prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA
NA ŚRODOWISKO
projektu
STRATEGIA
WIELKIE JEZIORA MAZURSKIE 2020
Zamawiający:
Gmina Mikołajki
ul. Kolejowa 7, 11-730 Mikołajki
wraz z gminami Stowarzyszenia Wielkie Jeziora Mazurskie 2020
Opracowanie:
Stawiguda, maj 2015 roku
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Wielkich Jezior Mazurskich
SPIS TREŚCI
WSTĘP........................................................................................................................................................... 3
1. Informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach
z innymi dokumentami .................................................................................................................................. 4
1.1. Główne cele projektowanego dokumentu .............................................................................. 4
1.2. Informacje o zawartości projektowanego dokumentu .......................................................... 4
1.3. Powiązania i zgodność ustaleń projektu Strategii WJM z innymi dokumentami ................. 15
1.3.1. Powiązania i zgodność ustaleń projektu Strategii WJM z dokumentami
strategicznymi na poziomie ponadlokalnym ........................................................................... 15
1.3.2. Powiązania i zgodność ustaleń projektu Strategii WJM z dokumentami
strategicznymi na poziomie lokalnym ..................................................................................... 18
1.3.2.1. Gmina Węgorzewo ......................................................................................................... 19
1.3.2.2. Gmina Pozezdrze .......................................................................................................... 20
1.3.2.3. Gmina i Miasto Giżycko .................................................................................................. 20
1.3.2.4. Gmina i Miasto Mrągowo................................................................................................ 21
1.3.2.5. Gmina Ryn ................................................................................................................... 22
1.3.2.6. Gmina Miłki .................................................................................................................. 22
1.3.2.7. Gmina Mikołajki ............................................................................................................ 23
1.3.2.8. Gmina Orzysz ............................................................................................................... 24
1.3.2.9. Gmina Ruciane-Nida...................................................................................................... 26
1.3.2.10. Gmina Pisz .................................................................................................................. 26
2. Wielkość i usytuowanie przedmiotowego obszaru .................................................................................. 28
3. Stan środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów objętych przewidywanym znaczącym
oddziaływaniem ........................................................................................................................................... 30
3.1. Lokalizacja w układzie geofizycznym ................................................................................... 30
3.2. Geomorfologia ...................................................................................................................... 30
3.3. Budowa geologiczna ............................................................................................................. 32
3.4. Hydrografia ........................................................................................................................... 32
3.5. Wody powierzchniowe.......................................................................................................... 33
3.5.1. Rzeki .............................................................................................................................. 34
3.5.2. Jeziora............................................................................................................................ 35
3.6. Wody podziemne .................................................................................................................. 37
3.7. Użytkowanie terenu.............................................................................................................. 38
3.8. Gleby ..................................................................................................................................... 40
3.9. Szata roślinna ....................................................................................................................... 40
3.9.1. Lasy ................................................................................................................................ 40
3.9.2. Siedliska chronione w ramach programu Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000... 42
3.9.3. Rośliny chronione .......................................................................................................... 43
3.10. Fauna .................................................................................................................................. 43
3.10.1. Bezkręgowce................................................................................................................ 43
3.10.2. Płazy i gady .................................................................................................................. 43
3.10.3. Ryby ............................................................................................................................. 43
3.10.4. Ptaki ............................................................................................................................. 44
3.10.5. Ssaki............................................................................................................................. 44
3.11. Obszary objęte ochroną prawną ze względu na zasoby przyrodnicze i walory
krajobrazowe ............................................................................................................................... 44
3.11.1. Rezerwaty przyrody ..................................................................................................... 46
3.11.2. Parki Krajobrazowe ..................................................................................................... 47
3.11.3. Obszary chronionego krajobrazu ................................................................................. 47
3.11.4. Obszary Europejskiej Sieci NATURA 2000 ................................................................... 48
3.11.5. Pomniki przyrody ......................................................................................................... 53
3.11.6. Użytki ekologiczne ....................................................................................................... 70
3.11.7. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe ........................................................................... 71
3.12. Złoża kopalin i obszary górnicze......................................................................................... 71
3.13. Klimat ................................................................................................................................. 71
3.14. Jakość powietrza atmosferycznego.................................................................................... 73
3.15. Stan klimatu akustycznego ................................................................................................ 73
3.16. Promieniowanie elektromagnetyczne ................................................................................ 75
3.17. Zabytki ................................................................................................................................ 76
4. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu ..... 77
4.1. Zasada integralności ponadlokalnej ..................................................................................... 77
4.2. Zagrożenia dla stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego
dokumentu................................................................................................................................... 79
5. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego
dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy
o ochronie przyrody ..................................................................................................................................... 80
5.1. Zagrożenia dla bioróżnorodności.......................................................................................... 80
5.2. Zagrożenia dla krajobrazu .................................................................................................... 81
5.3. Zagrożenia dla wód powierzchniowych................................................................................ 82
5.4. Zagrożenia zdrowia ludzkiego - wzrost poziomu zanieczyszczeń ze źródeł
komunikacyjnych ......................................................................................................................... 83
6. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym
i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i
inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu ........................... 84
7. Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko w wyniku realizacji założeń projektu
Strategii WJM, wraz ze wskazaniem możliwości kumulowania się oddziaływań ....................................... 94
7.1. Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko przedsięwzięć wynikających
z realizacji projektowanej Strategii WJM .................................................................................... 94
7.2. Kumulacja oddziaływań ...................................................................................................... 100
8. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą
negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego
dokumentu ................................................................................................................................................. 101
9. Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz
z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo
wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych. Wnioski i rekomendacje ................................................ 104
10. Wskazanie napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk
we współczesnej wiedzy ............................................................................................................................. 107
11. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień
projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania .................................................... 108
12. Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko.......................................... 109
13. Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy ................................................ 109
Streszczenie Prognozy sporządzone w języku niespecjalistycznym .......................................................... 114
2
WSTĘP
Podstawa formalna
Podstawę formalną niniejszego opracowania - prognozy oddziaływania na środowisko projektu strategii
rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru Wielkich Jezior Mazurskich o nazwie „Wielkie Jeziora
Mazurskie 2020 - Strategia” - stanowi zlecenie udzielone w marcu 2015 r. Pracowni Badań
Środowiskowych „Acer” z siedzibą w Stawigudzie przy ul. Pogodnej 3 przez Zarząd Stowarzyszenia
Wielkich Jezior Mazurskich z siedzibą w Giżycku przy al. 1 Maja 14. Prognozę opracowano we współpracy
z firmą „Ekopro” Monika Szewczyk z Olsztyna przy ul. Oficerskiej 15.
Podstawa prawna
Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej:
Ustawa OOŚ)1 projekty, m.in. strategii, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub których realizacja może spowodować znaczące
oddziaływanie na obszar Natura 2000, a nie związane bezpośrednio z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie
wynikające z tej ochrony, wymagają przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.
Zakres prognozy
Zakres prognozy oddziaływania na środowisko jest określony w art. 51 ust. 2 oraz art. 52 ust. 1 i 2 Ustawy
OOŚ oraz zgodny z określonym w pismach organów, o których mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 oraz art. 58 ust.
1 pkt 2 Ustawy OOŚ, tj. w piśmie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Olsztynie z dnia
11.02.2015 r. (znak WOOŚ.411.11.2015.MT) oraz w piśmie Warmińsko-Mazurskiego Państwowego
Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Olsztynie z dnia 26.02.2015 r. (znak ZNS.9082.2.6.2015.KM).
1
Źródła przywołanych lub cytowanych w tekście prognozy aktów prawnych podano na końcu Prognozy (mat. źródłowe)
1. Informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego
powiązaniach z innymi dokumentami
1.1. Główne cele projektowanego dokumentu
Dokument podlegający ocenie w ramach przedmiotowej procedury strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko stanowi projekt strategii rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru Wielkich Jezior Mazurskich
o nazwie „Wielkie Jeziora Mazurskie 2020 - Strategia” (dalej w tekście również: Strategia WJM, Projekt
Strategii). Projekt Strategii powstał w wyniku współpracy samorządów lokalnych skupionych wokół idei
rozwoju i promocji Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, tj. Miasta Giżycko, Gminy Giżycko, Gminy
Mikołajki, Gminy Miłki, Miasta Mrągowo, Gminy Mrągowo, Gminy Orzysz, Gminy Pisz, Gminy
Pozezdrze, Gminy Ruciane-Nida, Gminy Ryn, Gminy Węgorzewo, Powiatu Giżyckiego i miał na celu
przełożenie wytyczonych przez samorządy zamierzeń i celów na realne działania w przestrzeni. Wymienione
jednostki samorządowe współpracowały przy opracowaniu Projektu Strategii z firmą Geoprofit z Warszawy.
Projekt dokumentu przekazano do uzgodnień w styczniu 2015 r.
Celem opracowania Strategii WJM jest ułatwienie wymienionym samorządom przygotowania i realizacji
wspólnych przedsięwzięć w oparciu o zasoby własne oraz środki ze źródeł zewnętrznych, które będzie
można wykorzystywać w perspektywie roku 2020. Strategia WJM ma ułatwiać realizację wspólnych,
ponadlokalnych działań rozwojowych.
1.2. Informacje o zawartości projektowanego dokumentu
Projekt Strategii WJM jest dokumentem obejmującym następujące zagadnienia:
1. określenie wizji rozwoju i sformułowanie misji dokumentu (strategii),
2. postawienie diagnozy strategicznej dla obszaru WJM na tle województwa warmińsko-mazurskiego
i Polski,
3. analizę SWOT,
4. określenie celów Strategii - celu głównego i 4 celów strategicznych,
5. nakreślenie wspólnych kierunków działań dla realizacji wyznaczonych celów,
6. wskazanie relacji między Strategią WJM a wybranymi strategicznymi dokumentami krajowymi
i wojewódzkimi,
7. rekomendacje wdrażania Strategii,
8. działania monitorujące i ewaluacyjne.
Strategia WJM będzie realizowana poprzez projekty, których wstępną listę, w postaci przedsięwzięć
kluczowych i projektów komplementarnych, zawarto na końcu dokumentu.
Wizja rozwoju obszaru WJM sformułowana w Projekcie Strategii brzmi: Wielkie Jeziora Mazurskie
nowoczesnym i zintegrowanym obszarem ludzi przedsiębiorczych. Celem głównym jest natomiast Wzrost
konkurencyjności obszaru Wielkich Jezior Mazurskich w zakresie atrakcyjności turystycznej, warunków dla
prowadzenia biznesu oraz wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i warunków życia. Zakładany
w Strategii wzrost konkurencyjności obszaru WJM będzie odbywał się poprzez realizację czterech celów
strategicznych, dla których określono jeden lub dwa kierunki działań. Zestawiono je w poniższej tabeli,
uzupełniając o propozycje działań, jakie mogą być podejmowane dla osiągnięcia zakładanych celów.
4
Tabela 1. Hierarchia celów strategicznych i przypisanych im kierunków działań w ramach Strategii WJM 2020, wraz z propozycjami działań
Cel strategiczny
1.
Wysoki poziom
edukacji
i partycypacji
społecznej
Kierunki działań
1.1.
Nowoczesna edukacja konkurencyjny rozwój
1.2.
Integracja społeczna
i budowa zaufania
Propozycje działań
poprawa warunków edukacji w przedszkolach i szkołach oraz innych instytucjach świadczących usługi
publiczne, np. dla osób niepełnosprawnych
2. dostosowanie szkolnictwa do wymogów lokalnego i regionalnego rynku pracy
3. rozwój i wsparcie szkolnictwa zawodowego
4. opracowanie i wdrożenie systemu edukacji tematycznej przez całe życie (od przedszkola do seniora),
ukierunkowanego na inteligentne specjalizacje, np. ekonomia wody, żywność wysokiej jakości, drewno i
meblarstwo
5. rozwój kursów tematycznych wychodzących naprzeciw potrzebom społeczności lokalnych
6. opracowanie wspólnego systemu edukacji ekologicznej (od przedszkola do seniora)
7. rozwój programów służących podnoszeniu kompetencji cyfrowych
8. rozwój programu Edukacja przez sport
9. rozwój inicjatyw służących kształtowaniu postaw obywatelskich i dobrego kapitału społecznego
1. wsparcie liderów i animatorów społecznych
2. wsparcie finansowe i organizacyjne społecznych inicjatyw oddolnych
3. program wsparcia organizacji pozarządowych na rzecz współpracy w ramach obszaru WJM
4. program promocji kultury, sportu i edukacji WJM, obejmujący dzieci, dorosłych a także mieszkańców i
turystów, wykorzystujący m.in. Internet
5. inwestycje w bazę instytucjonalną na rzecz rozwoju i promocji kultury i sportu
6. program wsparcia organizacji pozarządowych i przedsiębiorców w realizacji idei społecznej odpowiedzialności
biznesu
7. wsparcie finansowe, organizacyjne i promocja istniejących imprez kulturalnych i sportowych w celu
rozszerzenia ich oddziaływania, a także nowych pomysłów na imprezy ponadlokalne
8. promocja wolontariatu i aktywności społecznej
9. wsparcie inicjatyw edukacyjnych i wzmacniających kapitał społeczny dzieci i młodzieży, zwłaszcza z obszarów
wiejskich
10. wsparcie inicjatyw związanych z rozwojem polityki prorodzinnej
1.
Cel strategiczny
2.
Konkurencyjna
gospodarka
Kierunki działań
2.1.
Przedsiębiorczość
i zatrudnienie
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
2.2.
Regionalny produkt
turystyczny WJM
11.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
3.
Spójność
komunikacyjna
wewnętrzna
i zewnętrzna
3.1.
Inwestycje
komunikacyjne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
wsparcie finansowe lokalnych podmiotów gospodarczych (w szczególności z obszaru inteligentnych
specjalizacji)
wsparcie innowacyjności w produkcji żywności (w tym ekologicznej), produktach regionalnych, biogospodarce
działania służące przygotowaniu i promocji terenów inwestycyjnych
działania ułatwiające rolnikom rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej
wspieranie działalności i powstawania nowych instytucji wspierania rozwoju przedsiębiorczości, w tym
inkubatorów przedsiębiorczości
edukacja przedsiębiorczości (na różnych szczeblach, w tym z wykorzystaniem e-learningu)
strefy spotkań: biznes-edukacja-administracja, biznes-kultura, biznes-sport
rozwój firm innowacyjnych (w oparciu o inicjatywę RYŚ)
wsparcie współpracy firm i instytucji w celu łączenia korzyści dla turystów, np. „sailpass”, wspólne bilety i
akcje promocyjne
tworzenie systemów i wsparcie marketingu produktów z obszaru WJM w oparciu i technologie informacyjne i
komunikacyjne
tworzenie sieci dystrybucji, sprzedaży i marketingu produktów, zwłaszcza żywności
utworzenie spójnego i drożnego systemu szlaków dla turystyki aktywnej, np. Rowerowa Pętla Mazurska,
infrastruktura portowa, zagospodarowanie nabrzeży
budowa sieci parków tematycznych aktywnego wypoczynku
rozbudowa infrastruktury sportowej i rekreacyjnej
tworzenie atrakcji całorocznej oferty turystycznej i wypoczynkowej
rewitalizacja i zagospodarowanie turystyczne brzegów i przejść wodnych
rewitalizacja centrów miast i wsi oraz obszarów istotnych dla dziedzictwa kulturowego i atrakcyjnych
turystycznie
dbałość o estetykę krajobrazu
wyeksponowanie miejsc widokowych
tworzenie systemów i wsparcie marketingu produktów z obszaru WJM
tworzenie sieci dystrybucji, sprzedaży i marketingu produktów, zwłaszcza żywności
targowiska - przestrzenie handlowe dla żywności wysokiej jakości
inwestycje drogowe służące lepszemu połączeniu miejscowości i atrakcji turystycznych w obszarze WJM
budowa, rozbudowa i przebudowa obwodnic
inwestycje poprawiające dojazd do obszaru WJM
inwestycje poprawiające dojazd do stref przemysłowych, terenów inwestycyjnych, stref mieszkaniowych
(drogi gminne i powiatowe, mosty)
inwestycje w połączenia kolejowe, drogi wodne, lądowiska i parkingi
zagospodarowanie terenów użyteczności publicznej
inwestycje w sieć komunikacyjną
system żeglugi pasażerskiej na całym obszarze WJM
6
Cel strategiczny
4.
Wysokiej
jakości
środowisko
przyrodnicze
Kierunki działań
4.1.
MASTERPLAN II
– czyste środowisko
przyrodnicze
i zasobne jeziora
1. inwestycje służące ochronie i poprawie jakości wód powierzchniowych, w tym:
2.
3.
4.
5.
- rekultywacja jezior,
- zagospodarowanie wód opadowych,
- oczyszczanie ścieków,
- program zarybiania jezior,
- uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej
wsparcie systemów gospodarki odpadami
rekultywacja dzikich wysypisk
„OZE – Plan” dla WJM
rozwój form małej retencji.
Jak wynika z powyższego zestawienia, dla 4 celów strategicznych i przypisanych im łącznie 6 kierunków działań, wskazano w Projekcie Strategii aż
54 propozycje działań. Propozycje te, przedstawione w postaci konkretnych projektów lub koncepcji działań przekładają się na liczbę około 130 rodzajów
aktywności (niektóre to grupy projektów, a więc w praktyce docelowa liczba jest większa) o różnym stopniu szczegółowości (m.in. co do wskazań
lokalizacyjnych). Jest to liczba bardzo wysoka zważywszy na perspektywę czasową, której dotyczy projektowany dokument. Jest to również bardzo istotna
okoliczność mająca wpływ na szczegółowość przeprowadzonej w niniejszym dokumencie oceny. Kierunki działań i przypisane im proponowane projekty
przedstawiono w Tabeli 2:
7
Tabela 2. Projekty proponowane w Projekcie Strategii w ramach wyznaczonych kierunków działań
Kierunki działań
1.1.
Nowoczesna edukacja konkurencyjny rozwój
Propozycje projektów
Mazurskie Centra Ekologii:
1. Powstanie 2 placówek (Łuknajno, Giżycko) popularyzujących naukę, prowadzących działania z zakresu ekoedukacji oraz realizujących
działania badawcze wspierające regionalne specjalizacje.
2. Realizacja wspólnych projektów badawczych związanych ze zrównoważonym gospodarowaniem wodami oraz rolnictwem w obszarach
chronionych w kontekście gospodarczym i rozwoju inteligentnych specjalizacji – ekonomii wody oraz żywności wysokiej jakości.
3. Realizacja programów edukacyjnych i ekspozycji z zakresu ekologii.
4. Powstanie atrakcji turystycznych umożliwiających połączenie nauki z aktywnym poznawaniem walorów mazurskiej przyrody.
Cyfrowe Mazury:
1. Cyfryzacja i stworzenie elektronicznego obiegu dokumentów w 11 samorządach gminnych i powiatowych obszaru WJM.
2. Cyfryzacja 44 placówek oświatowych obszaru WJM.
3. Uruchomienie 31 publicznych miejsc bezpłatnego dostępu do Internetu.
Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z terenów słabiej rozwiniętych gospodarczo oraz podniesienie jakości usług edukacyjnych:
1. Objęcie działaniami uczniów 46 szkół podstawowych obszaru oraz 28 gimnazjów WJM.
2. Przygotowanie i wdrożenie wieloletnich programów pracy z uczniem słabym.
3. Wsparcie edukacji i rozwoju uczniów zdolnych, ukierunkowanie ich zainteresowań.
4. Przeprowadzenie corocznych cykli pozalekcyjnej nauki języka obcego oraz informatyki.
5. Przygotowanie i wdrożenie programów rozwijających zainteresowania oraz predyspozycje zawodowe uczniów poprzez udział w różnych
formach aktywności pozaszkolnej (obozy edukacyjne, sportowe, wycieczki, funkcjonowanie centrum planowania kariery, miasteczko
ruchu drogowego).
Mazurska szkoła pod żaglami:
1. Opracowanie i wdrożenie kompleksowego programu edukacji żeglarskiej dla obszaru WJM w oparciu o ośrodki w Piszu, Mikołajkach,
Giżycku, Węgorzewie i Mrągowie.
2. Realizacja wieloletniego programu szkoleniowego obejmującego około 320 osób rocznie, w tym ok. 150 osób odbywających
kurs/szkolenie pozwalające zdobyć kwalifikacje zawodowe odpowiadające inteligentnej specjalizacji regionu – ekonomia wody.
3. Upowszechnianie żeglarstwa wśród dzieci i młodzieży obszaru obejmujące około 150 osób.
4. Rozwój Centrum Sportów Wodnych Osób Niepełnosprawnych.
Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii w Giżycku:
1. Utworzenie ośrodka socjoterapii
2. Objęcie stacjonarną opieką socjoterapeutyczną dzieci i młodzież z obszaru WJM
3. Zwiększenie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży ze środowisk wykluczonych oraz wzrost ich konkurencyjności na rynku pracy.
System szkoleń dla przedsiębiorców, organizacji pozarządowych oraz pracowników Informacji Turystycznych w zakresie nowych form promocji
