docBłędy prowokujące wypadki w pracy w przedsiębiorstwie
download 
Reklamacja Transkrypt
Błędy prowokujące wypadki w pracy w przedsiębiorstwie
BOŻENA GAJDZIK Politechnika Śląska, Katedra Zarządzania i Informatyki Błędy prowokujące wypadki w pracy w przedsiębiorstwie produkcyjnym – analiza case study Errors potentially causing workplace accidents at a manufacturing company – a case study analysis Streszczenie: W publikacji dokonano analizy sytuacji potencjalnie wypadkowych zarejestrowanych w dużym przedsiębiorstwie produkcyjnym. Ustalono przyczyny zaistniałych sytuacji, obliczono liczbę nieprawidłowości przypadających na 1 zatrudnionego, na 1 przepracowaną roboczogodzinę i na 1 wypadek w ciągu roku, dokonano analizy czasowej przebiegu nieprawidłowości, a także ustalono miejsca powstawania zagrożeń według przebiegu procesów prowadzonej działalności. Zarejestrowane sytuacje niebezpieczne odniesiono do rzeczywistego poziomu wypadkowości w analizowanym przedsiębiorstwie. Konkludując, wskazano na przykłady podejmowanych działań prewencyjnych. Abstract: The paper analyses situations potentially leading to accidents recorded at a large manufacturing company. The causes of the situations were determined and the yearly number of irregularities per employee, per man hour as well as per accident was calculated. In addition, a time analysis of the course of the irregularities was performed and the places where hazards occurred, according to the course of the processes of the conducted activity, were established. The recorded hazards were compared with the actual accident rate at the analyzed company. The conclusion presents examples of applied preventive measures. Słowa kluczowe: wypadki w pracy, zachowania pracownicze, bezpieczeństwo pracy Keywords: workplace accidents, employee behavior, safety at work (job safety) Wstęp Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy jest działaniem nastawionym na zredukowanie ryzyka utraty życia i zdrowia pracowników. System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy stworzony w przedsiębiorstwach, najczęściej według założeń normy PN-N 18001, ma za zadanie zapewnić odpowiednie, bezpieczne warunki pracy [1]. Warto jednak zaznaczyć, że system zarządzania BHP zbudowany zgodnie z wytycznymi normy PN-N 18001 nie jest automatycznym gwarantem produkcji bezwypadkowej. Udokumentowanie i funkcjonowanie systemu czyni ten stan bardziej prawdopodobnym. System poprzez pewną formalizację działań pozwala wyeliminować działania niepożądane. Sformułowane przepisy, wyznaczone standardy ułatwiają zidentyfikowanie postępowania nieprawidłowego, mogącego doprowadzić do wypadku w pracy. Stosując wymagania jako wzorce odniesienia można ustalić, czy dane postępowanie jest bezpieczne, czy też nie. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że postę- powanie jest niebezpieczne, gdy powoduje możliwość doznania obrażeń osoby postępującej niebezpiecznie lub naraża na nie inne osoby [2]. Najczęstszymi sytuacjami są: nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa, niestosowanie obowiązujących procedur, lekceważenie zaleceń przełożonych i instytucji nadzoru, rutynowość i/lub brak zdrowego rozsądku w trakcie wykonywania zadań, niezgodne z przepisami poruszanie się na terenie zakładu, niekompletny ubiór roboczy itp. Wymienione sytuacje są podawane w literaturze przedmiotu jako najczęstsze sytuacje niebezpieczne [1,2]. Współczesne przedsiębiorstwo powinno prowadzić rejestr sytuacji niebezpiecznych docierając do źródeł ich powstawania, aby doskonalić zarządzanie bezpieczeństwem pracy, a przede wszystkim, aby ograniczać czynniki, które mogą spowodować wypadek lub utratę zdrowia. W tym miejscu również należy podkreślić, że całkowite wyeliminowanie czynników niebezpiecznych w miejscu pracy jest idealnym modelem, do którego