10 prelekcjach 332 uczniów po stronie słowackiej. Ponadto po stronie słowackiej, przeprowadzono jeszcze 7 prelekcji i przeszkolono 337 uczniów, lecz prelekcje te zostały przeprowadzone poza terenem Euroregionu „Tatry”, określonym w projekcie przez wyszczególnienie powiatów. Mamy nadzieję, że przeprowadzone prelekcje w szkołach: w Polsce i na Słowacji, będą początkiem cyklicznego zapraszania pszczelarzy na prelekcje przez Dyrekcje Szkół. Działania władz szkolnych powinny być wspierane w tym zakresie przez jednostki nadrzędne tj. władze Gmin, Powiatów, Burmistrzów miast itp., gdyż takie prelekcje wiążą się z pewnymi kosztami prowadzącego prelekcje. Zakupione zestawy multimedialne pozwolą po zakończeniu projektu Karpackiemu Związkowi Pszczelarzy w Nowym Sączu na: prowadzenie prelekcji w szkołach, komunikowanie się zarządów poszczególnych kół, zbieranie informacji o sytuacji w kraju i zagranicą, a zwłaszcza na pograniczu polsko – słowackim w Euroregionie „Tatry”. Działania będą nadal utrudnione, gdyż w ramach mikroprojektu pozwolono na zakup tylko 7 zestawów multimedialnych, które mają służyć dla 30 Kół Pszczelarskich K Z P w Nowym Sączu, rozłożonych od powiatu tatrzańskiego po gorlicki. Zestawy te jednak znacznie poprawią możliwości promocyjne idei proekologicznych Karpackiego Z. Pszczelarzy. Opracowana „Ankieta” i wydana w języku polskim i słowackim, umożliwiła wspólne zebranie danych wśród 2.228(986 w Polsce i 1242 na Słowacji) pszczelarzy, którzy posiadają 43.130(22.874 – Polska i 20.256 – Słowacja) rodzin pszczelich, dla oceny stanu pszczelarstwa po obu stronach granicy. Prace te wymagały współdziałania: z wszystkimi organizacjami pszczelarskimi, z władzami powiatów i gmin na terenie 5 powiatów, wzdłuż granicy Polski oraz 10 powiatów po stronie Słowacji. Opracowanie zebranych danych statystycznych o pszczelarstwie na terenie Euroregionu „Tatry” i opublikowanie ich wraz z referatami z Międzynarodowej Konferencji w języku polskim i słowackim, pozwoli przez wiele lat, na podejmowanie dalszych prac badawczych, ukierunkowanych na konkretne zagadnienie ważne dla Euroregionu „Tatry”, ale również całej Polski i Słowacji. Zorganizowanie dwudniowej Międzynarodowej Konferencji po stronie polskiej z udziałem pszczelarzy, wykładowców ze strony słowackiej i polskiej w dniach 21 i 22 kwiecień 2012 r. w Bukowinie Tatrzańskiej, stanowi podsumowanie przeprowadzonych prac w ramach projektu. Pozwoli na zdefiniowanie stanu obecnego pszczelarstwa, naszej sytuacji transgranicznej i nakreślenie niezbędnych działań, które nas czekają. Nie bez znaczenia jest nawiązanie kontaktów biznesowych i towarzyskich wśród uczestników dwudniowej Konferencji (1. dzień zwiedzanie 5.pasiek w Polsce, 2. M. Konferencja). Nowy Sącz, kwiecień 2012 r. mgr inż. Franciszek Janowiak – koordynator projektu 3 mgr inż. Franciszek Janowiak Mgr František Geleta Analýza súčasného stavu včelárstva v Euroregióne "Tatry" na základe dotazníkov. Včela je symbolom žitia Ona sily nám požičia Ona chráni rodisko Od toho však záleží všetko (Jerzy Gola) Ak zmiznú včely z povrchu zeme, človek nemá viac ako štyri roky života. Keď nebudú včely, nebude žiadne opeľovanie. Vyhynú rastliny potom živočíchy a nakoniec aj človek. (Karol Darwin) 1. Úvod Euroregión Tatry má mnoho významných vlastností a prírodných pamiatok. Tieto vlastnosti sa využívajú na turistické atrakcie, aktivity a funkcie, ktoré sú základom pre uvedený región. Závislá príroda a jej rozvoj zohrávajú dôležitú úlohu včely, ktoré sú hlavnými opeľovačmi, asi 80% rastlín. To vďaka nim, má Euroregión "Tatry" bohatú a rôznorodú flóru a faunu. Rastliny sú dôležitým článkom v potravinovom reťazci. Včely sú aj barometrom zdravotného stavu životného prostredia tým, že ak je jed v prírode, zomrú ako prvé. Včely na jednej strane sú upozornením na nebezpečenstvo, na strane druhej zaručujú, že tam, kde žijú a pracujú, sú bezpečné podmienky pre život. V uvedenom rozsahu včely sú neoceniteľné, pretože zohrávajú zásadnú úlohu v prírode. Táto úloha v spoločnosti ešte stále nie je dostatočne ocenená. Viac sú známe, včelie produkty, najmä nutričné a liečivé vlastnosti medu pre človeka. V rámci Euroregiónu "Tatry", tak bohatého na horské oblasti, rozmanitú vegetáciu a obmedzené poľnohospodárstvo, med má jedinečnú a výraznú chuť. K dispozícii je rozpoznateľný produkt, ktorý by mal byť súčasťou propagácie prírodného bohatstva v regióne. K tomu je nutné vykonať dlhodobé a dobre naplánované a koordinované propagačné aktivity na oboch stranách hranice. Rád by som vám poďakoval za prácu všetkým, ktorí pracovali s anketami, na starostlivom zbere dát od včelárov a najmä u neorganizovaných včelárov. Osobne viem, koľko to stálo námahy presvedčiť neorganizovaných včelárov na podpis prieskumu, ktorý sa uskutočnil a hlavne, že to nebude pre neho na škodu. Tieto obavy sú odrážané politikou, príchodu akéhokoľvek štátneho zamestnanca do lokality, po ktorej nasledovali problémy v nedostatkoch. Dúfame, že vývoj štatistických údajov zhromaždených o včelárstve v Euroregiónu "Tatry", ktoré sú zverejnené spolu s výstupmi z medzinárodnej Poľsko - Slovenskej konferencie, budú po mnoho rokov využiteľné pre vykonanie ďalších prieskumov zameraných na konkrétnu problematiku pre euroregión " Tatry ", v poľskom i slovenskom jazyku. 2. Spracovanie ankiet a zber údajov o včelárstve v Euroregiónu "Tatry" Prezentované ankety boli vyvinuté v Poľskej republike a po vzájomnej konzultácii a dohode zo Slovenskej a Poľskej strany bol spustený spoločný projekt. Pri formulovaní "Ankety" sa vychádzalo z cieľov, ktoré boli prijaté v rámci žiadosti o vykonanie mikroprojektov, ktorý stanovuje, že: prieskum zameraný na zber štatistických údajov o situácii vo včelárstve v Euroregiónu "Tatry" v poľštine a slovenčine umožňujú spoločný zber dát pre hodnotenie včiel na oboch stranách hranice. Zber štatistických údajov o včelárstve, výsledok dotazníkov a systematickú výmenu skúseností a vnímania medzi partnermi, pomôže uľahčiť spoločnú analýzu dát. Je potrebné poznamenať, že v spodnej časti, každého dotazníka je "POZNÁMKA: V súlade so zákonom o osobných údajoch" osobné 4 mgr inż. Franciszek Janowiak Mgr František Geleta Analiza aktualnej sytuacji pszczelarstwa na terenie Euroregionu "Tatry" na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji – stan na 31.12.2011 r. Pszczoła jest symbolem życia Ona siły nam użycza Ona chroni środowisko od niego wszak zależy wszystko. (Jerzy Gola) 1. Wstęp Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi pozostaną już tylko cztery lata życia. Skoro nie będzie pszczół, nie będzie też zapylania. Zabraknie więc roślin, potem zwierząt, wreszcie przyjdzie kolej na człowieka... ( Karol Darwin) Euroregion Tatry wyróżnia się walorami krajoznawczymi i przyrodniczymi. Walory te stanowią m.in. podstawę atrakcji turystycznych i rekreacyjnych oraz są fundamentem funkcji przypisywanych dla tego regionu. W utrzymaniu przyrody i jej rozwoju bardzo ważną rolę odgrywają pszczoły, będące głównymi zapylaczami ok. 80% roślin owadopylnych. To dzięki ich m.in. zapylającej pracy Euroregion „Tatry” posiada bogatą i różnorodną florę i faunę. Rośliny bowiem są ważnym ogniwem łańcucha pokarmowego. Pszczoły są też swoistym barometrem stanu zdrowotnego środowiska naturalnego przez to, iż w razie wystąpienia zatruć w przyrodzie, giną one w pierwszej kolejności. Pszczoły z jednej strony są sygnałem ostrzegawczym o niebezpieczeństwie, z drugiej zaś, gwarancją na to, że tam gdzie żyją i mają się dobrze są także bezpieczne warunki życia ludzi. W przedstawionym zakresie pszczoły są bezcenne, gdyż odgrywają fundamentalną rolę w przyrodzie. Rola ta w społeczeństwie jest dotychczas w stopniu niewystarczającym uświadamiana i doceniana. Bardziej znane są produkty pszczele, a szczególnie właściwości odżywcze i lecznicze miodu dla człowieka. Na terenie Euroregionu „Tatry”, a więc terenach górskich o bogatej, zróżnicowanej roślinności i ograniczonej agrotechnice, miód posiada wyjątkowe, niepowtarzalne i niespotykane gdzie indziej walory smakowe. Jest produktem rozpoznawalnym, który powinien być elementem promocji walorów przyrodniczych regionu. Aby tak było koniecznym jest podjęcie długofalowych, dobrze zaplanowanych i skoordynowanych działań promocyjnych po obydwóch stronach granicy. Pragnę w tym miejscu serdecznie podziękować za włożoną pracę przez wszystkich ankietyzujących, którzy przez pracę włożoną w sumienne zebranie danych od pszczelarzy zrzeszonych, a zwłaszcza od pszczelarzy niezrzeszonych w związkach pszczelarskich. Osobiście wiem ile pracy często kosztowało przekonanie pszczelarza niezrzeszonego, że złożenie podpisu pod sporządzoną ankietą nie spowoduje dla niego szkody. Obawy te są echem polityki nakazowej, gdy przyjście każdego urzędnika państwowego w obejściu gospodarza była związana z następstwem kłopotów. Mamy nadzieję, że opracowanie zebranych danych statystyczne o pszczelarstwie na terenie Euroregionu „Tatry”, które są opublikowane wraz z referatami z Międzynarodowej Konferencji w języku polskim i słowackim, pozwolą przez wiele lat, na podejmowanie dalszych prac badawczych, ukierunkowanych na konkretne zagadnienie ważne dla Euroregionu „Tatry”, ale również dla całej Polski i Słowacji. 2. Opracowanie Ankiety do zbierania danych o pszczelarstwie w Euroregionie „Tatry” Przedstawiona poniżej Ankieta w j. słowackim i w j. polskim została opracowana, w wyniku konsultacji, uzgodnień pomiędzy stroną słowacką i polską realizującą niniejszy projekt. Przy opracowaniu „Ankiety” kierowano się celami, które zostały przyjęte w trakcie składania Wniosku o realizacji tego mikroprojektu, gdzie określono, że: ankieta do zbierania danych statystycznych o sytuacji pszczelarstwie na terenie Euroregionu „Tatry” w języku polskim i słowackim umożliwi wspólne zebranie danych dla oceny stanu pszczelarstwa po obu stronach granicy. Zbieranie danych statystycznych o pszczelarstwie i systematyczna wymiana doświadczeń i spostrzeżeń pomiędzy partnerami, pozwoliła na pewne ułatwienia, przy analizie wspólnie uzyskanych danych, w wyniku ankietyzacji. 5 údaje nebudú zverejnené, ale iba použité pre prípravu štatistických dát pre multidimenzionálnu analýzu, ktorá bude slúžiť k ochrane prírodného dedičstva v Euroregiónu na slovenskej a poľskej strane. Anketári musel prekonať veľkú námahu k jej naplneniu, a to najmä u nečlenov včelárov, v Poľsku i na Slovensku. Z informácií získaných od anketárov a osobných skúseností získaných z dotazníkov vykonaných na Orave, ukazuje sa, že boli prípady, že včelár nechce byť uvedený v zozname účastníkov, alebo nie je ochotný podpísať tlačivo o prieskume. To sú vzdialené ozveny príkazovej politiky - stav, ktorý ešte pretrvávajú v našej spoločnosti, a to napriek prechodu najmenej 20 rokov po opustení vtedajšej politiky. Našťastie počet týchto prípadoch podľa môjho názoru nemá vplyv na výrazné zmeny v záveroch štatisticky získaných dát, ale pre základnú analýzu dát, by sa mal tento aspekt vždy vziať do úvahy. 3. Porovnanie analýzy údajov zhromaždených na Poľskej a Slovenskej strane hranice 3.1. Územie prieskumu a kvantitatívne údaje o včelároch a ich včelstvách. Spracované a vytlačené ankety v Poľskom a Slovenskom jazyku boli použité k prieskumu na zber dát u 2 228 ( 986 v Poľsku a 1242 na Slovensku), včelárov, ktorí obhospodarujú 43 130 (22 874 v Poľsku a 20 256 na Slovensku) včelstiev v Euroregióne Tatry t.j. v týchto okresoch: Poľsko: Kraj – Małopolska, okres ( počet včelárov/počet včelstiev): 1. Gorlice (135/3440); 2. Limanowa (165/3656); 3. Nowy Sącz(392/10183); 4. Nowy Targ (235/4340); 5. Tatrzański – Zakopane (59/1255). Slovensko: I. Kraj Prešovský – okres (počet včelárov/počet včelstiev): 6.Kežmarok (148/2446); 7.Levoča (76/2292); 8. Poprad(190/2085); 9. Sabinov(140/3119); 10.Stará Ľubovňa(228/3854). II. Kraj Žilinský – okres (počet včelárov/počet včelstiev): 11. Dolný Kubín(67/782); 12. Liptovský Mikuláš(125/1183); 13. Námestovo(95/1256); 14. Ružomberok(95/1183); 115.Tvrdošín(79/1225). Tabuľky pre jednotlivé okresy s údajmi za mestom sa nachádzajú v údajoch okresov uvedených na konci vývoja v prilohach 1-5 v Pol’sku, a 6-15 na Slovensku. Zoznam okresov v Poľsku, sú čísla a percentá uvedené v prílohe č 16, pričom zoznam regiónov na slovenské strane, sú čísla a percentá uvedený v prílohe č 17 Umiestnenie jednotlivých okresov na poľskej a slovenskej strane, sú uvedené na mape Euroregiónu „Tatry" na konci tejto správy ako príloha č.18, a na prvej strane publikace. 6 Nadmienić należy, że pomimo umieszczenia na dolnej części, każdej z Ankiet adnotacji, „Uwaga: Zgodnie z Ustawą o danych osobowych „Dane indywidualne nie będą upublicznione, lecz wykorzystane do sporządzenia danych statystycznych do analiz wieloaspektowych, które będą służyć do ochrony dziedzictwa przyrodniczego w Euroregionie po stronie słowackiej i polskiej”. Ankieterzy musieli pokonywać duże opory przed jej wypełnianiem, zwłaszcza u pszczelarzy niezrzeszonych, po stronie polskiej i słowackiej. Z uzyskanych informacji, od Ankietyzujących, i własnych doświadczeń uzyskanych podczas prowadzonej ankietyzacji na terenie Orawy, wynika, że zdarzały się przypadki, że dany pszczelarz nie wyraził zgody na spisanie danych i(lub) podpisanie ankiety. Są to odległe echa polityki nakazowo – rozdzielczej, o których wspomniano powyżej, a które w dalszym ciągu pokutują w naszym społeczeństwie, pomimo upływu co najmniej 20 lat, od zaniechania tej polityki. Na szczęście ilość tych przypadków, moim zdaniem nie powinna wpłynąć na znaczącą zmianę wniosków z uzyskanych danych statystycznych, lecz przy zasadniczej analizie uzyskanych danych, ten aspekt powinie być zawsze brany pod uwagę, gdyż poczet pszczelarzy niezrzeszonych, byłby znacznie wyższy. 3. Analiza porównawcza zebranych danych po stronie granicy słowackiej i polskiej 3.1 Obszar objęty badaniem ankietowym i dane ilościowe pszczelarzy i rodzin pszczelich Opracowana, wydrukowana Ankieta w języku polskim i słowackim pozwoliła na zebranie danych wśród 2.228(986 w Polsce i 1242 na Słowacji) pszczelarzy, którzy posiadają 43.130(22.874 – Polska i 20.256 – Słowacja) rodzin pszczelich w Euroregionie Tatry tj. w następujących powiatach: strona polska Województwo – Małopolska i powiaty (ilość pszczelarzy/ilość rodzin pszczelich): 1. Gorlice (135/3440); 2. Limanowa (165/3656); 3. Nowy Sącz(392/10183); 4. Nowy Targ (235/4340); 5. Tatrzański – Zakopane (59/1255). strona słowacka: I. Województwo: Preszów i powiaty(ilość pszczelarzy/ilość rodzin pszczelich): 6.Kežmarok (148/2446); 7.Levoča (76/2292); 8. Poprad(190/2085); 9. Sabinov(140/3119); 10.Stará Ľubovňa(228/3854). II. Województwo Žilina i powiaty(ilość pszczelarzy/ilość rodzin pszczelich): 11.Dolný Kubín(67/782); 12. Liptovský Mikuláš(125/1183); 13. Námestovo(95/1256); 14. Ružomberok(95/1183); 15.Tvrdošín(79/1225). Tabele obejmujące poszczególne powiaty z danymi dla miejscowości w Euroregionie „Tatry”, które znajdują się w danych powiatach przedstawiono na końcu opracowania w załącznikach Nr 1-5 powiaty na terenie Polski, natomiast na załącznikach 6-15 powiaty na terenie Słowacji. Zestawienie powiatów w Polsce; dane liczbowe i procentowe znajdują się w załączniku Nr 16, natomiast zestawienie województw na Słowacji; dane liczbowe i procentowe znajdują się w załączniku Nr 17. W załączniku Nr 18, przedstawiono ilości pszczelarzy/rodzin pszczelich na zarysie mapy Euroregionu „Tatry” na terenie powiatów po stronie polskiej i słowackiej (zarys mapy jest również na str.1). 7 Ak zmiznú včely z povrchu zeme, človek nemá viac ako štyri roky života. Väčšinu plodín, ktoré človek konzumuje, totiž včely opeľujú, žiadne opeľovanie. Vyhynú rastliny, potom zvieratá a nakoniec zhynie aj človek(Charles Darwin) anketa zbierania štatistických údajov o situácii vo včelárstve Euroregiónu "Tatry". V rámci projektu „Včely v službách človeka a prírody v euroregióne Tatry“ 1. Údaje o včelárovi: 1.1 Meno a priezvisko ............................................................................................Tel................................................. 1.2 Vzdelanie ............................................................................................................................................................. 1.3 Včelárske kurzy....................................................................................................................................................... 1.4 Adresa bydliska ………………………….................................................................................................................. 1.5 Umiestnenie včelnice ....................................................................................................... prenosné/pevné * 2. Včelárska farma: 2.1 Organizovanosť včelára (Názov) ........................................................................................................................... 2.2 Profesionálny včelár Áno / Nie pracujúci v odbore ……….......……….......................……………….. 2.3 Nástupca včelára Áno / Nie pracujúci v odbore.…………………….......................……………….. 2.4 Vek včelára ........... rokov, dôchodca ............................. rokov, dôchodca od roku ............................................. 2.5 Registračné číslo. ................................ Registračné číslo predajcu ................................................................ 2.6 Počet včelstiev ..................................... 2.7 Kľúčové výhody v okruhu 2 km od včelstiev .......................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................... 2.8 Počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/11, pretože ................................................................................................ 2.9 Choroby včelstiev, počet rodín ............................................................................................................................... 2.10 Nájdené choroby na rozbore v laboratóriu ........................................................................................................... 3. Ohrozenie včelstiev vo vzdialenosti do 5 km: 3.1 Poľnohospodárstvo - intenzita hnojenia, postrek ………………………….........................………………………….. 3.2 Sadovnícke a zeleninové farmy ............................................................................................................................. 3.3 Chemické prevádzky a zar. na spracovanie plastov............................................................................................... 3.4 Ďalšie nebezpečia pre včelára (napr. zanedbané a opustené úle a pod.) ............................................................. ...................................................................................................................................................................................... - nepotrebné preškrtnúť ! • Poznámka: V súlade so zákonom o ochrane osobných údajov "osobné údaje nebudú zverejnené, alebo použité pre iné účely, ako pre prípravu a analýzu údajov pre štatistiku, ktorá bude slúžiť k ochrane prírodného dedičstva v Euroregióne Tatry na slovensko-poľskom území. Podpis spisujúceho anketu .................................. 8 Podpis včelára.................................. Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi pozostaną już tylko cztery lata życia? Skoro nie będzie pszczół, nie będzie też zapylania. Zabraknie więc roślin, potem zwierząt, wreszcie przyjdzie kolej na człowieka (Karol Darwin) ankieta do zbierania danych statystycznych o sytuacji pszczelarstwa na terenie Euroregionu „Tatry”. W ramach projektu „Pszczoły w służbie człowieka i przyrody w Euroregionie „Tatry”. 1. Dane adresowe pszczelarza: 1.1 Nazwisko i imię ..............................................................................................Tel. ............................................ 1.2 Wykształcenie szkolne........................................................................................................................................ 1.3 Kursy pszczelarskie ............................................................................................................................................ 1.4 Zamieszkały w Miejscowość 1.5 Pasieki w Miejscowość ............................................................................................................................ .........................................................................................wędrowne/stacjonarne × 2. Gospodarstwo pasieczne 2.1 Pszczelarz zrzeszony w Związku (Kole) ........................................................................................................ ...................................................................................................................................................................................... 2.2 Pszczelarz zawodowy Tak/ Nie pracujący w zawodzie ................................................................. 2.3 Następca pszczelarza Tak/ Nie pracujący w zawodzie ................................................................. 2.4 Struktura wiekowa pszczelarza: wiek ...........lat, emeryt.............lat, rencista.............lat 2.5 Nr weterynaryjny.................................................... Nr sprzedaży bezpośredniej.................................. 2.6 Ilość rodzin pszczelich............................... 2.7 Główne pożytki w promieniu 2 km od pasieki.............................................................................................. ...................................................................................................................................................................................... 2.8 Ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/11.z powodu........................................................................... 2.9 Stwierdzone przez pszczelarza zachorowania w ilości rodzin................................................................. 2.10. Stwierdzone choroby w badaniach laboratoryjnych................................................................................ 3. Zagrożenia dla rodzin pszczelich w odległości maksymalnie do 5 km 3.1 Rolnictwo – intensywność nawożenia, oprysków........................................................................................ 3.2 Gospodarstwa sadownicze i/lub warzywniczeX............................................................................................ 3.3 Zakłady przetwórstwa chemicznego lub tworzyw sztucznych................................................................... 3.4 Inne zagrożenia według pszczelarza (np. zaniedbane i opuszczone pasieki itd................................... .................................................................................................................................................................................. X - niepotrzebne skreślić Uwaga: Zgodnie z Ustawą o danych osobowych „Dane indywidualne nie będą upublicznione, lecz wykorzystane do sporządzenia danych statystycznych do analiz wieloaspektowych, które będą służyć do ochrony dziedzictwa przyrodniczego w Euroregionie po stronie słowackiej i polskiej”. Podpis spisującego ankietę ……………………. Podpis właściciela pasieki..... 9 3.1 Stav prezimovania včelstiev – Zima 2010/2011 Z údajov uvedených v dodatkoch 16 a 17 vyplýva že: V Poľsku neprežilo zimu 2335 včelstiev, čo predstavuje asi 10,3 % zazimovaných včelstiev na Slovensku to je 534, čo je asi 2,6 % zazimovaných včelstiev Z analýzy v dodatku 16 vyplýva, že najväčší počet rodín, ktorí neprežili zimu 2010/11 v Poľsku bola Tatranská oblasť - 16,4%, zatiaľ čo najmenšia bola v okrese Nowy Sacz 4,5% v priemere 9,7% s 5 okresov v Poľsku. V analýze prílohy č. 17 zistíme, že na Slovensku v regiónoch Prešova boli zničené povodňami 447 včelstiev, zatiaľ čo v Žilinskom regióne 87, čo predstavuje 2,6% z celkového počtu včelstiev v týchto dvoch krajoch. Ak zhrnieme vyššie uvedené nájdeme asi 4 krát väčší počet mŕtvych včiel v Poľsku, než na Slovensku. Z literatúry a rozhovorov včelárov na oboch stranách hranice, treba príčiny hľadať v účinnosti liečby a veterinárnej starostlivosti. 3.2. Štátne školské vzdelávanie včelárov Priama analýza vzdelávacieho systému nemôže byť vykonaná, pretože systém v Poľských a Slovenských školách sa výrazne líši. V tejto situácii môže mať analýza smerodajné údaje v oblasti vysokoškolského vzdelávania. Analýza v Prilohe 16 a 17, že v Poľsku 16,3% a na Slovensku 11,7% včelárov, ktorí majú vyššie vzdelanie.Najväčší počet včelárov s vyšším vzdelaním, na poľskej strane sa nachádza v okrese Nowy Sącz - 20,5%, zatiaľ čo najmenej v Tatranskej oblasti - 11,9% a Görlitz - 11,1%, s priemerom 14,6% okresov. Naproti tomu strana slovenská v regióne Prešov - 13,4% a Žilinskom - 8,7% v porovnaní s počtom včelárov v regióne Slovenska. 3.3. Štátne včelárske školstvo Je potrebné poznamenať, že na Slovensku nie sú rovnocenné skúšky včelárstva k stavu vyskytujúcemu sa v Poľsku. V Poľsku je to certifikovaného pracovníka, tovariš a majster. Na Slovensku sú to profesionáli, ktorí absolvovali príslušný vzdelávací stupeň odboru včelár, zatiaľ čo ostatní účastníci kurzu absolvovali iba kurz včelárstva a to buď základný, alebo včelárske minimum. Analýza prieskumu ukázala, že: podľa poľského školstva: odborný pracovník má 3,7% včelárov, tovariš 2,4% a majster 7,9% včelárov. Včelárstvo bez vzdelania doložené štátne skúšky je 86% včelárov. Je potrebné poznamenať, že organizácie a združení včelári ponúkajú kurzy a školenia, ktoré nie sú ukončené štátnou skúškou a tieto dôvody, analýza nezahŕňa; na Slovensku má včelárske minimum 41% včelárov a včelárskych škôl a tzv. profesionálov -0,8%, a bez kurzu je 58,2% včelárov. 3.4. Včelíny, pevné stanovišťa a kočovné včelárenie Analýza prieskumu ukázala, že ako v Poľsku tak i na Slovensku v Euroregiónu "Tatry" najviac včelárov včelári na pevných stanovištiach, zatiaľ čo migrácia so včelami je zriedkavá: Na poľskej strane len 0,7% kočujúcich včelárov Na slovenskej strane je 3,9% včelárov na cestách so včelami 10 3.2 Stan przezimowania rodzin pszczelich – zima 2010/2011 Z danych przedstawionych w załącznikach16 i 17 wynika, że: w Polsce nie przeżyło zimy 2.335 rodzin, co stanowi 10,3 % zazimowanych rodzin pszczeli; na Slowacji stanowiło to odpowiednio: 534 rodzin tj. 2,6 % zazimowanych rodzin pszczelich. Z analizy zał. 16 wynika, że największa ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/11 w Polsce był powiat Tatrzański - 16,4 %, natomiast najmniejszy w powiecie Nowy Sącz – 4,5% przy średniej 9,7 % dla 5 powiatów w Polsce. Analizując załącznik Nr 17 stwierdzamy, że na terenie Słowacji w województwach: Preszowskim zamarło 447, natomiast w Żilińskym 87 rodzin pszczelich, część z tych rodzin zamarło w związku z powodziami, co stanowi 2,6 % rodzin pszczelich w omawianych dwóch województwach. Podsumowując powyższe stwierdzamy ok. 4 krotnie większą ilość zamarłych rodzin pszczelich na terenie Polskim niż na Słowacji. Z danych literaturowych i rozmów z pszczelarzami po obu stronach granicy; przyczyn należy poszukiwać w skuteczności stosowanego leczenia i opiece weterynaryjnej. 3.3 Stan wykształcenia szkolnego pszczelarzy Analiza bezpośrednia wykształcenia szkolnego nie może być przeprowadzona, gdyż system szkoły polskiej i słowackiej diametralnie się różni. W tej sytuacji do analizy możemy bezpiecznie wziąć wskaźnik wyższego wykształcenia. Z analizy zał. 16 i 17 wynika, że po stronie polskiej jest 16,3 %, a po stronie słowackiej 11,7 % pszczelarzy posiada wyższe wykształcenie. Największa ilość pszczelarzy posiadających wyższe wykształcenie, po stronie polskiej, znajduje się w powiecie Nowy Sącz – 20,5%, natomiast najmniej powiat Tatrzański – 11,9% i Gorlice – 11,1%, przy średniej z powiatów 14,6%. Natomiast po stronie słowackiej w województwie Preszowskim – 13,4 % i Zilińskim – 8,7% w stosunku do ilości pszczelarzy, w danym słowackim województwie. 3.4 Stan wykształcenia pszczelarskiego Należy nadmienić, że na Słowacji nie ma odpowiedników państwowych egzaminów pszczelarskich występujących w Polsce pozwalających na uzyskanie: tytułu robotnika kwalifikowanego, czeladnika i mistrza, lecz są profesjonaliści, posiadający ukończone odpowiednie szkoły pszczelarskie, natomiast pozostali to są uczestnicy kursów, które mogą być w stopniu podstawowym i tzw. minimum pszczelarskie. Przeprowadzona analiza Ankiet wykazała, że: po stronie polskiej wykształcenie: robotnika wykwalifikowanego posiada 3,7 % pszczelarzy, czeladnika 2,4 % i mistrza 7,9% pszczelarzy, bez wykształcenia pszczelarskiego potwierdzonego egzaminem państwowym jest 86% pszczelarzy. Należy jednak zaznaczyć, że Koła i Związki Pszczelarzy prowadzą kursy i szkolenia, które nie są zakończone egzaminem państwowym i z tych względów analiza ich nie obejmuje; 11 Dúfame, že prostredníctvom programov pomoci pre včelárov rozšíri náš štát v Poľsku, ako aj Slovensko pomoc pri nákupe ťahačov pre prepravu včiel, čo pomôže pri zlepšení už aj tak zlej situácie najmä v Poľsku. 3.5. Organizovanie včelárov vo včelárskych organizáciách Existujú významné rozdiely vo včelárskych združeniach na Slovensku a v Poľsku. Podľa môjho názoru je to kvôli rozdielu v prístupe štátnych orgánov k problematike včelárstva v Poľsku a na Slovensku. Tieto faktory znamenajú, že v priebehu zisťovania na Poľskej strane a to najmä neregistrovaní včelári uviedoli, že členstvo v organizácii vytvára viac problémov ako výhod. S odkazom na predchádzajúce obdobie, kedy cukor bol lacnejší, aspoň pre včelárov. Z tabuliek analýzy 16 a 17 vyplýva, že: Poľská strana - 11% včelárov, ktorí nie sú organizovaní, Slovenská strana len 3,5% včelárov. Situácia na poľskej strane je oveľa problematickejšie, ale k tomu je treba pripočítať 11% nečlenov združenia, a majiteľov včelínov, ktorí nesúhlasili s uverejnením a podpísaním v prieskumoch. Je potrebné poznamenať, že neregistrovaný včelár často predstavuje potenciálne riziká pre včelárov, ktorí používajú ekonomiku správneho včelárenia. Jednou z hlavných úloh by malo byť vytvorenie podmienok pre členstvo v Únii, ako prirodzenú potrebu pre včelárov. 3.6. Včelári – profesionáli Z analýza prieskumu vyplynulo, že: Na Poľskej strane je 19 profesionálnych včelárov, čo predstavuje 1,9% z 986 včelárov; Na Slovenskej strane je 18 profesionálnych včelárov, čo predstavuje 1,4% z 1242 včelárov. Z toho vyplýva, že včelárstvo je stále považované za doplnkové práce a nepredstavuje základ pre zabezpečenie existencie. 3.7. Pokračovateľ, nástupca včelára Získané údaje ukázali, že: na poľskej strane je deklarovaných 234 stúpencov, čo je 23,7%; na slovenskom strane je deklarovaných deväť nástupcov, čo je 0,7%. Údaje získané na Poľskej strane sú výrazne lepšie než na Slovenskej strane, ale je to stále, že každý štvrtý včelár má svojho nástupcu. To priamo súvisí s vyššie uvedenými bodmi. 3.7, kde bol príliš nízky počet profesionálnych včelárov. V prípade, že nie je vytvorená možnosť existencie odboru „včelár", len ťažko očakávať vzrast nástupcov. Ako ukazujú skúsenosti, časta substitúcia dochádza v dôsledku rodinnej nutnosti. Otec odišiel, Ty musíš pokračovať, pretože rodina a priatelia pýtajú med. Je to ťažké, avšak, taká situácia ne je považovaná za dobrú. 12 po stronie słowackiej minimum pszczelarskie posiada 41%, pszczelarskie szkoły itd. tzw. profesjonał-0,8%, bez kursów 58,2% pszczelarzy. 3.5 Pasieki stacjonarne i wędrowne Analiza Ankiet wykazała, że tak w Polsce, jak i na Słowacji w Euroregionie „Tatry” zasadniczą gospodarką pasieczną są pasieki stacjonarne, natomiast wędrówka z pszczołami jest rzadkością: po stronie polskiej tylko 0,7% pszczelarzy przyznaje się do przemieszczania pasiek; po stronie słowackiej jest to 3,9 % pszczelarzy wędrujących z pszczołami. Można żywić nadzieję, że programy pomocowe dla pszczelarstwa naszych Państw tak w Polsce, jak i na Słowacji pomagające w zakupie lawet do przewozu pszczół pomogą w poprawie dotychczas niedobrych wskaźników zwłaszcza w Polsce. 3.6 Zrzeszenie w związkach pszczelarzy Istnieją znaczne dysproporcje w zrzeszaniu się w związkach pszczelarskich, po stronie słowackiej i polskiej, moim zdaniem wynika to z różnicy podejścia władz państwowych do problematyki pszczelarskiej w Polsce i na Słowacji. Czynniki te sprawiły, że w trakcie ankietyzacji, po stronie polskiej, zwłaszcza pszczelarze niezrzeszeni stwierdzali, że przynależności do związku stwarza większe kłopoty niż korzyści. Przypominając okres miniony, gdy to przynajmniej cukier był tańszy dla pszczelarzy. Z analizy Zał. 16 i 17 wynika, że: po stronie polskiej 11% pszczelarzy jest niezrzeszonych; po stronie słowackiej tylko 3,5% pszczelarzy. Sytuacja po stronie polskiej jest znacznie poważniejsza, gdyż do tych 11% trzeba doliczyć niezrzeszonych pszczelarzy, którzy nie wyrazili zgody na spisanie i podpisanie Ankiety przez właściciela pasieki. Nadmienić należy, że niezrzeszenie pszczelarza często stanowi potencjalne zagrożenie pasiek pszczelarzy zrzeszonych, którzy prowadzą prawidłową gospodarkę pasieczną. Problematyka doprowadzenia do maksymalnego ograniczenia ilości niezrzeszonych pszczelarzy, powinna być brana pod uwagę, tak przez zarządy związku pszczelarzy, władze administracyjne, jak i czynniki państwowe. Jednym z głównych ich zadań powinno być stwarzanie warunków, by przynależność do związku pszczelarzy była naturalną potrzebą pszczelarza. 3.7 Pszczelarze zawodowi Analiza Ankiet wykazała, że: po stronie polskiej jest 19 pszczelarzy zawodowych, co stanowi 1,9% z 986 pszczelarzy; po stronie słowackiej jest 18 pszczelarzy zawodowych, co stanowi 1,4% z 1242 pszczelarzy. Z powyższego wynika, że w dalszym ciągu pszczelarstwo jest traktowane jako dodatkowe zajęcie i nie stanowi podstawy do zabezpieczenia egzystencji z gospodarki pasiecznej. 13 3.8. Veková štruktúra včelárov Aktívni včelári boli rozdelení do šiestich vekových skupín. Pre podrobnejšiu informáciu napr. že skupina asi 30 rokov zahŕňajú všetkých včelárov do 34 rokov, ale asi 80 rokov obsahuje včelára vo veku 75-80 rokov a vyššie. Pre uľahčenie analýzy popisujú jednotlivé stĺpce tabuľky. Tabuľka 1. Obsahuje podiel v % včelárov v rôznych vekových rozsahov P.č. Vek ( do ) Na strane hranici Poľska v % Slovenska v % 1. 30 (do 34) 11,0 1,9 2. 40 (35-44) 14,1 15,1 3. 50 (45-54) 19,0 25,9 4. 60 (55-64) 23,6 29,5 5. 70 (65-74) 17,0 25,0 6. 80(75-80 a vyššie) 15,3 2,6 Z uvedenej tabuľky vyplýva, že rovnomernejšie rozloženie vekovej štruktúry včelárov je na poľskej strane, ako na slovenskej. Avšak, v oboch prípadoch sú generačné obmeny. Existujú určité obavy na slovenskej strane, pretože vo vekovej skupine do 30 rokov je iba 1,9% podielu včelárov. Dúfajme, že legislatíva prijatá pre rok 2012, ktorú slovenské orgány prijali na pomoc pre včelárstvo bude účinným prostriedkom tzv. „ toku mladej krvi včelárstva na Slovensku”. 3.9. Veterinárna registrácia včelstiev Povinnosť registrovať včelstvá na inštitúcii poľnohospodárstva v súlade so zákonom z 11. marca 2004r. „o ochrane zdravia zvierat a kontroly infekčných ochorení zvierat." Vlastniť včelstva "vlastniť hospodárske zvieratá za účelom uvedenia na trh tieto zvieratá alebo produkty získané z týchto zvierat " je pod dohľadom. Môžete mať ľubovoľný počet včelstiev a neexistuje žiadny záznam včelínov u okresného veterinárneho inšpektorátu, za predpokladu, že včelie produkty ako med, peľ, materskej kašičky a vosk nebudú uvádzané na trh, ale iba budú použité pre potreby včelárov. Anketa ukázala že: - Na Poľskej strane je 9,5% včelárov, ktorí nemajú registrovanú včelnicu u veterinára - Na Slovenskej strane, 3,5% včelárov nemá registrovanú včelnicu. Významný rozdiel v prospech Slovenska podľa vládnych predpisov, ktoré sú na Slovensku viac represívne vo vzťahu k neregistrovaných včelárov, a to najmä v prípade nákazlivého ochorenia včiel u neregistrovaných včelstiev. 14 3.8 Następcy pszczelarza Dane zebrane wykazały, że: po stronie polskiej jest zadeklarowane 234 następców, co stanowi 23,7%; po stronie słowackiej jest zadeklarowanych 9 następców, co stanowi 0,7%. Uzyskane dane po stronie polskiej są znacząco lepsze niż po stronie słowackiej, jednak to w dalszym ciągu, co czwarty pszczelarz ma swego następcę. Wiąże się to bezpośrednio z powyższym pkt. 3.7, gdzie stwierdzono nadmiernie niską ilość pszczelarzy zawodowych. W przypadku, gdy nie stwarza się możliwości zabezpieczenia egzystencji z zawodu „pszczelarz”, trudno oczekiwać, by zachęcało to następców do deklarowania się objęcia pasieki. Jak doświadczenie wskazuje, często zastępowanie następuje, w wyniku rodzinnej konieczności. Ojciec zostawił pasiekę, trzeba to ciągnąć dalej, bo rodzina i znajomi pytają o miód. Trudno jednak taką sytuację uznać za dobrą. 3.9 Struktura wiekowa pszczelarzy Całość pszczelarzy została zaszeregowana do sześciu grup wiekowych. Dla uszczegółowienia należy poinformować, że np. grupa wiekowa ok. 30 lat obejmuje wszystkich pszczelarzy do 34 lat, natomiast przedział wiekowy ok. 80 lat zawiera pszczelarzy w wieku 75-80 lat i powyżej. Celem ułatwienia analizy tak też opisano poszczególne rubryki tabeli. Tab. Nr 1 Zawiera udział % pszczelarzy w różnych przedziałach wiekowych L.p Wiek ok. Po stronie granicy polskiej w % słowackiej w % 1. 30 (do 34) 11,0 1,9 2. 40 (35-44) 14,1 15,1 3. 50 (45-54) 19,0 25,9 4. 60 (55-64) 23,6 29,5 5. 70 (65-74) 17,0 25,0 6. 80(75-80 i powyżej) 15,3 2,6 Przedstawione w tabeli dane wskazują na bardziej równomierne rozłożenie struktury wiekowej pszczelarzy po stronie polskiej niż słowackiej. Jednak w obu przypadkach występuje zastępowalność pokoleniowa. Istnieje pewna obawa po stronie słowackiej, gdyż w grupie wiekowej do ok. 30 lat jest tylko 1,9 % udział ilości pszczelarzy. Miejmy nadzieję, że ostatnio podjęte w 2012 r. przez władze Słowacji projekty pomocowe dla pszczelarstwa, będą skutecznym środkiem dopływu tzw. młodej krwi do pszczelarstwa na Słowacji. 3.10 Posiadanie Nr weterynaryjnego na podstawie rejestracji pasieki Obowiązek rejestracji gospodarstwa pasiecznego wynika z Ustawy z dnia 11 marca 2004 „ O ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt”. Posiadanie pasieki jako "utrzymywanie zwierząt gospodarskich w celu umieszczenia na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt" jest działalnością nadzorowaną. Istnieje możliwość posiadania dowolnej ilość pni i nie rejestrowanie pasieki w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii, ale tylko pod warunkiem, że produkty pszczele takie jak miód, pyłek, mleczko pszczele czy wosk jak i zarówno same pszczoły nie będą wprowadzanie na rynek nawet w formie nieodpłatnej, a jedynie będą wykorzystywane na własne potrzeby pszczelarza. 15 3.10.Hlavné výhody od včelnice v okruhu 2 km Takmer všetky prieskumy ankety na poľskej strane uvádzajú tieto hlavné výhody: púpava; lipa; les, medovica lúky, polia a sady Na slovenskej strane prevláda predovšetkým : les a lesné porasty lúky a pasienky ovocné sady a ovocné záhrady 3.11.Ohrozenie včelínov a pripomienky Na záver by som rád citoval pripomienky, ohľadom ohrozenia včelínov, ktoré boli vyjadrené počas ankety a ktoré sú stručne zaznamenané: 1. Opustene, alebo zanedbané včelíny Tento problém sa vyskytuje vo všetkých dotknutých oblastiach ankety v Poľsku, od okresu Gorlickeho, až po Tatransky. Je známe, že opustené a zanedbané včelíny sú zdrojom infekcie. Ak nie je liečená včelár môže prísť o úsilie až do okruhu 5 km. Tento problém na Slovensku je riešený tak, že veterinárna služba kontroluje najmenej raz za rok včelárov, pretože to ovplyvňuje príjem o pomoc,, ktorú včelár žiada, čo predstavuje významný príjem pre včelára. 