Warszawa, 17 lutego 2015 Postulaty forum organizacji pozarządowych
Transkrypt
Warszawa, 17 lutego 2015 Postulaty forum organizacji pozarządowych
Warszawa, 17 lutego 2015 Postulaty forum organizacji pozarządowych działających w dziedzinie polityki narkotykowej ws. stanowiska polskiej delegacji rządowej na Commission on Narcotic Drugs (CND) 2015 Kontynuując rozpoczęte rok temu konsultacje i wymianę opinii pomiędzy polskimi agendami i instytucjami rządowymi zajmującymi się różnymi obszarami związanymi z substancjami psychoaktywnymi oraz przedstawicielami organizacji pozarządowych prowadzących działania w szeroko pojętej sferze polityki narkotykowej, przedstawiamy delegatkom i delegatom Polski na CND poniższą listę postulatów, ważnych zarówno dla strony społecznej w Polsce, jak i dla międzynarodowych sieci organizacji pozarządowych, które aktywnie uczestniczą w kształtowaniu polityki narkotykowej na globalnym poziomie, a których jesteśmy częścią. Cieszy nas fakt, że w ubiegłorocznym stanowisku oficjalnej polskiej delegacji na CND, zawartym w wystąpieniu Piotra Jabłońskiego, dyrektora Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, uwzględniono wszystkie rekomendacje strony społecznej jako wyznaczające główne kierunki, w których powinna być kształtowana międzynarodowa polityka narkotykowa w następnych latach. Tegoroczne postulaty organizacji pozarządowych, działających na rzecz racjonalnej i opartej na wiedzy naukowej polityki narkotykowej, rozszerzają główne zagadnienia poruszone w dokumencie prezentującym rekomendacje w 2014 roku: - Zbalansowana, zintegrowana oraz oparta na dowodach naukowych polityka narkotykowa. - Przestrzeganie praw człowieka. - Redukcja szkód zdrowotnych i społecznych. - Wsparcie aktywnego uczestnictwa i zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza organizacji pozarządowych. Uzupełnione zostały jednak o stanowisko w głośno dyskutowanych w tej chwili na arenie międzynarodowej sprawach. Wpisują się także w Cele Zrównoważonego Rozwoju1, które od 2015 roku zastąpią Cele Milenijne i będą kształtować główne kierunki polityki międzynarodowej, także te związane z polityką narkotykową. 1 Agenda dotycząca adaptacji celów zostanie przyjęta w dniach 25-27 września 2015 podczas szczytu ONZ w Nowym Jorku (https://sustainabledevelopment.un.org/topics/sustainabledevelopmentgoals). Cele wyrażone są w dokumencie końcowym spotkania Rio+20 w Rio de Janeiro w Brazylii w 2012 roku https://sustainabledevelopment.un.org/rio20/futurewewant. 1. Sprzeciw wobec propozycji wpisania ketaminy na listę zakazanych substancji (do Wykazu I Konwencji). Na wniosek Chin zaplanowane zostało podczas sesji CND głosowanie w sprawie ewentualnego wpisania ketaminy na listę substancji kontrolowanych do Wykazu I Konwencji o Substancjach Psychotropowych z 1971 roku. Jesteśmy tym bardzo zaniepokojeni. Ketamina jest bowiem substancją niezwykle ważną dla medycyny (anestezjologii) na świecie. Przeprowadzona w 2014 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO Expert Committee on Drug Dependence) ekspertyza naukowa dotycząca uzależniającego potencjału ketaminy, związanych z jej stosowaniem zagrożeń dla zdrowia publicznego oraz jej zastosowania w medycynie, wykazała, że zakazanie tego środka na poziomie międzynarodowym jest całkowicie nieuzasadnione. Zamiast tego WHO zarekomendowała, by państwa, które (jak Chiny) obserwują na swoim terenie problemy związane z pozamedycznym stosowaniem ketaminy, objęły tę substancję kontrolą na krajowym poziomie. Co niezwykle ważne, w wielu krajach rozwijających się ketamina jest podstawowym środkiem znieczulającym. Może być bowiem stosowana bezpiecznie nawet wtedy, gdy niedostępny jest anestezjolog, i nawet