gospodarczej obszaru WJM:
1. Stworzenie nowoczesnej platformy e-learningowej umożliwiającej zdobywanie umiejętności z zakresu obsługi ruchu turystycznego,
marketingu, znajomości języków obcych.
8
Kierunki działań
Przeprowadzenie szeregu cykli szkoleniowych skierowanych do szeroko rozumianej branży turystycznej rozwijających ich kompetencje.
Rozszerzenie działalności oraz podniesienie standardu i dostępności usług publicznych zapewniających opiekę, rehabilitację i aktywizację
społeczno-zawodową osób niepełnosprawnych na obszarze WJM oraz aktywizację społeczną i zawodową nieaktywnych członków ich rodzinopiekunów:
1. Działania profilaktyczne, informacyjno-szkoleniowe, aktywizacja społeczno-zawodowa nieaktywnych członków rodzin – opiekunów osób
niepełnosprawnych, aktywizacja społeczno-zawodowa osób niepełnosprawnych.
2. Rozbudowa budynku PSOUU Koło w Giżycku przy ul. Dąbrowskiego 15.
3. Przebudowa i adaptacja istniejącego budynku mieszkalnego w Węgorzewie przy ul. Łuczańskiej 10 na kompleks mieszkań chronionych
dla osób niepełnosprawnych.
4. Stworzenie mieszkań chronionych (wspomaganych) przez PSOUU Koło w Giżycku na terenie miasta Giżycka.
5. Budowa obiektu służącego zorganizowaniu różnych form mieszkalnictwa dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, wraz z
utworzeniem Zakładu Aktywności Zawodowej przez PSOUU Koło w Mikołajkach.
2.
1.2.
Integracja społeczna
i budowa zaufania
Poprawa dostępu do infrastruktury opiekuńczej, leczniczej i rehabilitacyjnej dla osób starszych na obszarze WJM:
1. Utworzenie 4 nowoczesnych ośrodków dla osób starszych (utworzenie zakładu opiekuńczo-leczniczego w Giżycku, kompleksu
opiekuńczo-rehabilitacyjnego dla seniorów w Piszu, ośrodka usług senioralnych w Mrągowie oraz Domu Opieki w Parafii H.
Koźmińskiego).
2. Poprawa warunków życia osób starszych i dostępu do usług publicznych niezbędnych do godnego życia.
3. Tworzenie wizerunku Mazury przyjazne seniorom.
2.1.
Przedsiębiorczość
i zatrudnienie
2.2.
Regionalny produkt
turystyczny WJM
Mazury społecznie aktywne – stworzenie sieci ośrodków wspierających aktywność mieszkańców:
1. Zmodernizowanie, doposażenie i poprawa standardu ośrodków/instytucji zajmujących się aktywizacją społeczną mieszkańców w
obszarze WJM (Giżycko, Mrągowo, Pisz, Mikołajki, Miłki, gm. wiejska Giżycko).
2. Przygotowanie i wdrożenie różnorodnych programów aktywizacji dzieci i młodzieży oraz osób starszych.
3. Rozszerzenie kompetencji i stworzenie forum współpracy kadr prowadzących ośrodki w obszarze WJM.
Podniesienie poziomu bezpieczeństwa osób zagrożonych chorobami zakaźnymi na obszarze WJM oraz podniesienie standardów leczenia chorób
zakaźnych:
1. Wykonanie szczepień ochronnych pracowników sektora leśnictwa i turystyki i wszystkich chętnych osób z grup zagrożonych.
2. Przeprowadzenie szerokiej akcji informacyjnej w celu uświadomienia społeczeństwa naszego województwa o zagrożeniach płynących z
faktu występowania chorób zakaźnych.
3. Przeszkolenie kadry medycznej, przeprowadzone badania profilaktycznych i działań informacyjnych.
4. Możliwość leczenia większej ilości pacjentów w wyższym standardzie jakości usługi medycznej.
5. Modernizacja oddziałów zakaźnych w szpitalu powiatowym w Giżycku i Piszu, przystosowujących do izolacji chorych na choroby o
najwyższym stopniu zaraźliwości. Utworzenie izolatek umożliwiających izolację powietrzno-pyłową. Utworzenie łóżek intensywnej opieki
medycznej.
Mazurskie Perły (omówiony niżej).
Rowerowa Pętla Mazurska:
1. Przebieg szlaku głównego oparty został o oś Szlaku WJM. Całość RPM liczyć będzie ok. 300 km i przebiegać przez: Węgorzewo – Ogonki
– Pozezdrze - Pierkunowo – Giżycko – Wilkasy – Kanał Kula – Rydzewo – Cierzpięty – Okartowo – Karwik – Pisz – Wiartel – Krzyże –
Ruciane Nida – Iznota – Mikołajki – Stare Sady – Jora Wielka – Notyst – Ryn/Pętla Mrągowska: Jora Wielka – Użranki – Kosewo –
Mrągowo – Młynowo – Ryn - Sterławki Małe – Doba – Radzieje – Przystań/Mamerki – Węgorzewo. Ponadto zakłada się, że wokół
9
Kierunki działań
głównych miejscowości szlaku zostaną oznakowane wspomniane wcześniej lokalne trasy rowerowe, których długość wyniesie łącznie ok.
500 km.
Budowa i przebudowa infrastruktury związanej z rozwojem funkcji gospodarczych na szlakach wodnych WJM:
1. Odbudowa zabezpieczeń brzegowych kanałów żeglownych w systemie Wielkich Jezior Mazurskich
2. Remont i modernizacja śluzy Guzianka I oraz budowa śluzy Guzianka II
3. Poprawa drożności szlaku wodnego poprzez przebudowę i modernizację mostów na Jez. Mikołajskim i rzece Krutyni.
4. Zagospodarowanie szlaku wodnego rzeki Pisy.
5. Remont i modernizacja nabrzeży służących obsłudze ruchu żeglugowego w tym: Jez. Mikołajskiego, Jez. Niegocin, Jez. Ryńskiego
(Ryńskie Centrum Żeglarstwa II).
6. Budowa i modernizacja plaż i terenów rekreacyjnych położonych nad brzegami jezior i rzek wraz z wyposażeniem ich w niezbędną
infrastrukturę sanitarną oraz wzmocnieniem i ochroną erozyjną nabrzeży jezior: Roś, Wiartel, Tałty, Ryńskie, Jagodne, Niegocin,
Pozezdrze, Dargin, Dejguny, Głebokie, Czos, Juno.
7. Program budowy ekologicznych mini przystani żeglarskich na terenie istniejących leśnych bindug i biwakowisk.
8. „Przysposobienie retencyjne zlewni rzeki Dajny”. Uregulowanie stosunków wodnych jest warunkiem realizacji przedsięwzięć mających na
celu aktywizację gospodarczą szlaku i jego zagospodarowanie turystyczne.
9. Budowa i przystosowanie nadbrzeżnych promenad do obsługi ruchu turystycznego (pieszego, rowerowego) wraz z niezbędną
infrastrukturą ochrony środowiska (jeziora: Nidzkie, Guzianka, Niegocin, Czos).
10. Program ożywienia gospodarczego i rewitalizacji nabrzeży w tym: zagospodarowanie gospodarczo-turystyczne terenów nad Jez.
Niegocin poprzez utworzenie terenów rekreacyjnych, amfiteatru i przebudowy Bazy Sportów Wodnych; zagospodarowanie turystyczne
rzeki Orzyszy od jeziora Orzysz do granicy miasta poprzez przebudowę nabrzeża rzeki Orzyszy; Ryńskie Centrum Żeglarstwa – Etap III.
Budowa amfiteatru żeglarskiego nad Jeziorem Ryńskim; budowa ekomariny w miejscowości Rydzewo; zagospodarowanie turystyczne
szlaku rzeki Dajny (miejsca rekreacji i wypoczynku , pomosty, slipy, rynny do wodowania kajaków).
Mazury – nie tylko cud natury. Program rozwoju gospodarczego obszaru w oparciu o stworzenie oferty 10 parków tematycznych:
1. Piska ścieżka edukacyjna - odrestaurowanie fortyfikacji.
2. Wojnowo - wioska tematyczna wyznania prawosławnego i starowierców.
3. Park historyczny w powiązaniu z Zespołem Pałacowo-Parkowym w Sztynorcie.
4. Rozbudowa parku tematycznego „Miasteczko westernowe MRONGOVILLE - III etap realizacji inwestycji.
5. Jednostka karna – reaktywacja w Orzyszu (survival).
6. Mazurski Park Zimowy w Spytkowie - całoroczna, wielofunkcyjna infrastruktura sportowo-rekreacyjna.
7. Średniowieczna wioska krzyżacka w Rynie nad jeziorem Ołów. Budowa konstrukcji wioski średniowiecznej, wiat, miejsc do pojedynków
pieszych i konnych, kładki.
8. Park wypoczynku i rekreacji w Rynie nad Jez. Ołów. Modernizacja części istniejącego obiektu pod kątem rekreacji, wypoczynku, rozrywki
kulturalnej.
9. Piska kotwica Północnego Szlaku Rybackiego + „EKOBAZA” w Orzyszu - zrealizowana zostanie część wystawienniczo-edukacyjna
(przyrodniczo-historyczna) w obiekcie Centrum Aktywizacji i Współpracy w Orzyszu oraz urządzony plenerowy park rybacki.
10. Ogrody zdrowia ogrody hortiterapii. Budowanie produktu i marki turystycznej w oparciu o dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze regionu.
Mazurskie Perły – mazurskie miasta funkcjonalne, tworzące warunki do rozwoju aktywności gospodarczej, przyjazne mieszkańcom i turystom,
10
Kierunki działań
spowite mazurskim klimatem:
1. Mrągowo - festiwalowe miasto (przebudowa amfiteatru miejskiego)
2. Mrągowo - rewitalizacja przestrzeni publicznych, w tym przywrócenie funkcji rekreacyjno-terapeutycznym parkom i przestrzeniom
zielonym miasta.
3. Budowa regionalnego obiektu widowiskowo-kinowego w Giżycku wraz z zagospodarowaniem terenu.
4. Przebudowa i adaptacja zabytkowego magazynu uzbrojenia, znajdującego na terenie powojskowym na Centrum Aktywności Lokalnej i
Wolontariatu.
5. Rewitalizacja centrum Rucianego-Nidy w ciągu ul. Dworcowej.
6. Rewitalizacja starego dworca kolejowego w Węgorzewie. Remont budynku dworca w celu nadania nowej funkcji – muzealnej.
7. Rewitalizacja centrum administracyjno-gospodarczego Miłek. Odnowa obiektów użyteczności publicznej, terenów zieleni, parku,
parkingów, poprawę wizerunku i atrakcyjności terenów wokół kościoła z XIV w.
8. Przebudowa targowiska miejskiego w Mikołajkach – stworzenie nowego wizerunku oraz połączenie funkcjonalne z częścią restauracyjną
i rekreacyjno-wypoczynkową miasteczka.
9. Przebudowa targowiska miejskiego w Mrągowie - nadanie obiektowi stylu wpisującego się w klimat mazurskiego przedwojennego
kurortu.
10. Mazurskie Centrum Sztuki i Pracy Twórczej w Mrągowie. Przebudowa i adaptacja zabytkowych nieruchomości na centrum sztuki,
promocji dziedzictwa kulturowego i terapii twórczej.
11. Rewitalizacja zabytkowego ogrodzenia byłej Jednostki Wojskowej, w celu zachowania estetyki i poprawy funkcjonalności obszaru
objętego rewitalizacją.
12. Odtworzenie zabytkowego charakteru śródmieścia Mrągowa poprzez przywrócenie dawnego wyglądu ulic Kościelnej, Mickiewicza,
Ratuszowej, Żeromskiego, Kościuszki Mały Rynek, Kajki, pl. Kajki, budowę parkingów, skweru miejskiego.
Restauracja i rewaloryzacja twierdz, fortyfikacji i historycznych zespołów militarnych Warmii, Mazur i Powiśla – zachować i udostępnić świadectwo
historii: Renowacja twierdzy Boyen w Giżycku poprzez budowę, przebudowę i remont obiektów okołobiznesowych:
1. Hotel 4 gwiazdkowy w „Koszarowcu nr 2”,
2. Hotel 3 gwiazdkowy w „Spichlerzach”,
3. Hostel w „Koszarowcu nr 1”.
4. Budowa obiektów okołobiznesowych rekreacyjnych, gastronomicznych - narożniki na donżonie, arsenał, sala i budynek ćwiczeń,
warsztat artyleryjski, wieżyczki obserwacyjne i schrony pogotowia (donżon), zespól piekarni.
Budowa i przebudowa infrastruktury związanej z rozwojem funkcji gospodarczych na szlakach wodnych Wielkich Jezior Mazurskich:
1. Budowa i przystosowanie nadbrzeżnych promenad do obsługi ruchu turystycznego (pieszego, rowerowego) wraz z niezbędną
infrastrukturą ochrony środowiska (jeziora: Nidzkie, Guzianka, Niegocin, Czos).
2. Program ożywienia gospodarczego i rewitalizacji nabrzeży w tym: zagospodarowanie gospodarczo-turystyczne terenów nad Jez.
Niegocin poprzez utworzenie terenów rekreacyjnych, amfiteatru i przebudowy Bazy Sportów Wodnych, zagospodarowanie turystyczne
rzeki Orzyszy od jeziora Orzysz do granicy miasta poprzez przebudowę nabrzeża rzeki Orzyszy (budowę ciągów spacerowych, stworzenie
miejsc rekreacji i odpoczynku, parkingów, małej infrastruktury rekreacyjnej i kultury, pomostów i slipów).
3. Budowa Ryńskiego Centrum Żeglarstwa. Etap III - Budowa amfiteatru żeglarskiego nad Jeziorem Ryńskim.
4. Budowa ekomariny w Rydzewie.
5. Zagospodarowanie turystyczne szlaku rzeki Dajny - utworzenie miejsc rekreacji i wypoczynku , pomostów slipów, rynien do wodowania
kajaków, zakup wózków do przewożenia kajaków.
11
Kierunki działań
7 Cudów Mazur - realizacja projektów pilotażowych:
1. Budowa i uruchomienie portalu marki ,,7 Cudów Mazur”
2. Działania promocyjne w serwisach Web 2.0 oraz buzz marketingowe polegające na aktywności na forach internetowych, blogach.
3. Przygotowanie 7 spotów reklamowych nawiązujących do wskazanych w strategii obszarów i ich emisja na w TV.
4. Realizacja kampanii 7 Cudów Mazur, wydarzenia promocyjnego w oparciu o cykliczną imprezę żeglarską
5. Opracowanie i przygotowanie 8 folderów wizerunkowych,
6. Przygotowanie mobilnych przewodników, dzięki którym odwiedzający obszar realizacji projektu będą mogli odnaleźć ciekawe miejsca,
zaplanować trasę zwiedzania.
Promocja gospodarcza Mazur poprzez zintegrowane działania przedsiębiorców turystycznych w ramach regionalnego systemu Mazurskich Kart
Turystycznych Sailpass oraz mazurskiego serwisu rezerwacyjno-sprzedażowego:
1. Konsolidacja sektora turystycznego i pakietowanie usług w celu zwiększenia konkurencyjności gospodarczej obszaru WJM.
2. Uruchomienie systemu Mazurskich Kart Turystycznych – Sailpass.
3. Zbudowanie w świadomości użytkowników Mazurskich Kart Turystycznych trwałego wizerunku Mazur jako przyjaznego regionu
turystycznego
4. Uruchomienie serwisu rezerwacyjno-sprzedażowego obejmującego swym zasięgiem obszar WJM.
5. Ułatwienie rezerwacji miejsc poprzez udostępnienie danych bazy noclegowej na jednym portalu.
6. Zwiększenie dostępności do różnych typów usług turystycznych poprzez rozbudowę kanałów dostępu do informacji (nadajniki iBeacon,
telebimy miejskie, sieć kamer internetowych, ławeczki internetowe, rozwiązania informacyjne dla osób niewidomych, QR kody).
7. Przeprowadzenie procesu integracji i szkoleń branży turystycznej.
3.1.
Inwestycje
komunikacyjne
Mazury – naturalnie przez Naturę:
1. 3 szlaki - rzeka Pisa, Sapina, szlak kajakowy M. Kajki (wpada do jez. Śniardwy). Projekt Mazurskiego Szlaku Kajakowego zakłada
modernizację wymienionych szlaków kajakowych oraz wspólną promocję. Wszystkie wymienione szlaki kajakowe mają bezpośrednie
połączenie ze Szlakiem WJM, który dla Mazurskiego Szlaku Kajakowego staje się osią łączącą szlaki, miasta i atrakcje. Realizacja w
zakresie infrastrukturalnym: wykonanie mini przystani/miejsc slipowania (7 punktów) i biwakowsk (8 szt.), kładek i pomostów (11 szt.),
tablic informacyjnych (19 szt.) w miejscach odwiedzanych turystycznie.
2. Wydanie przewodników i map oraz aplikacji mobilnej.
3. Stworzenie nowej oferty turystycznej szlaku WJM.
Budowa i przebudowa infrastruktury związanej z rozwojem funkcji gospodarczych na szlakach wodnych Wielkich Jezior Mazurskich (jak w 2.2).
Mazurskie Perły – mazurskie miasta funkcjonalne, tworzące warunki do rozwoju aktywności gospodarczej, przyjazne mieszkańcom i turystom,
spowite mazurskim klimatem - poprawa dostępności komunikacyjnej centralnej części miast WJM:
1. Poprawa funkcjonalności i estetyki śródmieścia Pisza wraz ze zmianą organizacji ruchu (części ulic Kościuszki i Wojska Polskiego).
2. Poprawa dostępności i funkcjonalności komunikacyjnej Giżycka poprzez przebudowę ul. Kolejowej, Jeziornej, Białostockiej oraz budowę
mostu drogowego przez Kanał Łuczański wraz z drogami dojazdowymi, łączącego centrum miasta z jego zachodnią częścią z
uwzględnieniem dróg dojazdowych, zatok postojowych, ciągów pieszych i rowerowych.
3. Przygotowanie nabrzeżnych terenów inwestycyjnych oraz poprawa dostępności i funkcjonalności komunikacyjnej miasta poprzez remont
mostu zlokalizowanego w ciągu ul. Wojska Polskiego w Giżycku.
4. Poprawa dostępności i funkcjonalności komunikacyjnej centralnej części Giżycka poprzez budowę dróg pomiędzy ulicami: Staszica,
12
Kierunki działań
4.1.
MASTERPLAN II
– czyste środowisko
przyrodnicze
i zasobne jeziora
Jagiełły, Obwodową i Suwalską.
5. Poprawa dostępności i funkcjonalności komunikacyjnej centralnej części Giżycka poprzez budowę drogi łączącej ul. Św. Brunona z ul.
Moniuszki - okolice Twierdzy Boyen.
6. Poprawa dostępności i funkcjonalności komunikacyjnej centralnej części Giżycka poprzez przebudowę dróg na terenie miasta ul.
Rolnicza, Wilanowska, Kombatantów.
7. Przebudowa ciągu komunikacyjnego ulic: Łąkowa-Kraszewskiego-Teatralna w Węgorzewie wraz ze zmianą struktury terenów
przyległych. Zaprojektowana droga stanowi alternatywę przejazdu dla drogi Krajowej nr 650 – przebiegającą przez centrum miasta
Węgorzewo.
8. Budowa ciągu pieszo-jezdnego wzdłuż ul. Dworcowej od portu żeglarskiego przez Ruciane-Nidę.
9. Zintegrowany system parkowania na terenie Giżycka.
10. Budowa miejsc parkingowych poprawiających warunki komunikacyjne w centralnej części Rynu.
11. Park edukacji, rozrywki i kultury w Rynie. Rewitalizacja i rozbudowa budynku po byłym przedszkolu w Rynie na potrzeby biblioteki i
domu kultury .
Poprawa dostępności komunikacyjnej obszaru WJM:
1. Inwestycje komunikujące drogi gminne/powiatowe z DK16 - Tałcka Pętla Turystyczna, remont drogi w Marcinkowie.
2. Inwestycje komunikujące drogi gminne/powiatowe z DK58 - budowa ulic w Rucianem-Nidzie, Piszu, przebudowa drogi gminnej w
Łupkach, przebudowa drogi powiatowej w okolicach Rozóg.
3. Inwestycje komunikujące drogi gminne/powiatowe z DK59 - przebudowa ulic w Rynie, przebudowa dróg gminnych od DK 59 do Wejdyk,
Krzyżan, Słabowa, przebudowa drogi gminnej Sterławki Mł.– Szczybały Giż., budowa drogi na ul. Krótkiej w Mrągowie.
4. Inwestycje komunikujące drogi gminne/powiatowe z DK63 - przebudowa drogi powiatowej do Pilch i Łysoniów, przebudowa drogi
powiatowej Rydzewo – Jagodne Małe, przebudowa drogi Spytkowo – Świdry, budowa drogi nad Jez. Święcajty, przebudowa drogi
powiatowej Miłki – Marcinowa Wola –Cierzpięty – Orzysz, przebudowa drogi powiatowej Kamionek Wlk.– Radzieje, przebudowa drogi
powiatowej Jakunówko – Węgorzewo, budowa ul. Chrobrego w Węgorzewie, budowa i przebudowa ulic/dróg w Mrągowie.
5. Inwestycje na drogach lokalnych przebiegające przez tereny ważne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego WJM - „Duża Pętla Mamr”
(odcinek I, przebudowa dr. powiatowej Doba – Kamionki), „Duża Pętla Mamr” (odcinek II, przebudowa drogi powiatowej Radzieje Doba), poprawa dostępności turystycznej terenów w Mrągowie.
Kontynuacja MASTERPLANU dla Wielkich Jezior Mazurskich - ochrona wód powierzchniowych obszaru poprzez rozbudowę i modernizację
infrastruktury wodno – ściekowej:
1. Uregulowanie gospodarki wodami opadowymi poprzez budowę, rozbudowę i przebudowę systemów wód deszczowych w msc.: Ryn,
Orzysz, Giżycko, Pisz, Węgorzewo, Mrągowo, Mikołajki. Łączne planowane jest wykonanie ok. 57 km sieci kanalizacji deszczowej oraz
urządzeń podczyszczających i zbiorników retencyjnych.
2. Budowa, rozbudowa i przebudowa systemu sieci kanalizacji sanitarnych obszaru: 44,89 km sieci kanalizacji sanitarnej w Piszu,
Rucianem-Nidzie, Giżycku, Mrągowie, Węgorzewie, Mikołajkach oraz 52,16 km sieci kanalizacji sanitarnej w gm. wiejskiej Mrągowo.
Budowa 26,7 km sieci kanalizacji sanitarnej w Pozezdrzu, Bożem w gm. Mrągowo.
3. Modernizacja oczyszczalni ścieków i przepompowni: Giżycko, Mrągowo, Mikołajki oraz Góra-Orzysz.
4. Uruchomienie programu budowy przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscowościach obszaru. Planuje się utworzenie 1575
oczyszczalni przydomowych (gminy: Pisz, Ruciane-Nida, Orzysz, Ryn, Mikołajki, Pozezdrze, Węgorzewo). Planuje się
budowę/przebudowę 5 małych kontenerowych oczyszczalni ścieków o przepustowości powyżej 30m3/d (gminy: Pisz, Ruciane-Nida,
Miłki).
5. Budowa i przebudowa sieci wodociągowych. Łącznie planowana jest budowa ok. 10 km sieci wodociągowej w Rucianem-Nidzie, Giżycku,
13
Kierunki działań
6.
7.
8.
Mikołajkach i ok. 39 km sieci wodociągowej w Pozezdrzu, Orzyszu, gm. wiejskiej Mrągowo.
Budowa i modernizacja 4 stacji uzdatniania wody w gminach: Pozezdrze, Orzysz, Mikołajki.
Opracowanie Strategii ochrony wód powierzchniowych WJM.
Rekultywacja Jeziora Magistrackiego.
„OZE – Plan” dla WJM:
1. Termomodernizacja i poprawa efektywności energetycznej 31 obiektów użyteczności publicznej.
2. Termomodernizacja i poprawa efektywności energetycznej starych wielorodzinnych 50 budynków mieszkalnych na terenie obszaru WJM
(głównie Pisz, Ryn, Mikołajki, Orzysz, Mrągowo).
3. Stworzenie programu instalacji ekologicznych urządzeń grzewczych dla mieszkańców i przedsiębiorców obszaru WJM, zakłada się że z
programu skorzysta ok. 1730 obiektów (w tym ok. 100 wielorodzinnych).
Mazurskie Centra Ekologii i Krajobrazu (jak w 1.1.)
14
1.3. Powiązania i zgodność ustaleń projektu Strategii WJM z innymi dokumentami
Ustawa OOŚ w art. 51 ust. 2 pkt 1 lit a stanowi, iż prognoza oddziaływania na środowisko powinna zawierać
informacje o powiązaniach projektowanego dokumentu z innymi dokumentami. W przypadku projektu
dokumentu, którego przedmiotem jest integracja działań na poziomie samorządów lokalnych oznacza to
zasadność dokonania porównań – zarówno z niektórymi dokumentami strategicznymi o charakterze
nadrzędnym, tzn. wojewódzkimi, krajowymi lub unijnymi, jak również z dokumentami sporządzonymi na
poziomie lokalnym. Poniżej przedstawiono analizę powiązań i zgodności Projektu Strategii z kluczowymi
dokumentami strategicznymi i opracowaniami problemowymi o charakterze nadrzędnym i niższego stopnia.
Jednocześnie przyjęto, że analiza ta nie obejmuje dokumentów, których horyzont czasowy stracił aktualność.
Przykładem są dokumenty opracowane w samorządach dla perspektywy do 2014 roku (np. niektóre
programy ochrony środowiska), ale również dokumenty wyższego rzędu, jak np. Program Ekoenergetyczny
Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2005-2010, który do chwili obecnej nie został
zaktualizowany.
1.3.1. Powiązania i zgodność ustaleń projektu Strategii WJM z dokumentami strategicznymi
na poziomie ponadlokalnym
Analizę powiązania projektowanej Strategii z kluczowymi dokumentami o charakterze strategicznym poziomu krajowego i wojewódzkiego - uwzględniono w Projekcie Strategii WJM, uwzględniając w niej:
• Strategię Rozwoju Kraju 2020,
• Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie,
oraz
• Strategię Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2025.
Dla potrzeb Prognozy przyjęto, że wykazana zgodność ustaleń Projektu Strategii WJM z tymi dokumentami
strategicznymi nie wymaga ponownej analizy w Prognozie oraz, że dla tego poziomu ogólności jest to
analiza wyczerpująca, ponieważ w dokumentach tych zakłada się zgodność z innymi dokumentami
strategicznymi, jak np. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, która uwzględnia
kierunki nakreślone w (średniookresowej) Strategii Rozwoju Kraju 2020, czy Umowa Partnerstwa 20142020, w której logika programowania opiera się na powiązaniu z celami krajowymi określonymi w Strategii
Rozwoju Kraju 2020.
Hierarchiczność dokumentów strategicznych oznacza również, że zawarte w nich ustalenia są
uwzględniane w odpowiednich dokumentach niższego poziomu, co oznacza, że np. Plan Gospodarki
Odpadami dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego musi być zgodny z Krajowym Planem Gospodarki
Odpadami a Program Ochrony Środowiska dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego z Polityką
Ekologiczną Państwa.
Przyjęto również, że w Prognozie, której głównym celem jest ocena potencjalnych oddziaływań
skutków wdrożenia założeń dokumentu projektowanego na środowisko – w tym środowisko przyrodnicze,
które stanowi szczególny i niepowtarzalny walor obszaru WJM – należy zwrócić szczególną uwagę na
powiązanie tego dokumentu z dokumentami strategicznymi dotyczącymi ochrony środowiska, zwłaszcza
jego zasobów, walorów przyrodniczych i krajobrazowych (także w kontekście planowanego wzrostu
wykorzystania obszaru WJM do celów turystycznych). Z tego samego względu w analizie uwzględniono
dokument nakreślający kierunki krajowej polityki w dziedzinie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
Reasumując, analizę zgodności z dokumentami strategicznymi dla poziomu ponadlokalnego oparto
o wskazanie powiązań z następującymi dokumentami:
• Program Ochrony Środowiska dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2014
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2015-2018,
• Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2016,
• Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg
krajowych oraz wojewódzkich na terenie województwa warmińsko-mazurskiego, o obciążeniu ponad
3 mln pojazdów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne
w wyniku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu określonych wskaźnikami LDWN i LN,
15
• Program ochrony powietrza dla strefy warmińsko-mazurskiej ze względu na przekroczenie poziomu
dopuszczalnego pyłu PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10 wraz
z planem działań krótkoterminowych,
• Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Warmińsko-Mazurskiego,
• Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury 2014-2020,
• Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych.
Program Ochrony Środowiska dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Celem Programu jest ochrona zasobów naturalnych oraz poprawa jakości środowiska
i bezpieczeństwa ekologicznego środowiska Warmii i Mazur. Cel ten ma być realizowany w ramach
3 priorytetów, dla których sformułowano szereg szczegółowych kierunków działań. W wyniku analizy
założeń Programu i Projektu Strategii stwierdza się zgodność ich ustaleń, co na poziomie celów
strategicznych i priorytetów pozwala wskazać następujące powiązania:
Tabela 3. Analiza powiązań między Projektem Strategii WJM a POŚ WiM
Projekt Strategii
WJM - cele strategiczne
Wysoki poziom edukacji i
partycypacji społecznej
Konkurencyjna gospodarka
Spójność komunikacyjna
wewnętrzna i zewnętrzna
Wysokiej jakości
środowisko przyrodnicze
Doskonalenie działań
systemowych
POŚ Woj. Warmińsko-Mazurskiego - priorytety
Zapewnienie ochrony i racjonalnego
Poprawa jakości środowiska i
użytkowania zasobów naturalnych
bezpieczeństwa ekologicznego









Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2016
Hierarchia postępowania z odpadami przyjęta w Planie jest odzwierciedleniem wymogów zapisanych
w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. W pierwszej kolejności przewiduje ograniczanie ilości
powstających odpadów a następnie zwiększanie ich odzysku kosztem ograniczenia unieszkodliwiania
(szczególnie polegającego na składowaniu na składowiskach). Diagnozowany w obszarze WJM brak
systemu recyklingu odpadów (poza częścią północną) wymaga podjęcia konkretnych działań, w tym
systemowych. Wsparcie systemów gospodarki odpadami, przewidziane w ramach czwartego celu
strategicznego Projektu Strategii WJM, będzie służyło realizacji założeń wojewódzkiego planu gospodarki
odpadami.
Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg
krajowych oraz wojewódzkich na terenie województwa warmińsko-mazurskiego, o obciążeniu ponad 3 mln
pojazdów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne w wyniku
przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu określonych wskaźnikami LDWN i LN
Dokument ten powstał w wyniku stwierdzenia przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu emitowanego
z niektórych odcinków dróg krajowych i wojewódzkich na terenie województwa warmińsko-mazurskiego.
Wśród zidentyfikowanych odcinków dróg krajowych o nadmiernym poziomie emitowanego do środowiska
hałasu wymienia się w Programie: odcinki dróg nr 16 i 59 w Mrągowie, odcinek drogi nr 58 w Piszu
i odcinek drogi nr 59 w Giżycku. W przypadku dróg wojewódzkich, na analizowanym obszarze WJM
wskazano tylko jeden odcinek w Mrągowie: ul. Wolności, od granicy miasta do skrzyżowania z ul. Giżycką.
Jako główne działania niezbędne dla przywrócenia dopuszczalnych poziomów hałasu z dróg
w środowisku wskazano remonty nawierzchni drogowej i wprowadzenie ograniczenia prędkości ruchu.
Oznacza to, że jeśli w ramach celu strategicznego „spójność komunikacyjna wewnętrzna i zewnętrzna”
wykonane zostaną remonty odcinków dróg wskazanych w Programie, osiągnięte zostaną określone w nim
cele dotyczące obszaru WJM.
16
Program ochrony powietrza dla strefy warmińsko-mazurskiej ze względu na przekroczenie poziomu
dopuszczalnego pyłu PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10 wraz z planem
działań krótkoterminowych
Jest to dokument, który powstał wskutek stwierdzenia w strefie warmińsko-mazurskiej w latach 2011-2014
ryzyka przekroczenia średniodobowego poziomu dopuszczalnego stężenia pyłu zawieszonego PM10.
Zidentyfikowano dziesięć obszarów, na których występują niekorzystne warunki jakościowe powietrza,
sytuacje smogowe i wysokie stężenia PM10, w tym obszar miasta Pisz, leżącego na obszarze WJM.
Głównym i przeważającym powodem występowania obszarów z przekroczonym poziomem dopuszczalnym
PM10 jest ogrzewanie indywidualne, dlatego skuteczne działania krótkoterminowe służące ograniczeniu
zjawiska są bardzo trudne (brak narzędzi i mechanizmów ograniczających spalanie paliw wysokoemisyjnych
w niskowydajnych kotłach domowych). Działania te muszą być wspierane efektywnym wdrażaniem działań
długoterminowych. W Projekcie Strategii WJM proponowane są działania termomodernizacyjne oraz
opracowanie programu instalacji ekologicznych urządzeń grzewczych dla mieszkańców i przedsiębiorców
obszaru WJM, które będą sprzyjać realizacji celów przedmiotowego Programu. Wśród działań
długoterminowych wymienia się w tym Programie działania dotyczące źródeł komunikacyjnych, jak np
budowa obwodnic miast, rozwój komunikacji zbiorowej, rozwój infrastruktury rowerowej, edukacja
społeczeństwa, czy stopniowe wdrażanie systemu ograniczeń wjazdu do centrum miast. Także i te zalecenia
Programu znajdują odzwierciedlenie w projektowanej Strategii (np. projekty Mazurska Pętla Rowerowa,
Poprawa dostępności komunikacyjnej obszaru WJM).
Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Strategia ta stanowi rozwinięcie Strategii Rozwoju Województwa Warmińsko-Mazurskiego w obszarze
turystyka. Punktem wyjścia do sformułowania wizji jej rozwoju jest cel strategiczny: „Turystyka wiodącą
dziedziną gospodarki Warmii i Mazur”. Wizję rozwoju turystyki sformułowano natomiast następująco:
„Poprzez ochronę i kontrolowany rozwój posiadanych zasobów naturalnych i kulturowych Warmia i Mazury
staną się synonimem miejsca generującego produkty turystyczne wysokiej jakości, skutecznie konkurującego
zarówno na rynku krajowym, jak i na rynkach zagranicznych”. W celu osiągnięcia stawianych celów,
określono w Strategii trzy priorytety rozwojowe wraz z działaniami. W wyniku analizy obu dokumentów
stwierdzono zgodność ich ustaleń na wielu płaszczyznach, co na poziomie celów strategicznych
i priorytetów daje następujące wyniki:
Tabela 4. Porównanie zgodności Projektu Strategii WJM ze Strategią Rozwoju Turystyki WiM
Projekt Strategii
Wysoki poziom edukacji i
partycypacji społecznej
Wysokiej jakości
Rozwój regionalnych
produktów turystycznych
POŚ Woj. Warmińsko-Mazurskiego - priorytety
Skuteczna promocja
Rozwój aktywności społecznej i kadr oraz
produktów turystycznych
branżowych struktur organizacyjnych









Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2014-2020
RPO dla województwa warmińsko-mazurskiego dla perspektywy finansowania 2014-2020 to dokument
służący realizacji celów unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrównoważonego wzrostu, sprzyjającego
włączeniu społecznemu oraz do osiągnięcia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, jak również
służący osiągnięciu rezultatów wskazanych w Umowie Partnerstwa, poprzez koncentrację tematyczną
i terytorialną wsparcia na przedsięwzięciach odnoszących się do dwunastu osi priorytetowych (ostatnia to
Pomoc Techniczna, której nie uwzględniono w tabeli). Wyniki analizy spójności priorytetów RPO z celami
strategicznymi Projektu Strategii WJM zostały przedstawione w tabeli:
17
Tabela 5. Powiązanie Projektu Strategii WJM z priorytetami RPO WiM 2014-2020
Projekt
Strategii
WJM - cele
strategiczne
Wysoki poziom
edukacji
i partycypacji
społecznej
Konkurencyjna
gospodarka
Spójność
komunikacyjna
wewnętrzna
i zewnętrzna
Wysokiej
jakości
środowisko
przyrodnicze
Intelig.
gosp.
WiM
Kadry
dla
gosp.
Cyfrowy
region



RPO Warmia i Mazury 2014-2020 - osie priorytetowe
Środ.
przyr.
Kultura
Obszary
EfektywInfrastr.
i racjoi
wymag.
ność
transpornalne
dziedzirewitalienerget.
towa
wykorz.
ctwo
zacji
zasobów








Dostęp
do
wysokiej
jakości
usług
publ.
Region.
rynek
pracy
Włączenie
społ.










Krajowy plan działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych
Krajowy plan działań (z 2010 r.) jest zgody z polityką energetyczną Polski, której kierunki nakreślone
zostały w dokumencie pn. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, przyjętym przez Radę Ministrów
w 2009 r. Krajowy plan działań kieruje uwagę na zastosowanie odnawialnych źródeł energii w celu
osiągnięcia nie tylko poprawy efektywności energetycznej, ale także zmniejszenia emisji szkodliwych
substancji. Zaznacza się, że OZE mogą być stosowane do ogrzewania pomieszczeń, jak i podgrzewania
wody użytkowej oraz wytwarzania energii elektrycznej do oświetlenia i zasilania elektrycznych odbiorników
domowych. Wśród OZE bezpośrednio związanych z obiektami budowlanymi, w warunkach polskich
wskazuje się jako możliwe rozwiązania: energię promieniowania słonecznego (w pasywnych i aktywnych
systemach grzewczych, w rozwiązaniach związanych z oświetleniem światłem dziennym oraz w instalacjach
elektrycznych z ogniwami fotowoltaicznymi), energię biomasy (kotły do spalania zrębków, peletów, słomy),
energię zawartą w środowisku naturalnym (aerotermalną, geotermalną, hydrotermalną) oraz energię
odpadową (poprzez zastosowanie pomp ciepła, rekuperację ciepła z układów wentylacyjnych). Opis ten jest
zbieżny z propozycjami zawartymi w Projekcie Strategii w zakresie zwiększania efektywności energetycznej
obiektów (propozycje działań termomodernizacyjnych) oraz ograniczania emisyjności systemów
grzewczych poprzez zastosowanie OZE jako ekologicznych instalacji grzewczych.
Podsumowanie
Projektowana Strategia WJM 2020 jest dokumentem, który w wielu aspektach i w szerokim zakresie
uwzględnia cele i kierunki działań sformułowane w krajowych oraz wojewódzkich dokumentach lub
tematycznych opracowaniach strategicznych.
1.3.2. Powiązania i zgodność ustaleń projektu Strategii WJM z dokumentami strategicznymi
na poziomie lokalnym
Analizę powiązań Projektu Strategii z dokumentami strategicznymi dla poziomu lokalnego przeprowadzono
osobno dla każdego z samorządów współtworzących Strategię WJM. W analizie uwzględniono w pierwszej
kolejności – jako najistotniejsze z punktu widzenia prowadzonej oceny – programy ochrony środowiska.
Ponieważ nie wszystkie jednostki-partnerzy Strategii WJM 2020 posiadają aktualne programy ochrony
środowiska, analizę poszerzono o lokalne programy lub strategie rozwoju a także studia uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gmin2. W tym ostatnim przypadku należy jednak
zaznaczyć, że analiza zamieszczona w Prognozie ma charakter wyłącznie poglądowy (i dość pobieżny),
2
- szczegółowy wykaz analizowanych dokumentów planistycznych podano na końcu Prognozy (mat. źródłowe)
18
a jako dokument dedykowany zagadnieniu zgodności planowanych działań w obszarze WJM z polityką
przestrzenną miast i gmin należy wskazać opracowywany równolegle ze Strategią dokument pn. Polityka
przestrzenna gmin miejskiego obszaru funkcjonalnego Krainy Wielkich Jezior Mazurskich w świetle analizy
studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
1.3.2.1. Gmina Węgorzewo
Spośród aktualnych dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju przestrzennego i społecznogospodarczego oraz ochrony środowiska w Gminie Węgorzewo w analizie będącej przedmiotem ustaleń
Prognozy w niniejszym rozdziale uwzględniono:
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Węgorzewo
 Strategię Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Węgorzewo do roku 2015
 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Węgorzewskiego na lata 2009-2012 z uwzględnieniem
perspektyw na lata 2013-2016.
W Studium (...) ustala się zasady zabudowy, zagospodarowania i użytkowania wydzielonych kategorii
terenów, zgodnie z kierunkami rozwoju przestrzennego. W przypadku rozwoju turystyki i rekreacji wskazuje
się konieczność rozwoju branży na wyznaczonych terenach, z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska
przyrodniczego i kulturowego. W celu zagwarantowania właściwych cech zabudowy i zagospodarowania
terenu oraz zabezpieczenia odpowiednich powiązań komunikacyjnych i infrastrukturalnych postuluje się
opracowywanie planów miejscowych dla terenów istotnych dla realizacji polityki przestrzennej samorządu.
Istotnym aspektem w rozwoju przestrzennym gminy jest ochrona krajobrazu - poprzez zachowanie proporcji
obiektów w stosunku do istniejącej zabudowy, jak również właściwe wkomponowanie nowych inwestycji na
obszarach niezabudowanych. Zasady te są uwzględniane w projektowanym dokumencie.
Analiza powiązań między Strategią WJM a Strategią Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy
Węgorzewo do roku 2015 - w odniesieniu do wyznaczonych kierunków rozwoju gminy - pozwala
wnioskować o spójności obu dokumentów (zob. tabela 6).
Tabela 6. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM ze Strategią Rozwoju Społ.-Gosp. 2015
Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego
- kierunki rozwoju gminy
Projekt Strategii
Wysoki poziom edukacji
i partycypacji społecznej
Konkurencyjna
gospodarka
Wysokiej jakości
Poprawa warunków
bytowych
społeczeństwa
poprzez rozwój i
wsparcie lokalnej
przedsiębiorczości
Poprawa
wizerunku miasta i
gminy poprzez
rozwój
infrastruktury
Rozwój turystyki
od A do Z
Integracja i
aktywizacja
mieszkańców
miasta i gminy
Poprawa stanu i
funkcjonowania
rolnictwa na
terenie gminy









Tabela 7. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM z POŚ Powiatu Węgorzewskiego
Projekt Strategii
Konkurencyjna
gospodarka
Wysokiej jakości środowisko
przyrodnicze
Ochrona dziedzictwa
przyrodniczego
Studium uwarunkowań (...)
- cele generalne
Zrównoważone wykorzystanie
materiałów, wody i energii




Ochrona
klimatu




19
Edukacja
ekologiczna
Ze względu na brak aktualnego programu ochrony środowiska dla gminy Węgorzewo w analizie
wykorzystano Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Węgorzewskiego na lata 2009-2012
z uwzględnieniem perspektyw na lata 2013-2016, uzyskując wyniki jak prezentuje się w tabeli 7.
1.3.2.2. Gmina Pozezdrze
Zgodnie z przyjętym na wstępie założeniem dotyczącym analizy powiązań z aktualnymi gminnymi
dokumentami strategicznych, w przypadku Gminy Pozezdrze jako jedyny aktualny dokument wykorzystano
do analizy Program Ochrony Środowiska Powiatu Węgorzewskiego (zob. tabela 7). Nie analizowano
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Pozezdrze, które uchwalono
w 1999 roku (na podstawie nieaktualnej ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 r.). Program
ochrony środowiska dla gminy Pozezdrze obejmował okres do 2011 roku.
1.3.2.3. Gmina i Miasto Giżycko
Spośród aktualnych dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju przestrzennego i społecznogospodarczego oraz ochrony środowiska w Gminie Giżycko oraz w Mieście Giżycko w analizie będącej
przedmiotem ustaleń Prognozy w niniejszym rozdziale uwzględniono:
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Giżycka.
 Strategię Zrównoważonego Rozwoju Miasta Giżycka.
Wyniki analizy porównawczej z pierwszym z ww. dokumentów przedstawiono w formie syntetycznej
w tabeli poniżej.
Tabela 8. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM ze Studium (...) Miasta Giżycko
Projekt Strategii WJM - cele strategiczne
Spójność
Wysoki
Wysokiej
komunikpoziom
konkurentjakości
acyjna
edukacji
cyjna
środowisko
wewnęi partycypacji gospodarka
przyrotrzna i
społecznej
dnicze
zewnętrzna
Cele Studium (...) Miasta Giżycko
- cele rozwoju przestrzennego
Osiągnięcie ładu przestrzennego przez racjonalne zagospo-darowanie
przestrzeni, z uwzgl. walorów architektonicznych
i krajobrazowych
Realizacja zasad zrównoważonego rozwoju miasta
Utrzymanie i rozbudowa systemu ochrony przyrody i krajobrazu
w mieście, w powiązaniu z zasadami ochrony terenów krainy WJM
Uzyskanie poprawy stanu środowiska, w tym zwłaszcza poprawy czystości
wód w jeziorach Kisajno i Niegocin
Ochrona dziedzictwa kulturowego, służąca utrwalaniu tożsamości miasta i
utrzymaniu głównych elementów jego struktury funkcjonalno-przestrzennej
(wyeksponowanie roli Twierdzy Boyen)
Uzyskanie wysokich standardów i ładu w zagospodarowaniu przestrzennym
miasta oraz harmonizacja układu przestrzennego, w powiązaniu z działaniami
rewaloryzacyjnymi i modernizacyjnymi w centrum miasta
Pełne wprowadzenie przyjętych zasad ochrony i racjonalnego kształtowania
środowiska przyrodniczego oraz kulturowego w procesie zrównoważonego
rozwoju społeczno - gospodarczego i przestrzennego miasta
Uzyskanie wzrostu gospodarczego i zwiększenie efektywności gospodarowania
przy pełnym wykorzystaniu walorów turystyczno-rekreacyjnych
Zapewnienie dogodnych warunków zamieszkania w dostosowaniu do potrzeb i
aspiracji mieszkańców poprzez odpowiednie uzbrojenie terenów w zakresie:
zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, dostaw gazu,
elektroenergetyki, gospodarki odpadami oraz sieci teleinformatycznych
Podniesienie standardu usług dla ludności, w tym również na potrzeby
turystów poprzez odpowiednie kształtowanie przestrzeni publicznych, w tym
w szczególności terenów zieleni, rekreacji i sportu
Zapewnienie sprawnej obsługi komunikacyjnej wewnątrz miasta oraz
powiązanie terenów miasta z zewnętrznym układem komunikacyjnym
Realizacja programu „ekologicznego miasta” poprzez wprowadzanie
niskoemisyjnych systemów ogrzewania oraz realizację systemu
gospodarowania odpadami
20


















Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta Giżycka uchwalona została w 2000 r., ale niektóre proponowane
tu działania dotyczą roku 2015, bądź mają charakter działań ciągłych. W odniesieniu do tych działań, które
dla perspektywy programowej Strategii WJM zachowują aktualność zbieżność obu dokumentów należy
wskazać w następującym zakresie:
• odpowiednie podczyszczanie wód deszczowych,
• wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i paliw przyjaznych środowisku,
• ograniczenie niskiej emisji,
• systematyczna edukacja ekologiczna mieszkańców i turystów,
• wprowadzenie programów wychowania ekologicznego w przedszkolach, szkołach podstawowych,
gimnazjach oraz innych placówkach wychowawczo-oświatowych,
• wykreowanie wizerunku Giżycka jako miejsca spokojnego wypoczynku rodzin,
• wykreowanie wizerunku Giżycka jako całorocznego, wielofunkcyjnego ośrodka turystyki,
• rozwój turystyki kulturowej i ekologicznej,
• rozwój i promocja form turystyki i rekreacji pozasezonowej,
• poprawa standardu usług turystycznych,
• promocja zasobów miasta,
• rozwój opieki socjalnej dla ludzi w wieku starczym poprzez rozwój usług opiekuńczych,
• wykorzystanie walorów twierdzy Boyen w ofercie kulturalnej i turystycznej.
1.3.2.4. Gmina i Miasto Mrągowo
Spośród aktualnych dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju przestrzennego i społecznogospodarczego oraz ochrony środowiska w Gminie i w Mieście Mrągowo w analizie będącej przedmiotem
ustaleń Prognozy w niniejszym rozdziale uwzględniono:
 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mrągowo na lata 2007-2016,
 Strategię Rozwoju Mrągowa,
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mrągowo.
Dla dwóch pierwszych dokumentów wyniki analizy porównawczej zestawiono w formie tabelarycznej:
Tabela 9. Porównanie powiązań Projektu Strategii WJM z Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Mrągowo
Projekt Strategii
WJM - cele
strategiczne
Wysoki poziom
edukacji i partycypacji
społecznej
Konkurencyjna
gospodarka
Spójność komunikacyjna wewnętrzna i
zewnętrzna
Wysokiej jakości
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mrągowo
- cele strategiczne
Wzrost konkurencyjności gminy jako
Unowocześnienie sektora rolnego
Wzrost konkurencyjności gminy
miejsca inwestowania, pracy i
i dostosowanie go do konkurencji
na rynku usług turystycznych
zamieszkania
na wspólnym rynku europejskim








Tabela 10. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM ze Strategią Rozwoju Mrągowa
Projekt Strategii
Wysokiej jakości środowisko
przyrodnicze
Rozwój turystyki
Strategia Rozwoju Mrągowa
- priorytety
Rozwój przedsiębiorczości
Aktywne społeczeństwo










21
W obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mrągowo
przyjęto kierunki rozwoju w 4 wyznaczonych dla potrzeb tego dokumentu strefach: Ochronnej,
Krajobrazowej, Aktywizacji gospodarczej i Przestrzennej. W opisie strefy Ochronnej zwraca sie szczególną
uwagę na fakt, że obejmuje ona (południową) część gminy o najwyższych walorach przyrodniczych. Cały
ten obszar objęty jest prawnymi terytorialnymi formami ochrony przyrody (Mazurski Park Krajobrazowy,
Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny MPK-Zachód, Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Puszcza
Piska”, Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Ostoja Piska” oraz Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Jeziora
Sorkwickie”). Użytkowanie i ochrona tego obszaru regulowane są przepisami ochrony przyrody. Funkcje
gospodarcze muszą być podporządkowane zasadom ochrony wynikającym z przepisów prawnych. Granice
strefy Krajobrazowej wyznaczono w oparciu o granice obszarów chronionego krajobrazu: Jezior LegińskoMrągowskich oraz Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Użytkowanie i ochrona tego obszaru powinny być
prowadzone według przepisów odrębnych w zakresie ochrony przyrody, łącznie z przepisami
wykonawczymi. W strefie Aktywizacji gospodarczej - wyznaczonej poza dwiema wymienionymi na wstępie
- dopuszcza się aktywność rolniczą, usługową, produkcyjną i turystyczną. Strefę Podmiejską (w części
objętą ochroną krajobrazu) wskazuje się jako strefę ożywionej działalności inwestycyjnej związanej
z sąsiedztwem miasta Mrągowa. Jak wynika ze Studium, spójność działań zawartych w Projekcie Strategii
realizowanych zwłaszcza na terenach przyrodniczo i krajobrazowo cennych powinna być weryfikowana na
podstawie obowiązujących przepisów dla poszczególnych projektów.
1.3.2.5. Gmina Ryn
W analizie dla obszaru gminy Ryn uwzględniono (jako aktualne):
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Ryn.
Na podstawie analizy zgodności celów rozwoju przestrzennego gminy i Projektu Strategii można stwierdzić
wysoki stopień zgodności Strategii w odniesieniu do celu jakim jest uzyskanie wysokiej jakości środowiska
przyrodniczego.
Tabela 11. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM ze Studium (...) gminy i miasta Ryn
Cele Studium (...) Miasta Ryn
- cele rozwoju przestrzennego
Poprawa izolacji cieplnej budynków szkół i placówek
oświatowych
Przebudowa i rozbudowa placówek kształcenia zawodowego
Doprowadzenie sieci wodnej i kanalizacyjnej
do zabudowań w gminie
Dopełnienie oraz udostępnienie nowych terenów
pod zabudowę funkcji turystycznej i rekreacyjnej
Budowa przystani wodnych zlokalizowanych na obrzeżach jezior
w okolicach, gdzie przewidziano tereny pod funkcję turystyczną
i rekreacyjną
Urządzanie terenów rekreacyjno – sportowych
Ochrona zabytkowych obiektów i obszarów o najwyższej
wartości historycznej
Rewaloryzacja i rewitalizacja zdegradowanych obiektów i
obszarów o walorach zabytkowych
Utrzymanie istniejącej zieleni
Wysoki poziom
Spójność
Wysokiej
edukacji
Konkurencyjna komunikacyjna
jakości
i partycypacji
gospodarka
wewnętrzna
środowisko
społecznej
i zewnętrzna
przyrodnicze












1.3.2.6. Gmina Miłki
Jako aktualne dokumenty strategiczne dotyczące rozwoju przestrzennego i społeczno-gospodarczego
w Gminie Miłki na potrzeby niniejszej analizy wykorzystano:
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miłki,
 Strategię Zrównoważonego Rozwoju Gminy Miłki 2009-2016.
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miłki określono kierunki
rozwoju w wyznaczonych na terenie gminy obszarach zagospodarowania, tzn.:
22
 w obszarze otoczenia DK63 - dokończenie rozbudowy gminnego systemu kanalizacji sanitarnej
(Wyszowate - Konopki Wlk.) i budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków w zabudowie rozproszonej
na terenie całej gminy,
 w obszarze otoczenia WJM - rozwój funkcji turystycznych, jako głównych,
 w obszarze otoczenia rynien jezior subglacjalnych (Wojnowo, Buwełno, Ublik Wlk. i Ublik Mały) rozwój funkcji turystycznych, osadniczych i usługowych oraz rolniczych w formach ekstensywnych.
Warunkiem rozwoju jest realizacja gminnego systemu kanalizacji sanitarnej w otoczeniu jezior (w msc.
Kleszewo, Przykop i Marcinowa Wola),
 w obszarze prawnej ochrony przyrody - rezerwat Bagno Nietlickie, obszar Natura 2000 Bagna Nietlickie)
- inwestycje w gminne systemy kanalizacji sanitarnej w obszarach koncentracji i rozwoju funkcji
turystycznych i osadniczych oraz unikanie koncentracji funkcji gospodarczych i osadniczych w obszarach
nie objętych systemem kanalizacji sanitarnej,
 w obszarze rolniczej przestrzeni produkcyjnej - zwodociągowanie ogniw sieci osadniczej, utwardzenie
ciągów dróg powiatowych.
W Studium kładzie się nacisk na rozbudowę sieci kanalizacji sanitarnej, jako elementu lokalnej
infrastruktury stanowiącego bazę dla rozwoju społeczno-gospodarczego. Projekt Strategii WJM uwzględnia
budowę kontenerowej oczyszczalni ścieków na terenie gminy oraz uwzględnia gminę Miłki jako
beneficjenta projektu Kontynuacja MASTERPLANU.
Cele operacyjne wskazane w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy Miłki na lata 2009-2016
w znacznym zakresie powiązane są z celem Strategii WJM ukierunkowanym na uzyskanie środowiska
przyrodniczego wysokiej jakości, ale również konkurencyjnej gospodarki (zob. tabela 12).
Tabela 12. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM ze SZR Gminy Miłki
Cele Strategii (...) Gminy Miłki
- cele operacyjne
Edukacja ekologiczna dzieci, młodzieży i dorosłych
Racjonalne gospodarcze wykorzystanie zasobów
przyrodniczych i krajobrazowych
Wykorzystanie potencjału gospodarki gminy
Wspieranie i inicjowanie rozwoju gminy
Podniesienie poziomu wykształcenia i świadomości
społeczeństwa
Sprawny system zabezpieczenia ochrony zdrowia,
bezpieczeństwa socjalnego i publicznego
Poprawa dostępności komunikacyjnej gminy
Poprawa estetyki gminy
Uzyskanie pełnej infrastruktury technicznej gminy
Wysoki poziom
Spójność
edukacji
i partycypacji
gospodarka
wewnętrzna
społecznej
i zewnętrzna


Wysokiej
jakości
środowisko
przyrodnicze















1.3.2.7. Gmina Mikołajki
Spośród aktualnych dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju przestrzennego i społecznogospodarczego Gminy Mikołajki w analizie będącej przedmiotem ustaleń Prognozy w niniejszym rozdziale
uwzględniono:
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Mikołajki,
 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mikołajki na lata 2004-2013.
W Studium określono kierunki rozwoju rolnictwa, leśnictwa, przemysłu i usług oraz turystyki. W odniesieniu
do terenów zabudowanych i wolnych od zabudowy terenów rekreacyjnych wskazuje się jako kierunek
rozwój na bazie lokalnych zasobów środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem zasad ochrony środowiska
przyrodniczego i środowiska kulturowego. Podkreśla się wagę rozwoju gminnego rowerowego układu
komunikacyjnego bazującego na dwóch istniejących trasach międzyregionalnych, których uzupełnieniem
powinny być trasy lokalne. W tym celu zaleca się podejmowanie wspólnych działań z gminami sąsiednimi.
W zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków sanitarnych określa się zasady ogólne i kierunki działań
zgodnie z Uchwałą Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego w sprawie wyznaczenia aglomeracji
23
Mikołajki. Wskazuje się również na konieczność dążenia do wyrównania istniejących niekorzystnych
dysproporcji w zakresie zaopatrzenia w wodę oraz kanalizacji i oczyszczania ścieków w obrębie miasta
i gminy.
Powiązania między celami operacyjnymi lokalnego planu rozwoju dla Gminy Mikołajki i celami
strategicznymi Strategii WJM są znaczne, zwłaszcza w zakresie poprawy konkurencyjności lokalnej
gospodarki, ale również w odniesieniu do poprawy jakości środowiska.
Tabela 13. Porównanie powiązań Projektu Strategii WJM z Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Mikołajki
Wysoki poziom
Spójność
Wysokiej
edukacji
jakości
i partycypacji
gospodarka
wewnętrzna
środowisko
społecznej
i zewnętrzna
przyrodnicze
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mikołajki
- cele operacyjne
Zmniejszenie poziomu bezrobocia oraz sfery wykluczenia
społecznego, poprzez tworzenie warunków do rozwoju
przedsiębiorczości i aktywności ekonomicznej społeczności lokalnej
Poprawa warunków nauczania i wyrównywanie szans
edukacyjnych dzieci z terenu gminy; tworzenie warunków do
rozwoju alternatywnych form spędzania czasu wolnego
Zwiększenie dostępności mieszkańców gminy do nowoczesnych
technologii komunikacji i zdobywania informacji
Poprawa warunków i standardów zamieszkania, poprzez
rewitalizację zabudowy mieszkaniowej oraz budownictwo socjalne
Rozwiązanie problemu gospodarki wodno-ściekowej na terenach
wiejskich gminy oraz modernizacja i rozbudowa sieci
wodociągowo-kanalizacyjnej w mieście.
Poprawa stanu dróg i ulic wraz z rozbudową zaplecza
parkingowego na terenie miasta
Zwiększenie poziomu dostępności i różnorodności oferty
kulturalnej wraz z racjonalizacją wydatków publicznych z tym
związanych
Wydłużenie sezonu turystycznego poprzez zdefiniowanie form i
rodzajów działalności turystyczno-rekreacyjnej oraz określenie
potencjalnych rynków, na których produkt turystyczny gminy
mógłby sprostać konkurencji
Zwiększenie ilości turystów odwiedzających gminę poprzez
opracowanie i wdrożenie programu promocji i marketingu gminy
oraz budowanie jej wizerunku, z wykorzystaniem doświadczeń
innych krajów i regionów.
Podniesienie atrakcyjności gminy poprzez rozbudowę
infrastruktury turystycznej oraz usprawnienie systemu informacji
turystycznej w gminie





















1.3.2.8. Gmina Orzysz
Spośród aktualnych dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju przestrzennego i społecznogospodarczego oraz ochrony środowiska w Gminie Orzysz w analizie będącej przedmiotem ustaleń
Prognozy w niniejszym rozdziale uwzględniono:
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Orzysz,
 Strategię Rozwoju Gminy Orzysz na lata 2011-2018,
 Program Ochrony Środowiska Gminy Orzysz na lata 2011-2014 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2015-2018.
W gminnym Studium określono kierunki rozwoju rolnictwa, leśnictwa, przemysłu i rzemiosła oraz turystyki.
Najliczniejsze odniesienia do analizowanego Projektu Strategii znaleźć można w dziedzinie turystyki, dla
której określono następujące zasady rozwoju (wzmiankowane także w Projekcie Strategii):
• uporządkowanie istniejącego zagospodarowania turystycznego poprzez podniesienie jego standardu
i rozwiązanie gospodarki wodno-ściekowej,
• rozwój bazy dla rożnych form turystyki; szczególny nacisk należy położyć na przedłużenie sezonu
turystycznego,
• budowa obiektów związanych z obsługą szlaków turystycznych - wodnych, drogowych, rowerowych,
24
•
•
szlak żeglarski – jezioro Śniardwy przez Okartowo do jeziora Tyrkło. Projektowane połączenie kanałem
jeziora Tyrkło i Buwełno utworzyłoby nowe powiązanie wodne z Giżyckiem oraz szlak kajakowy im.
Michała Kajki – z miejscowości Ogródek przez jezioro Rostki, Orzysz, kanałem Orzysz i rz. Orzysz do
jeziora Tyrkło; oba szlaki wymagają urządzenia i wyposażenia w obiekty obsługujące,
szlaki rowerowe - w Orzyszu krzyżują się ścieżki rowerowe o znaczeniu międzyregionalnym –
z Mikołajek przez Suchy Róg, Tuchlin, Gorę, Orzysz, Odoje do Ełku oraz z Giżycka przez Ublik, Pianki,
Orzysz, Nowe Guty do Pisza; wszystkie trasy (w tym lokalne) wymagają urządzenia oraz wyposażenia
w obiekty obsługujące.
Strategia Rozwoju Gminy Orzysz na lata 2011-2018 oraz gminny Program ochrony środowiska również
powiązane są w istotnym stopniu z projektowanym dokumentem dla obszaru WJM. Zgodność tę
przedstawiono w zestawieniach tabelarycznych:
Tabela 14. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM ze Strategią Rozwoju Gminy Orzysz
Projekt Strategii
WJM - cele
strategiczne
Wysoki poziom
edukacji
i partycypacji
społecznej
Konkurencyjna
gospodarka
Spójność
komunikacyjna
wewnętrzna i
zewnętrzna
Wysokiej jakości
środowisko
przyrodnicze
Wzrost dochodów z
turystyki na skutek
wzrostu liczby
turystów