2. Postrek poľnohospodárskych a sadovníckych plodín Podobne ako iné aj tento bod je výrazným nebezpečenstvom pre včely, kvôli všeobecnej problematike postreku v Poľsku. Existuje všeobecná úvaha, že Euroregión „Tatry" sa šetrí. Výskumom zistené že je tu obmedzené poľnohospodárstvo a sú tu dobré podmienky pre včelárstvo. Tak, ako vždy, pravda je niekde uprostred a čím hlbšie do toho nazrieme tým zistíme, že obraz je menej farbistý. Je záhadou, prečo v poslednej dobe včelíny v blízkosti veľkých ovocných sadoch a zeleninových fariem nie sú výhodné. Často je vidieť v okolí sadov mnoho žltých koles kolem stromu z použitia chemikálii. Hlavná chyba výrobcov je že vo všeobecnej časti napíšu, že chemikália je neškodná pre včely, alebo môže to byť taktiež označenie pre chemickú látku, ktoré ne informujú, pri ktorej koncentrácie, tieto látky sú toxické pre včely. Postrek sa stal morom, aj pri tomto primitívnom poľnohospodárstve. Napríklad potom, čo odstránil buriny na zemiakoch, ručným okopávaním, alebo opakovanou orbou sa to znovu dostáva do zeme. Teraz už aj malé zemiaky sú chemický ošetrované, ako skôr používané prírodné metódy, pretože sú príliš časovo náročné pre dnešný spôsob poľnohospodárstva. Je možné, že problémy zostanú ponechané na poľnohospodárov, aby sa zamysleli nad otravou seba a svojej rodiny. Postreky maju byt vykonané vo večerných hodinách, po lete včiel. Ale ja som sa nestretol s postrekom večer, pretože argumentácia je nasledujúca: večerné postreky sú menej účinné, pretože rosa zmení koncentráciu. Okrem iného z týchto 16 Ankietyzacja wykazała, że: po stronie polskiej, 9,5 % pszczelarzy nie posiada zarejestrowanej pasieki w weterynarii; po stronie słowackiej, 3,5 % pszczelarzy nie posiada zarejestrowanej pasieki. Znaczna różnica na korzyść Słowacji, wynika z rozporządzeń Rządowych, które na Słowacji są bardziej represyjne w stosunku do pszczelarzy niezarejestrowanych, zwłaszcza w przypadku wystąpienia choroby zakaźnej pszczół, w pasiece niezarejestrowanej. 3.11 Główne pożytki w promieniu 2 km od pasieki Prawie we wszystkich ankietach po stronie polskiej wymieniano następujące główne pożytki: mniszek; lipa; las, jako spadź i runo leśne; łąki; sady. Natomiast po stronie słowackiej przeważa przede wszystkim: las, jako spadź i runo leśne; łąki i pastwiska; sady owocowe i ogrody owocowe. 4. Uwag i zagrożenia dla pasiek Na zakończenie pragnę przytoczyć uwagi, zagrożenia dla pasiek, które były wyrażane w Ankietach, a nie udało się je pomieścić w tabelach i (lub) zostały skrótowo zapisane: 4.1. Opuszczone i zaniedbane pasieki Problem ten występuje na całym terenie badanym w Polsce, od powiatu gorlickiego po powiat tatrzański. Wiadomym jest, że opuszczona i zaniedbana pasieka, stanowi źródło infekcji, gdyż pasieka taka jest nie leczona i może zaprzepaścić wszelkie starania okolicznych pszczelarzy w okręgu nawet 5 km. Problem ten jest rozwiązany na terenie Słowacji, w ten sposób, że służby weterynaryjne odwiedzają przynajmniej raz w roku pszczelarza, gdyż warunkuje to otrzymania wsparcia, które stanowi znaczny dochód pszczelarza. 4.2. Opryski rolnicze i warzywno-sadownicze Podobnie, jak powyższy punkt zagrożenie dla pszczół, z powodu oprysków jest generalną problematyką dla pszczelarstwa w Polsce. Jest ogólne odczucie, że na terenie Euroregionu „Tatry” objętym badaniami ankietowymi zostało ograniczone rolnictwo i są dobre warunki dla pszczelarstwa. Tak jak zawsze prawda jest gdzieś w środku, im bardziej się zbliżamy, tym obraz jest mniej kolorowy. Jest zastanawiającym, dlaczego ostatnimi czasy pasieki w pobliżu dużych sadów i gospodarstw warzywniczych tak źle się mają. Starczy zobaczyć te sady, wokół pnia żółto, od zastosowanych środków chemicznych. Ponadto, nie są przestrzegane pory dnia i brak informacji przekazywanych pszczelarzom o prowadzonych opryskach. Jednak główną winą trzeba obciążyć producentów środków, którzy generalnie piszą, że środek jest nieszkodliwy dla pszczół. Jednak nie spotkałem się, ale może są takie ety- 17 dôvodov sa postrek vykonáva, v poľnohospodárstve, záhradníctve a zeleninových fariem na juhu za krásneho počasia. Chemický postrek je označený výrobným štítkom, ktorý označuje, že prípravok je neškodný pre včely. Na otázku čo koncentrácia? Zástancovia odpovedajú neviem. Existujú prípady, že návod, podľa ktorého by mal byť zriedený koncentrát sa používa bez riedenia. Tento problém sa nevyrieši, ak včelári a ich správne orgány nie sú súčasťou každej dediny Podľa môjho názoru je to len možné, že na každej schôdzi, budú mestá a obce informovať o presnom čase vykonávania postreku a postrek nesmie byť vykonávaný v čase letu včiel. Je potrebné poznamenať, že tieto postreky sú škodlivé nielen pre včely a užitočný hmyz, ako sú lienky, ktorá sa živí voškami, vtáky, záhadné významné zníženie populácie vrabcov, ale aj pre mužov. U ľudí, výrazný nárast duševných chorôb a rakoviny. Pod vplyvom chemický ošetrených plodín, včely strácajú pamäť strácajú cestu späť do úľa, je ťažké vylúčiť, že tieto opatrenia nemali žiadny vplyv na psychiku a zdravie človeka. 3. Priamy predaj Podľa Wikipédie "priamy predaj" (ang. direct sale, franc. vente directe)- Jedna z foriem maloobchodu. To znamená dostať sa priamo na predajcu, aby potenciálneho klienta v mieste svojho bydliska, miesta výkonu práce alebo v priebehu špeciálne organizovaného zájazdu „turista". Podľa súčasných právnych predpisov včelár je výrobca potravín živočíšneho pôvodu. Pre tento titul sa aplikovali nielen potrebné opatrenia pre zachovanie kvality včiel a včelích produktov, ale predovšetkým o pravidlách upravujúcich postupy pre používanie včelích produktov, ako je med, peľ, propolis a materskej kašičky. Aj keď v súčasnej dobe neexistuje žiadne osobitné včelárske zákony sú právne predpisy týkajúce sa špecifických otázok v tejto oblasti obsiahnuté v rade zákonov a predpisov vydaných vo forme nariadenia alebo inštrukcií. Včelie produkty, ktoré chcú včelári predávať na svoje vlastnej včelnici v priamom predaji, by mali urobiť nasledovné formality: Po prvé, musí zaregistrovať svoj včelín u inšpektorátu okresného veterinárneho inšpektorátu v rovnakom registri pre priamy predaj. Povinnosť registrovať na poľnohospodárskej včelárstvo v súlade so zákonom z 11. marca 2004 "o ochrane zdravia zvierat a kontroly infekčných ochorení zvierat. „Majetkom včelínov ako"držanie zvierat, aby sa na trh tieto zvieratá alebo produkty získané z týchto zvierat alebo zo zvierat," je pod dohľadom činnosti. V priamom predaji, podľa ministra poľnohospodárstva a rozvoj vidieka (Zbierka zákonov č 5, poz.38) z 29. decembra 2006 o zdravotných požiadavkách na výrobu živočíšnych produktov určených na priamy predaj, môže včelár predať včelie produkty upravené, ako med, peľ, propolis, materská kašička. Avšak, musia byť tieto výrobky pochádzajú z jeho vlastnej včelnice. Tie nie je možné zakúpiť od iného včelára a predávať pod svojím vlastným priamym predajom. Je to preto, že pre spracovanie včelích produktov, v tomto prípade, platia iné pravidlá. Je potrebné poznamenať, že anketou sa zistilo, že existujú iba dva prípady v Pol‘sku z celkového počtu včelárov na registračný priami predaj. Myslíme, že súčasné pravidlá sú príliš represívne pri rokovaní s registráciou priameho predaja a včelárskych združení podľa 18 kietki, na środkach chemicznych, które informują, przy jakim stężeniu, te środki są trujące dla pszczół. Opryski stały się plagą nawet w tym szczątkowym rolnictwie. Dla przykładu, dawniej chwasty w ziemniakach usuwało się ręcznie lub kilkukrotnym oborywaniem. Obecnie nawet małe działeczki ziemniaczków dla siebie są opryskiwane, gdyż dawniej stosowane metody naturalne są zbyt pracochłonne dla dzisiejszych post rolników. Można by tą problematykę pozostawić do decyzji rolników, odnośnie trucia siebie i rodziny, gdyby opryski te były wykonywane wieczorem, po zakończeniu lotów pszczół. Jednak nie spotkałem opryskujących wieczorem, gdyż argumentacja jest następująca: oprysk wieczorny jest mniej skuteczny, gdyż rosa zmienia stężenie środka. Miedzy innymi, z tych względów opryski są wykonywane, w rolnictwie, sadownictwie i gospodarstwach warzywniczych, w południe i przy pięknej pogodzie. Na zwróconą uwagę opryskującemu wskazuje na etykietkę produktu chemicznego, że on jest nieszkodliwy dla pszczół. Zapytany, przy jakim stężeniu ? Opowiada nie wiem. Istnieją przypadki, że środki, które powinny być rozcieńczane, są stosowane bez rozcieńczania. Tej problematyki nie rozwiążą sami pszczelarze, jeśli nie włączą sie tutaj władze administracyjne poszczególnych miejscowości trudno oczekiwać szybkiej poprawy świadomości wszystkich opryskujących. Moim zdaniem, jest tylko taka możliwość, że na każdym zebraniu: siół, miejscowości i gmin, będzie informacja, że terminy wykonywania oprysków będą ogłaszane i nie mogą być przeprowadzane w porze lotów pszczół. Nadmienić należy, że opryski te są szkodliwe nie tylko dla pszczół i pożytecznych owadów, jak np. biedronek, które się żywią mszycami, ptaków; jest zastanawiające znaczne zmniejszenie się populacji wróbli, lecz również dla człowieka. W przypadku ludzi, jest zastanawiający wzrost zachorowań psychicznych i nowotworowych. Jeśli pod wpływem środków stosowanych przez opryskujących uprawy, pszczoły tracą pamięć powrotu do ula, trudno wykluczyć, by środki te nie miały wpływu na psychikę i zdrowie ludzi. 4.3. Sprzedaż bezpośrednia Według Wikipedii „sprzedaż bezpośrednia” (ang. direct sale, franc. vente directe) – jedna z form sprzedaży detalicznej. Polega ona na dotarciu przez sprzedawcę bezpośrednio do potencjalnego klienta w jego miejscu zamieszkania, miejscu pracy lub w czasie specjalnie zorganizowanego wyjazdu "turystycznego". W myśl obowiązujących przepisów prawnych pszczelarz jest producentem żywności pochodzenia zwierzęcego. Z tego też tytułu obowiązują go nie tylko przepisy dotyczące utrzymania pszczół i jakości produktów pszczelich, ale przede wszystkim przepisy regulujące warunki pozyskiwania produktów pszczelich takich jak miód, pyłek, pierzga i mleczko pszczele. Pomimo że na dzień dzisiejszy pszczelarstwo nie ma wyodrębnionych aktów prawnych, to regulacje dotyczące poszczególnych zagadnień z tego zakresu zawarte są w licznych ustawach i aktach wykonawczych wydanych w formie rozporządzeń bądź instrukcji. Pszczelarz, chcący sprzedawać produkty pszczele z własnej pasieki w ramach sprzedaży bezpośredniej, powinien dopełnić następujących formalności. Po pierwsze musi zarejestrować swoją pasiekę w Powiatowym Inspektoracie Weterynaryjnym, i w tym samym Inspektoracie zarejestrować sprzedaż bezpośrednią. Obowiązek rejestracji gospodarstwa pasiecznego wynika w Polsce z Ustawy z dnia 11 marca 2004 „ O ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt”. Posiadanie pasieki jako "utrzymywanie zwierząt gospodarskich, w celu umieszczenia na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt" jest działalnością nadzorowaną. Istnieje możliwość posiadania dowolnej ilość pni i nie rejestrowanie pasieki w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii, ale tylko pod warunkiem, że 19 môjho názoru, príliš málo úsilia vytvárať pomoc včelárom, pri plnení zložitých a časovo náročných postupov na získanie registrácie priameho predaja. Len spolupráca veterinárnych služieb a obchodu a dotknutých včelárov môže poskytnúť výsledky v tejto oblasti. Tieto opatrenia môžu pomôcť prekonať mnohé problémy na ktoré poukazujú včelári, ktorí chcú poctivo spravovať včelárstvo farmu. 4. Laboratórne testy Počas prebiehania dotazníkov vyplynulo, že jeden z včelárov v súvislosti s výsledkami prieskumu z laboratórnych testov nemal prezimovaných 5 rodín. Zatiaľ čo predchádzajúce prípady, že uhynulo 60 rodín a včelár nevedel určiť príčinu svojej porážky. Na otázku, aký dôvod úhynu nevedel odpovedať. Chápem strach včelárov z detekcie choroby, pretože ako pán Jacek Jaron píše v článku "Zazgnilcona" morálka Včelárstvo č 3, 2012, s 20-22. cit .. Ukazuje sa, že celé včelíny sa pražia, a v posledných rokoch v provincii. V Prešovskom kraji sa výrazne zvýšil počet ohnísk moru včelieho plodu včiel. Podľa, logického uvažovania u niektorých je to tak, ako by to nemal byť. Vypáliť a zničiť zabiť nič z toho. Pravdepodobne prišli veterinári z predpokladu, že po vypálení poslednej sektore včelárstva moru včelieho plodu prestane existovať. By nemal byť prekvapený, že keď to pochopil „liečba" včiel včelárovi zabráni veterinár viac ako nákazlivé choroby. Vedia, že keď utajovanie moru včelieho plodu je šanca na záchranu včelstva, aj keď veterinár určí včelstva spáliť.. Celý svet bojuje na ochranu včiel, a tento zákon im prikazuje spáliť. Zákon je zlý, pretože nielen že umožňuje odstraňovanie včiel, ale nerobí nič pre veterinárne liečbu a prevenciu. Žiadne postihy pre včelárov, ktorí porušujú zákon, ale začínam chápať, aj keď nepodporujú. 3 x Z- zdiagnózuj, zabij, a zabudni na to. Liečba u iných zvieratá, veterinárny lekár, po celú dobu je súčasťou celého diania. On robí diagnózu, test na lieky, pre analytikov, ultrazvuk, atď a ma peniaze. U včiel urobí to iba raz - diagnózu choroby. Neexistujú žiadne lieky, a preto nie je možnosť obchodovať s liekmi,. Pre správnu mieru môže byť najideálnejším riešením recept – oheň ! Keď príde k veterinárovi o pomoc v prípade napadnutia plodu je takmer určite že stratí včelnicu. Keď však bude bojovať proti tejto chorobe sam, má aspoň 50% šancu na záchranu včiel. Veterinári a zlý výklad práva znamenajú, že mor včelieho plodu sa šíri, ako o tom svedčia mapy. Je iróniou, že najhustejší výskyt moru včelieho plodu sa presne zisti, kedy liekom je oheň. ... Existuje mnoho miest v Poľsku, kde veterinári pochvaľujú príkladnú spoluprácu včelárov. Najslávnejšie príklad tohto je pre mňa pozitívna oblasť Nowy Sacz. Pán Jacek Jaron článok uzatvára slovami: "Majme na pamäti skutočnosť, že bez našej pomoci včely umierajú, a nepotrebujeme ich zabíjať.“ Aj cez tieto okolnosti uviedol, že je dobre vykonávat preventívny výskum, ktorý môže riadiť naše rokovania správnym smerom. Súčasná situácia nie je normálna, a dúfajme, že bude v prospech včelára bezpečne využívať veterinárne služby. 20 produkty pszczele takie jak miód, pyłek, mleczko pszczele czy wosk jak i zarówno same pszczoły nie będą wprowadzanie na rynek nawet w formie nieodpłatnej, a jedynie będą wykorzystywane na własne potrzeby pszczelarza. W ramach sprzedaży bezpośredniej, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( Dz. U. Nr 5, poz.38) z dnia 29 grudnia 2006 w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego, przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, pszczelarz może sprzedawać produkty pszczele nieprzetworzone, takie jak miód, pyłek, pierzga, mleczko pszczele. Jednak produkty te muszą pochodzić z własnej pasieki. Nie mogą to być produkty pszczele zakupione przez pszczelarza od drugiego pszczelarza i sprzedawane w ramach własnej sprzedaży bezpośredniej. Jest to bowiem przetwarzanie produktów pszczelich, i w tym wypadku zastosowanie mają inne przepisy Nadmienić należy, że przeprowadzona Ankietyzacja wykazała jedynie dwa przypadki posiadania przez pszczelarza Nr rejestracyjnego bezpośredniej sprzedaży. Osobiście uważam, że obecne przepisy są zbyt represyjne przy załatwianiu rejestracji sprzedaży bezpośredniej i moim zdaniem związki pszczelarskie, zbyt mało wysiłku wkładają, by pomóc pszczelarzom, w tym zakresie. W sprostaniu skomplikowanej i pracochłonnej procedury, celem uzyskania rejestracji sprzedaży bezpośredniej. Jedynie współpraca Służby Weterynaryjnej i Związków Pszczelarzy i zainteresowanego mogą dać efekty w tej dziedzinie. Działania takie mogą pomóc w przezwyciężeniu wielu problemów nękających pszczelarzy, którzy pragną uczciwie prowadzić gospodarstwo pasieczne. 4.4. Badania laboratoryjne W trakcie prowadzonej ankietyzacji stwierdzono, że jeden z pszczelarzy załączył do Ankiety wyniki z przeprowadzonych badań laboratoryjnych, gdyż nie przezimowało mu 5 rodzin. Natomiast były przypadki, że zamarło 60 rodzin i pszczelarz nie podjął badań, celem określenia przyczyny swej porażki. Na pytanie w Ankiecie, z jakiego powodu daje (?) znak zapytania. Doskonale rozumiem strach pszczelarza przed wykryciem choroby, gdyż tak jak pisze p. Jacek Jaroń w artykule „Zazgnilcona” moralność Pszczelarstwo Nr 3, 2012 str. 20-22. cyt... Wychodzi na to, że całe pasieki są palone, a w ostatnich latach na terenie woj. śląskiego nastąpił gwałtowny wzrost liczby ognisk zgnilca amerykańskiego pszczół. Chyba z logicznym rozumowaniem, u niektórych jest tak, jak nie powinno być. Niszczą mordują palą i nic z tego. Zapewne weterynarze wyszli z założenia, że po spaleniu ostatniej pasieki zgnilec przestanie istnieć. Nie dziwmy się, że przy tak pojmowanym „leczeniu” pszczół pszczelarze unikają weterynarzy bardziej niż zakaźnej choroby. Wiedzą, że w przypadku zgnilca przy zatajeniu choroby jest szansa na uratowanie pasieki, ale kiedy o zgnilcu dowie się weterynarz pasieka spłonie. Cały świat chroni pszczoły, a u nas idiotyczne prawo pozwala je mordować. Prawo jest złe po wielokroć, bo nie tylko pozwala na likwidację pszczół, ale nie czyni niczego, aby weterynarz był zainteresowany leczeniem pszczół. Nic nie tłumaczy pszczelarzy łamiących prawo, ale zaczynam ich rozumieć, choć nie popieram. 3 X Z – Zdiagnozuj, Zabij, Zapomnij. Lecząc inne zwierzęta, weterynarz cały czas zarabia. Zarabia za diagnozę, za badania, za leki, za analitykę, prześwietlenia, USG itp. Przy pszczołach zarabia raz – diagnozując chorobę. Nie ma leków, a zatem nie zarabia na handlu medykamentami, nie podaje leków i ma masę kłopotów. Na dokładkę może zostać pożądlony przez pszczoły Idealnym rozwiązaniem jest recepta na ... OGIEŃ. ... Kiedy pszczelarz przychodzi do weterynarza po pomoc, to w przypadku zgnilca jest niemal pewny, że utraci pasiekę wraz z dymem. Kiedy zatai chorobę i będzie zwalczał ją chałupniczo, to ma co najmniej 50% szans na uratowanie pszczół. Weterynarze i złe prawo sprawiły, że zgnilec się 21 4. Zhrnutie a záver Z dotazníkov vykonávaných v Euroregiónu "Tatry" v piatich krajoch na Poľskej strane a 10 okresoch na Slovenskej strane je jasné, že: 1. Najväčšou hrozbou pre včelárstvo na poľskej strane sú navyše k chorobám, postrekom zanedbané a opustené včelnice. 2. V zime 2010/2011 neprežilana Poľskej strane 10,3%, zatiaľ čo na Slovenský strane iba 2,6%. Z literatúry a rozhovorov včelárov na oboch stranách hranice pre asi štvornásobný rozdiel je potrebné nájsť rozdiel v účinnosti liečby a veterinárnej starostlivosti v Poľsku a na Slovensku. 3. Organizovanie včelárov by malo byť hlavnou úlohou združenia včelárov s cieľom znížiť riziká spojené s včelárením. Túto úlohu by mali mať na zreteli správne úrady pri ich konaní smerom k včelárom. Jednou z ich hlavných úloh by malo byť vytvorenie podmienok pre členstvo vo včelárskej organizácii, ktorá by bola prirodzenou potrebou pre včelára. 4. Organizovaní včelári musia úzko spolupracovať s veterinárnou službou. Pomáhať včelárom pri nemociach včiel, pri registrácii a evidencii priamého predaj včelích produktov a i vprípade vypuknutia choroby v ich oblasti. 5. Spracované a zhromaždené štatistické údaje o včelárstve v Euroregióne "Tatry", ktoré sú zverejnené poľskom a slovenskom jazyku spolu z referátmi z medzinárodnej konferencie, môžu poslúžiť po mnohé roky k vykonaniu ďalších výskumov, zameraných na konkrétnu problematiku euroregiónu "Tatry", rovnako pre Poľsku a Slovensku stranu. 6. Nakoniec chcem poďakovať všetkým, ktorí spolupracovali na príprave dotazníkov, ale aj poskytovateľom spoľahlivých informácií. Spoluprácou týchto dvoch prekrývajúcich sa kruhoch bolo možné zozbierať dáta medzi 2228 (986 v Poľsku a 1242 na Slovensku), včelármi ktorí majú 43 130 (22 874 až 20 256, Poľsko - Slovensko) včelstiev v Euroregióne "Tatry" 22 szerzy, czego dowodem mogą być publikowane mapki. ... Jak na ironię, najgęstsze zlokalizowanie zgnilca mamy właśnie tam, gdzie lekiem jest ogień. ...Jest wiele miejsc w Polsce, gdzie weterynarzy trzeba chwalić za wzorową współpracę z pszczelarzami. Do najbardziej znanych mi pozytywnych przykładów jest rejon Nowego Sącza. Artykuł p. Jacek Jaroń kończy stwierdzeniem „Pamiętajmy przy tym, że i bez naszej pomocy pszczoły giną, i my sami nie musimy je zabijać”. Pomimo tych sytuacji wskazanym, by było prowadzenie profilaktycznych badań, które mogą ukierunkować nasze działania pielęgnacyjne we właściwym kierunku. Sytuacja obecna jest nie normalna i miejmy nadzieję, że zostaną uregulowane, by pszczelarz czuł się bezpiecznie udając się po pomoc do Służby Weterynaryjnej. 5. Podsumowanie i wnioski Z przeprowadzonej ankietyzacji na terenie Euroregionu „Tatry” w 5 powiatach po stronie polskiej i 10 po stronie słowackiej wynika że: 1. największe zagrożenie pszczelarstwa po stronie polskiej są oprócz występujących chorób, opryski i opuszczone zaniedbane pasieki. Sytuacja po stronie słowackiej jest znacznie lepsza, ze względu na stosowanie zintegrowanego opryskiwania, zatrucia zdarzają się rzadziej. 2. zimy 2010/2011 nie przeżyło po stronie polskiej 10,3 %, natomiast po stronie słowackiej tylko 2,6%. Z danych literaturowych i rozmów z pszczelarzami po obu stronach granicy; przyczyn ok. 4 krotnej różnicy, należy poszukiwać w skuteczności i różnicy stosowanego leczenia i opieki weterynaryjnej w Polsce i na Słowacji. 3. maksymalizacja zrzeszenia pszczelarzy powinna być naczelnym zadaniem związków pszczelarzy, celem ograniczenia zagrożeń dla pszczelarzy zrzeszonych. Zadanie to powinno być brane pod uwagę, tak przez zarządy związku pszczelarzy, władze administracyjne, jak i czynniki państwowe. Jednym z głównych ich zadań powinno być stwarzanie warunków, by przynależność do związku pszczelarzy, była naturalną potrzebą każdego pszczelarza. 4. Związki Pszczelarzy powinny ściśle współpracować z Służbami Weterynaryjnymi, celem pomocy pszczelarzom: w rejestracji pasiek i rejestracji sprzedaży bezpośredniej produktów pszczelich oraz w przypadku wystąpienia chorób, na swoim terenie; 5. opracowanie zebranych danych statystyczne o pszczelarstwie na terenie Euroregionu „Tatry” wraz z Załącznikami 1-18, które są opublikowane wraz z referatami z Międzynarodowej Konferencji w języku polskim i słowackim, mamy nadzieję, że pozwolą przez wiele lat, na analizę przez Zarządy Związków, Kół Pszczelarzy i podejmowanie dalszych prac badawczych przez środowiska naukowe, ukierunkowanych na konkretne zagadnienie ważne dla Euroregionu „Tatry”, ale również dla całej Polski i Słowacji; 6. wszystkim osobom, które trudziły się przy sporządzaniu ankiet, ale również tym udzielającym rzetelnych informacji po stronie polskiej i słowackiej, pragnę jak najserdeczniej podziękować. Współpraca ankietyzujących i ankietyzowanych pozwoliła na zebranie danych wśród 2.228(986 w Polsce i 1242 na Słowacji) pszczelarzy, którzy posiadają 43.130(22.874 – Polska i 20.256 – Słowacja) rodzin pszczelich w Euroregionie „Tatry”. 23 Mgr. František GELETA, záujmový včelár História a súčasnosť včelárstva v euroregióne "TATRY" a na Slovensku Vlasť naša položená takmer v srdci Európy a obrúbená vôkol vencom vysokých hôr, vyniká nielen krásou, ale i bohatstvom, miernym podnebím rastlinám priaznivým a pôdou úrodnou. Preto naši predkovia už v šedej dávnovekosti držiavali sa snaživo pôdy, ktorá ich svojimi úrodami živila a k jej vzdelávaniu obracali vždy svoju starosť, pretože ich hlavným zamestnaním bolo vždy hospodárstvo poľné. Už za najstarších vekov nachádzame ich v stálych osídlených sídlach a tichých domácnostiach hospodársky pilných. Ako správy dejepisné oznamujú chovali tiež nielen v domácich záhradách, ale i v lesoch hojne včiel, ktoré bohatú žeň medu i vosku poskytovali. 1. Slade - Naši predkovia už od najstarších čias poznali včely a zaoberali sa včelárstvom. Veď aj najprvotnejším nápojom našich dávnych predkov bola medovina. Za rušných čias na sklonku Veľkomoravskej ríše síce včelárstvo našich predkov upadlo, neskoršie však znovu začalo rozkvitať. Stredovek, ktorý všade znamenal rozkvet včelárstva, aj na území našej vlasti rozšíril výrovu medu, tak potrebného ako sladidlo. Rozkvitli aj remeslá, spracúvajúce včelárske produkty. 2. Slade - Dobré meno si získali spracovávatelia vosku, výrobcovia medového piva, medovnikári a výrobcovia voskových sviečok. 3. Slade - Z našich krajoch sa spotrebúvalo v stredoveku veľa medu. Jedli ho jednak čistý, jednak ho používali na sladenie, pričom ním prisládzali dokonca aj víno. Vosk zas potrebovali na výrobu sviečok a tiež na pečate (mestské, cirkevné, cechové). Akého významu dosiahlo včelárstvo u nás, dokazuje aj skutočnosť, že napr. za dôb tureckých vojen vžilo sa aj zdaňovanie medom. Tureckí spahiovia namiesto daní často žiadali od pokorenej obce odvedenie určitého množstva medu. Dokonca sa med tešil aj hodnote platidla. V polovici 17. storočia na tureckých trhoch v Budíne, Nových Zámkoch, Fiľakove aj inde bolo možné kúpiť kresťanského otroka (zajatca) za jednu pintu, t. j. poldruha litra medu. 4. Slade - V 16. - 17. storočí med a vosk patrili aj medzi najhľadanejšie vývozné artikli na území našej vlasti. V roku 1625 sa napr. len do Rakúska vyviezlo zo slovenských krajov 6000 centov vycleného vosku, za ktorý viedenská kúria platila 128 zlatých za metrák. Veľa vosku sa exportovalo od nás aj do Benátok a do Poľska. Ľahko si domyslieť, že keď sa mohlo od nás toľko vyvážať, pričom aj doma bola veľká spotreba medu a vosku, včelárstvo muselo byť u nás veľmi rozvinuté. A naskutku, v 16. - 17. storočí sa u nás takmer každý zaoberal včelárením. 5. Slade - Včelíny mala nielen šľachta, ale aj jednoduchý ľud, ktorý za včelárenie odvádzal desiatok. 6. Slade - S týmito dobami kvitnúceho včelárstva u nás súviselo aj rozvité kvetinárstvo. Všade boli väčšie - menšie ovocné sady a kvetinové záhrady, takže včely mali hojnú pašu, a to nespomíname rozsiahle lúky a háje. Pri každom panstve (Čachtice, Muráň, Beluša, Bojnice, Beckov atď.) bývali pritom aj osobitné včelárske záhrady. 24 Mgr. František GELETA, zainteresowany pszczelarstwem Historia i stan obecny pszczelarstwa w Euroregionie „TATRY” i na Słowacji Nasze Państwo jest usytuowane prawie w sercu Europy i otoczone wiankiem wysokich gór, charakteryzuje się nie tylko pięknem, ale i bogactwem, umiarkowanym klimatem sprzyjającym roślinności oraz urodzajną ziemią. Z tych względów nasi przodkowie od starożytności dokładali starań przy uprawie roli, która swoim urodzajem ich żywiła i do jej uprawy dokładali zawsze swoją troskę, gdyż głównym ich zatrudnieniem było zawsze gospodarstwo rolne. Od nastarszych wieków znajdujemy ich osiedlonych w stałych osiedlach i starannie zadbanych gospodarstwach. Jak dane historyczne informują hodowali również nie tylko w ogrodach, ale w lasach bardzo dużo pszczół, które dawały bogate żniwo miodu i wosku. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Slade – Przodkowie nasi, już od starożytności zainteresowali się pszczolami i prowadzili hodowlę pszczelarską. Przecież pierwszym napojem naszych dawnych przodków, była miodówka. W niespokojnych czasach, u schyłku Rzeszy Wielkomorawskiej, nastąpił upadek pszczelarstwa, pózniej jednak nastąpił jego rozkwit. W średniowieczu, które wszędzie odznaczało się rozkwitem pszczelarstwa, również na ziemiach naszej ojczyzny nastąpił wzrost produkcii miodu, potrzebnego do słodzenia potraw. Rozkwitły również rzemiosła przetwarzające pszczelarskie produkty. Slade – Dobrą sławę uzyskali przetwórcy wosku, producenci piwa miodowego, napojów miodowych i producenci świeczek woskowych. Slade – Z naszych krajach w średniowieczu zużywano wiele miodu. Był jedzony bezpośrednio i stosowany do słodzenia, równocześnie dosładzano wino. Wosk natomiast, był potrzebny do produkcji świeczek, ale również na pieczątki (miejskie, kościelne, cechowe). Jakie znaczenie uzyskało pszczelarstwo u nas, potwierdza ten fakt, że np. w okresie wojen tureckich wprowadzono opodatkowanie miodu. Tureccy zaborcy w miejsce podatków, często od pokornej wsi żądali dostarczenia odpowiedniej ilości miodu. Nawet miód cieszył się wartością płatniczą. W połowie 17 wieku na tureckich targach niewolników w Budine, Nowych Zamkach, Filakowej i innych miejscach, można było kupić chrześcijańskiego niewolnika (jeńca) za jedną pintę, tj. za półtora litra miodu. Slade – W 16-17 wieku miód i wosk naieżały nawet do najbardziej poszukiwanych eksportowych artykułów na ziemiach naszej ojczyzny. W 1625 r., np. tylko do Austrii wywieziono ze słowackich województw 6000 kwintali oclonego wosku, za który wiedeńska kuria płaciła 128 złotych za kwintal. Dużo wosku eksportowano od nas do Wenecji i do Polski. Łatwo zrozumieć, że jeśli od nas można było tyle wyeksportować, to również na Słowacii, było duże zapotrzebowanie na miód i wosk, pszczelarstwo u nas musiało być bardzo rozwinięte. W związku z tym, w 16-17 wieku, u nas prawie każdy zajmował się pszczelarstwem Slade - Pasieki miała nietylko szlachta, ale i prosty lud, który za gospodarkę pasieczną odprowadzał dziesięcinę. Slade – Z okresem kwitnącego u nas pszczelarstwa , było związane kwiaciarstwo. Wszędzie były: większe – mniejsze sady owocowe i ogródki kwiatowe, tak więc pszczoły miały hojny pożytek, nie wspomniawszy na rozległe łąki i gaje. Przy 25 7. Slade - Vojnové časy však včelárstvu nemohli žičiť. Turecké doby, ako aj proti cisárske boje Gabriela Bethlena, Štefana Bočkaya i ostatných kurucov nebrali ohľad na včelíny, ani na včelárske záhrady. 8. Slade - A tak koncom 17. storočia včelárstvo začína upadať. Jeho čoraz väčší úpadok nevedeli v 18. storočí zahatať ani nadšení ľudovýchovní pracovníci, aktívni včelári, prevažne rim. kat. kňazi, ktorí živým slovom, perom aj príkladom propagovali znovu pozdvihnutie úrovne včelárstva u nás. 9. Slade - Takými nadšencami boli napr. Andrej Tomaškovič, osliansky rodák, handlovský, neskôr belský farár Štefan Stocker, hlohovecký farár Juraj Handerla, kaplán Štefan Porubský, praktický včelár, naháčsky farár Juraj Fándly, skalický rodák Pavol Príhoda (1840-1908) a veľký rad ďalších kňazov. 10. Slade - Znalosť včelieho života v stredoveku bola malá a prechádzala s otca na syna, ako hlboké tajomstvo, tak že pred vynájdením tlače a dlhý čas ešte po tom včelárstvo širším kruhom úplne bolo neznáme. 11. Slade - Zaoberali sa ním len jednotlivci v niektorých cechoch, ktorí viac praktickej stránke sa pridržiavali, pretože i takto včelárstvo dostatočnú a slušnú výživu im poskytovalo. Čo vedeli o včelách, čerpali najviac so spisov rímskych spisovateľov. Ak včelári na Slovensku do 18 storočia vstupovali s neveľkými vedomostiami o včelárstve a s technickým vybavením pomerne primitívnym, pri vstupe do 19.storočia bola už situácia celkom iná. 12. Slade - Činnosť slovenských včelárov osvietenskej doby zmenilo mnoho v mysliach včelárov a spôsobila, že nasledujúce obdobie sa stalo nástupom slovenských včelárov k ceste za samostatným životom. 13. Slade - Nasvedčujú o tom diela J. Fándlyho„O úhoroch aj včelách“ a „Slovenskí včelár vinaučujíci“. V tomto období čoraz viac sa objavujú publikácie so včelárskou tematikou a keďže náš pospolitý ľud v tej dobe veľmi rád čítaval v kalendároch, ktoré sa vyvinuli v akési zborníky obsahujúce právnické, lekárske i hospodárske rady, písalo sa v nich aj o včelárstve. 14. Slade - Tak bol u nás na Slovensku vytlačený: „ Nový stoletý kalendář od roku 1806, až do roku 1906“.Na titulnej strane čítame : „Ku kterému připojená jsou pravidla o včelách, kteráž každý hospodář, jenž včely chová, náležite znáti povinen jest“ 15. Slade - Koncom 18 storočia a hlavne začiatkom 19 storočia, neorganizovanosť, malý osobný styk slovenských včelárov, nedostatok časopisov, ale aj úpadok kníh spôsobil, že právne poznatky o živote včelstiev, propagované našimi prvými včelárskymi osvietenskými spisovateľmi sa v dostatočnej miere medzi drobnými včelármi nerozšírili. 16. Slade - Začali sa prejavovať prvé snahy o zduženie slovenských včelárov a o vydávanie časopisu pre včelárov. 17. Slade - Prvé snahy o združenie slovenských včelárov do včelárskeho spolku sa prejavovali už u Juraja Fándlyho, ktorý vo svojom „Slovenskom včelárovi“ vychvaľoval včelársky spolok v Rakúsku, kde zverejnil aj priaznivú bilanciu tohto rakúskeho krajinského včelárskeho spolku. 18. Slade - Svoje zámery vyjadril takto: „Náš slovenský včelár tiež tak dobré myslel 26 pre Slovákov, ba ešte lepšie, keby ony chceli privoliť ku včelárskemu tovarišstvu, preto im túto knižku opísal, aj také na mesiace rozdelené včelárske każdej posiadłości (Cachtice, Muran, Belusa, Bojnice, Beckov itd.), były przy nich również samodzielne pszczelarskie ogrody. 7. Slade –Czasy wojenne jednak nie były życzliwe dla pszczelarstwa. Okres Turecki, jak również wojny przeciw cesarzowi Gabriela Bethlena, Stefana Bockaya i pozostałych kuruców, nie miały na względzie pasiek i ogrodów pszczelarskich. 8. Slade –Tak więc pod koniec 17 wieku pszczelarstwo zaczyna upadać. Jego coraz większy upadek nieumieli w 18 w. zatrzymać: ani uduchowieni pracownicy ludowi, aktywni pszczelarze, głównie księża katoliccy, którzy żywyn słowem, piórem i nawet przykładem propagowali u nas ponowne podniesienie poziomu pszczelarstwa 9. Slade – Takimi entuzjastami byli np. Andrej Tomaškovič, oslianski rodak, handlovski, później belski proboszcz Štefan Stocker, głogowiecki proboszcz Juraj Handerla, kapłan Štefan Porubsky, praktyczny pszczelarz, nahacsky proboszcz Juraj Fandly, skalicky rodak Pavol Prihoda (1840-1908), i wielki szereg kolejnych księży. 10. Slade –Znajomość życia pszczół w średniowieczu była mała i przechodziła z ojca na syna, jako tajemnica, tak więc przed wynalezieniem druku, i jeszcze długo po tym, pszczelarstwo szerszemu ogółowi było zupełnie nieznane. 11. Slade – Zajmowały się pszczelarstwem pojedyncze osoby, w danych cechach, którzy zwracali uwagę na praktyczne działania, gdyż pszczelarstwo jednak dostateczną i odpowiednią egzystencję im zabezpieczało. Wiadomości o pszczołach zdobywali głównie od autorów rzymskich. Tak więc pszczelarze na Słowacji w 18 w. wstępowali z niewielkimi wiadomościami o pszczelarstwie i z prymitywnym wyposażeniem. Jednak przy wstępie do 19 w. sytuacja była całkowicie inna. 12. Slade – Działałność słowackich pszczelarzy w okresie oświecenia bardzo zmieniła ich świadomość i przygotowała pszczelarzy, że w następnych okresach stały się podstawą do wstąpienia słowackich pszczelarzy na drogę usamodzielnienia. 13. Slade – Świadczą o tym dzieła J. Fándlego „O odłogach i pszczołach“(„O úhoroch aj včelách“ ) i „Nauczający Pszczelarz słowacki“ („ Slovensk í včelár vinaučujíci „). W tym okresie pojawia się coraz więcej publikacji z pszczelarską tematyką, chociaż nasz lud pospolity, w tym okresie lubi czytać kalendarze, które stały się jakimiś zbiorami zawierającymi rady: prawnicze, lekarskie i gospodarcze. Pisało się w nich również o pszczełarstwie. 14. Slade – Tak więc był u nas na Słowacji wydrukowany: Nowy stuletni kalendarz od 1806, aż do roku 1906. Na stronie tytułowej można przeczytać: „Do którego dołączone są zasady, które każdy gospodarz, hodujący pszczoły, należycie powinien znać“. 15. Slade –Na końcu 18 w., a głównie na początku 19 w., brak zorganizowania, mały osobisty kontakt słowackich pszczelarzy, nedostatek czasopism, ale również upadek księgarstwa doprowadził do tego, że właściwe informacje o życiu pszczół, prezentowane przez pierwszych swiatłych pisarzy, w dostatecznym stopniu nie zostały upublicznione pomiędzy drobnymi pszczelarzami 16. Slade – Zaczęto czynić starania: o stowarzyszenie słowackich pszczelarzy i wydawanie czasopisma dla pszczelarzy 17. Slade – Pierwsze starania o stowarzyszenie słowackich pszczelarzy, był prezentowany przez Juraja Fándlego, który w swym „Słowackim pszczelarzu“ wychwala związek pszczelarzy w Auistrii, gdzie upublicznił, również bilans tego austraickiego związku krajowego. 18. Slade – Swoje zamierzenia wyraził następująco: „Nasz słowacki pszczelarz również dobrze myslał dla Słowaków, chyba jeszcze lepiej, gdyby oni chcieli pozwolić na 27 mesačné naučenia pridal“. K založeniu včelárskeho spolku za života Fándlyho však nedošlo. O druhom pokuse sa dozvedáme v roku 1868 u včelára Záhoria, ktorý vo svojom zápisníku mal poznamenané „ príspevok ku včel.spolku gbelskému 3 f 19. Slade - V šesťdesiatich rokoch 19 storočia vedúce osobnosti slovenského včelárstva pociťovali potrebu organizovať slovenských včelárov a došli k presvedčeniu, že len v rámci včelárskej organizácie budú môcť účinne drobných včelárov poučovať teoretický i praktický o správnom a pokrokovom obhospodarovaní včelstiev. 20. Slade - Iniciátorom týchto snáh sa stal Štefan Závodník u ktorého sa na fare v Pružine zišli dňa 12.Júla 1869 poprední slovenskí včelári západného Slovenska a dohovorili sa na založení „ Spolku včelárov Slovenska“ 21. Slade - Zvolený bol dočasný výbor za predsedníctva Štefana Závodníka farára a dekana v Pružine. Vypracovaný bol aj program – stanovy nového spolku, ktoré zaslal rakúsko-uhorskej vláde na schválenie. 22. Slade - Na štvrtej schôdzi slovenských včelárov roku 1871 v Martine vzišla požiadavka, aby sa k časopisu „ Obzor „ vydávala osobitná včelárska príloha. Redakcia súhlasila a urobila všetky prípravy na vydávanie takejto prílohy. Celá vec však stroskotala na malom množstve predplatiteľov. 23. Slade - V časopise „ Obzor č. 16 zo dňa 5 júna 1875 Závodnik uverejnil smutnú správu, že ani po opakovaných intervenciách u kráľovskej uhorskej vlády neboli schválené stanovy včelárskeho spolku. 24. Slade - Hlboké bolo sklamanie na celom Slovensku, pretože slovenský včelári zoskupení v spolu včelárov Slovenska dokázali, že mali dosť vôle, schopnosti i umu pre vedenie včelárskej organizácie. Šťastnejší boli včelári v Čechách a na Morave, kde mali svoju organizáciu „ Spolek ke zvelebení včelářstvi, založený v roku 1852. 25. Slade - Nepovolením „Spolku slovenských včelárov“ bol na dlhé roky zastavený rozvoj slovenského včelárstva, bol to ďalší dôkaz nežičlivosti vtedajšej maďarskej vlády voči slovenskému národu. Činnosť slovenských včelárov najmä verejná v tomto období je skromná. Len občas sa v tlači objaví niekoľko riadkov ako výkrik protestu proti nepovoleniu včelárskeho spolku. 26. Slade - Snahy a plány, ktoré slovenský včelári prechovávali v tomto období vyjadril redaktor Andrej Černiansky v úvodnom článku prvého včelárskeho časopisu „Včelár a ovocinár“ Pre nedostatok predplatiteľov sa ani tento časopis nemohol udržať a po vydaní 7 čísla IV ročníku v roku 1896 zanikol. 27. Slade - Nastalo obdobie neuspokojivých a národne i ľudský veľmi pohnutých pomerov. 28. Slade - Túžba po slovenskej včelárskej literatúre a po včelárskom časopise vo včelárskej verejnosti však driemala a bolo treba jej dať impulz. 29. Slade - Dôkazom toho začal vydávať roku 1904 Michal Pomekáč v Spišskej Novej Vsi časopis „Praktický včelár“ . Jeho posledné dvojčíslie V. ročníka vyšlo vo februári roku 1908 pre nedostatok financií, ale aj nezáujem a neuvedomelosť. 30. Slade - Po štátnom prevrate v roku 1918 nebolo na Slovensku nijakej včelárskej organizácie. 28 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. pszczelarskie stowarzyszenie, z tych względów tą książkę zatytułował, jak również dodał na miesiące rozdzielone pszczelarskie pouczenia. Jednak niedoszło do założenia towarzystwa za życia J.Fándlego. O drugiej próbie dowiadujemy się w 1868 r. od pszczelarza Zahoria, który w swoim notatniku miał zanotować „datek dla pszczel.towarzystwa gbelskemu 3 f“ Slade –W latach sześćdziesiątych 19 w. kierownicze osobowości słowackiego pszczelarstwa, odczuwały potrzebę zorganizowania słowackich pszczelarzy, i doszli do przekonania, że tylko w ramach organizacji pszczelarskiej, będą mogli skutecznie drobnych pszczelarzy szkolić teoretycznie i praktycznie, w zakresie zgodnego z postępem pielęgnowania rodzin pszczelich. Slade – Inicjatorem tych dążeń był ks. Štefan Závodník, u którego na plebanii w Pružine spotkali się w dniu 12 lipca 1869 r. wybitni słowaccy pszczelarze z zachodniej Słowacji i uzgodnili założenie „Zrzeszenie Pszczelarzy Słowacji“ Slade – Wybrany został tymczasowy zarząd z prezesem ks. Štefanem Závodníkiem proboszczem i dziekanem w Pružine. Opracowany został statut nowego zrzeszenia, który został przesłany do zatwierdzenia władzom austro-węgierskim. Slade – Na czwartym spotkaniu słowackich pszczelarzy w 1871 r. w Martinie został zgłoszony wniosek, aby do czasopisma „Obzor“ był wydawany odrębny pszczelarski dodatek. Redakcia wyraziła zgodę i poczyniła wszystkie przygotowania dla wydawania takiego dodatku. Jednak całe przedsięwzięcie upadło, gdyż było zamało prenumeratorów. Slade –W czasopiśmie „Obzor“ Nr 16 z 5 czerwca 1875 r. ks. Štefan Závodník opublikował smutną informację, że po powtarzanych interwencjach w Królewskiej węgierskiej władzy, nie został zatwierdzony statut zrzeszenia pszczelarskiego. Slade – Było wielkie rozczarowanie na całej Słowacii, gdyż pszczelarze Słowacii zgrupowani w zrzeszeniu pszczelarzy Słowacii, wykazali się, że mają wystarczająco dosyć woli i zdolności i rozumu do poprowadzenia pszczelarskiej organizacii. Bardziej szczęśliwi byli pszczelarze w Czechach na Morawach, gdyż mieli swoją organizację „Zrzeszenie dla polubienia pszczelarstwa“, założone w 1852 r. Slade – Przez nie zatwierdzenie „Zrzeszenia słowackich pszczelarzy“ został na wiele lat zatrzymany rozwój słowackiego pszczelarstwa, był to następny dowód nieżyczliwości ówczesnej władzy węgierskiej wobec narodu słowackiego. Działalnośc słowackich pszczelarzy zwłaszcza publiczna, w tym okresie jest skromna. Tylko czasem w prasie pojawia się kilka linijek, jako krzyk protestu przeciwko nie zatwierdzeniu pszczelarskiego zrzeszenia. Slade – Starania i plany, które słowaccy pszczelarze przechowywali w tym okresie wyraził redaktor Andrej Černiansky we wstępie pierwszego czasosopisma pszczelarskiego „Pszczelarz i Sadownik“. Ze względu na niewystarczającą ilość prenumeratorów i to czasopismo nie utrzymało się, gdyż po wydaniu Nr 7 w IV rocz. w 1896 r. przestało się ukazywać. Slade – Nastąpił okres niespokojnych narodowych i miedzyludzkich bardzo burzliwych stosunków. Slade –Tęsknota za słowacką pszczelarską literaturą i za pszczelarskim czasopismem w społeczeństwie pszczelarskim jednak drzemała i trzeba było dać impuls. Slade –Na dowód tego rozpoczął wydawanie w 1904 r. Michal Pomekáč w Spiskej Novej Vsi czasopismo „Praktyczny pszczelarz“. Jego ostatni ostatni podwójny numer V rocznika wydano w lutym 1908 r., ze względu na brak funduszy, ale również brak zaiteresowania i nieuświadomienia. 