docPrzedmiotowy System Nauczania Geografii w Gimnzajum
download 
Reklamacja Transkrypt
Przedmiotowy System Nauczania Geografii w Gimnzajum
Wymagania edukacyjne z geografii dla klasy I, II, III w Publicznym Gimnazjum Sióstr Salezjanek im. św. Jana Bosko w Ostrowie Wielkopolskim Nauczyciel : mgr Aleksandra Kreft 1 1. ŚRODKI DYDAKTYCZNE DO PRACY INDYWIDUALNEJ UCZNIA: Na realizację programu geografii w gimnazjum przewidziano 4 godziny tygodniowo (w sumie) w cyklu trzyletnim . Każdy uczeń w poszczególnych klasach powinien posiadać następujący zestaw środków dydaktycznych do pracy indywidualnej: Podręcznik Zeszyt ćwiczeń Zeszyt przedmiotowy Atlas geograficzny Przyrządy do wykonywania rysunków i pomiarów na mapie (ołówek, kolorowe kredki, cyrkiel, kroczek, linijka, ekierka, kątomierz) WYKAZ PODRECZNIKÓW Z GEOGRAFII DO GIMNAZJUM Klasa I Świat bez tajemnic - podręcznik, część 1 Jadwiga Kop, Maria Kucharska, Alina Witek- Nowakowska Świat bez tajemnic - zeszyt ćwiczeń , część 1 Urszula Adamus, Alina Witek- Nowakowska 2 Klasa II - podręcznik, część 2 Świat bez tajemnic Jadwiga Kop, Maria Kucharska, Alina Witek- Nowakowska Świat bez tajemnic - zeszyt ćwiczeń, część 2 Urszula Adamus, Alina Witek- Nowakowska Klasa III Świat bez tajemnic - podręcznik, część 3 Jadwiga Kop, Maria Kucharska, Alina Witek- Nowakowska Świat bez tajemnic - zeszyt ćwiczeń, część 3 Urszula Adamus, Alina Witek- Nowakowska 2. Uczniowie zostają poinformowani o wymaganiach edukacyjnych na początku roku szkolnego 3 3`. WYMAGANIA EDUKACYJNE ( WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI )NA OCENY: KLASA I Mapa jako źródło wiedzy geograficznej dopuszczający dostateczny dobry pojęcia: legenda mapy, poziomica pojęcia: mapa, skala mapy, wysokość względna i bezwzględna pojęcia: mapa hipsometryczna wykorzystuje podręcznik do geografii jako źródło wiedzy geograficznej, posługuje się legendą mapy, wskazuje elementy siatki kartograficznej, wskazuje na mapie kierunki główne i pośrednie, potrafi odczytać wysokość bezwzględną punktu położonego na opisanej poziomicy zna różne źródła wiedzy geograficznej, znajduje wiadomości na zadany temat we wskazanych źródłach wiedzy, wymienia główne elementy mapy, wymienia rodzaje skali, podane skale zapisuje w innej postaci, korzystając ze skali mapy, oblicza odległość w terenie pomiędzy wskazanymi podaje źródła wiedzy, z których może skorzystać, szukając informacji na zadany temat, korzystając ze skali mapy, oblicza odległość na mapie odpowiadającą podanej odległości w terenie, potrafi uporządkować podane skale według wskazanej wielkości, określa współrzędne geograficzne wskazanych obiektów Uczeń posługuje się ze zrozumieniem wskazanymi pojęciami. 4 celujący bardzo dobry znajduje wiadomości na zadany temat w różnych źródłach wiedzy, w tym w internecie, oblicza skalę mapy na podstawie odległości w terenie i odpowiadającej jej odległości na mapie, wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapach, odszukuje na mapie korzysta z różnych źródeł wiedzy, ocenia wiarygodność i użyteczność różnych źródeł wiedzy, korzystając ze skali mapy, oblicza powierzchnię w terenie wskazanych obiektów geograficznych, wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy, na podstawie mapy poziomicowej wykonuje profil punktami, określa współrzędne geograficzne wskazanych obiektów na podstawie siatki kartograficznej, potrafi odczytać na mapie poziomicowej i hipsometrycznej wysokość bezwzględną wskazanych punktów, potrafi obliczyć, na podstawie poziomic, wysokość względną wskazanego punktu, rozpoznaje formy terenu na mapie hipsometrycznej wyszukuje potrzebne informacje ze wskazanej mapy, korzystając z jej legendy, orientuje w terenie plan i mapę, z podaną dokładnością, na podstawie podanych współrzędnych geograficznych odszukuje na mapie obiekty geograficzne, oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową w stopniach, rozpoznaje na mapie poziomicowej wypukłe i wklęsłe formy terenu, rozpoznaje na mapie poziomicowej stok łagodny i stromy, identyfikuje obiekty geograficzne na mapie na podstawie ich opisu, opisuje obiekty geograficzne na podstawie mapy 5 obiekty geograficzne na podstawie współrzędnych geograficznych podanych z określoną dokładnością, oblicza rozciągłość południkową w kilometrach na podstawie mapy poziomicowej określa bieg rzeki, potrafi dobrać odpowiednią mapę tematyczną w celu uzyskania określonych informacji, wyjaśnia zależność treści mapy od skali, odczytuje informacje przedstawione na mapach za pomocą różnych metod kartograficznych, identyfikuje obiekty geograficzne zaznaczone na planie hipsometryczny, projektuje, opisuje i prezentuje trasy podróży na podstawie map oraz innych źródeł wiedzy, ocenia przydatność map przy rozwiązywaniu różnych zadań praktycznych identyfikuje trasę zaznaczoną na planie lub mapie z odpowiadającą jej trasą w terenie, projektuje trasy podróży na podstawie map samochodowych, określa położenie geograficzne obiektów i obszarów względem siebie na podstawie mapy lub mapie z odpowiadającymi im obiektami w terenie, wyszukuje na mapie obiekty przedstawione na zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz je charakteryzuje, projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych i topograficznych Lądy i oceany – współczesny obraz powierzchni Ziemi pojęcia: linia brzegowa pojęcia: depresja, nizina, wyżyna pojęcia: szelf, grzbiet oceaniczny zna nazwy lądów i oceanów oraz ich rozmieszczenie, zna nazwy wybranych obiektów geograficznych na lądach: nizin, wyżyn, gór i lokalizuje je na mapach, lokalizuje na mapach wybrane morza i elementy linii brzegowej, lokalizuje, korzystając z mapy (również konturowej), wskazane niziny, wyżyny oraz góry na charakteryzuje na podstawie map rozmieszczenie lądów i oceanów na Ziemi, lokalizuje na mapach (również konturowych) wybrane obiekty geograficzne: morza, 6 lokalizuje na mapach (również konturowych) wskazane obiekty geograficzne: morza, cieśniny, wyspy i archipelagi wysp, półwyspy, niziny, wyżyny oraz góry, porównuje cechy położenia poszczególnych lądów i oceanów, wyjaśnia na przykładach przyczyny przestrzennego zróżnicowania lokalizuje na mapach wybrane elementy linii brzegowej oraz morza śródziemne Europy poszczególnych kontynentach, opisuje środowisko przyrodnicze, na podstawie map tematycznych poszczególnych kontynentów cieśniny, wyspy, półwyspy, niziny, wyżyny oraz góry, podaje wyróżniające cechy środowiska przyrodniczego poszczególnych kontynentów Ruchy Ziemi i ich następstwa pojęcia: Wszechświat, Układ Słoneczny, gwiazda, planeta, ruch obrotowy Ziemi, ruch obiegowy Ziemi, czas urzędowy pojęcia: biegun ziemski, orbita, sfera niebieska, zenit, górowanie słońca, południk, czas słoneczny, czas strefowy pojęcia: meteoryt, kometa, długość i szerokość geograficzna, równonoc, przesilenie letnie i zimowe pojęcia: galaktyka odróżnia gwiazdę od planety na przykładzie Słońca i Ziemi, wie, że Ziemia ma kształt kuli, podaje czas jednego obrotu Ziemi wokół własnej osi jako podstawę rachuby czasu, podaje zjawisko następstwa dnia i nocy opisuje kształt Ziemi (jako geoidy), podaje wymiary Ziemi: obwód wzdłuż równika, średni promień, przedstawia główne założenia heliocentrycznej teorii Kopernika, demonstruje, posługując się wymienia planety Układu Słonecznego, określa, korzystając z rysunków, miejsce Ziemi we Wszechświecie i w Układzie Słonecznym, wymienia cechy ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi, podaje najważniejsze 7 warunków środowiska przyrodniczego na poszczególnych kontynentach wskazuje granice umownego podziału wszechoceanu, lokalizuje, korzystając z mapy, wybrane rowy i grzbiety oceaniczne określa miejsce Ziemi w Układzie Słonecznym i we Wszechświecie, podaje przykłady konsekwencji dla życia i działalności człowieka, wynikających ze zmiany ilości energii słonecznej docierającej do podaje główne cechy budowy Wszechświata, porównuje założenia teorii geocentrycznej i heliocentrycznej teorii Kopernika, potrafi wyjaśnić, że spłaszczenie Ziemi przy biegunach jest zarówno dowodem, jak i skutkiem ruchu jako skutek ruchu obrotowego Ziemi, podaje, na podstawie własnych spostrzeżeń, przykłady konsekwencji ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi dla codziennego życia człowieka, wskazuje na globusie bieguny, południki i równoleżniki (w tym równik), wskazuje na globusie: kierunki główne oraz półkule (N, S, E, W), odczytuje na globusie współrzędne geograficzne punktów, leżących na przecięciu południków i równoleżników zaznaczonych na globusie, podaje czas jednego obiegu Ziemi dookoła globusem, ruch obrotowy Ziemi, podaje wartość prędkości kątowej w ruchu obrotowym Ziemi, wymienia przynajmniej po dwa geograficzne następstwa ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi, na podstawie własnych spostrzeżeń podaje przykłady konsekwencji ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi dla środowiska przyrodniczego oraz codziennego życia człowieka, wymienia cechy południków i równoleżników, określa współrzędne geograficzne wskazanych punktów geograficzne następstwa ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi, na podstawie własnych spostrzeżeń i innych źródeł wiedzy podaje przykłady konsekwencji ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi dla gospodarki człowieka, oblicza miejscowy czas słoneczny dla wybranych punktów na Ziemi na podstawie różnicy długości geograficznej (podanej z dokładnością do 1°) podaje zasadę podziału Ziemi na strefy czasowe, wskazuje na mapie przykłady państw, na 8 powierzchni Ziemi w różnych szerokościach geograficznych, potrafi wyznaczyć południk miejscowy, przedstawia zależność między czasem słonecznym a długością geograficzną, oblicza miejscowy czas słoneczny dla dowolnych punktów na Ziemi na podstawie różnicy długości geograficznej (podanej z dokładnością do 1’), oblicza długość geograficzną punktów (z dokładnością do 1°) na podstawie różnicy miejscowych czasów słonecznych, oblicza, w których latach luty miał obrotowego Ziemi, wyjaśnia związek prędkości liniowej z prędkością kątową punktów w ruchu obrotowym Ziemi, oblicza długość geograficzną punktów (z dokładnością do 1’) na podstawie różnicy miejscowych czasów słonecznych, oblicza różnicę czasu strefowego na podstawie długości geograficznej punktów, wykazuje związek między miejscowym czasem słonecznym, czasem strefowym a czasem urzędowym, wyjaśnia związek między długością dnia i nocy a zmianą miejsca wschodu i zachodu Słońca na horyzoncie, Słońca (rok), wie, że następstwo astronomicznych pór roku jest skutkiem ruchu obiegowego Ziemi, wie, że ruchy: obrotowy i obiegowy Ziemi odbywają się równocześnie, podaje daty początku astronomicznych pór roku na podstawie siatki geograficznej, oblicza różnicę miejscowego czasu słonecznego dla wybranych punktów na Ziemi na podstawie ich długości geograficznej (podanej z dokładnością do 1°) określa czas strefowy wskazanego miejsca na podstawie mapy stref czasowych, wskazuje na mapie stref czasowych linię zmiany daty, uzasadnia konieczność posługiwania się czasem urzędowym wyjaśnia związek długości trwania zwykłego roku kalendarzowego i roku przestępnego których terytorium przebiega kilka stref czasowych, określa datę po przekroczeniu linii zmiany daty, korzystając z rysunków, przedstawia oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach astronomicznych pór roku, przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku, podaje cechy stref oświetlenia Ziemi (będzie miał) 29 dni, wyjaśnia związek między cechami strefy oświetlenia Ziemi a szerokością geograficzną, oblicza wysokość Słońca nad horyzontem w momencie górowania na podanej szerokości geograficznej w dniach rozpoczęcia astronomicznych pór roku 9 przedstawia na schematach zmienność w ciągu roku długości widomej drogi Słońca i wysokości Słońca nad horyzontem w momencie górowania w różnych szerokościach geograficznych, wykazuje związek między stałym nachyleniem osi ziemskiej do płaszczyzny orbity a oświetleniem Ziemi, oblicza szerokość geograficzną miejsca na podstawie wysokości Słońca nad horyzontem w momencie górowania w pierwszych dniach astronomicznych pór roku, wyjaśnia pojęcia: składnik klimatu występowanie dni i nocy polarnych oraz długość ich trwania w zależności od szerokości geograficznej z ruchem obiegowym Ziemi, podaje nazwy równoleżników, nad którymi Słońce góruje w zenicie w pierwszych dniach astronomicznych pór roku, przedstawia położenie (granice) stref oświetlenia Ziemi przedstawia, korzystając z własnych obserwacji, zmiany oświetlenia Ziemi oraz długości dnia i nocy w umiarkowanych szerokościach geograficznych w ciągu roku Ziemia jako środowisko życia. Klimat pojęcia: klimat, amplituda pojęcia: izobara, pojęcia: efekt temperatury powietrza, izoterma, izohieta, cień cieplarniany czynnik klimatotwórczy, opadowy 10 smog, strefa klimatyczna wymienia dwa składniki pogody i klimatu: temperaturę powietrza i opady, przeprowadza pomiary temperatury powietrza i proste obserwacje meteorologiczne i wykorzystuje je do opisu pogody, odczytuje dane z diagramów klimatycznych, wskazuje na mapie obszary występowania monsunów, wymienia najważniejsze cechy wybranych typów klimatu i wskazuje, posługując się mapą, obszary ich występowania wymienia najważniejsze składniki pogody i klimatu, na podstawie danych liczbowych sporządza diagram klimatyczny, oblicza na podstawie danych liczbowych: średnią temperaturę powietrza, sumę opadów, amplitudę temperatury powietrza, czyta mapy klimatyczne, wie, że temperatura powietrza spada wraz z oddalaniem się od równika oraz wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej, potrafi odszukać na mapie nazwy ciepłych i zimnych prądów morskich, podaje różnicę pomiędzy pogodą a klimatem, oblicza na podstawie diagramu klimatycznego: średnią temperaturę powietrza, sumę opadów, amplitudę temperatury powietrza, podaje czynniki klimatotwórcze, na podstawie map i diagramów klimatycznych lub danych liczbowych przedstawia wpływ szerokości geograficznej i rzeźby terenu na klimat wskazanych obszarów Ziemi, oblicza temperaturę powietrza na wskazanej wysokości 11 wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map rozkładu temperatury powietrza i opadów, wyjaśnia mechanizm powstawania cienia opadowego, przedstawia na podstawie map i diagramów klimatycznych wpływ morza, w tym prądów morskich, na klimat, przedstawia na podstawie schematu monsunowe krążenie powietrza w Azji Południowo-Wschodniej, opisuje mechanizm efektu cieplarnianego, wyjaśnia różnicę pomiędzy efektem przeprowadza pomiary i proste obserwacje meteorologiczne i wykorzystuje je do interpretacji zjawisk klimatycznych, wyjaśnia wpływ szerokości geograficznej na klimat, wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca nad horyzontem w czasie górowania a szerokością geograficzną, wykazuje wpływ rzeźby terenu na klimat wybranych obszarów Ziemi, wyjaśnia mechanizm powstawania dziury ozonowej, podaje przykłady wpływu człowieka na klimat w skali lokalnej (np. na terenie miasta), wykazuje związek między warunkami klimatycznymi a życiem i działalnością człowieka, podaje cechy klimatu górskiego, podaje cechy wiatru halnego, porównuje, na podstawie wykresów klimatycznych lub danych liczbowych, wybrane typy klimatu, podaje najważniejsze cechy stref klimatycznych bezwzględnej, podaje nazwy wybranych prądów morskich, odczytuje na podstawie map i diagramów klimatycznych lub danych liczbowych cechy klimatu morskiego i kontynentalnego, podaje przyczyny prowadzące do nasilania się efektu cieplarnianego, podaje przynajmniej dwa przykłady skutków nasilania się efektu cieplarnianego, wyjaśnia związek zmian klimatycznych na Ziemi z wycinaniem lasów równikowych, porównuje warunki klimatyczne wskazanych stref 12 cieplarnianym a wzrostem efektu cieplarnianego, podaje przykłady skutków wzrostu efektu cieplarnianego, podaje najważniejsze cechy wybranych typów klimatu, interpretuje mapy klimatyczne wykazuje zależności między strefami klimatycznymi a strefami oświetlenia Ziemi pojęcia: rzeka główna, dopływ zna nazwy wybranych formacji występujących na Ziemi, rozpoznaje wybrane formacje roślinne na podstawie fotografii, podaje przykłady klimatycznych, wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map stref klimatycznych, przedstawia, korzystając z rysunku, mechanizm powstawania wiatru halnego Ziemia jako środowisko życia. Zróżnicowanie roślinności, gleb oraz wód powierzchniowych na Ziemi pojęcia: formacja pojęcia: zasilanie rzeki, roślinna, gleba strefowa, rzeka epizodyczna, obszar zlewisko, dorzecze, dział bezodpływowy wodny, rzeka stała i okresowa rozpoznaje wybrane formacje roślinne na podstawie opisu, wymienia wybrane gatunki roślin i zwierząt charakterystyczne dla danych obszarów charakteryzuje poziomy glebowe na podstawie rysunków, wykazuje zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi na podstawie map tematycznych, 13 wykazuje współzależności między roślinnością, glebami a warunkami klimatycznymi na Ziemi, wykazuje zależność między siecią rzeczną przedstawia, na podstawie różnych źródeł wiedzy, przykłady zagrożeń dla świata przyrody wynikające z niewłaściwej działalności roślin i zwierząt żyjących we wskazanych formacjach roślinnych, lokalizuje występowanie wybranych formacji roślinnych na podstawie map krajobrazowych, wskazuje na mapie najdłuższe rzeki oraz największe jeziora na poszczególnych kontynentach i podaje ich nazwy Ziemi, lokalizuje na mapach obszary występowania wybranych formacji roślinnych strefy gorącej, umiarkowanej i chłodnej, wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności na Ziemi, opisuje piętrowy układ roślinności w górach, wymienia wybrane typy gleb występujące w strefie gorącej, umiarkowanej i chłodnej, lokalizuje na mapach największe systemy rzeczne, lokalizuje na mapach konturowych wybrane rzeki i jeziora świata, określa na podstawie przedstawia na przykładach związek sieci rzecznej z warunkami klimatycznymi, przedstawia na podstawie mapy rozmieszczenie obszarów bezodpływowych i wyjaśnia przyczynę ich występowania, przedstawia genezę wybranych jezior na Ziemi 14 na danym obszarze a klimatem człowieka, charakteryzuje, na podstawie różnych źródeł wiedzy, wybrane obszary chronione na Ziemi, przedstawia związek między rodzajem zasilania rzeki a typem klimatu, przedstawia wpływ warunków przyrodniczych i działalności człowieka na zanikanie jezior mapy, do jakich zlewisk należą wskazane rzeki, wyznacza na mapie konturowej dział wodny między wskazanymi zlewiskami i dorzeczami pojęcia: lawa, wulkan, trzęsienie ziemi Ziemia jako środowisko życia. Budowa geologiczna Ziemi pojęcia: skorupa ziemska, pojęcia: litosfera, płyta pojęcia: ruchy magma, tsunami, skała, tektoniczna, erupcja, górotwórcze, wiek skamieniałość obszary sejsmiczne, względny i bezwzględny minerał skał podaje przykłady skutków trzęsień ziemi i wybuchu wulkanu, opisuje cechy skał na podstawie ich wyglądu, rozpoznaje okazy wybranych skał (przede wszystkim występujące w najbliższej okolicy podaje główne cechy płytowej budowy litosfery, rozpoznaje na rysunku ułożenie skał: płyta, fałd, uskok, wymienia, na podstawie schematu, elementy wulkanu, opisuje wybuch wulkanu i trzęsienie ziemi, opisuje, na podstawie schematów, powstanie grzbietów oceanicznych, wykazuje związek między płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi, opisuje budowę 15 wyjaśnia przyczyny ruchu płyt litosfery, wyjaśnia na podstawie schematów przyczyny ruchów górotwórczych, ustala, na podstawie przekroju geologicznego kolejność wydarzeń geologicznych, podaje przykłady skał pojęcia: fale sejsmiczne wykazuje związek między energią wnętrza Ziemi a wewnętrznymi procesami geologicznymi zachodzącymi w litosferze, przedstawia ruchy górotwórcze jako pierwszy etap powstawania gór szkoły) rozpoznaje na ilustracjach lub okazach produkty wybuchu wulkanów, lokalizuje, na podstawie mapy, obszary częstych trzęsień ziemi i wybuchów wulkanu, rozpoznaje okazy wybranych skał: (np. piasek, żwir, glina, less, piaskowiec, zlepieniec, węgiel kamienny, wapień, granit, bazalt, gnejs, marmur), przedstawia genezę: węgla kamiennego, wapieni, soli kamiennej, granitu i bazaltu, podaje przykłady skał wyróżnionych ze względu na genezę wulkanu, ocenia wpływ występowania wulkanów i trzęsień ziemi na środowisko przyrodnicze oraz życie i działalność człowieka, przedstawia genezę marmuru i gnejsu, interpretuje prosty profil geologiczny odpornych na wietrzenie w warunkach klimatu umiarkowanego Ziemia jako środowisko życia. Zewnętrzne procesy geologiczne i ich wpływ na rzeźbę powierzchni Ziemi pojęcia: wietrzenie pojęcia: kras, erozja pojęcia: abrazja 16 o budowie fałdowej, przedstawia wpływ wewnętrznych procesów geologicznych na powstawanie skał magmowych i przeobrażonych, opisuje warunki tworzenia się skał na podstawie przekrojów geologicznych pojęcia: korazja, deflacja podaje przykłady przyrodniczych przyczyn rozpadu skał na okruchy, na podstawie ilustracji rozpoznaje wybrane formy terenu i podaje czynnik, który przyczynił się do powstania danej formy terenu, np. wydma, dolina rzeczna, stromy brzeg morski, rozpoznaje na podstawie rysunków i fotografii oraz fizyczne, chemiczne, biologiczne, pokrywa zwietrzelinowa, gołoborza, erozja (rzeczna, lodowcowa, fal morskich), akumulacja, meander, starorzecze, delta, klif, dolina V-kształtna, dolina U-kształtna, granica wiecznego śniegu, morena wgłębna, erozja boczna, erozja wsteczna, firn, pole firnowe, kocioł lodowcowy wymienia rodzaje wietrzenia, podaje rodzaje rzeźbotwórczej działalności: rzeki, fal morskich, lodowców górskich oraz wiatru, rozpoznaje i opisuje, na podstawie rysunku lub fotografii, wskazane formy terenu powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności: rzeki, fal morskich, lodowców górskich oraz wiatru, opisuje kras jako rodzaj wietrzenia chemicznego, przedstawia genezę gołoborzy, opisuje rzeźbotwórczą działalność rzeki w różnych odcinkach jej biegu, korzystając ze schematów i fotografii, wyjaśnia genezę wskazanych form terenu powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności: rzeki, fal 17 ocenia znaczenie procesu wietrzenia w przyrodzie, ocenia skutki ruchów masowych dla środowiska oraz życia i działalności człowieka, potrafi przyporządkować wskazanej formie terenu czynnik oraz proces geologiczny, który doprowadził do jej utworzenia wykazuje na przykładach zależność przebiegu wietrzenia od rodzaju skał i warunków klimatycznych, rozpoznaje i opisuje, na podstawie rysunków lub fotografii, wysokogórską (alpejską) rzeźbę terenu, wyjaśnia rolę zewnętrznych procesów