tam, gdzie ośrodki medyczne nie dysponują tlenem, stosowanymi podczas operacji urządzeniami monitorującymi oraz stabilnym źródłem prądu. Ketamina jest więc powszechnie stosowana w nagłych wypadkach, procedurach ratujących życie oraz w położnictwie. Istnieje uzasadniona obawa, że poddanie ketaminy międzynarodowej kontroli (poprzez wpisanie do Wykazu), odbije się na jej dostępności do celów medycznych, tak jak to miało miejsce w przypadku opioidów. W wielu krajach miałoby to tragiczne skutki dla pacjentów wymagających operacji. W Polsce ketamina stosowana jest głównie do znieczulania przedoperacyjnego w weterynarii, w związku z czym przeciwne wpisaniu jej do Wykazu I Konwencji jest Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych. Dotychczasowe stanowisko Polski w sprawie sprowadzało się do postulatu wpisania ketaminy do Wykazu II Konwencji. Takie rozwiązanie nie powodowałoby co prawda dużych zmian w kwestii dostępności i stosowania substancji w naszym kraju, ale miałoby zasadnicze znaczenie dla krajów, w których ketamina jest powszechnie stosowana w medycynie jako jeden z podstawowych leków przeciwbólowych. Zgodnie z opinią Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nie powinna ona znaleźć się w żadnym z Wykazów i takiego stanowiska, które reprezentują już także Niemcy, Belgia, Holandia, Austria czy Czechy, oczekujemy od państwa polskiego. 2. Zajęcie zdecydowanego stanowiska potępiającego politykę Rosji wobec terapii substytucyjnej na okupowanym Krymie. Sprawą wymagającą natychmiastowej i zdecydowanej interwencji jest polityka Rosji odnośnie terapii na okupowanych terenach Ukrainy. Odkąd Rosja przejęła kontrolę nad Krymem, zmarło od 80 do 100 spośród 805 tamtejszych pacjentów metadonowych2. Przyczynami zgonów, jak słyszymy, są głównie samobójstwa i przedawkowania. Kryzys humanitarny - jak ocenia Michael Kazatchkine, specjalny wysłannik ONZ ds. AIDS w Europie Wschodniej i Centralnej Azji czeka również wschodnią Ukrainę - państwo ukraińskie przestało bowiem dostarczać metadon na objęte walkami terytoria. Brak dostępu do terapii substytucyjnej nie tylko stanowi zagrożenie dla uzależnionych, ale podsyca także jedną z najszybciej rosnących na świecie epidemii HIV. W przypadku Ukrainy mamy do czynienia, po pierwsze, z regionem, gdzie epidemia AIDS stale wzrasta, a po drugie, gdzie w znacznym stopniu dotyczy ona użytkowników narkotyków. Według lokalnych organizacji pozarządowych (International HIV/AIDS Alliance in Ukraine), z 805 pacjentów substytucyjnych na Krymie, ponad 200 zakażonych było HIV. Inna, ale równie niepokojąca sytuacja, ma miejsce na kontrolowanych przez separatystów terenach wschodniej Ukrainy. W związku z blokadą granic, obserwuje się poważne braki w dostępie do leków substytucyjnych, antyretrowirusowych i innych, ratujących życie lekarstw. Według International HIV/AIDS Alliance, od początku konfliktu dostęp do terapii straciło ponad 300 pacjentów substytucyjnych z Doniecka i Ługańska. Lada moment lekarstwa zabraknie dla kolejnych 550. Polska, jako ważny partner Ukrainy, także w dziedzinie polityki narkotykowej zarówno polskie instytucje publiczne jak i organizacje pozarządowe prowadzą stałą współpracę w zakresie wymiany doświadczeń i budowania efektywnych strategii narkotykowych - byłaby najwłaściwszym autorem/inicjatorem specjalnej rezolucji zwracającej uwagę na nadużycia Rosji w zakresie dostępu do leczenia osób uzależnionych na okupowanych terenach Ukrainy. Jesteśmy przekonani, że taka inicjatywa spotkałaby się z szerokim poparciem wielu innych państw, które podzielają opinię o nieuzasadnionej agresji względem Ukrainy i stosują wiele mechanizmów (np. sankcje) w celu wywarcia presji politycznej na Rosji. 