29 31. Slade - Dňa 3 januára 1919 zišli sa v Prahe delegáti štyroch ústredných včelárskych zväzov z Čiech, Moravy i Sliezska a uzniesli sa založiť „Zväz zemských včelárskych spolkov Československej republiky“. 32. Slade - Za spolupráce Zemského ústredia včelárskeho českého a moravského vyslalo na Slovensko vládnych včelárskych expertov, ktorí mali pomáhať pri organizovaní včelárskych spolkov na Slovensku podľa spolkov v Čechách a na Morave. 33. Slade - Začali vznikať včelárske organizácie v mnohých mestách a organizovanosť dospela do takého štádia, že sa mohlo prikročiť k zvolaniu I. Valného zhromaždenia „Zem ského ústredia včelárskych spolkov pre Slovensko“ 34. Slade - Prvé zakladajúce valné zhromaždenie „Zemského ústredia včelárskych spolkov pre Slovensko“ zišlo sa v Bratislave 15.augusta 1919. Dr. Ján Gašperík prijal funkciu prvého predsedu. 35. Slade - Na zhromaždení sa rozhodlo, že predbežne sa na Slovensku nebude vydávať osobitný včelársky časopis, ale články slovenských včelárov bude uverejňovať „Český včelář“ . Za redaktora slovenských článkov bol menovaný Juraj Babka. V rokoch 1922 – 1923 redaktor Michal Pomekáč v Spišskej Novej Vsi znovu vydáva časopis „Včelár na Slovensku“ 36. Slade - Na výborovej schôdzi 3 decembra 1922 sa rozhodlo, že od 1.januára 1923 bude vychádzať nový časopis „ Slovenský včelár „ . Jeho redaktorom sa stal Juraj Babka, školský inšpektor. 37. Slade - Do organizovanej práce a do spolkového života slovenských včelárov nastupujú noví pracovníci. Na prvom mieste Dr.Gašperík, Juraj Babka, Dr. Koloman Novacký, Ján Natšín a mnoho ďalších. 38. Slade - Od roku 1929 sa pozornosť slovenských včelárov zamerala na vybudovanie „včelárskej paseky v K ráľ ovej pri Senci“ 39. Slade - V roku 1931 začalo ústredie používať názov „K rajinské ústredie 40. Slade - V tridsiatich rokoch vychádzajú aj včelárske publikácie od Novackého, Zemaníka, Natšina, ale aj iných. Politické udalosti po roku 1938 hlboko zasiahli do života slovenských včelárov. Po viedenskej arbitráži Slovensko muselo odstúpiť Maďarsku južnú časť krajiny, kde pripadla aj Kráľova pri Senci. 41. Slade - Zariadenie z tejto paseky sa presťahovalo do Prievidze, kde sa vybudovala nová paseka „Na púšti“ . 27.8.1939 bol predložený nový návrh stanov organizácie, ktorá zmenila aj názov na„ 42. Slade - Ústredie slovenských včelárskych spolkov na Slovensku 43. Slade - Čestným starostom bol zvolený Dr.Gašperík a starostom sa stal Dr. Koloman Novacký. V roku 1946 utvorilo sa „Včelárske družstvo v P rievidzi“ ako svojpomocná ustanovizeň slovenských včelárov. 44. Slade - V tomto období podstatne zasiahla do slovenského včelárstva začínajúca kolektivizácia poľnohospodárstva. 45. Slade - Zastavuje sa ja vydávanie časopisu „Slovenský včelár“ v roku 1953. V roku 1956 organizácia včelárov na Slovensku dostáva nový názov „ Ústredie včelárskych spolkov na Slovensku“ včelárskych združení na Slovensku „ 30 30. Slade – Po przewrocie w państwie w 1918 r. na Słowacji nie było żadnej organizacji pszczelarskiej 31. Slade – 3 stycznia 1919 spotkali się delegaci czterech centralnych związków pszczelarskich z Czech Moraw i Śląska, którzy uchwalili założenie „Związku ziemianskich zrzeszeń pszczelarskich Czechosłowackiej Republiki. 32. Slade – Przy współpracy Ziemianskiej centrali pszczelarskich czeskiej i morawskiej wysłano na Słowację rządowych ekspertów pszczelarskich, którzy mieli pomagać przy organizowaniu zrzeszeń na Słowacji według zrzeszeń w Czechach i na Morawach. 33. Slade – Zaczęłypowstawać pszczelarskie organizacje w wielu miastach i zorganizowanie osiągnęło taki poziom, że można było przystąpić do zwołania I Walnego Zgromadzenia „Zemskiej centrali pszczelarskich związków dla Słowacji. 34. Slade – Pierwsze założycielskie walne zgromadzenie„Zemskiej centrali pszczelarskich związków dla Słowacji“ zebrało się 15 sierpnia 1919 r. Dr Ján Gašperík przyjął funkcję pierwszego prezesa 35. Slade – Na zgromadzeniu zadecydowano, że tymczasowo niebędzie się wydawać oddzielnego czasopisma pszczelarskiego, lecz artykuły słowackich pszczelarzy będzie publikował „Czeski pszczelarz“. Redaktorem słowackich artykułów został wybrany Juraj Babka. W latach 1922 – 1923 redaktor Michal Pomekać ponownie wydaje czasopismo „Pszcelarz na Słowacji“. 36. Slade - Na zebraniu wyborczym 3 grudnia 1922 r, zadecydowano, że od 1 stycznia 1923 r. ma być wydawane czasopismo „Słowacki pszczelarz“ Jego redaktorem został Juraj Babka-inspektor szkolny. 37. Slade – Do pracy w organizacji i do zrzeszonego życia słowackich pszczelarzy przychodżą nowi pracownicy. Na pierwszym miejscu należy wymienić: Dr.Gašperík, Juraj Babka, Dr. Koloman Novacký, Ján Natšín i wielu następnych 38. Slade – Od 1929 r. słowaccy pszczelarze skupili swe działania na wybudowaniu „pszczelarskiej pasieki w Kralowej koło Senci“. 39. Slade – W 1931 r. centrala zaczęła używać nazwy „Krajowa centrala pszczelarskich zrzeszeń na Słowacji“ 40. Slade – W latach trzydziestych wydawane są pszczelarskie publikacje: Nowackiego, Zemanika, Natšina i innych. Wydarzenia polityczne po 1938 r. wpłynęły głęboko na życie pszczelarzy słowackich. Po wiedenskim arbitrażu Słowacja musiała przekazać Węgrom południową część kraju, gdzie znajdowała się Kralowa koło Senci. 41. Slade – Wyposażenie z tej pasieki zostało przewiezione do Prievidza, gdzie została wybudowana nowa pasieka „Na pustyni“. Nowy projekt statutu organizacji został przedstawiony w dniu 27.8.1939 r, zmieniła ona nazwę na 42. Slade – Centrala słowackich pszczelarskich zrzeszeń na Słowacji 43. Slade – Honorowym starostą został wybrany dr J.Gašperík, natomiast starostą został dr. Koloman Nowacki. W 1946 zostala utworzona „Pszczelarska spółdzielnia w Prievidzi“ jako samopomocowa instytucja słowackich pszczeklarzy. 44. Slade – W tym okresie zasadniczy wpływ na słowackie pszczelarstwo miała rozpoczęta kolektywizacja gospodarstw rolnych. 45. Slade – W 1953 r. wstrzymuje się wydawanie czasopisma „Słowacki pszczelarz“. W roku 1956 organizacja pszczelarzy Słowacji otrzymuje nową nazwę „Centrala pszczelarskich zrzeszeń na Słowacji“. 31 46. Slade - Od roku 1957 začína vychádzať časopis „Včelár“ Prijatím nových stanov 8.júna 1957 sa „Ústredie včelárskych združení na Slovensku“ pretvorilo na „Slovenský zväz včelárov“ 47. Slade - Predsedom sa stáva Ján Daniš a tajomníkom Dr. Koloman Novacký. 48. Slade - 13 – 14 mája 1961 v Prahe sa zlúčil Československý zväz včelárov a Slovenský zväz včelárov v jednotnú celoštátnu organizáciu. V roku 1961 Včelárska paseka v Prievidzi „Na púšti“ bola pri budovaní novej uhoľnej bane Cigeľ začlenená do areálu tohto podniku. Preto zväz paseku bani Cígeľ predal. V dňoch 4 a 5 mája 1968 v Piešťanoch na plenárnom zasadnutí Slovenského výboru Československého zväzu včelárov, prijalo uznesenie o utvorení samostatného národného zväzu na Slovensku od 1.mája 1968 r. 49. Slade - Ustavujúci zjazd slovenských včelárov v dňoch 14-15 decembra 1968r. v Starom Smokovci schválil ustanovenie samostatného plnoprávneho zväzu na Slovensku. 50. Slade - Tým vstúpil Zväz slovenských včelárov do života a bol prijatý ako záujmová, dobrovoľná, spoločenská organizácia za člena Národného frontu Slovenskej socialistickej republiky. Nasledujúce obdobie vo včelárskych organizáciách bolo pod veľkým vplyvom vtedajšej politickej moci. 51. Slade - Po revolúcii v roku 1989 sa dňa 21.10.1990 „Spolok včelárov Slovenska“ hlási ako nástupnícka organizácia všetkých včelárskych spolkov z pred rokov 1950. 52. Slade - Jeho prvým predsedom bol od roku 1990 do roku 2002 R NDr. Bohum il Žitňanský . 53. Slade - Od marca 2003 a v súčasnosti predsedom SPOLKU VČELÁROV SLOVENSKA je I ng. P avol K am eník . 54. Slade - SPOLOK VČELÁROV SLOVENSKA - je nástupníckou a celoslovenskou organizáciou včelárskych spolkov na Slovensku z pred rokov 50-tych a to: Krajinského Ústredia Spolkov včelárskych na Slovensku, Ústredia Slovenských včelárskych Spolkov, založených na ideách, tradíciách a kresťanských princípoch a Prvého Spolku slovenských včelárov na Slovensku (vtedy v Hornom Uhorsku) založeného v r. 1869. 55. Slade - V súčasnosti v Slovenskej republike registrované sú dve organizácie s celoštátnou pôsobnosťou, ktoré zastrešujú jednotlivé regióny Slovenska. 1. Slovenský zväz včelárov SZV – ktorý eviduje okolo 12 800 členov. Tí sa starajú o zhruba 260 000 včelstiev, čo tvorí asi 89 % včelárov na Slovensku. Okrem iného je aj členom svetovej včelárskej organizácie „ Apimondia „ 2. Spolok Včelárov Slovenska SVS – ktorí eviduje okolo 1300 členov. Tí sa starajú o zhruba 24 000 včelstiev, čo Tvorí asi 10,5 % včelárov na Slovensku. 56. Slade - Spolok včelárov Slovenska aj napriek nízkemu počtu svojich členov je viac než rovnocenným partnerom SZV v mnohých činnostiach v oblasti včelárstva. 57. Slade - Medzi hlavné priority a ciele ku ktorým sa SVS hrdo hlási je podujatie 58. Slade - „ Medový festival v Trstenej na Orave“. Tieto dni osláv medu organizuje SVS oko prvý a jediný na Slovensku. Doposiaľ jeho päť ročníkov sa teší stále väčšej obľube z narastajúcim počtom účastníkov. 32 46. Slade – Od 1957 r. rozpoczyna się wydawanie czasopisma „Pszczelarz“. W wyniku przyjęcia nowego statutu 8 czerwca 1957 r. „Centrala pszczelarskich zrzeszeń na Słowacji“ została zmieniona na „Słowacki związek pszczelarzy“ 47. Slade – Prezesem został Ján Daniš a sekretarzem Dr Koloman Nowacky. 48. Slade – 13-14 maja 1961 r. w Pradze został połączony Czechosłowacki związek pszczelarzy i Słowacki zwiazek pszczelarzy w jedną ogólnonarodową organizację. Pszczelarska pasieka w Prievidzi „Na pustyni“ została przy budowie nowej kopalni wegla Cigel włączona do obszaru tego zakładu. Z tych względów związek pasiekę sprzedał kopalni Cigel. W dniu 4-5 maja 1968 r. w Piešťanach na plenarnym zebraniu Słowackiego zarządu Czechosłowackiego związku pszczelarzy, przyjęto uchwałę o utworzeniu samodzielnego narodowego związku Słowackiego od 1 maja 1968 r. 49. Slade – Powołujący zjazd słowackich pszczelarzy w dniach 14-15 grudnia 1968 r w Starym Smokovcu uchwalił powołanie samodzielnego pełnoprawnego związku na Słowacji. 50. Slade – W ten sposób Związek słowackich pszczelarzy został powołany do życia i był przyjęty jako dobrowolna społeczna organizacja zainteresowanych za członka do Narodowego frontu Słowackiej socjalistycznej republiki. Następujący okres w pszczelarskiej organizacji był pod wielkim wpływem ówczesnej mocy politycznej. 51. Slade – Po rewolucji w 1989 r., w dniu 21.10.1990 r. „Zrzeszenie pszczelarzy Słowacji“ ogłasa się jako organizacja następczyni wszystkich pszczelarskich zrzeszeń z przed 1950 r. 52. Slade – Jego pierwszym prezesem był od 1990 r do 2002 r. R NDr. Bohum il Žitňanský. 53. Slade – Od marca 2003 r. i obecnie prezesem Zrzeszenia Pszczelarzy Słowacji(SPOLKU VČELÁROV SLOVENSKA) jest inż. Pavol Kamenik 54. Slade – Zrzeszenie Pszczelarzy Słowacji(SPOLOK VČELÁROV SLOVENSKA) – jest następcą i ogólnosłowacką organizacją pszczelarskich zrzeszeń na Słowacji z przed lat 1950-tych m. in. Krajowej Centrali Zrzeszeń pszczelarzy na Słowacji, Centrali Słowackich Pszczelarskich Zrzeszeń; założonych na tradycyjach i chrześcijanskich zasadach i Pierwszego Zrzeszenia słowackich pszczelarzy na Słowacji(wtedy na Górnych Węgrzech) założonego w 1869 r. 55. Slade – Obecnie w Republice Słowacji zaresjestrowane są dwie organizacje z działnością ogólnopaństwową, które obejmują poszczególne regiony Słowacji. 1. Słowacki Związek Pszczelarzy (Slovenský Zväz Včelárov SZV) – który ma zaewidencjonowanych 12 800 członków. Oni się opiekują ok. 260 000 rodzin pszczelich, co stanowi ok. 89% pszczelarzy na Slowacji. Oprócz inny przynależności są również członkiem światowej pszczelarskiej organizacii „Apimondia“. 2. Zrzeszenie Pszczelarzy Słowacji (Spolok Včelárov Slovenska SVS) – który ma zaewidencjonowane 1300 członków. Oni się opiekują ok. 24 000 rodzin pszczelich na Slowacji, co stanowi ok. 10,5 % pszczelarzy na Słowacji. 56. Slade – Zrzeszenie Pszczelarzy Słowacji pomimo malej ilości członków, jest bardziej niż równowartościowym partnerem SZV w wielu działalnościach w obszarze pszczelarstwa. 57. Slade – Po między główne priorytetyu i cele, do których się z dumą przyznaje są następujące działania: 33 59. Slade - SVS sa zviditeľňuje aj pri budovaní ukážkových včelníc a prácou s mládežou na školách. 60. Slade - Aktívne s zapája do monitoringu „varroa destructor“ na svojom území v spolupráci so včelármi z ČR. 61. Slade - Veľká pozornosť je venovaná chovu a šľachteniu včelích matiek. 62. Slade - V spolupráci priateľmi včelármi z Poľska konkrétne s Mariánom Opokom. 63. Slade - Veľmi priateľská spolupráca prebieha aj z krakovskými včelármi, ktorej vrcholom je už niekoľko rokov účasť na Krakovskom medobraní. 64. Slade - Existuje ešte veľa podobných podujatí a návštev, ktoré sa tešia podpore zo strany SVS. Zhrnutie - Záver 65. Slade - Dnešná konferencia je vyvrcholením celého úsilia ľudí, ktorí pracovali, alebo boli nejakým spôsobom zainteresovaní do toho projektu. SVS práve týmto dnešným záverečným stretnutím chce začať užšiu a bližšiu spoluprácu medzi týmito dvoma organizáciami pre oblasť včelárstva. 66. Slade - Hovorím, že začať, ale ta spolupráca v skutočnosti už prebieha. Jednak je to účasť na spoločnom projekte a po druhé účasť našich včelárov v septembri 2011 na Vašich včelniciach. 67. Slade - Spolupráca bude pokračovať návštevou Vašich včelárov na našich včelniciach na Spiši a na Orave, ktoré sa uskutočni začiatkom leta 2012 68. Slade - Včelárstvo na Slovensku stagnuje. Mladí ľudia o jedno z najstarších povolaní nemajú veľký záujem. Úpadku včelárstva na Slovensku sa snaží zabrániť vláda aj Európsky parlament. 69. Slade - Posledné roky včelárstvo dostáva značnú podporu z Ministerstva pôdohospodárstva (MP) SR. Je tu možnosť čerpania z Národného programu. Včelári získavajú dotácie na opaľovaciu činnosť včiel. Financie na technické prostriedky môžu dostať aj z európskych štrukturálnych fondov. 70. Slade – Veľmi zlé je, že slovenskí včelári do svojho remesla neinvestujú. Včely chovajú rovnakým spôsobom ako v 50. rokoch." 71. Slade - V súčasnosti je najdôležitejšie, aby sa včelárstvom začali zaoberať najmä mladí ľudia. Národný program preto pre včelárov ponúka aj rôzne prehliadky i školenia a dotáciu milión eur ročne (30.126.000 Sk). 72. Slade - Z včelárenia sa nedá hneď profitovať. Na to treba skúsenosti. No myslím, že Európska komisia dopomôže k tomu, aby počet včelárov stúpol o 20 až 30 percent a priláka aj mladých ľudí. 73. Slade – Len ten národ m ôže m ať pevnú vieru a nádej na lepšiu a krajšiu budúcnosť , ktorý pozná svoju m inulosť , svoju históriu, ktorý sa z nej stále poučuje a ktorý zachováva dobré m ravy a tradície svojich predkov(Dr. Ján Gašperík) 34 58. Slade – „ Miodowy Festiwal w Trstenie na Orawie. Te dni uczczenia miodu organizuje SVS jako pierwszy i jedyny na Slowacji. Dotąd odbyło się pięć (rocznic) spotkan, które cieszą się wzrastającym upodobaniem, z narastającą ilością uczestników. 59. Slade – SVS uczestniczy również przy budowaniu pasiek do prezentacji i współpracą z młodzieżą w szkołach. 60. Slade – Aktywnie włącza się do monitoringu „varroa destructor“ na swoim obszarze i współpracuje z pszczelarzami z Czeskiej Republiki 61. Slade – Wielką uwaga jest poświęcana hodowli i uszlachetnianiu matek 62. Slade – Współpracujemy z przyjaciółmi z Polski a konkretnie z Marianem Opoką 63. Slade – Bardzo przyjacielska współpraca przebiega z krakowskimi pszczelarzami, której kulminacją jest przez kilka lat uczestnictwo na Krakowskim Miodobraniu. 64. Slade –Istnieje jeszcze wiele podobnych przedsięwzięć i odwiedzin, które cieszą się wsparciem ze strony SVS. Podsumowanie - Wnioski 65. Slade – Dzisiejsza konferencja jest kulminacją całego wysiłku ludzi, którzy pracowali lub byli w jakikolwiek sposób zainteresowani w tym projekcie. SVS właśnie tym dzisiejszym zamykającym spotkaniem, chce rozpocząć węższą i bliższą współpracę między tymi dwoma organizacjami w obszarze pszczelarstwa. 66. Slade – Mówimy, że rozpocząć, lecz ta współpraca w rzeczywistości już przebiega. Przecież jest to uczestnictwo w wspólnym projekcie i po drugie uczestnictwo naszych pszczelarzy we wrześniu 2011 r. na Waszych pasiekach. 67. Slade – Współpraca będzie kontynuowana przez odwiedziny Waszych pszczelarzy na naszych pasiekach na Spiszu i na Orawie, które ma się odbyć na początku lata 2012 r. 68. Slade – Pszczelarstwo na Slowacji jest w stagnacji. Młodzi ludzie nie mają wielkiego zainteresowania, o jeden z najstarszych zawodów. Upadkowi pszczelarstwa na Słowacji próbuje zapobiec władza i Europejski Parlament. 69. Slade – Ostatnimi laty pszczelarstwo otrzymuje znaczące wsparcie z Ministerstwa Rolnictwa Słowackiej Republiki. Występuje tutaj możliwość korzystania z Narodowego Programu. Pszczelarze otrzymują dotacie na działania zapylające przez pszczoły. Finansowe wsparcie na techniczne środki mogą otrzymać również z Europejskich Funduszy Strukturalnych. 70. Slade – „Bardzo źle jest, że słowaccy pszczelarze do swojego rzemiosła nie inwestują. Pszczoły hodują podobnymi sposobami jak w latach 1950. 71. Slade – Obecnie jest najważniejsze, aby pszczelarstwem zaczęli się zajmować zwłaszcza młodzi ludzie. Narodowy Program dlatego, dla tych pszczelarzy oferuje również przeglądy(wycieczki) i szkolenia i dotację milion Euro rocznie tj.(30.126.000 Sk) 72. Slade –„ Z pszczelarzenia nie można od razu ciągnąć zysków. Do tego trzeba doświadczenia. Jednak myślę, że Europejska Komisja pomoże, by ilość pszczelarzy wzrosła o 20 lub 30% i przyciągnie również młodych ludzi. 73. Slade – „Tylko ten naród może mieć mocną wiarę i nadzieję na lepszą i piękniejszą przyszłość, który zna swoją przeszłość, swoją historię, który z niej ciągle się uczy, i który zachowuje dobre obyczaje i tradycje swoich przodków“ (Dr. Ján Gašperík) 35 Doc. prof.Krystyna Czekońska, UR Ústav ovocinárstva a včelárstva Poľnohospodárska univerzita v Krakove Zdravotné problémy včely medonosnej V posledných rokoch sa verejnosť dozveda znepokojujúce správy o významných stratách včelstiev. Uhynuté včelstva sú v Európe, Severnej Amerike, na Strednom východe a Japonsku. Úhyn včiel nie je novým fenoménom, ale v takomto rozsahu to tak ďaleko nikdy nebolo. Dotyčné straty včelstiev mali viac miestny ako regionálny charakter. V Poľsku, vysoké straty včelstiev, boli hlásené v päťdesiatich a osemdesiatich rokoch minulého storočia. Hlavný dôvod úhynu včiel bol roztoč roztočík včelí (Acarapis wood), roztoče Varroa deštruktor. Súčasné strata rodin sú známe pod názvom, ktorý bol prevzatý z angličtiny CCD. Je to jav nazývaný Colony Collapse Disorder včiel. Tento názov bol odvodený od popisu veľmi špecifických súborov príznakov, ktoré sa vyskytujú vo včelstvách a ktoré môže mať mnoho príčin. CCD sa prejavuje predovšetkým na rýchlej strate letných, ktoré hynú mimo úľa. V plodisku zostáva matka obklopená niekoľkými pracovnicami a plodom no bez zásob potravy. Fenomén CCD doteraz nebol objasnený, hoci bolo mnoho návrhov na príčiny jeho vzniku. Niektorí, mali podozrenie, že je to nový patogén a že je to hlavný dôvod úhynu včelstiev. No nebolo to potvrdené. Nedala sa vylúčiť ani tá skutočnosť, príčinou môže byť mobilná komunikácia a genetický modifikované rastliny. Skúmali sa i argumenty, pokiaľ ide o chemikálie používané pri pestovaní rastlín, ochrany a poškodzovaniu včiel prijatím nových pravidiel pre udržateľné využívanie pesticídov. Väčšia pozornosť bola venovaná štúdiu účinkov subletalnových 1 prípravkov na ochranu rastlín a ich metabolitov - látka bez akútnej otravy včiel, ale ich škodlivé účinky môžu byť príčinou oslabenia a zmeny svojho správania. Z úhynu včelstiev nemožno ani vylúčiť Nosemu ceranae, ktorá je považovaná za jedovatejšiu než nosema API. Molekulárne štúdia ukázali, že Nosema ceranae sa už nachádza vo včelstvách ešte pred nástupom zvýšenie strát. Dospelo sa k záveru, že spóry nosemi sú jedinou príčinou objavených chorôb vyvolané inými faktormi. Po mnoho rokov hlavnou príčinou úhynu včelstiev bol roztoč Varroa destructor. Medzitým, aktuálne výsledky ukazujú, že včely často umierajú v dôsledku akumulácie parazitov a patogénov vo včelstvách. Ratnieks a Carreck (2010) naznačujú, že roztoč Varroa destructor, nie je príčinou úhynu včiel, ale je zodpovedný za rad málo škodných vírusov pre včely. Varroa. deštruktor – je iba vektor nesúci vírus. Ratnieks a Carreck (2010) sa domnievajú, že roztoč Varroa destructor, vzhľadom k povahe životného cyklu včiel, napadajú iba plod. Vývojový cyklus prechodu včiel z lariev na kukly - fáza ktorá zahŕňa celkovú rekonštrukciu vnútorných štruktúr tela a vymiznutie alebo oslabenie ochranného účinku mnohých anatomických a fyziologických bariér. V zdravej rodine sa plod vyvíja v patogénov bez náplasti vírusov a parazitov. V rodinách postihnutých Varroa destructor, v dôsledku prítomnosti parazitov v bunkách, plod je vystavený mnohým infekciám, vrátane vírusových infekcií. Obdobie počas ontogenézy patogénov a parazitov vytvorilo novú situáciu, pri ktorej larvičky a kukly sú schopné sa brániť. To vyplýva priamo z rozdielov v obranných stratégií proti patogénom a parazitom medzi larvy a mladými včelami, včely medonosnej. Výsledky rastúcich počet štúdií potvrdzujú zvýšený výskyt a počtu vírusových infekcií v kolóniách včiel. Potvrdzuje sa tiež zvýšený počet prítomnosti iných patogénov. Včely sú napadané veľmi nebezpečnými vírusmi: pomalá paralýza včiel (SPV) a deformovaných krídel 1 Gen subletalny - smrtiace odroda génu, ktorý sa prezentuje heterozygotnou zvláštnosťou. Subletálne gény spôsobujú dedičné ochorenie, ale nemusí nevyhnutne viesť k smrti ako smrtiaci gén letalny. 36 Dr hab. Krystyna Czekońska, prof. UR Katedra Sadownictwa i Pszczelnictwa Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Problemy zdrowotne pszczoły miodnej Na przestrzeni ostatnich lat, do publicznej wiadomości podawane są niepokojące komunikaty o znacznych stratach rodzin pszczelich. Rodziny pszczele giną w Europie, Ameryce Północnej, na Bliskim Wschodzie oraz Japonii. Ginięcie pszczół nie jest zjawiskiem nowym, ale do tej pory nigdy nie występowało na taką skalę. Dotychczasowe straty rodzin miały zasięg lokalny, rzadziej regionalny. W Polsce wysokie straty rodzin notowano między innymi w latach pięćdziesiątych i osiemdziesiątych minionego wieku. Wówczas powodem ginięcia pszczół był roztocz świdraczek pszczeli (Acarapis woodi ), a później roztocz Varroa destructor. Obecne straty rodzin, określane zaczerpniętym z języka angielskiego skrótem CCD (colony collapse disorder), nazywane są zjawiskiem masowego ginięcia pszczół. Termin ten utworzono w celu opisania ściśle określonego zespołu objawów występujących w rodzinie pszczelej, który może mieć wiele przyczyn. Zjawisko CCD objawia się przede wszystkim gwałtownym ubytkiem pszczół lotnych i ginięciem ich poza gniazdem pszczelim. W gnieździe niejednokrotnie pozostaje matka w otoczeniu kilku, kilkunastu robotnic oraz czerw i zapasy pokarmu. Zjawisko CCD nie zostało jeszcze wyjaśnione, chociaż sugerowano już wiele jego przyczyn. Niektóre z nich, takie jak podejrzenie o wystąpienie nowego patogena, dotychczas nieznanego, nie zostały potwierdzone. Część z nich została wyeliminowana, jako główna przyczyna ginięcia pszczół. Między innymi wykluczono, jako główną przyczynę telefonię komórkową i rośliny genetycznie modyfikowane. Zweryfikowano także stanowisko, co do substancji chemicznych stosowanych w ochronie roślin i ich szkodliwości dla pszczół wprowadzając między innymi nowe zasady zrównoważonego stosowania pestycydów. Większą uwagę zwrócono na badania skutków subletalnego 1 działania środków ochrony roślin i ich metabolitów – substancji niewywołujących ostrych zatruć pszczół, ale dla nich szkodliwych i mogących być przyczyną osłabienia odporności i zmiany ich zachowania. Wyeliminowano także jako głównego sprawcę ginięcia pszczół Nosema ceranae, uważaną za bardziej zjadliwą od Nosema apis. Badania molekularne wykazały, że Nosema ceranae była już obecna w rodzinach pszczelich przed wystąpieniem podwyższonych strat. Uznano, że Nosema sp. jest tylko powodem zaostrzenia objawów chorobowych wywołanych innymi czynnikami. Od wielu lat, za głównego sprawcę strat rodzin pszczelich uznawano roztocz Varroa destruktor. Tymczasem aktualnie wyniki badań wskazują, że pszczoły częściej giną w wyniku kumulacji w jednej rodzinie pszczelej kilku pasożytów i patogenów jednocześnie. Ratnieks i Carreck (2010) sugerują, że roztocz Varroa destruktor nie jest przyczyną ginięcia pszczół, ale odpowiada za to szereg normalnie nieszkodliwych dla pszczół wirusów. Varroa. destructor pełni tylko rolę wektora przenoszącego wirusy. Ratnieks i Carreck (2010) uważają, że roztocz Varroa destructor, z uwagi na specyfikę cyklu rozwojowego pszczoły miodnej, przenosi wirusy wcześniej zarażając czerw. W cyklu rozwojowym pszczoły miodnej przejście ze stadium larwy do stadium poczwarki wiąże się z całkowitą przebudową struktur wewnętrznych organizmu i zanikiem lub osłabieniem działania ochronnego wielu barier anatomiczno-fizjologicznych. W zdrowej rodzinie czerw rozwija się w wolnych od patogenów i pasożytów komórkach plastra. W rodzinach porażonych Varroa destructor, w wyniku obecności pasożyta w komórce, czerw jest narażony na liczne infekcje, między innymi wirusowe. Pojawienie się podczas rozwoju osobniczego patogenów i pasożytów stworzyło nową sytuację, przed którą przedpoczwarki i poczwarki nie potrafią się bronić. Wynika to bezpośrednio z różnic występujących w strategii obrony przed patogenami i pasożytami pomiędzy larwami, poczwarkami i osobnikami dorosłymi pszczoły miodnej. Wyniki coraz większej liczby badań potwierdzają wzrost częstości występowania i liczebności infekcji wirusowych w rodzinach pszczelich. Stwierdza się także wzrost liczby innych patogenów. Dla pszczół szczególnie groźne są wirusy: powolnego paraliżu pszczół (SPV) i zdeformowanych skrzydeł (DWV). Znacznie mniej wiemy o nowym wirusie opalizującym bezkręgowców (IIV), który jest diagnozowany we wszystkich chorych rodzinach. 1 Gen subletalny – odmiana genu letalnego, który w układzie heterozygotycznym modyfikuje reprezentowaną cechę. Geny subletalne wywołują choroby dziedziczne, ale nie muszą prowadzić do śmierci jak geny letalne. 37 (DWV). Oveľa menej je známe o novom víruse, bezstavovcov dúhovým IIV), ktorý je diagnostikovaný vo všetkých chorých včelstvách.Znalosť diagnózy s vedomím, že s nárastom počtu rôznych parazitov a patogénov rastú straty včelstiev by sme premýšľať o tom, ako tomu zabrániť. Ako čo najrýchlejšie odstrániť tieto faktory, ktoré vedú k nízkej imunity včiel. V rámci prvej pomoci mať na vedomí teplotu včelieho hniezda, type, kvalite a množstve dostupnej potravy pre včely. Predovšetkým teplota včelieho hniezda, množstvo a kvalita potravín závisí na normálny vývoji kolónií a ich zdraví. V zdraví včelstiev treba vidieť nielen absenciu chorôb, ale aj prítomnosť, zdravých jedincov, schopných chovu potomkov, a odolných voči chorobotvorným parazitom. U včiel na priebehu fyziologického procesu a ich správaní má priamy vplv teplota. Fyziologické procesy môžu byť vykonávané len vtedy, keď telesná teplota včiel je dobrá, konečná a relatívne stabilná. V praxi však veľmi často vedie k ochladeniu hniezda. Dôvody sú nepriaznivé poveternostné podmienky a prerušenie prínosu potravín do úľa. Nedostatok potravín je dôvodom okrem iných aj termoregulačnou poruchou včelieho hniezda. K ochladeniu včelieho hniezda často dochádza počas bežnej kontroly včelích rodín. Príčinou môžu byť príliš dlhotrvajúce prehliadky, nesprávne vložené rámiky, nesprávna vzdialenosť medzi rámikmi. Taktiež aj slabé rodiny majú vplyv na neudržanie optimálnej teploty v úli. Ochladené hniezda majú zníženú odolnosť voči chorobám. Často v dôsledku ochladenia plodu dochádza k prechladnutiu. V dôsledku toho je zastavený rast a rodina často je na začiatku vážnych zdravotných problémov. Typ a kvalita potravín určiť zloženie črevnej mikroflóry, ktorá sa nachádza v tráviacom trakte plodu a dospelých včiel. Mikroflóra tráviaceho traktu je jedným z najdôležitejších faktorov určujúcich prirodzenú imunitu včiel. U včiel, tento typ rezistencie je zvlášť dôležitý, pretože väčšina infekcie a invázie dôjde prostredníctvom zažívacieho traktu. V zlej kvalite potravy vyskytuje sa prítomnosť rezíduí: chemické látky používané v prípravkoch na ochranu rastlín, akaricídy používané proti Varroa destructor, antibiotiká a sulfónamidy používané pri liečbe bakteriálnych a plesňových ochorení. Pre včely je škodlivá potrava, ktorá obsahujú viac ako 30 ppm HMF ods hydroxymetylfurfuralu). Zvlášť nebezpečné pre včely môže byť nové potraviny, ako je cukor alebo invertné sirupy s vysokým obsahom fruktózy, ktorý počas dlhšieho uskladnenia, vystaveného vyššej teplote (400C) môže obsahovať HMF v množstve ďaleko presahujúcu predpísaný limit. Vysoká úroveň HMF je príčinou zvýšenej úmrtnosti včiel. Pre včely sú nebezpečné potravy, ktoré obsahujú cukry, ktoré vo svojom zložení obsahujú toxické látky, ako galaktózy, arabinosy, xylózy a melibiozy, rafinózu a stachyosu a laktózu. V súčasnej dobe máme málo údajov o vzájomných vzťahoch medzi novými potravinami a výživou včiel a ich vnímavosť voči chorobám. Preto je zvýšená pozornosť venovaná včeliej strave. Okrem iného zabezpečujeme rozmanitosť rastlín, z ktorých včely zbierajú peľ. Výsledky ukazujú, že včely, ktoré sa živia peľom z rôznych rastlín, sú zdravšie ako včely, ktoré sa živia peľom iba jedného druhu. Ako už bolo spomenuté, že kolóniách vážnym problémom je nedostatky potravy, pretože to nepriaznivo ovplyvňuje schopnosť termoregulácie hniezda. Nedostatok potravín tiež ma vplyv na rozvoj rodiny a správanie včiel. V rodine, v dôsledku nedostatočného prístupu čerstvého peľu a nektáru prichádza k zníženiu chovu plodu. Taktiež robotnice horšie kŕmia, sú menej aktívne, majú menší počet úloh v úli a sú menej odolné voči chorobám. V Poľsku, len pred niekoľkými rokmi, hlavnou príčinou straty kolónií bol hlad, zlá kvalita potravy, alebo malý počet rodín. V súčasnej dobe, ako hlavné dôvody úhynu včiel sú ochorenia a otravy. Včely potrebujú pomoc, a najúčinnejšie im ju môžeme poskytnúť v zabezpečení kvalitnej potravy a v dostatočnom množstve a starať sa o teplotu pri ktorej sa vyvíjajú a následne dozrievajú. 38 Znając diagnozę i wiedząc, że wraz ze wzrostem liczby różnych pasożytów i patogenów rosną straty rodzin pszczelich należy zastanowić się, jak temu zapobiegać. W jaki sposób, jak najszybciej wyeliminować te czynniki, które są powodem osłabienia odporności pszczół. W ramach pierwszej pomocy, warto zwrócić uwagę na temperaturę gniazda pszczelego oraz rodzaj, jakość i ilość dostępnego dla pszczół pokarmu. To przede wszystkim od temperatury gniazda oraz ilości i jakości pokarmu zależy prawidłowy rozwój rodziny pszczelej i jej zdrowotność. Zdrowie rodziny pszczelej należy postrzegać nie tylko przez brak choroby, ale przede wszystkim przez obecność wielu osobników, dobrej kondycji, dobrze odżywionych, zdolnych do wychowu potomstwa i odpornych na czynniki chorobotwórcze. U pszczół na przebieg procesów fizjologicznych i ich zachowanie bezpośredni wpływ ma temperatura. Procesy fizjologiczne mogą przebiegać prawidłowo tylko wtedy, gdy pszczoła utrzymuje temperaturę ciała na określonym, względnie stałym poziomie. Tymczasem w praktyce bardzo często dochodzi do ochłodzenia gniazda. Powodem są najczęściej niesprzyjające warunki atmosferyczne i towarzyszące temu przerwy w dopływie pokarmu do gniazda. Niedobory pokarmu są powodem między innymi zaburzeń termoregulacji gniazda pszczelego. Do ochłodzenia gniazda pszczelego często dochodzi podczas rutynowo wykonywanych przeglądów rodzin. Przyczyną są zbyt długo trwające przeglądy, nieprawidłowo wstawiane do gniazda ramki z węzą oraz pozostawiane zbyt małych odstępów między plastrami. Także użytkowanie zbyt słabych rodzin oraz zbyt intensywne dzielenie ich nie służy utrzymywaniu optymalnej temperatury w gnieździe. Ochłodzenie gniazda sprzyja spadkowi odporności pszczół na choroby. Często na skutek ochłodzenia dochodzi do zaziębienia czerwiu. W efekcie rozwój rodziny zostaje zahamowany i niejednokrotnie jest początkiem poważniejszych problemów zdrowotnych. Rodzaj i jakość pokarmu decydują o składzie mikroflory zasiedlającej przewód pokarmowy czerwiu i osobników dojrzałych. Obecna w przewodzie pokarmowym mikroflora blokuje rozwój i namnażanie się patogenów. Mikroflora przewodu pokarmowego jest jednym z ważniejszych czynników decydujących o naturalnej odporności pszczół. U pszczół ten rodzaj odporności jest szczególnie ważny, gdyż do większości infekcji i inwazji dochodzi właśnie poprzez układ pokarmowy. O złej jakości pokarmu świadczy obecność w nim pozostałości: substancji chemicznych wykorzystywanych do ochrony roślin, akarycydów stosowanych przeciwko Varroa destructor, antybiotyków i sulfonamidów stosowanych w terapii chorób bakteryjnych i grzybiczych. Dla pszczół szkodliwe są pokarmy zawierające ponad 30 ppm HMF (hydroksymetylofurfural). Szczególnie niebezpieczne dla pszczół mogą być nowe pokarmy, takie jak: cukier inwertowany lub syropy o wysokiej zawartości fruktozy, które w wyniku dłuższego przechowywana lub poddawana działaniu wyższej temperatury (40°C) mogą zawierać HMF w ilości znacznie przekraczającej dopuszczalne normy. Wysoki poziom HMF jest powodem podwyższonej śmiertelności pszczół. Dla pszczół groźne są także pokarmy zawierające w swoim składzie cukry toksyczne, takie jak: galaktoza, arabinoza, ksyloza, melibioza, rafinoza, stachioza i laktoza. Obecnie mamy niewiele danych na temat interakcji zachodzących pomiędzy odżywianiem się pszczół nowymi pokarmami a ich podatnością na choroby. Warto zatem więcej uwagi zwrócić na pszczelą dietę. Między innymi warto zadbać o różnorodność roślin, z których pszczoły pobierają pyłek kwiatowy. Wyniki badań wskazują, że pszczoły odżywiające się pyłkiem pochodzącym z różnych gatunków roślin są zdrowsze niż pszczoły odżywiające się pyłkiem wyłącznie jednego gatunku. Jak już wcześniej wspomniano, dla rodziny pszczelej groźne są braki pokarmu, gdyż negatywnie wpływają na proces termoregulacji gniazda. Niedobory pokarmowe mają także wpływ na rozwój rodziny i zachowanie pszczół. W rodzinie, w wyniku braku dostępu do świeżego pyłku i nektaru dochodzi do ograniczania wychowu czerwiu. Także robotnice gorzej odżywiane w życiu larwalnym są mniej aktywne, podejmują się mniejszej liczby zadań oraz są mniej odporne na choroby. W Polsce, zaledwie kilka lat temu, główną przyczyną strat rodzin pszczelich był głód, złej jakości pokarm lub mała liczebność rodziny. Obecnie jako główne przyczyny ginięcia pszczół podaje się choroby i zatrucia. Pszczoły potrzebują pomocy, a najszybciej możemy jej udzielić zapewniając pokarm w odpowiedniej ilości i jakości oraz dbając o temperaturę, w jakiej się rozwijają, a potem dojrzewają. 39 PETER GELETA prednášateľ včelárstva Ošetrovanie včelstiev v euroregióne Tatry 1. VOĽBA ÚĽA Z veľa dôvodov používať nadstavkový úľ (prístupný z hora) Konštrukcia je veľmi jednoduchá a vyhovuje potrebám včelstva Včelstvo je možné rýchlo a bez problémov ošetrovať Tieto úle sa dajú jednoducho prevážať a ľahko sa umiestňujú v prírode 2. NADSTAVKOVÁ ZOSTAVA Nadstavkový úľ je zostavený zo samostatných dielov: Odnímateľné dno Niekoľko nadstavkov (oddelené priestory) Vrchnák, materská mriežka, fólia V odnímateľnom dne je stavebná zabraná, peľochyt, varroa podložka 3. NADSTAVKOVÉ VČELÁRENIE Základným predpokladom včelárenia v nadstavkových úľoch je: chov silnejších včelstiev prirodzenejší spôsob vedenia včelstiev nižší počet zásahov vo väčšom úľovom priestore 4. CHOV SILNÝCH VČELSTEV Včelár musí zaistiť dostatočný úľový priestor: pre umiestnenie silného včelstva pre uloženie veľkého množstva nektáru pri nárazových znáškach (vysoký medný výnos) v neskorom lete k uloženiu dostatočných peľových zásob na zimu 5. KONŠTRUKCIA ÚĽA Musí zaisťovať dostatočný prístup vzduchu cez hlavný letáč a očka Včelstva je nutné pripravovať už od júna k usporiadaniu zimného priestoru Je nutné zaistiť dostatočné znáškové zdroje (2 -3 hlavné znášky) Jednu v neskorom lete tzv. peľovú Pokiaľ to nie je možné, musíme kočovať 6. SYSTÉM OŠETROVANIA Prispôsobiť tak, aby včelár pripravil včelstvo na celé obdobie do ďalšej plánovanej prehliadky, ktorá je v ďalšom časovom odstupe, a pri prehliadkach nemusel napravovať chyby z predchádzajúcich prehliadok Dbať o zdravotný stav včelstiev ( prevencia, liečenie Varroa, dezinfekcia, obnova diela) Chovať vo včelstvách fyzicky zdatné matky s dobrými genetickými vlastnosťami (medný výnos, malý sklon k rojeniu, miernosť...) POŽIADAVKY NA ÚĽ PRE NADSTAVKOVÉ VČELÁRENIE Úľ je obydlie včiel, ktoré musí včelstvám poskytovať : priestor pre jeho rozvoj chrániť ho pred nepriazňou vonkajšieho prostredia v daných klimatických podmienkach umožniť včelárovi usmerňovať vývoj, t.j. ošetrovanie včelstiev s najmenšími nárokmi na pracovný čas 7. 40 PETER GELETA wykładowca pszczelarstwa Pielęgnacja rodziny pszczelej w Euroregionie „Tatry“ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. DOBÓR ULA Z wielu powodów proponuje się użytkować ul nadstawkowy (dostępny od góry): Konstrukcia jest bardzo prosta i odpowiada rodzinie pszczelej Rodzinę pszczelą można szybko i bez problemu pielęgnować Ule te można łatwo przewozić i łatwo się je umieszcza w przyrodzie ZESTAW NADSTAWKOWY Ul nadstawkowy jest zestawiony z samodzielnych elementów: oddzielna dennica kilka nadstawek (oddzielne przestrzenie) daszek, poduszka, krata przegrodowa, folia w oddzielnej dennicy może być: zabezpieczenie przed zabudową, poławiacz pyłku, wkładka warrozowa NADSTAWKOWA HODOWLA PSZCZÓŁ Podstawowym założeniem hodowli pszczół w ulach nadstawkowych jest: hodowla silnych rodzin pszczelich bardziej naturalny sposób prowadzenia rodziny pszczelej mniejsza ilość przeglądów, w większej przestrzeni ulowej HODOWLA SILNYCH RODZIN PSZCZELICH Pszczelarz powinien zabezpieczyć dostateczną przestrzeń: dla umieszczenia silnej rodziny pszczelej dla składowania dużej ilości nektaru przy doraźnych zbiorach(wysokie wydajności miodu) późnym latem do zmagazynowania dostatecnych pyłkowych zapasów na zimę KONSTRUKCJA ULA: powinna zabezpieczać dostateczny dostęp powietrza przez główny wylot i dodatkowe wyloty rodziny pszczele jest wskazane przygotowywać od czerwca do ułożenia gniazda na zimę wskazane jest zabezpieczyć dostateczne źródła pożytku (2-3 główne pożytki) jeden pożytek późnym latem tzw. pyłkowy jeśli tego nie można zabezpieczyć, pozostaje nam przewożenie pni tzw. wędrowanie SYSTEM PIELĘGNACJI przygotować i przeprowadzić przegląd tak, aby rodina pszczela była przygotowana na cały okres do następnego planowanego przeglądu, który jest w dłuższym czasowym odstępie, i by przy następnych przeglądach pszczelarz nie musiał naprawiać błędów, z poprzednich przeglądów. dbać o zdrowie i stan rodziny pszczelej (zapobieganie, leczenie warrozy, dezynfekcja, odnowa plastrów) hodowla w rodzinach pszczelich matek fizycznie sprawnych i przydatnych z dobrymi genetycznie cechami (duża wydajność miodowa, mała skłonność do rójki, łagodność) WARUNKI DLA ULA PRZY NADSTAWKOWEJ HODOWLI PSZCZÓŁ Ul jest mieszkaniem pszczół, które rodzinie pszczelej powinno umożliwiać: przestrzeń dla jej rozwóju chronić ją przed nieodpowiednimi wpływami środowiska, w danych warunkach klimatycznych umożliwić pszczelarzowi ukierunkowywać rozwój, tj pielęgnację rodzin pszczelich przy najmniejszych wymaganiach na czas roboczy. 