geologicznych opisuje górską rzeźbę terenu rozpoznaje i opisuje formy rzeźby terenu występujące w najbliższej okolicy szkoły morskich, lodowców górskich oraz wiatru, wyjaśnia genezę form terenu występujących w najbliższej okolicy szkoły, przedstawia rolę rzek w modelowaniu górskiej rzeźby terenu 18 w dążeniu do wyrównywania powierzchni Ziemi oraz przeciwstawną im rolę procesów wewnętrznych, wykazuje współzależności między składnikami środowiska przyrodniczego na przykładzie gór KLASA II GIMNAZJUM Europa – kontynent, na którym mieszkasz dopuszczający wskazuje na mapie Europę, wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy oraz wybrane rzeki, wskazuje na mapie wybrane państwa Europy i ich stolice dostateczny wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy oraz wybrane rzeki i jeziora, wskazuje na mapie wybrane góry Europy, wskazuje na mapie wybrane państwa Europy i ich stolice pojęcia: fiord Dobry opisuje położenie geograficzne Europy, wymienia typy klimatu Europy i podaje ich główne cechy, wykazuje wpływ Oceanu Atlantyckiego i prądów morskich na klimat Europy, określa, na podstawie map, główne cechy środowiska przyrodniczego Europy, wymienia główne grupy językowe Europy bardzo dobry celujący wykazuje wpływ określa czynników współzależności, kształtujących klimat na korzystając z map, cechy klimatu między poszczególnymi wskazanych obszarów składnikami środowiska Europy, przyrodniczego Europy, porównuje środowisko wykazuje integrację przyrodnicze krajów europejskich w wskazanych regonów, ramach UE określa wpływ zróżnicowania narodowościowego i kulturowego na zmiany polityczne współczesnej Europy Położenie i środowisko przyrodnicze Polski podaje wielkość powierzchni Polski, wskazuje na mapie granice Polski z jej poszczególnymi sąsiadami oraz granicę morską, wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i ich stolice określa współrzędne geograficzne skrajnych oraz wskazanych punktów Polski, porównuje, na podstawie diagramów, powierzchnię terytorium Polski z powierzchnią innych państw Europy Położenie Polski oblicza różnice czasu słonecznego wskazanych miejsc w Polsce pojęcia: morskie wody wewnętrzne, morskie wody terytorialne pojęcia: granice 19 wykazuje wpływ położenia na środowisko przyrodnicze i gospodarkę Polski porównuje granice i terytorium współczesnej Polski z granicą i terytorium Polski przed II wojną światową, określa korzyści wynikające z położenia Polski w Europie wewnętrzne UE Wydarzenia z przeszłości geologicznej Polski. Działalność lądolodu i jego wpływ na rzeźbę terenu. Baza surowcowa rozpoznaje wybrane rozpoznaje wybrane rozpoznaje wskazane rozpoznaje i opisuje na zna podział dziejów rodzaje skał, rodzaje skał rodzaje skał oraz, podstawie rysunków Ziemi na ery i okresy, wyróżnione ze względu występujące w Polsce i korzystając z mapy, lub fotografii wskazane czyta mapę na genezę, występujące własnym regionie, określa główne obszary formy terenu powstałe stratygraficzną Polski w Polsce i we własnym opisuje warunki ich występowania w w wyniku działalności (występowanie skał z regionie, tworzenia się pokładów Polsce i we własnym lądolodu lub wód różnych okresów wymienia przykładowe węgla kamiennego i regionie, wypływających z geologicznych), formy terenu powstałe wapieni, zna podział dziejów topniejącego lodowca wykazuje na w wyniku działalności wskazuje na mapie Ziemi na ery, (w tym typy jezior przykładach związek lodowca, maksymalne zasięgi wskazuje na mapie polodowcowych) oraz występowania wskazuje na mapie zlodowaceń na obszarze Polski górotwory przedstawia ich genezę, określonych typów miejsca wydobycia w Polski, hercyńskie i alpejskie, wykazuje zależności genetycznych skał na Polsce wybranych wskazuje, korzystając z wymienia przykładowe pomiędzy współczesną danym obszarze Polski surowców mapy geologicznej formy terenu powstałe rzeźbą Polski a z przeszłością energetycznych, Polski, rejony w wyniku erozyjnej i wybranymi geologiczną, podaje przykłady występowania różnych akumulacyjnej wydarzeniami wykazuje zależność gospodarczego rodzajów skał działalności lądolodu geologicznymi (ruchy występowania wykorzystania skał, (wyróżnionych ze oraz wód górotwórcze, zalewy surowców mineralnych wymienia surowce względu na genezę), wypływających z mórz, zlodowacenia), od budowy mineralne (w tym wskazuje na mapie topniejącego lodowca i wykazuje zależność geologicznej skalne) wydobywane przykłady form przedstawia ich genezę, między działalnością we własnym regionie i polodowcowych wymienia surowce, lądolodu a cechami podaje przykłady ich występujących na które Polska eksportuje rzeźby terenu północnej gospodarczego obszarze Polski, i importuje i środkowej Polski, wykorzystania wskazuje na mapie wykazuje zależność, miejsca wydobycia w pojęcia: ozy, rzeźba korzystając z map, Polsce wybranych młodoglacjalna między skałami surowców występującymi na energetycznych, danym terenie (w tym metalicznych i skalnych we własnym regionie) a 20 działalnością lądolodu wymienia nazwy i wskazuje na mapie położenie krain geograficznych, umiejscawia własny region (miejscowość) w odpowiednim pasie ukształtowania powierzchni i krainie geograficznej, odczytuje, na podstawie mapy hipsometrycznej, skrajne wysokości bezwzględne w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni Polski podaje nazwę miesiąca o największej i najmniejszej średniej temperaturze powietrza, wymienia termiczne pory roku, opisuje typy pogody i ich zmienność w ciągu pojęcia: lądolód, jeziora polodowcowe, głazy narzutowe, sandry, pradoliny Podział Polski na krainy geograficzne przyporządkowuje przedstawia, porównuje, korzystając krainy geograficzne korzystając z mapy z mapy, wysokości odpowiednim pasom hipsometrycznej, bezwzględne i rzeźbę ukształtowania zróżnicowanie terenu poszczególnych powierzchni Polski, wysokości krain geograficznych uzasadnia dlaczego bezwzględnych na Polskę nazywamy terytorium Polski, krajem nizinnym wyróżnia główne cechy ukształtowania powierzchni Polski podaje wartość średniej temperatury powietrza w lipcu i w styczniu, średnią sumę opadów oraz przeważający kierunek wiatrów w Polsce, wymienia cechy Klimat Polski wymienia czynniki kształtujące klimat Polski, podaje główne cechy rozkładu temperatury powietrza i opadów na obszarze Polski, wyróżnia rodzaje mas 21 wymienia cechy klimatu świadczące o jego przejściowości, opisuje wpływ napływających mas powietrza na kształtowanie się pogody w Polsce w podaje kryteria wyróżniania krain geograficznych wyjaśnia przejściowość jako dominującą cechę klimatu Polski, wyjaśnia, korzystając z rysunku, rolę wzniesień pojezierzy w powstaniu cienia opadowego roku wskazuje na mapie rzeki: Wisłę, Odrę, ich wybrane dopływy oraz największe jeziora w Polsce, podaje nazwy cieków i zbiorników wodnych w pobliżu miejsca swojego zamieszkania oraz ocenia stan ich czystości klimatu umiarkowanego powietrza napływające przejściowego, nad Polskę i wskazuje wymienia cechy na mapie kierunek ich klimatu górskiego, ruchu, opisuje, na podstawie przedstawia związek diagramów oraz map rocznego przebiegu klimatycznych, cechy temperatury powietrza z klimatu wskazanych położeniem Polski w regionów Polski (w tym strefie umiarkowanych regionu zamieszkania) szerokości geograficznych N pojęcia: klimat umiarkowany przejściowy, termiczne pory roku Wody powierzchniowe Polski wymienia nazwy i podaje przykłady jezior wskazuje na mapie o różnej genezie, rzeki główne (w tym wskazuje na mapie wybrane rzeki obszary Polski przymorza), zagrożone powodziami wskazuje na mapie i wyjaśnia przyczyny obszar Polski należący tych zagrożeń, do zlewiska Morza wskazuje na mapie Bałtyckiego, położenie obszarów wskazuje na mapie Polski należące do położenie wybranych poszczególnych jezior w Polsce (w tym zlewisk, sztucznych zaznacza na mapie zaporowych) konturowej wskazane dorzecza oraz działy pojęcia: jeziora wodne polodowcowe, jeziora 22 różnych porach roku, wykazuje zależność wysokości temperatury powietrza i wielkości opadów na poszczególnych obszarach Polski od czynników kształtujących klimat wyjaśnia przyczyny ocenia możliwość asymetrii dorzecza gospodarczego Wisły i Odry wykorzystania rzek i wyjaśnia przyczyny jezior w Polsce oraz we zmienności przepływów własnym regionie, wybranych rzek Polski ukazuje związki w ciągu roku pomiędzy stosunkami wodnymi na danym terenie a budową geologiczną, rzeźbą terenu i klimatem krasowe, jeziora sztuczne, zasilanie rzeki opisuje, na podstawie mapy, położenie Bałtyku, określa, korzystając z mapy, położenie wybranych elementów linii brzegowej wymienia wybrane cechy Morza Bałtyckiego (wielkość, głębokość, zasoleni i temperatura wody), wymienia typy wybrzeży Morza Bałtyckiego Morze Bałtyckie wyjaśnia genezę wybranych typów wybrzeży pojęcia: strefa wyłączności ekonomicznej pojęcia: morze szelfowe, zalew, wybrzeże mierzejowo-zalewowe porównuje wybrane warunki przyrodnicze Bałtyku (temperaturę wody i zasolenie) z innymi morzami śródziemnymi Europy, wyjaśnia przyczyny małego zasolenia wód Bałtyku, wyjaśnia przyczyny degradacji wód Bałtyku wymienia nazwy żyznych gleb występujących w Polsce Zróżnicowanie gleb w Polsce wskazuje na mapie charakteryzuje gleby rozpoznaje i obszary występowania własnego regionu charakteryzuje profile głównych typów gleb glebowe wybranych Polski typów gleb określa przynależność własnej miejscowości do poszczególnych jednostek administracyjnych: Podział administracyjny i ludność Polski określa, korzystając z porównuje, korzystając opisuje podział mapy, położenie z danych administracyjny Polski, poszczególnych statystycznych, podaje przykłady województw i ich województwa pod konsekwencji procesu stolic, względem np. starzenia się 23 wykazuje związek cech fizycznych i chemicznych wód Bałtyku z położeniem geograficznym i śródziemnym typem morza, podaje przykłady działań zmierzających do ochrony wód Bałtyku – w ramach międzynarodowej współpracy państw nadbałtyckich, proponuje działania zmierzające ochrony wód Bałtyku wskazuje związek pomiędzy typem genetycznym gleby a warunkami jej powstawania wskazuje różnice pomiędzy zadaniami władz samorządowych: gminnych, powiatowych, gminy, powiatu, województwa, określa, korzystając z mapy, położenie własnego województwa i województw sąsiednich oraz ich stolic, podaje liczbę ludności Polski, wymienia nazwy państw, do których w ostatnich latach wyjechało najwięcej Polaków, opisuje rynek pracy w swojej miejscowości i gminie, wskazuje na mapie Polski obszary o dużej i małej gęstości zaludnienia, wskazuje na mapie położenie wybranych miast Polski opisuje, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, zmiany liczby ludności Polski po 1945 roku, oblicza, na podstawie danych, przyrost naturalny i przyrost rzeczywisty, przedstawiana, na podstawie wykresów, zmiany struktury zatrudnienia w Polsce w wybranych latach, wykazuje związek między wykształceniem a możliwością znalezienia pracy, przedstawia, korzystając z mapy, rozmieszczenie mniejszości narodowych w Polsce, podaje wartość średniej gęstości zaludnienia w Polsce, oblicza gęstość zaludnienia wskazanego obszaru, porównuje, na podstawie danych statystycznych, gęstość powierzchni i liczby mieszkańców, podaje aktualną wartość współczynnika przyrostu naturalnego w Polsce, podaje charakterystyczne cechy ludności