Podstawy psychologii i socjologii

POLICEALNA SZKOŁA DETEKTYWÓW I PRACOWNIKÓW OCHRONY
W OSTROWIE WIELKOPOLSKIM
Podstawy psychologii i socjologii
SKRYPT DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO DLA SŁUCHACZY PSDIPO
OPRACOWALI: MGR ZYTA SOBAŃSKA, MGR ARTUR HARAJ
WYBRANE ZAGADNIENIA Z PSYCHOLOGII
PSYCHOLOGIA - nazwa psychologia z j. greckiego
PSYCHE – DUSZA
LOGOS – NAUKA
Psychologia rozwijała się początkowo, jako dział filozofii. W starożytności oznaczała naukę o duszy ludzkiej
pojmowanej, jako siedlisko życia wewnętrznego człowieka. Dusza ta, jako coś niematerialnego, była przeciwstawiana
materialnemu ciału, pełniąc jednocześnie nad nim prymat. Niezależnie od kontekstu filozoficznego starożytnych
myślicieli, niejednokrotnie uderzają swoją trafnością. Przykładem może być Hipokrates, twórca typologii
temperamentów, albo systematyzacja zjawisk psychicznych dokonana przez Arystotelesa (dusza roślinna, zwierzęca,
ludzka).
Psychologia naukowa powstała w roku 1879. (II połowa XIX wieku). Jest to data założenia przez W.Wundta
pierwszego laboratorium psychologicznego w Lipsku, w którym badał reakcje człowieka na różne bodźce.
GŁÓWNE KIERUNKI PSYCHOLOGII:
1. Psychologia klasyczna – zwana introspekcją – podstawowym źródłem wiedzy jest wgląd we własne przeżycia;
2. Psychologia postaci (początek XX wieku) – niedługo po nim psychologia głębi – jeden z odłamów psychologii
głębi został nazwany psychoanalizą. Twórcą całego kierunku był lekarz z Wiednia Zygmunt Freud.
3. Behawioryzm – stworzony przez J.B. Watsona, behawioryści całe zachowanie człowieka próbowali wyjaśnić
posługując się formułą s---r (bodziec ---reakcja)
4. Psychologia poznawcza – zachowanie człowieka jest zależne od treści i przebiegu jego procesów
poznawczych (pamięć, myślenie….)
PRZEDMIOT I ZADANIA PSYCHOLOGII:
Podstawowym przedmiotem psychologii jest człowiek i jego zachowanie się. „psychologia – nauka o czynnościach
człowieka i o człowieku, jako podmiocie tych czynności”. Psychologię interesują przede wszystkim zachowania
celowe ukierunkowane na osiągnięcie stanu końcowego.
MECHANIZMY REGULACJI ZACHOWANIA CZYNNOŚCI CZŁOWIEKA.
Fizjologicznym podłożem regulacji czynności, czyli zachowania celowego jest organizm człowieka. Funkcje
regulacyjne spełniają wszystkie niemal układy tego organizmu np. Układ wewnątrzwydzielniczy lub układ mięśniowy.
Wiodącą rolę pełni układ nerwowy. Podstawową regulacyjną rolą układu nerwowego jest:
1. odbiór informacji
2. przekazywanie informacji
3. przetwarzanie informacji
Ad.1 Odbiór informacji możliwy jest dzięki narządom zmysłów tzw. Receptorów. Poprzez narządy zmysłów organizm
odbiera bodźce z otoczenia, a także z wewnątrz organizmu. Bodźce stanowiące dla organizmu informacje
przekazywane są drogami nerwowymi do różnych ośrodków układu nerwowego, znajdujących się na jego kolejnych
poziomach organizacyjnych, np. Do ośrodków w rdzeniu kręgowym lub w mózgu. Informacja (bodziec) zostaje tam
przetworzona i przekazana do odpowiednich efektorów – mięśni, powłok skórnych, narządów wewnętrznych.
(efektor – narząd wykonawczy). Bodźce są rozsiane po całym ciele np. Zakończenia nerwowe odbierające
temperaturę, lub też skupiają się w narządach odbierających specyficzne określone rodzaje bodźców. (skupione –
narząd wzroku i słuchu). Wyróżnia się wiele rodzajów receptorów: receptory wewnętrzne, receptory relacyjne.
2
Bodźce odbierające informacje zewnętrzne działają na tzw. Eksteroreceptory, bodźce dochodzące z wnętrza
organizmu to interoreceptory. Receptory odbierające bodźce z pewnej odległości to telereceptory (wzrok, słuch,
węch). A receptory odbierające bodźce przy bezpośrednim kontakcie to kontaktoreceptory (dotyk, smak,
temperatura, ból).
- próg absolutny- bodźce podprogoweBodźce działające długo i jednostajnie przestają być zauważalne tzw. Zjawisko adaptacji zmysłowej, potocznie
przyzwyczajenie do danego bodźca.
Ad.2 Przekazywanie informacji od receptorów do narządów wykonawczych (efektorów) odbywa się dzięki układowi
nerwowemu. Najprostszym przykładem krążenia informacji jest łuk czuciowo nerwowy, zwany odruchowo –
bezwarunkowym (np. Odruch kolanowy).
Ad.3 Proces przetwarzania informacji następuje tam, gdzie informacja odebrana z nerwu dośrodkowego przekazana
jest do nerwu odśrodkowego. System ośrodków i dróg nerwowych w obrębie, których odbywa się analiza bodźców
zmysłowych, nosi nazwę analizatora. Za obustronną komunikację pomiędzy receptorami a ośrodkami i ośrodkami a
efektorami odpowiada układ nerwowy.
Receptory i analizatory są anatomicznym podłożem wrażeń i spostrzeżeń. Wrażenia i spostrzeżenia powstają w
drodze odbioru informacji o bodźcach działających bezpośrednio na narządy człowieka.
WRAŻENIA
Wrażeniem nazywamy pojedynczą cechę danego przedmiotu odzwierciedloną przez receptory człowieka. Np. może
to być barwa, kształt, ciepłota, ciężar, szorstkość przedmiotu, odbierane receptorami wzroku, słuchu itp. Są
odzwierciedleniem obiektywnej rzeczywistości. Powstają pod wpływem podniet działających aktualnie na receptory.
Odzwierciedlają poszczególne cechy przedmiotów i zjawisk.
SPOSTRZEŻENIE, PROCES SPOSTRZEGANIA
Spostrzeżenie polega na odzwierciedleniu w świadomości całego przedmiotu, osoby czy zjawiska. Na spostrzeganą
całość składają się poszczególne wrażenia jak również wzajemne stosunki pomiędzy tymi cechami, ich układ.
Spostrzeżenie dokonywane jednym narządem zmysłów np. Spostrzeżenie wzrokowe nazywamy
monosensorycznym. Spostrzeżenia dokonywane wieloma narządami zmysłów nazywamy polisensorycznymi.
ORGANIZACJA SPOSTRZEŻEŃ
To, co spostrzegamy w danej chwili będzie zależało od:
- charakteru bodźca,
- tła lub otoczenia,
- wpływu osobistych uczuć,
- nastawienia, popędu, celi.
Percepcja – akt interpretacji bodźca zarejestrowanego w mózgu przez jeden lub więcej mechanizmów zmysłowych.
3
ZŁUDZENIA
Złudzenie polega na zniekształceniu spostrzeżenia rzeczywiście istniejącego przedmiotu. Zniekształcenie to może być:
- fizjologiczne – wynikające z obiektywnych warunków spostrzegania lub właściwości ludzkich receptorów,
- patologiczne – wynikające z procesów chorobowych zachodzących w psychice.
Złudzenia – gdy istnieje wyraźna rozbieżność pomiędzy tym, co spostrzegamy a rzeczywistymi faktami.
PORÓWNANIE WRAŻEŃ, SPOSTRZEŻEŃ I WYOBRAŻEŃ
WRAŻENIA
SPOSTRZEŻENIA
WYOBRAŻENIA
SĄ TO PROCESY POZNAWCZE, BĘDĄCE ODZWIERCIEDLENIEM OBIEKTYWNEJ RZECZYWISTOŚCI
POWSTAJĄ POD WPŁYWEM PODNIET DZIAŁAJĄCYCH
AKTUALNIE NA RECEPTORY
ODZWIERCIEDLAJĄ
POSZCZEGÓLNE CECHY
PRZEDMIOTÓW I ZJAWISK
POWSTAJĄ POD WPŁYWEM
PODNIET NIE DZIAŁAJĄCYCH
AKTUALNIE NA RECEPTORY
ODZWIERCIEDLAJĄ CAŁE PRZEDMIOTY I ZJAWISKA
SĄ DOKŁADNE, WYRAZISTE, SZCZEGÓŁOWE
SĄ NIEDOKŁADNE, MGLISTE,
FRAGMENTARYCZNE
UWAGA
Uwaga – skierowanie świadomości na dany przedmiot lub przeżycia własne człowieka a także na proces
przetwarzania informacji o tym przedmiocie.
RODZAJE UWAGI:
- mimowolna,
- dowolna.
FUNKCJE UWAGI:
- selektywność,
- czujność,
- przeszukiwanie,
- kontrola czynności jednoczesnych.
PAMIĘĆ
Pamięć polega na zapamiętywaniu, przechowywaniu i odtwarzaniu treści doznanych uprzednio emocji, myśli,
spostrzeżeń oraz dokonywanych czynności ruchowych.
FAZY PAMIĘCI:
1. zapamiętywanie,
2. przechowywanie,
3. przypominanie.
4
BLOKI PAMIĘCI:
Pamięć to taki sprytny układ, który działa jak zestaw sit o różnej wielkości oczek. Każde sito zatrzymuje inne kamyki –
informacje. Albo inaczej mówiąc pamięć to filtry o różnych właściwościach. Każdy przepuszcza coś innego. Można
wyróżnić trzy bloki pamięci (trzy sita):
– pamięć sensoryczna (PS)
– pamięć krótkiego okresu (PKO)
– pamięć długiego okresu (PDO).