3. Wspieranie starań o wyższe nakłady finansowe poszczególnych państw na programy redukcji szkód i stworzenie mechanizmu kontroli egzekwowania tej zasady. Redukcja szkód - jako filozofia i wynikający z niej szeroki wachlarz działań, nastawionych na zmniejszanie negatywnych konsekwencji używania i nadużywania substancji psychoaktywnych, dotykających osoby używające, ale także ich rodziny i całe społeczeństwo - jest jednym z filarów skutecznej i opartej 2 Więcej: http://news.yahoo.com/aids-crisis-brewing-crimea-east-ukraine-says-un-002934023.html. na faktach naukowych polityki narkotykowej. Realizowana w odpowiednich warunkach legislacyjnych oraz wpisująca się w szerszą strategię troski państwa o zdrowie publiczne jest obecnie najbardziej efektywną odpowiedzią na problem szerokiego dostępu do substancji psychoaktywnych. Tak istotna, redukcja szkód pozostaje na całym świecie niedoinwestowana. Tym samym nie korzysta się w pełni z jej możliwości. Konieczne jest zatem zwiększenie wydatków na tę sferę polityki narkotykowej. Postulujemy, by do 2020 roku osiągnęły one poziom 10 procent nakładów finansowych przeznaczanych na świecie na politykę narkotykową. Kolejna „Deklaracja polityczna i plan działań” powinna zobowiązać wszystkie rządy do uwzględnienia redukcji szkód jako istotnej strategii radzenia sobie z substancjami psychoaktywnymi. Ważnym aspektem takiego zapisu byłoby również zobowiązanie krajów do kontynuowania skutecznych rozwiązań, czyli różnorodnych programów redukcji szkód, które pomimo dużej efektywności, często zamykane są jako pierwsze, gdy kończy się ich międzynarodowe finansowanie3. Pożądanym działaniem byłby wewnętrzny monitoring wszystkich programów i ewaluacja ich wyników oraz poszukiwanie takiego modelu finansowania na poziomie krajowym, szczególnie leczenia, który zapewni dostęp do różnorodnych rodzajów terapii. Spotkanie CND 2015 może być odpowiednim momentem do rozpoczęcia rozmowy nad powołaniem mechanizmu kontroli tego, czy poszczególne państwa realizują ewentualny zapis o redukcji szkód i minimalnych nakładach finansowych na jej realizację. Wiele państw ma już wpisane w swoich strategiach wymóg przekazywania odpowiedniej części budżetu na działania przeciwdziałania uzależnieniom na redukcję szkód. Interesującym pomysłem, wartym rozważenia na arenie międzynarodowej, a wykorzystującym już sprawną sieć przedstawicieli Światowej Organizacji Zdrowia, jest nadanie uprawnień monitoringu i kontroli realizacji tego zalecenia właśnie WHO. Wzmocnieni to rolę Światowej Organizacji Zdrowia w tworzeniu strategii dotyczącej międzynarodowej kontroli narkotyków. Przede wszystkim jednak WHO, jako ciału ONZ niezależnemu od UNODC, może być łatwiej rzetelnie raportować naruszenia takich ustaleń czy negocjować z poszczególnymi rządami poprawę w standardach realizacji tych zaleceń. 4. Dążenie do wprowadzenia w „Politycznej deklaracji…” w 2016 roku zakazu kary śmierci za przestępstwa narkotykowe. Konieczność dalszego opierania się na postulacie poszanowania dla praw człowieka przy opracowywaniu kierunków polityki narkotykowej przez UNGASS wynika m.in. ze stosowania w niektórych krajach kary śmierci za przestępstwa 3 Przypadek niedawnego zamknięcia programów redukcji szkód w Rumunii po wycofaniu finansowania z Global Fund. Więcej: http://drogriporter.hu/en/conf2014. narkotykowe. W tym kontekście wskazać należy na prawo do życia, gwarantowane przez art. 6 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r. Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych ustanowił także dążenie do zniesienia kary śmierci jako jeden z zasadniczych celów międzynarodowego systemu praw człowieka. Cel ten został potwierdzony Drugim Protokołem Fakultatywnym do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Dotyczącym Zniesienia Kary Śmierci, który został uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 29 grudnia 1989 r. Preambuła Protokołu stanowi, iż zniesienie kary śmierci przyczynia się do większego poszanowania godności człowieka i dalszego rozwoju praw człowieka, zaś wszelkie środki podejmowane w celu zniesienia tej kary winny być uznane za postęp w zakresie respektowania prawa do życia. Sam Protokół zakazuje wykonania kary śmierci wobec każdej osoby podlegającej jurysdykcji państwastrony, jak również zobowiązuje każde państwo-stronę do podjęcia wszelkich środków niezbędnych do zniesienia kary śmierci. Z perspektywy europejskiej kara śmierci została zniesiona Protokołem 6 i 13 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Z uwagi na wagę problemu w pełni uzasadnione wydaje się ponadto postulowanie powtórzenia tez zawartych w ww. protokołach dodatkowych w „Deklaracji politycznej…” przyjętej w zakresie międzynarodowej polityki narkotykowej. Współczesna sieć powiązań ekonomicznych i zależności gospodarczych często jest przeszkodą w wywieraniu politycznej presji na określonych państwach, wierzymy jednak, że wśród krajów członkowskich ONZ wciąż jest jeszcze wola stosowania się do pewnych podstawowych reguł, które jako idee cenione są wyżej niż zyski finansowe. 5. Kolejna „Deklaracja polityczna…” jako wykładnia stosowania zapisów międzynarodowych konwencji dotyczących substancji psychoaktywnych powinna być bardziej efektywna i sprawiedliwa. Międzynarodowy system kontroli substancji psychoaktywnych, oparty na konwencjach z 1961, 1971 i 1988 roku, na początku XXI wieku, szczególnie w kontekście polityków i specjalistów coraz częściej przyznających się do porażki „wojny z narkotykami” oraz pojawiania się nowych zjawisk obrotu substancjami (nowe substancje psychoaktywne, deep web, narkotyki 2.0) wymaga gruntownej rewizji. Nieodpowiedzialnym byłoby domaganie się ekspresowego przygotowania i uchwalenia nowych konwencji. Aby nie powielić dotychczasowych błędów, dokładnie przeanalizować potencjalny rozwój trendów w popycie i podaży substancji psychoaktywnych, potrzeba więcej czasu i zaplanowanych działań prowadzonych przez różnorodne zespoły, ekspertów, agendy, przedstawicieli poszczególnych rządów i organizacji pozarządowych. W kontekście postulatu poszanowania dla praw człowieka przy opracowywaniu kierunków polityki narkotykowej należy również wskazać na konieczność prowadzenia jej w sposób zrównoważony. Doświadczenia wielu krajów wskazują na porażkę modelu restrykcyjnego w dziedzinie skutecznego przeciwdziałania uzależnieniom. Przyjęcie możliwie najszerszego zakresu kryminalizacji, zarówno po stronie podaży, jak i popytu na narkotyki, uderza zazwyczaj w osoby uzależnione. Kraje europejskie, takie jak Portugalia, Czechy, Słowacja, Szwajcaria, Niemcy, a także Polska – biorąc pod uwagę nowelizację ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1 kwietnia 2011 r. – wskazują właściwy kierunek odchodzenia od modelu czystej represji. Zasadne wydaje się zatem postulowanie prowadzenia tego typu polityki we wszystkich krajach ONZ. Jednym z najbardziej wyraźnych przykładów nierówności, nadużyć służb ścigania i nieproporcjonalności kary do popełnionych czynów jest alokacja środków i wysiłków skierowanych na walkę z podażą narkotyków, której głównym celem stają się osoby ubogie, wykorzystywane do przewozu narkotyków przez granice i drobni rolnicy. W tym samym czasie szefowie zorganizowanych grup przestępczych czy pracownicy wielkich instytucji finansowych, biorący udział w praniu pieniędzy pochodzących z handlu narkotykami, pozostają zazwyczaj bezkarni. Obok osób zajmujących niski