Polski dotyczące struktury wieku i płci, podaje przyczyny występowania wyżu i niżu demograficznego, porównuje, na podstawie danych statystycznych, strukturę zatrudnienia w Polsce i wybranych krajach Europy, przedstawia strukturę narodowościową ludności Polski, charakteryzuje, na podstawie mapy gęstości zaludnienia, rozmieszczenie ludności w Polsce (w tym we własnym regionie), zna typy zespołów miejskich, 24 społeczeństwa, wyjaśnia przyczyny zmian liczby ludności w Polsce, przedstawia zależności między przyrostem rzeczywistym a saldem migracji zagranicznych, ocenia społeczne skutki emigracji (negatywne i pozytywne), analizuje, korzystając z piramidy wieku i płci ludności, strukturę ludności Polski w podanym roku, wskazuje związek pomiędzy strukturą zatrudnienia a poziomem rozwoju gospodarczego kraju, wskazuje różnice w strukturze zatrudnienia w Polsce i we własnym regionie, dostrzega społeczne problemy wynikające z bezrobocia i podaje przykłady sposobów ich rozwiązywania, porównuje strukturę narodowościową Polski wojewódzkich, wskazuje związek pomiędzy spadkiem współczynnika przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji a procesem starzenia się społeczeństwa, porównuje , na podstawie danych statystycznych, stopę bezrobocia w Polsce z innymi krajami Europy, opisuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w różnych częściach Polski (w tym we własnym regionie) i wyjaśnia przyczyny tego zjawiska, wyjaśnia przyczyny zmiany struktury narodowościowej ludności Polski po II wojnie światowej w stosunku do okresu poprzedniego, opisuje wpływ migracji wewnętrznych na gęstość zaludnienia w wybranych regionach zaludnienia swojego województwa z gęstością zaludnienia w innych województwach, wymienia przykładowe funkcje miast, opisuje funkcje pełnione przez własną miejscowość, opisuje zmiany cech współczesnego osadnictwa wiejskiego, ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu pojęcia: przyrost naturalny, saldo migracji przyrost rzeczywisty, emigracja, imigracja, naród, mniejszość narodowa, gęstość zaludnienia porównuje wybrane przed II wojną miasta Polski pod światową i obecnie, względem pełnionych wskazuje na funkcji, ze szczególnym przykładach różnych uwzględnieniem regionów Polski (w tym własnego regionu, regionu zamieszkania) wyjaśnia na czym związek pomiędzy polega proces zróżnicowaniem urbanizacji gęstości zaludnienia z warunkami pojęcia: współczynnik przyrodniczymi, przyrostu naturalnego, ekonomicznymi i współczynnik przyrostu historycznymi (w tym z rzeczywistego, struktura migracjami zatrudnienia, stopa wewnętrznymi), bezrobocia, aglomeracja, rozpoznaje na mapie konurbacja, urbanizacja, aglomerację i współczynnik urbanizacji, konurbację piramida wieku i płci porównuje współ – ludności, wyż czynnik urbanizacji w demograficzny, niż różnych regionach demograficzny, echo wyżu (województwach) i niżu demograficznego, Polski proces starzenia się społeczeństwa Polski, porównuje współczynnik urbanizacji w Polsce i wybranych krajach, wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju stref podmiejskich, ocenia skutki urbanizacji (zauważa pozytywne i negatywne) Gospodarka Polski podaje przyrodnicze wymienia i wskazuje na czynniki rozwoju mapie obszary o rolnictwa, najlepszych wymienia uprawy w przyrodniczych najbliższej okolicy: wsi, warunkach dla rozwoju Rolnictwo opisuje rolę poszczególnych czynników, przyrodniczych i pozaprzyrodniczych, 25 wnioskuje, na podstawie map o różnej treści, o przydatności obszaru (w tym własnego regionu) dla porównuje, na podstawie map, warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa na wskazanych gminie (w przypadku uczniów mieszkających na wsi), w strefie podmiejskiej (w przypadku uczniów mieszkających w mieście) rolnictwa, podaje pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa, podaje główne obszary uprawy: pszenicy, żyta, pszenżyta, ziemniaków pojęcia: rolnictwo, okres buraków cukrowych wegetacyjny, zbiory, plony oraz owoców i warzyw, wymienia główne rejony chowu bydła i trzody chlewnej pojęcia: rozdrobnienie gospodarstw, rozdrobnienie gruntów, rolnictwo (gospodarstwa) samozaopatrzeniowe, rolnictwo (gospodarstwa) towarowe, rolnictwo ekologiczne dla rozwoju rolnictwa, wskazuje na mapie obszary o najbardziej i najmniej warunkach dla rozwoju rolnictwa w Polsce, przedstawia, korzystając z wykresu lub danych statystycznych, zmiany w strukturze wielkości gospodarstw rolnych w Polsce w ostatnich latach, porównuje, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, strukturę użytkowania gruntów w Polsce i innych krajach europejskich, podaje najważniejsze cechy polskiego rolnictwa pojęcia: kultura rolna, obsada wymienia źródła energii, gospodarki rolnej, uwzględniając: wysokość n.p.m., rzeźbę terenu, długość okresu wegetacji, roczną sumę opadów, gleby i warunki wodne, porównuje, korzystając z map o różnej treści, pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa w różnych regionach kraju (w tym we własnym regionie), uzasadnia rozmieszczenie głównych rejonów upraw wybranych roślin uwzględniając warunki przyrodnicze oraz czynniki pozaprzyrodnicze, ocenia, korzystając z map, obsadę bydła i trzody chlewnej we własnym regionie Przemysł. Usługi – łączność, transport, handel zagraniczny podaje tradycyjne i zna rozmieszczenie formułuje wnioski, na alternatywne źródła największych podstawie wykresów 26 obszarach Polski, ocenia wpływ rozdrobnienia gospodarstw i rozproszenia gruntów na poziom produkcji rolnej, porównuje, na podstawie danych statystycznych, poziom polskiego rolnictwa z rolnictwem wybranych państw europejskich, uzasadnia rozmieszczenie głównych rejonów chowu bydła i trzody chlewnej, uwzględniając warunki przyrodnicze oraz czynniki pozaprzyrodnicze, wnioskuje, na podstawie danych statystycznych, o zmianach zachodzących w polskim rolnictwie w ostatnich latach wyjaśnia lokalizację największych wymienia zakłady przemysłowe w okolicy swojego miejsca zamieszkania i przedstawia ich profil produkcji, podaje przykłady placówek i instytucji usługowych w Polsce, we własnym regionie (gminie, województwie ) oraz miejscowości, wymienia nazwy i wskazuje na mapie największe polskie porty morskie, podaje przykłady towarów i usług, które są przedmiotem handlu zagranicznego Polski (eksportu i importu) energii, wskazuje na mapie główne rejony wydobycia surowców energetycznych w Polsce, podaje przykłady zmian w przemyśle własnego regionu i ich przyczyny, wskazuje na przykładach, że polski przemysł staje się coraz bardziej nowoczesny, opisuje, na podstawie map tematycznych, przebieg głównych szlaków transportowych, podaje najważniejszych partnerów handlowych Polski pojęcia: alternatywne źródła energii, usługi, łączność, eksport, import elektrowni w kraju, opisuje główne problemy polskiej energetyki, opisuje zmiany zachodzące w polskim przemyśle po 1989 roku i podaje ich przyczyny, wymienia główne cechy przemysłu wysokich technologii, podaje gałęzie przemysłu obecnie najszybciej rozwijające się, wskazuje na mapie wybrane okręgi przemysłowe, rozróżnia rodzaje usług i opisuje ich znaczenie w gospodarce kraju, porównuje, na podstawie danych statystycznych, zatrudnienie w usługach w wybranych województwach oraz w Polsce i innych krajach, ocenia poziom usług w miejscu swojego zamieszkania (wieś, miasto), 27 lub danych statystycznych, dotyczące tendencji zmian wykorzystania różnych źródeł energii na świecie i w Polsce, ocenia, na podstawie wykresu lub danych statystycznych, strukturę wykorzystania poszczególnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej w Polsce i porównuje z innymi krajami Europy, wyjaśnia, uwzględniając główne czynniki, lokalizację wybranych zakładów przemysłowych lub gałęzi przemysłu (w tym w regionie zamieszkania), wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju wybranych usług w Polsce i we własnym regionie, ocenia możliwość rozwoju usług w miejscu swojego zamieszkania, elektrowni, wykazuje konieczność zmian w strukturze zużycia energii elektrycznej w Polsce, ocenia wpływ polskiej energetyki na środowisko przyrodnicze, uzasadnia, że przemysł elektromaszynowy, chemiczny i spożywczy mają obecnie największe znaczenie w gospodarce kraju, ocenia zmiany zachodzące w rozmieszczeniu przemysłu w Polsce, ocenia rolę łączności w gospodarce kraju i życiu człowieka oraz poziom jej rozwoju w Polsce, wyjaśnia zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej i drogowej w Polsce, ocenia, na podstawie danych statystycznych, poziom rozwoju wybranych rodzajów transportu w Polsce, podaje główne cechy transportu w Polsce, oblicza saldo handlu zagranicznego podaje przykłady zagrożeń dla środowiska przyrodniczego oraz dóbr kultury wynikające z działalności gospodarczej wykazuje wpływ transportu na rozwój gospodarczy kraju, analizuje, na podstawie danych statystycznych, pojęcia: przemysł, bilans handlu przemysł wysokich zagranicznego Polski w technologii, ośrodek ostatnich latach, przemysłowy, okręg ocenia, na podstawie przemysłowy, dodatni danych statystycznych, bilans handlowy, ujemny udział Polski w handlu bilans handlowy światowym Kształtowanie i ochrona środowiska przyrodniczego korzystając z mapy, określa, korzystając z ocenia, na podstawie nazywa i określa mapy Polski, położenie map i danych położenie parków obszarów o najbardziej statystycznych, stan narodowych Polski, zdegradowanym środowiska podaje nazwy polskich środowisku przyrodniczego w parków narodowych przyrodniczym i podaje Polsce oraz własnym wpisanych na Światową przyczyny degradacji, regionie w ostatnich Listę Rezerwatów wymienia i latach, Biosfery oraz na Listę charakteryzuje formy proponuje działania na Światowego ochrony przyrody, rzecz ochrony Dziedzictwa podaje przykłady środowiska Kulturowego i rekultywacji obszarów geograficznego we Przyrodniczego zdegradowanych własnym regionie Ludzkości UNESCO, wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i dóbr kultury w Polsce 28 wyjaśnia, na podstawie danych statystycznych, strukturę eksportu i importu Polski, wykazuje, że dodatni bilans handlowy jest korzystny dla gospodarki wyjaśnia założenia zrównoważonego rozwoju pojęcia: rozwój zrównoważony pojęcia: rekultywacja, recykling podaje przykłady miejscowości oraz obszarów w Polsce o dużych walorach turystycznych planuje, korzystając z przewodników turystycznych oraz mapy samochodowej, wycieczkę po wybranym regionie Polski Walory turystyczne Polski wymienia i opisuje ocenia atrakcyjność obiekty wpisane na turystyczną własnego Listę Światowego regionu Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO ocenia zagospodarowanie turystyczne kraju i własnego regonu Krainy geograficzne Polski wskazuje na mapie i omawia położenie regionu, wskazuje na mapie położenie wybranych miast (portów, uzdrowisk) Pobrzeża Południowobałtyckie wymienia i wskazuje na wymienia i opisuje mapie główne krainy cechy polskich geograficzne regionu, krajobrazów wskazuje na mapie nadmorskich, wybrane elementy linii wykazuje, korzystając z brzegowej, map oraz diagramów wymienia krainy klimatycznych, wpływ regionu o najbardziej Bałtyku na klimat żyznych glebach, regionu, wymienia przykłady wyjaśnia, korzystając z walorów turystycznych rysunku, mechanizm regionu powstawania bryzy, przedstawia rolę morza pojęcia: bryza w