Każdy z bloków ma specyficzne właściwości i funkcje.
Z ---------
PS ---------
PKO ---------
PDO
0,5 SEK
30 SEK
DNI, MIESIĄCE, LATA
PAMIĘĆ SENSORYCZNA – informacje z naszych zmysłów (z) – to, co widzimy, słyszymy, czujemy, dotykamy – trafiają
do pamięci sensorycznej. Tutaj informacje są zatrzymywane tylko przez moment. Mniej więcej przez pół sekundy.
Pojemność tej części pamięci jest niewielka. Niepotrzebne informacje po tym krótkim czasie są wypierane przez
nowe. Blok pamięci sensorycznej służy do wstępnej „obróbki”. Z całego natłoku bodźców docierających do naszych
zmysłów wybierane są te najważniejsze. Po tej wstępnej selekcji to, co istotne, trafia do pamięci krótkiego okresu.
PAMIĘĆ KRÓTKIEGO OKRESU - możemy porównać do pamięci podręcznej, którą mamy w komputerze, czyli do
pamięci ram. Pamięć komputerowa działa na podobnej zasadzie jak nasza pamięć krótka. Przechowuje tylko bieżące
informacje. W tej pamięci przetwarzane są dane. Tak też dzieje się z pamięcią krótką człowieka. W pamięci krótkiej
informacja jest utrzymywana tylko przez ok. 30 sekund. Tutaj w tym czasie odbywają się procesy myślowe.
Przetwarzane są informacje, rozwiązywane zadania itd.
Efekt myślenia, rozwiązanie zadania, które chcemy zapamiętać na dłużej, trafiają do naszej „biblioteki” czy
„archiwum”. Trafiają do pamięci długiego okresu. Pozostałe niepotrzebne informacje są z pamięci krótkiej
wypierane. W ten sposób robi się miejsce na kolejną porcję danych.
PAMIĘC DŁUGIEGO OKRESU – w pamięci długiego okresu umieszczamy informacje, wnioski z dyskusji, ważne fakty,
wspomnienia itp. Umieszczamy w niej informacje na kilka dni, miesięcy, lat, na całe życie, czyli wszystko to, co
chcemy długo pamiętać, co jest dla nas ważne i co być może będziemy chcieli kiedyś wykorzystać. Czas
przechowywania w pamięci długiej i jej pojemność są nieograniczone. Możemy pamiętać ważne rzeczy przez całe
życie. Możemy też w ciągu całego życia uczyć się ciągle nowych rzeczy. Możemy zapamiętywać nową wiedzę.
Tak działa nasza pamięć. Takie są bloki i właściwości pamięci. Oczywiście, kiedy coś jest dla nas ważne, chcemy to
pamiętać długo i skutecznie. Czynimy ku temu świadome wysiłki. Niestety efekty są często niezadowalające.
Dlaczego tak się dzieje? Na to pytanie istnieje jedna odpowiedź: nie umiemy właściwie wykorzystywać potencjału
intelektualnego, który posiadamy. Możemy zwiększyć swoje możliwości i lepiej wykorzystać posiadany potencjał
intelektu. Musimy obudzić „uśpione” do tej pory części mózgu, uaktywnić w czasie zapamiętywania prawą półkulę.
Dzięki obrazom tworzonym przez prawą stronę mózgu możemy łatwo i z dobrym skutkiem umieścić informacje w
pamięci długiego okresu. Możemy wtedy zapamiętać to, co chcemy, na długo, na trwałe. Takie dobre zapamiętanie
możliwe jest dzięki „obrazowości” prawej półkuli. Możliwe jest dzięki użyciu w czasie zapamiętywania technik
pamięciowych, czyli mnemotechnik. Zobacz teraz, czym są mnemotechniki, jak działają, jak je wykorzystać i jak
skutecznie mogą poprawić pamięć.
RODZAJE PAMIĘCI:
- mimowolna,
- dowolna.
5
CECHY PAMIĘCI:
- szybkość zapamiętywania,
- trwałość zapamiętywania,
- wierność pamięci,
- gotowość pamięci.
OSOBOWOŚĆ CZŁOWIEKA
Osobowość jest jednym z najważniejszych pojęć w psychologii i oznacza całość procesów psychicznych
człowieka, które ujawniają się w działaniu, ukierunkowanym na realizację określonych celów. Cechami
osobowości nazywamy względnie stałe właściwości psychiczne
i fizyczne charakteryzujące daną osobę i różniące ją od innych pod względem zachowania oraz przebiegu
procesów psychicznych (np. odporność, wrażliwość, odwaga, motywacja, mechanizmy kontroli,
temperament). Określone cechy osobowości predysponują nas do konkretnych zachowań – i tak jedne
osoby będą otwarte na zdobywanie nowych doświadczeń, gotowe do działania, a inne przeciwnie będą
zainteresowane raczej ograniczeniem życiowego ryzyka i niechętne do podejmowania wyzwań.
OSOBOWOŚĆ to występujący u każdego człowieka zasób utrwalonych postaw
i mechanizmów przystosowawczych pozwalających mu utrzymać równowagę między wewnętrznymi
pragnieniami, emocjami, a otaczającym go światem. Jest to zespół utrwalonych cech określających
zachowanie, myśli i emocje, wyznaczający indywidualny
i niepowtarzalny styl życia. Podstawą osobowości są odziedziczone i nabyte cechy biofizyczne modelowane
w procesie rozwojowym w czasie dzieciństwa i młodości przez oddziaływania kulturowe, społeczne oraz
zwyczaje wychowawcze w rodzinie. Najnowsze ujęcia dotyczące osobowości akcentują decydujący wpływ
aktywności samej jednostki na kształtowanie się osobowości.
OSOBOWOŚĆ :
1. zbiór względnie stałych, charakterystycznych dla danej jednostki cech i właściwości, które
wyznaczają jej zachowania i pozwalają odróżnić ją od innych;
2. zespół warunków wewnętrznych wpływających na sposób, w jaki człowiek przystosowuje się do
otoczenia;
3. zespół psychologicznych mechanizmów: np. tożsamość, potrzeby, postawy, inteligencja, uznawane
wartości, które powodują, że człowiek jest zdolny do kierowania własnym życiem, a jego
zachowania są zorganizowane i względnie stałe.
Decydujący wpływ na kształtowanie się osobowości ma:
- zadatki wrodzone,
- środowisko wychowawcze,
- styl wychowania,
- aktywność samej jednostki.
Składniki osobowości:
- temperament,
- postawy,
- potrzeby,
- zainteresowania, zamiłowania, skłonności.
6
Potrzeby człowieka wg. Abrahama Maslowa
Każdy człowiek odczuwa czasem brak czegoś, co jest mu niezbędne do życia lub rozwoju. Ten stan braku to
nic innego jak POTRZEBA.
Najbardziej znaną i stosowaną w praktyce systematyką potrzeb jest hierarchia potrzeb wg.A.Maslowa.
Amerykański psycholog założył, że ludzie dążą do zaspokojenia 5 poziomów potrzeb, występujące w
układzie hierarchicznym.
Hierarchia potrzeb to:
1. Fizjologiczne (biologiczne) – warunkują przetrwanie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu
ludzkiego, zaliczmy tu potrzebę – pożywienia, snu, wypoczynku, prokreację.
2. Potrzeby bezpieczeństwa ( ochrony) – rozumiane, jako dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa
osobistego i socjalnego. Zaliczam tu potrzebę posiadania dachu nad głową, odzieży, bezpiecznego
życia bez wojen, zabezpieczenia materialnego, potrzeba stałej pracy i stałych dochodów.
3. Potrzeba przynależności do grupy – jest to potrzeba często określana mianem społecznej. Zaliczmy
tu potrzebę – miłości, przyjaźni, akceptacji, przywiązania. Niezaspokojenie tej potrzeby powoduje
frustracje.
4. Uznania ( szacunku) – obejmuje dwie podgrupy:
- potrzebę sukcesu i uznania przez samego siebie,
- potrzebę uznania przez innych.
5. Potrzeba samorealizacji – celem jest tu samo działanie a nie wynagrodzenie.
Zaliczam tu potrzebę zrobienia makijażu, uczesania się, potrzeby rozwijania siebie,
zdolności, talentów, zainteresowań, rozwoju duchowego, potwierdzenia własnej
wartości.
Konsekwencją takiego układu potrzeb jest fakt, że zaspokojenie jednej z potrzeb powoduje pojawienie
się następnej:
1 i 2 – potrzeby te nazwane są potrzebami niższego rzędu, gdyż warunkują egzystencję jednostki, nie
zapewniając jej wewnętrznego rozwoju,
3, 4 i 5 – potrzeby te nazwane są potrzebami wyższego rzędu, które można realizować po zaspokojeniu
potrzeb niższego rzędu.
7
PIRAMIDA POTRZEB LUDZKICH WG. MASLOWA
Konsekwencje psychologiczne niezaspokojenia potrzeb (wg. Jankowski K. 1975)
8
Pod koniec lat 50-tych Frederick Irving Herzberg (1923 – 2000 ) badał postawy w pracy inżynierów i
księgowych. W próbie uczestniczyło 203 pracowników. Na podstawie zebranych odpowiedzi Herzberg w
kilka lat po Maslowie w 1966 roku przedstawił własny podział potrzeb ludzkich. W jego teorii można
wyróżnić dwie grupy czynników zaspakajających te potrzeby:
1. Czynniki zewnętrzne ( czynniki higieny psychicznej) - (dyssatysfaktory), zwierzęce, związane z
otoczeniem i warunkami pracy, ( warunki pracy, wynagrodzenie, styl kierowania, bezpieczeństwo
pracy), wywołujące stan pomiędzy niezadowoleniem, a stanem obojętnym związane ze
środowiskiem pracy i odpowiadające potrzebom fizjologicznym, bezpieczeństwa i przynależności.