41 8. CIEĽ VÝBERU Cieľom výberu najvhodnejšieho úľa a metodiky ošetrovania včelstiev je vyrobiť jednotku produkcie, t.j. 1 kg medu, z najnižšími nákladmi Nadstavkový úľ musí byť ľahko rozšíriteľný na priestor potrebný pre silné včelstva a uloženie medu Až potom je možné uplatňovať nenáročné nadstavkové metódy ošetrovania včelstiev 9. IZOLÁCIA ÚĽOVEJ STENY Otázka znie: stačí drevená stena o hrúbke 25 mm, alebo použiť tepelnú izoláciu? Pri pokusoch sa dospelo k záverom: silné prezimované včelstvo (nad 1kg) na izoláciu úľovej steny vôbec nereagovalo (medný výnos rovnaký) slabšie včelstvo (pod 0,7kg) poskytlo v uteplenom úli o 50% vyšší výnos medu než v úli tenkostennom Problém je skôr v tom ako dosiahnuť silu vyzimovaného včelstva nad 1kg 10. ÚĽOVÉ ZOSTAVY : ÚĽ – OPTIMAL Štvorcový pôdorys 485x485 Tepla a studená stavba Rámik 420x170 Počet rámikov v nadstavku: 11 11. ÚĽ – KOMPATIBILNÝ LANGSTROTH Obdĺžnikový pôdorys 485x425 Rámik 420x200 Studená stavba Počet rámikov v nadstavku: 10 12. ODNÍMATEĽNÉ DNO 13. Celo zasieťované Pod sieťovinu sa zasúva podložka Prispôsobené na odber peľu a kontrolu spadu klieštika (Varroa dno) Ľahká manipulácia pri kočovaní SÚČASŤOU ÚĽOVEJ ZOSTAVY JE Plechová strecha + 4cm polystyrén Durofólova fólia počas celého roka Materská mriežka v ráme 14. K ÚĽOVEJ ZOSTAVE PATRÍ 5 rámikový plemenáč Použitie: Tvorba odložencov a zmetencov Chov matiek 15. VČELÁRSKU TECHNOLÓGIU OBHOSPODAROVANIA VČELSTIEV MÔŽEME DNES V PRIEBEHU ROKA ROZDELIŤ NA PÄŤ ČASOVÝCH ÚSEKOV: Úsek začiatku včelárskeho roka - od augusta až do septembra Úsek prezimovania – od októbra až do februára Úsek vedenia včelstiev v skorej jari – od marca až do apríla Úsek vedenia včelstiev v priebehu rojenia – od mája až do júna Úsek medobrania – od júna až do júla 42 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. CEL DOBORU Celem doboru najodpowiedniejszego ula i metodyki pielęgnacji rodzin pszczelich jest wyprodukować jednostkę produktu, tj. 1 kg miodu z jak najniższymi kosztami: nadstawkowy ul powinien być łatwy do rozszerzenia potrzebnej przestrzeni dla silnej rodziny i składowanie miodu wtedy dopiero można wprowadzać ułatwione nadstawkowe metody pielęgnowania rodzin pszczelich IZOLACIA ULOWYCH ŚCIAN Istnieje pytanie: czy wystarczy drewniana ściana o grubości 25 mm lub zastosować izolację cieplną. Przeprowadzone badania doprowadziły do następujących wniosków: silne przezimowane rodziny pszczele (ponad 1 kg) na izolację ścian ula nie reagowały(ta sama wydajność miodowa) słabsze rodziny pszczele(poniżej 0,7 kg) ocieplenie ula umożliwiło wzrost o 50% wyższą wydajność miodową niż w ulu nieocieplonym problem jest w tym raczej jak osiągnąć siłę przezimowanej rodziny ponad 1kg ZESTAWY ULOWE: UL-OPTIMAL: kwadratowy rzut poziomy 485X485 ciepła i zimna zabudowa ramka 420 x 170 ilość ramek w nadstawce: 11 UL KOMPATYBILNY: LANGSTROTH: prostokątny rzut poziomy 485x425 ramka 420x200 zimna zabudowa ilość ramek w nadstawce: 10 ODEJMOWANA DENNICA: górna powierzchnia osiatkowana pod siatkę wsuwa się podkładka przygotowane na odbiór pyłu i kontrolę opadu warrozy (dennica warrozowa) łatwa manipulacja przy wędrowaniu. CZĘŚCIĄ SKŁADOWĄ ZESTAWU ULOWEGO JEST: blachą kryty daszek + 4cm polistyren Durofoliowa folia stosowana w ciągu całego roku krata przegrodowa w ramce DO ZESTAWU ULOWEGO NALEŻY: 5 ramkowy ulik weselny Wykorzystywany do: wykonania odkładów, zmiatanców, rodzinek pomocniczych i rezerwowych itd. hodowli matek PSZCZELARSKĄ TECHNOLOGIĘ GOSPODARKI PASIECZNEJ MOŻNA OBECNIE W CIAGU ROKU ROZDZIELIC DO PIĘCIU ODCINKÓW CZASOWYCH: odcinek początku roku pszczelarskiego-od sierpnia do września odcinek zimowli – od września do lutego odcinek prowadzenia rodziny pszczelej wczesną wiosną-od marca do kwietnia odcinek prowadzenia rodziny pszczelej w okresie rójek – od maja do czerwca odcinek miodobrania-od czerwca do lipca Úsek medobrania – od júna až do júla 43 16. VÝVOJ VČELSTVA POČAS ROKA 44 ROZWÓJ RODZINY PSZCZELEJ W CIĄGU ROKU Poziom czerwienia i ilości pszczół 1 faza wzrostu 2 faza wzrostu 2 faza spadku 1 faza wzrostu Podział rocznego rozwoju rodziny pszczelej 1 faza rozwojowa (kończy się rozkwitnięciem czereśni), natomiast 2 faza spadku(od 15 sierpnia) prezentuje krytyczne okresy, gdy rodziny pszczele nie powinny być niepokojone – rodziny przede wszyskim mają tendencje do stresu (Przygotowane wg Bretske i Bohaca) Całk. ilość pszczół 10 000 40 000 60 000 czerw zasklepiony 8 500 22 400 18 000 V% 85% 56% 30% Możliwość wykorzystania pożytku przez rodzinę pszczelą w stosunku do zasklepionego czerwiu Procentowa część pszczół zwolniona na pożytek W słabych rodzinach pszczelich duża ilość pszczół jest zatrudniona do opieki nad czerwiem Stan zapasów zimowych – wrzesień zazimowanie właściwe 22 kg właściwe niewłaściwe 14 kg niewłaściwe Gniazdo z ramką o wysokości 22-25 cm Kto oszczędza na zapasach – oszczędza na niewłaściwym miejscu 16. Układ pomieszany (niskie i wysokie nadstawki) właściwe 21 kg niewłaściwe 15 kg Układ niskonadstawkowy właściwe 23 kg niewłaściwe 16 kg Zapasy cukru pozostałości miodu plastry z pyłkiem 45 17. AUGUST – ZAČÍNA NOVÝ VČELÁRSKY ROK Po vytočení medu, včelstvu čo najskôr dodať maximálne zásoby Plocha plodu sa zmenšuje, liahne sa menej včiel, ale zato sú to včely dlhoveké 18. AUGUST V tomto mesiaci je najväčším problémom zoslabené včelstvo Nekvalitná matka po vyrojení Strata matky Trudo kladnosť matky Včelstvo už nemôže dostatočne zosilnieť 19. SEPTEMBER – POSLEDNÝ LETNÝ MESIAC Včelstvo nemá genetický zakódované, že ho včelár koncom augusta alebo začiatkom septembra nakŕmi Kto šetri na zásobách „ šetrí na nesprávnom mieste“ 20. SEPTEMBER Produkčné včelstvá sú v druhej zostupnej fáze a pomaly dokončujú plodovanie Slabšie oddielky pri dostatočnom prísune potravy sa snažia dohnať zameškané, pretože je veľmi dôležité čo v úli zimujeme a nie ako a kde 21. OKTÓBER – JESENNÉ OŠETRENIE PROTI VARROA V prvom rade si každý včelár musí uvedomiť, že svoje včelstva nelieči pre potešenie veterinárov, ale pre zdravie svojich včelstiev a taktiež včelstiev v širokom okolí Hlavné ťažisko liečenia musí byť už pri zakladaní zimnej generácie 22. OKTÓBER Triedenie, ochrana a dezinfekcia plástov Cieľ: vyradiť nevhodné plásty a zabrániť tak ich ďalšiemu používaniu vo včelstvách 23. NOVEMBER – ZAČIATOK ZIMNÉHO KĽUDU Včelstvo teraz potrebuje pokoj Proti smrtiacemu chladu sa uzatvára do zimného chumáča 24. NOVEMBER Aerosólové ošetrenie – nezastupiteľné miesto v boji proti klieštikovi Výhoda – ošetrenie môžeme vykonať až do teploty – 5° C Pri fumigácii je to teplota nad + 10° C 25. DECEMBER – ČAS HODNOTENIA Včelár ktorý správne zazimoval svoje včelstva, položil základy pre úspešnú nasledujúcu sezónu Zimný slnovrat – kalendárna jeseň sa chýli ku koncu a zima sa začína 21.decembra, keď je deň zimného slnovratu Zaistenie pokoja a dostatočnej ventilácie úľa, to je veľmi dôležitá úloha včelára v tomto zimnom období Predaj medu – to znamená, že prichádzajú Vianoce a s tým aj najväčší záujem o kvalitný produkt 26. DECEMBER Toto obdobie je vhodné na doplnenie si svojich vedomosti Životné funkcie včelstva sú obmedzené na minimum Spotreba zásob je nízka Včelár – vývoj nezastavíš – v podstate to nie je nič zvláštne 46 SIERPIEŃ – ROZPOCZYNA SIĘ NOWY ROK PSZCZELARSKI: po miodobraniu, rodziny pszczele należy jak najszybciej dokarmić dodając maksymalne ilości powierzchnia czerwiu się zmniejsza, wylęga się coraz mniej pszczół, lecz są to pszczoły zimowe o długim okresie życia 17. SIERPIEŃ W tym miesiącu jest najwiekszym problemem osłabnięcie rodzin pszczelich: nieodpowiednia matka po wyrojeniu brak matki matka składająca czerw trutowy rodzina pszczela już nie może być wystarcząjąco wzmocniona 18. WRZESIEŃ – OSTATNI LETNI MIESIĄC: rodzina pszczela niema zakodowane genetycznie, że pszczelarz na końcu sierpnia lub początkiem września uzupełni zapasy na zime kto oszczędza na zapasach na zimę „znalazł możliwość oszczędności w nieodpowiednim miejscu). 19. WRZESIEŃ produkcyjne rodziny pszczele są w drugiej malejącej fazie, i powoli kończą czerwienie słabsze odkłady przy dostatecznym dopływie pożytku starają się nadrobić opóźnienie, z tych względów bardzo ważne jest, co w ulu zimuje, a nie jak i gdzie. 20. PAŹDZIERNIK –JESIENNA PIELĘGNACJA PRZECIW WARROZIE: najpierw każdy pszczelarz powinien sobie uświadomić, że swoje rodziny pszczele nie leczy dla radości weterynarii, ale dla swoich rodzin pszczelich i rodzin pszczelich znajdujących się w okolicy główny punkt ciężkości w leczeniu powinien być położony przy budowie zimowej generacji pszczół 21. PAŹDZIERNIK segregacja, zabezpieczenie, dezynfekcja plastrów cel: wyeliminować nieodpowiednie plastry tak , by niedopuścić do ich dalszego stosowania dla rodzin pszczelich 22. LISTOPAD-POCZĄTEK ZIMOWEGO SPOKOJU: rodziny pszczele teraz potrzebują spokoju przeciw śmiercionośnemu zimnu zamykają się do zimowego kłębu 23. LISTOPAD aerozolowa pielęgnacja – niezastąpione działanie w walce przeciw warrozie wygodą jest, że pielęgnację można przeprowadzić; nawet przy temperaturze – 5° C przy fumigacji(np. armitraż) jest to temperatura ponad + 10° C 24. GRUDZIEŃ – CZAS OBRACHUNKÓW: pszczelarz, który właściwie zazimował swoje rodziny pszczele, położył fundament dla powodzenia w następnym sezonie zimowe przesilenie słoneczne – jesień kalendarzowa chyli się ku końcowi, a zima zaczyna się 21 grudnia, gdy jest dzień zimowego przesilenia słonecznego zapewnienie spokoju i dobra wentylacja ula, to bardzo ważne zadania dla pszczelarza, w tym zimowym okresie sprzedaż miodu – to znaczy, że przychodzą Święta Bożego Narodzenia, a z tym również największe zapotrzebowanie na produkty o wysokiej jakości. 47 27. JANUÁR – JE PRE NAŠE VČELSTVA MESIACOM NAJVÄČŠIEHO KĽUDU Podložka – sonda do včelstva – je cenným zdrojom aktuálneho stavu vo včelstve Význam očiek Práca v dielni Počúvajme včelstvo 28. JANUÁR Štúdium neodkladajme, v lete nebude na to čas Vetranie úľa : Letáč Očko Zasieťované dno 29. FEBRUÁR – TYPICKÝ ZIMNÝ MESIAC Pokiaľ ide o počasie podobný mesiacu január Včelstva neutepľujeme, letáč nezužujeme Prehliadka podložiek 30. FEBRUÁR Prehliadka podložiek Prelet Druhy mesiac kritickej rozvojovej fázy Vyrušovanie včelstiev = stres 31. MAREC – ZAČIATOK VČELÁRSKEJ SEZÓNY Nutné je zistiť stav vy zimovaných včelstiev Riziko vyčerpania zásob Vloženie stavebných rámikov do včelstva 32. MAREC Včelstva sa vyvíjajú rozdielne Veľkosť plodovania je závislá od počtu včiel a nie od úľovej steny Slabšie včelstva majú väčšie problémy s výkyvmi počasia 33. APRÍL – VČELÁRSKA JAR Chov trúdov Včas rozšírime priestor Obnova včelieho diela 34. APRÍL Rozkvitnutím čerešne vytáčej, končí prvá rozvojová fáza Nastupuje druhá rozvojová fáza, ktorá sa vyznačuje strmým nástupom plodovania Výmena nadstavkov N1 – N3 35. MÁJ – NAJKRAJŠÍ MESIAC V ROKU Poskytnúť včelám dostatočne priestranný úľ s veľkou plástovou plochou a včas ich rozširovať Tvorba oddielkov a chov matiek Rojenie – z hľadiska ekonomického jav nežiaduci 36. 37. 48 MÁJ Rast včelstva na jar patrí k vrodeným vlastnostiam včelstva, a je prirodzený, nutný k prežitiu Prežije len to včelstvo, ktoré dostatočne zbiera zásoby Nesmieme zabudnúť, že včely sa liahnu aj v zlom počasí JÚN – VRCHOL ROZVOJA VČELSTIEV 25. GRUDZIEŃ: to okres odpowiedni na uzupełnienie swoich wiadomości życiowe fukcje rodziny pszczelej są ograniczone do minimum zużycie zapasów jest niskie pszczelarz – rozwoju nie zatrzyma – w zasadzie to nie jest nic specjalnego 26. STYCZEŃ – JEST DLA NASZYCH RODZIN PSZCZELICH MIESIĄCEM NAJWIĘKSZEGO SPOKOJU: podkładka stanowi największą sondę do rodziny pszczelej – jest cennym źródłem aktualnego stanu w rodzinie pszczelej znaczenie dodatkowych wylotków prace w pracowni posłuchajmy rodzinę pszczelą 27. STYCZEŃ studiowania nie odkładajmy – latem nie będzie czasu Wietrzenie ula: wylotek dodatkowy wylotek zasiatkowana dennica 28. LUTY – TYPOWY ZIMOWY MIESIĄC: w zakresie pogody jest podobny do stycznia rodziny pszczelej nie docieplamy, wylotki nie zwężamy przegląd podkładek 29. LUTY: przegląd podkładek oblot drugi miesiąc krytycznej fazy rozwoju przeszkadzanie rodzinie pszczelej = stres 30. MARZEC – POCZĄTKIEM PSZCZELARSKIEGO SEZONU: koniecznym jest sprawdzenie stanu przezimowanych rodzin pszczelich ryzyko wyczerpania się zapasów zimowych wkładanie ramek z węzą do rodzin pszczelich 31. MARZEC: rodziny pszczele są w różnych fazach rozwoju wielkość powierzchni zaczerwionej jest zależna od ilości pszczół, a nie od ścian ula słabsze rodziny pszczele mają większe problemy z różnicami w pogodzie 32. KWIECIEŃ - PSZCZELARSKA WIOSNA hodowla trutni wcześnie rozszerzajmy powierzchnię ulową odnowa plastrów 33. KWIECIEŃ z rozkwitnięciem czereśni sprawdź, a może miodobranie, kończy się pierwsza faza rozwojowa następuje druga faza rozwojowa, która się charakteryzuje stromym następstwem czerwienia wymiana nadstawek N1 – N 3 34. MAJ – NAJKRÓTSZY MIESIĄC W ROKU: zabezpieczyć pszczołom dostateczną przestrzeń w ulach z wielką powierzchnią plastrów i odpowiednio wcześnie przeprowadzać rozszerzenia przestrzeni w ulu 49 Chov matiek – chovu matiek predchádza chov trúdov, skutočnosť ktorú včelári často podceňujú Chovný materiál musí prejsť výberom Plemenný materiál odoberáme od včelstiev zdravých, miernych, nerojivých a, ktoré majú nadpriemerný medný výnos 38. JÚN – JE POSLEDNÝM MESIACOM DRUHEJ ROZVOJOVEJ FÁZY Normálne, neposilnené včelstvo a nevyrojené včelstvo dosiahne svoje plodové maximum okolo letného slnovratu O tri týždne neskôr maximum svojej populácie, ktorá ma vplyv na zazimovanú silu Kočovanie so včelstvami 39. JÚL – DOBA HOJNOSTI V PRÍRODE KONČÍ Včela sa už nechce deliť o med s včelárom Po letnom slnovrate nastáva v prírode veľký zlom Výmena matiek Výmena letných včiel za zimné včely 40. JÚL Nastáva prvá zostupná fáza plodovania Nedostatok zásob sa prejaví na plodovaní Sledovanie denného spadu klieštika Ošetrenie včelstiev kyselinou mravčou Po vytočení medu včelstva, ihneď nakŕmime 41. ZHRNUTIE - ZÁVER V euroregióne Tatry je 80% včelstiev obhospodarovaných v dvoj priestorových úľoch typu „B“ na rámikovej miere 420 x 275 mm 15% včelstiev je obhospodarovaných v dvojpriestorovom úli typu „ Čechoslovák“ na rámikovej miere 370 x 300 mm 5% včelstiev je obhospodarovaných v iných typoch úľov NN – zostavy, systém zmiešaný, (Langctroth, Optimal, Dadant), ale aj v úľoch v ktorých sú tzv. regionálne rámikové miery ( Levočská a iné...) „Nič, len žiť vo svojej blízkosti človek poskytol včele. A od nej spoznal sladkosť medu, ovocia hojnosť podporu zdravia, príkladnosť v práci, pokoj svojej duši... Otázka natíska sa „ Dal človek včele čo sa sluší ?“ 50 wykonywanie odkładów i hodowla matek rojenie – z stanowiska ekonomicznego jest to zjawisko nie pożądane 35. MAJ: wzrost rodziny pszczelej na wiosnę należy do wrodzonych właściwości, i jest naturalnym zjawiskiem, konieczny do przeżycia przezyje tylko ta rodzina pszczela, która dostatecznie zbiera zapasy Prežije len to včelstvo, ktoré dostatočne zbiera zásoby nie możemy zapominać, że pszczoły się wylęgają, również przy złej pogodzie 36. CZERWIEC – SZCZT ROZWOJU RODZINY PSZCZELEJ: hodowla matek – hodowla matek powinna być poprzedzona hodowlą trutni, rzeczywistość, którą pszczelarze nie doceniają hodowlany materiał powinien podlegać selekcji materiał do rozmnażania pobieramy od zdrowych rodzin pszczelich, łagodnych, nierojliwych, i które mają ponad przeciętne wydajności miodowe 37. CZERWIEC – JEST OSTATNIM MIESIĄCEM DRUGIEJ FAZY ROZWOJOWEJ normalna, niewzmacnianiana i niewyrojona rodzina pszczela osiągnie swoje maksimum czerwienia w okresie letniego przesilenia słonca po trzech tygodniach później uzyska swoje maksimum ilościowe, które ma wpływ na siłę zazimowania wędrówki z rodziną pszczelą 38. LIPIEC – OKRES HOJNOŚCI W PRZYRODZIE SIĘ KOŃCZY: pszczoły nie chcą już dzielić się miodem z pszczelarzem po letnim przesileniu słonecznym w przyrodzie następuje bardzo wielkie załamanie wymiana matek wymiana letnich na zimowe pszczoły 39. LIPIEC następuje pierwsza malejąca faza czerwienia brak zapasów objawi się przez ograniczenie czerwienia obserwowanie dziennych opadów warrozy pielęgnacja kwasem mrówkowym rodzin pszczelich po wybraniu miodu, rodziny pszczele natychmiast należy nakarmić. 40. PODSUMOWANIE I WNIOSKI gospodarka pasieczna, w Euroregionie „Tatr“ po stronie słowackiej, jest w 80% rodzin pszczelich prowadzona w ulach dwu przestrzennych (dwunadstawkowych) typu „B“ na ramce o wymiarach 420x275 mm 15 % rodzin pszczelich jest hodowana w dwunadstawkowych ulach typu „Czechosłowak“ na ramce o wymiarach 370x300 mm 5% rodzin pszczelich jest hodowanych w innych typach NN – zestawy, system mieszany (Langctroth, Optimal, Dadant), ale również w innych ulach, w których są tzw. regionalne wymiary ramek np. z Levoče itp. “ „Nic, tylko życie w swej bliskości człowiek zaproponował pszczole. A od niej otrzymał słodkość miodu, hojność owoców, wzmocnienie zdrowia, wzór pracowitości, spokój duszy...Nasuwa się pytanie „Czy człowiek dał pszczole to co się jej należy“ 51 mgr inż. Narcyz Kędziora včelárski majster Včelárstvo v rokoch 1976 – 2010, aktivity v Karpatskom zväzku včelárov v Nowym Sączu Podľa FAO, počet včelstiev vo svete v rokoch 1960 - 2008 zvýšil z 44 na 65 miliónov. K tomu dynamickému rastu kolónií došlo v Ázii, Afrike, Južnej. Amerika. Ale v Európe, Severnej Amerike a Oceánii, môžeme pozorovať opačný proces - zníženie počtu včelstiev. P.č. Kontinent 1 2 3 4 5 6 Afrika Azia Južná Amerika Severná Amerika Európa Austrália Počet včelstiev v miliónoch ks 1980 r. 1995 r. 9 14 10 16 2 4 8 6 22 17 1 1 2008 r. 16 22 5 5 16 0,9 Od začiatku deväťdesiatich rokov sa počet včelstiev systematicky znižuje na jednotlivých kontinentoch čo ma za následok zvýšeného miznutie včelstiev z chorôb. Prevláda tu nečinnosť zaoberať ekonomikou včelárstvo v súvislosti s poklesom ziskovosti (veľké zníženie cien medu a včelích produktov na svetových trhoch). Pokles počtu včelstiev je intenzívnejšie po 2005 r. To uvádza niekoľko faktorov, ktoré najviac ovplyvňujú ich pokles: • globalizácie chorôb, parazitov a prirodzených nepriateľov včiel; • intenzifikácia poľnohospodárskej výroby, ktoré sú široko používané rastúce mechanizácie poľnohospodárstva, veľké plochy monokultúr; • rozšírené používanie pesticídov; • životné prostredia a zmeny klímy. Ako sa ukazuje pohľad na včelárstvo poľských Karpaty v Karpatskej asociácii v Nowym Sączu v rokoch 1976 - 2010. Včelári Karpatskej asociácie pôsobia v bývaly kraj Nowy Sacz, ktorý zahŕňa okresy Nowy Targ, Limanowski, Nowosądecki, Gorlicki a obec Lubień v okrese Myślenice. V rokoch 1976 - 1998 existovall ako Krajsky svaz včelárov v Nowom Saczu. Po likvidácii tohto kraje bol premenovaný v roku 1998 v Karpatskej svaz včelárov. Tieto oblasti sú rôzne tvarované a možno ich rozdeliť do Tatier, Podhale, Gorce a Pieniny a Beskydské a Sądecké údolia a podhoria. Najnižšia priemerná teplota v roku je 0 – 1 oC, kde patrí oblasť Tatier, Gorce, Južná. časť Beskýd Sadecky. Najvyššie priemerné teploty 8 – 9oC Sadecky sa vyskytujú v údolí a podhorí. Najväčšie zrážky sú v južnej časti okolo 1200 - 1500 mm a nejmenej v strednej okolo 600 - 800 mm za rok. 1. Počet včelstiev a včelárov: Zmeny v počte včelstiev a včelárov, ktoré patria ku Karpatskemu svazu včelárov v rokoch 1976 až 2010 sú popísané v tabuľke. Rok 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 52 Počet Včelárov 1646 2212 2605 2950 3072 5108 5820 6440 7200 7120 Včelstiev 21 24 28 31 35 56 64 58 61 69 741 223 400 000 580 230 544 980 200 470 Krúžok Včelárov Bez údajov Bez údajov 30 33 34 38 38 44 46 46 mgr inż. Narcyz Kędziora mistrz pszczelarski Pszczelarstwo w latach 1976 – 2010 na terenie działania Karpackiego Związku Pszczelarzy w Nowym Sączu Według danych FAO ilość rodzin pszczelich w świecie w latach 1960 – 2008 zwiększyła się z 44 do 65 mln. Z tym, że dynamiczny wzrost rodzin pszczelich nastąpił w Azji, Afryce, Płd. Ameryce. Natomiast w Europie, Ameryce Płn. i Oceanii obserwuje się proces odwrotny – zmniejszenie się liczby rodzin pszczelich. Lp. Kontynent 1 Afryka 2 Azja 3 Ameryka Płd. 4 Ameryka Płn. 5 Europa 6 Oceania Razem Ilość rodzin pszczelich w mln. szt. 1980 r. 1995 r. 2008 r. 9 14 16 10 16 22 2 4 5 8 6 5 22 17 16 1 1 0,9 52 58 64,9 Od początku lat dziewięćdziesiątych ilość rodzin pszczelich zmniejsza się systematycznie na w/w kontynentach na wskutek większego ginięcia rodzin pszczelich z powodu chorób. Zaniechania zajmowania się gospodarką pasieczną w związku z obniżeniem się rentowności (duże obniżki cen miodu i produktów pszczelich na rynkach światowych). Proces zmniejszania się liczebności rodzin pszczelich nasilił się po roku 2005. Wymienia się szereg czynników z których największy wpływ przypisuje się następującym: globalizacja chorób , pasożytów i naturalnych wrogów pszczół; intensyfikacja produkcji rolnej, w której szeroko stosuje się coraz większą mechanizację rolnictwa, wielkie obszary monokultur; powszechne stosowanie pestycydów; zmiany środowiska i klimatu. Jak w ukazanej perspektywie wygląda pszczelarstwo w Polskiej części Karpat na terenie działania Karpackiego Związku Pszczelarzy w Nowym Sączu w latach 1976 – 2010. Karpacki Związek Pszczelarzy działa na terenie byłego województwa nowosądeckiego i obejmuje powiaty: nowotarski, limanowski, nowosądecki, gorlicki i gminę Lubień w powiecie myślenickim. W latach 1976 – 1998 działał jako Wojewódzki Związek Pszczelarzy w Nowym Sączu. Po likwidacji województwa zmienił nazwę w 1998 r. na Karpacki Związek Pszczelarzy. Obszar ten jest różnorodnie ukształtowany i można go podzielić na Tatry, Podhale, Gorce, Pieniny, Beskidy, Kotlinę Sądecką i Pogórze. Najniższe średnie temperatury roku 0 – 10 C obejmują Tatry, Gorce, Płd. część Beskidu Sądeckiego, Beskid Niski. Najwyższe średnie temperatury roku 8 – 9 0C występują w Kotlinie Sądeckiej i na Pogórzu. Opady największe w najwyższej południowej części około 1200 – 1500 mm, najmniej w środkowej 600 – 800 mm rocznie. 1. Liczba pasiek i pszczelarzy: Zmiany liczby pni pszczelich i pszczelarzy należących do Karpackiego Związku Pszczelarzy w latach 1976 – 2010 ilustruje tabelka. Rok 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 pszczelarzy 1646 2212 2605 2950 3072 5108 5820 6440 Ilość rodzin pszczelich 21 741 24 223 28 400 31 000 35 580 56 230 64 544 58 980 Kół Pszczelarzy brak danych brak danych 30 33 34 38 38 44 53 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 3462 2880 2642 3100 1669 1106 1079 1311 1079 1452 1610 1414 1244 1130 1141 1240 1249 1120 1061 1070 971 972 976 1030 1072 33 30 28 34 18 12 13 15 16 26 29 25 20 18 22 27 28 24 23 25 20 20 20 23 25 012 008 078 000 170 289 630 910 100 312 032 472 197 658 249 147 672 074 951 535 365 617 748 242 519 38 36 36 36 36 35 35 34 34 36 36 36 36 36 34 34 34 34 33 33 30 30 30 30 30 Do tejto štatistiky od federálnych začiatkov, ktoré sa zmenili v tejto dobe, môžeme vyvodzovať akékoľvek závery o počte včelárov a včelstiev v oblasti v danom období. V rokoch 1976 - 1978 bola obdobím vzniku štruktúr svazku a postupné zvyšovanie počtu včelárov jednotlivými členmi. Regionálne včelárske Združenie bolo založené v roku 1976 na základe včelárov z kraja, ktorí patrili k dobrým a skúseným včelárom, ktorí chápu zmysel pre spoločné akcie, aby vypracovali široko založené včelárstvo. Po roku 1976 sa začal vytvárať obecný a komunálny kruh včelárov navzájom priťahujúc stále viac a viac členov. Veľký nárast v počte a množstvo úľov a včelárov na začiatku osemdesiatych rokov bolo spôsobené nielen vývoj a vedomosti o včele, ale aj zverejnenie počtu včelstiev v dôsledku objednávok vydaných združením cukru, ktoré v tej dobe boli upravené. Rozvoj sa odhadujú o 10 - 15%. Dá sa predpokladať, že v neskorších sedemdesiatych rokoch a prvej polovici osemdesiatych rokov bolo 6,5 tis. včelárov a asi 55 tisíc. včelstiev. To bolo obdobie najväčšieho rozvoja včelárstva. V tom období bola dobrá ziskovosť zo včelstiev. Počas tohto obdobia boli zavedené do našich úľov mnoho nových riešení. Nahradil staré žihľavka slovom a varroa obvykle modernejšie a veľkopoľské úle, úle veľkokorpusové, polystyrénové. Včelstva sa začali sťahovať na opeľovanie do sadov. Začali vyvážať Včelnice na opelenie v sadoch. Začalo sa hovoriť o peli, propolise, (pierzgikonzervovany pel). Počas tohto obdobia, dominujú malé včelnice v skupine do 10 včelstiev. Bývalé dediny, kde v co piatej rodine boli 2 - 3 úle včiel. Ale existuje aj skupina včelárov s približne 100 včelstvami. Najväčší včelín sa skladala z asi 300 včelstiev a nachádza sa v Stróžach. V druhej polovici osemdesiatych a začiatkom deväťdesiatich rokov došlo k drastickému poklesu včelstiev, najmä kvôli príchodu varroázy ( rok 1983 ). Najviac postihnuté boli malé včelíny, ktoré patria starým včelárov, ktorí nechceli veriť, že parazit môže byť úplne neznámi, ktorí napadá včelstva a nedá sa liečiť žiadnymi liekmi. Po roku 1990, ceny včelích produktov prudko klesli. Klesol záujem záhradníckých spoločnosti, ktoré skupovali med a vosk. Mnohí včelári, ktorí prišli o včelstva následkom varoázy, stratili záujem 54 1984 1985 Rok 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 7200 7120 pszczelarzy 3462 2880 2642 3100 1669 1106 1079 1311 1079 1452 1610 1414 1244 1130 1141 1240 1249 1120 1061 1070 971 972 976 1030 1072 61 200 69 470 Ilość rodzin pszczelich 33 012 30 008 28 078 34 000 18 170 12 289 13 630 15 910 16 100 26 312 29 032 25 472 20 197 18 658 22 249 27 147 28 672 24 074 23 951 25 535 20 365 20 617 20 748 23 242 25 519 46 46 Kół pszczelarzy 38 36 36 36 36 35 35 34 34 36 36 36 36 36 34 34 34 34 33 33 30 30 30 30 30 Czy z powyższych statystyk Związkowych, które ulegały zmianom w omawianym okresie można wyciągnąć jakieś wnioski co do liczby pszczelarzy i rodzin pszczelich na tym terenie w omawianym okresie. Lata 1976 – 1978 to okres formowania struktur Związku i stopniowe zwiększanie liczby pszczelarzy zrzeszonych. Wojewódzki Związek Pszczelarzy powstał w roku 1976 na bazie powiatowych Kół Pszczelarzy, do których należeli dobrzy i doświadczeni pszczelarze rozumiejący sens wspólnego działania mającego na celu rozwój szeroko pojętego pszczelarstwa. Po roku 1976 zaczęły powstawać miejskie i gminne koła pszczelarzy przyciągające do siebie coraz więcej członków. Duży wzrost liczny pni pszczelich i ilości pszczelarzy w początku lat osiemdziesiątych spowodowany był nie tylko rozwojem pszczelarstwa, ale również koniecznością ujawnienia liczby rodzin pszczelich z uwagi na wydawane przez związek zlecenia na cukier, który w owym czasie był reglamentowany. Również zdarzali się pszczelarze, którzy próbowali zawyżyć stan posiadanych rodzin pszczelich. Zawyżanie można szacować na 10 – 15%. Można przyjąć, że w końcu lat siedemdziesiątych i w I połowie lat osiemdziesiątych było około 6,5 tyś. pszczelarzy oraz ok. 55 tyś. rodzin pszczelich. Był to okres największego rozwoju pszczelarstwa, dobrej opłacalności prowadzenia pasiek. W tym okresie zaczęto wprowadzać do naszych pasiek wiele nowych rozwiązań. Zastępowano stare ule słowiana i warszawskie zwykle bardziej nowoczesnymi jak wielkopolski, ule wielokorpusowe, styropianowe. Zaczęto wywozić pasieki na zapylanie sadów. Rozpoczęto pozyskanie pyłku, propolisu, pierzgi. W tym okresie przeważały pasieki małe w grupie do 10 pni pszczelich. Były wioski, w której w co 5 rodzinie były po 2 – 3 ule z pszczołami. Ale była również pewna grupa pszczelarzy liczących po około 100 rodzin pszczelich. Największa pasieka liczyła około 300 pni i należała do Zespołu Pszczelarskiego w Stróżach. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych i na początku dziewięćdziesiątych nastąpił drastyczny spadek liczby rodzin pszczelich spowodowany głównie pojawieniem się warrozy (1983r.). najwięcej ucierpiały małe pasieki i należące do starszych pszczelarzy, którzy nie chcieli wierzyć, że może być pasożyt dotychczas zupełnie nieznany, który totalnie atakuje rodziny pszczele i nie chcieli stosować do leczenia żadnych leków. 55 o chov včiel, alebo znížili počet včelstiev. Okrem toho časť včelárov prešla do iných zväzkov, ktoré už boli registrované w okoli Noveho Sącza. (V tom čase ich bolo 11) V tomto období bola veľká strata včelstiev i včelárov. Dá sa predpokladať, že v tomto období bolo asi 1500 včelárov a asi 30.000 včelstiev. Oveľa menej ako v najlepších osemdesiatich rokoch. Situácia sa začala stabilizovať, v druhej polovici deväťdesiatych rokov, ale stále existujú veľké rozdiely, spôsobené predovšetkým výskytom chorôb, nedostatok liekov na liečbu (nosemozy). Ďalšie zníženie ziskovosti hospodárstva včelínov, bola veľká strata včelstiev po zime 2002/2003 a 2004/2005. V roku 2010, možno predpokladať, že v zväzku bolo asi 1300 včelárov a asi 30,000 33,000 včielstiev. Počas tohto obdobia, poklesol počet včelárov z 6,5 tis. na 1300 a počet včelstiev z 55 tisíc. na 33 tis. Explicitnu zmenu počtu včelstiev a štruktúru včelníc znázorňuje tabuľka: Rok 1982 Počet včelstiev Počet včelníc Spolu v % do 10 3 425 81,06 11 - 30 626 15,54 31 - 50 91 2,16 51 - 100 43 1,00 Viac ako 100 9 0,21 Rok 2010 Počet včelstiev Počet včelníc Spolu v % do 10 393 38,8 11 - 20 264 26,06 21 - 50 284 28,04 51 - 100 61 6,02 Ponad 100 11 1,09 Takmer prestala existovať skupina včelárov z 2 - 4 včelstvami. V súčasnosti dokonca do 10 včelstiev prevládajú včelnice zo 6 - 10 rodín. Vzrástol počet včelníc s počtom od 11 -20 rodín a od 31 - 50 rodín. Majitelia malých včelníc z 2 - 4 včelstvami nemajú veľké znalosti o včelárstve, no i napriek tomu tieto nízke počty včelstiev zaisťujú rovnomerné zavčelenie danej oblasti. Tieto včelstva poskytujú ich majiteľom vlastný dobrý med, aby boli odolní voči chorobám. Dnes, však, sú dediny, kde neexistujú vôbec žiadne včely, kde neexistuje žiadné zavčelenie, čo spôsobuje nedostatok potravín. 1. Choroby a otravy včiel V poslednej dobe sú včelie choroby najväčším problémom v ekonomike včelárstva a ako si správne vysvetliť tieto otázky? V oblasti medovice bol vždy veľký problém nosemoza (Nosema API). Najmä v období, keď medovica končila kedy išli rodiny na prezimovanie oslabené a s medovicou v zásobách. Avšak, toto ochorenie nespôsobuje masívne výpadky včelstiev. Včelári sa naučili rozpoznať to a vyvinuli liek pre jej liečbu v laboratórium v Krakove, kde sa venujú diagnostike včelích chorôb. Navyše počas rokov 1978 - 1984 záhradnícke organizácie v Limanowej a Nowom Sączu financovali štúdia o 2,5 - 3 tis. Vzoriek z prezimovaného meliva. Druhý chorobou ochorenia dospelých včiel, vyskytujúcou sa v druhej polovici sedemdesiatych rokov a začiatkom osemdesiatych rokov bola roztočova choroba. Každý rok, bolo zistených asi 30 50 ohnísk, hlavne v okrese Limanowa. Po roku 1985 sa choroba roztoče objavila a posledná epidémia bola v roku 1996 Maciejowa. Aj na liečbu tohto ochorenia sú lieky a Folbex tymol, aj keď liečba je časovo náročná a ťažká. Warroza bola prvýkrát oficiálne potvrdená v lete roku 1983 a Grybów Łapsze. Ešte v tomto roku bola potvrdená na mnohých včelniciach. Už na jeseň v niektorých včelniciach sa začali včely dymiť Apiwarolom. Včelnice u ktorých bola aplikovaná systematická liečba, utrpeli malé straty. Včelári, ktorí nechceli podstúpiť túto liečbu, alebo nemali čas, alebo kontrolu nevykonavali dôsledne, prišli o tieto včelnice. Zamorenie bolo až do začiatku 90 rokov. Warroza bolo a je ochorenie, ktoré spôsobilo a naďalej spôsobuje veľmi veľké straty. Ohniska chorôb včelieho plodu boli v 70 a 80 rokoch. 56 Po roku 1990 gwałtownie spadły ceny na produkty pszczele. Upadły Spółdzielnie Ogrodnicze, które dotychczas skupowały miód i wosk. Wielu pszczelarzy, którzy stracili pasieki na skutek porażenia warrozą zrezygnowało z prowadzenia pasiek, albo ograniczyło liczbę zasiedlonych uli. Ponadto jakaś część pszczelarzy przeszła do innych Związków, które w tym czasie zaczęły powstawać na Sądecczyźnie (zarejestrowanych w Sądzie było 11). Ten okres to duży ubytek pszczelarzy i liczby rodzin pszczelich. Można przyjąć, że w tym okresie było 1500 pszczelarzy i około 30.000 rodzin pszczelich. Dużo mniej niż w najlepszych latach osiemdziesiątych. Sytuacja zaczyna się stabilizować dopiero w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych, ale występują nadal duże wahania spowodowane głównie występowaniem chorób, brakiem leków do leczenia (nosemozy). Dalszym obniżeniem opłacalności gospodarki pasiecznej. Duży ubytek rodzin pszczelich zanotowano po zimie 2002/2003 i 2004/2005. W roku 2010 można przyjąć, że na terenie Związku było około 1300 pszczelarzy i około 30.000 – 33.000 rodzin pszczelich. W omawianym okresie bardzo spadła liczba pszczelarzy z 6,5 tyś. do 1,3 tyś. oraz liczba rodzin pszczelich z 55 tyś. do 33 tyś. Wyraźnej zmianie uległa struktura pasiek co ilustrują poniższe tabelki: 1982 r. Ilość pni pszczelich Ilość pasiek w 1982 r. % w grupie do 10 3 425 81,06 11 - 30 626 15,54 31 - 50 91 2,16 51 - 70 43 1,00 Ponad 100 9 0,21 do 10 393 38,8 11 - 20 264 26,06 21 - 50 284 28,04 51 - 100 61 6,02 Ponad 100 11 1,09 2010 r. Ilość pni pszczelich Ilość pasiek w 2010 r. % w grupie Prawie przestała istnieć grupa pasiek 2 – 4 pniowych. Dzisiaj nawet w grupie do 10 pni przeważają pasieki 6 – 10 rodzinne. Wzrosła liczba pasiek w przedziałach 11 -20 pni, 31 – 50 pni. Właściciele ówczesnych małych pasiek 2 – 4 pniowych nie mieli dużej wiedzy pszczelarskiej, ale te małe pasieki zapewniały poprzez swoje rozproszenie bardzo dobre równomierne napszczelenie terenów. Dostarczały rodzinom ich właścicieli dobrego własnego miodu, były odporne na choroby. Dzisiaj natomiast są miejscowości, gdzie nie ma w ogóle pszczół, i z kolei miejscowości, gdzie obserwuje się napszczelenie, powodujące braki pokarmowe. 1. Choroby pszczół i zatrucia W ostatnim czasie choroby pszczół stanowią, coraz większy problem w gospodarce pszczelarskiej, i jak sprawy te wyglądały w omawianym okresie? Na terenach spadziowych zawsze dużym problemem była nosemoza (Nosema apis). Szczególnie w latach z późną spadzią, kiedy rodziny szły do zimowli osłabione z dużą ilością miodu spadziowego. Jednak choroba ta nie powodowała masowych upadków rodzin pszczelich. Pszczelarze byli nauczeni ją rozpoznawać, były leki do jej leczenia, oraz w Krakowie działało laboratorium diagnozujące choroby pszczół. Ponadto w okresie 1978 – 1984 Spółdzielnie Ogrodnicze w Limanowej i Nowym Sączu finansowały badanie około 2,5 – 3 tyś. próbek z zimowego osypu. Drugą z chorób pszczół dorosłych występujących w okresie II połowy lat siedemdziesiątych i I połowy lat osiemdziesiątych była choroba roztoczowa. Co roku stwierdzano około 30 – 50 ognisk, głownie w powiecie limanowskim. Po 1985 r. choroba roztoczowa pojawiała się sporadycznie, i ostatnie ognisko stwierdzono w roku 1996 w Maciejowej. Również do leczenia tej choroby były leki Tymol i Folbex, chociaż leczenie było pracochłonne i trudne. Warroza po raz pierwszy została oficjalnie stwierdzona latem 1983 r. w Łapszach i Grybowie. Jeszcze tego roku została potwierdzona w wielu pasiekach. Już jesienią w wielu pasiekach przystąpiono do oddymiania pszczół Apiwarolem. Pasieki, które od tego roku stosowały systematyczne leczenie poniosły straty małe. Natomiast pszczelarze, którzy nie chcieli leczyć albo robili to sporadycznie bez kontroli porażenia stracili pasieki do początku lat 90. Warroza była i jest chorobą, która spowodowała bardzo duże straty i nadal powoduje. Choroby czerwiu w latach 70 i 80 występowały ogniskowo. Była to kiślica, zgnilec złośliwy, grzybica wapienna, choroba woreczkowa. Średnio rocznie zgłaszano około 10 – 15 ognisk. Choroby czerwiu nasilały się w lata bezpożytkowe chłodne deszczowe. W dobre lata notowano ich znacznie 57 Boli to kiślica, mor včelieho plodu, vápenatenie včelieho plodu. Ročný priemer bol asi 10 - 15 ohnísk. Choroby včelieho plodu sa stupňovali v málo úrodných rokoch a v období studených dažďov. V dobrých rokoch sú hlásené významne menej. Na začiatku 90. rokov sa začína objavovať stále viac vápenatenie včelieho plodu. V polovici 90. rokov sa objavuje na všetkých včelniciach. Slabnúť začala na konci 90 rokoch a po roku 2000 bola zaznamenaná sporadicky. Po roku 2000 zaznamenali obrovský nárast ochorení včiel. V niektorých rokoch bol charakterizovaný vysokými strátmi včiel. Tieto straty boli zaznamenané v rokoch 2002, 2004, jeseň 2005, jar a jeseň. V niektorých oblastiach presiahli 30%. Na vzorkách dospelých včiel, ktoré boli skúmané, sa potvrdila prítomnosť Nosema Cerana spory a prítomnosť pridružených vírusov (akútna paralýzy včelí vírus, čierne matečníky, deformované krídla). V niektorých ochorení bola zistená choroba plaziveni a warroza. Nosema Cerana sa pravdepodobne začala objavovať v našich včelínov po roku 1995, kde boli nájdené vo vzorkách sporov nosemy (bez uvedenia druhov) a včelári v rodinách napadnutých včelstiev nevideli žiadne príznaky hnačky. Včelie choroby dnes predstavujú jednu z najväčších hrozieb pre včelárov. Včelári to musia starostlivo sledovať pretože: • často zmizne z včelnice najmocnejšia rodina na jeseň alebo v zime, zostanú prázdne a opustené úle • včely sa stávajú menej odolná voči chorobám, tam bol mor včelieho plodu, vírusové ochorenia. • pre liečbu varroázy často majú nízku účinnosť dostupné lieky, ktoré sú každý rok drahšie. V oblasti pôsobenia KZP otravy včiel predstavujú veľký problém, najmä v oblasti sadov. V obci Lącko Łososina , Jodłownik a Łukowica. V oblastiach, kde sú ovocné stromy, najmä v modernom hospodárstve sú používané viac postreky, vrátane insekticídov, ktoré spôsobujú otravu a úhyn včelstiev. V lokalitách s veľkou plochou sadov už takmer neexistujú žiadne významné stanovište včelstiev. A ak aj existuje včelnica, tak úroda rastie veľmi pomaly, alebo je nakazená, čo značne obmedzuje úrodu medu. Poľnohospodárstvo je v tejto oblasti nedostatočne vyvinuté, ovplyvňujú to i chemické prípravky na ochranu rastlín. Rovnako majú vplyv aj veľké priemyselné závody, ktoré spôsobujú otravu ovzdušia, pôdy, rastlín a vody. Nie je možné vylúčiť aj prevládajúce západné vetry, ktoré sa pohybujú v Karpatskej oblasti a prinášajú znečisťujúce látky z iných regiónov. V poslednom období sa prejavili nové hrozby. V roku 2010 sa v oblasti obce Biecz sa uskutočnila likvidácia komárov v údolí rieky Ropy. Ničenie komárov sa uskutočnili z vysoko toxickými insekticídmi. Postup bol vykonaný v ranných hodinách v priebehu intenzívneho letu včiel na kvitnúce lipy. Straty včelstiev v čase likvidácie komárov boli veľmi veľké. Použitie chemických látok je problémom pre včelárstvo. Je potrebné poznamenať, že v Brzeznej v strede ovocného sadu od 70 tých rokov stála včelnica z 80 úľmi. Včelár, ktorý ju obhospodaroval nemal žiadne problémy z nebezpečenstva chemických látok, ktorými sa ošetrovali ovocné sady. Včely mali prirodzený vývin a prinášali úžitok. Neprejavovali sa ani príznaky chorôb mimo warrozą. Úpadky včelstiev boli skôr sporadické. Niečo zlé sa začalo diať po roku 2000. Včelstva boli slabé a zle vyvinuté, veľké úpadky včelstiev, malý zber medu. Môžete si položiť otázku sami pre seba, či príčinou nie je nová generácia prípravkov na ochranu rastlín? Čí to nie je nízka odolnosť včiel? Zdravotná situácia zmenila včelnice na úkor doby. Včelár väčšinou zostane sám s problémom zdravotného stavu včelstiev. Drahá diagnostika zisťovania chorôb, po vypuknutí choroby nedostatok liekov, alebo ako v prípade varroázy lieky neefektívne a veľmi drahé. 