modelowaniu wybrzeża, opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionu Pojezierza 29 planuje wycieczkę krajoznawczą po wybranej krainie Pobrzeża, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe ocenia, na podstawie map tematycznych, możliwości rozwoju rolnictwa, przemysłu i turystyki w pasie pobrzeży opisuje położenie oraz wskazuje na mapie główne krainy geograficzne pasa pojezierzy, nazywa i wskazuje na mapie największe jeziora oraz wzgórza morenowe o największej wysokości bezwzględnej wymienia oraz podaje przykłady elementów rzeźby młodoglacjalnej, wskazuje na mapie obszary wydobycia węgla brunatnego oraz soli kamiennej i potasowej, charakteryzuje, korzystając z map, klimat pojezierzy, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu nazywa oraz wskazuje na mapie przebieg głównych pradolin, wykazuje związek klimatu z rzeźbą terenu, rozpoznaje na mapie (na podstawie kształtu) rodzaje jezior polodowcowych, opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionu porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze poszczególnych pojezierzy, podaje przykłady wpływu środowiska przyrodniczego na główne cechy gospodarki pojezierzy planuje wycieczkę krajoznawczą po wybranej krainie pojezierzy uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe pojęcia: agroturystyka pojęcia: rzeźba młodoglacjalna opisuje położenie oraz wskazuje na mapie główne krainy geograficzne pasa Nizin Środkowopolskich, odczytuje wysokości bezwzględne wskazanych miejsc opisuje korzystając z map klimatycznych, zróżnicowanie klimatyczne w pasie nizin, wskazuje na mapie i omawia przebieg głównych pradolin, wskazuje na mapie wybrane ośrodki przemysłowe regionu, wymienia i wskazuje na mapie obszary o korzystnych warunkach Niziny Środkowopolskie przedstawia wiodące wykazuje porównuje, korzystając cechy środowiska współzależności, na z map, krainy przyrodniczego podstawie map geograficzne pasa Nizin regionu, tematycznych, między Środkowopolskich pod przedstawia dominujące składnikami środowiska względem cechy gospodarki przyrodniczego, przyrodniczym i poszczególnych krain podaje przykłady gospodarczym wchodzących w skład wpływu środowiska Nizin przyrodniczego Środkowopolskich poszczególnych krain na główne cechy pojęcia: rzeźba gospodarki (w tym staroglacjalna surowców mineralnych) 30 dla rozwoju rolnictwa, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu opisuje położenie oraz wskazuje na mapie główne krainy geograficzne pasa wyżyn odczytuje na mapie wysokości bezwzględne najwyższych wzniesień na Wyżynach Polskich (w tym w Górach Świętokrzyskich), wskazuje obszary wydobycia węgla kamiennego podaje przykłady form krasowych w Dolinie Prądnika i w okolicy Chęcin, wskazuje na mapie wybrane ośrodki przemysłowe regionu, podaje przykłady walorów turystycznych na wyżynach, wymienia surowce mineralne wydobywane na Wyżynie Śląskiej, wyjaśnia przyczyny koncentracji przemysłu i dużej gęstości zaludnienia na Wyżynie Śląskiej, podaje przykłady wpływu działalności gospodarczej na środowisko przyrodnicze pojęcia: wąwóz, rzeźba krasowa, stalaktyt, stalagmit, stalagnat Wyżyny przedstawia wykazuje związek charakterystyczne rzeźby terenu cechy rzeźby terenu poszczególnych wyżyn poszczególnych krain z występującymi tam pasa wyżyn, skałami, wyjaśnia powstanie wyjaśnia pochodzenie wąwozów, lessu na wyżynach oraz wyjaśnia powstanie gołoborzy w Górach rzeźby krasowej, Świętokrzyskich, przedstawia dominujące ocenia, na podstawie cechy gospodarki map i danych poszczególnych krain statystycznych, stan wchodzących w skład środowiska pasa wyżyn, przyrodniczego na wymienia główne Wyżynie Śląskiej gałęzie przemysłu GOP-u, wymienia główne ośrodki przemysłowe GOP-u, podaje przykłady działań na rzecz poprawy stanu środowiska przyrodniczego Wyżyny Śląskiej 31 porównuje warunki rozwoju rolnictwa na wyżynach, przedstawia przemiany gospodarcze, które nastąpiły w GOP-ie po1998 roku opisuje położenie oraz wskazuje na mapie kotliny, Pogórze Karpackie oraz Beskidy, odczytuje, korzystając z mapy, wysokości bezwzględne wybranych szczytów w Beskidach Kotliny Podkarpackie. Pogórze Karpackie. Beskidy wymienia rodzaje skał opisuje i porównuje wykazuje związek występujące na Pogórzu cechy rzeźby terenu zróżnicowania i w Beskidach, kotlin, Pogórza produkcji rolnej na przedstawia rolę kotlin Karpackiego oraz Pogórzu i w Beskidach śródgórskich w Beskidów z piętrowością klimatu gospodarce regionu, przedstawia dominujące (piętra gospodarki podaje przykłady cechy gospodarki rolnej) funkcji, jakie pełni kotlin, Pogórza Kraków w Polsce i w Karpackiego i regionie, Beskidów wymienia i lokalizuje na mapie wybrane pojęcia: flisz karpacki uzdrowiska, wymienia przykłady walorów turystycznych regionu pojęcia: połonina Tatry. Pieniny. Podhale 32 wykazuje związek rzeźby terenu z budową geologiczną na Pogórzu Karpackim i w Beskidach (z uwzględnieniem alpejskich ruchów górotwórczych) pojęcia: płaszczowina opisuje położenie oraz wskazuje na mapie Tatry, Podhale i Pieniny, wymienia elementy górskiej rzeźby terenu, uzasadnia konieczność ochrony przyrody Tatr wymienia rodzaje skał opisuje elementy rzeźby porównuje rzeźbę występujących w wysokogórskiej Tatr i terenu Tatr Wysokich i Tatrach i Pieninach, przedstawia ich genezę Zachodnich opisuje elementy rzeźby wysokogórskiej, pojęcia: alpejska rzeźba opisuje piętrowy układ terenu roślinności w Tatrach, ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze regionu podaje przykłady walorów turystycznych Tatr, Podhala i Pienin wykazuje związek rzeźby terenu z budową geologiczną Tatr, Podhala i Pienin pojęcia: granie, turnie, piarg, stożek piargowy, wywierzysko, hale opisuje położenie oraz wskazuje na mapie Sudety i Przedgórze Sudeckie, wskazuje na mapie pasma górskie Sudetów oraz kotliny: Kłodzką i Jeleniogórską wymienia główne surowce mineralne (w tym skalne) Sudetów wymienia i lokalizuje na mapie wybrane uzdrowiska, porównuje, na podstawie map i fotografii, rzeźbę terenu Sudetów i Przedgórza Sudeckiego, podaje przykłady walorów turystycznych regionu Sudety ukazuje wpływ porównuje przyrodnicze wyjaśnia związek lodowców górskich na czynniki dla rozwoju współczesnej rzeźby rzeźbę terenu Sudetów, rolnictwa w Sudetach i terenu Sudetów z wymienia przykłady na Przedgórzu alpejskimi ruchami rzeźby zrębowej, Sudeckim górotwórczymi przedstawia dominujące cechy gospodarki Sudetów pojęcia: zręby, stoliwa, uskok brzeżny 33 określa położenie, korzystając z mapy, własnej miejscowości (kraina geograficzna, gmina, powiat województwo), wymienia nazwy sąsiednich miejscowości, wymienia rodzaje skał oraz surowców mineralnych występujących w regionie i podaje przykłady ich wykorzystania, podaje nazwę najbliższej rzeki, jeziora, przedstawia występowanie lasów w regionie, opisuje inne, poza lasami, naturalne formacje roślinne regionu (głównie najbliższej okolicy), wymienia główne uprawy i kierunki hodowli, nazywa i wskazuje na na podstawie mapy przedstawia położenie własnej miejscowości na tle szlaków transportowych, nazywa i rozpoznaje skały występujące w najbliższej okolicy, wymienia surowce mineralne występujące w regionie oraz miejsca ich eksploatacji, ocenia zagrożenie powodziami w regionie, na podstawie dostępnych źródeł informacji ocenia stan czystości wód powierzchniowych w najbliższej okolicy i w regionie, wymienia największe zakłady produkcyjne w regionie oraz profil ich produkcji, opisuje funkcje, które pełnią największe miasta regionu, ocenia możliwość obsługi turystów w regionie, Region, w którym mieszkam określa kryteria wydzielania regionu, wymienia nazwy sąsiednich gmin, przedstawia formy gospodarczego wykorzystania wód w regionie, podaje gatunki roślin i zwierząt żyjących w regionie, które są objęte ochroną, wymienia i opisuje zabytki kultury materialnej najbliższej okolicy i regionu, na podstawie różnych źródeł informacji ocenia warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa w regionie, opisuje formy użytkowania ziemi, planuje wycieczkę po regionie, ocenia stan środowiska przyrodniczego we własnej miejscowości, podaje przykłady działań zmierzających 34 wymienia nazwy sąsiednich powiatów, ocenia wykorzystywanie w gospodarce bazy surowców skalnych i mineralnych, opracowuje przewodnik turystyczny po okolicy miejsca zamieszkania przedstawia związek rodzaju i ułożenia skał z przeszłością geologiczną regionu, na podstawie danych statystycznych ocenia poziom rolnictwa w regionie (województwie) na tle innych rejonów kraju, na podstawie danych statystycznych opracowuje charakterystykę ludności województwa, w którym mieszka , uwzględniającą wybrane cechy demograficzne: liczbę ludności, ruch naturalny ludności, strukturę zatrudnienia, migracje zewnętrzne (kierunki i przyczyny), opracowuje i opisuje, na podstawie map o różnej treści i własnych obserwacji terenowych, trasy wycieczek po własnym regionie uwzględniając walory mapie największe miasta regionu, wymienia i opisuje walory środowiska przyrodniczego najbliższej okolicy i regionu, planuje wycieczkę po własnej miejscowości, podaje przykłady wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze (negatywne i pozytywne), wymienia pomniki przyrody występujące w najbliższej okolicy, przedstawia cechy wyróżniające ludność regionu na tle ludności kraju (np. gwara, stroje regionalne, budownictwo, zdobnictwo), przedstawia przykłady zwyczajów regionalnych podtrzymywanych przez własną rodzinę pojęcia: folklor, skansen podaje przykłady do ochrony przyrody w zakładu przemysłowego najbliższej okolicy, w regionie o podaje przykłady wyjątkowej działań rekultywacji uciążliwości dla terenów człowieka i środowiska zdegradowanych, przyrodniczego, na podstawie danych ocenia sposób statystycznych składowania odpadów, porównuje wybrane śmieci i ścieków we cechy demograficzne własnej miejscowości, ludności województwa, podaje nazwy i w którym mieszka z wskazuje na mapie cechami ludności Polski parki narodowe i (przyrost naturalny, krajobrazowe, które gęstość zaludnienia, znajdują się w regionie, strukturę zatrudnienia i opracowuje bezrobocie), charakterystykę wymienia wybitne ludności swojej postaci, które zasłużyły miejscowości, się dla miejscowości, uwzględniając: liczbę regionu (kraju) w ludności, pochodzenie przeszłości oraz ludności, zajęcia współcześnie ludności, problemy młodzieży, opisuje wybrane budowle związane z historią miejscowości pojęcia: region, grupa etnograficzna, dialekt (gwara) 35 przyrodnicze i kulturowe, przygotowuje prezentacje multimedialne promujące miejsce swojego zamieszkania i własny region KLASA III GIMNAZJUM Dopuszczający Dostateczny lokalizuje na mapie Czechy i Słowację, podaje nazwy stolic Czech i Słowacji oraz wskazuje na mapie ich położenie, podaje przykłady walorów turystycznych Czech i Słowacji wskazuje na mapie Ukrainę, Białoruś i Litwę, podaje nazwy stolic omawianych paostw oraz lokalizuje je na mapie, odczytuje z mapy nazwy największych rzek oraz miast omawianych paostw opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Czech i Słowacji, lokalizuje na mapie wskazane krainy geograficzne, rzeki oraz miasta Czech i Słowacji opisuje położenie geograficzne Ukrainy, Białorusi i Litwy, wskazuje na mapie miejsca występowania wybranych surowców mineralnych w omawianych paostwach, charakteryzuje