Kształtuje je sposób zarządzania firmą, relacje między ludźmi oraz warunki pracy i wynagrodzeń. Są
to czynniki pozwalające redukować niezadowolenie pracownika. Zdaniem Herzberga pozytywne
oddziaływanie tych czynników nie daje motywującego zadowolenia.
2. Czynniki wewnętrzne ( motywatory) - (satysfaktory), ludzkie, kreujące zadowolenie, wynikające z
samej pracy oraz odnoszonych w niej sukcesów, związane z treścią wykonywanej pracy ( treść
pracy, osiągnięcia, uznanie, możliwość rozwoju osobistego, awans) mogą wywołać stan pomiędzy
obojętnością, a zadowoleniem. Zależą one od zainteresowania pracownika realizowanymi
projektami, osiąganych sukcesów czy odpowiedzialności. Pozytywne oddziaływanie tych czynników
motywuje pracowników do wydajniejszej pracy.
Według Herzberga zadowolenie bądź niezadowolenie pracownika są zmiennymi niezależnymi. Można
powiedzieć, że satysfakcja i niezadowolenie z pracy nie stanowią swojego prostego przeciwieństwa.
Dobre zarządzanie powinno polegać na utrzymywaniu czynników zewnętrznych na stałym poziomie,
względnie satysfakcjonującym pracowników. Działania motywacyjne należy przeprowadzić stwarzając
coraz to nowe możliwości samorealizacji połączonej z prestiżem i sukcesem zawodowym. Proces
motywowania powinien składać się z dwóch faz:
- w pierwszej należy zapewnić tzw. czynniki higieny by zminimalizować niezadowolenie,
- w drugiej dla uzyskania autentycznego zaangażowania pracownika, zadbać o istnienie (maksymalizację
zadowolenia).
MOTYWACJA
Motywacja rozumiana jest, jako wewnętrzny mechanizm, który uruchamia i organizuje ludzkie zachowanie
oraz kieruje na osiągnięcie celu. Rodzaje motywacji są klasyfikowane wg. potrzeb i pragnień ludzkich.
Proces motywacyjny składa się z wielu zespołów motywów – przeżyć pobudzających człowieka do działania
lub powstrzymujących przed ich wykonaniem.
ŚRODKI MOTYWOWANIA:
- przymus – podporządkowanie zachowań pracowniczych interesom i woli motywującego, opiera się na
strachu i karach, nie pozostawiają one miejsca na interesy i oczekiwania pracowników, przyjmują formę
rozkazu, nakazu, zakazu, polecenia i zlecenia; są najczęściej stosowane i przynoszą spodziewany efekt w
sytuacjach zagrożenia, w sytuacjach wymagających szybkiego działania,
- zachęta – mogą przyjąć formę wzmocnienia, pobudzenia systemowego oraz pobudzenia doraźnego,
należą do najczęściej stosowanych w procesie motywacyjnym, przez nagrody materialne i niematerialne
oraz specyficzny układ kar oferowanych za określone zachowanie – wzbudzają zainteresowanie pracą,
9
skłaniają do aktywności; w odróżnieniu od poprzednich środków motywacji pozostawiają pracownikom
pewien margines swobody,
- perswazja – jest instrumentem oddziaływania na sferę umysłową człowieka, wiąże się ona ze zmianą
postaw, nawyków i odczuć, zakłada partnerstwo kierującego i podwładnego, pozbawiona jest elementu
nakazu, odwołuje się do motywacji wewnętrznej ( patrz dwuczynnikowa teoria Herzberga – czynniki
zewnętrzne i wewnętrzne).
POSTAWY
Definicja postawy (Aronson):
Postawa to trwała ( utrzymująca się przez dłuższy czas) ocena – pozytywna lub negatywna – ludzi,
obiektów i pojęć, reakcja na coś.
Na postawę składają się:
- komponent emocjonalny ( to, co czujemy; reakcje emocjonalne wobec przedmiotów),
- komponent poznawczy ( to, co myślimy; myśli i przekonania o przedmiocie, postawy),
- komponent behawioralny ( to, co robimy; działania, zachowania wobec przedmiotu).
Wymiary postawy ( Mika):
- znak postawy: pozytywny, negatywny, neutralny,
- siła: głębokość stosunku do czegoś – jak bardzo coś kochasz lub nienawidzisz,
- treść przedmiotowa: różnice związane z tym, co jest przedmiotem postawy,
- złożoność postawy: na ile są rozwinięte poszczególne komponenty postawy,
- zawartość: zgodność między trzema komponentami pod względem znaku i siły,
- stopień powiązania: danej postawy z innymi postawami,
- trwałość,
- stopień internalizacji postawy: motor działania, stopień uwewnętrznienia: na ile wynika z wnętrza,
- dostępność postawy: siła związku między obiektami i oceną tego obiektu, mierzona czasem, w jakim
ludzie potrafią odpowiedzieć, co czują – im bardziej dostępna tym szybciej reagujemy;
Struktura postawy (wg: Mądrzycki T., 1977)
10
TEMPERAMENT
Temperament jest to zespół pewnych, względnie stałych cech osobowości, charakterystycznych dla danej
jednostki, przejawiających się w jej zachowaniu, procesach psychicznych zwłaszcza zaś emocjonalnych.
Cechy te:
Impulsywność, towarzyskość, aktywność, wytrwałość, ruchliwość występują już we wczesnym dzieciństwie
i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone mechanizmy
fizjologiczne, temperament podlega zmianom zachodzącym pod wpływem dojrzewania i starzenia się oraz
niektórych czynników środowiskowych. W znaczeniu potocznym temperament określa się, jako
usposobienie człowieka. Temperament przejawia się nie tylko w emocjach, lecz także w innych procesach
psychicznych, np. w myśleniu czy postępowaniu.
Temperament to zespół dziedziczonych cech osobowości, zdeterminowanych genetycznie i ujawniających
się już w pierwszym roku życia człowieka. Tak rozumiany temperament stanowi podstawę kształtowania się
i rozwoju osobowości.
Najwcześniejszego i najbardziej znanego podziału temperamentu dokonał grecki lekarz Hipokrates.
Wyróżnił on cztery typy temperamentu:
1.
2.
3.
4.
sangwinik,
melancholik,
choleryk,
flegmatyk.
SANGWINIK – to osoba wesoła, pogodna patrząca bardzo optymistycznie na świat. Widzi świat w
kolorowych barwach. Jest osobą subtelną i wrażliwą. W nieprzyjemnych sytuacjach jest smutny i speszony,
lecz przez krótki okres, szybko to mija. Uwielbia towarzystwo. Mówi bardzo dużo, jest skłonny posunąć się
do lekkiego kłamstwa, żeby tylko skupić uwagę otocznia na sobie. Mówi przeżywając i gestykulując. Potrafi
dobrze „grać”. Wszędzie jest go pełno. Przeżywa bardzo na zewnątrz, ale jego emocje wewnątrz są
zazwyczaj krótkotrwałe. Nie można na niego liczyć, gdyż często zmienia obiekt zainteresowania. Ciągle
szuka nowych znajomości i wyraża chęć poznawania i odkrywania świata.
MELANCHOLIK – to osoba, która jest skłonna widzieć ujemne strony życia. Przeważnie ma smutny nastrój.
Długo pamięta wszystkie smutne sytuacje. Wpada w depresje, gdyż życie traktuje zbyt serio. Zycie to dla
niego ciężkie zadanie, które musi wykonać z pełną odpowiedzialnością. Każde jego niepowodzenie,
załamuje go i zwiększa w nim poczucie mniejszej wartości. Każdy swój krok w życiu starannie analizuje.
Nienawidzi hałasu, gdyż woli się wyciszyć. Wszystko dokładnie planuje z góry. Nie jest roztargniony, a
wszystko utrzymuje w jak najlepszym porządku. Żyje w świecie idei, wynalazków i planów. Ze względu na
to, że jest do bólu drobiazgowy trudno czasem z nim współżyć.
CHOLERYK – to człowiek urodzony przywódca. Nie potrafi pogodzić się z rolą podwładnego. Lubi dowodzić i
rozkazywać innym. Lubi, gdy wszystko jest po jego myśli. Jego zalety to silna wola, zdecydowanie i dążenie
do celu. Dzięki takiej postawie może wiele osiągnąć w życiu. Jest jednak skłonny do „afektów”, gdy coś
pójdzie nie tak jak należy, szybko wybucha na innych. Krzyczy i jest gwałtowny. Przechodzi szybko ze stanu
spokojnego do ogromnych emocji. Mówi szybko, co myśli na dany temat nie zważając, że może kogoś
urazić. Można jednak na niego liczyć w sytuacjach trudnych.
11
FLEGMATYK – to osoba, którą rzadko widać i słychać. Pełni w życiu rolę obserwatora wydarzeń. Jest
powściągliwy w wyrażaniu emocji i przeżyć. Rzadko wyraża swoją opinię i pozostaje zagadką dla wielu
osób. Jedynie bardzo silna sytuacja bodźcowa może wyprowadzić go z równowagi, trudno go zrazić do
siebie. Zawsze jest uprzejmy i życzliwy. Od życia nie wymaga zbyt wiele, jest zadowolony z tego, co ma.
ZAINTERESOWANIE
1.
2.
3.
4.
Specyficzne nastawienie poznawcze i emocjonalne na przedmioty i zjawiska w rzeczywistości.
Skłonność do selektywnego kierowania uwagi na pewne obiekty.