2. Les V celej našej oblasti hlavný prínos včiel je medovica. Stromy, ktoré ponúkajú časté a hojné využitie medovice sú jedľa a smrek, menej borovica a smrekovec a produkcia tvrdého dreva javor, buk, dub, ako aj lipa, topoľ, vŕba. Lesy v súčasnosti pokrývajú asi 40% povrchu. Najlepšie oblasti sú lesy jedľové, v horských údoliach a údolí v nadmorskej výške 200 - 700 m, kde je špeciálna mikroklíma priaznivá pre medovicu. Les bol vždy najväčšie prírodné prostredie pre včely. Staré lesy s početnými pasienkami, lúkami, údoliami riek a potokov zarastených rôznymi druhmi stromov a kríkov s bohatým podrastom malých kríkov a bylín bol bohatým zdrojom nektáru, medovice a peľu. Ľudskou činnosťou sa to zmenilo. Dnes, prevládajú husté porasty bez monokultúrnych podrastom kríkov a bylín. Avšak, v posledných 58 mniej. Na początku lat 90 zaczęła się pojawiać w coraz większym stopniu grzybica wapienna. W połowie lat 90 występowała we wszystkich pasiekach. Zaczęła zanikać pod koniec lat 90 i po 2000 r. rejestrowano ją sporadycznie. Po 2000 roku obserwuje się znaczne zwiększenie nasilenia chorób pszczół. W niektóre lata obserwowano duże ubytki pszczół. Ubytki takie notowano w 2002 r., 2004 r. jesienią, 2005 r. wiosną i jesienią. W niektórych rejonach przekraczały 30%. Nieliczne próbki pszczół dorosłych, które zostały zbadane potwierdziły występowanie spor Nosema cerana oraz występowanie towarzyszących wirusów (ostry paraliż pszczół, wirus czarnych mateczników, wirus deformacji skrzydeł). W niektórych była obecna choroba pełzakawa i warroza. Nosema cerana prawdopodobnie zaczęła występować w naszych pasiekach już po 1995 r. W badanych próbkach stwierdzono spory nosemy (bez określania gatunku) a pszczelarze w chorych rodzinach nie widzieli śladów biegunki, czy pełzających pszczół z rozdętym odwłokiem. Choroby pszczół stanowią dzisiaj jedno z największych zagrożeń dla pasiek. Pszczelarze z niepokojem patrzą w przyszłość, gdyż: bardzo często znikają z pasieki najsilniejsze rodziny, jesienią lub zimą, pozostają puste ule z zapasami pszczoły stają się coraz mniej odporne na choroby, notuje się coraz więcej zgnilca złośliwego, kiślicy, chorób wirusowych. przy leczeniu warrozy często stwierdza się małą skuteczność dostępnych leków, które stają się z roku na rok coraz droższe. Na terenie działania KZP zatrucia pszczół stanowią duży problem; zwłaszcza na terenach sadowniczych: w gminie Łącko, Łososina Dolna, Jodłownik, Łukowica. W rejonach gdzie występują sady owocowe szczególnie w nowoczesnej gospodarce stosowane są wielokrotne opryski, w tym insektycydami, które powodują liczne zatrucia i podtrucia rodzin pszczelich. W miejscowościach o dużej powierzchni sadów prawie, że nie ma większych pasiek produkcyjnych. A jeśli są jakieś pasieki to większość rozwija się słabo, często chorują – co poważnie ogranicza zbiory miodu. Rolnictwo w tej chwili jest słabo rozwinięte, większość gruntów odłoguje i chemiczna ochrona roślin nie stanowi tu większego zagrożenia. Również na tym terenie nie ma dużych zakładów przemysłowych powodujących zatrucia atmosfery, gleby, roślin i wody. Jednak nie można wykluczyć, że dominujące zachodnie wiatry nie osadzają w pasmach Karpat zanieczyszczeń z innych rejonów. Ostatnio pojawiły się jednak nowe zagrożenia. W roku 2010 na terenie gminy Biecz podczas akcji likwidacji komarów wytruto w dolinie rzeki Ropy kilkanaście pasiek. Do niszczenia komarów zastosowano bardzo toksyczne środki owadobójcze. Zabieg wykonano rano podczas intensywnego lotu pszczół na kwitnącą lipę. Straty rodzin pszczelich na których przeprowadzono akcję były bardzo duże. Stosowanie środków chemicznych stanowi problem dla pszczelarstwa. Warto tu zwrócić uwagę, że w Brzeznej w środku sadów Instytutu Sadownictwa stała od lat 70 około 80 pniowa pasieka. Pszczelarz, który w niej gospodarował nie widział dla pasieki większego zagrożenia ze strony środków chemicznych, stosowanych w ochronie sadów przez Instytut. Pszczoły rozwijały się dobrze, przynosiły pożytek. Nie było większych problemów z chorobami poza warrozą. Upadki rodzin pszczelich były sporadyczne. Jednak zaczęło się coś niedobrego dziać po 2000 r. Rodziny są słabe, słabo się rozwijają, duże upadki rodzin, małe zbiory miodu. Można zadać sobie pytanie czy to nowa generacja środków ochrony roślin? Czy mała odporność pszczół? Sytuacja zdrowotna pasiek bardzo się zmieniła na niekorzyść w omawianym okresie. Pszczelarz najczęściej zostaje sam z problemem chorych rodzin, droga diagnostyka, po określeniu choroby brak leków do zwalczania, albo jak w przypadku warrozy leki mało skuteczne i bardzo drogie. 2. Lasy W całym naszym rejonie główny pożytek dla pszczół stanowi spadź. Gatunkami drzew dającymi częsty i obfity pożytek spadziowy są jodła i świerk w mniejszym stopniu sosna i modrzew. Z drzew liściastych spadziują: klon, buk, dąb, lipa, topola, wierzba. Lasy w tej chwili zajmują około 40% powierzchni. Najlepsze tereny spadziowe to lasy jodłowe w górskich dolinach i kotlinach na wysokości 200 – 700 m gdzie panuje specyficzny mikroklimat sprzyjający spadziowaniu. Las kiedyś stanowił największe naturalne środowisko dla pszczół. Dawne lasy z licznymi polanami, łąkami, dolinami rzek i strumieniami porośnięte różnymi gatunkami drzew, krzewów z bogatym podszyciem drobnych krzewów i ziół stanowił bogate źródło nektaru, pyłku i spadzi. 59 rokoch sa začínajú spomaľovať tieto zmeny. Lesníci začínajú oceňovať różnogatunkowe stánky, ktoré sú odolnejšie voči nepriaznivým zmenám v životnom prostredí. Začínajú vysádzať stromy a kre, ktoré vyživujú pôdu, zlepšujú vlhkostné podmienky. Zvyšujú rozlohy lesov, vrátane jedli. Pre včelárov v dlhodobom horizonte vytvárajú nádej na zlepšenie podmienok. V horách v ťažko prístupných miestach zostalo viac či menej lesných fragmentov, ktoré človek málo zmenil. Na základe rozhovorov so staršími včelármi možno usudzovať, že v rokoch 1950 - 1990 medovica sa zdá byť pravidelná, menej bolo nemedovicových rokov. V prítomnosti medovice, je táto výhoda sa objavuje na dlhšiu dobu. Po roku 1990 je už niekoľko rokov bezmedovicových a v niektorých porastoch sa už vôbec neobjavuje. Podľa dostupných záznamov včelári hodnotia úrodu medu takto každý rok. Tu je posúdenie prítomnosti medovice, vzhľadom k tomu, že toto je hlavný miestny prínos. 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 60 Dobrý rok. Bolo tam množstvo medovice z jedli a smreka. Priemerný rok. Medovica bola, oneskorená jar, mnoho daždivých a chladných dní. Priemerný rok. Medovica bola. Priemerný rok. Medovica bola. Dobrý rok. Medovica bola na jedli i smreku. Zlý rok. Slabá jarná znáška, medovica sa vyskytla sporadický. Dobrý rok. Medovica bola na jedli i smreku. Veľmi úrodný rok na medovicu. Medovica trvala od začiatku júna do septembra. Medovalo veľa druhov stromov. Leto bolo teplé a daždivý jún. Slabý rok. Medovica sa vyskytla sporadický, zlýhala jarná znáška. Priemerný rok. Medovica bola na jedli i smreku. Veľmi dobrý rok na medovicu. Priaznivá bola aj jarná znáška. Priemerný rok. Dobré medoval smrek v Podhale. Jedľa medovala slabo i to nie všade. Priemerný rok. Medovica sa vyskytla nie všade. Zlý rok. Studená jar i leto, veľa daždivých dní, medovica ani nedošla. V strednej časti Nowosadeckej oblasti sa dobre darilo lipe. V maji miestami sa vyskytla medovica ne dube. Dobrý rok. Medovica bola na jedli i smreku. Slabý rok. Studené a daždivé počasie na jar i v lete. Veľmi dobrý rok. Medovalo veľké množstvo druhov stromov. Ślabý rok. Veľmi málo medovice. Dobrý rok. Priaznivé jarné podmienky. Hojnosť medovice Gorlickom kraji. Priemerný rok. Veľmi dobrá znáška z líp. Medovica bola veľmi neskoro v II polovici septembra a začiatkom októbra. Veľmi zlý rok. Medovica nebola, daždivé a veľmi chladné leto. Včelstva po zime boli veľmi oslabené. Silná nozeme. V júni a júli po silných dažďoch bolo povodne. Jedľová medovica bola v auguste. Dobrá úroda medovice. Dobrý rok. Dobrá znáška z kvetov. Medovicový zber stredné. Medovica bola v auguste. Dobrý rok. Dobrá znáška z kvetov. Medovica bola neskoro v septembri. Priemerný rok. Medovica sa vyskytla na jedli hlavne v južnej časti bývalého vojvodstva Sadiecki. Slabý zber. Slabý rok. Nevyhovujúce jarné podmienky. Dáždivé leto.Medovica sa vyskytla sporadicky. Po mnoho rokoch – beznáškové obdobie. Slabý rok. Medovica sa vyskytla krátko a neskoro. Zlé prezimované včely, veľké úpadky včelstiev. Priaznivé jarné podmienky, medovica bola v celom kraji. Slabý rok. Nevhodné znáška z kvetov. Malo medovice bolo v južných častiach Sadieckého a Gorlického kraja. Obdobie bez znášok. Slabý rok. Nevyhovujća jarná znáška. Medovica sa vyskytla po 10 septembri. Leto chladné a beznáškové. Úpadki rodín v septembri a októbri. Veľmi dobrý rok. Medovica bola v celom kraji a trvala vyše dvoch mesiacoch. Priemerný rok. Nevhodné jarné podmienky. Slabá medovica v júni a I dekáde júla. Potom prišiel chlad. Obdobie bez znášok. Slabý rok. Znáška z kvetov slabá. Medovica vôbec nebola. Obdobie bez znášky. Pierwotne lasy pod wpływem działalności człowieka uległy zmianie. Dziś przeważają jednogatunkowe zwarte drzewostany pozbawione bogatego podszycia krzewów i ziół. Jednak w ostatnim okresie zaczynają pojawiać się powolne zmiany. Leśnicy zaczynają doceniać różnogatunkowe drzewostany, które są bardziej odporne na niekorzystne zmiany w środowisku. Zaczynają wprowadzać do drzewostanów krzewiaste poszycie, które pielęgnuje glebę, poprawia warunki wilgotnościowe. Zwiększa się powierzchnia lasów, w tym również jodłowych. Dla pszczelarzy w dłuższym okresie czasu stwarza to nadzieję na poprawę bazy pożytkowej. W górach nadal w miejscach trudno dostępnych zachowały się mniejsze lub większe fragmenty lasów mniej zmienionych przez człowieka o różnogatunkowym składzie. Na podstawie rozmów przeprowadzonych ze starszymi pszczelarzami można wnioskować, że w latach 1950 – 1990 spadź pojawiała się bardziej regularnie, mniej było lat bezspadziowych. W latach występowania spadzi, pożytek ten występował przez dłuższy czas, był bardziej obfity i występował na całym terenie, najwyżej o zróżnicowanej obfitości. Po roku 1990 jest więcej lat bezspadziowych, trwa krócej i mniej obficie występuje w jednych drzewostanach, w innych nie ma jej wcale. Według dostępnych zapisków pszczelarze następująco oceniali zbiory miodu w poszczególnych latach. Jest to też ocena występowania spadzi, z uwagi, że to jest główny tutejszy pożytek. 1976 Rok dobry. Wystąpiła obficie spadź jodłowa i świerkowa 1977 Rok średni. Spadź wystąpiła, opóźniona wiosna, duża ilość pochmurnych i chłodnych dni 1978 Rok średni. Spadź wystąpiła 1979 Rok średni. Spadź wystąpiła 1980 Rok dobry. Spadź wystąpiła na jodle i świerku 1981 Rok zły. Słabe pożytki wiosenne, spadź wystąpiła sporadycznie 1982 Rok dobry. Spadź wystąpiła na jodle i świerku 1983 Rok bardzo urodzajny w spadź. Pożytek spadziowy trwał od początku czerwca do września. Spadziowało wiele gatunków drzew. Lato ciepłe i czerwiec deszczowy 1984 Rok słaby. Spadź wystąpiła sporadycznie, zawiodły pożytki wiosenne 1985 Rok średni. Spadź wystąpiła na jodle i świerku 1986 Bardzo dobry rok spadziowy, dopisały również pożytki wiosenne 1987 Rok średni. Dobrze spadziował świerk na Podhalu. Jodła spadziowała słabo i nie wszędzie 1988 Rok średni. Spadź wystąpiła nie wszędzie 1989 Rok zły. Zimna wiosna i lato, dużo deszczowych dni, spadź prawie nie wystąpiła. W północnej części województwa nowosądeckiego dopisała lipa. Miejscami w maju wystąpiła spadź na klonach i dębie 1990 Rok dobry. Wystąpiła spadź jodłowa i świerkowa 1991 Rok słaby. Zimna deszczowa pogoda wiosną i latem 1992 Rok bardzo dobry. Spadziowało wiele gatunków drzew 1993 Rok słaby. Bardzo mało spadzi 1994 Rok dobry. Dopisały szczególnie pożytki wiosenne. Spadź obficie wystąpiła w powiecie Gorlickim 1995 Rok średni. Bardzo dobry pożytek lipowy. Spadź wystąpiła bardzo późno II połowa września i I połowa października 1996 Rok bardzo zły. Spadź nie wystąpiła. Chłodne deszczowe lato 1997 Rodziny z zimy wyszły bardzo osłabione, silna grzybica, nosema. W czerwcu i lipcu ulewy, powodzie. Spadź jodłowa wystąpiła w sierpniu. Zbiory spadzi dobre. 1998 Rok dobry, dobre pożytki kwiatowe. Zbiory spadzi średnie. Spadź wystąpiła w sierpniu 1999 Rok średni. Dobre pożytki kwiatowe. Spadź wystąpiła późno we wrześniu 2000 Rok średni. Spadź wystąpiła na jodle głównie w południowej części byłego województwa sądeckiego. Zbiory słabe 2001 Rok słaby. Niedopisany pożytki wczesne. Lato deszczowe. Spadź wystąpiła sporadycznie. Dla wielu pszczelarzy rok bezpożytkowy 2002 Rok słaby. Spadź wystąpiła krótko i późno 2003 Pszczoły słabo wyszły z zimowli, duże upadki rodzin pszczelich. Rok dobry, dopisały pożytki wiosenne i później wystąpiła spadź na całym terenie 2004 Rok słaby. Nie dopisały pożytki kwiatowe. Słaba spadź wystąpiła na południu powiatu sądeckiego i gorlickiego. Dla wielu pszczelarzy rok bezpożytkowy 61 2009 2010 Priemerný rok. Vhodné jarné podmienky.Medovica sa vyskytla lokálne. Veľmi úrodný rok v Podhale. Veľmi zlý rok. Bez znášky. Jeden z najhorších rokov v danom období. Dobrý rok v regińe Podhala. Dobré roky boli: 1976, 1980, 1983, 1986, 1990, 1992, 1994, 1998, 2006 Roky zlých správ boli: 1981, 1984, 1989, 1991, 1993, 1996, 2001, 2002, 2004, 2005, 2008, 2010. Včelárom zostane v pamäti rok 1983, ktorý bol jedným z najlepších rokoch. Medovica bola dlhá, bohatá, a v celej oblasti a to aj napriek silnému dažďu na konci júna a začiatkom júla. Medovali početné druhy stromov. Najhorší rok bol 2010, v ktorom väčšina včelníc nemala žiadnu znášku a včely na jar i v lete bolo potrebné prikrmovať. O výskyte medovice v Karpatských lesoch by bolo dobré uskutočniť dlhodobý výskum. K dnešnému dňu neboli vykonané žiadne výskumné práce. Veľký lesný porast a zmeny v lesníctve, dávajú predpoklad včelárom, že medovica v budúcnosti bude hlavným zdrojom pre ich včelstva. 3. Poľnohospodárstvo Poľnohospodárskou pôdou v sedemdesiatych a osemdesiatych rokov bolo obsadených 278.8 tis. ha, čo predstavuje asi 50% plochy. Miestne poľnohospodárstvo roztrieštene do mnohých malých hospodárstiev: • poľnohospodárstvo do 2 ha - 37% • poľnohospodárstvo od 2 - 7 ha - 49% • poľnohospodárstvo viac ako 7 ha - 14% Fragmentácia poľnohospodárstva bola prospešná pre včely, pretože tam bola malá mechanizácia, malo sa používali chemické látky, bolo veľa medzí uprostred ktorých boli maličké polia na ktorých sa dobre darilo voľne žijúcim rastlinám, ktoré boli dobrým prínosom nektáru a peľu. V obilninách vyrastalo mnoho kvitnúcich burín, nevädza, mäsiarka, horčica arvensis (ognicha), vika vtáčia, vika drobná, divý mak a pod. Bude vidieť vo všetkých oblastiach zŕn z kvetín ognichy žlté, potom modrej na červenú z nevädze a vlčie maky. Na lúkach a pasienkoch skoro na jar dominovali šalvia lúčna púpava, mäta pieporná nevädza, a ďalšie zeleniny. V júli zakvitla ďatelina biela. Takmer všetky farmy siali ďatelinu červenú, ktorá tiež bola výhodou. Neboli tam však žiadne poľnohospodárske plodiny, ktoré majú tiež veľký význam pre včely ako repka a pohánka. V mnohých oblastiach bolo dobre rozvinuté ovocinárstvo s veľkými stromami rastúcich jabloní, sliviek, plantáži ríbezlí, egrešov, malín, čiernych jahôd. Koncom 70 a začiatkom 80 rokoch záhradnícke družstvo v Nowy Sacz spolufinancovala včelstva pre opeľovaciu činnosť v sadoch. Niekoľko včelári každoročne prichádzali zo svojimi včelami do rozkvitnutých sadov. Na konci 80 rokov záhradnícke družstvo zastavilo financovanie tejto činnosti. Modernizujúce sady vyžadujú čoraz intenzívnejší chemickú ochranu, čo vedie k oslabeniu rodiny, stratu letných včiel a to odrádza včelárov. Výsledok ekonomických zmien v Poľsku a značné zníženie ziskovosti poľnohospodárskej výroby od polovice deväťdesiatych rokov, vidíme veľmi vysoký limit na našom území a v mnohých prípadoch i ukončenie poľnohospodárskej výroby. Ukončenie produkcie plodín spôsobilo vymiznutie sprievodných burín, čo dobré využívali včely. Opustené polia, lúky a pasienky sú pokryté vysokou trávou, ktorá ničí kvitnúce byliny. Postupne tam vyrastajú dreviny ako breza, borovica, osika, ktoré majú malý význam pre včelárstvo. Nevyužité lúk, polí a pasienkoch mizne púpava, ďatelina plazivá a iné kvitnúce rastliny. Iba v údolí riek v opustenej poľnohospodárskej pôde vyrastá zlatobyľ, ktorý v jeseni poskytuje nektár a peľ pre včely. Obmedzenie poľnohospodárskej výroby spôsobuje závažné zníženie pastvín pre včely. Mizne pred očami mnoho kvitnúcich voľne rastúcich rastlín a súvisiace používané poľnohospodárske plodiny vyskytuje na lúkach a pastvinách. Pre včely je to strata veľmi veľká, pretože sa znižuje dostupnosť peľu nektáru, čo má negatívny dopad na ich odolnosť voči chorobám a nepriaznivým vplyvom životného prostredia. Výhoda medovice nie je dobré pre včely (czerniawka medovice) a ani neposkytuje peľ. Často vidíme počas 62 2005 Rok słaby. Pożytki wiosenne nie dopisały. Spadź wystąpiła późno po 10 września. Lato głodne i bezpożytkowe. Upadki rodzin we wrześniu i październiku 2006 Rok bardzo bobry. Spadź wystąpiła na całym terenie. trwała ponad dwa miesiące. 2007 Rok średni. Nie dopisały pożytki wiosenne. Słaba spadź wystąpiła w czerwcu i I dekadzie lipca. Później nastąpił głód w pasiekach. Dla wielu pasiek rok bezpożytkowy 2008 Rok słaby. Pożytki kwiatowe słabe. Spadź nie wystąpiła. Dla wielu pasiek rok bezpożytkowy 2009 Rok średni. Dobre pożytki wiosenne. Spadź wystąpiła lokalnie. Bardzo dobry rok na Podhalu 2010 Rok bardzo zły. Bezpożytkowy. Jeden najgorszych lat w omawianym okresie. Dobry rok na Podhalu. Dobre lata to: 1976, 1980, 1983, 1986, 1990, 1992, 1994, 1998, 2006 Lata złe to: 1981, 1984, 1989, 1991, 1993, 1996, 2001, 2002, 2004, 2005, 2008, 2010. W pamięci pszczelarzy pozostanie rok 1983, który był jednym z najlepszych lat, spadź była długo, obfita i na całym terenie mimo ulewnych deszczy końcem czerwca i początkiem lipca. Spadziowały liczne gatunki drzew. Najgorszym był rok 2010, w którym większość pasiek nie brała miodu, a pszczoły przez wiosnę i lato należało podkarmiać. Nad występowaniem spadzi w karpackich lasach dobrze byłoby podjąć długofalowe badania naukowe. Do tej pory szerszych badań nie prowadzono. Duża lesistość i zmiany w leśnictwie dają nadzieję pszczelarzom, że spadź pozostanie głównym pożytkiem również w przyszłości. 3. Rolnictwo Użytki rolne w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zajmowały około 278,8 tyś. ha, co stanowiło około 50% powierzchni. Tutejsze rolnictwo cechowało duże rozdrobnienie gospodarstw: gospodarstwa do 2 ha – 37% gospodarstwa od 2 – 7 ha – 49% gospodarstwa powyżej 7 ha – 14 % Rozdrobienie rolnictwa było korzystne dla pszczół, ponieważ mechanizacja była niewielka, mała chemizacja, dużo miedz, zadrzewień śródpolnych, liczne uskoki terenu pomiędzy działkami porośnięte różnymi gatunkami roślin dziko rosnących dających pożytek nektarowy i pyłkowy. W uprawach zbóż spotykało się dużo kwitnących chwastów jak chaber, bławatek, gorczyca polna (ognicha), wyka ptasia, wyka drobnokwiatowa, rolety, mak polny. Jadąc drogą widziało się całe łany zbóż żółte od kwiatów ognichy, później niebieskich do chabrów czy czerwonych od maków. Na łąkach i pastwiskach dominował wczesną wiosną mniszek lekarski później szałwia łąkowa, mięta polna, chaber łąkowy, ostrzeń warzywny i inne. W lipcu pojawiała się biała koniczyna. Prawie we wszystkich gospodarstwach była uprawiana koniczyna czerwona, która również dawała pożytek. Nie było natomiast upraw rolnych o znaczeniu dla pszczół jak rzepak, gryka. W wielu rejonach dobrze rozwinięte było sadownictwo, duże uprawy jabłoni, śliw, plantacje porzeczek, agrestu, malin, aronii. Końcem lat 70 i na początku 80 Spółdzielnia Ogrodnicza w Nowym Sączu dofinansowała wyjazdy pszczół na zapylanie sadów. Kilkunastu pszczelarzy corocznie wywoziło swoje pszczoły do kwitnących sadów. Pod koniec lat 80 zaprzestano wywozu. Spółdzielnia Ogrodnicza wycofała się z dofinansowania. Nowoczesne sady wymagały coraz intensywniejszej ochrony chemicznej, co powodowało słabnięcie rodzin, ubytek pszczoły lotnej, a to z kolei zniechęcenie pszczelarzy do wyjazdu. Na wskutek zmian gospodarczych w Polsce i bardzo dużym zmniejszeniem opłacalności produkcji rolnej od połowy lat dziewięćdziesiątych obserwujemy w naszym regionie bardzo duże ograniczenie, a w wielu wypadkach zaprzestanie produkcji rolnej. Zaprzestanie uprawy zbóż spowodowało zniknięcie chwastów towarzyszących dających dobry pożytek pszczołom. Opuszczone pola, łąki i pastwiska porastają wysoką trawą, która zagłusza kwitnące rośliny zielne. Stopniowo wchodzą na nie pionierskie gatunki drzew jak brzoza, sosna, osika, których znaczenie pszczelarskie jest niewielkie. Na nieużywanych łąkach i pastwiskach znikają łany mniszka, koniczyny białej i innych kwitnących roślin. Jedynie w dolinach rzek na opuszczone grunty rolne wchodzi nawłoć, która w okresie późnego lata daje pszczołom nektar i pyłek. Zaniechanie produkcji rolnej powoduje poważne ograniczenie pastwisk pszczelich. Na naszych oczach znika wiele kwitnących roślin dziko rosnących towarzyszących uprawom rolnym i występujących na użytkowanych łąkach i pastwiskach. Jest to strata dla pszczół bardzo duża, 63 hojnosti malé zásoby zakonzerwowaneho pelu (pierzgi) v úľoch a silné oslabenie včelstiev na zazimovanie. 4. Podnebie V poslednom desaťročí pozorujeme veľké zmeny v klíme v našom regióne. Jar a leto sú chladnejšie. Je menej slnečných dni. Chladnejšia jar, často s veľmi chladným počasím. Pokojné jesene sa vytrácajú. Striedajú sa suché roky a s rokmi s vysokými zrážkami. Zmeny počasia majú nepochybne vplyv na včely. Včelári sa pozorujú predĺžené jesenné plodovanie matiek do konca novembra, začiatkom decembra. V niektorých prípadoch to trvá celú zimu. Na jar počas dlhého chladného daždivého počasia, sú problémy s insemináciou matiek. Vzhľadom k chladnému daždivému počasiu, sú dlhšie beznáškové obdobia v júni, júli (2010r.) a veľmi často v auguste. Stále častejšie je nutné kŕmiť včely v lete. V niektorých oblastiach, boli zistené malé zásoby peľu v neskorom lete. Vzhľadom k aktivite včiel, ako tento rok, do polovice decembra je pozorovaná výrazne vyššia spotreba zimných zásob. Roky nepriaznivého počasia prejavuje sa aj na peľovaní medonosných rastlín. Často krát sú poškodené kvety (napr. lesné maliny). V roku 2010, počas dlhého, daždivého a chladného počasia v máji a júni, kedy výrazne poklesla teplota ovzdušia, bol viditeľný tepelný šok u rastlín. Môžeme tiež povedať, že zmena klímy spôsobuje poruchy v prítomnosti medovicu produkujúcich vošiek. Populačná dynamika vošiek produkujúcich medovicu je podľa výskumu O.Haragsima silne závislá na poveternostných podmienkach, ako aj fyziologickom stave rastlín. 5. Záver Na záver v období 1976-2011 r. počet včelstiev klesol o polovicu a o štvornásobok počet včelárov. Vznikli malé včelnice. Zvýšila sa priemerná veľkosť včelníc. Znížili sa kvitnúce podmienky. Výsledkom týchto zmien je aj nízka prítomnosť vošiek, čím sa vlastne znížila aj produkcia medovicového medu. Zhoršila sa situácia vo zavčelení územia vplyv nerovnomerného rozloženia. Znižuje sa odolnosť včiel voči chorobám a nepriaznivým vplyvov životného prostredia. Vyskytujú sa nové choroby, ako je globálna warroza, nové druhy nosemozy (Nosema Cerana), vírusové ochorenie, ktoré pred 25 rokmi boli neznáme, a dnes sa bežne vyskytujú na včelniciach. Zväčšujú sa lesné porasty v ktorých prevládajú zmiešané dreviny. Existuje veľa území v ktorých je veľmi málo, alebo úplne, bez včiel. Cez všetky ťažkosti, včely by mali zostať v Euroregióne Tatry i v celých Karpatoch, pretože sú veľmi potrebné pre ľudí a prírodu. Je treba postupovat takto: 1) Podporovať včelárstvo na verejnosti 2) Venovať väčšiu pozornosť malým včelniciam. Včelín nemôže fungovať ako typická poľnohospodárska farma, čo znemožňuje podpory z fondov EÚ. Prehnané požiadavky niektorých ustanovení (napr. priamy predaj) spôsobí zastavenie existujúcich včelníc, a nedostatok záujmu zo strany mladých ľudí. 3) Včelárom pomáhať v boji proti chorobám včiel, vďaka dobrej ponuke účinných liekov za dostupné ceny za ochorenie, ktoré sa hromadne vyskytujú. 4) Zabezpečenie výkupu včelích produktov. 5) Zlepšenie medných výnosy tým, že sa budú vysádzať nektarodajné rastliny a kríky v lesoch, parkoch v obytných oblastiach, uprostred poli a pod. Siať medonosné rastliny na poľnohospodárskej pôde. 6) Používať prípravky na ochranu rastlín s relatívne nízkym nebezpečenstvom pre včely. Zavedenie jednoduchých a jasných zákonov na ochranu včiel. 7) Zaviesť systematický výskum o výskyte medového nektáru v Karpatoch. 8) Starostlivosť o zachovanie čistého prostredia s rôznymi druhmi rastlín. 9) Zahrnúť včelárstvo do plánov rozvoja infraštruktúry v horách 64 poważnie zmniejszająca dostępność różnogatunkowego pyłku i nektaru co na pewno odbija się niekorzystnie na ich odporności na choroby i niekorzystne wpływy środowiska jeszcze dodatkowo na terenach występowania pożytków spadziowych. Pożytki spadziowe nie są dobrym pokarmem dla pszczół (czerniawka spadziowa) i nie dają pyłku. Często w obfite lata spadziowe obserwujemy nieduże zapasy pierzgi w gniazdach i silne osłabienie rodzin idących do zimy. 4. Klimat W ostatnim dziesięcioleciu obserwujemy duże zmiany klimatyczne w naszym regionie. Wiosny i lata są chłodniejsze. Występuje mniej słonecznych dni. Chłodniejsze wiosny często z bardzo zimną pogodą. Pogodne jesienie przeciągają się. Występują lata suche oraz lata z dużymi opadami deszczu. Zmiany pogodowe mają niewątpliwie wpływ na pszczoły. Pszczelarze obserwują przedłużające się czerwienie matek jesienią do końca listopada, początku grudnia. W niektórych przypadkach trwa to całą zimę. Wiosną w czasie długotrwałej zimnej deszczowej pogody występują problemy z unasienianiem matek. Z powodu chłodnej deszczowej pogody zdarzają się dłuższe okresy bezpożytkowe w czerwcu, lipcu (2010r.) bardzo często w sierpniu. Coraz częściej zachodzi konieczność dokarmiania pszczół w okresie letnim. W niektórych rejonach obserwuje się małe zapasy pyłku pod koniec lata. Z uwagi na aktywność pszczół, jak w tym roku do połowy grudnia obserwuje się znacznie większe zużycie pokarmu zimowego. Lata z niesprzyjającą pogodą odbijają się również na nektarowaniu i pyłkowaniu roślin. Często spotyka się uszkodzone kwiaty (np. malina leśna). W 2010 roku po długiej deszczowej i zimnej pogodzie w maju i czerwcu, gdy nagle przyszły upały rośliny przeszły bardzo widoczny szok termiczny. Możemy również przypuszczać, że zmiany klimatyczne są przyczyną zaburzeń w występowaniu mszyc produkujących spadź. Dynamika liczebności populacji mszyc spadziujących według obserwacji jak również badań O. Haragsima jest mocno uzależniona od warunków pogodowych jak również stanu fizjologicznego roślin. 5. Zakończenie Podsumowując w okresie lat 1976 – 2010 liczba rodzin pszczelich spadła o połowę, liczba pszczelarzy czterokrotnie. Znikły małe przydomowe pasieki. Zwiększyła się średnia wielkość pasieki. Zmniejszyły się pożytki kwiatowe. Na wskutek zaburzeń w występowaniu mszyc spadziujących zmniejszyła się ilość pozyskanego miodu spadziowego. Pogorszyło się napszczelenie terenu oraz jego równomierność rozłożenia. Obserwuje się zmniejszenie odporności pszczół na choroby i ujemny wpływ środowiska. Pojawiły się nowe globalne choroby jak warroza, nowa odmiana nosemozy (Nosema cerana), choroby wirusowe, które jeszcze 25 lat temu były nieznane, a dzisiaj powszechnie występują w pasiekach. Zwiększa się lesistość, przybywa drzewostanów jodłowych oraz gatunków domieszkowych w lasach. Jest sporo terenów słabo napszczelonych, albo w ogóle bez pszczół. Mimo wszystkich trudności, pszczoły powinny pozostać w Euroregionie Tatry i szerzej w Karpatach, bo są bardzo potrzebne człowiekowi i przyrodzie. W tym celu należy: 1. Promować pszczelarstwo wśród społeczeństwa. 2. Zwrócić większą uwagę na pasieki małe. Pasieki takie nie mogą funkcjonować, jako typowe gospodarstwo rolne, co uniemożliwia im korzystanie ze wsparcia ze środków unijnych. Wygórowane żądania niektórych przepisów (np. o sprzedaży bezpośredniej) nie będących w żadnej relacji do uzyskiwanego dochodu powoduje zaprzestanie działalności istniejących pasiek i brak zainteresowania ze strony ludzi młodych. 3. Pomóc pszczelarzom w zwalczaniu chorób pszczół poprzez dobre zaopatrzenie w skuteczne leki po przystępnych cenach co przy chorobach występujących masowo jest ważne. 4. Uporządkowanie skupu produktów pszczelich. 5. Polepszenie bazy pożytkowej poprzez wprowadzenie do lasów, zadrzewień parkowych, osiedlowych, śródpolnych, przydomowych drzew i krzewów nektarodajnych i pyłkodajnych. Wysiewania roślin miododajnych na ugorujące grunty rolne. 6. Dopuszczaniu do obrotu środków ochrony roślin o znanej stosunkowo małej szkodliwości dla pszczół. Wprowadzenie prostych i jasnych przepisów prawnych chroniących pszczołę miodną. 7. Rozpoczęcie systematycznych badań naukowych nad występowaniem pożytków spadziowych w Karpatach. 8. Dbanie o zachowanie czystego środowiska z dużą różnorodnością gatunków roślin. 9. Ujęcie pszczelarstwa; w planach rozwoju infrastruktury w górach. 65 Ing. Branislav Novosad, ovocinár a včelár Pesticídy a ich vplyv na flóru a faunu v Euroregióne „TATRY“ Chémia v ovocných sadoch a včely. 1. Slade - Bez opelenia hmyzom by ovocné sady a ostatné rastliny neprodukovali plody a semená. Je to dôležitý faktor najmä v produkčných sadoch, kde je cieľom dopestovať kvalitnú a bohatú úrodu. 2. Slade - Farmári by mali umiestňovať do svojich sadov včelstvá a tiež dotvárať krajinu výsadbou nektáro a peľodajných rastlín, ktoré sú lákavé pre včely a iný hmyz, ktorý opeľuje rastliny. 3. Slade - Opeľovanie sadov včelami by mali farmári zaradiť medzi úrodotvorné a intenzifikačné prvky obhospodarovania ovocných sadov. 4. Slade - Včelstvá je najlepšie do sadov umiestňovať rovnomerne rozmiestnené na plochu, potreba na 1ha sú spravidla 2 až 4 včelstvá, pri cudzoopelivých ovocných druhoch, ako napríklad čerešne, je vhodných 6 až 10 včelstiev. Najlepšie opelenie sa zabezpečí, ak vzdialenosť medzi jednotlivými včelstvami nepresiahne 400m. 5. Slade - Včelstvá treba prisunúť už pri 10% rozkvitnutí sadov. Pri dodržiavaní týchto zásad sa úrody zvyšujú o viac ako 50% a znižuje sa výskyt deformovaných plodov. 6. Slade - Veľa ovocných druhov a odrôd vyžaduje tzv. krížové opelenie inou odrodou. Je to dôležité hlavne pri jadrovinách, kde väčšina odrôd je cudzoopelivá. 7. Slade - Peľ tej istej odrody má za následok slabú úrodu, deformovanosť plodov, menej semien v plode, menšiu veľkosť a slabšiu pevnosť plodu. 8. Slade - Aj pri samoopelivých ovocných druhoch sa medziodrodové opelenie prejaví zvýšením kvality plodov. 9. Slade - V roku 2006 sme obhospodarovali cca 180 rodín. Vtedy sme sa rozhodli pre ovocinárov poskytovať služby opeľovania, nakoľko hospodársky výsledok väčšiny ovocných druhov je priamo závislý od opelenia hmyzom. 10. Slade - Pretože tieto služby na Slovensku doposiaľ nikto neposkytoval, spojili sme sa s niekoľkými kolegami a ponúkli sme tento produkt. 11. Slade - V súčasnosti umiestňujeme do sadov cca 300 rodín. Naše včely opeľujú marhule, broskyne, slivky, jablone, hrušky a najviac včelstiev sa umiestňuje do čerešní. 12. Slade - Súčasný stav registrovaných ovocných sadov v SR, vedených v registri – ÚKSÚP k 31.5.2010 13. Slade - Celková výmera ovocných sadov na Slovensku dosiahla 9285,8 ha. Táto výmera 9285,8 ha zahŕňa celkovú plochu aj s manipulačnými plochami. V tejto výmere sú zahrnuté všetky intenzívne aj extenzívne ovocné sady v Slovenskej republike. Celková výmera sa znížila oproti roku 2009 o 316,6 ha. 14. Slade - Čistá výmera je 8 313,1 ha bez manipulačných plôch. V tejto výmere sú presne špecifikované výmery intenzívnych 5106,4 ha aj extenzívnych sadov 3206,7 ha. K 31.5.2010 sa čistá výmera medziročne znížila o 192,5 ha. 15. Slade - Čistá výmera je vypočítaná z počtu jedincov vo všetkých ovocných sadoch (stromov, krov, sadeníc) a ich sponu. 16. Slade - Negatívnym javom v porovnaní s rokom 2009 je stúpajúci trend výmer extenzívnych ovocných sadov. Výmera extenzívnych sadov narastá vplyvom nízkej úrovne agrotechniky, alebo aj úplným opustením sadov. Časť sadov sa do tejto skupiny presúva aj prirodzeným starnutím a vysokým podielom odumretých stromov. 66 Ing. Branislav Novosad sadow nik i pszczelarz Pestycydy i ich wpływ na florę i faunę v Euroregionie „TATRY” Pszczoł i chemia w sadach owocowych 1. Slade –Bez zapylania owadami, by owocowe sady i pozostałe rośliny nie produkowały płodów i nasion. Jest to ważny warunek zwłaszcza w produkcyjnych sadach, gdzie celem jest uprawa jakościowej i obfitych plonów. 2. Slade – Farmerzy powinni umieszczać w swoich sadach rodziny pszczele, a także kształtować otoczenie prze sadzenie nektaro i pyłkodajnych roslin, które przyciągną pszczoły i inne owady opylające rośliny. 3. Slade – Zapylanie sadów pszczołami powinni farmerzy zaszeregować pomiędzy zabiegi wspomagające plony i intensyfikujące elementy gospodarki sadów owocowych. 4. Slade – Rodziny pszczele najlepiej umieszczać w sadach tak, by byłych rozmieszczone równomiernie na danej powierzchni. Na 1 ha w zasadzie są potrzebne 2 – 4 rodziny. Przy obcopylnych rodzajach drzew owocowych, np. czereśnie, wskazanym jest 6-10 rodzin pszczelich. Najlepsze zapylanie można zabezpieczyć, gdy odległości pomiędzy rodzinami pszczelimi nie przekroczy 400 m. 5. Slade – Rodziny pszczele należy umieścić już, gdy rozkwitnie 10% sadu. Przy przestrzeganiu tych zasad plony zwiększają się ponad 50% i zmniejsza się ilość zdeformowanych plonów. 6. Slade – Wiele owocowych rodzajów i gatunków wymaga tzw. krzyżowego zapylania innym odmiennym gatunkiem. Jest to ważne głównie przy jarzynach, gdzie większość gatunków jest obcopylna. 7. Slade – Pyłek tego samego gatunku powoduje słabe zbiory, zdeformowanie plonów, mniej nasion w plonie, mniejszej wielkości i słabsza trwałość plonów. 8. Slade – Nawet przy samopylnych rodzajach ovocowych międzygatunkowe zapylanie objawi się zwiększeniem jakości plonów. 9. Slade – W 2006 r. posiadaliśmy ok. 180 rodzin. Zdecydowaliśmy się na propozycję służenia sadownikom zapylaniem, ponieważ gospodarcze wyniki gatunków są bezpośrednio zależne od zapylania owadami. większości owocowych 10. Slade – W związku z tym, że takich usług na Słowacji dotychczsas nie proponowano, połączyliśmy się z kilku kolegami i zaproponowaliśmu ten produkt. 11. Slade – Obecnie umieszczamy do sadów ok. 300 rodzin. Nasze pszczoły zapylają marchew, brzoskwinie, śliwy, jabłonie, gruszki ale najwięcej rodzin pszczelich umieszczamy w sadach czereśniowych. 12. Slade –Obecnie stan rejestrowanych sadów owocowych w Słowackiej Republice, prowadzonych przez ÚKSÚP (Centralny Kontrolny i Badawczy Instytut Rolniczy w Bratislavie) na dzień 31.05.2010 r. 13. Slade –Całkowity obszar sadów owocowych na Słowacji osiągnął 9 285 ha. Ten obszar 9 285,8 ha zawiera całkowitą powierzchnią wraz z manipulacyjnymi powierzchniami. W tym obszarze są zawarte wszystkie intesywne i extensywne sady owocowe w Słowackiej Republice. Całkowity obszar się zmniejszył o 316,6 ha w stosunku do roku 2009 r. 14. Slade – Czysty obszar wynosi 8 313,1 ha bez powierzchni manipulacyjnych. W tym obszarze są dokładnie wyodrębnione obszary intensywnych 5 106,4 ha i extensywnych sadów 3 206,7 ha. Do 31.05.2010 r. czysty obszar rok do roku obniżył się o 192,5 ha. 15. Slade – Czysty obszar jest obliczony z ilości pojedynczych we wszystkich sadach owocowych (drzew, krzewów, sadzonek) i ich łączników 16. Slade – Zjawiskiem negatywnym w porównaniu z 2009 r. jest wzrastający trend obszarów extensywnych sadów owociowych. Obszar extensywnych sadów wzrasta pod wpływem niskiego poziomu agrotechniki, albo również opuszczeniem sadów. Część sadów 67 17. 18. Slade - 2. Štruktúra ovocných sadov podľa intenzity vedená v registri ÚKSÚP k 31.5.2010 Slade - Register ovocných sadov pri analýze stavu úrovne ovocinárstva vychádza zásadne z údajov čistej výmery. Táto výmera dáva objektívny obraz o úrovni sadov a ich produktivite. Štruktúra sadov podľa celkovej a čistej výmery. Členenie výmery podľa intenzity sadov: Celková výmera: 9285,8 19. 20. Čistá výmera: 8313,1 Intenzívne sady: 5106,4 Extenzívne sady: 3206,7 61% 39% Slade - Produkčný potenciál sa zisťuje len v kategórii „intenzívnych sadov“. Medzi extenzívne sady patria sady staršie ako 25 rokov. Sady opustené a vedené inak ako na produkciu ovocia sú zaradené medzi sady extenzívne, ktoré nevykazujú žiadnu produkciu. Slade - Sady zaradené do extenzívnych sadov s nízkou úrovňou agrotechniky zaraďujeme do produkčných je vykonané z dôvodu uvádzania tržnej produkcie na trh. O tieto sady sa ovocinári starajú a udržiavajú ich agrotechnikou, rezom a tvarovaním v primerane nízkej produkcii. Štruktúra sadov podľa intenzity sadov: k 31.5.2010 Čistá výmera v ha Intenzívne sady Extenzívne sady Súčet 21. 22. 23. 68 5106,4 3206,7 8313,1 Vyjadrenie intenzity sadov % 61 Úroveň agrotechniky sadov (bodové vyjadrenie) Čistá výmera v ha Vyjadrenie Vyjadrenie plodnosti plodnosti sadov sadov v ha % 9 - vysoká 1988,10 7- dobrá 1614,60 5 - priemerná 1503,70 Produkčné 3 - nízka 1443,90 6550,3 2 – veľmi nízka 339,4 Neprodukčné 1 - žiadna 1423,4 1762,8 79 39 100,00 8313,1 21 100,00 Z čistej výmery 8313,1 ha pripadá 5106,4 ha (61%) na intenzívne ovocné sady. Výmera intenzívnych sadov klesla za posledný rok o 580,3 ha. Slade - Ostatnú výmeru 3206,7 ha tvoria sady extenzívne, ktoré tvoria v SR 39 %. V produkčných sadoch sú zahrnuté sady intenzívne /5106,4 ha/ a časť sadov so slabou úrovňou agrotechniky (hodnotenou pri KNM hodnotou 3), v ktorých sa na výmere 1443,9 ha pestuje ovocie na priamy predaj a uvádza sa na trh. Slade - Produkčná výmera ovocných sadov je 6550,3 ha, čo predstavuje 79 % z čistej výmery všetkých ovocných sadov. Z produkčnej výmery 6550,3 ha má dobrú až vysokú úroveň agrotechniky len 3602,7 ha sadov, čo predstavuje z čistej výmery len 43 %. V týchto sadoch je na vysokej úrovni technológia pestovania ovocných druhov. Na druhej strane v produkčných výsadbách je evidovaných aj 2947,6 ha (36%) sadov s priemernou až nízkou úrovňou przesuwa się do tej grupy również przez naturalne starzenie się i wysokim udziałem zamarłych drzew. 17. Slade – 2. Struktura sadów owocowych według intensywności prowadzenia zgodnie z rejestrem do 31.05.2010 r. 18. Slade – Rejestr sadów owocowych przy analizie stanu poziomu sadownictwa wychodzi zasadniczo z danych czystego obszaru. Obszar ten pokazuje obiektywny obraz o poziomie sadów i ich wydajności. Struktura sadów według całkowitego i czystego obszaru. Podział obszaru wg. intensywności sadów Całkowity obszar: 9285,8 Czysty obszar: 8313,1 Intensywne sady: 5106,4 61% Extensywne sady 3206,7 39% 19. Slade – Potenciał produkcyjny zabezpiecza się tylko w kategorii „intensywnych sadów“. Wśród extensywnych sadów należą sady, ktore są starsze niż 25 lat. Sady opuszczone i prowadzone z innym przeznaczeniem niż na produkcję owoców zostały zaszeregowane do sadów extenzywnych, które niewykazują żadnej produkcji. 20. Slade – Sady zaszeregowane do extensywnych sadów z niskim poziomem agrotechniki zaliczamy do produkcyjnych, z powodu wprowadzania handlowej produkcji na targ. Tymi sadami, opiekują sięsadownicy i prowadzą ich agrotechnikę, przez przycinanie i kształtowanie, przy odpowiednio niskiej wydajności produkcyjnej. Struktura sadów według intensywności sadów do 31.05.2010 r. Czysty obszar w ha Intensywne Ekstensywne Razem 5106,4 3206,7 8313,1 Określenie intensywności sadów% 61 39 100,00 Poziom agrotrchniki (punktowa ocena) Czysty obszar w ha 9 – wysoka 1988,10 7- dobra 1614,60 Produkcyjne 5 – średnia 1503,70 6550,3 3 – niska 1443,90 2 – bardzo niska 339,4 Nieprodukcyj. 1 – żadna 1423,4 1762,8 8313,1 Określenie płodności sadów w ha Określeniepłodnoś ci sadów w % 79 21 100,00 21. Slade – Z czystego obszaru 8 313,1 ha przypada 5 106,4 ha (61%) na intensywne sady owocowe. Obszar intensywnych sadów obniżył się za ostatni rok o 580,3 ha. 22. Slade – Pozostały obszar 3 206,7 ha stanowią extensywne, które występują w SR w 39 %. W produkcyjnych sadach są zawarte sady intensywne/5 106,4 ha/ i część sadów ze słabym poziomem agrotechniki (oceniane przy KNM(wartość gruntów dla upraw gruntowych) wartością 3), w których na obszarze 1443,9 ha uprawia się sadownictwo na bezpośrednią sprzedaż na targu. 23. Slade –Produkcyjny obszar sadów owocowych wynosi 6 550,3 ha, co stanowi 79 % z czystego obszaru wszystkich sadów owocowych. Z produkcyjnego obszaru 6 550,3 ha; dobry do wysokiego poziom agrotechniki ma tylko 3 602, 7 ha sadów, co stanowi z czystego obszaru tylko 43 %. W tych sadachjest na wysokim poziomie technologia uprawy danych gatunków drzew owocowych. Nadmienić należy, że w produkcyjnych nasadzeniach jest ewidencjonowane również 2 947,6 ha (36%) sadów od średniego do niskiego poziomu agrotechniki, która wpływa długotrwale na niskie urodzaje w tonach/ha i gorszą jakość plonów. 24. Slade – 1777 ha jest zagospodarowana w zintegrowanym systemie uprawiania owoców, tj. agrotechnika polega na oszczędniejszym i mniej bezwględnym traktowaniu przyrody. 