warunki środowiska przyrodniczego w omawianych paostwach z punktu widzenia Dobry Sąsiedzi Polski Czech i Słowacji porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze (w tym bogactwa mineralne) Czech i Słowacji, podaje przykłady współzależności między środowiskiem przyrodniczym a działalnością gospodarczą w omawianych paostwach Ukraina, Białoruś, Litwa porównuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Ukrainy, Białorusi i Litwy, przedstawia cechy rolnictwa Ukrainy, Białorusi i Litwy, podaje przykłady przemian społecznych i gospodarczych na Ukrainie, wskazuje przyczyny i konsekwencje ujemnego 36 Bardzo dobry Celujący wykazuje różnice w rozwoju gospodarczym Czech i Słowacji wykazuje wpływ przystąpienia do UE Czech i Słowacji na rozwój gospodarczy tych paostw porównuje, korzystając z danych statystycznych, gospodarkę Białorusi i Litwy, porównuje, korzystając z danych statystycznych, poziom gospodarki Ukrainy z poziomem gospodarki innych paostw (uwzględniając główne kierunki oraz cechy wyróżniające) porównuje zmiany społeczne i gospodarcze zachodzące na Białorusi i na Litwie po 1990 roku, podaje przykłady powiązao gospodarczych między Rosją a Białorusią wskazuje na mapie Rosję oraz podaje nazwę jej stolicy, lokalizuje na mapie stolicę Rosji, lokalizuje na mapie wskazane obiekty geograficzne Rosji (krainy geograficzne, rzeki, jeziora, morza, miasta) przydatności dla rolnictwa, wymienia główne kierunki produkcji rolnej w omawianych paostwach, przedstawia konsekwencje awarii elektrowni w Czarnobylu opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Rosji oraz jej stolicy, podaje przykłady konsekwencji dużej rozciągłości południkowej i równoleżnikowej, wskazuje, korzystając z map tematycznych, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych i obszary upraw wybranych roślin, wymienia przyczyny spadku liczby ludności Rosji w ostatnim okresie, przedstawia zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe Rosji, wskazuje, korzystając z mapy demograficznej, obszary o dużej i małej przyrostu naturalnego na Ukrainie Rosja charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Rosji, porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze europejskiej i azjatyckiej części Rosji, wykazuje różnice w zaludnieniu różnych regionów Rosji i wskazuje przyczyny tych różnic, wykazuje rolę surowców energetycznych w gospodarce Rosji 37 wykazuje zależności między elementami środowiska przyrodniczego Rosji, porównuje zagospodarowanie azjatyckiej i europejskiej części Rosji, podaje przyczyny wyludniania się Syberii ocenia, na podstawie map, warunki środowiska przyrodniczego wskazanych obszarów Rosji z punktu widzenia życia i działalności człowieka, wyszukuje w źródłach statystycznych dane dotyczące miejsca Rosji w produkcji przemysłowej świata gęstości zaludnienia lokalizuje na mapie Niemcy oraz ich stolicę, lokalizuje na mapie przynajmniej trzy rzeki i trzy miasta Niemiec lokalizuje na mapie kraje skandynawskie oraz ich stolice opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Niemiec oraz ich stolicy, lokalizuje na mapie wskazane obiekty geograficzne Niemiec: krainy geograficzne, rzeki, miasta, wymienia główne cechy gospodarki Niemiec (nowoczesny, dobrze rozwinięty przemysł, wysoki poziom rolnictwa towarowego) pojęcia: gejzer przedstawia, korzystając z map, cechy położenia paostw skandynawskich, podaje, korzystając z map, cechy środowiska przyrodniczego paostw skandynawskich, Niemcy charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Niemiec, wykazuje na przykładach związek produkcji rolnej Niemiec z warunkami środowiska przyrodniczego, identyfikuje cechy rolnictwa towarowego, przedstawia główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu w Reosko-Westfalskim Okręgu Przemysłowym jako przykład zmian zachodzących w przemyśle w Europie Zachodniej Europa Kraje skandynawskie wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego omawianych paostw: 38 wyjaśnia, dlaczego starzenie się społeczeostwa Niemiec jest problemem społecznym i gospodarczym (z uwzględnieniem imigracji) przedstawia problemy gospodarcze powstałe w wyniku połączenia NRD i RFN, ocenia, na podstawie danych statystycznych, efektywnośd i towarowośd rolnictwa Niemiec przedstawia, na podstawie map: wspólne cechy środowiska przyrodniczego omawianych paostw, cechy środowiska przyrodniczego ocenia środowisko przyrodnicze z punktu widzenia gospodarki kraju, wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec, wykazuje rolę Niemiec w Europie porównuje, na podstawie danych statystycznych, wskaźniki rozwoju gospodarczego paostw skandynawskich wskazuje na mapie wielką Brytanię oraz jej stolicę, przedstawia wyspiarskie położenie Wielkiej Brytanii wymienia czynniki wpływające na średnią długośd życia ludności w krajach skandynawskich, podaje przykłady działalności gospodarczej paostw skandynawskich wynikającej z cech środowiska przyrodniczego tych krajów podaje cechy położenia Wielkiej Brytanii, lokalizuje na mapie wskazane wyspy należące do Wielkiej Brytanii, lokalizuje na mapie krainy geograficzne i historyczne Wielkiej Brytanii, wykazuje wpływ położenia Wielkiej Brytanii na jej klimat wpływ nadmorskiego położenia na gospodarkę Norwegii, racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych (w tym rzek) w krajach Europy Północnej, wykorzystanie cech środowiska przyrodniczego dla rozwoju rolnictwa w Danii, wykorzystanie cech środowiska przyrodniczego dla rozwoju rybołówstwa w Islandii Wielka Brytania charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wielkiej Brytanii, przedstawia główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Okręgu Środkowoangielskiego przedstawia cechy nowoczesnego przemysłu i rolnictwa Wielkiej Brytanii Francja 39 wyróżniające dane paostwo, wykazuje zależnośd między położeniem Islandii w strefie ryftu a występowaniem wulkanów i gejzerów, podaje cechy gospodarki, które wyróżniają dane paostwo wykazuje znaczenie rewolucji przemysłowej i podbojów kolonialnych dla rozwoju Wielkiej Brytanii przedstawia rolę imigrantów w gospodarce kraju wskazuje na mapie Francję i jej stolicę, wskazuje na mapie przynajmniej trzy rzeki i trzy miasta Francji, przedstawia znaczenie Paryża jako światowej metropolii pojęcia: technopolia lokalizuje na mapie Austrię i jej stolicę, wskazuje na mapie obiekty geograficzne: Alpy, Dunaj, podaje przykłady działalności gospodarczej w Alpach na przykładzie Austrii opisuje położenie geograficzne Francji oraz jej stolicy, lokalizuje na mapie główne krainy geograficzne, lokalizuje na mapie wskazane: rzeki, miasta, wskazuje, korzystając z map tematycznych, miejsca występowania wybranych surowców mineralnych i obszary upraw wybranych roślin opisuje położenie geograficzne Austrii oraz jej stolicy, charakteryzuje łaocuch górski Alp charakteryzuje, na podstawie map, środowisko przyrodnicze Francji, lokalizuje na mapie wskazane okręgi przemysłowe, wykazuje wpływ warunków środowiska przyrodniczego na kierunki produkcji rolnej w różnych regionach Francji, wykazuje cechy rolnictwa towarowego i wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu rolnictwa Francji, uzasadnia znaczenie Paryża jako światowej metropolii Austria wykazuje (na przykładzie Austrii) wpływ gór na: rozmieszczenie ludności, gospodarkę krajów alpejskich, piętrowośd gospodarki rolnej w Alpach, wykorzystanie rzek do rozwoju energetyki, rozwój turystyki, 40 przedstawia rolę rolnictwa i przemysłu w gospodarce kraju, przedstawia cechy położenia, wielkości oraz układu przestrzennego Paryża wykazuje związki między elementami środowiska przyrodniczego Alp (piętrowośd klimatu i roślinności, gleby, fen) porównuje, na podstawie danych statystycznych, efektywnośd rolnictwa Francji z rolnictwem innych paostw Europy, przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł wiedzy, pozycję Francji w gospodarce Europy przedstawia problemy rozwoju turystyki w Austrii podaje, korzystając z mapy, nazwy europejskich paostw położonych nad Morzem Śródziemnym, uzasadnia, dlaczego turyści chętnie odwiedzają paostwa położone w rejonie Morza Śródziemnego, projektuje, na podstawie wskazanego źródła wiedzy geograficznej, trasę wycieczki po wybranym mieście Europy lokalizuje na mapie Azję, opisuje położenie Azji w stosunku do równika i południka 0°, transport Walory turystyczne Europy Południowej. Planujemy wycieczkę po wybranych krajach Europy wymienia nazwy paostw pojęcia: przemysł turystyczny wymienia, na podstawie położonych w Europie dowolnych źródeł Południowej i lokalizuje je przedstawia wspólne informacji geograficznej, na mapie, cechy środowiska przykłady miejsc ( w tym wymienia przykłady przyrodniczego krajów miasta) Europy elementów środowiska basenu Morza Południowej najchętniej przyrodniczego, które Śródziemnego, odwiedzane przez stanowią walory wymienia przykłady turystów, turystyczne paostw walorów turystycznych rozpoznaje na fotografiach śródziemnomorskich, paostw wskazane zabytki kultury wymienia przykłady śródziemnomorskich, materialnej Europy zabytków kultury opracowuje, korzystając z materialnej paostw map, przewodników, Europy Południowej, internetu, trasę wycieczki wymienia przykłady miast po wybranej części w wybranym regionie Europy, Europy najchętniej prezentuje opracowaną odwiedzanych przez trasę wycieczki po turystów, wybranej części Europy wymienia przykłady zabytków kultury materialnej we wskazanych miastach Europy Azja Azja – kontynent kontrastów opisuje położenie oblicza rozciągłośd przedstawia związek geograficzne Azji w południkową i między klimatem a stanem stosunku do innych równoleżnikową Azji, wód rzek w Azji w różnych kontynentów i oceanów, charakteryzuje, porach roku, 41 wykazuje związki między rozwojem turystyki paostw Europy Południowej a warunkami przyrodniczymi tych paostw, wykazuje wpływ dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej na rozwój turystyki w regionie basenu Morza Śródziemnego ocenia środowisko przyrodnicze wskazanych obszarów Azji z punktu widzenia życia i lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: największe wyspy i półwyspy, krainy geograficzne (Himalaje i ich najwyższy szczyt, przynajmniej dwie wyżyny i dwie niziny), rzeki (przynajmniej cztery) lokalizuje na mapie Chiny i ich stolicę, lokalizuje na mapie wybrane obiekty geograficzne: Nizinę Chioską, Tybet, Himalaje, Huang-ho, Jangcy, podaje liczbę ludności Chin, odczytuje, korzystając z mapy, nazwy największych miast Chin, podaje przykłady roślin uprawianych w Chinach, wskazuje na mapie obszary upraw ryżu w Chinach nazywa i lokalizuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Azji, nazywa i lokalizuje na mapie główne formy ukształtowania powierzchni Azji, wskazuje na mapie Azji obszary występowania głównych typów klimatu, wskazuje na mapie Azji obszary występowania wybranych formacji roślinnych, podaje przynajmniej dwa przykłady kontrastów przyrodniczych Azji opisuje położenie geograficzne Chin oraz ich stolicy, przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje, lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: krainy geograficzne, rzeki, korzystając z map tematycznych, środowisko przyrodnicze wskazanego obszaru Azji, wyjaśnia mechanizm powstawania monsunów, wskazuje na mapie obszary bezodpływowe Chiny