Gotowość do intelektualnego zajmowania się określonym przedmiotem.
Dążność do poznawania otaczającego świata ( dostrzeganie określonych cech przedmiotów oraz
związków między nimi, dążenie do ich zbadania, poznania, rozwiązania, przeżywanie różnorodnych
uczuć związanych z nabywaniem i posiadaniem).
Cechy zainteresowań:
1. Treść zainteresowania ( określa, na jakie aspekty zainteresowanie jest skierowane np. pogoda);
2. Zakres 9 zbyt rozległe łączą się z dyletantyzmem, a zbyt wąskie ograniczają człowieka do jednej
rodziny);
3. Siła zainteresowań ( może być określona częstotliwością lub konsekwencją w zajmowaniu się
obiektem);
4. Trwałość zainteresowań ( mierzona czasem ich utrzymania);
5. Struktura zainteresowań ( jednokierunkowe – 1 dziedzina, dwuogniskowe – 2 niepowiązane
dziedziny, wielostronne, amorficzne „nijakie”).
Rodzaje zainteresowań: mechaniczne, rachunkowe, naukowe, perswazyjne, artystyczne, literackie,
muzyczne, społeczne, biurowo – administracyjne, prace na wolnym powietrzu, intelektualne
(lingwistyczne, naukowo – badawcze, przyrodnicze, polityczne, matematyczno – przyrodnicze), praktyczne
( sportowo – turystyczne, techniczne, artystyczne, społeczne).
CHARAKTER
Zespół cech psychicznych zwanych nastawieniami czynnościowymi, w których wyraża się stosunek
jednostki do otaczającej rzeczywistości tj. do ludzi, do pracy, do dóbr materialnych, jak i do samego siebie.
Te ustosunkowania stanowią system standardów, którymi kieruje się jednostka w działaniu. Przybierają
one system norm i reguł postępowania. Reguły postępowania zależą w dużym stopniu od tego jak
spostrzegamy świat. Reguły i zasady postępowania przyswajamy sobie podczas działania.
ZDOLNOŚCI - decydują o sprawności działania. Zdolnościami nazywamy takie właściwości psychiczne, które
warunkują pomyślne rezultaty działania. Podłożem anatomicznym zdolności są zadatki wrodzone. Aby
zdolność się ujawniła potrzebna jest odpowiednio ukierunkowana aktywność danej jednostki. Rzadko
pojedyncza, izolowana zdolność prowadzi do szczególnej sprawności w jakiejś dziedzinie. Zdolności dzieli
się na ogólne i specyficzne. Zdolności ogólne nazywa się czasami inteligencją.
UZDOLNIENIA – jest to zespół zdolności zapewniających skuteczne działanie. Szczególnie korzystne
połączenie uzdolnień, prowadzące do znaczącej, twórczej działalności w danej dziedzinie, nazywa się
talentem.
12
Uzdolnienie jest to specyficzne konfiguracja zdolności ogólnych i specjalnych, umożliwiająca bardo dobre
wykonanie określonej, ukierunkowanej treściowo działalności. Ludzie różnią się od siebie poziomem
uzdolnień specjalnych i w konsekwencji osiągają niejednakowe efekty swojej pracy.
ZAINTERESOWANIA, SKŁONNOŚĆI
Zainteresowania to względnie stały składnik osobowości przejawiający się w nasilonej tendencji do
podejmowania działań zmierzających do lepszego poznania jakiegoś, określonego zakresu rzeczywistości.
Zainteresowania różnią się pod względem stopnia nasilenia.
Skłonność to inaczej zamiłowanie do czegoś.
PREDYSPOZYCJE PSYCHOMOTORYCZNE PRACOWNIKÓW OCHRONY OSÓB I MIENIA
- silny typ układu nerwowego – niska reaktywność,
- zdolność do szybkiego reagowania,
- wysokie tempo reakcji,
- ruchliwość zachowania,
- dobra spostrzegawczość,
- czujność w odbiorze układu bodźców,
- prawidłowe spostrzeganie sytuacji ( odróżniać złudzenia od rzeczywistości),
- dobra koncentracja uwagi,
- świadome kontrolowanie uwagi,
- duża pojemność, podzielność, przerzutność uwagi,
- dokładność w odtwarzaniu zdarzenia (wierna pamięć),
- duża sprawność fizyczna: siła, szybkość, wytrzymałość,
- wysoki poziom odporności psychicznej:
* wiara i zaufanie we własne siły,
* niski poziom niepokoju,
* pozytywna samoocena,
* dojrzała osobowość.
BUDOWA PORTRETU PAMIĘCIOWEGO
Opis cech zewnętrznych wyglądu człowieka wiąże się z pojęciem portretu pamięciowego. Portret
pamięciowy to identyfikacja osób na podstawie szczegółowego opisu cech zewnętrznych, a zwłaszcza
twarzy, za pomocą jednolitej terminologii. Jest to wizerunek twarzy sporządzony dowolną techniką na
podstawie danych dostarczonych przez świadka.
Aby można było posługiwać się portretem pamięciowym należy:
- poznać charakterystyczne cech, jakie mogą występować na twarzy człowieka; poznać terminologię cech
zewnętrznych człowieka,
- wytworzyć w sobie nawyk przyglądania się ludziom i wychwytywania charakterystycznych cech wyglądu
danej osoby,
- opanować umiejętność ustalania i opisywania cech człowieka różniących się wielkością, kształtem oraz
szczegółami.
13
W pracy policji opis cech zewnętrznych człowieka jest wykorzystywany do:
- prowadzenia obserwacji elementu podejrzanego,
- organizowania i prowadzenia działań pościgowych za sprawcą przestępstwa,
- typowania osób i ich eliminacji z grona podejrzanych,
- prowadzenia poszukiwań,
- ewidencji kryminalistycznej w kartotekach przestępstw, przestępców, osób zaginionych, nieznanych zwłok
oraz w registraturze daktyloskopijnej,
- typowania, ustalania i rozpoznawania sprawców przestępstw,
- identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości oraz nieznanych zwłok.
PODSTAWOWE ZASADY USTALANIA I OPISU CECH ZEWNĘTRZNYCH CZŁOWIEKA
W ustalaniu wyglądu człowieka stosuje się metodę opisową. Podstawą jest określenie budowy ciała i
kształtu poszczególnych jego części używając porównania do figur geometrycznych.
Wyróżnia się 5 rodzajów sylwetek człowieka oraz 4 postawy.
Sylwetki:
- sylwetka wątła (typ asteniczny) – wzrost średni, dość długi tułów, bardzo wąskie barki, bardzo wąska i
płaska klatka piersiowa, bardo wąskie biodra, dość długie kończyny górne i dolne;
- sylwetka szczupła (typ leptosemiczny) – wzrost wysoki, średnio długi tułów, wąskie barki, wąska klatka
piersiowa, wąskie biodra, długie kończyny górne i dolne;
- sylwetka normalna, średnia (typ atletyczno – leptosomiczny) – wzrost średni, dość długi tułów, szerokie
barki, dość dobrze wysklepiona klatka piersiowa, wąskie biodra, długie kończyny górne i dolne;
- sylwetka krępa (typ atletyczny) – wzrost średni lub wysoki, dość długi tułów, szerokie ramiona, bardzo
szerokie barki, szeroka i dobrze wysklepiona klatka piersiowa, średnio szerokie biodra, średnio długie
kończyny górne i dolne;
- sylwetka otyła (typ atletyczno – pykniczny) – wzrost średni, dość długi tułów, szerokie barki, szerokie
biodra, średnio długie kończyny górne i dolne.
Postawy sylwetek:
- postawa A (idealna) – głowa jest w jednej linii z klatką piersiową, biodrami i stopami. Klatka piersiowa
wysunięta ku przodowi i wzniesiona ku górze, brzuch płaski lub wciągnięty, plecy lekko wciągnięte, słabo
zaznaczone wygięcie lędźwiowe;
- postawa B (dobra) – najczęściej występująca – głowa mocno wysunięta ku przodowi, klatka piersiowa zaś
mniej i mniej wzniesiona, brzuch płaski, plecy lekko zaokrąglone, bardziej wyraźne wygięcie lędźwiowe;
- postawa C (wadliwa) – głowa znacznie wysunięta ku przodowi poza linie klatki piersiowej. Klatka
piersiowa płaska, brzuch wysunięty ku przodowi i wypukły, plecy uwypuklone i bardzo wyraźnie
zaznaczone wygięcie lędźwiowe;
- postawa D (zła) – głowa bardzo wysunięta do przodu, klatka piersiowa zapadnięta, brzuch zwiotczały,
wiszący, plecy wybitnie zgarbione.
14
Poszczególne części ciała mogą przybierać różne kształty, np.:
- twarz – elipsoidalna, okrągła, owalna, pięciokątna, prostokątna, trójkątna, trapezoidalna;
- ucho – okrągłe, owalne, prostokątne, trójkątne;
- bródka – owalna, kulista, prostokątna, trapezoidalna, trójkątna;
- czoło – prostokątne, kwadratowe, trapezoidalne itp.
Wielkość poszczególnych części ciała ocenia się wzrokowo, nie używając narzędzi pomiarowych,
porównując je z innymi. Określa się je w skali trzystopniowej – duże, średnie, małe; rzadziej w skali
pięciostopniowej – bardzo duży, duży, średni, mały, bardo mały. Określenie wzrostu – wysoki, średni, niski.
Określenie pochylenia oraz kierunku pochylenia, np. czoło pionowe, płaskie, wypukłe. Określenie barwy
skóry (cery), twarzy, włosów, oczu.
Twarz
Ustalanie i opisywanie cech statycznych
Cech zewnętrzne są albo statyczne, czyli stałe i niezmienne albo dynamiczne, czyli zmienne i funkcjonalne.