69 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 70 agrotechniky, ktorá vplýva dlhodobo na nízke úrody v t.ha i horšiu kvalitu plodov. Slade - 1777 ha je obhospodarovaných v integrovanom systéme pestovania ovocia, t.j. agrotechnika spočíva v šetrnejšom a ohľaduplnejšom prístupe k prírode. Slade - Nakoľko všetky naše včely sa umiestňujú do sadov s integrovanou ochranou, problematika otráv včelstiev už nie je tak frekventovaná ako v nedávnych rokoch. Dôvodom je predovšetkým obmedzenie používania niektorých účinných látok, sprísnené predpisy a taktiež pravidelné preskúšavanie pracovníkov ochrany rastlín zo správnej poľnohospodárskej praxe. Slade - Na Slovensku je však problémom klesajúci počet včelstiev, ktorý podľa niektorých odborníkov už klesol pod úroveň nutnú k zabezpečeniu opelenia hmyzomilných rastlín. Slade - Pod tento trend sa podpisuje zvyšujúci sa vek včelárov, na miesta ktorých, tak ako v celom poľnohospodárstve, je problém so získavaním mladých ľudí. Napriek tomu, alebo práve preto nie je na škodu zopakovať si niektoré poznatky a zásady aplikácie chemických prípravkov v ovocných sadoch. Úlohou tejto prednášky je upozorniť na veci, na ktoré sa niekedy ani nepomyslí a aj tak môžu spôsobiť problémy. Slade - 3. Komunikácia ovocinára a včelára Všeobecne predpisy vychádzajú z toho, že včelár kočujúci do sadov hlási (napr. umiestnenie včelstiev, počet atď.) a ovocinár sa dopredu informuje a zisťuje, akú chémiu bude používať počas pobytu včelstiev v sade. Dá sa povedať, že dobré vzťahy medzi včelárom a ovocinárom závisia na dostatočnej informovanosti a komunikácii, už len z toho dôvodu, že jeden bez druhého vždy bude zaznamenávať hospodárske straty. Slade - 4. Kvitnúť môže aj podrast alebo okolité podrasty Ďalšie na čo je treba dať pozor je trávna zmes v medziradí ovocných sadov, ktorá je často zaburinená kvitnúcimi burinami, ako púpava lekárska, hviezdica prostredná, ďatelina plazivá, hluchavky, ktoré sú tiež veľmi lákavé pre včely. Slade - Je treba pripomenúť, že sa nesmie prihliadať len na kvitnutie kultúrnej rastliny, ale aj podrastu. Problémy spôsobuje ošetrovanie ovocného sadu po odkvitnutí, kedy sa neprihliada na kvitnutie rastlín v medziradí. Slade - Ovocinár si myslí, že včely sú zaletené na iný porast a môže prísť k otrave včelstiev. Závažný problém pri opeľovaní ovocných sadov je pestovanie repky olejnej na susedných parcelách v dolete včiel. Informovať o prísune včelstiev je potrebné aj týchto pestovateľov, nakoľko je bežné, že táto kultúra sa ošetruje počas kvitnutia fungicídmi a insektisídmi. Slade - V neposlednej rade je potrebné dať si pozor na úlet postrekovej kvapaliny mimo cieľovú plochu, pretože táto susedná plocha môže byť takisto navštevovaná včelami. Môže ísť o lúku alebo biokoridor pri sade – stromový, resp. krovinatý porast. Slade - 5. Počítajme s rezidualitou postreku Čo sa týka doby aplikácie, je táto pre prípad ošetrenia prípravkami pre včely nebezpečnými striktne stanovená na interval po skončení denného letu včiel, cca. po 21. hodine. Skorá ranná aplikácia, ktorá sa často využívala, nie je dnes už vhodná z dôvodu zlého odhadu trvania aplikácie, resp. doby opravy poruchy stroja, ktorá by aplikáciu predĺžila do neskorých ranných hodín, kedy by včely už navštevovali porast. Slade - Vyššie uvedené potom môže súvisieť s ďalšou možnou príčinou poškodenia včiel, pričom je dôležité posúdenie dĺžky reziduality prípravku voči včelám. Práve 25. Slade – W związku z tym , że nasze wszystkie rodziny pszczele są umieszczane w sadach, które posiadają zintegrowaną ochroną, problem zatruć pszczół nie jest tak częsty, jak w poprzednich latach. Powodem jest przede wszystkim ograniczenie stosowania niektórych środków, bardziej ostre zakazujące rozporządzenia, jak również systematyczne kontrolowanie pracowników ochrony roślin, z właściwej praktyki rolniczej. 26. Slade – Problemem na Słowacji jest obniżająca się ilość rodzin pszczelich, która według niektórych fachowców obniżyła się poniżej poziomu koniecznego do zabezpieczenia zapylania roślin owadopylnych. 27. Slade – Trend ten pogarsza fakt, że podwyższa się wiek pszczelarzy, w zawodach których, podobnie jak w całym rolnictwie, istnieje problem z pozyskaniem młodych ludzi. W związku z powyższym lub nawet dlatego wskazanym jest powtórzyć sobie wiadomości i zasady stosowania środków chemicznych w sadach owocowych. Zadaniem tego wykładu jest zwrócenie uwagi na sprawy, na które czasem nawet nie przyjdzie nam na myśl, a i tak mogą powodować problemy. 28. Slade – 3. Wzajemna komunikacja pomiędzy pszczelarzem sadownikiem i Przepisy ogólne zakładają, że pszczelarz wędrujący do sadu zgłasza (umieszczenie rodzin pszczelich, ilość itd.), natomiast sadownik wcześniej uzyskuje informacje i stwierdza, jakie środki chemiczne będzie stosował w czasie pobytu pszczół w sadzie. Należy zaznaczyć, że dobre stosunki pomiędzy pszczelarzem i sadownikiem zależą od odpowiedniego poinformowania i komunikacji, nawet z tego powodu, że jeden bez drugiego zawsze poniesie straty gospodarcze 29. Slade –4. Zakwitnąć może również poszycia sadów lub w okolicy znajdujące się poszycia Następne na co trzeba uważać są mieszanki traw pomiędzy rzędami sadów owocowych, które są często zachwaszczone kwitnącymi ziołami, takimi jak mniszek lekarski, rozgwiazda, koniczyna płożąca,jasnota biała lub inaczej biała pokrzywka, ktore są bardzo oblatywane przez pszczoły 30. Slade –Przypomnieć należy, że nie powinno się tylko zwracać uwagę na uprawiane kwitnące rośliny , ale również na poszycia. Problemy występują przy pielęgnacji sadów owocowych po kwitnieniu, gdy nie zwraca się uwagę na kwitnące rośliny w międzyrzędziach. 31. Slade – Sadownik myśli, że pszczoły już latają na inne poszycia i może nastąpić zatrucie rodzin pszczelich. Poważny problem stwarza zapylanie sadów owocowych, gdy na pobliskich parcelach jest uprawiany rzepak w promieniu lotu pszczół. O posadowieniu pszczół należy poinformować również tych plantatorów rzepaku, gdyż popularne jest, że rzepak jest opryskiwany podczas kwitnięcia fungicydami i insktycydami 32. Slade – Powinno się również zwracać uwagę na zapylenie opryskiwaną cieczą poza powierzchnią przeznaczoną do oprysku, z tych względów, że sąsiednia powierzchnia może być także oblatywana przez pszczoły. Mogą to być łąki lub biokorytarze przy sadzie – drzewny, lub porost krzewowy. 33. Slade – 5. Zwracamy uwagę na czas działania i przebieg oprysku W zakresie czasu stosowania, jest on dla środków niebezpiecznych dla pszczół dokładnie określony na odstęp czasowy po zakończonym dziennym locie pszczół ok. 21 godziny. Ponieważ poranne zastosowania, które się często wykorzystywało, nie jest już obecnie odpowiednie ze względu na trudne określenie czasu trwania zabiegu, ewentualne czasy naprawy uszkodzonych maszyn, które mogą przedłużyć czas zabiegu do póżnych godzin rannych, gdy już pszczoły mogą odwiedzać poszycie. 34. Slade – Powyżej podane dane mogą być związane z następną przyczyną szkodzenia pszczołom. W tym przypadku jest ważne określenie długości działania środka na pszczoły. Wlaśnie 71 35. 36. 37. 38. 39. počas noci môže prípravok na listoch ovocných drevín zaschnúť a včelám už nemusí ublížiť, zatiaľ čo pri rannej aplikácii by mohli byť včely doposiaľ čerstvým prípravkom otrávené. Toto sa týka hlavne kontaktných insekticídov. Slade - V sadoch sa často stáva, že včely sú zasiahnuté tzv. „knock-down efektom“, kedy hmyz okamžite po zasiahnutí padá. Včela tak nemá šancu účinnú látku zaniesť až do úľa, ako tomu býva pri insekticídoch s oneskoreným účinkom. Pri intenzívnej ochrane v sadoch sa tak stane, že sa z úľa vytratia všetky lietavky. Tým pádom nemá včelstvo prísun peľu a nektáru, začne hladovať a veľmi zoslabne. Toto včelstvo však po zakŕmení zostáva životaschopné, hoci hospodársky výsledok pre včelára je značne znížený. Slade - Naopak pri oneskorenom účinku insekticídu je ešte väčšie nebezpečenstvo, lebo nektár s insekticídom, ktorý prinesie lietavka, je predávaný iným robotniciam, ďalšie robotnice potom med zahusťujú atď., to znamená, že do kontaktu s chemickou látkou príde viac robotníc, ktoré môžu uhynúť. Slade - Pri počte včiel, ktoré nosia nektár do úľa, môže potom dôjsť k úhynu celého včelstva. Ale aj vtedy, keď sa aplikujú fungicídy, stimulátory, hnojivá, oleje, zmáčadlá atď. (čiže prípravky s prijateľným rizikom pre včely), je treba počítať s možnosťou poškodenia včiel v dobe intenzívneho letu. Slade - Preto sa odporúča ošetrovať porast v ktorom sú včely až neskoro večer, aby boli včelstvo a jeho kondícia oslabované čo najmenej. Slade - Označenie prípravkov z hľadiska ochrany včiel: Vč 1: Prípravok je pre včely jedovatý Vč 2: Prípravok pre včely škodlivý Vč 3: Riziko vyplývajúce z použitia prípravku pri dodržaní predpísanej dávky, alebo koncentrácie je pre včely prijatelné Prípravok nieje klasifikovaný. Termín, alebo spôsob aplikácie vylučuje zasiahnutie včiel. Zhrnutie – záver Na Slovensku je z celkového množstva rastlín hmyzomilných vyše 80%, zbytok pripadá na vetromilné druhy, druhy opeľujúce sa iným spôsobom tvoria zanedbateľnú časť. Z hmyzu sa na celkovom zastúpení opeľovačov podieľa včela medonosná priemerne asi 73%, 21% tvoria čmele a 6% samotárske včely a ostatný hmyz. Entomofilné rastliny sa prispôsobili opeleniu hmyzom v mnohých smeroch, niektoré sa dokonca špecializovali len na určitý druh opeľovačov, čo u nás možno demonštrovať napr. na kvete lucerny či šalvie. Je dobré vedieť, že včely sa podieľajú na produkcii až 30% všetkých potravín, ktoré človek konzumuje. Včely nám umožňujú byť nielen zdravšími, ale aj bohatšími. Konzumáciou včelých produktov ako sú med, peľ, propolis, včelia materská kašička, vosk, si upevníme zdravie, zjemníme pleť a krajina bude naozaj kvitnúť a rodiť viac ovocia, či zeleniny. Včely napriek tomu, že žijú s človekom už mnohé tisícročia, ukrývajú pred ním mnoho záhad a tajomstiev. Preto človek odjakživa pozoruje prírodu, hľadá a báda sústredenou trpezlivosťou, aby získal nové poznatky o živote tohto malého lietajúceho a užitočného zázraku prírody. 72 podczas nocy środek na liściach drzew owocowych może zaschnąć, i pszczołom może nie zaszkodzić, natomiast przy porannych zabiegach, by pszczoły mogły być zatrute świeżym opryskiem. Głównie to dotyczy środków kontaktowych przeciw insektom(insektycydom). 35. Slade – W sadach często się spotyka, że pszczoły są poddane działaniu tzw. „knock-down efektowi“, gdy owady po zadziałaniu padają. Pszczoła w tym przypadku nie ma szansy zaniść środek do ula, jak to jest w przypadku środków przeci w insektom z opóźnionym działaniem. Przy intensywnych opryskach w sadach może wystąpić sytuacja, że wszystkie lotne pszczoły się wytrują. Wtedy rodzina pszczela nie ma dopływu pyłu i nektaru, następuje głodówka oraz jej osłabienie. Rodziny te po podkarmieniu mogą przeżyć, chociaż pożytek gospodarczy z takiej rodziny pszczelej jest znacznie niższy. 36. Slade – Odwrotnie jest w przypadku środków owadobójczych, które mają opóźnione działanie i stanowią większe niebezpieczeństwo, ponieważ nektar z isektycydami, ktore przyniesie pszczoła lotna, jest przekazywany innym robotnicom zagęszczającym miód itd., czyli kontakt ze środkiem chemicznym posiada większa ilość pszczół, które mogą umrzeć. 37. Slade –W nawiązaniu na ilość pszczół, które znoszą nektar do ula, może nastąpić zamarcie całej rodziny pszczelej. Nawet , gdy się stosuje środki grzybobójcze, stymulatory, nawozy, oleje, zmiękczadła itd. (tzn. środki które nie powinny być szkodliwe dla pszczół), należy się liczyć z możliwością zaszkodzenia pszczołom w okresie intensywnych lotów. 38. Slade – Z tych względów zaleca się pielęgnować poszycia, na których są pszczoły późnym wieczorem, aby rodziny pszczele i ich kondycja, jak najmniej uległa osłabieniu. 39. Slade – Oznaczanie środków ze względu na ochronę pszczół: Vč 1: Środek jest trujący dla pszczół Vč 2: Środej jest szkodliwy dla pszczół Vč 3: W przypadku zastosowania zaleconej dawki lub koncentracji, ryzyko zastosowania środka, jest dla pszczół w stopniu dopuszczalnym. Środek nie został zakwalifikowany. Czas działania lub sposób zastosowania nie pozwala na kontakt z pszczołami. 5. Podsumowanie i wnioski Na Słowacji z całkowitej ilości roślin, 80 % stanowią owadopylne, pozostałe gatunki to wiatropylne, z tych względów gatunki zapylane innym sposobem stanowią część, którą można nie brać pod uwagę. Z owadów na całości zapylania pszczoła miodonośna ma udział średnio ok. 73 %, natomiast 21 % stanowią trzmiele i 6% pszczoły samotnice oraz pozostałe owady. Owadopylne (entomofilne) rośliny przystosowały się do zapylania owadami w różnych kierunkach, niektóre nawet wyspecjalizowały się tylko na określony rodzaj zapylaczy, u nas można to prezentować np. na kwiatach lucerny lub szałwi. Wskazane jest pamiętać, że pszczoły mają swój udział w produkcji ok. 30 % wszystkich produktów spożywczych, które człowiek konsumuje. Pszczoły nam umożliwiają byśmy byli nie tylko zdrowsi, ale również bogatsi. Przez konsumpcję pszczelich produktów, takych jak: miód, pył, propolis, mleczko pszczele, wosk, wzmocnimy nasze zdrowie, wydelikatnimy cerę, a krajobraz będzie kwitnący i rodzący więcej owoców i jarzyn. Pszczoły pomimo, że żyją z człowiekiem już wiele tysiącleci, ukrywają przed nim wiele zagadek i tajemnic. Z tych względów człowiek od swojego zaistnienia obserwuje przyrodę szuka i bada ją ze skupioną cierpliwością, aby zdobyć nowe wiadomości o życiu tego małego latającego i użytecznego cudu przyrody. Je dobré vedieť, že včely sa podieľajú na produkcii až 30% všetkých potravín, ktoré človek konzumuje. Včely nám umožňujú byť nielen zdravšími, ale aj bohatšími. Konzumáciou včelých produktov ako sú med, peľ, propolis, včelia materská kašička, vosk, si upevníme zdravie, zjemníme pleť a krajina bude naozaj kvitnúť a rodiť viac ovocia, či zeleniny. Včely napriek tomu, že žijú s človekom už mnohé tisícročia, ukrývajú pred ním mnoho záhad a tajomstiev. Preto človek odjakživa pozoruje prírodu, hľadá a báda sústredenou trpezlivosťou, aby získal nové poznatky o živote tohto malého lietajúceho a užitočného zázraku prírody. 73 mgr inż. Franciszek Janowiak včelárski majster Stav včelárstva v Euroregióne „Tatry” na základe dotazníkov – k 31.12.2011 r. Včela je symbolom žitia Ona siły nam požičia Ona chráni rodisko Od však záleží všetko (Jerzy Gola) Ak zmiznú včely z povrchu zeme, človek nemá viac ako štyri roky života. Keď nebudú včely, nebude žiadné opeľovanie. Vyhynú rastliny potom živočichy a nakoniec aj človek... (Karol Darwin) 1. Úvod Závislá príroda a jej rozvoj zohrávajú dôležitú úlohu včely, ktoré sú hlavnými opeľovačmi, asi 80% rastlín. To vďaka nim, má Euroregión "Tatry" bohatú a rôznorodú flóru a faunu. Rastliny sú dôležitým článkom v potravinovom reťazci. Včely sú aj barometrom zdravotného stavu životného prostredia tým, že ak je jed v prírode, zomrú ako prvé. Včely na jednej strane sú upozornením na nebezpečenstvo, na strane druhej zaručujú, že tam, kde žijú a pracujú, sú bezpečné podmienky pre život. V uvedenom rozsahu včely sú neoceniteľné, pretože zohrávajú zásadnú úlohu v prírode. Táto úloha v spoločnosti ešte stále nie je dostatočne ocenená. Dúfame, že projekt "Včely v službách človeka a prírody v Euroregiónu Tatry" aspoň čiastočne zmení súčasný stav. Je potrebné poznamenať, že v rámci tohto projektu sa vykonalo 100 prednášok na ktorých sa zúčastnilo 5180 žiakov a to 90 prednášok a 4848 študentov na poľskej strane a 10 prednášok a 332 žiakov na slovenskej strane. Plán bolo prednášať celkom 3000 žiakov. V tomto smere sa to podarilo naplniť na 172,67 %. Navyše na slovenskej strane bolo ešte vykonaných sedem prednášok s počtom 337 študentov, ktoré boli vykonané v okresoch mimo Euroregiónu "Tatry", ako sú definované v projekte. Rád by som na tomto mieste, čo najsrdečnejšie poďakoval za prínos a spoluprácu nášmu partnerovi v tomto projekte Spolku včelárov Slovenska so sídlom v Trstenej, bez ktorého by sme nemohli realizovať tento projekt. Rád by som vám poďakoval za prácu všetkým, ktorí pracovali s anketami, na starostlivom zbere dát od včelárov a najmä u neorganizovaných včelárov. Osobne viem, koľko to stálo námahy presvedčiť neorganizovaných včelárov na podpis prieskumu, ktorý sa uskutočnil a hlavne, že to nebude pre neho na škodu. Tieto obavy sú odrážané politikou, príchodu akéhokoľvek štátneho zamestnanca do lokality, po ktorej nasledovali problémy v nedostatkoch. 2. Spracovanie ankiet a zber údajov o včelárstve v Euroregiónu "Tatry" Prezentované ankety boli vyvinuté v Poľskej republike a po vzájomnej konzultácii a dohode zo Slovenskej a Poľskej strany bol spustený spoločný projekt Pri formulovaní "Ankety" sa vychádzalo z cieľov, ktoré boli prijaté v rámci žiadosti o vykonanie mikroprojektov, ktorý stanovuje, že: prieskum zameraný na zber štatistických údajov o situácii vo včelárstve v Euroregiónu "Tatry" v poľštine a slovenčine umožňujú spoločný zber dát pre hodnotenie včiel na oboch stranách hranice. Zber štatistických údajov o včelárstve, výsledok dotazníkov. 3. Porovnanie analýzy údajov zhromaždených na Poľskej a Slovenskej strane hranice 3.1. Územie prieskumu a kvantitatívne údaje o včelároch a ich včelstvách. Spracované a vytlačené ankety v Poľskom a Slovenskom jazyku boli použité k prieskumu na zber dát u 2 228 ( 986 v Poľsku a 1242 na Slovensku), včelárov, ktorí obhospodarujú 43 130 ( 22 764 v Poľsku a 20 256 na Slovensku) včelstiev v Euroregióne Tatry t.j. v týchto okresoch: Tabuľky pre jednotlivé okresy a kraje s údajmi za mestom sa nachádzajú v údajoch uvedených na konci vývoja v prilohach 1-15, kde 1-5 okresy v Poľsku, a 6-15 na Słovensku. Zoznam okresov v Poľsku, sú čísla a percentá uvedené v prílohe č 16, pričom zoznam regiónov na slovenské, sú čísla a percentá uvedený v prílohe č 17 Umiestnenie jednotlivých okresov na poľskej a slovenskej strane sú uvedené na mape Euroregiónu "Tatry" na konci tejto správy ako príloha č.18 3.2 Stav prezimovania včelstiev – Zima 2010/2011 74 mgr inż. Franciszek Janowiak mistrz pszczelarski Stan pszczelarstwa na terenie Euroregionu "Tatry" na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji na dzień 31.12.2011 r. Pszczoła jest symbolem życia Ona siły nam użycza Ona chroni środowisko od niego wszak zależy wszystko (Jerzy Gola) Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi pozostaną już tylko cztery lata życia. Skoro nie będzie pszczół, nie będzie też zapylania. Zabraknie więc roślin, potem zwierząt, wreszcie przyjdzie kolej na człowieka( Karol Darwin ) 1. Wstęp W utrzymaniu przyrody i jej rozwoju bardzo ważną rolę odgrywają pszczoły, będące głównymi zapylaczami ok. 80% roślin owadopylnych. To dzięki ich m.in. zapylającej pracy Euroregion „Tatry” posiada bogatą i różnorodną florę i faunę. Rośliny bowiem są ważnym ogniwem łańcucha pokarmowego. Pszczoły są też swoistym barometrem stanu zdrowotnego środowiska naturalnego przez to, iż w razie wystąpienia zatruć w przyrodzie, giną one w pierwszej kolejności. Pszczoły z jednej strony są sygnałem ostrzegawczym o niebezpieczeństwie, z drugiej zaś, gwarancją na to, że tam gdzie żyją i mają się dobrze są także bezpieczne warunki życia ludzi. W przedstawionym zakresie pszczoły są bezcenne, gdyż odgrywają fundamentalną rolę w przyrodzie. Rola ta w społeczeństwie jest dotychczas w stopniu niewystarczającym uświadamiana i doceniana. Mamy nadzieję, że realizacja projektu „Pszczoły w służbie człowieka i przyrody w Euroregionie Tatry” pozwoliło na przynajmniej częściową zmianę dotychczasowego stanu. Należy nadmienić, że w ramach tego projektu w 100 prelekcjach uczestniczyło 5.180 uczniów; w tym 90 prelekcji i 4.848 uczniów po stronie polskiej i 10 prelekcji i 332 uczniów po stronie słowackiej, natomiast zaplanowano przeszkolenie łącznie 3000 uczniów, tj. w tym zakresie plan zrealizowano 172,67 %. Pragnę w tym miejscu, jak najserdeczniej najpierw podziękować za współpracę i włożony wkład pracy naszemu partnerowi przy realizacji tego projektu Spolokovi Včelárov Slovenska z Trsteny, bez któregoch nie moglibyśmy zrealizować tego projektu. Równie serdecznie dziękuję, za włożoną pracę przez wszystkich ankietyzujących, po stronie słowackiej i polskiej, którzy przez pracę włożoną w sumienne zebranie danych od pszczelarzy zrzeszonych, a zwłaszcza od pszczelarzy niezrzeszonych w związkach pszczelarskich, umożliwili przeprowadzenie tej analizy. Osobiście wiem ile pracy często kosztowało przekonanie pszczelarza, zwłaszcza niezrzeszonego, że złożenie podpisu pod sporządzoną ankietą nie spowoduje dla niego szkody. Obawy te są echem polityki nakazowej, gdy przyjście każdego urzędnika państwowego w obejściu gospodarza, było związane z następstwem kłopotów. 75 Z údajov uvedených v prilohach 16 a 17 vyplýva že: V Poľsku neprežilo zimu 2335 včelstiev, čo predstavuje asi 10,3 % zazimovaných včelstiev na Slovensku to je 534, čo je asi 2,6 % zazimovaných včelstiev Z analýzy prilohy 16 vyplýva, že najväčší počet rodín, ktorí neprežili zimu 2010/11 v Poľsku bol Tatranská okres - 16,4%, zatiaľ čo najmenšia bola v okrese Nowy Sacz - 4,5%, v priemere 9,7% v piatich okresoch v Poľsku. V analýze príloha č 17 zistíme, že na Slovensku v regiónoch Prešova boli zničené povodňami 447 včelstiev, zatiaľ čo Žilinskom regióne 87, čo predstavuje 2,6% z celkového počtu včelstiev v týchto dvoch krajoch. Ak zhrnieme vyššie uvedené nájdeme asi 4 krát väčší počet neprezimowanych včielstev v Poľsku, než na Slovensku. Z literatúry a rozhovorov včelárov na oboch stranách hranice, treba príčiny hľadať v účinnosti liečby a veterinárnej starostlivosti. 3.3. Štátne školské vzdelávanie včelárov Priama analýza vzdelávacieho systému nemôže byť vykonaná, pretože systém v Poľských a Slovenských školách sa výrazne líši. V tejto situácii môže mať analýza smerodajné údaje v oblasti vysokoškolského vzdelávania. Analýza v prilohe 16 a 17, že poľská strana je 16,3% a slovenská 11,7% na strane včelárov majú vyššie vzdelanie. Najväčší počet včelárov s vyšším vzdelaním, poľskej strane sa nachádza v okrese Nowy Sącz - 20,5%, zatiaľ čo najmenej Tatranske okrese - 11,9% a Gorlice - 11,1%, s priemerom 14,6% s 5 okresov. Naproti tomu strana slovenská v regióne Prešov - 13,4% a Žilinskom - 8,7% v porovnaní s počtom včelárov v regióne Slovenska. 3.4 Štátne včelárske školstvo Je potrebné poznamenať, že na Slovensku nie sú rovnocenné skúšky včelárstva k stavu vyskytujúcemu sa v Poľsku. V Poľsku je to certifikovaného pracovníka, tovariš a majster. Na Slovensku sú to profesionáli, ktorí absolvovali príslušný vzdelavací stupeň odboru včelár, zatiaľ čo ostatní účastníci kurzu absolvovali iba kurz včelárstva a to buď základný, alebo včelárske minimum. Analýza prieskumu ukázala, že: podľa poľského školstva: odborný pracovník má 3,7% včelárov, tovariš 2,4%, a majsterský 7,9% včelárov. Včelárstvo bez vzdelania doložené štátne skúšky je 86% včelárov. Je potrebné poznamenať, že organizácie a združení včeláru ponúkajú kurzy a školenia, ktoré nie sú ukončené štátnou skúškou a tieto dôvody, analýza nezahŕňa ; na Slovensku má včelárske minimum 41% včelárov a včelárskych škôl a tzv. profesionálov 0,8%, a 58,2% včelárov je bez kurzu. 3.5 Včelíny, pevné stanovišťa a kočovné včelárenie Analýza prieskumu ukázala, že ako v Poľsku tak i na Slovensku v Euroregiónu "Tatry" najviac včelárov včelári na pevných stanovištiach, zatiaľ čo migrácia včiel je zriedkavá: Poľská strana len 0,7% kočujúcich včelárov Na Slovenskej strane je 3,9% včelárov na cestách so včelami Dúfame, že prostredníctvom programov pomoci pre včelárov rozšíri náš štát v Poľsku, ako aj Slovensko pomoc pri nákupe ťahačov pre prepravu včiel, čo pomôže pri zlepšení už aj tak zlej situácie najmä v Poľsku. 3.6.Organizovanie včelárov vo včelárskych organizáciach Na Poľske strane - 11% včelárov, ktorí nie sú organizovaní, Slovenská strana len 3,5% včelárov. Situácia na poľskej strane je oveľa problematickejša, k tomu 11% nečlenov združenia, je treba pripočítať majiteľov včelínov, ktorí nesúhlasili s uverejnením a podpísaním v prieskumoch. Je potrebné poznamenať, že neregistrovaný včelár často predstavuje potenciálne riziká pre včelárov, ktorí používajú ekonomiku správneho včelárenia. Jednou z hlavných úloh by malo byť vytvorenie podmienok pre členstvo v organizácii, ako prirodzenú potrebu pre včelárov. Tak ako to je vytvárané orgánmi na Slovensku. 76 Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi pozostaną już tylko cztery lata życia? Skoro nie będzie pszczół, nie będzie też zapylania. Zabraknie więc roślin, potem zwierząt, wreszcie przyjdzie kolej na człowieka ( Karol Darwin ) Ankieta do zbierania danych statystycznych o sytuacji pszczelarstwa na terenie Euroregionu „Tatry”. W ramach projektu „Pszczoły w służbie człowieka i przyrody w Euroregionie „Tatry”. 1. Dane adresowe pszczelarza: 1.1 Nazwisko i imię..............................................................................................Tel......................................................... 1.2 Wykształcenie szkolne................................................................................................................................................ 1.3 Kursy pszczelarskie...................................................................................................................................................... 1.4 Zamieszkały w Miejscowość 1.5 Pasieki w Miejscowość .................................................................................................................................. .........................................................................................wędrowne/stacjonarne × 2. Gospodarstwo pasieczne 2.1 Pszczelarz zrzeszony w Związku (Kole)......................................................................................................... 2.2 Pszczelarz zawodowy Tak/ Nie pracujący w zawodzie................................................................. 2.3 Następca pszczelarza Tak/ Nie pracujący w zawodzie................................................................. 2.4 Struktura wiekowa pszczelarza: wiek ...........lat, emeryt.............lat, rencista.............lat 2.5 Nr weterynaryjny.................................................... Nr sprzedaży bezpośredniej.................................. 2.6 Ilość rodzin pszczelich............................... 2.7 Główne pożytki w promieniu 2 km od pasieki............................................................................................ 2.8 Ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/11.z powodu...................................................................... 2.9 Stwierdzone przez pszczelarza zachorowania w ilości rodzin........................................................... 2.10. Stwierdzone choroby w badaniach laboratoryjnych............................................................................ 3. Zagrożenia dla rodzin pszczelich w odległości maksymalnie do 5 km 3.1 Rolnictwo – intensywność nawożenia, oprysków...................................................................................... 3.2 Gospodarstwa sadownicze i/lub warzywniczeX.......................................................................................... 3.3 Zakłady przetwórstwa chemicznego lub tworzyw sztucznych........................................................... 3.4 Inne zagrożenia według pszczelarza (np. zaniedbane i opuszczone pasieki itd..................... X - niepotrzebne skreślić Uwaga: Zgodnie z Ustawą o danych osobowych „Dane indywidualne nie będą upublicznione, lecz wykorzystane do sporządzenia danych statystycznych do analiz wieloaspektowych, które będą służyć do ochrony dziedzictwa przyrodniczego w Euroregionie po stronie słowackiej i polskiej”. Podpis spisującego ankietę ……………………. Podpis właściciela pasieki..... 77 78 2. Opracowanie Ankiety do zbierania danych o pszczelarstwie w Euroregionie „Tatry” Ankieta w j. słowackim i w j. polskim została opracowane, w wyniku konsultacji i uzgodnień pomiędzy stroną słowacką i polską realizującą niniejszy projekt. Celem opracowania „Ankiety” było umożliwienie wspólnego zebrania danych dla oceny stanu pszczelarstwa po obu stronach granicy. Zbieranie danych statystycznych o pszczelarstwie i systematyczna wymiana doświadczeń i spostrzeżeń pomiędzy partnerami, pozwoliła na pewne ułatwienia, przy analizie wspólnie uzyskanych danych, w wyniku ankietyzacji. 3. Analiza zebranych danych po stronie granicy -słowackiej i polskiej 3.1 Obszar objęty badaniem ankietowym i dane ilościowe pszczelarzy i rodzin pszczelich Opracowana, wydrukowana Ankieta w języku polskim i słowackim pozwoliła na zebranie danych wśród 2.228(986 w Polsce i 1242 na Słowacji) pszczelarzy, którzy posiadają 43.130(22.874 – Polska i 20.256 – Słowacja) rodzin pszczelich w Euroregionie „Tatry”. Poszczególne miejscowości znajdujące się w danych powiatach przedstawiono na końcu opracowania w załącznikach Nr 1-5 w Polsce, natomiast 6-15 na Słowacji Zestawienie powiatów w Polsce; dane liczbowe i procentowe znajdują się w załączniku Nr 16, natomiast zestawienie województw na Słowacji; dane liczbowe i procentowe znajdują się w załączniku Nr 17 Usytuowanie poszczególnych powiatów po stronie polskiej i słowackiej przedstawiono na zarysie mapy Euroregionu „Tatry” na końcu opracowania jako załącznik Nr 18. 79 3.7. Včelári – profesionáli Z analýza prieskumu vyplynulo, že: Na Poľskej strane je 19 profesionálnych včelárov, čo predstavuje 1,9% s 986 včelárov; Na Slovenskej strane je 18 profesionálnych včelárov, čo predstavuje 1,4% s 1242 včelárov. Z toho vyplýva, že včelárstvo je stále považované za doplnkové práce a nepredstavuje základ pre zabezpečenie existencie. 3.8. Pokračovateľ, nástupca včelára Získané údaje ukázali, že: na poľskej strane je deklarovaných 234 stúpencov, čo je 23,7%; na slovenskom strane je deklarovaných deväť nástupcov, čo je 0,7%. Údaje získané na Poľskej strane sú výrazne lepšie než na Slovenskej strane, ale je to stále, že len každý štvrtý včelár má svojho nástupcu. To priamo súvisí s vyššie uvedenými bodmi. 3.7, kde bol príliš nízky počet profesionálnych včelárov. V prípade, že nie je vytvorená možnosť existencie odboru "včelár", len ťažko očakávať vzrast nástupcov. Ako ukazujú skúsenosti, často substitúcia dochádza v dôsledku rodinnej nutnosti. Otec odišiel, Ty musíš pokračovať, pretože rodina a priatelia pýtajú medu. Je to ťažké, avšak, taká situácia je považovaná za nedobrú. 3.9. Veková štruktúra včelárov Aktívny včelári boli rozdelený do šiestich vekových skupín. Tabuľka 1. Obsahuje podiel v % včelárov v rôznych vekových rozsahov P.č. Vek (do) Na strane hranici Poľska v % Slovenska v % 1. 30 (do 34) 11,0 1,9 2. 40 (35-44) 14,1 15,1 3. 50 (45-54) 19,0 25,9 4. 60 (55-64) 23,6 29,5 5. 70 (65-74) 17,0 25,0 15,3 2,6 6. 80(75-80 i powyżej) Z uvedenej tabuľky vyplýva, že rovnomernejšie rozloženie vekovej štruktúry včelárov je na poľskej strane, ako na slovenskej. Avšak, v oboch prípadoch sú generačné obmeny. Existujú určité obavy na slovenskej strane, pretože vo vekovej skupine do 30 rokov je iba 1,9% podielu včelárov. Dúfajme, že legislatíva prijatá pre rok 2012, ktorú slovenské orgány prijali na pomoc pre včelárstvo, bude účinným prostriedkom tzv. „toku mladej krvi včelárstva na slovensku”. 3.10. Veterinárna registrácia včelstiev Povinnosť registrovať včelstvá na inštitúcii poľnohospdárstva v súlade so zákonom z 11. marca 2004 „o ochrane zdravia zvierat a kontroly infekčných ochorení zvierat." Vlastniť včelstva "vlastniť hospodárske zvieratá za účelom uvedenia na trh tieto zvieratá alebo produkty získané z týchto zvierat " je pod dohľadom. Môžete mať ľubovoľný počet včelstiev a neexistuje žiadny záznam včelínov u okresného veterinárneho inšpektorátu, za predpokladu, že včelie produkty ako med, peľ, materskej kašičky a vosk nebudú uvádzané na trh, ale iba budú použité pre potreby včelárov. Anketa ukázala že: Na Poľskej strane je 9,5% včelárov, ktorí nemajú registrovanú včelnicu u veterinára Na Slovenskej strane, 3,5% včelárov nemá registrovanú včelnicu. Významný rozdiel v prospech Slovenska podľa vládnych predpisov, ktoré sú viac represívne vo vzťahu k neregistrovaných včelárov, a to najmä v prípade nákazlivého ochorenia včiel u neregistrovaných včelstiev. 80 3.2 Stan przezimowania rodzin pszczelich – zima 2010/2011 Z danych przedstawionych w załącznikach16 i 17 wynika, że: w Polsce nie przeżyło zimy 2.335 rodzin, co stanowi 10,3 % zazimowanych rodzin pszczelich na Slowacji stanowiło to odpowiednio: 534 rodzin tj. 2,6 % zazimowanych rodzin pszczelich Z analizy zał. 16 wynika, że największa ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/11 w Polsce był powiat Tatrzański - 16,4 %, natomiast najmniejszy w powiecie Nowy Sącz – 4,5% przy średniej 9,7 % dla 5 powiatów w Polsce. Analizując załącznik Nr 17 stwierdzamy, że na terenie Słowacji w województwach: Preszowskim zamarło 447, natomiast w Żilińskim 87 rodzin pszczelich, co stanowi 2,6 % rodzin pszczelich w omawianych dwóch województwach. Straty te były związane głównie z powodziami. Podsumowując powyższe stwierdzamy ok. 4 krotnie większą ilość zamarłych rodzin pszczelich na terenie Polskim niż na Słowacji. Z danych literaturowych i rozmów z pszczelarzami po obu stronach granicy; przyczyn należy poszukiwać w skuteczności stosowanego leczenia i opiece weterynaryjnej. 3.3 Stan wykształcenia szkolnego pszczelarzy System szkoły polskiej i słowackiej diametralnie się różni. W tej sytuacji do analizy możemy bezpiecznie wziąć wskaźnik wyższego wykształcenia. Z analizy zał. 16 i 17 wynika, że po stronie polskiej jest 16,3 %, a po stronie słowackiej 11,7 % pszczelarzy posiada wyższe wykształcenie. Największa ilość pszczelarzy posiadających wyższe wykształcenie, po stronie polskiej, znajduje się w powiecie Nowy Sącz – 20,5%, natomiast najmniej powiat Tatrzański – 11,9% i Gorlice – 11,1%, przy średniej z powiatów 14,6%. Natomiast po stronie słowackiej w województwie Preszowskim – 13,4 % i Zilińskim – 8,7% w stosunku do ilości pszczelarzy, w danym słowackim województwie. 3.4 Stan wykształcenia pszczelarskiego MISTRZ PSZCZELARSKI Na Słowacji nie ma odpowiedników państwowych egzaminów pszczelarskich występujących w Polsce pozwalających na uzyskanie: tytułu robotnika kwalifikowanego, czeladnika i mistrza, lecz są profesjonaliści, posiadający ukończone odpowiednie szkoły pszczelarskie, natomiast pozostali to są uczestnicy kursów, które mogą być w stopniu podstawowym i tzw. minimum pszczelarskie. Przeprowadzona analiza Ankiet wykazała, że: 81 3.11. Hlavné výhody od včelnice v okruhu 2 km Takmer všetky prieskumy ankety na poľskej strane uvádzajú tieto hlavné výhody: púpava; lipa; les, medovica lúky, polia a sady Na slovenskej strane prevláda predovšetkým : les a lesné porasty lúky a pasienky ovocné sady a ovocné záhrady 4. Ohrozenie včelínov a pripomienky Na záver by som rád citoval pripomienky, ohľadom ohrozenia včelínov, ktoré boli vyjadrené počas ankety a ktoré sú stručne zaznamenané: 4.1. Opustene, alebo zanedbané včelíny Tento problém sa vyskytuje vo všetkých dotknutých oblastiach ankety v Poľsku, od okresu Gorlicei, až po Tatransky. Je známe, že opustené a zanedbané včelíny sú zdrojom infekcie. Ak nie je liečená včelár môže prísť o úsilie až do okruhu 5 km. Tento problém na Slovensku je riešený tak, že veterinárna služba návšteve najmenej raz za rok včelárov, pretože to ovplyvňuje príjem o pomoc, ktorú včelár žiadá, čo predstavuje významný príjem pre včelára. 4.2. Postrek poľnohospodárských a sadovníckých plodín Podobne ako iné aj tento bod je výrazným nebezpečenstvom pre včely, kvôli všeobecnej problematike postreku v Poľsku. Existuje všeobecná úvaha, že Euroregión "Tatry" sa šetrí. Výskumom zistené že je tu obmedzené poľnohospodárstvo a sú tu dobré podmienky pre včelárstvo. Tak, ako vždy, pravda je niekde uprostred, a čím hlbšie do toho nazrieme tým zistíme, že obraz je menej farbistý. Je záhadou, prečo v poslednej dobe včelíny v blízkosti veľkých ovocných sadoch a zeleninových fariem nie sú vyhodné. Často je vidieť v okolí sadov mnoho žltých kol kolem stromu z použitých chemikálii. Hlavná chyba výrobcov je že vo všeobecnej časti nenapíšu, že chemikália je neškodná pre včely, alebo môže to byť taktiež označenie pre chemickú látku, ktoré neinformujú, pri ktorej koncentrácie, tieto látky sú toxické pre včely. Postrek sa stal morom, aj pri tomto primitívnom poľnohospodárstve. Napríklad potom, čo odstránil buriny na zemiakoch, ručným okopavaním, alebo opakovanou orbou sa to znovu postreka i dostáva do zeme. Teraz už aj malé pozemky s zemiaky sú chemický ošetrované, ako skôr používané prírodné metódy, pretože sú príliš časovo náročné pre dnešný spôsob poľnohospodárstva. Je možné, že problémy zostanú ponechané na poľnohospodárov, aby sa zamysleli nad otravou seba a svojej rodiny. Postreky maju byt vykonané vo večerných hodinách, po lete včiel. Ale ja som sa nestretol s postrekom večer, pretože argumentácia je nasledujúca: večerné postreky sú menej účinné, pretože rosa zmení koncentráciu. Okrem iného z týchto dôvodov sa postrek vykonáva, v poľnohospodárstve, záhradníctve a zeleninových fariem na juhu za krásneho počasia. Chemický postrek je označený výrobným štítkom, ktorý označuje, že prípravok je neškodný pre včely. Na otázku čo koncentrácia? Zástancovia odpovedajú neviem. Existujú prípady, že návod, podľa ktorého by mal byť zriedený koncentrát sa používa bez riedenia. Tento problém je nevyriešitelny, ak včelári a ich správne orgány nie sú súčasťou každej dediny Podľa môjho názoru je to len možné, že na každej schôdzi, budú mestá a obce informovať o presnom čase vykonavania postreku a postrek nesmie byť vykonavaný v čase letu včiel. Je potrebné poznamenať, že tieto postreky sú škodlivé nielen pre včely a užitočný hmyz, ako sú lienky, ktorá sa živí voškami, vtáky, záhadné významné zníženie populácie vrabcov, ale aj pre človeka. U ľudí, výrazný nárast duševných chorôb a rakoviny. Pod vplyvom chemický ošetrných plodín, včely strácajú pamäť strácajú cestu späť do úľa, je ťažké vylúčiť, že tieto opatrenia nemaji žiadny vplyv na psychiku a zdravie človeka. 82 po stronie polskiej wykształcenie: robotnika wykwalifikowanego posiada 3,7 % pszczelarzy, czeladnika 2,4 % i mistrza 7,9% pszczelarzy, bez wykształcenia pszczelarskiego potwierdzonego egzaminem państwowym jest 86% pszczelarzy. Należy jednak zaznaczyć, że Koła i Związki Pszczelarzy prowadzą kursy i szkolenia, które nie są zakończone egzaminem państwowym i z tych względów analiza ich nie obejmuje; po stronie słowackiej minimum pszczelarskie posiada 41%, pszczelarskie szkoły itd. tzw. prof.-0,8%, bez kursów 58,2% pszczelarzy. 3.5 Pasieki stacjonarne i wędrowne Analiza Ankiet wykazała, że tak w Polsce, jak i na Słowacji w Euroregionie „Tatry” zasadniczą gospodarką pasieczną są pasieki stacjonarne, natomiast wędrówka z pszczołami jest rzadkością: po stronie polskiej tylko 0,7% pszczelarzy przyznaje się do przemieszczania pasiek; po stronie słowackiej jest to 3,9 % pszczelarzy wędrujących z pszczołami. Można żywić nadzieję, że programy pomocowe dla pszczelarstwa naszych Państw tak w Polsce, jak i na Słowacji pomagające w zakupie lawet do przewozu pszczół pomogą w poprawie dotychczas niedobrych wskaźników zwłaszcza w Polsce. 83 4.3. Priamy predaj Podľa súčasných právnych predpisov včelár je výrobca potravín živočíšneho pôvodu. Pre tento titul sa aplikovali nielen potrebné opatrenia pre zachovanie kvality včiel a včelích produktov, ale predovšetkým o pravidlách upravujúcich postupy pre používanie včelích produktov, ako je med, peľ, propolis a materskej kašičky. Aj keď v súčasnej dobe neexistuje žiadna osobitné včelárske zákony sú právne predpisy týkajúce sa špecifických otázok v tejto oblasti obsiahnuté v rade zákonov a predpisov vydaných vo forme nariadenia alebo inštrukcií. Včelie produkty, ktoré chcú včelári predávať na svoje vlastnej včelnici v priamom predaji, by mali urobiť nasledovné formality. Po prvé, musí zaregistrovať svoj včelín u inšpektorátu okresného veterinárneho inšpektorátu v rovnakom registri pre priamy predaj. Povinnosť registrovať na poľnohospodárskej včelárstvo v súlade so zákonom z 11. marca 2004 v Polsku „o ochrane zdravia zvierat a kontroly infekčných ochorení zvierat." Majetkom včelínov ako "držanie zvierat, aby sa na trh tieto zvieratá alebo produkty získané z týchto zvierat alebo zo zvierat," je pod dohľadom činnosti. V priamom predaji, podľa ministra poľnohospodárstva a rozvoj vidieka(Zbierka zákonov č 5, poz.38) z 29. decembra 2006 o zdravotných požiadavkách na výrobu živočíšnych produktov určených na priamy predaj v Polsku, môže včelár predať včelie produkty upravené, ako med, peľ, propolis, materská kašička. Avšak, musia byť tieto výrobky pochádzajú z jeho vlastnej včelnice. Tie ne je možné zakúpiť od iného včelára včelára a predávať pod svojím vlastným priamym predajom. Je to preto, že pre spracovanie včelích produktov, v tomto prípade, platia iné pravidlá. 