przedstawia, korzystając z map tematycznych, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Chin, wyjaśnia, korzystając z map tematycznych, przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności na obszarze Chin, wykazuje związek rytmu upraw ryżu z cechami klimatu monsunowego, identyfikuje cechy rolnictwa intensywnego 42 wyjaśnia przyczynę występowania bagien na Nizinie Zachodniosyberyjskiej, wykazuje, na podstawie map tematycznych, że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów wykazuje, na podstawie wykresów i danych liczbowych, przemiany ludnościowe i urbanizacyjne w Chinach, wykazuje związek między zróżnicowaniem warunków środowiska przyrodniczego na obszarze Chin a typem rolnictwa (Chiny Wschodnie, Chiny Zachodnie), wskazuje, korzystając z działalności człowieka ocenia radykalną politykę demograficzną wprowadzoną przez chioskie władze i wymienia przykłady jej konsekwencji, wskazuje przyczyny dynamicznego rozwoju przemysłu w Chinach wskazuje na mapie położenie Japonii i jej stolicy, odczytuje, posługując się mapą, nazwy głównych wysp archipelagu japooskiego oraz oblewających go mórz, wymienia klęski żywiołowe nawiedzające Japonię, wymienia nazwy i wskazuje na mapie położenie trzech japooskich miast, podaje przykłady znanych produktów przemysłu japooskiego miasta, lokalizuje, korzystając z mapy, obszary wydobycia wybranych surowców mineralnych oraz rejony upraw wybranych roślin opisuje cechy położenia geograficznego Japonii oraz jej stolicy, wskazuje na mapie największe wyspy japooskie i podaje ich nazwy, wykazuje na przykładach dostosowanie życia ludności i gospodarki do warunków środowiska przyrodniczego Japonia pojęcia: marikultura wskazuje na mapie Indie oraz ich stolicę, wymienia główne rośliny opisuje położenie geograficzne Indii oraz ich stolicy, (przy dużym nakładzie pracy ludzi), przedstawia znaczenie Chin w gospodarce światowej opisuje kulturę japooską z uwzględnieniem cech narodowych Japooczyków i ich znaczenia dla rozwoju gospodarki kraju, podaje przykłady koncernów japooskich, które odgrywają dużą rolę w gospodarce światowej, wykazuje związek występowania wulkanów i trzęsieo ziemi z położeniem wysp japooskich na granicy płyt litosfery, wyjaśnia przyczyny występowania tsunami, wyjaśnia przyczyny występowania tajfunów Indie charakteryzuje, korzystając z map, krainy geograficzne Indii, 43 wykresów i danych liczbowych, zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej wykazuje znaczenie czynników społecznokulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii, wykazuje, korzystając z wykresów i danych liczbowych, że Japonia jest potęgą gospodarczą świata wykazuje dostosowanie gospodarki Japonii do warunków środowiska przyrodniczego podaje przyczyny i konsekwencje rozwoju wielkich miast, wyjaśnia najważniejsze problemy wynikające z przeludnienia, uprawiane w Indiach, podaje przykłady wpływu religii (hinduizmu) na życie mieszkaoców Indii lokalizuje, korzystając z mapy, region Bliskiego Wschodu, wskazuje ropę naftową jako główne źródło dochodu większości paostw regionu lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: krainy geograficzne, rzeki, miasta, podaje liczbę ludności Indii, opisuje, na czym polega podział kastowy społeczeostwa Indii, podaje przykłady kontrastów gospodarczych Indii, wykazuje związek rytmu upraw i „kultury ryżu” z cechami klimatu monsunowego w Indiach i innych krajach Azji Południowo-Wschodniej wymienia kraje muzułmaoskie Bliskiego Wschodu, omawia, korzystając z mapy, położenie krajów Bliskiego Wschodu, wykazuje wpływ klimatu na cechy rolnictwa i regionu opisuje kontrasty społeczne w Indiach, przedstawia tradycyjne i nowoczesne działy przemysłu, wymienia cechy rolnictwa Indii i problemy jego rozwoju, wymienia i lokalizuje na mapie główne obszary rolnicze Indii z uwzględnieniem rodzaju upraw Azja Południowo-Zachodnia charakteryzuje region Bliskiego Wschodu, uwzględniając: cechy kulturowe, zasoby ropy naftowej, poziom rozwoju gospodarczego, wykazuje wpływ religii (islamu) na życie społeczne i gospodarkę 44 omawia najważniejsze przyczyny hamujące rozwój rolnictwa w Indiach (system dzierżawy, analfabetyzm ludności wiejskiej, wielkośd gospodarstw rolnych, ubóstwo ludności wiejskiej) wykazuje związek gospodarki paostw Bliskiego Wschodu z posiadanymi złożami ropy naftowej wykazuje wpływ religii (hinduizmu) na życie mieszkaoców i gospodarkę Indii, wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju przemysłu hightechnology w Indiach wskazuje nowe działy przemysłu i usług, które obecnie rozwijają się w krajach Bliskiego Wschodu regionu, wymienia sposoby sztucznego nawadniania w krajach regionu Wybrane regiony świata Środowisko przyrodnicze Afryki wyjaśnia związek występowania stref klimatyczno-roślinnoglebowych w Afryce i ich symetrycznego układu względem równika z położeniem geograficznym tego kontynentu opisuje położenie geograficzne Afryki w stosunku do równika i południka 0°, lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: Kotlinę Konga, Atlas, Kilimandżaro, Nil, Kongo, J. Wiktorii oraz J. Tanganika, lokalizuje, korzystając z mapy, obszary występowania lasu równikowego (w Kotlinie Konga), pustyo (Sahara) oraz sawanny lokalizuje, korzystając z mapy, strefę Sahelu, wymienia główne zajęcia ludności zamieszkującej region Sahelu lokalizuje, korzystając z mapy, wskazane obiekty geograficzne: kotliny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, opisuje, korzystając z map tematycznych, cechy środowiska przyrodniczego Afryki opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Sahelu, charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, środowisko przyrodnicze Sahelu, opisuje życie ludzi i formy gospodarowania w strefie Strefa Sahelu podaje, korzystając z mapy, nazwy paostw położonych w strefie Sahelu, wykazuje związek między działalnością człowieka w strefie Sahelu a zmianami zachodzącymi w środowisku przyrodniczym 45 wyjaśnia powstawanie pasatów wyjaśnia przyczyny występowania wulkanów i rowów tektonicznych w Afryce wykazuje na przykładzie strefy Sahelu związek między formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi wyjaśnia, na czym polega pustynnienie Sahelu, podaje przykłady konfliktów zbrojnych (plemiennych, międzypaostwowych) i wskazuje obszary ich występowania opisuje poziom życia ludności w krajach położonych na południe od Sahary opisuje położenie Ameryki Północnej i Południowej w stosunku do południka 0°, równika i oceanów, nazywa i wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne obu Ameryk: Andy, Kordyliery, Nizinę Amazonki, Nizinę Zatokową, Równiny Prerii, Wyżynę Brazylijską, nazywa i wskazuje na mapie po dwie największe rzeki Sahelu, wymienia nazwy roślin żywieniowych uprawianych w strefie Sahelu, ocenia zasoby wodne Sahelu wymienia dwa najważniejsze problemy społeczne regionu (problem wyżywienia ludności, występowanie chorób) tego regionu, uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody Afryka na południe od Sahary wymienia najważniejsze problemy demograficzne i gospodarcze paostw afrykaoskich położonych na południe od Sahary porównuje poziom życia ludności w krajach Afryki położonych na południe od Sahelu, określa związki pomiędzy problemami wyżywienia ludności, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach na południe od Sahary Środowisko przyrodnicze Ameryki Północnej i Południowej omawia, korzystając z charakteryzuje, wykazuje, korzystając z mapy, położenie korzystając z map map tematycznych, geograficzne Ameryki tematycznych, środowisko podobieostwa i różnice Północnej i Południowej, przyrodnicze Ameryki między środowiskiem lokalizuje na mapie Północnej i Południowej, przyrodniczym Ameryki wybrane obiekty podaje przyczyny Północnej i Południowej geograficzne obu Ameryk występowania wulkanów i (krainy geograficzne, rzeki, trzęsieo ziemi na jeziora), zachodnich wybrzeżach wskazuje obszary omawianych kontynentów występowania wybranych wykazuje związek formacji roślinnych strefowości roślinnej 46 wyjaśnia, dlaczego rolnictwo Afryki nie zaspokaja potrzeb ludności, wykazuje związek podziału politycznego Afryki oraz niektórych problemów społeczno-gospodarczych z przeszłością kolonialną tego kontynentu wyjaśnia wpływ południkowego układu krain geograficznych na klimat Ameryk Ameryk wskazuje na mapie Stany Zjednoczone i ich stolicę, nazywa i wskazuje na mapie paostwa sąsiadujące ze Stanami Zjednoczonymi, wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne, rzeki (przynajmniej trzy), jeziora (cztery), lokalizuje, korzystając z mapy, obszary gęsto zaludnione oraz przynajmniej pięd wielkich miast Stanów Zjednoczonych, podaje główne kierunki migracji do Stanów Zjednoczonych dawniej i współcześnie opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Stanów Zjednoczonych oraz ich stolicy, przedstawia, korzystając z wykresów lub danych statystycznych, zróżnicowanie rasowe i etniczne społeczeostwa Stanów Zjednoczonych, przedstawia, korzystając z mapy, rozmieszczenie ludności Stanów Zjednoczonych, lokalizuje, korzystając z mapy, wybrane miasta (w tym wchodzące w skład megalopolis), lokalizuje, korzystając z mapy, główne obszary rolnicze i miejsca występowania wybranych surowców mineralnych oraz największe okręgi przemysłowe, przedstawia cechy przemysłu Stanów Zjednoczonych (masowa kontynentu ze strefowością klimatyczną Stany Zjednoczone przedstawia cechy miast amerykaoskich, wymienia czynniki rozwoju wielkich miast, przedstawia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Stanów Zjednoczonych i jego wpływ na gospodarkę kraju, wymienia cechy rolnictwa Stanów Zjednoczonych (wielkoobszarowe prywatne gospodarstwa rolne, towarowośd rolnictwa, wysoki stopieo mechanizacji, ekstensywny sposób gospodarowania, monokultury, specjalizacja gospodarstw rolnych), przedstawia, korzystając z danych statystycznych, rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej, wykazuje rolę przemysłu nowoczesnych technologii 47 wyjaśnia przyczyny zróżnicowania etnicznego i rasowego społeczeostwa Stanów Zjednoczonych, podaje przykłady okręgów przemysłowych najnowszej generacji, wykazuje związki między rozmieszczeniem okręgów przemysłowych a występowaniem surowców mineralnych wyróżnia główne cechy i przyczyny wielokulturowości społeczeostwa Stanów Zjednoczonych, wykazuje rolę imigrantów w rozwoju gospodarczym Stanów Zjednoczonych, wykazuje związki między gospodarką rolną a warunkami środowiska przyrodniczego różnych regionów kraju (z uwzględnieniem cech rolnictwa ekstensywnego) wskazuje na mapie Brazylię i jej stolicę, lokalizuje na mapie obiekty geograficzne Brazylii: krainy geograficzne, rzeki (dwie najdłuższe), wymienia nazwy dwóch roślin plantacyjnych uprawianych w Brazylii, przedstawia warunki życia ludności w dzielnicach nędzy, podaje przykłady działalności gospodarczej w Amazonii wskazuje na mapie Australię i opisuje jej położenie względem zwrotnika Koziorożca, wymienia nazwy i wskazuje na mapie oceany oblewające Australię, lokalizuje na mapie wybrane produkcja, wysoki poziom techniczny, automatyzacja produkcji), podaje przykład Doliny Krzemowej jako okręgu przemysłowego najnowszej generacji opisuje, korzystając z mapy, położenie geograficzne Brazylii oraz jej stolicy, przedstawia pochodzenie ludności Brazylii, podaje