należy dążyć, ale który w praktyce nie jest możliwy. JEcolHealth, vol. 17, nr 2, kwiecień-czerwiec 2013 87 W niniejszej publikacji dokonano analizy sytuacji niebezpiecznych zarejestrowanych w przedsiębiorstwie produkcyjnym, które jeżeli nie zostały zaniechane lub zamienione na bezpieczne mogły doprowadzić do obrażeń lub utraty zdrowia pracowników. Publikacja ma charakter poglądowy na kwestię analizy anomalii i zagrożeń potencjalnie wypadkowych w przedsiębiorstwie produkcyjnym. Informacje zawarte w publikacji mogą stanowić uzupełnienie wiedzy z zakresu zarządzania bezpieczeństwem pracy. Publikacja ma formę case study. Błędy prowokujące wypadek w pracy – analiza case study. Współcześnie wszystkie działania pracownicze niezgodne z przepisami bezpieczeństwa pracy, bądź z obowiązującymi procedurami (nawet niepisanymi) uznaje się za potencjalne zagrożenie wypadkowe. Rozpatrywane z punktu wiedzenia całego przedsiębiorstwa stanowią znaczącą pozycję w strukturze budowania poziomów bezpieczeństwa pracy. W analizowanym przedsiębiorstwie produkcyjnym stworzono charakterystyczny układ trzech poziomów bezpieczeństwa. Poziom pierwszy to sytuacje określane jako anomalie, zagrożenia i zdarzenia potencjalnie wypadkowe. Anomalie to nieprawidłowości zidentyfikowane w miejscu pracy, które można natychmiast usunąć, np. niewłaściwy i/lub niekompletny ubiór roboczy, niewłaściwe wykonywanie czynności stanowiskowych. Natomiast zagrożenia potencjalnie wypadkowe wymagają czasu i planu działania, przy czym ich eliminację umożliwiają np. szkolenia pracownicze dotyczące przepisów bezpieczeństwa, bądź tworzenie obowiązujących procedur. Ostatnią kategorią tego poziomu są zdarzenia potencjalnie wypadkowe, czyli sytuacje mające znamiona wypadku, w którym jednak nikt nie ucierpiał. Zdarzenia potencjalnie wypadkowe są analizowane, a ich interpretacja pozwala na wdrożenie działań zapobiegawczych. Poziom drugi to odnotowane wypadki bez przerwy w pracy. Poziom ostatni obejmuje wszystkie pozostałe kategorie wypadków, począwszy od wypadków lekkich poprzez ciężkie, aż do wypadków śmiertelnych [3]. W niniejszej publikacji zestawiono sytuacje niebezpieczne odnotowane jako anomalie i zagrożenia potencjalnie wypadkowe. Jako studium przypadku posłużyło produkcyjne przedsiębiorstwo hutnicze. W przedsiębiorstwie funkcjonuje certyfikowany system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, a polityka bezpieczeństwa pracy jest elementem strategii działania przedsiębiorstwa. Warunki pracy w analizowanym przedsiębiorstwie zaliczane są do ciężkich, ze względu na dużą liczbę czynników, które mogą spowodować wypadek lub utratę zdrowia. Na podstawie informacji wewnętrznych przedsiębiorstwa ustalono, że ponad 70% wypadków powodują pracownicy, którzy nie przestrzegają obowiązujących przepisów 88 i zasad bezpieczeństwa lub wykazują nieuwagę w trakcie wykonywania czynności na stanowisku pracy [4]. Błędy popełniane przez pracowników – jedna z kategorii informacji w raportach o stanie bezpieczeństwa pracy – stały się podstawą przeprowadzonej analizy. W 2012 roku w analizowanym przedsiębiorstwie odnotowano 32 667 anomalii i zagrożeń potencjalnie wypadkowych. W przeliczeniu na 1 pracownika w ujęciu rocznym uzyskano ponad 2,5 błędu. W przeliczeniu na 1 przepracowaną roboczogodzinę uzyskano poziom 0,00156 błędu. Natomiast na 1 wypadek przypadało 989,9 anomalii i zagrożeń potencjalnie wypadkowych [5]. W kategorii tych błędów nieznaczny udział miały sytuacje spowodowane przyczynami technicznymi i/lub organizacyjnymi (około 12%), [4]. Najwięcej sytuacji niebezpiecznych w analizowanym przedsiębiorstwie odnotowano w miesiącach zimowych, w grudniu i styczniu (rys. 1). Najniższy poziom odnotowano w okresie letnim (urlopowym), w lipcu i sierpniu. Zestawiając wypadkowość w ujęciu miesięcznym najwięcej wypadków