4.4 Laboratórne testy Počas prebiehania dotazníkov vyplynulo, že jeden z včelárov v súvislosti s výsledkami prieskumu z laboratórnych testov nemal przezimowało 5 rodín. Zatiaľ čo predchádzajúce prípady, že uhynulo 60 rodín a včelár nevedel určiť príčinu svojej porážky. Na otázku, aký dôvod uhynu nevedel odpovedať. Chápem strach včelárov z detekcie choroby, pretože ako pán Jacek Jaron píše v článku "Zazgnilcona" morálka Včelárstvo č 3, 2012, s 20-22. cit .. Ukazuje sa, že celé včelíny sa pražia, a v posledných rokoch v provincii. V Prešovskom kraji sa výrazne zvýšil počet ohnísk moru včelieho plodu včiel. Podľa, logického uvažovania u niektorých je to tak, ako by to nemal byť. Vypáliť a zničiť zabiť nič z toho. Pravdepodobne prišli veterinári z predpokladu, že po vypálení poslednej sektore včelárstva moru včelieho plodu prestane existovať. By nemal byť prekvapený, že keď to pochopil "liečba" včiel včelárovi zabráni veterinár viac ako nákazlivé choroby. Vedia, že keď utajovanie moru včelieho plodu je šanca na záchranu včelstva, aj keď veterinár určí včelstva spáliť. Celý svet bojuje na ochranu včiel, a tento zákon im prikazuje spáliť. Zákon je zlý, pretože nielen že umožňuje odstraňovanie včiel, ale nerobí nič pre veterinárne liečbu a prevenciu. Žiadné postihy pre včelárov, ktorí porušujú zákon, ale začínam chápať, aj keď nepodporujú. 3 x Z-zdiagnosuj, zabij, zabudni na to. Liečba u iných zvieratá, veterinárny lekár, po celú dobu je súčasťou celého diania. On robí diagnózu, test na drogy, pre analytikov a x-lúče, ultrazvuk, atď. U včiel urobí to iba raz - zdiagnózuje chorobu. Neexistujú žiadne lieky, a preto nie je možnosť zisku na obchodovaní s liekmi. Pre správnu mieru môže byť najidealnejším riešením recept – oheň ! Keď príde k veterinárovi o pomoc, v prípade napadnutia plodu je takmer určite že stratí včelnicu. Keď však bude bojovať proti tejto chorobe má aspoň 50% šancu na záchranu včiel. Veterinári a zlý výklad práva znamenajú, že mor včelieho plodu sa šíri, ako o tom svedčí mapy. Je iróniou, že najhustejší výskyt moru včelieho plodu sa presne zistiť, kedy liekom je oheň. ... Existuje mnoho miest v Poľsku, kde veterinári pochvaľujú príkladnú spoluprácu včelárov. Najslávnejšie príklad tohto je pre mňa pozitívna oblasť Nowy Sacz. Pán Jacek Jaron článok uzatvára slovami: "Majme na pamäti skutočnosť, že bez našej pomoci včely umierajú, a nepotrebujeme je zabiť." Aj cez tieto okolnosti uviedol, že vykonáva preventívny výskum, ktorý môže riadiť naše rokovania správnym smerom. Súčasná situácia nie je normálna, a dúfajme, že bude v prospech včelára bezpečne využívať veternárne služby. 84 3.6 Zrzeszenie w związkach pszczelarzy Z analizy Zał. 16 i 17 wynika, że: po stronie polskiej 11% pszczelarzy jest niezrzeszonych; po stronie słowackiej tylko 3,5% pszczelarzy. Sytuacja po stronie polskiej jest znacznie poważniejsza, gdyż do tych 11% trzeba doliczyć niezrzeszonych pszczelarzy, którzy nie wyrazili zgody na spisanie i podpisanie Ankiety przez właściciela pasieki. Nadmienić należy, że niezrzeszenie pszczelarza często stanowi potencjalne zagrożenie pasiek pszczelarzy zrzeszonych, którzy prowadzą prawidłową gospodarkę pasieczną. Problematyka doprowadzenia do maksymalne ograniczenia ilości niezrzeszonych pszczelarzy, powinna być brana pod uwagę, tak przez zarządy związku pszczelarzy, władze administracyjne, jak i czynniki państwowe. Jednym z głównych ich zadań powinno być stwarzanie warunków, by przynależność do związku pszczelarzy była naturalną potrzebą pszczelarza. Tak, jak to jest czynione przez władze Słowacji. 3.7 Pszczelarze zawodowi Analiza Ankiet wykazała, że: po stronie polskiej jest 19 pszczelarzy zawodowych, co stanowi 1,9% z 986 pszczelarzy; po stronie słowackiej jest 18 pszczelarzy zawodowych, co stanowi 1,4% z 1242 pszczelarzy Z powyższego wynika, że w dalszym ciągu pszczelarstwo jest traktowane jako dodatkowe zajęcie i nie stanowi podstawy do zabezpieczenia egzystencji z gospodarki pasiecznej. 3.8 Następcy pszczelarza Dane zebrane wykazały, że: po stronie polskiej jest zadeklarowane 234 następców, co stanowi 23,7%; po stronie słowackiej jest zadeklarowanych 9 następców, co stanowi 0,7%. Uzyskane dane po stronie polskiej są znacząco lepsze niż po stronie słowackiej, jednak to, co czwarty pszczelarz ma swego następcę. Wiąże się to bezpośrednio z powyższym pkt. 3.7, gdy nie stwarza się możliwości zabezpieczenia egzystencji z zawodu „pszczelarz”, trudno oczekiwać, by zachęcało to następców, do deklarowania się objęcia pasieki. Jak doświadczenie wskazuje, często zastępowanie następuje, w wyniku rodzinnej konieczności. 85 5. Zhrnutie a záver Z dotazníkov vykonávaných v Euroregiónu "Tatry" v piatich okresoch na Poľskej strane a 10 okresoch na Slovenskej strane je jasné, že: 1. Najväčšou hrozbou pre včelárstvo na poľskej strane sú navyše k chorobám, postrekom zanedbané a opustené včelnice. 2. V zime 2010/2011 neprežilana Poľskej strane 10,3%, zatiaľ čo na Slovenský strane iba 2,6%. Z literatúry a rozhovorov včelárov na oboch stranách hranice pre asi štvornásobný rozdiel je potrebné nájsť rozdiel v účinnosti liečby a veterinárnej starostlivosti v Poľsku a na Slovensku. 3. Organizovanie včelárov by malo byť hlavnou úlohou združenia včelárov s cieľom znížiť riziká spojené s včelárením. Túto úlohu by mali mať na zreteli správne úrady pri ich konaní smerom k včelárom. Jednou z ich hlavných úloh by malo byť vytvorenie podmienok pre členstvo vo včelárskej organizácii, ktorá by bola prirodzenou potrebou pre včelára. 4. Svazky včeláru musia úzko spolupracovať s veterinárnou službou. Pomáhať včelárom pri nemociach včiel, pri registrácii a evidencii priamého predaju včelích produktov, a i v prípade vypuknutia choroby v ich oblasti. 5. Spracované a zhromaždené štatistické údaje o včelárstve v Euroregióne "Tatry", ktoré sú zverejnené poľskom a slovenskom jazyku, a v zalohach 1-18, spolu z referátmi z Medzinárodnej konferencie, môžu poslúžiť po mnohé roky k vykonaniu ďalších výskumov, zameraných na konkrétnu problematiku euroregiónu "Tatry", rovnako pre Poľsku a Slovensku stranu. 6. Nakoniec chcem poďakovať všetkým, ktorí spolupracovali na príprave dotazníkov, ale aj poskytovateľom spoľahlivých informácií. Spoluprácou týchto dvoch prekrývajúcich sa kruhoch bolo možné zozbierať dáta medzi 2228 (986 v Poľsku a 1242na Slovensku), včelármi ktorí majú 43 130(22 874 Poľsko až 20 256 - Slovensko) včelstiev v Euroregióne "Tatry" 86 Ojciec zostawił pasiekę, trzeba to ciągnąć dalej, bo rodzina i znajomi pytają o miód. Trudno jednak taką sytuację uznać za dobrą. 3.9 Struktura wiekowa pszczelarzy Całość pszczelarzy została zaszeregowana do sześciu grup wiekowych. Tab. Nr 1 Zawiera udział % pszczelarzy w różnych przedziałach wiekowych L.p Wiek ok. Po stronie granicy polskiej w % słowackiej w % 1. 2. 30 (do 34) 40 (35-44) 11,0 14,1 1,9 15,1 3. 4. 50 (45-54) 60 (55-64) 19,0 23,6 25,9 29,5 5. 6. 70 (65-74) 80(75-80 i powyżej) 17,0 15,3 25,0 2,6 Przedstawione w tabeli dane wskazują na bardziej równomierne rozłożenie struktury wiekowej pszczelarzy po stronie polskiej niż słowackiej. Jednak w obu przypadkach występuje zastępowalność pokoleniowa. Istnieje pewna obawa po stronie słowackiej, gdyż w grupie wiekowej do ok. 30 lat jest tylko 1,9 % udział ilości pszczelarzy. Miejmy nadzieję, że ostatnio podjęte w 2012 r. przez Władze Słowacji projekty pomocowe dla pszczelarstwa, będą skutecznym środkiem dopływu tzw. młodej krwi do pszczelarstwa na Słowacji. 3.10 Posiadanie Nr weterynaryjnego na podstawie rejestracji pasieki Obowiązek rejestracji gospodarstwa pasiecznego wynika z Ustawy z dnia 11 marca 2004 „ O ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt”. Posiadanie pasieki jako „utrzymywanie zwierząt gospodarskich w celu umieszczenia na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt" jest działalnością nadzorowaną. Istnieje możliwość posiadania dowolnej ilość pni i nie rejestrowanie pasieki w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii, ale tylko pod warunkiem, że produkty pszczele takie jak miód, pyłek, mleczko pszczele czy wosk jak i zarówno same pszczoły nie będą wprowadzanie na rynek nawet w formie nieodpłatnej, a jedynie będą wykorzystywane na własne potrzeby pszczelarza. Ankietyzacja wykazała, że: po stronie polskiej, 9,5 % pszczelarzy nie posiada zarejestrowanej pasieki w weterynarii; po stronie słowackiej, 3,5 % pszczelarzy nie posiada zarejestrowanej pasieki. Znaczna różnica na korzyść Słowacji, wynika z rozporządzeń Rządowych, które są bardziej represyjne w stosunku do pszczelarzy niezarejestrowanych, zwłaszcza w przypadku wystąpienia choroby zakaźnej pszczół, w pasiece niezarejestrowanej. 3.11 Główne pożytki w promieniu 2 km od pasieki Prawie we wszystkich ankietach po stronie polskiej wymieniano następujące główne pożytki: mniszek; lipa; las, jako spadź i runo leśne; łąki, pola i sady 87 Natomiast po stronie słowackiej przeważa przede wszystkim: las, jako spadź i runo leśne; łąki i pastwiska; sady owocowe i ogrody owocowe. 4.0 Spostrzeżenia i zagrożenia dla pasiek Na zakończenie pragnę przytoczyć spostrzeżenia i zagrożenia dla pasiek, które były wyrażane na Ankietach, a nie udało się je pomieścić na tabelach i (lub) zostały skrótowo zapisane: 4. 1. Opuszczone i zaniedbane pasieki Problem ten występuje na całym terenie Euroregionu „Tatry” w Polsce, od powiatu gorlickiego po powiat tatrzański. Opuszczona i zaniedbana pasieka, stanowi bowiem źródło infekcji, gdyż pasieka taka jest najczęściej nie leczona i może zaprzepaścić wszelkie starania okolicznych pszczelarzy, w okręgu nawet 5 km. Problem ten jest rozwiązany na terenie Słowacji, w ten sposób, że służby weterynaryjne odwiedzają przynajmniej raz w roku pszczelarza. Poddanie się kontroli weterynaryjnej warunkuje otrzymania wsparcia, które stanowi znaczny dochód pszczelarza. 4.2. Opryski rolnicze i warzywno-sadownicze Jest ogólne odczucie, że na terenie Euroregionu „Tatry” objętym badaniami ankietowymi zostało ograniczone rolnictwo i są dobre warunki dla pszczelarstwa. Tak jak zawsze prawda jest gdzieś w środku, im głębiej sięgamy tym obraz jest mniej kolorowy. Zastanawiającym jest, dlaczego ostatnimi czasy pasieki w pobliżu dużych sadów i gospodarstw warzywniczych tak źle się mają. Starczy zobaczyć te sady, wokół pnia żółto, od zastosowanych środków chemicznych. Ponadto, nie są przestrzegane pory dnia i brak informacji przekazywanych pszczelarzom o prowadzonych opryskach. Jednak główną winą trzeba obciążyć producentów środków ochrony roślin, którzy generalnie piszą, że środek jest nieszkodliwy dla pszczół. Nie spotkałem się, ale może są takie etykietki, na środkach chemicznych, które informują, przy jakim stężeniu, te środki są trujące dla pszczół. Opryski stały się plagą nawet w tym szczątkowym rolnictwie. Dla przykładu, dawniej chwasty w ziemniakach usuwało się ręcznie lub kilkukrotnym oborywaniem. Obecnie nawet małe działeczki ziemniaczków dla siebie są opryskiwane, gdyż dawniej stosowane metody naturalne są zbyt pracochłonne dla dzisiejszych post rolników. Tej problematyki nie rozwiążą sami pszczelarze, jeśli nie włączą sie tutaj władze administracyjne poszczególnych miejscowości trudno oczekiwać szybkiej poprawy świadomości wszystkich opryskujących. Moim zdaniem, jest tylko taka możliwość, że na każdym zebraniu: siół, miejscowości i gmin, będzie informacja, że terminy wykonywania oprysków będą ogłaszane i nie mogą być przeprowadzane w porze lotów pszczół. Jeśli pod wpływem środków stosowanych przez opryskujących uprawy, pszczoły tracą pamięć powrotu do ula, trudno wykluczyć, by środki te nie miały wpływu na psychikę i zdrowie ludzi. 88 Plakat z Polanki i 4.3. Sprzedaż bezpośrednia Nadmienić należy, że przeprowadzona Ankietyzacja wykazała jedynie dwa przypadki posiadania przez pszczelarza w Polsce Nr rejestracyjnego bezpośredniej sprzedaży. Osobiście uważam, że obecne przepisy są zbyt represyjne przy załatwianiu rejestracji sprzedaży bezpośredniej i moim zdaniem związki pszczelarskie, zbyt mało wysiłku wkładają, by pomóc pszczelarzom. W sprostaniu skomplikowanej i pracochłonnej procedury, celem uzyskania rejestracji sprzedaży bezpośredniej. Jedynie współpraca Służby Weterynaryjnej, Związków Pszczelarzy i zainteresowanego mogą dać efekty w tej dziedzinie. Działania takie mogą pomóc w przezwyciężeniu wielu problemów nękających pszczelarzy, którzy pragną uczciwie prowadzić gospodarstwo pasieczne. W myśl obowiązujących przepisów prawnych pszczelarz jest producentem żywności pochodzenia zwierzęcego. Z tego też tytułu obowiązują go nie tylko przepisy dotyczące utrzymania pszczół i jakości produktów pszczelich, ale przede wszystkim przepisy regulujące warunki pozyskiwania produktów pszczelich takich jak miód, pyłek, pierzga i mleczko pszczele. 89 Pomimo że na dzień dzisiejszy pszczelarstwo nie ma wyodrębnionych aktów prawnych, to regulacje dotyczące poszczególnych zagadnień z tego zakresu zawarte są w licznych ustawach i aktach wykonawczych wydanych w formie rozporządzeń bądź instrukcji. Pszczelarz, chcący sprzedawać produkty pszczele z własnej pasieki w ramach sprzedaży bezpośredniej, powinien dopełnić następujących formalności: zarejestrować swoją pasiekę w Powiatowym Inspektoracie Weterynaryjnym, i w tym samym Inspektoracie zarejestrować sprzedaż bezpośrednią. Obowiązek rejestracji gospodarstwa pasiecznego wynika z Ustawy z dnia 11 marca 2004 „ O ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt”. Posiadanie pasieki jako "utrzymywanie zwierząt gospodarskich, w celu umieszczenia na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt" jest działalnością nadzorowaną. Istnieje możliwość posiadania dowolnej ilość pni i nie rejestrowanie pasieki w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii, ale tylko pod warunkiem, że produkty pszczele takie jak miód, pyłek, mleczko pszczele czy wosk jak i zarówno same pszczoły nie będą wprowadzanie na rynek nawet w formie nieodpłatnej, a jedynie będą wykorzystywane na własne potrzeby pszczelarza. W ramach sprzedaży bezpośredniej, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( Dz. U. Nr 5, poz.38) z dnia 29 grudnia 2006 w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego, przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, pszczelarz może sprzedawać produkty pszczele nieprzetworzone, takie jak miód, pyłek, pierzga, mleczko pszczele. Jednak produkty te muszą pochodzić z własnej pasieki. Nie mogą to być produkty pszczele zakupione przez pszczelarza od drugiego pszczelarza i sprzedawane w ramach własnej sprzedaży bezpośredniej. Jest to bowiem przetwarzanie produktów pszczelich, i w tym wypadku zastosowanie mają inne przepisy 4.4. Badania laboratoryjne W trakcie prowadzonej ankietyzacji stwierdzono, że jeden z pszczelarzy załączył do Ankiety wyniki z przeprowadzonych badań laboratoryjnych, gdyż nie przezimowało mu 5 rodzin. Natomiast były przypadki, że zamarło 60 rodzin i pszczelarz nie podjął badań, celem określenia przyczyny swej porażki. Na pytanie w Ankiecie, z jakiego powodu daje znak zapytania. Doskonale rozumiem strach pszczelarza przed wykryciem choroby, gdyż tak jak pisze p. Jacek Jaroń w artykule „Zazgnilcona” moralność Pszczelarstwo Nr 3, 2012 str. 20-22. cyt... Kiedy pszczelarz przychodzi do weterynarza po pomoc, to w przypadku zgnilca jest niemal pewny, że utraci pasiekę wraz z dymem. Kiedy zatai chorobę i będzie zwalczał ją chałupniczo, to ma co najmniej 50% szans na uratowanie pszczół. Weterynarze i złe prawo sprawiły, że zgnilec się szerzy, czego dowodem mogą być publikowane mapki. ... Jak na ironię, najgęstsze zlokalizowanie zgnilca mamy właśnie tam, gdzie lekiem jest ogień. ...Jest wiele miejsc w Polsce, gdzie weterynarzy trzeba chwalić za wzorową współpracę z pszczelarzami. Do najbardziej znanych mi pozytywnych przykładów jest rejon Nowego Sącza. Artykuł p. Jacek Jaroń kończy stwierdzeniem „Pamiętajmy przy tym, że i bez naszej pomocy pszczoły giną, i my sami nie musimy je zabijać”. Pomimo tych sytuacji wskazanym, jest prowadzenie profilaktycznych badań, które mogą ukierunkować nasze działania pielęgnacyjne we właściwym kierunku. Sytuacja obecna jest nie normalna i miejmy nadzieję, że zostaną uregulowane, by pszczelarz czuł się bezpiecznie udając się po pomoc do Służby Weterynaryjnej. 90 5.0. Podsumowanie i wnioski Z przeprowadzonej ankietyzacji na terenie Euroregionu „Tatry” w 5 powiatach po stronie polskiej i 10 po stronie słowackiej wynika że: 1. największe zagrożenie pszczelarstwa po stronie polskiej są oprócz występujących chorób, opryski i opuszczone zaniedbane pasieki. 2. zimy 2010/2011 nie przeżyło po stronie polskiej 10,3 %, natomiast po stronie słowackiej tylko 2,6%. Z danych literaturowych i rozmów z pszczelarzami po obu stronach granicy; przyczyn ok. 4 krotnej różnicy, należy poszukiwać w skuteczności i różnicy stosowanego leczenia i opieki weterynaryjnej w Polsce i na Słowacji. 3. maksymalizacja zrzeszenia pszczelarzy powinna być naczelnym zadaniem związków pszczelarzy, celem ograniczenia zagrożeń dla pszczelarzy zrzeszonych. Zadanie to powinno być brane pod uwagę, tak przez zarządy związku pszczelarzy, władze administracyjne, jak i czynniki państwowe. Jednym z głównych ich zadań powinno być stwarzanie warunków, by przynależność do związku pszczelarzy, była naturalną potrzebą pszczelarza. 4. Związki Pszczelarzy powinny ściśle współpracować z Służbami Weterynaryjnymi, celem pomocy pszczelarzom: w rejestracji pasiek i rejestracji sprzedaży bezpośredniej produktów pszczelich oraz w przypadku wystąpienia chorób, na terenie działania związku.. 5. opracowanie zebranych danych statystyczne o pszczelarstwie na terenie Euroregionu „Tatry”, które jest opublikowane wraz z referatami z Międzynarodowej Konferencji w języku polskim i słowackim, mamy nadzieję, że pozwolą przez wiele lat, na podejmowanie dalszych prac badawczych, ukierunkowanych na konkretne zagadnienie ważne dla Euroregionu „Tatry”, ale również dla całej Polski i Słowacji. 6. dzięki wszystkim osobom, które trudziły się przy sporządzaniu ankiet, ale również tym udzielającym rzetelnych informacji po stronie polskiej i słowackiej, pragnę jak najserdeczniej podziękować. Współpraca ankietyzujących i ankietyzowanych pozwoliła na zebranie danych wśród 2.228(986 w Polsce i 1242 na Słowacji) pszczelarzy, którzy posiadają 43.130(22.874 – Polska i 20.256 – Słowacja) rodzin pszczelich w Euroregionie „Tatry”. Na zakończenie kwieciste pastwisko i łąka – takiego otoczenia życzę wszystkim, którzy dobrze życzą pszczólkom. 91 Monokultura, która coraz częściej występuje zwłaszcza na polach uprawnych Wielkopolski i jest nieprzyjazna pszczołom 92 1. Powiat: Gorlice Lp Miejscowość Ilość Wyksztalcze.szkolne pszczela rodzin zamarł P Z S W r e 1 10 1 ---1 Załącznik Nr 1 Kursy pszczelarsk. Pasieki Zrzeszenie Pszczzawod Następca rbk cz m. bra stacj wędr tak nie tak nie tak nie . k ---1 1 -1 --1 1 -- 1 Bartne 2 Biecz 13 274 43 2 5 5 1 -- -- 1 12 13 -- 13 -- 1 12 4 9 3 Biesna 3 31 3 2 -- 1 -- -- -- -- 3 3 -- 2 1 -- 3 -- 3 4 Binarowa 2 80 4w -- 1 1 -- -- -- 1 1 2 -- 2 -- -- 2 -- 2 5 Bobowa 6 106 4 -- -- 4 2 -- -- -- 6 6 -- 6 -- -- 6 3 3 6 7 8 Bugaj Bystra k/Gorlic Czermna 3 2 1 75 32 10 9 1w 1 ---- 2 1 1 1 --- -1 -- ---- ---- ---- 3 2 1 3 2 1 ---- 3 2 1 ---- ---- 3 2 1 1 1 -- 2 1 1 9 Florynka 10 Gładyszów 11 Gorlice 12 Grudna Kępska 1 1 2 1 20 40 20 5 -8 2 -- ----- 1 1 --- --1 1 --1 -- ----- ----- ----- 1 1 1 1 1 1 2 1 ----- 1 1 2 1 ----- ----- 1 1 2 1 -1 --- 1 -2 1 93 13 14 Hańczowa Jankowa 2 4 100 160 7 -- 1 -- -2 1 1 -1 --- --- --- 2 4 2 4 --- 2 4 --- --- 2 4 1 -- 1 4 15 Korczyna 2 50 2w -- -- 1 1 1 -- -- 1 2 -- 2 -- -- 2 -- 2 16 17 Libusza Łużna 3 17 53 294 5w 53 -7 1 8 1 1 1 1 Rzecz -- --- 1 -- 2 17 3 17 --- 3 17 --- --- 3 17 1 1 2 16 18 Małastów 4 180 1bP+9 1 2 1 -- -- -- -- 4 4 -- 4 -- -- 4 4 -- 19 20 21 Męcina Mała Męcina Wielka Moszczenica 3 2 8 84 40 288 14 6 54 1 -3 1 1 3 -1 2 1 --- --1 --2 1 -1 2 2 4 3 2 8 -- 3 -- -- 8 -- ---- 3 -8 ---- 3 2 8 22 Owczary 2+IP 125 25 -- 1 -- 1 2 -- -- 2 2 -- 2 -- -- 2 -- 2 23 24 Przysieki Racławice 1 2 28 28 --- 1 2 --- --- --- --- --- 1 2 1 2 --- 1 2 --- --- 1 2 1 1 -1 25 Ropa 4 80 -1bP+8 w 7 1 1 1 1 -- -- -- 4 4 -- 4 -- -- 4 2 2 Strukt. wiekowa pszczel ok. Nr wetery Uwagi 30 40 50 60 70 80 tak nie o niebezpieczęństwach --1 ---1 -- rodz pszcz w lasach -2 4 4 -3 13 -- zatruc z niekontr oprysk ---1 -2 3 -- oprysk o niedozwol po --1 1 -2 -- oprysk o niedozwol po 1 -1 1 1 2 6 -- opryski i naw. na p. ARR 2 -1 ---3 -- opryski rolnicze --1 1 --2 --1 ----1 -- brak w kraju reg. oprysków -- -1 ---1 ---1 ---1 --1 -1 --2 --1 ----1 -- opryski i nawo rolnicz 1 ---1 -2 --1 2 1 --4 -- opusz i zniedb pasiek 1 ----1 2 -- oprysk komarów 4x ds --2 --1 3 -- opryski rolnicze 1 6 2 4 2 2 5 12 opryski i zły cukier 1 ---3 -4 -- zaniedbane pasieki -1 --2 -3 ----2 --2 -3 -3 1 -1 8 -- duże napszczel teren ---1 1 -2 -- zgnilec amerykański ----1 -1 -1 --1 --2 --- -- 3 -- -- 1 4 -- opryski, zaniedb pasieki 94 Lp Miejscowość 26 27 Ropica P.Leszcz Rzepiennik Strzyż Ilość Wyksztalcze.szkolne pszczela rodzin zamarł P Z S W r e 1 40 2 -1 --- Kursy pszczelarsk. Pasieki Zrzeszenie Pszczzawod Następca rbk cz m. bra stacj wędr tak nie tak nie tak nie . k ---1 1 -1 --1 -1 1 30 20 -- 1 -- -- 1 -- -- wszp kp 1 -- 1 -- -- 1 -- 10 -- 1 -- -- -- -- -- 1 1 -- 1 -- -- 1 1 1bM+2 1 5 10 1 8 -- 3 4 -- -- -- 2 8 6 2 8 -- 2 6 2 2 1 2 3 -1 -1 --rzecz 1 5 3 5 5 --- 5 5 --- --- 5 5 --- --- 28 Sędziszowa 1 30 29 Sękowa 8 326 30 31 Siary Siedliska 5 5 125 96 32 33 Staszkówka Strzeszyn 1 4 37 29 -1 -2 -2 1 -- --- --- --- 1 1 1 1 --- 1 4 --- --- 1 4 -1 34 Szalowa 7 219 6 -- 6 1 -- stpszcz -- -- 6 7 -- 7 -- -- 7 3 IP 2+ IP 7 30 64 98 -5 18 --1 --3 -1 3 -1 -- --1 ---- ---- -2 6 -2 7 ---- -2 7 ---- ---- -2 7 -1 -- 1 2 24 84 -60zc --- -2 1 -- --- --- ---- ---- 1 2 1 2 --- 1 2 --- --- 1 2 --- 2 1,5 134 99,3 132 97,8 29 21,5 35 Szymbark 36 Wiczyska 37 Wola Łużańska 38 39 Wójtowa Zdynia Razem % udział 135 100 3440 100 391 23 57 40 15 11,3 17,0 42,2 29,6 11.1 7 5,2 2 8 118 133 1,5 5,9 87,4 133,5 1 3 0,7 2,2 Strukt. wiekowa pszczel ok. Nr wetery Uwagi 30 40 50 60 70 80 tak nie o niebezpieczęństwach --1 ---1 -- zaniedb pojed pasieki 1 1 ---- --- -1 -- chor wiruszdefor skrz ----1 --1 -- zaniedb p.niezrzeszon 6 2 2 -1 3 -8 zaniedb p.niezrzeszon 5 1 --2 2 -5 -5 1 -2 1 -1 5 -- oprysk w nieodp czas 1 --1 ---1 -3 -1 -1 2 -4 --- oprysk nieodpowczas 4 1 4 1 1 --7 -- oprysk upraw polowy ---------1 -1 ---1 2 -- oprysk upraw 7 --2 1 2 2 7 -- oprysk nieodpow czas 1 1 -----1 -2 ---1 1 -2 -- oprysk nieodpow czas 106 18 20 30 27 22 27 130 5 78,5 13,3 14,8 22,2 20,0 16,3 20,0 96,3 3,7 Legenda oznaczeń skrótowych w tabeli: BB-brak badań BN-ilości zamarlych rodzin na nosemę, w yniku badań laboratoryjnych bM – brak matki bP – brak pokarmu brak - brak kursów pszczelarskich z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety cz - czeladnik pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety gr – gryzonie grzyb.wap - grzybica wapienna IP-inni pszczelarze, posiadający pasieki w danej miejscowości M- mistrz pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety n - nosema op – opuszczone pasieki P- podstawowe wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety Rbk - robotnik wykwalifikowany p.1.3 Ankiety Rzecz- rzeczoznawca chorób pszczół Sppszcz – specjalizacja pszczelarstwo S - średnie wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety stacj - pszczelarstwo stacjonarne p.1.5 Ankiety wędr - pszczelarstwo wędrowne p.1.5 Ankiety Wszpkp – wszyscy pszczelarze po kursach pszczelarskich p.1.3 Ankiety W- wykształcenie szkolne wyższe p.1.2 Ankiety w-warroza wor – choroba woreczkowa Z wykształcenie szkolne - zawodowe p.1.2 Ankiety Zamarłe – oznacza ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/2011 według p. 2.8 Ankiety zc – zły cukier 95 96 Miejscowość Ilość Wyksztalcze.szkolne Kursy pszczelarskie pszczel rodzin zamarł P Z S W rbk cz mis brak 2. Powiat: Limanowa Pasieki Zrzeszeni Pszczel zaw Następca Struktura wiekowa pszczel ok. Nr weteryn stac węd tak nie tak nie tak nie 30 40 50 60 70 80 tak nie 1. 2. Dobra Góra św. Jana 5 1 92 20 --- 1 -- --- 2 1 2 -- --- --- -5 5 1 wszpkp 1 --- 5 1 --- --- 5 1 1 -- 4 1 1 -- --- --- 2 -- 2 -- -1 5 1 3. 4 Chyszówki Jadamwola 1 3 25 72 3bM 1 1 1 -2 --- --- --- --- --- 1 3 1 3 --- 1 3 --- --- 1 3 -1 1 2 --- --- -1 -1 1 1 --- 1 3 5 Janowice 6 66 8 1 2 3 -- -- -- -- 6 6 -- 6 -- -- 6 2 4 -- 3 1 -- 1 1 6 6 Jastrzębie 7 142 2bM+6 2 5 -- -- -- 2 -- 5 7 -- 6 1 1 6 -- 7 1 4 1 1 -- -- 6 7 8 Jaworzna Jodłownik 2 6 50 79 -4 1 -- -3 1 2 -1 --- --- --- 2 6 2 6 --- 2 6 --- --- 2 6 -1 2 5 -2 -1 -1 -1 1 1 1 -- 2 6 9 Jurków 5 147 8 -- 1 3 1 -- 1 -- 4 5 -- 5 -- -- 5 2 3 2 -- 1 1 -- 1 5 10 11 Kamienica Kisielówka 4 1 47 6 6+2bM 1 --- 2 -- 1 1 --- --- --- --- 4 1 4 1 --- 4 1 --- --- 4 1 1 -- 3 1 --- -1 1 -- --- 3 -- --- 4 1 12 13 Konina Kostrza 4 4 55 91 2 -- 2 1 -2 -1 --- --- -1 4 3 4 4 --- 4 4 --- --- 4 4 2 1 2 3 -1 --- 1 -- 1 2 --- -1 4 4 14 Krasne Lasocice 15 Laskowa 2 11 53 219 3 -13+3gr 1 -8 2 2 --- --- -3 1 1 1 7 2 11 --- 2 11 --- --- 2 11 -6 2 5 --- -2 -4 2 3 -1 -1 2 11 16 17 18 19 Limanowa Łukowica Mordarka Mszana Górna 2 6 1 2 16 55 10 25 1 5 --- -1 --- 1 3 --- -1 1 -- 1 1 -2 ---1 ----- ----- 2 6 1 1 2 6 1 2 ----- 2 6 1 2 ----- ----- 2 6 1 2 1 ---- 1 6 1 2 -1 -2 ----- -2 1 -- -2 --- 2 ---- -1 --- 2 6 1 2 20 21 Niedzwiedź Owieczka 1 1 25 19 -8 --- 1 1 --- --- --- --- --- 1 1 1 1 --- 1 1 --- --- 1 1 -1 1 -- --- --- 1 1 --- --- --- 1 1 22 23 Podegrodzie Pogorzany 1 2 6 90 --2+1bM 1 1 1 --- --- --- --- --- 1 2 1 2 --- -2 1 -- --- 1 2 -2 1 -- --- --- --- --- 1 1 -1 -2 24 Poręba Wielka 5 120 3+1pz 2 1 2 -- -- -- -- 5 5 -- 4 1 -- 5 1 4 -- 1 -- 3 1 -- 4 25 26 Przenosza Przyszowa 4 5 95 119 22 26 --- 1 3 2 2 1 -- 1 -- -1 --- 3 4 4 5 --- 4 5 --- --- 4 5 --- 4 5 1 1 --- 2 1 1 2 --- -1 4 5 27 28 Roztoka Sadek 5 1 87 20 3bM 2 3 -- 1 -- 1 1 --- --- --- --- 5 1 5 1 --- 5 1 --- --- 5 1 -1 5 -- 1 -- 1 -- --- -1 1 -- 2 -- 5 1 -17 Załącznik Nr 2 Uwagi Zagrożenia dla pszczół --- opryski o niedozwolonej porze --choroby wirusowe i bakteryjne -- opryski sadow. i zaniedb pasi 1 choroby i brak skutecz. leków -opryski -- opryski o niedozwolonej porze -- matki i odkłady z poza terenu --opryski zbóż i nie leczone-psz --niezrzeszen leczą nieskutecz -opryski w południe -- opryski+porzucone ule spad -nieleczone pasieki -zaniedbane pasieki --- niezrzeszeni nie leczą pszcz -spal. odpad. komunal w -kotlow, ognis 1 -- opryski o niedozwolonej porze 1 opuszczone ule po chorobach --brak skutecznych lekarstw -zaniedbane pasieki -nieleczone zaniedb pasieki Miejscowość Ilość Wyksztalcze.szkolne Kursy pszczelarskie pszczel rodzin zamarł P Z S W rbk cz mis brak Pasieki Zrzeszeni Pszczel zaw Następca Struktura wiekowa pszczel ok. Nr weteryn stac węd tak nie tak nie tak nie 30 40 50 60 70 80 tak nie 29 30 Siekierczyna Skrzydlna 1 1 20 15 --- 1 -- -1 --- --- --- --- --- 1 1 1 1 --- 1 1 --- --- 1 1 -1 1 -- --- --- --- 1 -- -1 --- 1 1 --- 31 Słopnice 22 587 51 5 9 4 4 1 -- 2 19 22 -- 21 1 -- 22 3 19 4 1 6 5 4 2 20 2 32 Słupia 2 35 4bM -- 1 1 -- -- -- 1 1 2 -- 2 -- -- 2 1 1 -- -- -- -- -- 2 2 -- 33 34 Stara Wieś Stronie 1 4 30 58 -4 --- -2 -2 1 -- --- --- 1 wszpkp 1 -4 4 --- 1 4 --- --- 1 4 1 -- -4 -1 --- --- -3 1 -- --- 1 4 --- 35 36 Szczawa Szyk 8 6 149 200 9+4bP4bM 8pK+3w -- 2 1 4 2 2 3 -- --- --- --- 8 6 --- 8 6 --- --- 8 6 -4 8 2 --- 3 -- 1 1 1 2 2 2 1 1 8 6 --- 37 Świdnik 1 10 5uszkul -- -- -- 1 1 -- -- wszpkp 1 -- 1 -- -- 1 -- 1 1 -- -- -- -- -- 1 -- 38 Ujanowice 1 90 -- -- -- 1 -- -- -- -- 1 1 -- 1 -- -- 1 -- 1 -- -- 1 -- -- -- 1 -- 39 Wilkowisko 3 16 3 1 -- 2 -- -- -- -- 3 3 -- 3 -- -- 2 1 2 1 -- 1 -- -- 1 3 -- 7 159 4w+3bP 2 -- 2 3 -- -- -- 7 7 -- 7 -- -- 7 2 5 3 -- 1 1 -- 2 7 -- 40 Wola Skrzydlańska 8 6 41 Wronowice IP 70 -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --- -- -- -- -- 42 43 44 45 Zalesie Zamieście Zasadne Żbikowice 2 1 1 1 50 59 5 77 4sM --1 --1 -- 2 1 --- ----- ---1 ----- ----- ----- 2 1 1 1 2 1 1 1 ----- 2 1 1 1 ----- ----- 2 1 1 1 ----- 2 1 1 1 ----- 2 ---- ----- -1 1 ----- --1 -- 2 1 1 1 ----- 1 4+IP 40 150 3 20 -1 1 -- -3 --- --- --- --- 1 4 1 4 --- 1 4 --- --- 1 4 -4 1 -- --- -1 -2 --- 1 1 --- 1 4 -- 46 47 Zbłudza Żmiąca Razem % udział 165 100% 3656 100% 280 31 62 49 23 4 7 8 140 165 7,7% 18,8%37,6%29,7%13,9% 2,4% 4,2% 4,9% 84,9% 100% 0 161 4 1 164 40 125 23 20 32 38 29 21 160 5 0 97,6% 2,4% 0,6% 99,4% 24,2%75,8%13,9%12,1%19,4%23,0%17,6% 2,7% 97,0% 3,0% Uwagi Zagrożenia dla pszczół nieleczone zaniedbane pasie zaniedbane pasieki w sąsiedz opryski sadów i plant. ogórk warroza brak rzeczoznaw chor pszcz zaniedbane pasieki choroby i szkodliwe opryski choroby i brak skutecz. leków zaniedb i puste ule na pasiek zaniedb i puste ule na pasiek opryski zbóż przeciw chwastom duże przepszczelenie terenu opryski i porzucone pasieki opryski 97 98 Legenda oznaczeń skrótowych w tabeli: BB-brak badań BN-ilości zamarlych rodzin na nosemę, w yniku badań laboratoryjnych bM – brak matki bP – brak pokarmu brak - brak kursów pszczelarskich z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety cz - czeladnik pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety gr – gryzonie grzyb.wap - grzybica wapienna IP-inni pszczelarze, posiadający pasieki w danej miejscowości M- mistrz pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety n - nosema op – opuszczone pasieki P- podstawowe wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety pK – późne karmienie i nie pobranie pokarmu pz – pszczoły osadziły się poza zatworem - bez pokarmu Rbk - robotnik wykwalifikowany p.1.3 Ankiety Rzecz- rzeczoznawca chorób pszczół Sppszcz – specjalizacja pszczelarstwo S - średnie wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety sM-stare matki nie przeżyły zimy stacj - pszczelarstwo stacjonarne p.1.5 Ankiety uszkul – uszkodzone ule przez ptaki wędr - pszczelarstwo wędrowne p.1.5 Ankiety Wszpkp – wszyscy pszczelarze po kursach pszczelarskich p.1.3 Ankiety W- wykształcenie szkolne wyższe p.1.2 Ankiety w-warroza wor – choroba woreczkowa Z wykształcenie szkolne - zawodowe p.1.2 Ankiety Zamarłe – oznacza ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/2011 według p. 2.8 Ankiety zga – zgnilec amerykański Miejscowość 99 Ilość pszczelar rodzin Barcice 1 8 Berest 4 50 Biała Niżna 10 260 Biało Woda 1 10 Biczyce Dol 3 116 Binczarowa 5 186 Boguna 1 30 Brunary 1 25 Brzezna 2 80 Bukowiec 3 196 Cieniawa 10 340 Czarny Potok 3 43 Czerniec 5 149 Florynka 3 105 Frycowa 1 40 Gaboń 1 30 Gołkowice G. 1 40 Gródek n.Dun 3 122 Grybów 13 133 Homrzyska 3 95 Chełmiec 3 58 Chodorowa 2 124 Chochorowice 1 2 Jamnica 1 10 Jasienna 3+IP 170 Kamionka W. 13 242 Kąclowa 8+IP 258 Kicznia 1 80 Klęczany 1 10 Kokuszka 2 45 Koniuszowa 4 99 Korzenna 1 34 Krasne Potockie 1 25 Krużlowa N. i W 3 51 Królowa Górna 2 40 Krynica 12 150 Lipnica Wielka 2 75 Łazy Biegonickie 1 37 Łabowa 3 70 Łabowiec 2 23 Łącko 3 92 Łęka 1 20 Łomnica Zdr. 3 43 Łosie 1 50 Łososina Dol 1 20 Łyczana 1 20 Maciejowa 2 50 zamarłe --14 10 17 3gry+5w --3 -20 w 3 16 9 1w -7 2słabe 13 głód 6 4 2 głód ---26 38 2 -4 1 2 -4w -27 -3 w. -4 6 i 2gryz 2gryz i bM 5 -3 -3 Wyksztalcze.szkolne P Z S W -- 1 ---- -- 4 --- 4 5 1 -- 1 ---- -- 2 1 1 2 2 --- -- -1 -- -- 1 -1 -- -1 2 1 ---- 3 4 3 -- -- 2 1 -- 2 1 2 -- 1 2 --- -- -1 -- -- -1 -- 1 --1 1 1 1 6 4 2 -- -- 2 1 -- 3 ---- 1 -1 -- -- -1 -- -- 1 --- 1 1 1 2 4 3 4 4 3 1 -1 -- ---- -- 1 --- -- 1 -1 -- 3 --- -- 1 --- 1 --1 1 1 --- 2 ---- 2 7 3 -- 1 1 --- -- 1 -1 -- 2 --- -- -2 -- -- 1 2 -- -- -1 -- 1 2 --- 1 ---- -- 1 --- 1 --1 -- 1 -- 3. Powiat Nowy Sącz Kursy pszczelarsk. Pasieki rbk cz. m. brak stacj wędr ---1 1 ----4 4 ----10 10 ----- wszpkp 1 ----3 3 ----5 5 -1 --- wszpkp 1 --1 -- wszpkp 1 ---1 1 2 ----3 3 ---3 7 10 ----3 3 -rzecz 1 -3 5 ----3 3 ---1 wszpkp 1 ----1 1 ---1 1 ---1 2 3 ---1 12 12 1 --1 2 3 -rzecz --2 3 -rzecz --1 2 ----1 1 ----1 1 ----3 3 -1 -2 10 13 ----8 8 ---1 wszpkp 1 ----1 1 ----2 2 ---1 3 2 1 ---1 1 ----1 1 ----3 3 ----2 2 -rzecz 2 9 12 ----2 2 ----1 1 ----3 3 ----2 2 -rzecz --2 3 -sppszcz --1 1 ----3 3 ----1 1 ----1 1 ----1 1 ----2 2 -- Załącznik Nr 3 Zrzeszenie Pszczzawod Następca Strukt. wiekowa pszczel ok. Nr wetery Uwagi tak nie tak nie tak nie 30 40 50 60 70 80 tak nie o niebezpieczęństwach 1 -- -1 -- 1 -- -- 1 ---1 -- opryski 4 -- -4 2 2 2 -- --1 1 4 -9 1 -10 2 8 2 3 4 -1 -9 1 opryski 1 --- -1 -- 1 -- -- -1 --1 -3 -- 1 2 -- 3 -1 -1 -1 3 -- gosp sad 5 -- -5 1 4 1 -- 2 1 -1 5 -- opryski +opuszcz pas 1 -- -1 -- 1 1 -- ----1 -- choroby pszczół 1 -- -1 -- 1 -1 ----1 -- rolnik 2 -- -2 -- 2 -- -- --2 -2 -3 -- -3 2 1 -- -- -1 1 1 3 -10 -- -10 4 6 -- -- 1 3 -6 10 -- 5zga+b Matki+bPokarmu 3 -3 1 2 -1 -1 1 -3 -- oprys + zaniedb pasieki 5 -- -5 -- 5 -1 1 3 --5 -- 6bM+3 chwor+7nosema 3 -- -2 2 --- -- 3 ---3 -- 7 warroza 1 -- -1 -- 1 -- -- -1 --1 -- 1 warroza 1 -- -1 -- 1 -1 ----1 -1 -- 1 --- 1 -- -- 1 ---1 -- zaniedbane pojed. ule 3 -- 1 2 3 -1 1 -1 --3 -11 2 -13 3 10 1 4 -3 3 2 11 2 opryski 3 -- -3 1 2 -- -- 1 2 --3 -3 -- -3 -- 3 -- -- -2 -1 3 -- opuszczone pasieki 2 -- -2 -- 2 1 1 ----2 -- opryski 1 -- -1 -- 1 1 -- ----1 -- warroza 1 -- -1 -- 1 -1 ----1 -- opryski 3 -- -3 1 2 -- -- 2 1 --3 -- warroza 11 2 -13 2 11 -1 4 3 3 2 13 -- warroza +nosema 8 -- -8 4 4 -4 -1 2 1 8 -- opryski 1 -- -1 -- 1 -- -- -1 --1 -1 -- -1 -- 1 -- -- -1 --1 -2 -- -2 1 1 -- -- 2 ---2 -- 3 uszkodz. wiatr 4 -- -4 2 2 -1 -1 1 1 4 -- opryski rolnicze 1 -- -1 1 --1 ----1 -- kilka uli opuszczonych 1 -- -1 -- 1 -- -- --1 -1 -- nieduże sady 3 -- -3 -- 3 -- -- 1 1 -1 2 -- opryski wiosenne 2 -- -2 -- 2 -- -- -1 1 -2 12 -- -12 -- 12 1 1 1 2 3 4 12 -- 500 m zaniedb. pasieki 2 -- -2 1 1 -1 -1 ---2 -- opryski wiosenne 1 -- -1 -- 1 -- -- -1 --1 -3 -- -3 1 2 1 -- --1 1 3 -2 -- -2 -- 2 -- -- -1 1 -2 --3 -- -3 -- 3 -1 1 1 --3 -- Intensywne opryski 1 -- -1 1 --- -- --1 -1 -3 -- -3 -- 3 -- -- --3 -3 -1 -- -1 -- 1 -- -- 1 ---1 -1 -- -1 -- 1 -1 ----1 -- opryski 1 -- -1 -- 1 -- -- ---1 1 -2 -- -2 -- 2 -- -- -1 1 -2 -- 100 Mała Wieś Marcinkowice Maszkowice Męcina Michalczowa Milik Miłkowa Mogilno Mochnaczka N. i W Mosteczna 1 3 5 3 3 3 IP 1 7 IP 50 2 rabunk 34 -91 42 110 10 105 10 89 26 50 90 -244 4+6wor 55 -- --2 2 1 --1 -- -1 1 1 1 1 -1 2 -- 1 2 2 --2 --3 -- ----1 ---1 -- Mostki Mszalnica Muszyna Mystków Myślec Naściszowa Nawojowa Nowa Wieś Nowy Sącz Obidza Obłazy Opalana Olszana Paszyn Podole Górowa Pogorzyn Paszyn Piątkowa Piorunka Piwniczna Polany Popowice Popardowa Powroźnik Przydonica Przysietnica Ptaszkowa Rdziostów Rogi Rożnów oztoka-Brzeziny Rytro Siekerczyna Skrudzina Słowikowa Stara Wieś Stary Sącz Stróże ok. NS Sucha Struga Świdnik 3 1 20 6 1 2 9 2 14 4 1 1 3 5 1 1 5 4 2 5 3 3 5 9 6 1 5 1 1 9 1 1 1 3 IP 1 4 15 2 1 70 20BN+5 50 -438 67nosem 90 10+8w 8 1 25 -93 10 14 -414 7 81 30 80 -30 14 75 2 105 5 7 -40 -105 5 82 3war 90 1 bM 58 3 war 42 -111 4 162 9 187 20 war 109 -10 5 193 10 15 -20 -259 5 głód 78 -10 -80 5 105 15 45 -20 -38 4 398 258 x 35 -60 15 --------1 -- -----1 ------ --2 1 ----2 2 ----------1 -1 ---1 --1 ---1 ---1 --- --6 1 --6 -3 1 1 -1 1 -1 1 3 1 2 1 2 1 1 5 1 3 -1 2 1 ------5 1 1 1 -10 3 -1 2 -4 1 --2 1 --1 -1 2 1 -2 6 1 -1 1 -2 -1 1 1 -1 2 7 --- 2 --1 --2 1 1 1 --1 --1 --1 --2 -1 5 --------1 ---1 1 3 --1 -----3 --1 -1 ---1 lekawet ----1 --1 1 -2 1 2 -3 -------------4 4 ---------- techpszc ----------2 --2 techpszc -1 ------ -1 ------2 -- 1 2 5 3 3 2 -1 4 -- 1 3 5 3 3 3 -1 7 -- ----------- 1 3 5 3 3 1 -1 7 -- -----2 ----- -------2 -- 1 3 5 3 3 3 -1 5 -- -1 ---2 --1 -- 1 2 5 3 3 1 -1 6 -- --------1 -- -1 -1 ----1 -- --3 --2 ----- 1 -2 1 2 1 --5 -- -1 -1 1 --1 --- -1 --------- 1 3 5 3 3 1 -1 7 -- -----2 ----- -3 3 1 wszpkp 1 1 17 20 3 3 6 -1 1 -2 2 1 7 9 -1 2 4 10 14 -4 4 -1 1 -1 1 -1 2 1 4 5 -1 1 1 wszpkp 1 1 4 5 -3 4 1 1 2 -5 5 -3 3 -3 3 -4 5 -6 9 -3 6 -1 1 -5 5 -1 1 -1 1 1 4 9 -1 1 -1 1 -1 1 -3 3 ----1 1 -1 1 -15 14 -2 2 -1 1 ------------1 -----------------------1 --- 3 1 16 6 1 2 8 2 14 4 1 1 3 5 1 1 5 4 1 4 3 3 5 7 5 1 4 1 1 9 -1 1 3 --4 14 2 1 --4 ---1 -----------1 1 ---2 1 -1 ---1 ----1 -1 --- --1 -------1 ------------------1 --1 ----2 --- 2 1 19 6 1 2 9 2 14 4 -1 3 5 1 1 5 4 2 5 3 1 5 9 6 1 5 1 1 8 1 1 -3 -1 2 13 2 1 --3 1 --1 -6 2 1 -1 -1 --1 1 2 1 -2 5 --2 --3 -------7 --- 3 1 17 5 1 2 8 2 8 2 -1 2 5 -1 5 3 1 3 2 3 3 4 6 1 3 1 5 1 1 1 3 -1 2 8 2 1 1 -1 -1 --1 -1 -1 1 ----1 -1 -1 1 1 --1 -1 1 --1 ----3 --- --2 --1 2 1 1 1 --1 1 --1 1 1 ----1 4 -1 --2 -----1 -1 --- --2 2 --1 -2 1 --1 1 1 1 1 1 1 1 1 -1 1 1 1 1 --2 -------4 -1 --6 1 --3 -3 -1 ---------1 2 -3 --1 1 -4 -1 -2 --1 3 1 -- -1 2 1 --1 -5 1 ---2 --2 --2 --2 3 1 -1 ---------1 4 1 -- 1 -7 2 -1 2 -3 ----1 --1 --1 1 -1 -------1 --1 --2 ---- 3 1 16 6 1 2 8 2 14 4 1 1 3 5 1 1 5 4 1 4 3 3 5 9 5 1 5 1 1 9 1 1 1 3 --4 14 2 1 --4 ---1 -----------1 1 ----1 ----------1 -1 --- opryski opryski 0pryski opryski ` zaniedbane pasieki opryski i zaniedb. pasieki grzybwap+zaniedb.pas opuszczone ule opryski chemiczne oprys+war+ Zak Pr EW opryski spalanie plastików opryski sadow i rolnicz zaniedbane pasieki małe gosp sadow -warzyw opryski opryski +przetw.tw.szt. opryski+zaniedb pasieki opryski zaniedbane i opusz ule opryski oprys, zniedb pas opryski opryski zaniedbane pasieki opryski zaniedbane ule opryski opryski chemicz ochr rzepaku opryski sadów opryski Świnarsko 1 30 bP Szczawnik Jasien 3 78 20 Tęgoborze 3 64 20 Tropie IP 60 -Trzetrzewina 2 50 -Tylicz 9 409 30BB +6 Uchryn 1 10 -Wesołowka 1 7 3 Wierchomla Wielk 3 78 4 Witowice Dolne 2 26 6 Włosań 1 9 -Wojakowa 1 12 -Wojkowa 4 37 2bM,20BB Wojnarowa 1 5 5 Wola Kosnowa 1 20 2 Wola Krogulecka 1 20 2 Wola Kurowska 1 37 -Wola Marcinkowska 1 24 -Wyskitna 1+IP 105 -Wysokie 2 29 1w Wytrzyszczka 2 90 5 Zabrzeż 1 30 3 Zagórzyn 1 6 4 Zapopradzie 1 20 -Złockie 1 20 10 Zubryk 1 30 -Żegiestów 1 9 -Żeleznikowa 5 149 21 nose Razem 392 24068 1076 % udział 100 100 4,5 -----1 -1 -1 -1 2 ------------1 --43 11,7 --1 -1 2 ------2 1 --1 --1 1 --1 ---3 119 30,8 1 --3 --2 ------1 rzecz 5 1 --1 ----3 ---1 --1 ----------1 --1 ------1 --1 --1 --1 1 1 -1 1 ------1 ----1 -2 --145 79 17 37,6 20,5 4,4 --1 1 -1 -- -1 -- 1 -- ---3 3 -1 2 -3 1 2 -- --1 2 3 -1 -- -3 -- 3 -- --------- ---- --- --1 wszpkp 2 -2 -- -2 2 --- --2 7 9 -9 -- 1 8 1 8 3 ---- -1 1 -1 -- -1 -- 1 1 ---1 1 --1 -1 -- 1 -- ---3 3 -2 1 -3 -- 3 -- --1 1 2 -2 -- -2 -- 2 -- ---1 1 -1 -- -1 1 --1 --1 1 -1 -- -1 1 --- ---4 4 --4 -4 -- 4 -1 --1 1 -1 -- -1 -- 1 -- ---1 1 -1 -- -1 -- 1 1 ---1 1 -1 -- -1 -- 1 1 ---1 1 -1 -- -1 1 --- ---1 1 -1 -- -1 -- 1 -- ---1 1 -1 -- -1 -- 1 1 ---2 2 -2 -- -2 -- 2 -- ---1 2 -2 -- -2 2 --- ---- wszpkp 1 -1 -- -1 1 -- --1 ---1 1 -1 -- -1 -- 1 -- ---1 1 -1 -- -1 -- 1 -- ---1 1 -1 -- -1 -- 1 -- ---1 1 -1 -- -1 1 --- ---1 1 -1 -- -1 -- 1 -- --1 4 5 -4 1 -1 2 3 -- -11 35 323 388 4 362 30 12 380 103 283 40 54 2,8 9,1 83,7 99,0 1,0 92,2 7,8 3,1 96,9 26,7 73,3 10,4 14,0 1 ---1 --2 1 -1 2 2 -- -1 3 ---- ---- 1 1 2 -2 3 -1 8 1 ----1 ----1 -1 1 2 --2 1 --2 -2 -----1 ---1 -1 -1 2 --1 3 1 ---1 -----1 -----1 ---1 -1 ---1 -1 -----1 ---2 -2 --2 --2 -----1 --1 --1 ----1 1 ----1 1 --1 --1 -1 ---1 -1 2 1 1 4 1 69 97 69 56 362 24 17,9 25,4 17,9 14,5 93,8 6,2 opryski zaniedb i opuszcz pasieki opryski Duża inten. nawoż. oprysk zwierzyna leśna Warroza puste ule po.pszczoła duża pasieka warroza opryski warroza gospod. sadownicze warroza palenie plastików słowack nadmier nawo nosema 101 102 Legenda oznaczeń skrótowych w tabeli: BB-brak badań BN-ilości zamarlych rodzin na nosemę, w yniku badań laboratoryjnych bM – brak matki bP – brak pokarmu brak - brak kursów pszczelarskich z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety cz - czeladnik pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety gr – gryzonie grzyb.wap - grzybica wapienna IP-inni pszczelarze, posiadający pasieki w danej miejscowości M- mistrz pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety n - nosema op – opuszczone pasieki P- podstawowe wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety Rbk - robotnik wykwalifikowany p.1.3 Ankiety Rzecz- rzeczoznawca chorób pszczół Sppszcz – specjalizacja pszczelarstwo S - średnie wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety stacj - pszczelarstwo stacjonarne p.1.5 Ankiety wędr - pszczelarstwo wędrowne p.1.5 Ankiety Wszpkp – wszyscy pszczelarze po kursach pszczelarskich p.1.3 Ankiety W- wykształcenie szkolne wyższe p.1.2 Ankiety w-warroza wor – choroba woreczkowa Z wykształcenie szkolne - zawodowe p.1.2 Ankiety Zamarłe – oznacza ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/2011 według p. 2.8 Ankiety zga – zgnilec amerykański Uwaga: 250X – w tym 220 rodzin z 1500 rodzinnej pasieki rozmieszczonej w różnych miejscowościach w woj. małopolskim Lp Miejscowość 1 Baligówka-Cz. Dun 2 Bańska Niżne 4. Powiat: Nowy Targ Ilość Wykształcze.szkolne Kursy Pasieki Zrzeszenie Pszczel zawod pszczelarskie pszczelarodzin zamarłe P Z S W rbk cz mis brak stacj.wędr tak nie tak nie IP 30 ---- -- -- -- -- ---- ----1 24 -- 1 3 Bańska Wyżne 4 Bielanka 5 Chyżne-Orawa 1 1 3 25 20 54 -2 24 --2 6 Ciche 7 Czerwienne 8 Czarny Dunajec 1 1 3 24 24 75 1 1 1 9 Czorsztyn 10 Dursztyn 11 Falsztyn 1 3 2 12 Frydmań 13 Gronków 14 Grywałd 15 Hałuszowa 16 Harklowa 17 Huba 18 JabłonkaOrawska 19 Jaworki 20 Kacwin nie 30 --- 40 -- 50 -- 60 -- 70 -- 80 -- tak nie --- 103 -- -- -- -- 1 1 -- 1 -- -- 1 1 -- -- -- -- -- -- 1 1 -- 1 1 -- --1 ---- ---- ---- ---- 1 1 3 1 1 3 ---- 1 1 1 --2 ---- 1 1 3 --1 1 1 2 ---- --1 ---- 1 -1 ----- -1 1 1 1 1 --2 --1 -1 -- ---- 1 -2 --1 ---- ---- 1 1 2 1 1 3 ---- 1 1 2 -1 1 -1 1 1 2 --1 1 1 2 ---- 1 --- -1 1 --2 ---- ---- 1 1 2 --1 4 42 60 2 osyp -7 1 10 kuna -- -1 -- ---- 1 1 2 ---- ---- -- 1 1 1 2 3 2 wszpkp 2 ---- 1 3 2 ---- ---- 1 3 2 -1 1 1 -1 1 --- -1 1 -1 -- -1 1 ---- ---- 1 3 2 ---- 1 2 1 1 1 1 9 4 31 6 25 6 10 120 2 16 ----3 1 ----1 3 ----1 -3 -2 1 ---3 ---1 ---- ------1 -------- -------- 1 2 1 1 1 1 8 1 2 1 1 1 1 9 --------- 1 2 -1 1 1 5 --1 ---4 -------- 1 2 1 1 1 1 9 -1 ------ 1 -1 1 1 1 9 -1 --1 -1 1 ----1 3 ---1 --1 --1 ---2 -1 ----2 -------- 1 2 1 1 1 5 --1 ---4 3 2 54 17 2 -- 1 -- -2 --- --- --- --- 3 2 2 2 --- 3 2 --- --- 3 2 -1 3 1 --- -1 --- -1 1 -- 2 -- 3 2 --- --2 5 1 --3 -1 3 5 -1 -1 -1 -1 ----- 1 --5 -1 1 -- --------- ---2 ----- 1 wszpkp 1 -- 2 1 1 4 5 2 12 16 -- 1 1 -- 2 2 -- 1 1 -- 4 4 ---------- 1 2 5 11 1 2 1 -- ---5 ---4 --------- 1 2 5 16 1 2 1 4 --3 4 ----- 1 2 2 12 1 2 1 4 ---4 --1 -- ---3 ----- ---1 -1 -1 1 2 3 4 1 1 -1 --2 2 ---1 ---2 ---1 1 2 5 11 1 2 1 -- ---5 ---4 12 6 4 2 -- -- 2 -- 1 23 -- 24 1 23 1 4 3 4 7 6 1 23 --1 -1 1 -----1 1 -4 4 -1 -1 -3 -- --1 -1 ------ -- 1 1 1 wszpkp 1 2 2 5 -7 7 -- wszpkp 1 3 3 ------- 1 1 5 7 1 1 -----2 ------- 1 1 5 7 1 3 --3 1 -1 1 1 2 6 1 2 --1 --1 --1 1 --- --1 2 -1 ---1 1 1 -1 1 1 --- 1 -1 2 --- 1 1 5 7 1 3 ------- 21 Klikuszowa 22 Kluszkowce 23 Krempachy 24 Krościenko 25 Krośnica 26 Lasek 27 Leszczyny 28 Lipnica Mała- 1 2 5 16 1 2 1 4 29 Lipnica Wielka- 24 164 69 Ora 30 Ludźmierz 31 Łapszanka 32 Łapsze Niżne 33 Łopuszna 34 Maniowy 35 Maruszyna tak -- -- -1 rabun 25 5 23 -110 1 409 7 35 -21 -20 -47 9 Orawa Następca Struktura wiekow pszczelarz ok. Nr weteryna 1 1 5 7 1 3 + IP 40 15 224 147 28 72 --3 8(2gry) -1n 22 24 Załącznik Nr 4 Uwagi -opuszcz. paseki zaniedb. pasieki wytw mas bitum opryski i nawożenie opryski+słabe prz.waroz paleni folii z targowisk opusz. pasieki zaniedb pasieki opusz. pasieki plant. 