Do cech należą niezmienne części ciała i ich właściwości morfologiczne, jak budowa, kształt, wielkość,
barwa oraz charakterystyczne cechy wyglądu. Ustalając cechy statyczne wyglądu zewnętrznego człowieka,
bierze się pod uwagę przód ciała (en face) oraz cechy konturów profilu.
Metody ustalania i odtwarzania wyglądu człowieka
Przy ustalaniu i odtwarzaniu cech zewnętrznych człowieka Policja stosuje metodę opisową oraz metody
plastyczne, montażu i mieszane. Przy metodzie opisowej wykonuje się portret bezpośredni i pośredni.
Portret bezpośredni to szczegółowy opis charakterystycznych cech wyglądu osoby, która jest fizycznie
dostępna, najczęściej w celach rejestracji. Taką osobą może być osoba przesłuchiwana, zatrzymana,
aresztowana. Portret pośredni jest sporządzany na podstawie świadków, a składają się na niego najbardziej
charakterystyczne cechy wyglądu człowieka. Świadek niekiedy ma zbyt mało czasu by zaobserwować
dokładnie całą postać, czy choćby twarz, a pamięć ludzka też do niezawodnych nie należy, informacje,
15
których udzieli mogą, więc być bardzo skąpe. Istnieje jeszcze portret skrócony, który uwzględnia tylko
cechy charakterystyczne dla wyglądu danej osoby, tak jak w karykaturze. Do jego sporządzenia
wykorzystuje się metodę prozopologiczną.
Ustalanie rysopisu na podstawie zeznań świadków
Chociaż portret pamięciowy jest jedną z najważniejszych rzeczy w pracy Policji, to oprócz wielu zalet ma też
wady. Na jego powstanie mają wpływ między innymi:
- miejsce, warunki i czas obserwacji,
- rodzaj zdarzenia i rola w nim świadka,
- upływ czasu od chwili spostrzegania do momentu składania zeznań,
- cechy osobowości świadka, a przede wszystkim zdolności spostrzegania, zapamiętywania, odtwarzania i
przekazywania widzianych cech,
- stan psychiczny świadka i jego zaangażowanie w proces tworzenia portretu i proces wykrywczy sprawcy,
- wpływ sugestii przed i po przesłuchaniu świadka,
- współpraca przesłuchującego ze świadkiem,
- przekonanie świadka, co do możliwości rozpoznania określonej osoby,
- cechy osobowości, zdolności i przygotowanie przesłuchującego i wykonawcy portretu,
- środki pomocnicze służące do odtwarzania i wykonania rysopisu (portretu).
Sporządzając portret pamięciowy należy nie tylko korzystać z psychologii zeznań, ale także przestrzegać
kilku zasad:
- świadkowie, którzy widzieli tą samą osobę, powinni być przesłuchiwani pojedynczo,
- przesłuchanie powinno nastąpić jak najszybciej po dokonanych spostrzeżeniach,
- świadkowi należy wyjaśnić cel przesłuchania i upewnić się czy jest w stanie rozpoznać osobę oraz w jakim
stopniu jest zaangażowany w danej sprawie,
- przeprowadzić wstępną rozmowę o okolicznościach, w jakich widział osobę,
- umiejętnie sprawdzić cechy spostrzegawczości świadka,
- zadawać umiejętne pytania ogólne i szczegółowe dotyczące charakterystycznych cech wyglądu człowieka
(nie stosować pytań sugestywnych),
- podane przez świadka cechy opisać zgodnie z terminologią wyglądu cech zewnętrznych człowieka,
- umiejętnie posługiwać się katalogiem charakterystycznych cech lub innymi środkami pomocniczymi.
Przesłuchując świadka w temacie rysopisu należy uzyskać informacje na temat wieku, budowy ciała,
poszczególnych elementów twarzy i głowy oraz cech charakterystycznych, elementów ubioru, etc. Im
więcej świadków, którzy tworzą jeden portret, tym lepiej. Żeby portret mógł w pełni spełnić swoje zadanie
powinien być wykorzystany, w jak najkrótszym czasie od chwili powstania. Później sprawca może dokonać
zmian w swoim wyglądzie.
Identyfikator kompozycyjno – rysunkowy IRK II
Najpierw świadek otrzymuje katalog, z którego wybiera elementy twarzy, jego zdaniem pasujące do danej
osoby. Z kartoteki identyfikatora wybiera się następnie folie z elementami podanego portretu i umieszcza
się je na odpowiednich wodzidłach ramki podświetlacza. Jako pierwsze w portrecie pamięciowym
uwzględnia się włosy i obrys twarzy, a później wprowadza pozostałe elementy i dokonuje korekty, a po
16
zaakceptowaniu przez świadka opisuje się portret (symbole elementów, wprowadzone zmiany korekcyjne).
Na samym końcu, kiedy świadek zaakceptuje portret, wykonuje się zdjęcie wykonanego portretu.
Portret rysunkowy
Taki portret wykonuje plastyk, przy użyciu materiałów graficznych, takich jak ołówek, i na podstawie
wskazówek świadka.
Kolejna metoda wykorzystuje poszczególne elementy umieszczone na taśmie filmowej (Valcom) lub na
zdjęciach (Photo – Fit). Na koniec wspomnieć należy o technice rzeźbiarskiej (metoda Gierasimowa) i
komputerowej (POL – SIT).
Ślady pamięciowe – stanowią odbicie zdarzenia w układzie nerwowym człowieka. Spełniają one wszelkie
wymogi stawiane śladom kryminalistycznym, bo więc stanowiąc następstwo zdarzenia są materialne
(dające się zbadać zmiany w komórkach nerwowych) i identyfikowalne. Identyfikacja na podstawie śladów
pamięciowych opiera się na pamięci świadka, przy czym można tu wyróżnić jej dwa podstawowe rodzaje
wynikające z procesu przypominania i rozpoznawania.
Rozpoznawanie jest czynnością umysłu mniej złożoną niż przypominanie, dlatego jest łatwiejsze i daje
pewniejsze wyniki w śledztwie. Identyfikacja na podstawie pamięci rozpoznawczej zachodzi wówczas, gdy
świadek zetknie się powtórnie z danym bodźcem. Bodźcem tym jest najczęściej osoba, którą świadek
rozpoznaje w trakcie okazania lub obejrzenia jej zdjęcia (okazanie pośrednie) czy portretu rysunkowego
sporządzonego na podstawie zeznań innych świadków. Rozpoznanie może być łatwiejsze, jeśli
przeprowadzone jest w miejscu zdarzenia (w czasie tzw. wizji lokalnej).
Przypominanie ma natomiast zasadnicze znaczenie przy sporządzaniu portretu pamięciowego. Jest to
metoda identyfikacji osób na podstawie opisu cech zewnętrznych, a w szczególności twarzy. W praktyce na
potrzeby Policji wykonuje się dwa rodzaje portretów pamięciowych: w formie opisowej, czyli rysopisu i w
formie portretu obrazowego, który jest przekształconym w formę graficzną lub fotograficzną rysopisem
podanym przez świadka. Na ogół przyjmuje się, że nie istnieje kanon „dobrego świadka”, ponieważ, jak
wykazuje praktyka policyjna, umiejętność obserwacji, pamięć wzrokowa, umiejętność zapamiętania cech
charakterystycznych, wysoka inteligencja, zaangażowanie w zdarzenie a także umiejętność precyzyjnego
wyrażania myśli nie zawsze daje rezultaty w postaci możliwości sporządzenia wiernego portretu
pamięciowego. Istotne są jeszcze inne czynniki takie jak: odległość, z jakiej świadek mógł obserwować
zdarzenie, czas obserwacji, oświetlenie (np. słoneczna plaża czy ciemna brama), warunki pogodowe (
deszcz, mgła), miejsce zdarzenia (sklep, las, stadion). Bardzo ważny okazuje się być także stan emocjonalny
świadka (zaskoczenie, zdenerwowanie, roztargnienie, zamyślenie) oraz jego zaangażowanie w sprawę. Pod
tym względem świadków można podzielić na trzy rodzaje:
- poszkodowanych – chętnie uczestniczą w przesłuchaniu ze względu na osobisty interes w ujęciu sprawcy,
najlepiej współpracują starając się podać jak największą ilość szczegółów, są najbardziej pomocni w
przesłuchaniu,
- zaangażowanych – czyli ze względu na funkcje zawodowe i posiadane kwalifikacje (policja, strażnicy,
pracownicy ochrony) zobligowanych do obserwacji i rzetelnej współpracy z technikiem kryminalistycznym,
17
- niezaangażowanych – osoby takie niechętnie podejmują współpracę z policją z obawy przed zemstą
sprawcy, czasochłonnymi przesłuchaniami. Tym osobom należy zapewnić szczególną atmosferę podczas
pracy nad sporządzeniem portretu pamięciowego.
Z praktycznego punktu widzenia wydaje się nam ważne zwrócenie uwagi na te elementy twarzy, które jako
najbardziej charakterystyczne ułatwiają sporządzenie wiernego (lub najlepiej rozpoznawalnego) portretu
pamięciowego. Liczne badania naukowe potwierdzają, że lepiej rozpoznawalne są wszystkie elementy
„upper-face” tzn. leżące w górnej części twarzy: włosy, czoło, a w szczególności oczy. Być może, dlatego w
balach maskowych zakrywają te właśnie części twarzy. Nos, usta czy podbródek mają mniejsze znaczenie
diagnostyczne. Aby sporządzony rysopis najwierniej oddawał faktyczny wygląd sprawcy ważne jest
dokładne określenie wysokości nosa, rozstawu oczu i szerokości żuchwy. Na te cechy sprawcy świadek
zdarzenia powinien zwrócić szczególną uwagę.