przyczynę wzrostu liczby ludności miejskiej Brazylii, identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem pojęcia: wody artezyjskie omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne Australii oraz jej stolicy, lokalizuje, korzystając z mapy, wybrane obiekty w gospodarce kraju Brazylia określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii, podaje przykłady wpływu warunków przyrodniczych na gospodarkę kraju Związek Australijski przedstawia wpływ czynników klimatycznych na klimat Australii, wyjaśnia przyczyny suchości klimatu Australii, charakteryzuje, korzystając z map tematycznych, środowisko 48 wyjaśnia, na przykładzie Brazylii, przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Południowej uzasadnia koncentrację ludności i przemysłu na południowo-wschodnim wybrzeżu Brazylii wykazuje związek roślinności z warunkami klimatycznymi Australii, wyjaśnia rozmieszczenie obszarów o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju gospodarki kraju, wyjaśnia przyczyny występowania reliktowych gatunków zwierząt w Australii, wyjaśnia pochodzenie polskich nazw na mapie Australii, wykazuje odmienne cechy obiekty geograficzne: Alpy Australijskie, Górę Kościuszki, Murray-Darling, jezioro Eyre, wymienia nazwy charakterystycznych roślin i zwierząt Australii lokalizuje na mapie Antarktydę i Arktykę, opisuje warunki klimatyczne obszarów polarnych, podaje przykłady roślin i zwierząt żyjących w Arktyce i Antarktyce geograficzne Australii (w tym pustynie i baseny artezyjskie, Wielką Rafę Koralową), wymienia przykłady osobliwości flory i fauny Australii, uzasadnia, że Australia jest najbardziej suchym kontynentem świata przedstawia, korzystając z map, rozmieszczenie upraw i chowu zwierząt, wykazuje związek gospodarki rolnej z występowaniem basenów artezyjskich, wskazuje na mapie obszary występowania wybranych bogactw mineralnych omawia, korzystając z mapy, położenie geograficzne i granice obszarów polarnych, przedstawia cechy środowiska przyrodniczego Arktyki i Antarktyki, podaje przykłady działalności człowieka na przyrodnicze Australii, opisuje warunki geologiczne występowania wód artezyjskich, wymienia regiony Australii o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju gospodarczego, wyjaśnia nierównomierne rozmieszczenie ludności Australii Arktyka i Antarktyka wyjaśnia związek cech środowiska przyrodniczego obszarów polarnych z ich położeniem wokół biegunów, porównuje status prawny Arktyki i Antarktydy, podaje przyczyny zmian zachodzących w 49 przedstawia cechy rolnictwa ekstensywnego Australii wykazuje wpływ wzrostu efektu cieplarnianego na: wielkośd i grubośd pokrywy lodowej obszarów polarnych, zmiany w świecie roślin i zwierząt obszarów polarnych gospodarki Australii od gospodarki innych krajów wysoko rozwiniętych porównuje zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym Arktyki i Antarktyki, wykazuje wpływ zmian zachodzących aktualnie w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych na zmiany w skali globalnej podaje przykłady problemów współczesnego świata obszarach polarnych, podaje przykłady zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym obszarów polarnych podaje przykłady problemów współczesnego świata: środowiskowych, społecznych, gospodarczych, politycznych środowisku przyrodniczym obszarów polarnych Problemy współczesnego świata wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH (ZASADY, NARZĘDZIA, CZĘSTOTLIWOŚĆ) Sprawdzanie osiągnięć uczniów obejmuje następujące wskaźniki: Sprawdzanie pisemne Sprawdzanie ustne Sprawdzanie w sytuacjach praktycznych Obserwacja i ocena ucznia pracującego w grupie 50 uzasadnia, że większośd problemów ogólnoświatowych zrodziło się jako problemy lokalne, uzasadnia potrzebę współpracy międzynarodowej w celu łagodzenia problemów światowych wyszukuje w różnych źródłach wiedzy informacji o współczesnych problemach ogólnoświatowych, w tym o aktualnych konfliktach zbrojnych Kontrola zeszytów przedmiotowych Udział w konkursach Rezultatem sprawdzania osiągnięć ucznia są oceny bieżące (cząstkowe), które brane są pod uwagę przy ocenianiu okresowym i końcoworocznym. Wszystkie oceny ustala się w stopniach według następującej skali: Stopień celujący 6 Stopień bardzo dobry 5 Stopień dobry 4 Stopień dostateczny 3 Stopień dopuszczający 2 Stopień niedostateczny 1 Formy aktywności ucznia a przyporządkowanie wagi. Formy aktywności Waga w Praca klasowa Test z całego działu Sprawdzian 7 7 5 Kartkówka 3 Rozwiązanie zadania rachunkowego i problemowego 3 Odpowiedź ustna Prezentacja projektu Praktyczne umiejętności Prezentacja referatu 3 4 2 2 Zadanie domowe 2 51 Materiały pomocnicze 1 lub 2 Sprawdzanie pisemne: a) Przez pracę klasową rozumie się sprawdzian wiedzy z całego działu, zawierający zróżnicowane polecenia /zadania rachunkowe, problemowe, opisowe, graficzne, doświadczalne/ b) Test polega na jednokrotnym lub wielokrotnym wyborze poprawnych odpowiedzi. Zawiera materiał całego działu. c) Sprawdzian może mieć różną formę, ale obejmuje mniej materiału niż cały dział. Formy a), b), c) są zapowiadane przynajmniej tydzień przed planowaną pracą pisemną. Trwają jedną godzinę lekcyjną. W przypadku otrzymania oceny niedostatecznej, uczeń ma prawo jeden raz poprawiać pracę. d) Kartkówki obejmują nie więcej niż trzy ostatnie tematy. Trwają 5 – 20 minut i nie są wcześniej zapowiedziane. Kartkówki uczeń nie poprawia. Sprawdzanie ustne: Odpowiedzi ustne (1-2 w semestrze) mogą być poparte obliczeniami, rysunkami i schematami wykonywanymi na tablicy oraz powiązane z wykorzystaniem mapy bądź określonych przyrządów. Pozwalają one na ocenę sprawności językowej ucznia, znajomości terminów i nazw geograficznych, umiejętności budowania wypowiedzi, zmierzającej do rozwiązania zadań lub sformułowania wniosku. Są też ważnym czynnikiem wychowawczym, stwarzając uczniom okazję do publicznego zaprezentowania swojej wiedzy i umiejętności. W czasie ustnego sprawdzania osiągnięć ucznia, nauczyciel zadaje mu 5 pytań. Jeśli na każde pytanie uczeń udzieli prawidłowej, pełnej, niewymagającej pomocy nauczyciela odpowiedzi, otrzymuje w sumie 10 punktów (za każdą odpowiedź po 2 punkty). Skala ocen za poszczególną ilość punktów: 0 pkt. ocena niedostateczna 2 pkt. ocena dopuszczająca 4 pkt. ocena dostateczna 6 pkt. ocena dobra 8 pkt. ocena bardzo dobra 52 10pkt. ocena celująca Jeśli, któraś odpowiedź była niepełna lub wymagała pomocy nauczyciela, uczeń otrzymuje za nią tylko 1 punkt. Gdy suma punktów waha się pomiędzy pełnymi ocenami, nauczyciel zadaje uczniowi pytanie dodatkowe (mające dać mu szansę na uzyskanie lepszej noty). Oceniane są też odpowiedzi krótkie, w czasie głównego toku lekcji np.dotyczące nowych treści realizowanych po raz pierwszy lub pytań nawiązujących do lekcji poprzednich. Oceny tych odpowiedzi są traktowane jako tzw. „plusy” – pięć „plusów” pozwala uzyskać przez ucznia ocenę celującą (ocena aktywności twórczej ucznia). Sprawdzanie w sytuacjach praktycznych (na bieżąco): Niezależnie od wyników pisemnego i ustnego sprawdzania osiągnięć ucznia, nauczyciel zleca, a następnie kontroluje prace praktyczne w czasie lekcji oraz jako zadanie domowe. Do nich należą: opisy, rysunki, schematy, szkice, wykresy, tabele wykonywane samodzielnie przez uczniów na podstawie różnych źródeł informacji (np. atlasu, podręcznika, literatury popularnonaukowej, filmów, multimediów, czasopism geograficznych); opisy, rysunki, schematy, szkice, wykresy, tabele wykonywane przez uczniów w wyniku obserwacji i pomiarów obiektów oraz zjawisk przyrodniczych; krótkie opracowania dotyczące wybranych wydarzeń na świecie, w Polsce i we własnym regionie, wykonywane na podstawie informacji z prasy, radia, telewizji, Internetu; opracowania charakteryzujące wybrane państwo lub region świata; opracowania eksponujące specyfikę i walory własnego regionu; wykonywanie zadań w zeszytach ćwiczeń. Ocena tych prac odbywa się według następujących kryteriów: poprawność merytoryczna i językowa; zgodność treści z tematem, jej przejrzystość i porządek, z uwzględnieniem wstępu, rozwinięcia i zakończenia; dobór treści i materiału ilustracyjnego, umiejętność oceny wiarygodności i selekcji informacji; estetyka i staranność wykonania, czytelność i funkcjonalność rozwiązań graficznych; jakość bibliografii, różnorodność wykorzystywanych źródeł informacji, umiejętność powoływania się na literaturę źródłową. 53 Obserwacja i ocena ucznia pracującego w grupie: Obserwacja i ocena ucznia pracującego w grupie ma na celu wzmocnienie u uczniów zachowań pozytywnych z punktu widzenia funkcjonowania grupy i eliminowanie działań destrukcyjnych. Aby ocenić współpracę ucznia w grupie, nauczyciel powinien zaobserwować: w jakim stopniu jego zachowanie świadczy o odpowiedzialności za wykonanie zadania powierzonego grupie, czy podejmuje się pełnienia roli ustalonej przez grupę, czy realizuje zadania wynikające z roli prawidłowo i z korzyścią dla grupy; w jakim stopniu jego zachowanie świadczy o odpowiedzialności za funkcjonowanie grupy jako całości oraz za pełnienie ról przez jej członków, czy występuje z inicjatywą pomocy innym uczniom, czy akceptuje decyzje grupy i rozwiązuje konflikty. Współpracę w grupie mogą oceniać: nauczyciel lub uczniowie (wzajemnie lub dokonując samooceny), uwzględniając wyżej wymienione kryteria oraz zasady przyjęte w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania. Kontrola i ocena zeszytów przedmiotowych (jedna ocena w okresie) Prowadzenie przez ucznia bieżących notatek w zeszycie przedmiotowym jest jednym z warunków zwiększenia trwałości efektów procesu nauczania. Prowadzenie zeszytu przedmiotowego ocenia nauczyciel według następujących kryteriów: poprawność merytoryczna i językowa wykonanych zadań i notatek; systematyczność sporządzania notatek, wykonywania zadań, w tym również domowych; estetyka i staranność wykonania, czytelność i funkcjonalność rozwiązań graficznych. Udział w konkursach: Udział w konkursach przedmiotowych ocenia się w sposób szczególny, gdyż zakres wymagań jest tu znacznie większy. Szczególne osiągnięcia ucznia w tym zakresie oceniane są celująco. . 54 Projekty prace długoterminowe, wykonane przez ucznia w domu, prezentowane lub omówione na zajęciach. Referaty i materiały pomocnicze – prace wyszukane lub zrobione przez ucznia w domu. Zasady pracy i ocenianie ucznia zdolnego i z orzeczeniem – indywidualizacja pracy. Uczniowie zdolni poszerzają swoją wiedzę z GEOGRAFII poprzez udział w konkursach oraz otrzymują zadania do rozwiązania o podwyższonym stopniu trudności (prace dodatkowe, zadania domowe). 2. Uczniowie o obniżonych wymaganiach - uczniom tym wydłuża się czas pisania prac pisemnych - otrzymują również pytania na poziomie podstawowym i koniecznym - zadania domowe o obniżonym stopniu trudności 1. Uwagi końcowe. o uczeń musi napisać wszystkie prace zapowiedziane i zrealizowane w jego klasie o każda ocena otrzymana w wyniku poprawy pracy jest wpisywana do dziennika i liczona, jak ocena pierwotna do średniej ważonej o uczeń nie może przystąpić do poprawy pracy jeśli ocenę niedostateczną otrzymał w wyniku oszustwa (odpisywanie, ściąganie) o uczeń pracuje na swoją ocenę końcową cały okres i rok szkolny; nie ma możliwości poprawić oceny końcowej przez jednorazowe zaliczenie materiału 55 56