Strategia Rozwoju Gminy Orzysz
- cele strategiczne
Poprawa jakości życia,
Pobudzenie aktywności
zdrowia oraz
gospodarczej, prowadzącej
bezpieczeństwa
do powstania nowych
mieszkańców Gminy
miejsc pracy







Poprawa stanu środowiska
naturalnego na skutek
zorganizowanych działań
mieszkańców i władz Gminy




Tabela 15. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM z POŚ Gminy Orzysz
Program Ochrony Środowiska Gminy Orzysz
- cele
Zachowanie obecnych walorów krajobrazowych gminy
Zachowanie unikatowych roślin występujących na terenie
gminy
Zachowanie aktualnych form ochrony terenów
występowania zwierząt
Zwiększenie lesistości; ochrona lasów
Dobra jakość wód powierzchniowych
Wyższy stopień wykorzystania energii ze źródeł
odnawialnych
Poprawa parametrów termoizolacyjnych budynków
Niska emisja zanieczyszczeń do powietrza
Wyższy stopień zwodociągowania i skanalizowania gminy
Rozwinięty system edukacji i przekazywania wiedzy
ekologicznej
Wysoki poziom
Spójność
edukacji
i partycypacji
gospodarka
wewnętrzna
społecznej
i zewnętrzna

Wysokiej
jakości
środowisko
przyrodnicze










W uzupełnieniu należy uwzględnić wyniki ustaleń przedstawionych w pkt. 1.3.2.10, w odniesieniu do
powiatowego programu ochrony środowiska.
25
1.3.2.9. Gmina Ruciane-Nida
Aktualnym gminnym dokumentem, do którego odniesiono plany działań w obszarze WJM jest:
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Ruciane-Nida.
W Studium określono kierunki rozwoju dla poszczególnych dziedzin życia i rozwoju społecznogospodarczego. Wyrazem spójności projektowanej Strategii ze Studium są następujące zalecenia:
• aktywizacja turystyczna Gminy polegająca w większym stopniu na wykorzystaniu walorów
kulturowych,
• rozwój i zagospodarowanie brzegów jezior wzdłuż szlaku żeglarskiego przebiegającego przez centralną
część Gminy, głównie poprzez wyposażenie ich w odpowiednią infrastrukturę,
• rozbudowa istniejącej sieci wodociągowej, zwłaszcza na terenach wiejskich oraz modernizacja stacji
uzdatniania wody,
• sukcesywna budowa sieci kanalizacyjnej na terenach skupionej zabudowy wiejskiej i przerzut ścieków
kanałami tłocznymi do oczyszczalni miejskiej w Rucianem-Nidzie,
• poprawa wyposażenia brzegów jezior (szczególnie jez. Bełdany) w urządzenia sanitarne.
W uzupełnieniu należy uwzględnić wyniki ustaleń przedstawionych w pkt. 1.3.2.10, w odniesieniu do
powiatowego programu ochrony środowiska.
1.3.2.10. Gmina Pisz
Spośród aktualnych dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju przestrzennego i społecznogospodarczego oraz ochrony środowiska w Gminie Pisz w analizie będącej przedmiotem ustaleń Prognozy w
niniejszym rozdziale uwzględniono:
 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Pisz,
 Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Pisz na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2018,
 Aktualizację Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016, z perspektywą do roku
2020 (program obejmuje swoim zakresem również gminy Orzysz i Ruciane-Nida).
W Studium przyjęto ogólne kierunki zagospodarowania przestrzennego dla obszaru miasta i gminy.
W mieście realizowane będą priorytetowe funkcje: mieszkaniowa, usługowa, produkcyjna oraz turystycznorekreacyjna. Na wybranych obszarach obecnie zainwestowanych przewiduje się istotne zmiany obecnego układu
przestrzennego, zmierzające do podniesienia walorów funkcjonalnych i estetycznych. Są to przede wszystkim
tereny centrum miasta wzdłuż obu brzegów rzeki Pisy. Za zadania pierwszoplanowe uznaje się m.in.
zagospodarowanie dla potrzeb rekreacji i turystyki wschodniego brzegu Pisy oraz brzegu jez. Roś w kierunku
wsi Łupki. Kluczowe znaczenie dla sprawnego funkcjonowania miasta będzie miała przebudowa i rozbudowa
układu komunikacyjnego, m.in. budowa zewnętrznej obwodnicy, która przejmie ruch tranzytowy związany
z drogami 644 i 610. Jako kierunki rozwoju przestrzennego sieci osadniczej gminy Pisz przyjmuje się głównie
przekształcenia istniejącej zabudowy i zainwestowanie nowych terenów. Za zadania o istotnym znaczeniu dla
rozwoju gminy uznaje się m.in. podnoszenie standardu istniejących ośrodków wypoczynkowych i realizację
nowych inwestycji w bazę turystyczną, szczególnie w Zdorach, Wiartlu, Wiartlu Małym, Jaśkowie i Łupkach.
Przytoczone przykłady wskazują na spójność kierunków rozwoju przyjętych w Studium z celami strategicznymi
wyznaczonymi w Projekcie Strategii.
Zarówno gminny, jak i powiatowy program ochrony środowiska kładą duży nacisk na ochronę walorów
przyrodniczych i zachowanie środowiska naturalnego wysokiej jakości. Wyniki analizy porównawczej
wskazują, że projektowana Strategia WJM w dużym stopniu będzie służyła realizacji planów zawartych
w tych programach.
26
Tabela 16. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM z POŚ Powiatu Piskiego
POŚ Powiatu Piskiego - cele długoterminowe do roku 2020
Wysoki poziom
Spójność
edukacji
i partycypacji
gospodarka
wewnętrzna
społecznej
i zewnętrzna

Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych
Wysokiej
jakości
środowisko
przyrodnicze

Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami
pochodzącymi ze źródeł komunalnych
Wspieranie wykonania oczyszczalni ścieków w terenach
nieprzewidzianych pod kanalizację
Ograniczenie niskiej emisji




Ograniczenie uciążliwości systemu komunikacyjnego

Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii
Utrzymanie bioróżnorodności poprzez ochronę gatunkową
roślin i zwierząt
Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich warunkach
przyrodniczych
Ograniczenie poziomu hałasu emitowanego przez środki
transportu w obszarach wzdłuż głównych dróg



Tabela 17. Porównanie spójności Projektu Strategii WJM z POŚ Gminy i Miasta Pisz
Wysoki poziom
Spójność
Wysokiej
edukacji
jakości
i partycypacji
gospodarka
wewnętrzna
środowisko
społecznej
i zewnętrzna
przyrodnicze
Program Ochrony Środowiska Gminy i Miasta Pisz
- cele długoterminowe
Kompleksowe wyposażenie terenów przeznaczonych pod
turystykę i rekreację oraz masowo odwiedzanych w niezbędną
infrastrukturę sanitarną oraz służącą zagospodarowaniu odpadów
Odpowiednie oznakowanie szlaków turystycznych wraz z
informacjami
Rozwój infrastruktury dla ochrony środowiska
Modernizacja oczyszczalni ścieków oraz tworzenie warunków do
budowy oczyszczalni przydomowych i przyzagrodowych
Wyposażanie sieci kanalizacji deszczowej w urządzenia
podczyszczające
Rekultywacja zdegradowanych ekosystemów wodnych
Wspólne działania międzygminne w celu usprawnienia
i unowocześnienia gospodarki wodno-ściekowej
Wprowadzanie odnawialnych źródeł energii, z uwzględnieniem
biomasy
Termomodernizacja budynków
Budowa ścieżek rowerowych
Prowadzenie i wspieranie akcji edukacji dorosłych
Wytyczanie i urządzanie ścieżek dydaktycznych, rowerowych,
pieszych, kajakowych, punktów widokowych
Popularyzacja ochrony przyrody


