KONFORMIZM
W psychologii społecznej oraz jako mechanizm obronny to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego,
bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Bezkrytyczne, nadmierne podporządkowanie się wartościom,
poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Jako
przeciwieństwo zachowania konformistycznego podawany jest najczęściej nonkonformizm.
W socjologii jest to jeden ze sposobów dostosowania jednostko społecznej. W ujęciu Roberta Mertona
oznacza zgodę na realizację celów społecznych grupy przy pomocy społecznie uznawanych środków lub w
szerszym znaczeniu realizacje norm społecznych i wartości danej grupy odniesienia. Odejście od zachowań
konformistycznych określane jest w ujęciu Mertona, jako dewiacja społeczna. Zachowania konformistyczne
w grupach są wskaźnikiem dużej spójności tych grup.
W latach 50-tych XX wieku opublikowane zostały badania Salomona Ascha, z których wynikało, że na
konformizm jednostki duży wpływ mają inni członkowie grupy. W dalszych badaniach ustalono, że niektóre
jednostki mają większą, a nawet trwałą skłonność poddawania się autorytetom. Określone zostały one,
jako osobowości autorytarne, jednostki zewnątrzsterowane, w przeciwieństwie do wewnątrzsterowanych
nonkonformistów niepoddających się w łatwy sposób wpływom autorytetów.
ASERTYWNOŚĆ
To styl zachowania, dzięki któremu jesteśmy fair wobec siebie i innych. Dlatego nie powinno to być
zachowanie nie świadome, ale celowe. Dzięki temu, bowiem możemy uniknąć wielu sytuacji
niekorzystnych lub nieprzyjemnych, np. krytyka. Asertywność to pewne specyficzne umiejętności
zachowania się w określonych sytuacjach, to również łagodna stanowczość w utrzymywaniu własnego
zdania, przy jednoczesnym szacunku dla innych ludzi. Umiejętność asertywnego zachowania przyda się
wszystkim, ale jest szczególnie ważna dla pracowników ochrony, którzy często muszą być stanowczy.
Asertywność:
- oznacza pewność siebie, samokontrolę i komfort psychiczny,
- wpływa pozytywnie na naszą samoocenę, gdyż dbamy o własne potrzeby,
- umożliwia lepsze rozumienie siebie,
- to obrona naszej „przestrzeni” bez naruszania „przestrzeni” innych,
- to porozumienie bezpośrednie, świadczy o elastyczności, wymaga spokoju, spojrzenia z „boku”,
18
nastawione jest na słuchanie,
- umiejętność odmawiania w sposób nie uległy i nieraniący innych,
- umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał,
- autentyczność,
- elastyczność zachowania,
- świadomość siebie (wad, zalet, opinii),
- wrażliwość na innych ludzi,
- stanowczość.
Z asertywnością łączy się niejednokrotnie ryzyko. Gdy postępujemy asertywnie narażamy się na:
- wrogie nastawienie do nas przez niektórych ludzi,
- otrzymanie etykietki, że należymy do grupy ludzi, którzy przez życie idą przebojem,
- zmianę naszych stosunków, relacji z innymi osobami,
- ciągłą krytykę.
Równocześnie ryzykując stwarzamy możliwość wystąpienia wokół nas zmian takich jak:
- lepsze poznanie siebie i innych,
- prawdziwe zbliżenie się do innych ludzi,
- zrozumienie zachowań innych ludzi,
- mniej stresów, frustracji,
- wyrazy podziwu, pochwały otoczenia,
- samorealizacja, zadowolenie, radość.
Asertywność w pracy i życiu osobistym człowieka
Bardzo nielicznym udaje się być asertywnymi we wszystkich dziedzinach życia. Niektórzy potrafią być
asertywni w domu, ale mają trudności w pracy. Inni czują się świetnie, gdy są w pracy, a nie potrafią być
asertywni w relacjach z innymi ludźmi.
Pracownik ochrony i każdy człowiek chcąc być asertywnym musi:
- zdecydować, czego chce,
- zdecydować, czy jest to uczciwe,
- wyraźnie o to prosić,
- nie bać się podejmowania ryzyka,
- być wyciszonym i odprężonym,
- otwarcie wyrażać swoje uczucia,
- swobodnie przyjmować i mówić innym komplementy,
- wyrażać i przyjmować uczciwą krytykę.
Ludzie asertywni, to ludzie pewni siebie, odprężeni i szczęśliwi, po prostu, dlatego, że są sobą. Są oni
świadomi swoich mocnych stron i swych słabości. Nie boją się podejmowania ryzyka i wiedzą, że
postępując w taki sposób prawdopodobnie unikną wielu błędów.
19
Człowiekowi asertywnemu nie wolno:
- owijać w bawełnę,
- chować się za czyimiś plecami,
- znęcać się,
- zwymyślać kogoś,
- tłamsić swoje uczucia.
Każdy z nas kiedyś musi poradzić sobie z jakimś problemem. Rozróżniamy dwie główne reakcje na
pojawienie się problemu. Pierwsza to ucieczka (bierność) i walka (agresja).Człowiek rozwinął jednak trzeci
typ zachowania, bardziej dostosowany do rozwiązania tego rodzaju kłopotów w relacjach z ludźmi, jakie
napotyka żyjąc w społeczeństwie. Zachowanie to polega na wykorzystaniu bardziej złożonych umiejętności
myślowych i werbalnych. Są to umiejętności dyskutowania, argumentowania i negocjacji.
KONFLIKT, JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE
Konflikty przejawiają struktury świata społecznego. Występują na różnych poziomach, w rozmaitych
postaciach, ze zmiennym natężeniem i gwałtownością. Towarzyszą procesom społecznym, wpływają na
kierunki i tempo ich dynamiki. Są nie tylko głównym czynnikiem rozwoju, lecz także ważną jego
konsekwencją.
W literaturze naukowej spotkać można całą gamę terminów, za pośrednictwem, których próbuje się oddać
treść pojęcia konflikt społeczny. Zdefiniowanie konfliktu jest kwestią trudną i kontrowersyjną, bowiem
spotykamy wiele terminów zastępczych takich jak: przeciwieństwa, współzawodnictwo, konkurencja, spór,
sprzeczność, napięcie, wrogość, antagonizm, konfrontacja, opozycja, rewolucja, wojna.
Sam termin konflikt (z łacińskiego conflictus – zdarzenie) określany jest, jako wszelkie zetknięcie się
sprzecznych niedogodności, interesów, poglądów; antagonizm, kolizja, spór, zatarg.
Konflikt to zjawisko indywidualne i społeczne o charakterze powszechnym, powstające we wszystkich
dziedzinach życia i we wszystkich formach życia społecznego (od rodziny do społeczności
międzynarodowej). Pojawia się wszędzie tam, gdzie występują dwie lub więcej działające jednostki lub
grupy społeczne o takich samych celach, zamiarach i interesach, których realizacja oznacza eliminowanie
jednej strony przez drugą w skrajnych przypadkach – zniszczenie czy walkę zbrojną.
O konflikcie mówimy, wtedy, gdy dwie lub więcej osób, grup wzajemnie od siebie zależnych spostrzega
niemożliwe do pogodzenia różnice interesów, niemożność realizacji ważnych potrzeb lub wartości i
podejmuje działania by tę sytuację zmienić. Od tego, jakie to będą działania zależą dalsze losy konfliktu.
RODZAJE KONFLIKTÓW ZE WZGLĘDU NA:
ZASIĘG:
- mikrokonflikty
- makrokonflikty
- megakonflikty
20
CZAS TRWANIA:
- krótkotrwałe,
- długotrwałe,
FORMY WALKI:
- proste,
- złożone,
PRZEDMIOT:
- treść,
- sposób przejawiania,
PODMIOT:
- konflikty interpersonalne,
- konflikty intrapersonalne,
- konflikty intrakolektywne,
- konflikty interkolektywne,
- konflikty jednostkowe,
PRZYCZYNY:
- obiektywne,
- subiektywne.
Konflikt interpersonalny - (międzyludzki) oznacza sytuację trudną, w której interesy, dążenia i aspiracje
dwu lub więcej osób są nie zgodne lub sprzeczne. Podłożem konfliktu są najczęściej różnice poglądów,
postaw, przekonań, opinii lub wartości, zabarwione emocjami, zwłaszcza gniewem, lękiem, bólem i
niepokojem.
Rodzaje konfliktów interpersonalnych:
- konflikty związane z „terytorium” psychologicznym człowieka,
- konflikty celów,
- konflikty związane z krytykowaniem i obrażaniem innych,
- konflikty przedmiotowe,
- konflikty ekonomiczne,
- konflikty wynikające z podziału pracy,
- konflikty socjalne,
- konflikty wpływów.
21
Style rozwiązywania konfliktów według Thomasa
MAPY WIEDZY
22
NEGOCJACJE
Negocjowanie to proces komunikacji, w którym strony prowadzą rozmowy, wymianę informacji, a także
podejmują decyzje. Przejawiają się w wielu formach i we wszystkich dziedzinach życia. Są jednym ze
sposobów rozwiązywania konfliktów z pomocą przyjętego kompromisu. Uważa się je za najlepszy sposób
rozładowywania napięć w kontaktach interpersonalnych. Nie przynosi tylu ujemnych konsekwencji, co
walka czy uległość, a w miarę możliwości uwzględnia interesy stron konfliktu. Negocjowanie to droga do
zawarcia transakcji. Strony dopasowują się do istniejących warunków, szacują siły własne i partnera oraz
oceniają stopień wzajemnego zaufania. Podejmując negocjacje należy pamiętać, że, negocjacje:
- nie są walką, a sposobem osiągania porozumienia, chodzi bowiem nie tylko o teraźniejszość, ale i o
przyszłość wzajemnych relacji między stronami oraz o to, jakie będą późniejsze skutki dzisiaj podjętych
decyzji,
- zakładają konieczność wzajemnego zaufania, (jego brak prowadzi do załamania rozmów),
- to poszukiwanie wspólnych płaszczyzn, rozumianych, jako cele, interesy czy wartości – nie chodzi w nich o
to jak uzyskać wszystko od przeciwnika, nie dając nic w zamian, ale o kompromis, co do przyszłych zysków i
strat.