odnotowano w grudniu i lutym (w styczniu nie odnotowano żadnego wypadku w pracy) − rys. 2. Rys. 1. Anomalie i zagrożenia potencjalnie wypadkowe w zestawieniu miesięcznym w analizowanym przedsiębiorstwie Źródło: opracowano na podstawie: Raportu o stanie bezpieczeństwa pracy (tablice indeksowe), 2012, materiały wewnętrzne analizowanego przedsiębiorstwa. W miesiącach zimowych odnotowano również najwyższe poziomy wskaźnika ciężkości (Severity Rate − SR) liczonego jako: SR = liczba dni chorobowych po wypadkach x 1 000 / przepracowane roboczogodziny. Zerowy poziom wskaźnika odnotowano w miesiącach letnich: czerwcu, lipcu i sierpniu (rys. 3). Za 12 miesięcy wskaźnik ciężkości wyniósł 0,04 i był mniejszy od najwyższego poziomu wynoszącego 0,08 o 0,04. JEcolHealth, vol. 17, nr 2, kwiecień-czerwiec 2013 Rys. 2. Wypadki ogółem w zestawieniu miesięcznym w analizowanym przedsiębiorstwie Źródło: opracowano na podstawie: Raportu o stanie bezpieczeństwa pracy (tablice indeksowe), 2012, materiały wewnętrzne analizowanego przedsiębiorstwa. Rys. 4. Anomalie i zagrożenia potencjalnie wypadkowe w zestawieniu procesowym w działalności analizowanego przedsiębiorstwa Źródło: opracowano na podstawie: Raportu o stanie bezpieczeństwa pracy (tablice indeksowe), 2012, materiały wewnętrzne analizowanego przedsiębiorstwa. Rys. 5. Wypadkowość w zestawieniu procesowym w działalności analizowanego przedsiębiorstwa Rys. 3. Wskaźnik ciężkości w zestawieniu miesięcznym w analizowanym przedsiębiorstwie Źródło: opracowano na podstawie: Raportu o stanie bezpieczeństwa pracy (tablice indeksowe), 2012, materiały wewnętrzne analizowanego przedsiębiorstwa. Dokonując analizy miejsca powstawania zagrożeń według przebiegu procesów prowadzonej działalności ustalono, że ponad 80% niebezpiecznych sytuacji powstaje w procesach podstawowych, czyli zakładach surowcowych i produkcyjnych. Niecałe 19% sytuacji miało miejsce w obsłudze produkcji i administracji (rys. 4). Uzyskanej strukturze anomalii i zagrożeń potencjalnie wypadkowym towarzyszył zbliżony rozkład wypadkowości. Najwięcej wypadków (76% ogółu) zarejestrowano w działach surowcowoprodukcyjnych, a najmniej w administracji (8% ogółu wypadków) – rys. 5. Źródło: opracowano na podstawie: Raportu o stanie bezpieczeństwa pracy (tablice indeksowe), 2012, materiały wewnętrzne analizowanego przedsiębiorstwa. Na podstawie wykonanych zestawień sformułowano ogólny wniosek, że anomalie i zagrożenia potencjalnie wypadkowe przyczyniają się do powstawania wypadków. Dążąc do ograniczenia poziomu wypadkowości będących najczęściej wynikiem błędów popełnianych przez pracowników kadra kierownicza przedsiębiorstw i wewnętrzne służby ds. BHP podejmują działania prewencyjne. Przedsiębiorstwo podejmuje wiele działań, aby ograniczyć i/lub wyeliminować przyczyny wypadków. Istotnym elementem systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest komunikacja i motywacja (szkolenia, warsztaty, analizy zaistniałych sytuacji, rozmowy dyscyplinujące, przywództwo itp.). Kadra kierownicza przedsiębiorstwa jest świadoma tego, że postawy pracowników ulegają ciągłym zmianom. Ta sama osoba jednego dnia przestrzega przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy, a innego dnia może popełniać błędy. Ma na to wpływ między innymi [1]: stan zdrowia pracowników (złe samopoczucie, depresja, choroba), zmiany organizacyjne (nowy kierownik, nowy członek zespołu roboczego), zmiany w zarządzaniu (nowe JEcolHealth, vol. 17, nr 2, kwiecień-czerwiec 2013 89 przepisy), zmiany techniczne (nowa maszyna) itp. Budowanie nowych postaw pracowniczych jest działaniem ciągłym. W analizowanym przedsiębiorstwie realizowany jest program zarządzania świadomością. W 2012 roku program szkoleniowy obejmował między innymi audyty stanowiskowe i audyty zachowań. Po szkoleniu teoretycznym każdy