Podsumowanie
Generalnie stwierdzić można, że analizowane dokumenty oraz projekty tych dokumentów umożliwiają
realizację poszczególnych celów Projektu Strategii. Określone w nim zadania są w wielu aspektach zbieżne
z politykami przestrzennymi gmin, zwłaszcza w ustaleniach kierunkowych, wyrażających pożądany stan
zagospodarowania przestrzennego gminy w wybranej dziedzinie.
27
2. Wielkość i usytuowanie przedmiotowego obszaru
Zakres terytorialny opracowania obejmuje obszar opisywany jako Miejski Obszar Funkcjonalny Krainy
Wielkich Jezior Mazurskich (dalej: MOF KWJM lub WJM) i wyznaczony został na podstawie odrębnego
opracowania delimitującego ten obszar wykonanego przez firmę EU-CONSULT Sp. z o.o., 2013 r. [2].
Obszar funkcjonalny to zwarty obszar powiązań przestrzennych, społecznych i gospodarczych
wymagających realizacji spójnej polityki rozwoju tego obszaru w wymiarze przestrzennym oraz społecznogospodarczym. Definicja jest rozwinięciem określenia zastosowanego w KPZK 2030 [5], która określa
obszar funkcjonalny, jako zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalnie powiązanych terenów,
charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi, jednolitymi celami rozwoju.
Jako podstawową jednostkę przyjęto gminę [2], jako najmniejszą jednostkę w statystyce publicznej, która
zapewnia odpowiedni stopień zróżnicowania, przy jednoczesnej zwartości funkcjonalnej oraz odpowiada
ewentualnym potrzebom organizacji terytorialnej i zarządzania danym obszarem.
Obszar funkcjonalny Krainy Wielkich Jezior Mazurskich obejmuje zasięgiem obszar administracyjny 12
gmin z powiatów giżyckiego, piskiego, węgorzewskiego oraz mrągowskiego, położonych w województwie
warmińsko-mazurskim (ryc. 1 i 2):
1. Gmina miejska Giżycko – powiat giżycki,
2. Gmina wiejska Giżycko – powiat giżycki,
3. Gmina wiejska Miłki – powiat giżycki,
4. Gmina miejsko-wiejska Ryn – powiat giżycki,
5. Gmina miejsko-wiejska Orzysz – powiat piski,
6. Gmina miejsko-wiejska Pisz – powiat piski,
7. Gmina miejsko-wiejska Ruciane-Nida – powiat piski,
8. Gmina wiejska Pozezdrze – powiat węgorzewski,
9. Gmina miejsko-wiejska Węgorzewo – powiat węgorzewski,
10. Gmina miejska Mrągowo – powiat mrągowski,
11. Gmina miejsko-wiejska Mikołajki – powiat mrągowski,
12. Gmina wiejska Mrągowo – powiat mrągowski.
W dalszej części dokumentu podając informacje na temat jednej z wyżej wymienionych gmin, używana
będzie także skrótowa nazwa w postaci „gmina…..” - bez rozwinięcia: miejska, miejsko-wiejska, czy
wiejska.
Obszar Funkcjonalny WJM to teren o powierzchni ok. 3.13 km2, co stanowi ok. 13 % powierzchni
województwa warmińsko-mazurskiego [2]. Głównymi ośrodkami są miasta powiatowe, tj. Giżycko (30,1
tys. mieszkańców), Węgorzewo (11,6 tys.), Mrągowo (21,7 tys.), Pisz (19,5 tys.) oraz Węgorzewo (11,6
tys.). Przestrzeń osadniczą wypełniają także mniejsze ośrodki miejskie, Ruciane-Nida, Mikołajki, Orzysz,
Ryn oraz obszary wiejskie. Wokół największych ośrodków miejskich, w szczególności wokół Giżycka
wzrasta intensywność osadnictwa, a struktura gospodarki ulega zróżnicowaniu w efekcie rozwoju funkcji
pozarolniczych – produkcyjnych i usługowych oraz mieszkaniowych [2]. Na tych obszarach najszybszym
przemianom modernizacyjnym ulegają także budownictwo mieszkalne i infrastruktura techniczna [5].
Obszary wiejskie pełnią różne funkcje. W szczególności pełnią istotne znaczenie zarówno w sferze produkcji
(rolniczej i pozarolniczej), oddziaływania na środowisko oraz konsumpcji. Na obszarach tych prowadzone są
różne rodzaje aktywności gospodarczej, z których najbardziej powszechne jest rolnictwo, leśnictwo oraz
turystyka. Ważną funkcją jest ochroną przyrody.
Osią łączącą wszystkie gminy obszaru funkcjonalnego jest system hydrologiczny wód
powierzchniowych, oparty o jeziora, w tym, dwa największe jeziora w Polsce (Jezioro Śniardwy i Mamry)
oraz system rzek i kanałów.
28
Węgorzewo
Pozezdrze
Giżycko
Giżycko
Mrągowo
Ryn
Miłki
Mrągowo
Orzysz
Mikołajki
Pisz
Ruciane-Nida
Ryc. 1. Granica Obszaru Funkcjonalnego Wielkie Jeziora Mazurskie na tle województwa warmińsko-mazurskiego [1]
Ryc. 2. Obszar Funkcjonalny Wielkie Jeziora Mazurskie – podział administracyjny [2]
29
3. Stan środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów objętych przewidywanym
znaczącym oddziaływaniem
3.1. Lokalizacja w układzie geofizycznym
Obszar funkcjonalny Krainy Wielkich Jezior Mazurskich pokrywa się z obszarem mezoregionu (jednostka
podziału fizycznogeograficznego przestrzeni, obejmująca większy teren o zbliżonych cechach
środowiskowo-krajobrazowych) o tej samej nazwie. Mezoregion Krainy Wielkich Jezior Mazurskich na
południu graniczy z Równiną Mazurską, od wschodu z Pojezierzem Ełckim, od północy z Krainą Węgorapy,
a od zachodu z Pojezierzem Mrągowskim i Niziną Sępopolską [13] (ryc. 3).
Ryc. 3. Ukształtowanie powierzchni i regiony geograficzne województwa warmińsko-mazurskiego [13]
3.2. Geomorfologia
Powierzchnia terenu na analizowanym obszarze charakteryzuje się urozmaiconą, młodoglacjalną rzeźbą.
Została ona ukształtowana głównie przez lądolód ostatniego zlodowacenia (faza pomorska) oraz procesy
zachodzące po jego ustąpieniu, a w ostatnich wiekach także poprzez działalność człowieka. Oprócz licznych
wyniesień wysoczyzny polodowcowej i falistego sandru występuje tu szereg obniżeń terenowych w formie
wytopisk polodowcowych, rynien pojeziornych i dolin rzecznych. Znaczne różnice rzędnych obniżeń
terenowych wynikają z ich genezy, jak również rodzaju i ukształtowania podłoża gruntowego, na którym
zostały utworzone (dla podłoża gliniastego rzędne są wyższe, w przypadku podłoża piaszczystego niższe).
Obszary pojezierne charakteryzują się urozmaiconą rzeźbą terenu - w przewadze pagórkowatą, a także
znaczną różnorodnością form morfologicznych (np.: pagórki, wały morenowe, wąwozy, rynny, sandry).
Sztandarową ich cechą jest występowanie dużej liczby jezior. W granicach Krainy Wielkich Jezior
Mazurskich znajdują się największe w Polsce jeziora: Śniardwy - o powierzchni 113,8 km2 oraz zespół
30
Mamr - o powierzchni łącznej 104,4 km2, w skład którego wchodzą Mamry Północne, Święcajty, Kirsajty,
Dargin, Dobskie, Kisajno.
Krajobraz WJM charakteryzują na większości obszaru wysokie walory widokowe. Według Mapy
waloryzacji estetycznej krajobrazów [35] w skali 6-cio stopniowej większość obszaru została zaliczona do
stopnia 5-tego (walory bardzo wysokie).
Zgodnie z typologią Kondrackiego [13] Pojezierze Mazurskie zajmuje powierzchnię około 13 180 km2
i dzieli się na 7 mezoregionów: Pojezierze Olsztyńskie (842.81), Pojezierze Mrągowskie (842.82), Krainę
Wielkich Jezior Mazurskich (842.83), Krainę Węgorapy (842.84), Wzgórza Szeskie (842.85), Pojezierze
Ełckie (842.86) i Równinę Mazurską (842.87).
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich (842.83) – rozciąga się na obszarze około 1730 km2, w obniżeniu
pomiędzy: Pojezierzem Mrągowskim od zachodu i Pojezierzem Ełckim od wschodu3. Od północy graniczy
z Krainą Węgorapy, od południa z Równiną Mazurską, przy czym granicę tworzą formy marginalne (moreny
i kemy) fazy poznańskiej na północ od Rucianego, na południe od Śniardw i Orzysza. Na północ od Śniardw
ciągną się w kierunku północno-wschodnim formy marginalne fazy pomorskiej, a jezioro jest misą
wytopiskową po wielkiej bryle martwego lodu. Kolejne etapy zanikania czaszy lodowej zaznaczyły się
morenami między Rynem a Giżyckiem i wokół jeziora Niegocin, na północ od Giżycka między
poszczególnymi jeziorami zespołu Mamr oraz na granicy Pojezierza Mazurskiego i Równiny Sępopolskiej
od Kętrzyna po Diablą Górę (157 m) koło Srokowa. Największe wysokości nie osiągają nigdzie 200 m
n.p.m.: Wieżyca 198 m koło wsi Jeziorko pomiędzy Rynem a Giżyckiem, 175 m na północny wschód od
Giżycka koło Spytkowa, ale wysokości względne w stosunku do jezior dochodzą do kilkudziesięciu metrów.
Najbardziej charakterystycznym rysem omawianego regionu jest największy w Polsce zespół
połączonych kanałami jezior o łącznej powierzchni 302 km2 i o wyrównanym zwierciadle na wysokości 116
m n.p.m., mający odpływ zarówno na północ przez Węgorapę do Pregoły, jak i na południe przez Pisę i
Narew do Wisły. Zlewnia zespołu Sniardwy-Mamry jest większa od omawianego regionu (3150 km2),
ponieważ obejmuje części pojezierzy Mrągowskiego i Ełckiego.
Kraina Węgorapy (842.84) jest przedłużeniem ku północy Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, od
której różni się prawie zupełnym brakiem jezior, niższym położeniem i odmiennym typem ukształtowania
powierzchni. Cechą charakterystyczną jest wykształcona sieć rzeczna w postaci wypływającej z jeziora
Mamry Węgorapy i jej dopływu Gołdapi. Węgorapa wypływa na wysokości 116 m, przepływa przez kilka
zagłębień wytopiskowych, następnie jej dolina jest wcięta kilkanaście metrów w wysoczyznę morenową, po
czym rzeka meandruje po płaskiej kotlinie w kierunku wschodnim; w pobliżu granicy państwa,
którą opuszcza na wysokości 87 m, skręca raptownie na północ, na terytorium rosyjskim znów wcina się
silnie w skłon wzniesień pojeziernych i po 172 km biegu łączy się z Pregołą. Za początek Gołdapi przyjmuje
się rzeczkę Jarkę, która opływa od wschodu Wzgórza Szeskie i wpada do jeziora Gołdap. Wypływ z jeziora
przyjmuje nazwę Gołdapi i kieruje się początkowo na południe, a następnie na zachód, przecinając wzgórza
morenowe i łączy z Węgorapą. Jednakże początkowo odpływ lodowcowo-rzeczny odbywał się na południe,
o czym świadczy wysoki poziom piaszczysty, obrzeżający Wzgórza Szeskie od zachodu na terenie Puszczy
Boreckiej.
Równina Mazurska (842.87) obejmuje północną część rozległych sandrów, nakrywających zasięg
fazy leszczyńskiej. Od północy ograniczają ją moreny fazy poznańskiej pojezierzy: Olsztyńskiego,
Mrągowskiego i Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, natomiast wcześniejsza rzeźba lodowcowa przejawia
się w postaci wytopiskowych mis jeziornych i wynurzających się miejscami spod piasków wzniesień
morenowych, toteż południową granicę regionu można wyznaczyć tylko w przybliżeniu na podstawie
wymienionych cech. Wielkość tego mezoregionu wyraża się liczbą około 3000 km2. Powierzchnia równiny
obniża się od 130-140 m na północy do 115-120 m na południu. Szlakiem dawnego odpływu glacjofluwialnego kierują się na południe rzeki: Omulew, Szkwa, Rozoga i Pisa, uchodzące do Narwi. Na wschód
od jeziora Śniardwy i na południe od Orzysza do Równiny Mazurskiej zaliczono sandr sięgający po Kłusy i
Drygały na Pojezierzu Ełckim.
31
3.3. Budowa geologiczna
Według podziału geologicznego przedmiotowy obszar leży w obrębie platformy wschodnioeuropejskiej, w
jej części zwanej syneklizą perybałtycką. Skały krystaliczne z okresu prekambryjskiego nadbudowane są
skałami osadowymi o miąższości ok. 1,8 km. Zasadnicze podłoże od powierzchni terenu tworzą utwory
morenowe (glina zwałowa, piaski pochodzenia lodowcowego, osady piaszczysto-żwirowe pochodzenia
wodno-lodowcowego). Osady morenowe na obszarach obniżeń terenowych pokryte są znaczną warstwą
utworów polodowcowych pochodzenia organicznego, zastoiskowego i spływowego. Wśród analizowanych
osadów na dokumentowanym terenie wydziela się następujące serie osadów:
Osady holoceńskie (najmłodszego czwartorzędu) reprezentowane głównie przez grunty pochodzenia
organicznego: torfy, gytie i namuły organiczne z drobnymi wkładkami zawodnionych piasków, które
wypełniają obniżenia terenowe zagłębień wytopiskowych, dolin rzecznych i rynien pojeziernych.
Grunty morenowe spoiste reprezentowane przez kompleks gliny zwałowej, tworzą na dokumentowanym
terenie podstawowe podłoże gruntowe o korzystnych parametrach geotechnicznych dla bezpośredniego
posadowienia każdej budowli naziemnej.
Osady piaszczysto-żwirowe pochodzenia wodnolodowcowego i lodowcowego, które na dokumentowanym
terenie występują bezpośrednio na powierzchni terenu lub pod nadkładem gliny zwałowej o znacznie
zróżnicowanej miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów.
3.4. Hydrografia
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich charakteryzuje się największą w kraju powierzchnią wód, która waha się
od prawie 10% w gminie wiejskiej Mrągowo, do ponad 20% w gminach: miejskiej Giżycko, wiejskiej
Giżycko, miejskiej Mrągowo oraz Mikołajki. Średnia dla całego obszaru to ponad 16% (tabela 18).
Ryc. 4. Dorzecza i regiony wodne w województwie warmińsko-mazurskim [17]
32
System połączonych kanałami Wielkich Jezior Mazurskich (tzw. systemat WJM) na północy
rozpoczyna jezioro Mamry, bardziej na południe położone jest jezioro Niegocin przechodzące w jeziora
rynnowe: Ryńskie, Tałty, Mikołajskie, Bełdany i Nidzkie. Na wschód od Jeziora Mikołajskiego położone
jest największe w Polsce jezioro Śniardwy.
Warunki wodne obszaru kształtują:
- urozmaicona rzeźba terenu (wyniesione węzły hydrograficzne, rozległe tereny pagórkowate, niziny
zastoiskowe i sandrowe),
- strefowość fizjograficzna (faliste obszary o zwięzłych gruntach na północy, mozaikowaty pojezierny pas
środkowy, piaszczysto-torfowiskowe równiny na południowym zachodzie).
3.5. Wody powierzchniowe
Sieć wód powierzchniowych składa się z rzek i kanałów, licznych jezior i oczek wodnych. Polska jest
krajem o niewielkich zasobach wodnych. Całkowite zasoby wód płynących Polski wynoszą ok.
61,9 mld m3/rok, z czego zasoby własne wynoszą ok. 54,3 mld m3/rok, co odpowiada odpływowi
jednostkowemu 5,0 dm3/s/km2 (średnie z wielolecia 1951-2006). Średnie odpływy jednostkowe z Polski są
mniejsze od średniej europejskiej – 9,5 dm3/s/km2. Zasoby wodne cechuje duża sezonowość i nierówne
rozmieszczenie w skali kraju. Średnie odpływy powierzchniowe z terenu całego województwa warmińskomazurskiego wynoszą ok. 6 dm3/s/km2, najniższe ok. 4 dm3/s/km2 (obrzeże zachodnie), najwyższe ok.
8 dm3/s/km2 (strefy wzniesień).
Największe zasoby wodne WJM, mierzone średnim przepływem z średnich przepływów rocznych na
granicy województwa (państwa) mają rzeki: Pisa – 21,8 m3/s i Węgorapa – 11,23 m3/s [18] Dużą
regularnością przepływu charakteryzują się rzeki strefy pojeziernej i obszarów o dużej lesistości (m.in.: Pisa
i Krutynia).
Niewielkie oczka wodne i stawy magazynują w sumie niewielkie ilości wody, jednakże ze względu na
powszechność ich występowania poprawiają ogólny bilans wodny środowiska. Pojemność całkowita stawów
i oczek wodnych województwa wynosi łącznie 6 218,4 tys. m3, większość z nich znajduje się w granicach
pojezierza Mazurskiego, w tym na obszarze WJM [18]. Mokradła i bagna występują w zagłębieniach
bezodpływowych wysoczyzn morenowych i sandrów, tarasach zalewowych rzek, w dolinach rzecznych.
Mogą magazynować znaczne ilości wód, jednakże ilość zatrzymywanych przez nie wód jest trudna do
określenia.
Tabela 18. Powierzchnia wód WJM, źródło: BDL/GUS, JST [2]
Jednostka terytorialna
pow.
ogółem
[ha]
31267967
2417347
1372
29706
16963
21121
36349
63370
35774
17730
34111
1481
29487
25641
3131105
Polska
woj. warmińsko-mazurskie
Giżycko (1)
Giżycko (2)
Miłki
Ryn
Orzysz
Pisz
Ruciane Nida
Pozezdrze
Węgorzewo
Mrągowo (1)
Mrągowo (2)
Mikołajki
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
33
pow.
wód
ogółem
[ha]
281377
138514
362
7894
1867
2331
3626
12586
3600
3133
6433
323
2922
5169
50245
pow.
wód
[%]
0,90
5,73
26,38
26,57
11,01
11,04
10,00
19,86
10,06
17,67
18,86
21,81
9,91
20,16
16,05
3.5.1. Rzeki
Przez opisywany teren przebiega dział wodny Dorzecza Pregoły (region wodny Węgorapy) i Dorzecza Wisły
(Region wodny Środkowej Wisły). Jednak w obszarze WJM rzeki nie stanowią bardzo istotnego elementu
sieci hydrograficznej, ponieważ przepływają przez niego jedynie krótkie ich odcinki. Najważniejsze rzeki to:
Pisa, Węgorapa i Krutynia, jak również krótkie odcinki rzek łączących jeziora jak Sapina, Orzysza, Dajna.
W ramach założeń sześcioletniego cyklu gospodarowania wodami (2010 – 2015) WIOŚ w Olsztynie
przebadał w latach 2010 – 2013 większość jednolitych części wód (JCW) należących do obszaru WJM.
Określono stan ekologiczny wód naturalnych przyporządkowując je do jednej z pięciu klas: I (stan bardzo
dobry), II (stan dobry), III (stan umiarkowany), IV (stan słaby) lub V (stan zły). Ponadto uwzględniając stan
chemiczny oraz wyniki monitoringu obszarów chronionych określono ogólny stan JCW. Dla wód o dobrym
lub bardzo dobrym stanie ekologicznym, dobrym stanie chemicznym i spełniających wymagania dla
obszarów chronionych przyjmuje się stan ogólny „dobry” w pozostałych przypadkach ogólny stan JCW
określa się jako „zły”.