Style negocjowania:
Styl miękki – charakteryzuje się otwartością na propozycje przedstawione przez drugą stronę,
zaakceptowanie nawet nie najlepszych rozwiązań dla nas, czasem straty a nawet duże obciążenie
psychiczne. Z takim negocjowaniem najczęściej mamy do czynienia w gronie najbliższych np. w konfliktach
rodzinnych, uczniowskich, przyjacielskich jak i w pracy w stosunku: pracownik – szef. Stosowanie tego stylu
zapewnia zachowanie dobrych stosunków z partnerem, jednak ulegając negocjator musi liczyć się z
wykorzystywaniem przez innych.
Styl twardy – polega na agresywnym stawianiu swoich zdań i próbie zmuszenia partnera do ich akceptacji.
W stylu tym stosuje się takie techniki jak: kłamstwa, groźby, zastraszenia. Skutki takich porozumień mogą
być różnorakie np. zaprzestanie dyskusji, ustąpienie jednej ze stron. Ta strategia używana jest w
porozumiewaniu się ze sobą osób fizycznych jak i firm. Stosowanie tego stylu zazwyczaj niszczy stosunki
międzyludzkie.
Styl rzeczowy – jest najczęściej stosowany w życiu codziennym. Strategia ta zakłada osiągnięcie
częściowego spełnienia swoich żądań. Obie strony konfliktu stawiają pewne warunki, nad którymi później
dyskutują i ustalają wspólne rozwiązanie satysfakcjonujące dla obu stron. Jednakże uczestnicy negocjacji
muszą się traktować poważnie, dążyć do porozumienia, co zwiększa szanse na lepsze warunki dla
negocjatorów.
Fazy negocjacji:
1. Przygotowanie do negocjacji – etap ten polega na stworzeniu podstawowego planu negocjacji,
określeniu jego celów, przyjęciu odpowiedniego stylu negocjowania a także ewentualnych ustępstw
wobec strony przeciwnej. Określamy w nim swoje stanowisko.
2. Otwarcie rozmów – powinniśmy rozpocząć od rozmowy wstępnej, w której ustalimy: sedno sprawy,
sposób negocjacji, ich zakres i czas trwania. Kolejnym zadaniem jest przeprowadzenie przez
23
negocjatora wywiadu na temat głównych elementów sytuacji konfliktowych oraz dążyć do
kompletnego obrazu oczekiwań przeciwnika.
3. Przedstawienie propozycji – polega na złożeniu oferty drugiej stronie, na co strona przeciwna
powinna określić swoje stanowisko w danej sprawie. Nie powinno się odrzucać oferty nie wnosząc
innej w to miejsce, gdyż powoduje to niedomówienia i niszczy stosunki między negocjatorami.
Propozycje należy stawiać w formie warunkowej.
4. Kontrakt końcowy – ten etap kończy fazy negocjacji, więc podsumowujemy wszystkie warunki
zawarcia umowy wobec obydwu negocjatorów, nie zawsze jednak muszą one być korzystne dla
dwóch stron. Kontrakt końcowy powinien być opracowany na piśmie i zawierać wszystkie ustalenia
i warunki realizacji. Szczególnie dotyczy to ważniejszych umów, bowiem tego wymaga prawo i
obowiązujące przepisy.
Cechy dobrego negocjatora:
- kreatywny styl psychiczny – istotna cecha każdego negocjatora, która:
a) sprzyja otwartemu poszukiwaniu nowych możliwości zawarcia kontraktów nie przewidywanych
wcześniej,
b) pozwala utrzymać właściwy stosunek do samego siebie oraz do swoich partnerów, reprezentantów
drugiej strony,
c) pozwala łagodzić, likwidować mediatorowi niekorzystne czynniki, które towarzyszą procesowi negocjacji
(silne napięcie psychiczne, stres, frustracja),
- sprawne przetwarzanie danych – nieodzowna cecha dobrego negocjatora, która pozwala na uniknięcie
najczęściej popełnianych błędów takich jak: tendencyjne wnioskowanie, fragmentaryczność spojrzenia,
przesadne uogólnianie, egocentryzm interpretacyjny, czarno-białe myślenie, podejrzliwość i interpretacje
paranoidalne, „czytanie w myślach” drugiej strony negocjacji itp.
- aspiracje – odpowiadają czynnikowi motywacji, osoba posiadająca wysokie aspiracje nie potrafi
zaakceptować słabego wyniku prowadzonych przez nią negocjacji, co powoduje osiąganie przez nią
korzystniejszych końcowych wyników rokowań; natomiast mediator u którego poziom aspiracji jest na
niskim poziomie akceptuje gorszy wynik prowadzonych przez siebie rozmów, a więc aprobuje niekorzystne
dla siebie postanowienia,
- siła – składa się na nią kilka elementarnych cech:
a) umiejętność przekonywania,
b) wartość oferty,
c) autoprezentacja,
d) posiadanie dobrej reputacji,
e) posiadanie monopolu, wyłączności na dany produkt, usługę,
f) stosowanie działań manipulacyjnych, posunięć negocjacyjnych,
zdolności – składa się na nie wiele cech z których to:
a) koncentracja na interesach, a nie na poszczególnych ofertach, pozycjach,
b) wnikliwe badanie propozycji, a nie odrzucanie ich przez stwarzanie kontrpropozycji,
c) atakowanie problemu, a nie osoby,
24
d)
e)
f)
g)
h)
i)
trzymanie się faktów i unikanie przesady,
umiejętne zadawanie pytań,
umiejętne formułowanie celów,
elastyczność planowania,
koncentracja na wspólnocie interesów,
umiejętność obiektywnej samooceny swoich działań.
AGRESJA
Agresja jest zachowaniem na podłożu emocji. Może być wyrażana słownie lub fizycznie. Istnieje również
tzw. agresja przeniesiona, czyli skierowana przeciwko ludziom lub przedmiotom nie będących bezpośrednią
przyczyną agresji. Z pojęciem agresja wiąże się pojęcie przemocy, chociaż intuicyjnie wyczuwa się różnicę
pomiędzy agresją a przemocą. W literaturze przedmiotu zakłada się nadrzędność przemocy w stosunku do
agresji, gdyż przemoc jest bardzo często środkiem realizacji przymusu i siłą przeważającą czyjąś siłę, a
agresja nie zawsze tym jest.
Przyczyny agresywnych zachowań dzieci i młodzieży obejmują zarówno te czynniki, które określone są
mianem wrodzonych, osobowościowych, jak i te, które tkwią w rodzinie, w szkole, w grupie rówieśniczej, w
środowisku lokalnym, czy w środkach masowego przekazu. Rozpoznawanie czynników wpływających na
destrukcyjne, agresywne czyny dzieci i młodzieży jest pierwszym etapem na drodze do podjęcia działań
wychowawczych i profilaktycznych. Lista przyczyn powstawania agresji w szkole jest długa i trudno byłoby
omówić je wyczerpująco.
Agresja – w psychologii określenie skłonności do zachowań agresywnych, ataku, trudności kontrolowania
negatywnych popędów i impulsów skierowanych przeciwko innym ludziom, sytuacjom, poglądom. Zwykle
powstaje, jako bezpośredni lub odroczony skutek frustracji czy deprywacji, w sytuacji uniemożliwiającej
działanie, a także, jako wynik długotrwałej izolacji społecznej (np. w zakładach karnych), intoksykacji (
zatrucia organizmu toksynami), presji psychicznej, zastraszenia, psycho- i fizjomanipulacji, pozbawienia
snu, a nawet błędów dietetycznych. Często współwystępuje w sytuacji grupowej, jako działanie imitacyjne
(naśladowcze), będące wyrazem dostosowania się do wymagań i zasad obowiązujących np. w grupie
rówieśniczej, subkulturze (także patologicznej). Agresja może być skierowana na zewnątrz (środowisko,
otoczenie, rodzina, rywal, drużyna sportowa lub nawet przypadkowy przechodzień) lub do wewnątrz jako
tzw. autoagresja.
Wyróżnia się również agresję odroczoną, pozornie nie mającą związku a aktualną sytuacją, a także agresję
indukowaną, powstającą w efekcie oddziaływań o charakterze psychomanipulacji. Agresja może przybierać
rozmaite formy: od aktów fizycznych, jak przemoc czy gwałt w rozmaitych (indywidualnych lub grupowych)
postaciach, do bardziej subtelnych zachowań m.in. krzyku, agresji słownej, złośliwości zachowania (jawnej
lub ukrytej), mimiki czy gestykulacji.
Współczesne badania wykazują, że zjawiskiem agresji można dowolnie sterować, zarówno w skali
jednostkowej, jak i społecznej. Pierwotnie agresja była pozytywną cechą, pozwalającą na przetrwanie
gatunku ludzkiego. Współczesne pozytywne rozumienie agresji interpretowane jest, zwłaszcza w tradycji
cywilizacji amerykańskiej, jako nieunikanie rywalizacji (walki), pozwalające zaspokoić potrzeby i
zabezpieczające osobę czy grupę przed niekorzystnymi wpływami otoczenia, także społecznymi. Tak pojęta
agresja cechuje dynamiczną osobowość.