szczebel w produkcji i handlu narkotykami za główne ofiary obecnej polityki międzynarodowej uznajemy także użytkowników narkotyków. Kryminalizacja konsumpcji czy posiadania nielegalnych substancji na własny użytek nie osiągnęła spadku popytu na narkotyki w tych krajach, w których została wprowadzona, a nierzadko to ona pochłania znaczną część wszystkich funduszy, które mogłyby być przeznaczone na przeciwdziałanie uzależnieniom. Należy zatem wskazać na konieczność zapewnienia odpowiedniego leczenia osobom uzależnionym od substancji psychoaktywnych. Artykuł 12 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 r. gwarantuje prawo do ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym do zapobiegania chorobom, ich leczenia i zwalczania. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych, zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (opracowaną przez WHO), uznane jest za jednostkę chorobową. Racjonalna polityka narkotykowa powinna zatem opierać się na zagwarantowaniu osobom uzależnionym właściwej terapii, jak również leczenia chorób wynikających z używania substancji psychoaktywnych. Postulat ten należy wywodzić, podobnie jak postulat niestosowania kary śmierci, z ogólnej idei poszanowania dla praw człowieka. Mając na uwadze fakt, że ideał „świata wolnego od narkotyków” nie zostanie zrealizowany, a obowiązujące konwencje w przyszłości będą musiały zostać przeformułowane, powinniśmy skupić się obecnie na przygotowaniu jak najlepszej „Deklaracji politycznej” która zaakceptowana w 2016 roku główny nacisk położyłaby na ochronę praw człowieka, zdrowie publiczne, redukcję szkód. A także zapewniłaby odpowiednią przestrzeń do prowadzenia debaty nad kierunkami, którymi mogą podążyć ewentualne zmiany konwencji międzynarodowych. W ramach istniejących traktatów, podejmowane są już obecnie różnorodne kroki w kierunku pragmatycznego, humanitarnego podejścia do problemu. Z argumentami niektórych państw, uzasadniającymi ich decyzję o dopuszczeniu kulturowego obrotu liśćmi koki jak w Boliwii, dekryminalizacji posiadania wszystkich substancji na własny użytek jak w Portugalii, prowadzenia pokojów iniekcyjnych, gdzie pod okiem lekarza uzależnieni mogą przyjąć substancje psychoaktywne, jak w Szwajcarii, czy wydawania licencji na prowadzenie plantacji marihuany, która potem wykorzystywana jest w obrocie farmaceutycznym jako lek, jak choćby w Izraelu, ciężko walczyć. Zwróćmy na nie uwagę jako na eksperymentalne poszukiwanie nowych strategii postępowania wobec substancji psychoaktywnych. Powinniśmy dążyć do największej zgodności pomiędzy systemem kontroli substancji psychoaktywnych a innymi obszarami zainteresowania ONZ - takimi jak zdrowie, rozwój, bezpieczeństwo czy prawa człowieka. Powinniśmy w tym celu w sposób znaczący (w formalnym przebiegu obrad plenarnych) włączać w debatę przed i w trakcie UNGASS inne agendy: UNDP, WHO, UNAIDS, OHCHR, DPA, UNICEF. Wszystkie wymienione instytucje zawsze zapewniały o chęci do współpracy z UNODC, w tym roku zostały również poproszone o przygotowanie swoich analiz o tym, jak z ich perspektywy problem substancji psychoaktywnych i międzynarodowy system kontroli wpływa na obszar ich zainteresowania. Istotnym będzie zapewnienie ww. agendom ONZ możliwości propagowania tej wiedzy wśród wszystkich delegacji podczas CND, a także wśród ekspertów w poszczególnych krajach. 