uczestnik szkolenia przeprowadzał pierwszy audyt praktyczny ze wsparciem trenera. Analizą zachowań objęto również zachowania pracowników na stanowiskach kierowniczych. Przy wsparciu trenerów zarządzania świadomością kierownicy liniowi przygotowali prezentacje zawierające niebezpieczne zachowania, po czym przedstawiali je przed najwyższym kierownictwem. W 2012 trenerzy audytów uczestniczyli w szkoleniach i pomagali przełożonym w przeprowadzaniu czynnościowych ocen ryzyka zawodowego na zakładach. Przygotowali materiały dotyczące wypadków do wykorzystania w szkoleniach okresowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników. Szczególne miejsce wśród audytów zajmują audyty wdrażania standardów zapobiegania wypadkom śmiertelnym. Celem priorytetowym przedsiębiorstwa jest wyeliminowanie wypadków śmiertelnych. Pracownikom wszystkich szczebli organizacji uświadamia się ich rolę w systemie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, przeprowadza się szkolenia i spotkania, w trakcie których przekazuje się pracownikom informacje na temat zagrożeń i ryzyka w miejscu pracy, zaznajamia się pracowników ze standardami bezpieczeństwa pracy, uczy udzielania pierwszej pomocy medycznej, szkoli się służby i koordynatorów ds. BHP, analizuje sytuacje potencjalnie wypadkowe itp. W skład tych szkoleń wchodzą również szkolenia „z minutek dla bezpieczeństwa” (forma przypominania zasad BHP), audity zachowań, szkolenia po wypadkach wraz z pokazem itp. Analiza anomalii i zagrożeń potencjalnie wypadkowych, czyli sytuacji niebezpiecznych, które można natychmiast lub w stosunkowo krótkim czasie usunąć jest jednym z elementów poprawy bezpieczeństwa pracy. Stosunkowo duża liczba takich sytuacji zarejestrowanych w analizowanym przedsiębiorstwie może zwiększać ryzyko wypadków 90 w pracy. Program zarządzania świadomością pracowniczą, jak i wiele innych działań ukierunkowany jest na doprowadzenie do sytuacji, w której przepisy i zasady bezpieczeństwa pracy będą rzeczywiście realizowane praktyce w sposób świadomy. Podsumowanie Współczesne przedsiębiorstwa podejmują wiele działań, aby ograniczać błędy powodujące wypadek w pracy. Sytuacje niebezpieczne spowodowane są różnymi przyczynami, wśród których dominują błędy popełniane przez pracowników, funkcjonujących w określonych uwarunkowaniach środowiska pracy. Analiza zaistniałych sytuacji i podejmowanie działań zapobiegawczych zwiększają bezpieczeństwo pracy. Wyeliminowanie sytuacji prowokujących wypadek, np. anomalii, jest małym, a jakże istotnym krokiem w dążeniu do idealnego modelu produkcji bezwypadkowej. Uwzględniając liczbę zarejestrowanych sytuacji potencjalnie wypadkowych w analizowanym przedsiębiorstwie nasuwa się wniosek, że warto analizować te sytuacje i zapobiegać wypadkom w pracy. L I T E RAT U RA [1] [2] [3] [4] [5] [6] Krzemień E., Zintegrowane zarządzanie. Aspekty towaroznawcze, jakość, środowisko, technologia, bezpieczeństwo, Wydawnictwo Śląsk, Katowice-Warszawa 2004, s. 231-240. Studenski R., Kierowanie firmą bez wypadków i chorób zawodowych, Wydawnictwo Tarbonus, Tarnobrzeg 2000. Gajdzik B., Znaczenie kapitału ludzkiego w systemie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, „Journal of Ecology and Health” 2012, nr 3, s. 125-129 na podstawie materiałów wewnętrznych przedsiębiorstwa, wrzesień 2011 (analiza typu case study). Lenczewska K., Mentalność a wypadki, gazetka zakładowa analizowanego przedsiębiorstwa, lipiec-sierpień 2012, s. 5. Raport o stanie bezpieczeństwa pracy, 2012, materiały wewnętrzne analizowanego przedsiębiorstwa. Gajdzik B., Kształtowanie świadomości pracowników w systemach zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy na przykładzie przedsiębiorstwa hutniczego, „Zarządzanie Przedsiębiorstwem” 2009, nr 1, s. 13- 20. JEcolHealth, vol. 17, nr 2, kwiecień-czerwiec 2013