W przypadku wystąpienia zachowań agresywnych szczególnie ważne jest rozpoznanie i zdiagnozowanie
sytuacji, gdzie agresja stała się problemem, wyjaśnienie zdarzenia – wysłuchanie dwóch stron i sprawcy, i
ofiary, przedsięwzięcie szybkiego, właściwego działania. Warto sobie zdawać sprawę z tego, że agresywne
25
zachowania służą m. in.:
- odreagowaniu złości, wyżyciu się,
- osiągnięciu jakiegoś celu,
- zwróceniu na siebie uwagi,
- zaspokojeniu potrzeb,
- rozładowaniu lęków i napięć,
- demonstracji siły,
- maskowaniu lęku i słabości,
- zdobyciu akceptacji grupy,
- odpowiedzi na agresję „przemoc rodzi przemoc”.
W psychologii zainteresowanie agresją datuje się od poprzedniego stulecia łącząc się z nazwiskiem
Zygmunta Freuda i Alfreda Adlera. Badania naukowe nad tym zjawiskiem rozpoczęły się w latach
pięćdziesiątych poprzedniego stulecia.
Definicje agresji:
1. wg. A. Bandury – „agresja, to każde zamierzone działanie, w formie otwartej lub symbolicznej,
mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś, straty lub bólu”;
2. wg. J. Strelau – „zachowanie ukierunkowane na zadanie cierpienia innemu człowiekowi, który jest
motywowany do uniknięcia tego cierpienia”;
3. wg. A. Fryczch – „zachowanie na podłożu emocji. Może być wyrażona słownie lub fizycznie. Istnieje
również tzw. agresja przeniesiona, czyli skierowana przeciwko ludziom lub przedmiotom nie
będącym bezpośrednią przyczyną agresji”;
4. wg. S. Guerin, E. Hennessy – „agresja nie jest działaniem jednego typu, ale dotyczy rozmaitych
zachowań powodujących fizyczną, psychiczną lub emocjonalną krzywdę innych ludzi, ale agresja to
również rozpowszechnianie o kimś złośliwych plotek, celowe wykluczenie jednostki z grupy,
przezywanie i drażnienie”;
5. wg. W. Pomykało – „zachowanie agresywne polega na bezpośrednim lub pośrednim wyrządzaniu
szkody, może też ona być odległa w czasie. Trudność w definiowaniu agresji polega ponadto na tym,
czy przez agresję będziemy rozumieć tylko takie zachowanie, w którym wyrządzenie szkody
(krzywdy, bólu, straty materialnej i innych) leży w intencji zachowującego się. Jedni autorzy
przyjmują konieczność wystąpienia takiej intencji, inni nie”.
AGRESJA
- działanie skierowane
przeciwko ludziom, bądź
przedmiotom wywołujące
niezadowolenie lub gniew;
AGRESYWNOŚĆ
- względnie trwała gotowość
do reagowania agresją
(cecha osobowości),
- zmienia się na przestrzeni
życia człowieka,
- największe nasilenie w
młodości,
- charakteryzuje się siłą,
czasem trwania i formami
reakcji agresywnych;
26
PRZEMOC
- każde zachowanie służące
wymuszaniu określonego,
pożądanego zachowania;
Rodzaje agresji:
-werbalna,
- fizyczna,
- instrumentalna,
- autoagresja,
- bezpośrednia,
- pośrednia,
- jawna,
- ukryta,
- spontaniczna (gorąca),
- z premedytacją (zimna),
- okrucieństwo (ekstremalna forma agresji).
Metody zapobiegania agresji:
- katharsis – rozładowanie rodzącego agresję pobudzenia poprzez wykonanie aktu agresywnego;
- karanie agresji:
- funkcja odstraszająca,
- funkcja korekcyjna,
- inne sposoby zapobiegania agresji:
- trening kontroli złości,
- trening empatii,
- trening asertywności,
- uczenie zasad prawidłowego postępowania,
- nagradzanie poprawnych form zachowania,
- zwracanie uwagi na potrzeby innych ludzi,
- uniemożliwianie osiągania celów za pośrednictwem agresywnego zachowania,
- w przypadku chorób przeprowadzenie badań.
DIAGNOZA w psychologii
Diagnoza w psychologii polega na opisie pozytywnych i negatywnych właściwości psychicznych oraz
psychologicznych mechanizmów funkcjonowania jednostki, wyjaśnianiu problemów w funkcjonowaniu tej
jednostki oraz prognozie skutków zachowań i zjawisk i możliwości modyfikowania tego co problematyczne
w funkcjonowaniu.
Można wyróżnić diagnozę kliniczną i psychometryczną.
Diagnoza to stwierdzenie.
Typy diagnoz:
- klasyfikacyjna - ma na celu porządkowanie rozpoznanego stanu rzeczy do danego gatunku lub typu,
-typologiczna – określa stosunek badanego zjawiska do jednego lub kilku typów, mówi o cechach
wspólnych z pewnym typem i ich natężeniu, podaje swoistość danego zjawiska, stanu rzeczy,
-genetyczna ;
*kauzalna – szuka wyjaśnienia, uwarunkowania przyczynowego spostrzeganych objawów na podstawie
27
zebranych danych o wcześniejszych fazach owego zjawiska oraz na podstawie wiedzy o ogólnych
prawidłowościach przyczynowych zjawisk tej dziedziny, rozkłada złożone zjawisko badane na proste
składniki,
*znaczenia – wyjaśnia znaczenie występujących objawów patologicznych dla danego układu oraz ustala
stopień ich szkodliwości, wyjaśnia celowość badanego zjawiska,
*prognostyczna – przewiduje jak dane zjawisko się rozwinie.
Błędy diagnostyczne:
1. pochodzące z niepostrzegania pewnych niepokojących objawów,
2. pochodzące z niezbadania czy istnieją pewne oznaki lub objawy przy ich wywoływaniu,
3. techniczne z e złego funkcjonowania aparatury, błędy pomiaru;
czyli:
- błędy orzekania – przypisanie jednostce diagnostycznej cechy, której nie posiada – błędne zaliczenia do
gatunku albo typu,
- błędy pominięcia – opuszczanie pewnego przypadku,
oraz:
- błędy etyczne – ze złego działania aparatury używanej do badań, obrazy objawów nie odpowiadają
rzeczywistości – gdy osoba nie umie obsługiwać maszyny.
Diagnoza psychologiczna jest podstawą prawidłowego doboru pracownika na dane stanowisko. Ma ona na
celu określenie, czy dany pracownik będzie dobrze funkcjonował w ramach istniejącej kultury
organizacyjnej firmy. Analiza osobowości kandydatów dokonywana jest przez psychologa społecznego przy
użyciu profesjonalnych narzędzi o międzynarodowym standardzie, które pozwalają porównać oceny kilku
osób, a nawet całych zespołów. Diagnoza opracowywana w oparciu o potrzeby klienta, dostarcza
informacji zarówno o mocnych jaki i słabych stronach pracownika oraz prognozuje występowanie obszarów
problemowych.
W ramach diagnozy psychologicznej badamy m.in.:
- potencjał intelektualny kandydata,
- zdolności zawodowe kandydata,
- zainteresowania,
- motywację,
- prognozujemy możliwe skutki zachowań i możliwości modyfikowania tego, co problematyczne w
funkcjonowaniu pracownika,
- opisujemy pozytywne i negatywne właściwości psychologiczne.
Badania takie umożliwiają wiarygodną i obiektywną ocenę predyspozycji indywidualnych.
Wynikiem przeprowadzonych rozmów i badań testowych jest szczegółowy raport na temat każdej
ocenianej osoby. Raport ten uwzględnia wszystkie ważne, ustalone wcześniej aspekty dokonywanej oceny.
Diagnoza psychologiczna pozwala na rozpoznanie, w jaki sposób kształtują się role w danej grupie
pracowniczej, dzięki czemu można dostosować zadania do predyspozycji, jakie posiadają zatrudniani
pracownicy.
Więcej informacji na temat standardów procesu diagnozy psychologicznej stosowanych w Business
Consulting Systems można uzyskać podczas bezpośredniego spotkania lub kontaktując się z
przedstawicielem firmy.
28
PSYCHOLOGIA SĄDOWA
Psychologia sądowa – dział psychologii ściśle związany z istnieniem i funkcjonowaniem wymiaru
sprawiedliwości. Pełni funkcję wspomagającą – ekspertalną ( przeprowadzanie ekspertyz i wydawanie
opinii). Istnieje też odmiana psychologii sądowej – naukowa (eksperymentalna) testująca nowe założenia
psychologii, odnajdująca mechanizmy w zaistniałych już przypadkach. Wiedza psychologiczna
wykorzystywana jest, więc w pracy sądowej, prokuratorskiej, policyjnej i resocjalizacji. Psychologia sądowa
obejmuje również psychologię zeznań świadków, psychologiczne orzecznictwo cywilne (ZUSowskie),
postępowanie adopcyjne. Psycholog sądowy posiłkuje się także zdobyczami dziedzin pokrewnych, m.in.
kryminologii oraz kryminalistyki.
Psychologia sądowa zajmuje się m. in.:
- badaniem zjawisk patologii społecznej, przyczyn zachowań antyspołecznych (np. określonych typów
przestępstw); psychologicznym aspektem przestępczości,
- rehabilitacją zaburzeń zachowania osób, które weszły w konflikt z prawem, metodami resocjalizacji,
- organizacją pracy placówek wymiaru sprawiedliwości, opracowaniem strategii ich działania, diagnozą i
organizacją reżimu więziennego, problematyką izolacji więziennej, pracą z personelem więziennym,
- wyjaśnianiem problemów psychologicznych, które mogą się pojawić przed i w trakcie rozpraw
kryminalnych i cywilnych (np. oceną poczytalności oskarżonego, wiarygodności świadków),
- oceną zasadności zwolnienia przedterminowego,
- profilowaniem nieznanych sprawców niektórych przestępstw, zwłaszcza zabójstw, gwałtów i podpaleń.
29