8 ha boówr. kanad op. pas+98w zaniedb. 3 4 ul. 104 Lp Miejscowość 36 Murzasichłe 37 Niedzica Ilość Wykształcze.szkolne Kursy Pasieki Zrzeszenie Pszczel zawod pszczelarskie pszczelarodzin zamarłe P Z S W rbk cz mis brak stacj.wędr tak nie tak nie 1 10 2 myszy --- 1 -- -- -- -1 1 -- 1 --1 2 16 --2 -- -- -- -- -2 2 -- 1 --2 38 Nowa Biała 39 Nowy Targ 3 13 51 2 185 39 40 Ochotnica Dolna 41 Ochotnica Górna 42 Odrowąż 43 Orawka- 18 3 3 2 274 14 103 18 16 3 7 -- 20 -- Orawska 44 PodsarnieOrawa 45Ponice 46 PodszkleOrawa 47 Podwilk Orawa 48 Poronin 49 Pyzówka 50 Raba Wyżna 51 Rabka Zdrój 1 Następca Struktura wiekow pszczelarz ok. Nr weteryna tak 1 -- nie 30 --2 -- 40 --- 50 -1 60 1 -- 70 -1 80 --- tak nie 1 2 -- 1 1 1 -- 1 6 -5 -1 --- -2 3 10 3 13 --- 3 11 -2 --- 3 13 2 -- 1 13 1 1 --- 2 1 -3 -2 -6 3 11 11 2 1 1 6 1 -1 2 -1 1 ----- ----- ----- ----- 18 3 3 2 18 3 3 2 ----- 18 3 2 -- --1 2 ----- 18 3 3 2 3 1 --- -2 3 2 1 1 -1 1 --1 4 -1 -- 4 2 1 -- 7 ---- 1 -1 -- 18 -3 -1 1 -2 -- 1 -- -- -- -- -- 1 1 -- 1 -- -- 1 1 -- -- -- 1 -- -- -- 1 1 3 1 3 --- -3 1 -- --- 1 3 -1 1 2 -1 -1 --- 1 -- --- -1 -3 Uwagi opuszczone pasieki -2 zaniedb. pasieki opusz. pasieki -- 3 125 1+bM 4 1 --- --- 1 1 -- -- -2 sppszc -- --- 2 1 2 2 1 18 25 25 85 210 2 4w 4 1 -- ------ --1 1 -- 2 1 -1 1 --1 --- ------ ------ -2 -1 -2 -2 1 wszpkp 2 1 2 2 1 ------ 2 1 2 2 1 ------ ----1 2 1 2 2 -- -1 ---- 2 -2 2 1 1 ----- -1 1 1 1 --1 1 -- 1 ----- ------ ------ 2 1 2 2 1 ------ 52 Rogożnik 53 Skawa 54 Skrzypne 55 Spytkowice 3 1 3 4 39 6w 20 -51 11 95 2grz.wap ----- 2 1 1 -- 1 -1 3 --1 1 ----- ----- ---2 3 1 1 2 3 1 3 4 ----- 3 1 3 4 ----- --1 -- 3 1 2 4 --1 -- 3 1 2 4 ----- ---1 1 --1 2 -1 1 -1 1 1 --1 -- 3 1 3 4 ----- 56 Sromowce Niżne 57 Sromowce Wyżne 58 Stare Bystre 59 Suche 60 Szaflary 61 Szczawnica 3 130 5w+2bM -- 3 -- -- -- -- 1 2 3 -- 3 -- -- 3 -- 3 -- -- 2 1 -- -- 3 -- zaniedb. pasieki zaniedb. pasieki opuszczone ule 9 175 55w+rab 4 2 1 2 -- 1 1 7 9 -- 8 1 -- 9 5 4 -- 1 5 1 1 1 9 -- opryski 3 1 3 15 46 IP 3 3w 20 1 38 204 10 3 -1 4 ---3 -1 1 8 --1 -- ----- ----- ---1 3 1 3 14 3 1 3 15 ----- 2 1 3 14 1 --1 ----- 1 3 15 2 --7 1 -3 8 ----- ---4 1 --1 1 1 -3 1 --2 --3 5 3 1 3 14 ---1 62 Tylmanowa 63 Waksmund 64 Wróblówka 65 Załuczne 66 Zaskale 67 Zubrzyca D. 5 4 1 2 2 2 75 1grz.wap 167 11 BB 2 60 IP 21 2 bM 1w 50 1 16 1 1 1 -2 -- 2 1 -1 --- 2 2 -1 -2 ------- -----1 1 ------ ----1 -- 4 4 1 2 1 1 5 4 1 2 2 2 ------- 3 4 -1 2 2 2 -1 1 --- ------- 5 4 1 2 2 2 1 ------ -4 1 2 2 2 --1 --1 1 1 -1 -1 3 2 -1 1 -- -1 --1 -- 70 ------ ------ 3 4 ---1 2 2 2 -1 1 --- 68 Zubrzyca G. 4 105 10+2sł -- -- 2 2 -- -- 1 3 4 -- 4 -- -- 4 1 3 2 -- 1 1 -- -- 4 -- Orawa Orawa 1 1 -- opuszcz.pasieki ścieki do rzek opryski zaniedba pasieki zaniedp+ niedzwiedz Lp Miejscowość Razem % udział Ilość Wykształcze.szkolne Kursy Pasieki Zrzeszenie Pszczel zawod pszczelarskie pszczelarodzin zamarłe P Z S W rbk cz mis brak stacj.wędr tak nie tak nie 235 4340 382 71 58 69 37 6 4 22 204 235 0 179 100% 100% 8,8% 29,8% 24% 29% 15,6% 2,5% 1,7%9,2% 85,7% 100% 0 56 3 Następca Struktura wiekow pszczelarz ok. Nr weteryna tak nie 30 40 50 60 70 80 tak nie 232 47 188 23 36 46 57 37 36 184 76,2%23,8%1,3% 98,7% 19,8% 80,0% 10,0%15,1%19,3%24,0% 15,6% 15,1%78,3% Legenda oznaczeń skrótowych w tabeli: BB-brak badań bM – brak matki brak - brak kursów pszczelarskich z egzam. państwowym p.1.3 Ankiety cz - czeladnik pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety gr – gryzonie grzyb.wap - grzybica wapienna IP-inni pszczelarze, posiadający pasieki w danej miejscowości M- mistrz pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety n - nosema op – opuszczone pasieki P- podstawowe wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety Rbk - robotnik wykwalifikowany p.1.3 Ankiety Rzecz- rzeczoznawca chorób pszczół Sppszcz – specjalizacja pszczelarstwo S - średnie wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety stacj - pszczelarstwo stacjonarne p.1.5 Ankiety wędr - pszczelarstwo wędrowne p.1.5 Ankiety Wszpkp – wszyscy pszczelarze po kursach pszczelarskich p.1.3 Ankiety W- wykształcenie szkolne wyższe p.1.2 Ankiety w-warroza wor – choroba woreczkowa Z wykształcenie szkolne - zawodowe p.1.2 Ankiety Zamarłe–ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/2011 wg p. 2.8 Ankiety zga – zgnilec amerykański Uwagi 51 21,7% 105 106 5. Powiat: Tatrzański Miejscowość Ilość Załącznik Nr 5 Wyksztalcze.szkolne Kursy pszczelarskie Pasieki Zrzeszeni Pszczel zawNastępcaStruktura wiekowa pszczelarzy ok. Nr weteryn Uwagi P Z S W rbk cz mis brak stac węd tak nie tak nie tak nie 30 40 50 60 70 80 tak nie 83 4 2 6 1 1 -- -- 12 13 -- 12 1 -13 6 7 -- 2 1 1 5 4 12 1 niezrzez pszcz+223 w 6 1 3 3 1 -- -- 1 7 7 1 8 --8 -- 8 -- 2 3 2 -1 8 -opuszcz. pasieki -1 ---- -- -- -1 1 -1 --1 -- 1 -- -- -1 --1 -67 w 4 4 3 2 1 -- 2 10 13 -8 5 -13 6 7 1 2 3 3 3 1 8 5 ---1 -- -- -- -1 1 -1 --1 1 -- -- -1 ---1 -6 2 2 --- -- -- -4 4 -4 --4 -- 4 1 -- -1 -2 4 -opuszcz. pasieki 15 2 ---- -- -- -2 2 --2 -2 -- 2 -- -- -1 1 --2 7 rodz uszk. prz dzięc. 5w --1 -- -- -- -1 1 -1 --1 -- 1 -- -- -1 --1 -1 1 1 -1 -- -- -3 3 -2 1 -3 -- 3 -- -1 -1 1 2 1 2 2 -1 -- -- -- -3 3 -3 --3 -- 3 1 -- -2 --3 -spalanie śmieci 4 --1 -- -- -- -1 1 -1 --1 -- 1 -- 1 ---1 -3bP 1 -1 -- -- -- -2 2 -2 --2 1 1 1 -- ---1 2 -sikorki atakują 5n -2 1 -- -- -- -3 3 -3 --3 1 2 -- 1 1 1 --3 -9 -1 1 2 -- -- 2 2 4 -4 --4 -- 4 -- 1 -1 1 1 4 -- pszczelarodzin zamarł Białka Tatrzań 13 328 Biały Dunajec 8 133 Bustryk 1 11 Czarna Góra 13 388 Dzianisz 1 25 Glicarów Dol 4 61 Groń 2 43 Jurgów 1 10 Kościelisko 3 15 Leśnica 3 65 Mrowce Górn 1 10 Rzepiska 2 25 Witów 3 75 Zakopane 4 66 Razem 59 1255 206 18 15 19 7 2 0 5 52 58 1 50 9 0 % udział 100%100% 16,4% 30,5%25,4% 32,2 11,9%3,4% 0 8,5%91,5% 98,3 1,7% 84,7 15,3% 0 Legenda oznaczeń skrótowych w tabeli: bP – brak pokarmu; w trakcie zimowli brak-brak kursów pszczelarskich; z egzam. państwowym p.1.3 Ankiety cz - czeladnik pszczelarski; z egzaminem państwowym, p.1.3 Ankiety M- mistrz pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety n - nosema op – opuszczone pasieki P- podstawowe wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety rbk - robotnik wykwalifikowany p.1.3 Ankiety S - średnie wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety stacj - pszczelarstwo stacjonarne p.1.5 Ankiety wędr - pszczelarstwo wędrowne p.1.5 Ankiety W- wykształcenie szkolne wyższe p.1.2 Ankiety w-warroza Z-wykształcenie szkolne - zawodowe p.1.2 Ankiety zamarł–ilość rodzin, która nie przeżyły zimy 2010/2011 p. 2.8 Ankiety 59 15 44 4 9 10 14 11 11 50 9 100% 25,4 74,6 6,8% 15,3 17,0 23,7 18,6% 18,6% 84,7%15,3% 6. Okres: Kežmarok Priloha Počet P.č. Miesto Školské vzdelanie Z V Včelárske kurzy Vč.Stanov Organizovaný Zák Min. ProfBez kurzPevné Koč Prof. včelár Nástupca vč. Veková štruktúra včelárov do. Reg. číslo Poznámka 1. Bušovce 2 16 - - S 2 - - 1 - 1 2 - 1 1 - 2 - 2 - - 1 - 1 - 1 1 2. Červený Kláštor 1 11 - - - 1 - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - 3. Holumnica 5 30 - - 5 - - 3 - 2 5 - 4 1 - 5 - 5 - 2 2 1 - - 4 1 4. Hradisko 1 18 - - 1 - - 1 - - 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 5. Ihľany 4 39 - - 4 - - 3 - 1 4 - 4 - - 4 - 4 - 1 1 - 2 - 4 - 6. Jurské 1 190 16 - 1 - - - 1 - 1 1 1 - 1 - - 1 - - - 1 - - 1 - 7. Kežmarok 24 380 - 3 17 4 - 8 - 16 24 - 23 1 - 24 - 24 - 2 7 6 8 1 23 1 8. Lendak 5 71 - - 4 1 - 1 - 4 5 1 4 1 - 5 - 5 - - 1 1 3 - 4 1 9. Ľubica 7 102 - - 5 2 - 6 - 1 7 - 7 - - 7 - 7 - - 2 2 3 - 7 - 2 46 - 1 1 - - - - 2 2 - 2 - - 2 - 2 - - - - 1 1 2 - 10. Malá Franková Včeláro Vč.rodínUhynutý Priloha c. 6 Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 Áno Nie 11. Matiašovce 4 68 - - 4 - - 1 - 3 4 - 4 - - 4 - 4 - 1 2 - 1 - 4 - 12. Mlynčeky 6 49 - - 5 1 - 3 - 3 6 - 5 1 - 6 - 6 - - 2 1 3 - 5 1 13. Podhorany 6 44 - - 5 1 - 3 - 3 6 - 5 1 - 6 - 6 2 2 2 - - - 5 1 14. Rakúsy 9 80 - 1 7 1 - 1 - 8 9 - 9 - - 9 - 9 1 4 2 1 1 - 9 - 15. Slovenská Ves 22 301 10 2 18 2 - 4 - 18 22 2 19 3 - 22 - 22 2 5 2 6 7 - 19 3 16. Spišská Belá 11 112 - 3 8 - - 3 - 8 11 - 10 1 - 11 - 11 - 1 3 2 3 2 10 1 17. Spišská Stará Ves 8 287 18 - 7 1 - 2 1 5 8 2 8 - 1 7 1 7 - 1 1 5 1 - 8 - 18. Spišské Hanušovce 4 131 - 1 2 1 - 1 - 3 4 - 4 - - 4 - 4 - - 1 1 1 1 4 - 19. Stráne pod Tatrami 2 23 - - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - 2 - 2 - - 1 - 1 - 2 - 20. Toporec 13 327 21 - 12 1 - 7 1 5 13 2 12 1 1 12 - 13 2 3 5 2 1 - 12 1 21. Tvarožná 4 53 - - 3 1 - 3 - 1 4 - 4 - - 4 - 4 - 2 - 1 1 - 4 - 22. Veľká Franková 2 10 - - 2 - - - - 2 2 - 2 - - 2 - 2 - - - - 2 - 2 - 23. Vlková 2 17 - - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - 2 - 2 - - - 1 1 - 2 - 24. Vojňany 2 21 - 1 - 1 - - - 2 2 - 2 - - 2 - 2 - - 1 - - 1 2 - 25. Zaľubica Spolu 1 20 - 1 - - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - - - 1 - 1 - 148 2446 65 13 117 18 0 53 3 92 148 8 137 11 3 145 1 147 7 24 37 32 42 6 137 11 0 107 108 Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v anket Okres: 7, Levoča Počet P.č. Miesto Školské vzdelanie Vč.Stanov Prof Bez kur Pevné Organizovaný Prof. včelár Nástupca vč. Z S V Zák. Min. 1. Baldovce 2. Bijacovce 1 15 - - - 1 - 1 4 56 - - 4 - - 4 - - 4 - 4 - - 4 - 3. Brutovce 4. Bukovinka 1 12 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 65 - 1 - - - 1 - - 3 - 1 - - 1 - 1 5. Dlhé Stráže 6. Domaňovce 2 50 - - 2 - - 2 - - 2 - 2 - - 2 - 2 1 6 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 7. Dravce 8. Dúbrava 2 40 - - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - 2 - 2 1 35 - - - 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - 1 Granč9. Petrovce VčelároVč.rod Uhynut Včelárske kurzy - - 1 Veková štruktúra včelárov do. Reg.číslo Koč Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 Áno Nie - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 4 - 3 - - 1 - 4 - 1 - - 1 - - - 1 - - - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - - - 1 - - - 2 - - - - 1 - - 1 - 2 - 1 - - 1 - 1 30 - - 1 - - 1 - - 1 - 1 - - 1 - 1 - 1 - - - - 1 - 10. Harakovce 11. Harichovce 1 90 12 - 1 - - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - - 1 - 1 10 - - 1 - - 1 - - 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 12. Jablonov 13. Klčov 1 27 - - 1 - - 1 - - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - 4 197 18 - 4 - - 4 - - 4 2 4 - - 4 - 4 1 - 2 1 - - 4 - 14. Kurimany 15. Levoča 1 5 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - 1 - - - - 1 - 39 1319 33 1 30 8 - 17 2 20 39 4 38 1 1 38 1 38 - 7 17 9 6 - 38 1 16. Nemešany 3 67 - - 2 1 - 1 - 2 3 - 3 - - 3 - 3 - 1 2 - - - 3 - 17. Nižné Repaše 18. Oľšavica 1 4 - 1 - - - 1 - - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - - 1 - 1 - 2 16 - - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - 2 - 2 - - 2 - - - 2 - 1 7 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 3 53 - - 3 - - 3 - - 3 1 3 - - 3 - 3 - 2 1 - - - 3 - 1 36 10 - 1 - - 1 - - 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 2 17 - - 2 - - 2 - - 2 - 2 - - 2 - 2 - 1 1 - - - 2 - 2 76 135 2292 73 3 2 62 11 0 2 46 2 28 2 78 1 8 2 75 1 2 2 74 1 2 75 1 18 1 32 15 1 10 0 2 75 1 Spišský 19. Hrhov Spišský 20. Štvrtok 21. Studenec 22. Uloža Vyšné 23. Repaše Spolu Poznámka 109 110 Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) Okres:8. Poprad Počet Školské vzdelanie Včelárske kurzy Priloha c. 8 Vč.Stanov Organizovaný Prof. včelár Nástupca vč. Veková štruktúra včelárov do. Reg. číslo Poznámka P.č. Miesto Z S V Zák. Min. Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 Áno Nie 1. Batizovce 6 87 - 2 3 1 - 2 - 4 6 - 6 - - 6 - 6 - 1 - 1 3 1 6 - 2. Gánovce 3 35 - - 3 - - 2 - 1 3 - 3 - - 3 - 3 - 1 - - 2 - 3 - 3. Gerlachov 2 9 - - 1 1 - 1 - 1 2 - 1 1 - 2 - 2 - 1 1 - - - 1 1 4. Hozelec 2 4 - - 2 - - - - 2 2 - 2 - - 2 - 2 - 1 1 - - - 2 - 5. 6. Hôrka Hranovnica 6 7 78 74 6 - 1 2 4 3 1 2 - 4 3 - 2 2 6 7 - 6 7 - - 6 7 - 6 7 2 - 1 3 1 - 3 2 1 6 7 - 7. Huncovce 1 10 - - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - 8. Jánovce Kežmarské Žľaby Kravany Liptovská Teplička 8 73 - 1 7 - - 1 - 7 8 - 8 - - 8 - 8 - - - 2 6 - 8 - 1 4 6 74 - 1 1 3 - - 1 - 1 3 1 4 - 1 4 - - 1 4 - 1 4 - - 1 - - 3 1 1 4 - 4 28 - 3 1 - - - - 4 4 - 4 - - 4 1 3 - - - 2 2 - 4 - Lučivná 2 11 - - 2 - - - - 2 2 - 2 - - 2 - 2 - - - - 2 - 2 - 9. 10. 11. 12. Včelár Vč.rodí Uhynut Prof Bez kurz Pevné Koč 13. Mengusovce 14. Mlynica 1 4 - - 1 - - - - 1 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - - - - 1 14 30 - 2 - - - - 2 2 - 2 - 1 1 1 1 - - - 1 1 - 2 - 15. Nová Lesná 2 3 33 - - 3 - - - - 3 3 - 3 - - 3 - 3 - - 1 1 1 - 3 - 16. Podbánske 1 3 - - - 1 - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 17. Poprad 48 349 11 4 35 9 - 30 1 17 48 1 47 1 1 47 1 47 3 4 11 14 16 18. Spišská Sobota 1 2 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 1 - - - - 19. Spišská Teplica 4 45 - 1 2 1 - 2 - 2 4 - 4 - - 4 - 4 - 1 - - 12 119 11 4 4 4 - 7 - 5 12 1 10 2 - 12 1 11 - 3 3 2 33 - - 2 - - - - 2 2 - 2 - - 2 - 2 - - 20. 21. 22. 23. 24. Spišské Bystré Spišský Štiavnik Stará Lesná 1 - 47 1 - 1 - 3 - 4 - 1 3 2 10 2 - 1 1 - 2 - 1 30 - - - 1 - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - Svit 7 78 - 1 5 1 - 1 - 6 7 - 6 1 - 7 - 7 - 1 1 - 5 - 6 1 111 Štôla 8 77 - - 5 3 - 1 - 7 8 - 7 1 - 8 - 8 1 - 1 - 5 1 7 1 25. Štrba 4 66 - - 3 1 - 3 - 1 4 - 4 - - 4 - 4 - 2 - 2 - - 4 - 26. Šuňava 9 278 19 1 8 - - 5 - 4 9 1 7 2 1 8 - 9 - 1 2 3 3 - 7 2 27. Švábovce 5 52 - 1 3 1 - 3 - 2 5 - 5 - - 5 - 5 - 1 1 1 2 - 5 - 112 28. 29. 30. 31. Tatranská Javorina Tatranská Kotlina Tatranská Lomnica Tatranské Matliare 1 3 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - 3 36 - - 2 1 - 1 - 2 3 - 3 - - 3 - 3 - 1 1 - 1 - 3 - 5 43 - 1 3 1 - 1 - 4 5 - 4 1 - 5 - 5 1 - - 1 2 1 4 1 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - - 1 - 1 - 1 10 - - 1 - - - - 32. Veľká Lesná 1 57 - - 1 - - 1 - 33. 9 100 - - 9 - - 2 - 7 9 - 9 - - 9 - 9 - 1 1 1 6 - 9 - 1 5 20 41 - 1 - 4 1 - 2 - 1 3 1 5 - 1 5 - - 1 5 - 1 5 - - 2 - 1 3 - 1 5 - 4 33 - - 4 - - - - 4 4 - 4 - - 4 - 4 - 1 1 2 - - 4 - 2 2 2 190 16 12 42 2085 77 1 25 2 1 2 135 30 0 1 76 1 3 2 2 113 2 2 2 190 3 2 2 2 180 10 3 2 2 2 187 4 2 2 2 186 8 1 1 23 1 1 35 1 39 1 78 7 2 2 2 180 10 34. 35. Veľká Lomnica Veľký Slavkov Vrbov 36. Vyšné Hágy Vyšný 37. Slavkov 38. Vikartovce 39. Ždiar Spolu Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Priloha č. 9 9.Okres: Sabinov Počet P.č. Miesto Školské vzdelanie Včeláru Vč.rodín Uhynutý Z S V Včelárske kurzy Vč.Stanov OrganizovanýProf. včelár Nástupca vč. Bez Zák Min. Prof kurzu Pevné Koč Áno Nie Áno Nie Áno Nie Veková štruktúra včelárov do Reg. číslo 30 40 50 60 70 80 Áno Nie 1 Šarišké Michaľany 5 101 2 - 3 2 - 4 - 1 5 - 5 - - 5 - 5 - - 1 3 1 - 5 - 2 Jarovnice 5 50 - - 5 - - 3 - 2 5 - 5 - - 5 - 5 - 1 2 2 - - 5 - 3 Dačov 4 64 - - 3 1 - 3 - 1 4 - 4 - - 4 - 4 - - - 3 1 - 4 - 4 Lipany 18 405 21 - 14 4 - 11 - 7 18 4 17 1 - 18 - 18 - 3 5 9 1 - 17 1 5 Milpoš 4 109 2 - 4 - - 4 - 4 1 4 - - 4 - 4 - 1 1 2 - - 4 - 6 Bodovce 3 37 2 - 3 - - 2 - 1 3 - 3 - - 3 - 3 1 - - 2 - - 3 - 7 Drienica 8 117 - - 7 1 - 4 - 4 8 - 8 - - 8 - 8 - 2 3 2 1 - 8 - 8 Brezovica 5 471 22 - 4 1 - 1 1 3 5 1 5 - 1 4 - 5 - 1 - 1 3 - 5 - 9 Hanigovce 1 30 2 - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 10 9 189 15 - 9 - - 7 - 9 2 9 - - 9 - 9 - 2 3 3 1 - 9 - 11 Kamenica Pečovská Nová Ves 3 103 4 - 2 1 - 3 - 3 - 3 - - 3 - 3 - - 2 1 - - 3 - 12 Brezovička 1 30 3 - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - 13 Olejnikov 1 15 - - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 1 - - - - 1 - 14 Torysa 6 76 2 - 6 - - 3 - 15 Jakovany 2 127 14 - 2 - - 2 - 16 Sabinov 22 428 20 - 22 - - 13 - 17 Dubovica 6 150 11 - 5 1 - 4 - 2 3 6 - 6 - - 6 - 6 1 - - 3 2 - 6 - 2 - 2 - 1 1 - 2 - - - 2 - - 2 - 9 21 3 21 1 - 22 - 22 - 5 8 4 5 - 21 1 2 6 1 6 - 1 5 - 6 - - 2 4 - - 6 - 18 Jakubovany 19 Poloma 2 43 2 - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - 2 - 2 - - 1 1 - - 2 - 3 20 - - 3 - - 1 - 2 3 - 3 - - 3 - 3 - 2 - 1 - - 3 - 20 Ostrovany 4 36 - - 4 - - 1 - 3 4 - 4 - - 4 - 4 1 - - 2 1 - 4 - 21 1 23 - - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 22 Hubošovce Krásna Lúka 10 150 5 - 7 3 - 5 - 10 1 9 1 - 10 - 10 - 2 - 2 6 - 9 1 23 Krivany 1 70 5 - 1 - - - 1 1 1 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - 24 Šarišské Dravce 4 79 - 4 - - 2 - 2 4 - 4 - - 4 - 4 - 2 - - 2 - 4 - 4 52 5 - 3 1 - 2 - 2 4 - 4 - - 4 - 4 - - 1 3 - - 4 - 2 39 2 - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - 2 - 2 - - - 2 - - 2 - 1 39 2 - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - 25 113 26 Ražňany Červenica pri Sabinove 27 Uzovské Pekľany 5 Poznámka 114 28 Lúčka 1 25 1 - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - 1 - - 1 - 29 Ľutina 2 17 - - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - 2 - 2 - 1 - 1 - - 2 - 30 Uzovce Šarišské Sokolovce 1 11 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - - - 1 - 1 - 1 140 13 3119 142 - 1 125 15 - 84 2 1 54 1 139 14 1 137 3 3 1 137 - 1 140 3 23 1 - 32 57 25 - 1 137 3 31 Spolu Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) 10. Okres: Stará Ľubovňa Počet P.č. Miesto Školské vzdelanie Včelárov Vč.rod Uhynut Z S V Včelárske kurzy Vč.Stanov Zák Min Prof Bez kurz Pevné Koč Priloha 10 Organizovaný Prof. včelár Nástupca Veková štruktúra včelárov do. Reg. číslo Poznámka Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 Áno Nie 115 1. Čirč 8 196 - - 6 2 - 6 - 2 8 2 8 - - 8 - 8 - - 6 2 - - 8 - 2. Hajtovka 1 17 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 3. Haligovce 3 80 - 1 2 - - 1 - 2 3 - 3 - - 3 - 3 - 1 1 - 1 - 3 - 4. Hniezdne 9 84 - - 8 1 - 1 - 8 9 - 6 3 - 9 - 9 - 1 5 1 2 - 6 3 5. Hraničné 1 20 - - 1 - - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - 1 - - - 1 - 6. Hromoš 7 121 - 1 5 1 - 2 - 5 7 2 5 2 - 7 - 7 - 1 3 1 2 - 5 2 7. Chmeľnica 12 75 - - 12 - - 1 - 11 12 - 10 2 - 12 - 12 1 4 6 1 - - 10 2 8. Jakubany 7 59 - 1 5 1 - 2 - 5 7 - 5 2 - 7 - 7 - 1 2 1 3 - 5 2 9. Jarabina 7 228 14 1 4 2 - 2 1 4 7 1 7 - 1 6 - 7 - 1 - 2 4 - 7 - 10. Kamienka 16 211 10 1 15 - - 6 - 10 16 2 14 2 - 16 - 16 1 3 7 3 2 - 14 2 11. Kolačkov 6 155 - - 6 - - 3 - 3 5 1 6 - 1 5 1 5 - - 2 2 2 - 6 - 12. Kyjov 4 57 - - 4 - - 2 - 2 4 - 4 - - 4 - 4 - - 4 - - - 4 - 13. Lacková 1 8 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - 1 - - - - 1 - 14. Lesnica 4 44 - - 3 1 - 1 - 3 4 - 4 - - 4 - 4 - 1 2 1 - - 4 - 15. Litmanová 1 10 - - - 1 - 1 - 1 - 1 - - 1 - 1 - - - - 1 - 1 - 16. Ľubotín 4 59 - - 4 - - 1 - 3 4 - 3 1 - 4 - 4 - 2 2 - - - 3 1 17. Malý Lipník 3 56 - - 2 1 - 1 - 2 3 - 3 - - 3 - 3 - - 1 1 1 - 3 - 18. Matysová 19. Mníšek nad Popradom 1 5 5 81 - 1 1 4 - - 2 - 1 3 1 5 - 1 5 - - 1 5 - 1 5 - 1 2 2 - 1 - 1 5 - 20. Nižné Ružbachy 8 80 - 1 7 - - 2 - 6 8 - 7 1 - 8 - 8 - 2 2 1 2 1 7 1 21. Nová Ľubovňa 22. Pilhov 23. Plaveč 13 3 2 166 37 23 3 - 1 - 12 3 2 - - 8 1 1 - 5 2 1 13 3 2 - 13 3 2 - - 13 3 2 - 13 3 2 - 4 1 3 2 1 1 - 6 - - 13 3 2 - 24. Plavnica 8 106 3 4 1 7 8 1 8 1 1 5 1 8 25. Ruská Vôľa n/Poprad 2 15 - - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - 2 - 2 - - 2 - - - 2 - 26. Stará Ľubovňa 27. Starina 49 2 1072 14 41 - 5 - 27 2 17 - - 27 1 - 22 1 49 2 4 - 47 2 2 - 2 - 47 2 - 49 2 - 2 - 15 18 1 - 13 1 1 - 47 2 2 - 28. Šambrón 11 318 22 - 10 1 - 4 - 7 11 1 9 2 1 10 - 11 - 2 2 3 4 - 9 2 29. Udol 2 26 - - 2 - - 2 - 2 - 2 - - 2 - 2 - 1 - - 1 - 2 - 1 8 8 116 30. Veľká Lesná 1 9 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - 1 - 1 - - - - 1 - 1 - 31. Veľký Lipník 4 51 - - 4 - - 2 - 2 4 - 3 1 - 4 - 4 - 2 1 1 - - 3 1 32. Vyšné Ružbachy 8 119 - - 8 - - 6 - 2 8 - 8 - - 8 - 8 1 2 4 1 - - 8 - 33. Podolinec 15 252 - - 13 2 - 9 - 6 15 1 15 - - 15 - 15 - 4 6 3 2 - 15 - 228 3854 90 16 181 31 0 98 1 129 227 15 210 18 5 223 1 227 3 39 85 44 54 3 210 18 Spolu Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) Okres:11. Dolný Kubín Miesto P.č. 1. Žažkov 2. Dolný Kubín Počet Školské vzde Včelár Vč.rodín Uhynuth Z Včelárske kurzy Priloha c. 11 Vč.Stanov OrganizovanýProf. včelárNástupca vč. Veková štruktúra včelárov do. Reg. číslo Poznámka 4 21 30 289 7 - S 4 20 1 V Zák. Min. ProfBez ku Pevné Koč Áno Nie - 7 - 4 14 4 21 - 4 21 - 3. Oravský Podzámok 4. Chlebnice 5. Jasenová 6. Medzibrodie nad Oravou 7 74 - - 6 1 - 1 - 6 7 - 7 1 1 4 22 12 24 - - 1 1 4 - - 1 - - 1 4 1 1 4 - 7. Oravská Poruba 8. Zázrivá 9. Istebné 1 11 2 6 113 23 6 - - 1 11 2 - - 2 1 - 1 9 1 1 11 2 10. Dlhá nad Oravou 11. Malatiná 4 49 - - 4 - - - 4 3 31 - - 3 - - - - 12. Pokryvač 13. Pribiš 14. Párnica 15. Veličná Spolu 3 49 - - 3 - - 2 - 1 1 3 67 30 5 25 782 13 - 1 - 1 - 3 0 65 2 - 1 1 16 0 Legenda (Vysvetlenie skratiek): Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 - - - - - - 1 1 - 3 1 1 4 - - - - - - - 1 3 - 1 11 2 - - - - - - 3 - 1 - 4 - 4 - - - - - - - 3 3 - 3 - - - - - - 1 3 - 3 - - - - - - 1 2 51 1 1 3 67 0 117 Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) - - - - - 1 2 1 4 1 7 1 8 Áno Nie 4 21 - 2 7 - 1 1 - - 1 1 4 - 4 1 1 2 1 1 - 1 11 2 - 2 1 1 - 4 - - 1 2 - - 3 - 1 1 - 1 - 3 - 1 1 1 1 3 1 1 67 0 0 0 0 0 0 8 13 22 20 Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného (bod 2.5 v ankete) - 1 1 1 3 4 67 0 registra včelstiev 118 Okres: 12.Liptovský Mikuláš P.č. Miesto Počet Včelárske kurzy Vč.Stanov Organizovaný Prof. včelár Nástupca vč. Uhynut Z S V Áno Nie Áno 1. Gôtovany 2. Žiar 1 2 5 30 - - 1 2 - - 2 - 1 1 2 - 1 2 - - - - 3. Východná 4. Važec 5 85 - - 4 1 - 1 - 4 5 - 5 - - - - 4 84 - - 3 1 - 3 - 1 4 - 4 - - - - - 5. 3 37 - - 3 - - - - 3 3 - 3 - - - - 1 4 2 2 10 35 78 51 - - 1 3 2 2 1 - - 1 2 1 - 1 3 1 1 4 2 2 - 1 4 2 2 - - - - 11 225 8 - 8 3 - 4 1 6 11 - 11 - 1 - 34 5 600 40 19 - - 25 4 7 1 - 13 2 - 21 3 32 5 1 - 32 5 - 1 - 1 1 7 2 1 13 25 107 24 10 3 - - 1 1 7 2 1 - - 1 2 - - 1 5 2 1 1 1 7 2 1 - 1 1 7 2 1 - 3 27 - - 2 1 - 1 - 2 3 - 3 2 1 3 1 1 28 35 29 10 5 - - 2 1 3 1 1 - - 1 1 1 - - 1 2 1 1 2 1 3 1 1 - 1 15 - - 1 - - - - 1 1 25. Ľubela 26. Podtureň 3 29 - - 3 - - 1 - 2 2 21 - - 1 1 - - - 1 27. Konská 28. Nižná Boca 29. Závažná Poruba 1 9 - - 1 - - - - 2 2 35 9 - - 2 1 1 - 1 1 - 30. Kvačany 31. Lipt. Sielnica 1 5 - - 1 - - - 1 5 - - 1 - - - 32. Bukovina 1 20 - - 1 - - - 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. Ižipovce Vavrišovo Pribylina Kráľová Lehota Uhorská Ves Liptovský Hrádok Liptovský Mikuláš Bobrovec Liptovský Trnovec Galovany Hybe Dúbrava Závažná Poruba Liptovský Ondrej Liptovské Vlachy Huty Priosek Uhoská Ves Smrečany Liptovske. Matiašovce Včelár Vč.rodín Školské vzdelanie Priloha c. 12 Zák. Min. Prof Bez kurz Pevné Koč Nie Áno Veková štruktúra včelárov do. Reg. číslo Nie 30 40 50 60 70 80 Áno Nie - - 1 1 - 1 - - 1 2 - - - 1 3 1 - 5 - - - - 4 - - 4 - - - - - 1 2 - 3 - - - 1 1 1 1 1 - 2 2 - - 1 4 2 2 - 1 - - 2 3 6 - - 11 - - 1 - - - 7 1 4 - 12 2 9 2 2 - 34 5 - - - - - - 2 - 1 1 - 4 1 1 2 - - 1 1 7 2 1 - - - - - - - - 1 1 1 - 3 - 2 1 3 1 1 - - - - - - 1 - 1 - 1 1 1 1 2 - - 2 1 3 1 1 - - 1 - - - - - - - - - 1 - 1 - 3 - 3 - - - - - - - - - 2 1 3 - 2 - 2 - - - - - - 1 1 - - - 2 - 1 1 - 1 - - - - - - - - 1 - - 1 - 1 1 2 2 - 2 2 - - - - - - 1 2 1 - - - 2 2 - - 1 1 - 1 - - - - - - - 1 - - - 1 - - 1 1 - 1 - - - - - - - - - 1 - 1 - - 1 1 - 1 - - - - - - - - - 1 - 1 - - Poznámka Demänovská 33. Dolina 34. Pavlova Ves 1 4 - - 1 3 27 - - 3 - 35. Bobrovník 36. Lipt. Kokava 1 74 - - - 1 2 19 - - 2 - 37. Vavriškovo 1 8 - - 1 - 9 - - 2 - 78 48 6 2014 30 - 4 1 1 107 18 38. Liptovský Ján 2 39. Lipt. Porúbka 2 40. Liptovský Peter 1 41. Malé Borové 1 Spolu 125 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - - - - - 3 3 - 3 - - - - - - - - 1 - 1 - 1 - - - - - - - - - - 2 2 - 2 - - - - - - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - - - 2 2 - 2 - - - - - - - - 1 1 42 1 1 1 1 82 4 1 1 125 1 4 1 1 125 - 2 - 2 - - 18 Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) - 1 - 1 - 1 - 2 - 3 - - 1 - - 1 - - - 1 1 - 2 - 1 - - - - 1 - - - 2 - 2 - 1 22 2 1 47 35 3 2 1 1 125 - 0 119 120 Okres: 13.Námestovo P.č . Počet Miesto Školské vzdelanie Včelárske kurzy Vč.Stanov Prof Bez kurzu Pevné Priloha c. 13 Organizovan Prof. včelár Nástupca vč. Veková štruktúra včelárov do. Reg. číslo Včelár Vč.rodín Uhynutý Z S V Zák. Min. Koč Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 Áno Nie 1. Rapča 2. Lokca 6 52 - - 6 - - 1 - 5 6 - 6 - - - - - - 2 3 1 - - 6 - 2 14 - - 2 - - - - 2 2 - 2 - - - - - - - 2 - - - 2 - 3. Babín 4. Zakamenné 5 44 - - 5 - - 1 - 4 5 - 5 - - - - - - 1 1 3 - - 5 - 9 88 - - 9 - - 4 - 5 9 - 9 - - - - - - 3 1 5 - - 9 - 5. Ťapešovo 6. Oravské Veselé 4 9 35 143 7 - 4 9 - - 6 - 4 3 4 9 - 4 9 - - - - - - 1 1 2 3 6 - - 4 9 - 7. Rapčice 8. Bobrov 6 126 - - 6 - - 4 - 2 6 - 6 - - - - - - 1 1 4 - - 6 - 9 80 - - 9 - - 5 - 4 9 - 9 - - - - - - 2 3 4 - - 9 - 1 9 - 9 - - - - - - 1 4 4 - - 9 - 1 - 1 - - - - - - - - 1 - - 1 - 9. Námestovo 9 152 6 - 8 1 - 8 - 10. Klín 11. Sihelné 1 6 - - 1 - - - - 6 121 - - 6 - - 4 - 2 6 - 6 - - - - - 1 1 2 2 - - 6 - 12. Krušetnica 13. Oravská Lesná 4 5 33 66 - - 4 5 - - 1 1 - 3 4 4 5 - 4 5 - - - - - - 1 1 4 2 1 - 4 5 - 14. Novoť 4 42 - - 4 - - - - 4 4 - 4 - - - - - - - 2 2 - - 4 - 5 50 2 - 5 - - 1 - 4 5 - 5 - - - - - - 1 3 1 - - 5 - 3 44 - - 3 - - 3 - 3 - 3 - - - - - - - 2 1 - - 3 - 17. Zubrohlava 18. Hruštín 2 50 - - 2 - - 1 - 1 2 - 2 - - - - - - - - 2 - - 2 - 3 77 - - 3 - - 1 - 2 3 - 3 - - - - - - - - 2 1 - 3 - 19. Vasiľov 20. Vavrečka 1 5 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - 1 - - - 1 - 1 14 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - - 1 - - 1 - 21. Breza Spolu 1 95 14 1256 15 - 1 94 1 - 1 42 - 1 53 1 95 - 1 95 - - - - - 1 14 29 1 49 2 - 1 95 - Oravská 15. Jasenica Oravská 16. Podhora Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) Okres: 14. ružomberok Počet P.č. Miesto 1. Liptovské Sliače 9 119 2. Školské vzdelanie Včelár Vč.rodín Uhynut Včelárske kurzy Priloha 14 Vč.Stanov Organizovaný Prof. včelár Nástupca vč. Veková štruktúra včelárov do. Reg. číslo Poznámka Z S V Zák. Min.ProfBez kurzu Pevné Koč - - 7 2 - 2 - 7 9 Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 Áno Nie - 9 - - - - - - - 5 4 - - 9 - - 3 4 10 9 - 26 - - 2 - 1 1 - 4 - - Ružomberok 26 335 6 - 20 6 - 5 - 21 26 - 26 - - - - 3. Kalameny 4 25 - - 4 - - 1 - 3 4 - 4 - - - - 4. Likavka 4 108 - - 4 - - 2 - 2 4 - 4 - - - - - - - 3 1 - - 4 - 5. Ľubochňa 5 26 - - 5 - - - - 5 5 - 5 - - - - - - 1 1 - 3 - 5 - 6. Hubová 1 7 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - - 1 - - 1 - 7. Liptovské Revúce 6 100 6 - 6 - - 3 - 3 6 - 6 - - - - - - 1 3 1 1 - 6 - 8. Lipt. Štiavnica 4 34 - - 3 1 - 1 - 3 4 - 4 - - - - - - 1 - 1 2 - 4 - 9. - Lipt. Osada 4 54 - - 3 1 - 1 - 3 4 - 4 - - - - - - 2 1 1 - - 4 - 10. Švošov 11. Stankovany 3 21 - - 3 - - - - 3 3 - 3 - - - - - - - - 1 2 - 3 - 6 52 - - 5 1 - 1 - 5 6 - 6 - - - - - - - 3 2 1 - 6 - 12. Liskova 13. Lipt. Lúžna 4 112 5 - 4 - - 3 - 1 4 - 4 - - - - - - 1 2 1 - - 4 - 4 24 - - 3 1 - 1 - 3 4 - 4 - - - - - - 1 - 3 - - 4 - 14. Komjatná 15. Túrik 5 87 - - 5 - - 2 - 3 5 - 5 - - - - - - 1 1 3 - - 5 - 1 6 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - - 1 - - 1 - 16. Ivachnová 17. Ludrová 1 5 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - 1 - - - 1 - 1 10 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - - - 1 - 1 - 18. Potok 19. Lipt. Teplá 1 9 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - 1 - - - 1 - 1 12 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - - - - 1 - 1 - 20. Štiavnička 21. Lúčky 1 7 - - 1 - - - - 1 1 - 1 - - - - - - 1 - - - - 1 - 2 24 - - 2 - - - - 2 2 - 2 - - - - - - 1 - 1 - - 2 - 22. Hubová Spolu 1 94 6 1183 17 - 81 1 13 - 22 - 1 72 1 94 - 1 94 - - - - - - 1 15 26 32 21 - 1 94 - 121 Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) 122 Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) Mapa okresu ružomberok k prilohe c. 14 Mapa okresu Namestova k Prilohe c. 13 Okres:15. Tvrdošín Počet P.č. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Školské vzdelanie Miesto VčelárovVč.rodín Uhynut Z S Včelárske kurzy V Zák. Min. Vč.Stanov Prof Bez kur Pevné Priloha c. 15 Organizovaný Prof. včelár Nástupca vč. Veková štruktúra včelárov do. Reg. číslo Koč Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 Áno Nie 12 112 - - 12 - - 2 - 10 12 - 12 - - - - - - 2 2 2 4 2 12 - 10 Nižná Oravský Biely Potok 4 2 Podbieľ 4 Zuberec 6 Liesek 2 Hladovka 4 Habovka 12 Tvrdošín Zábiedovo 7 3 Čimhová Brezovica 2 Suchá 4 Hora 4 Vitanová Štefanov nad Oravou 3 227 - - 7 3 - 6 - 4 10 - 10 - - - - - - - 1 3 5 1 10 - 41 57 40 108 22 85 160 200 26 16 3 6 3 - - 4 2 4 6 2 3 11 6 3 2 1 1 1 - - 2 1 2 1 1 2 5 6 1 - - 2 1 2 5 1 2 7 1 2 2 4 2 4 6 2 4 12 7 3 2 - 4 2 4 6 2 4 12 7 3 2 - - - - - - 1 1 1 - 1 5 - 1 1 2 4 1 3 3 7 1 - 1 2 1 2 2 2 2 1 1 - 4 2 4 6 2 4 12 7 3 2 - 60 50 - - 4 4 - - 1 - 4 3 4 4 - 4 4 - - - - - - 1 1 1 1 2 1 1 - 4 4 - 31 1235 12 - 3 73 6 - 30 - 3 49 3 79 - 3 79 - - - - - - 6 11 29 2 24 1 9 3 79 - Trstená Spolu 79 123 Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - I – iné ( vzdelanie v zahraniči a pod... ) Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný - Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) - Poznámka 0 124 Zestawienie powiatów Euroregionu „Tatry” w Polsce Powiat 1. Gorlice 2. Limanowa 3. Nowy Sącz 4. Nowy Targ 5. TatrzańskiRazem % udział pszczelarzy 135 165 392 235 59 986 100% Ilość rodzin 3440 3656 10183 4340 1255 22.874 100% zamarłe Wyksztalcze.szkolne P Z S W 391 23 57 280 31 62 1076 49 119 382 71 58 206 18 15 2.335 192 310 10,3% 19,5 31,5% Kursy pszczelarskie rbk cz mis brak 40 15 7 2 49 23 4 7 145 79 17 11 69 37 6 4 19 7 2 0 322 161 36 24 32,7 16,3 3,7% 2,4% Pasieki Zrzeszeni Pszczel zaw Następca stac węd tak nie tak nie tak nie 8 118 133 2 134 8 140 165 0 161 35 323 388 4 356 22 204 235 0 177 5 52 58 1 50 78 837 979 7 878 7,9% 86,0% 99,3% 0,7% 89,0% 1 16 119 4 1 164 36 17 369 58 5 230 9 0 59 108 39 944 10,8 1,9% 98,1% Procentowe zestawienie danych, dla powiatów Euroregionu „Tatry” w Polsce Powiat 1. Gorlice 2. Limanowa 3. Nowy Sącz 4. Nowy Targ 5. Tatrzański średni % Wykształcenie szkolne P Z S W 100% 100% 11,3%17,0% 42,2% 29,6% 11.1% 100% 100% 7,7% 18,8% 37,6% 29,7% 13,9% 100% 100% 4,5% 11,7% 30,8% 37,6% 20,5% 100% 100% 8,8% 29,8% 24% 29% 15,6% 100% 100% 16,4% 30,5% 25,4% 32,2% 11,9% 100% 100% 9,7% 21,6% 32,0% 31,6% 14,6% Ilość pszczel rodzin zamarł Kursy pszczelarskie rbk cz mis brak 5,2% 1,5% 5,9% 87,4% 2,4% 4,2% 4,9% 84,9% 4,4% 2,8% 9,1% 83,7% 2,5% 1,7% 9,2% 85,7% 3,4% 0% 8,5% 91,5% 3,6% 2,0% 7,5% 86,6% Pasieki Zrzeszeni stac węd tak nie 98,5% 1,5% 99,3 0,7% 100% 0% 97,6 2,4% 99,0% 1,0% 92,2 7,8% 100% 0% 75,6%24,6% 98,3% 1,7% 84,7% 15,3% 99,2% 0,8% 89,9% 10,2% Legenda oznaczeń skrótowych w tabeli: brak - brak kursów pszczelarskich z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety cz - czeladnik pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety M- mistrz pszczelarski z egzaminem państwowym p.1.3 Ankiety P- podstawowe wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety rbk - robotnik wykwalifikowany p.1.3 Ankiety S - średnie wykształcenie szkolne p.1.2 Ankiety stacj - pszczelarstwo stacjonarne p.1.5 Ankiety wędr - pszczelarstwo wędrowne p.1.5 Ankiety W- wykształcenie szkolne wyższe p.1.2 Ankiety Z - wykształcenie szkolne - zawodowe p.1.2 Ankiety Zamarł–ilość rodzin, które nie przeżyły zimy 2010/2011 wg p. 2.8 Ankiety Pszczel zaw tak nie 11,9 88,2% 0,6% 99,4% 4,4% 95,6% 2,1% 97,9% 0% 100% 3,6% 96,2% 29 106 40 125 103 289 47 188 15 44 234 752 23,7 76,3 Następca tak nie 21,5% 78,5% 24,2% 75,8% 26,7% 73,3% 19,8% 80,0% 25,4 74,6% 23,5% 76,5% Zał. Nr 16 Struktura wiekowa pszczel ok. 30 40 50 60 70 80 18 23 40 23 4 108 11,0 20 20 54 36 9 139 14,1 30 27 22 32 38 29 69 98 69 46 57 37 10 14 11 187 234 168 19,0 23,6 17,0 27 21 56 36 11 151 15,3 Struktura wiekowa pszczel ok. 30 40 50 60 70 80 13,3% 14,8% 22,2% 20,0% 16,3% 20,0% 13,9% 12,1% 19,4% 23,0% 17,6% 12,7% 10,4% 14,0% 17,9% 25,4% 17,9% 14,5% 10,0% 15,1% 19,3% 24,0% 15,6% 15,1% 6,8% 15,3% 17,0% 23,7% 18,6% 18,6% 10,8% 14,3% 19,2% 23,2% 17,2% 16,2% Nr weteryn tak nie 130 5 160 5 368 24 184 51 50 9 892 94 90,5 9,5% Nr weteryn tak nie 96,3 3,7 97,0 3,0 93,8 6,2 78,3% 21,7% 84,7% 15,3% 90,1% 9,9% Priloha č.17 Zoznam okresov(powiatów) v Žilinským kraji/województwie Počet P.č. Miesto 1. 2. 3. 4. 5. Ružomberok L.Mikuláš Tvrdošín Námestovo Dolný Kubín Spolu Včelár Vč.rodín 94 125 79 95 67 460 Školské vzdelanie Včelárske kurzy Uhynutý Z S V Zák. Min. 17 30 12 15 13 87 - 81 107 73 94 65 420 13 18 6 1 2 40 - 22 42 30 42 16 152 1183 2014 1225 1256 782 6460 - Vč.Stanov Prof Bez kurzu Pevné 1 1 72 82 49 53 51 307 Organizovaný Prof. včelár Nástupca vč. Veková štruktúra včelárov do. Koč Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 1 1 94 125 79 95 67 460 - 2 2 94 123 79 95 67 458 2 2 94 123 79 95 67 458 1 1 15 26 18 22 6 11 14 29 8 13 61 101 94 125 79 95 67 460 50 Reg. číslo 60 70 80 Áno Nie 32 47 29 49 22 179 21 35 24 2 20 102 3 9 4 16 94 125 79 95 67 460 - Zoznam okresov v Prešovským kraji/województwie Počet P.č. 1. 2. 3. 4. 5. Miesto Včeláro Vč.rodín Uhynut Kežmarok 148 2446 65 Poprad 190 2085 77 Stará Ľubovňa 228 3854 90 Levoča 76 2292 73 Sabinov 140 3119 142 Spolu 782 13796 447 Školské vzdelanie Včelárske kurzy Vč.Stanov Organizova Prof. včelár Nástupca vč. Prof Bez kurz Pevn Koč Veková štruktúra včelárov do. Reg.číslo Z S V Zák. Min. Áno Nie Áno Nie Áno Nie 30 40 50 60 70 80 Áno 13 117 18 0 53 3 92 148 8 137 11 3 145 1 147 7 24 37 32 42 6 137 Nie 11 25 135 30 0 76 1 113 190 3 180 10 3 187 4 186 8 23 35 39 78 7 180 10 16 181 31 0 98 1 129 227 15 210 18 5 223 1 227 3 39 85 44 54 3 210 18 3 62 11 0 46 2 28 78 8 75 1 2 74 1 75 1 18 32 15 10 0 75 1 57 125 15 620 105 0 84 357 2 9 54 416 139 782 14 48 137 739 3 43 3 16 137 766 7 140 775 3 23 32 57 25 22 127 221 187 209 16 137 739 3 43 Zoznam spolocny Prešovský a Žilinským kraj/województwa Počet P.č. 1. 2. Kraj Včelár Vč.rodín Prešovský 782 460 Žilinský Spolu 1242 % podel 100% 13796 6460 20256 100% Školské vzdelanie Uhynut 447 87 534 2,6% Z S V 57 620 105 0 420 40 57 1040 145 4,6% 83,7% 11,7% Včelárske kurzy Zák Min. 0 0 0 0 Vč.Stanov Prof Bez kurzu Pevné 357 9 416 152 1 307 509 10 723 41% 0,8% 58,2% 125 Legenda (Vysvetlenie skratiek): Počet: - včelárov – počet včelárov v uvedenej obci v danom okrese - Vč. Rodín – počet včelstiev v uvedenej obci v danom okrese, (bod 2.6 v ankete) - uhynutých – počet rodín, ktoré neprežili zimu 2010/2011, (bod 2.8 v ankete) Školské vzdelanie - Najvyššie dosiahnuté vzdelanie: (bod 1.2 v ankete) - Z- základné - S – stredné - V – vysokoškolské - Koč 782 48 460 1 1193 49 96,1% 3.9% Organizovaný Prof. včelár Áno Nie Áno Nie Nástupca vč. Áno Nie Veková štruktúra včelárov do. 30 40 50 60 739 43 16 766 7 775 22 127 221 187 460 0 2 458 2 458 1 61 101 179 1199 43 18 1224 9 1233 23 188 322 366 96,5% 3,5% 1,4% 98,6% 0,7% 99,3 1,9% 15,1% 25,9% 29,5% 70 Reg. číslo 80 209 16 102 16 311 32 25% 2,6% Áno Nie 739 43 460 0 1199 43 96,5% 3,5% Včelárske kurzy - absolvované včelárske vzdelanie, alebo kurz: ( bod 1.3 v ankete) - Zák – Základný- Min – Včelárske minimum - Prof – Včelárska škola a pod. Včelárske stanovište - umiestnenie včelstiev: (bod 1.5 v ankete) - Pevné - kočujúce včelstva Organizovaný - Organizovanosť včelára vo včelárskej organizácii (bod 2.1 v ankete) Prof. včelár – Profesionálny včelár (bod 2.2 v ankete) Nestupca vč. – Pokračovateľ včelárstva (bod 2.3 v ankete) Veková štruktúra – Súčasný dosiahnutý vek včelára do (bod 2.4 v ankete) Reg.číslo – Pridelené registračné číslo z centralného registra včelstiev (bod 2.5 v ankete) 126 Załącznik nr 18 Spis treści 1. Wstęp ............................................................................................................2-3 2. mgr inż. Franciszek Janowiak, Mgr František GELETA: .................................4-5 Analiza aktualnej sytuacji pszczelarstwa na terenie Euroregionu „Tatry” na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji – stan na 31.12.211 r. Analýza súčasného stavu včelárstva v Euroregióne „Tatry”na základe dotazníkov – stav k 31.12.2011 r. 3. Mgr František Geleta....................................................................................24-25 História a súčasnosť včelárstva v Euroregióne „TATRY” a na Slovensku Historia i stan obecny pszczelarstwa w Euroregionie „TATRY” i na Słowacji) 4. dr hab. inż. Krystyna Czekońska, prof. UR ..................................................36-37 Problemy zdrowotne pszczoły miodnej Zdravotni proble-matika včely medonosnej 5. Peter Geleta..................................................................................................40-41 Ošetrovanie včelstiev euroregióne Tatry Pielęgnacja rodziny pszczelej w Euroregionie „TATRY” 6. mgr inż. Narcyz Kędziora..............................................................................52-53 Pszczelarstwo w latach 1975-2011 na terenie działania Karpackiego Związku Pszczelarzy w Nowym Sączu” „Včelarstvo v roku 1975-2011 v oblasti pôsobenia Karpa-ckého Zväzku včelárov v Nowym Sączu” 7. Ing. Branislav Novosad ...............................................................................66-67 Pesticídy a ich vplyv na flóru a faunu v Euroregióne „TATRY” Pestycydy i ich wpływ na florę i faunę v Euroregionie „TATRY” 8. mgr inż. Franciszek Janowiak......................................................................74-75 Stan pszczelarstwa na terenie Euroregionu „Tatry” na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji po słowackiej i polskiej stronie granicy – na 31.12.2011r. Stav včelárstva v Euroregióne „Tatry” na zaklade zmapovania stavu včelárstva na poľskej a slovenskej strane hranice – na 31.12.2011 r. 9. Załączniki:................................................................................................... 93-94 – Nr 1-5, powiaty w Polsce; na terenie Euroregionu „Tatry”: – Nr 6-15, powiaty na Słowacji; teren Euroregionu „Tatry ; – Nr 16, zestawienie danych liczbowych i procentowych powiatów w Polsce, na terenie Euroregionu „Tatry”; – Nr 17, zestawienie województw na Słowacji; dane liczbowe i procentowe, na terenie Euroregionu „Tatry”; – nr 18, na zarysie mapy Euroregionu „Tatry” przedstawiono (ilość pszczelarzy/rodzin pszczelich), na terenie powiatów po stronie polskiej i słowackiej(zarys mapy jest rów-nież na str.1). 10. Spis treści ................................................................................................... 127 127