6. Poszukiwanie odpowiedniej przestrzeni do współpracy ze stroną społeczną. To przedstawiciele organizacji pozarządowych, grup nieformalnych mają najbliższy, bezpośredni kontakt i zaufanie grup społecznych, które są przedmiotem zainteresowania agend rządowych zajmujących się substancjami psychoaktywnymi. Bezpośrednie włączanie przedstawicieli trzeciego sektora w proces konsultacji czy projektowania nowych regulacji prawych, wdrażania nowych rozwiązań czy ewaluowania skuteczności prowadzonych programów okazał się istotnym modelem funkcjonowania racjonalnej polityki narkotykowej w wielu krajach. Wsparcie i wnioski strony społecznej są też istotną siłą napędową (często wprowadzającą wiele innowacyjnych działań) kształtowania polityki na poziomie międzynarodowym. Wiele delegacji rządowych nie wyobraża sobie już rozmów na temat strategii i planów bez wcześniejszego zapoznania się z opinią strony społecznej czy nawet bezpośredniego włączenia jej w proces oficjalnych prac. Dlatego istotny jest również aspekt propagowania przez polską delegację takiego modelu kształtowania polityki, szczególnie wobec państw z Europy Wschodniej, gdzie organizacje pozarządowe funkcjonują w coraz gorszym otoczeniu prawnym, a ich suwerenność jest naruszana. Konkretnym działaniem wspierającym w najbliższym czasie działania społeczeństwa obywatelskiego na poziomie międzynarodowym byłoby wsparcie finansowe przez rząd polski działań Civil Society Task Force - ciała powołanego przez ONZ, reprezentującego przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego z całego świata, również z regionu Europy Wschodniej. CSTF będzie odpowiedzialne za koordynację strony społecznej w przygotowaniach do UNGASS oraz konsultacje polityczne - w naszym regionie jest to o tyle istotne, że będzie skupione głównie na osiągnięciu minimum porozumienia z Rosją w kwestii przyjęcia humanitarnych rozwiązań w zakresie polityki narkotykowej. CSTF zaproponuje też sposoby, jak umożliwić zaprezentowanie różnorodnych stanowisk strony społecznej podczas debaty na UNGASS. Większość państw członkowskich ONZ, Biuro ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC), Sekretarz Generalny jasno określili, że podczas UNGASS głos społeczeństwa obywatelskiego ma być obecny nie tylko na papierze, ale też wyraźnie słyszalny poprzez ekspertyzy czy stanowisko podczas formalnych dyskusji4. Dopisujmy i popierajmy w dalszych pracach nad międzynarodowymi dokumentami współpracę pomiędzy stroną rządową i społeczną, ale też ją realizujmy. Popatrzmy na pozytywne przykłady, nie tylko tych państw, gdzie przedstawiciele strony społecznej są częścią oficjalnej delegacji. Równie pozytywnym przykładem, który realizujemy w Polsce, jest cykliczne spotykanie i omawianie bieżących zagadnień związanych z substancjami psychoaktywnymi. Przedstawiciele i przedstawicielki polskich organizacji zapewniają, że są gotowi/we wspierać polską delegację i służyć radą nie tylko pomiędzy sesjami CND, ale również w ich trakcie. Jako przedstawiciele strony społecznej lub mediów, działając w międzynarodowych sieciach, jesteśmy obecni na sesjach w Wiedniu. Również w tym roku deklarujemy chęć bezpośredniego wsparcia delegatów i delegatek podczas obrad Komisji. *** Dziękujemy za możliwość zaprezentowania stanowiska strony społecznej w zakresie najpilniejszych kwestii związanych z międzynarodową polityką narkotykową i wyrażamy gotowość do współpracy w ramach przygotowań do Sesji Specjalnej Zgromadzenia Generalnego ONZ (UNGASS) w 2016 roku. Fundacja Inspiratornia Fundacja Redukcji Szkód Helsińska Fundacja Praw Człowieka Krytyka Polityczna - Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego Open Society Foundations, Global Drug Policy Program Polska Sieć Polityki Narkotykowej Stowarzyszenie Pacjentów Metadonowych JUMP’93 Studencka Inicjatywa Narkopolityki Youth Organizations for Drug Action 4 Zalecenie włączenia strony społecznej zawiera m.in. Deklaracja Międzynarodowego Forum Organizacji Pozarządowych „Beyond 2008” czy Deklaracja polityczna i Plan Działań UNODC z 2009 roku.