Pisa jest największą rzeką WJM, hydrologicznie jej początek został ustalony na wodowskazie Giżycko na
Kanale Łuczańskim, a jej bieg wyznacza droga wodna Wielkich Jezior Mazurskich. Właściwa rzeka
Pisa wypływa z jeziora Roś i kieruje się na południe do Narwi. Jest to nizinna, silnie meandrująca rzeka,
płynie przez kompleksy leśne Puszczy Piskiej oraz obszary łąk. Stanowi część istotnej drogi wodnej
łączącej Wisłę z Jeziorami Mazurskimi. Ogólny stan JCW – Pisa od wypływu z jez. Kisajno do
wypływu z jez. Tałty – określono jako „zły”, JCW Pisa z jeziorem Śniardwy i Orzyszą do wpływu do
jez. Roś charakteryzuje się dobrym stanem ekologicznym, nie określono stanu ogólnego, JCW Pisa na
jez. Roś z Konopką od wpływu do jez. Roś – ogólny stan „dobry”, JCW Pisa od wypływu z jez. Roś do
Turośli – nie oceniono stanu ogólnego, „dobry” stan ekologiczny.
Węgorapa stanowi jeden ze źródłowych odcinków Pregoły. Wypływa z jeziora Mamry w kierunku
północnym. Jest silnie meandrującą, nizinną rzeką. Odprowadza wody z północnej części systematu
Wielkich Jezior Mazurskich – kompleksu jeziora Mamry do którego dopływa również rzeka Sapina. Na
terenie WJM Węgorapa przepływa przez teren miasta i gminy Węgorzewo. Rzeka jest odbiornikiem
ścieków z oczyszczalni w Węgorzewie. Ogólny stan JCW – Węgorapa od wypływu z jeziora Mamry do
granicy państwa – określono jako „dobry”.
Sapina jest prawym dopływem Węgorapy a właściwie jeziora Mamry. Jej źródła znajdują się w Puszczy
Boreckiej. Sapina łączy liczne jeziora – na terenie WJM są to: Kruklin, Wilkus, Pozezdrze, Stręgiel i
Święcajty leżące w gminach Gizycko, Pozezdrze i Węgorzewo. Rzeka wraz z jeziorami jest popularnym
szlakiem turystyki wodnej. Zlewnię Sapiny obejmuje JCW o nazwie Węgorapa od źródeł do jez.
Mamry, jej stan ogólny określono jako „zły”.
Krutynia jest jednym z najważniejszych szlaków kajakowych Pojezierza Mazurskiego, w granicach WJM
znajduje się jej ujściowy odcinek, należący do gminy Ruciane-Nida. Na tym obszarze Krutynia
przepływa przez jeziora Gardyńskie i Malinowe oraz uchodzi do jeziora Bełdany. Około połowy tego
odcinka rzeki wchodzi w skład rezerwatu przyrody „Krutynia Dolna”. Ogólny stan JCW – Krutynia do
wpływu do jeziora Bełdany wraz z dopływami i jeziorami” określono jako „dobry”.
Zgodnie z Programem PMŚ w latach 2008-2009 przeprowadzono łącznie badania 89 rzek w 136
punktach pomiarowo-kontrolnych (ppk) województwa, w tym w 2008 r. – 58 rzek w 90 ppk i w 2009 r. – 71
rzek w 105 ppk (badania powtórzono w części punktów). Klasyfikacja stanu ekologicznego w przekrojach
pomiarowo-kontrolnych wykazała:
- stan bardzo dobry
1 ppk,
- stan dobry
- 53 ppk,
- stan umiarkowany - 81 ppk,
- stan słaby
1 ppk,
- stan zły
0 ppk.
34
Docelowy system oceny odnosi się do jednolitych części wód (JCW). Dla rzek ocenę taką
przeprowadzono w województwie w 2009 roku [24]. Wyniki badań umożliwiły ocenę stanu ekologicznego
77 JCW, przy czym:
- 1 JCW zaliczono do stanu bardzo dobrego,
- 32 JCW – do stanu dobrego,
- 44 JCW – do stanu umiarkowanego.
Tabela 19. Klasyfikacja stanu ekologicznego wód płynących WJM na tle województwa warmińsko-mazurskiego
w przekrojach pomiarowo-kontrolnych badanych w latach 2008-2009 [23], [24]
Obszar dorzecza
Ilość
badanych
cieków
Wisła
56
Pregoła
30
województwo
89
Ilość
ppk
76
(=100%)
57
(=100%)
136
(=100%)
Stan ekologiczny (potencjał ekologiczny) w ppk:
bardzo dobry
dobry
umiarkowany
słaby
zły
ppk
%
ppk
%
ppk
%
ppk % ppk %
1
1,3
33
43,4
42
55,3
-
-
-
-
-
-
19
33,3
37
64,9
1
1,8
-
-
1
0,7
53
39,0
81
59,6
1
0,7
-
-
ppk – punkt pomiarowo-kontrolny
3.5.2. Jeziora
Obszar Krainy WJM charakteryzuje się dużą jeziornością, najwyższą dla województwa warmińskomazurskiego charakteryzują się powiaty: mrągowski, piski i giżycki (powyżej 10%). Jeziora mają genezę
polodowcową. Cechą charakterystyczną pojezierzy jest występowanie naturalnych jezior połączonych
strumieniami, rzekami i kanałami. Największy w Polsce system połączonych ze sobą jezior to Systemat
Wielkich Jezior Mazurskich – system jezior i kanałów łączący jezioro Śniardwy z Mamrami,
z charakterystycznym wyrównanym poziomem wody w całym systemie.
Połączone zbiorniki wodne Krainy Wielkich Jezior Mazurskich [13] dzielą się na trzy grupy
obejmujące 24 jeziora:
I. Zespół Mamr o łącznej powierzchni 102,31 km2, w którego skład wchodzą: Mamry północne (25,04 km2,
głęb. 43,8 m), Święcajty (8,14 km2, głęb. 28 m), Kirsajty (2,07 km2, głęb. 5,8 m), Dargin (30,3
km2, głęb. 37,6 m), Dobskie (17,8km2, głęb. 22,5 m), Kisajno (18,96 km2, głęb. 25 m).
II. System jezior i kanałów Niegocin-Tałtowisko o łącznej powierzchni 50,81 km2: Niegocin (27,83 km2,
głęb. 39,7 m), Tajty (2,4 km2, głęb. 34 m), Buwełno (3,6 km2, głęb. 49,1 m), Wojnowo (1,76 km2,
głęb. 14,2 m), Jagodne z Górkłem (9,99 km2, głęb. 37,4 m), Szymońskie (1,54 km2, głęb. 2,9 m),
Kotek (0,42 km2, głęb. ?), Tałtowisko (3,27 km2, głęb. 39,5 m);
III. Zespół Śniardw o łącznej powierzchni 148,46 km2: Ryńskie z Tałtami (18,31 km2, głęb. 58 m),
Mikołajskie (4,98 km2, głęb. 25,9 m), Bełdany (9,41 km2, głęb. 46 m), Śniardwy z Sekstami i
Kaczerajnem (109,7 km2, głęb. 23,4 m), Warnołty (3,7 km2, głęb. 6,2 m), Tyrkło (2,36 km2, głęb.
29,2 m).
W granicach regionu znajduje się ponadto kilkanaście jezior, o powierzchni większej niż 1 km 2,
bezodpływowych lub odprowadzających wody do systemu Mamry-Śniardwy. Na wschód od zespołu Mamr
są to jeziora: Harsz (2 km2, głęb. 47 m), Stręgiel (4 km2, głęb. 12,5 m), Pozezdrze (1,2 km2, głęb. 4 m),
Wilkus (1,4 km2, głęb. 5,6 m), Krzywa Kuta (1,3 km2, głęb. 26,5 m), Gołdopiwo (8,6 km2, głęb. 26,9 m),
Kruklin (3,5 km2, głęb. 25 m). Na północo-zachód od Mamr największym jeziorem jest Rydzówka (5 km2,
głęb. 16,7 m), na zachód Dejguny (7,6 km2, gł. 45 m). Na północ od Śniardw znajduje się jezioro Łuknajno
(6,8 km2, głęb. 3 m), Tuchlin (2,3 km2, gł. 4,9 m) i Ublik (1,9 km2, głęb. 32,5 m), na wschód — Białoławki
(2,1 km2, głęb. 36,1 m), Kocioł (2,9 km2, głęb. 26,4 m) i Orzyskie (10,7 km2, głęb. 36 m).
Spośród 15 jezior województwa warmińsko-mazurskiego, o powierzchni ponad 1000 ha (10 km2) aż
10 należy do obszaru WJM.
Ogółem jeziora zajmują około 350 km2, tj. 20% powierzchni Krainy Wielkich Jezior, co stawia ją na
wyjątkowej pod tym względem pozycji w Polsce.
35
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, odpowiedzialny za monitoring jakości wód
jeziorowych, od 2008 roku prowadzi ocenę jakości wód jeziorowych w oparciu o rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części
wód powierzchniowych, które ustala 5 klas jakości wód i stanu ekologicznego jezior. Wcześniej,
obowiązująca metodyka dokonywała rozróżnienia III klas jakości wód.
Tabela 20. Wyniki badań wód jezior o pow. powyżej 100 ha
Nazwa
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Jez.
Śniardwy
Dargin
Niegocin
Mamry Płn.
Kisajno
Roś
Nidzkie
Dobskie
Tałty
Orzysz
Jagodne
Bełdany
Święcajty
Dejguny
Łuknajno
Pogubie Wielkie
Ryńskie
Mikołajskie
Rydzówka
Stręgiel
Juno
Buwełno
Oświn
Kruklin
Juksty
Tałtowisko
Kocioł
Czos
Tajty
Tyrkło
Salęt Wielki
Harsz
Białoławki
Tuchlin
Kirsajty
Probarskie
rok badań WIOŚ
2003
2005
2012
2010
2005
2002
2013
2010
2003
1996
2001
2013
2005
1989
2012
2006
2013
2013
2004
1993
2003
2013
2002
1992
1992
2001
2002
2013
1992
1996
1996
2006
2002
bd
2005
2004
powierzchnia [ha]
11340,4
3030,0
2600,0
2504,0
1896,0
1887,7
1818,0
1776,0
1170,1
1070,7
942,7
940,6
869,4
765,3
680,0
670,8
661,1
497,9
490,3
404,9
380,7
360,3
360,3
356,4
330,1
326,9
291,6
279,1
265,1
236,1
229,7
216,2
211,1
207,9
207,0
201,4
Stan ekologiczny/ ocena JCW*
Klasa czystości**
II
II
umiarkowany/zły
dobry
zły/zły
dobry
II
II
II
II
III
II
NON
umiarkowany/zły
II
II
bardzo dobry/brak oceny
II
zły/zły
słaby/zły
III
II
III
dobry/dobry
II
III
II
III
III
dobry/dobry
III
III
III
II
III
bd
II
I
* – dla jezior badanych od roku 2008 do 2011 ocena jakości wód jezior na podstawie rozporządzenia z
20.06.2008 r. dla jezior badanych op roku 2011 Ocena stanu ekologicznego na podstawie rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części
wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2011 r.
Nr 257, poz.1545),
** – Ocena wód jezior badanych przed 2008 r. wg „Wytycznych monitoringu podstawowego jezior”
36
Tabela 21. Klasyfikacja stanu ekologicznego jezior WJM na tle województwa warmińsko-mazurskiego [21, 22, 23,
24,25]
Obszar dorzecza
Wisła
Pregoła
Województwo
Ilość badanych
jezior
22 (=100%)
17 (=100%)
39 (=100%)
bardzo dobry
jez.
%
5
22,7
5
12,8
Stan ekologiczny jezior (JCW):
dobry
umiarkowany
słaby
jez.
%
jez.
%
jez.
%
11
50,0
4
18,2
1
4,5
7
41,2
7
41,2
2
11,8
18
46,2
11
28,2
3
7,7
zły
jez.
1
1
2
%
4,5
5,9
5,1
3.6. Wody podziemne
W strukturach hydrogeologicznych o znaczeniu regionalnym i zasobności umożliwiającej eksploatację z
dużych ujęć (o wydajności ponad 10 tys. m3/dobę) wydzielono w Polsce 162 główne zbiorniki wód
podziemnych (GZWP). Na terenie WJM umiejscowione są w dorzeczu Wisły i Pregoły (ryc. 5). W dorzeczu
Pregoły znajduje się GZWP: Subzbiornik Warmia, pozostałe GZWP (tj.: Wielkie Jeziora Mazurskie, Sandr
Kurpie i Subniecka warszawska) znajdują się w dorzeczu Wisły. W części północnej rejonu Wielkich Jezior
Mazurskich wody podziemne występują w bezpośrednim kontakcie hydraulicznym z systemem
hydrograficznym.
Ryc. 5. Główne zbiorniki wód podziemnych w województwie warmińsko-mazurskim [źródło: PIG-PIB]
Na dokumentowanym terenie w ramach utworów czwartorzędowych występują dwa poziomy wód
podziemnych. I poziom wodonośny tworzą wody gruntowe o swobodnym zwierciadle, wody gruntowe
zawieszone, o zwierciadle lekko napiętym oraz wody gruntowe zawieszone o charakterze lokalnych sączeń
śródglinnych. Poziom ten, ze względu na ograniczoną miąższość, znaczne wahania zwierciadła wody oraz
przypowierzchniowy charakter, a także brak naturalnej izolacji od powierzchni terenu, nie posiada
37
charakteru użytkowego. II poziom wodonośny tworzą zawodnione utwory piaszczysto-żwirowe
międzymorenowe, które zalegają pod nadkładem trudno przepuszczalnej gliny morenowej. Zwierciadło
wody wykazuje zmienny charakter, na pewnych obszarach posiada charakter subartezyjski (napięty), a na
innych swobodny. Omawiany poziom wodonośny zaliczany do górnego czwartorzędu na dokumentowanym
terenie stanowi pierwszy w tym rejonie poziom wodonośny o charakterze użytkowym, na którym bazuje
zdecydowana większość otworów studziennych i charakteryzuje się bardzo korzystnymi parametrami
hydrogeologicznymi dla ujęć wód podziemnych.
O strategicznym znaczeniu tego poziomu wodonośnego świadczy fakt, że znajduje się w obrębie
chronionych zbiorników wody podziemnej - w Atlasie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Polski pod
nr 205 „Warmia”, nr 206 „Kętrzyn” (także: „K.W.J.M”), nr 2015 „Subniecka warszawska”, nr 216 „Sandr
Kurpie”. Odporność tego poziomu wodonośnego na zanieczyszczenie powierzchniowe jest bardzo niska –
klasy A, a zagrożenie wody podziemnej według przybliżonego czasu przesączania pionowego < 5 lat jest
bardzo duże [26, 36].
III poziom wodonośny zalega na głębokości 110 – 110 m na kontakcie z trzeciorzędowym poziomem
wodonośnym pod znacznym ok. 30 – 60 m nadkładem gliny zwałowej.
Prowadzenie obserwacji i ocena stanu wód podziemnych w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska służą zabezpieczeniu potrzeb mieszkańców i ochronie ich zdrowia. Ocenę przeprowadza się dla
jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) wyznaczonych dla obszaru całego kraju; zdefiniowanych
jako określona objętość wód podziemnych występującą w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw
wodonośnych. W 2008 r. wykonano ocenę stanu chemicznego i ilościowego JCWPd w oparciu o kryteria
określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu
oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 143, poz. 896). W dorzeczach Wisły i Pregoły na
obszarze WJM stwierdzono dobry stan chemiczny i ilościowy JCWPd.
Zgodnie z programem PMŚ w latach 2009-2010 przeprowadzono badania jakości wód podziemnych pod
kątem spełnienia wymagań dotyczących jakości wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Z oceny
wynika, że najczęściej stwierdzano przekroczenia zawartości żelaza i manganu lub jednego z nich (ok. 84%
pobranych próbek). Przekroczenia zawartości jonu amonowego stwierdzono w ok. 40% próbek. Tylko w
14% próbek nie stwierdzono przekroczenia zawartości żadnego ze wskaźników. Zawartość związków żelaza
i manganu wynika z naturalnych warunków geologicznych warstw wodonośnych. Pochodzenie jonów
amonowych w wodach wgłębnych o napiętym zwierciadle wynika z procesów geochemicznych, zaś w
wodach gruntowych o zwierciadle swobodnym związana jest głównie z działalnością antropogeniczną [14].
3.7. Użytkowanie terenu
Struktura użytkowania gruntów na terenie WJM charakteryzuje się wyższym udziałem gruntów leśnych,
gruntów pod wodami i nieużytków niż średnia dla kraju [14].
Tabela 22. Typy krajobrazu i użytkowanie terenu na obszarze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich [1]
Glacjalny
pagórkowaty
Dominujące
utwory
powierzchniowe
Piaski gliniaste,
gliny
Glacjalny
równinny i falisty
Gliny, piaski
gliniaste
Fluwioglacjalny
równinny i falisty
Równin
bagiennych
Piaski
fluwioglacjalne
Torfy, muły,
deluwia
Gatunek
krajobrazu
Stosunki wodne
Gleby
Dominujący typ
użytkowania
Zmienne, liczne
zabagnione obniżenia
i jeziora
Zmienne, jeziora i
zabagnienia
Brunatne, płowe,
rdzawe
Głębokie
Bielicowe, rdzawe
Obszary rolnicze
(mozaika pól uprawnych,
użytków zielonych), lasy
Obszary rolnicze
(mniejsza mozaikowość,
niż z przypadku
krajobrazu
pagórkowatego), lasy
Lasy, użytki zielone
Płytkie i bardzo
płytkie
Bagienne
Lasy, użytki zielone
38
Brunatne, czarne
ziemie
Ryc. 6. Formy pokrycia i użytkowania terenów w województwie warmińsko-mazurskim
[na podstawie danych programu CORINE Land Cover]
Tabela 23. Powierzchnia użytków rolnych WJM, źródło: BDL/GUS [2]
Polska
Giżycko (1)
Giżycko (2)
Miłki
Ryn
Orzysz
Pisz
Ruciane Nida
Pozezdrze
Węgorzewo
Mrągowo (1)
Mrągowo (2)
Mikołajki
pow.
użytków
ogółem
[ha]
18208403
12944336
155
13755
10806
11881
11737
17393
4036
8230
18797
323
18020
11982
127115
100%
39
grunty
orne
sady
łąki
pastwiska
[ha]
13861249
899660
100
10108
7600
7790
6864
7999
1837
4871
11208
211
11470
7580
77638
61%
[ha]
283616
3639
1
33
16
18
27
12
38
21
55
0
36
15
272
0%
[ha]
2632289
165246
17
1246
1388
1793
2513
6316
1097
910
2537
17
1291
2210
21335
17%
[ha]
1431249
225791
37
2368
1802
2280
2333
3066
1064
2428
4997
95
5223
2177
27870
22%
3.8. Gleby
Dokumentowany teren obejmuje obszary niskofaliste, pagórkowate i płaskie. Spotyka się tu najczęściej
gleby bielicowe i brunatne, z niewielką domieszką torfów w miejscach podmokłych. Struktura użytkowania
gruntów jest korzystna. Obszar cechuje się dużym udziałem użytków rolnych (61 %), zaś przeciętna jakość
gleb jest zbliżona do średniej krajowej. Na analizowanym terenie występują gleby w klasach od IIIa i IIIb
(gleby orne dobre), przez średniej jakości gleby klasy IV, po gleby słabe i najsłabsze klas V i VI.
Odnotowuje się też obecność gleb bardzo ubogich w klasie VIRZ - pod zalesienia.
3.9. Szata roślinna
W układzie regionalizacji geobotanicznej Polski analizowany
Wschodniomazurskiej, Działu Północnego Mazursko-Białoruskiego.
obszar
należy
do
Podkrainy
3.9.1. Lasy
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich charakteryzuje się wysoką lesistością (tab. 24). Powierzchnia lasów
wynosi ponad 34% powierzchni i jest wyższa od lesistości kraju i województwa warmińsko-mazurskiego.
Lasy zajmują prawie ¾ powierzchni w gminie Ruciane Nida, a prawie połowę w gminie Pisz. Obie te gminy
położone są w obrębie Puszczy Piskiej, największego kompleksu leśnego na Mazurach. Obszary leśne
dominują w południowej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. W północnej części Krainy obszary
leśne zajmują powierzchnię poniżej średniej dla kraju.
Tabela 24. Powierzchnia lasów w gminach WJM, źródło: BDL/GUS [2]
Polska
Giżycko (1)
Giżycko (2)
Miłki
Ryn
Orzysz
Pisz
Ruciane Nida
Pozezdrze
Węgorzewo
Mrągowo (1)
Mrągowo (2)
Mikołajki
pow.
ogółem
[ha]
31267967
2417347
1372
29706
16963
21121
36349
63370
35774
17730
34111
1481
29487
25641
3131105
40
pow.
lasów
ogółem
[ha]
9370019,0
766493,7
103,5
4868,7
2990,8
5130,2
14884,4
29741,7
26841,1
5087,9
5647,6
123,2
6058,3
5986,3
107464,3
lesistość
[%]
29,3
30,9
7,5
16,0
17,3
24,4
39,5
45,5
71,5
28,0
16,1
8,0
20,1
22,7
34,3
Ryc. 7. Rozmieszczenie lasów i podział organizacyjny Lasów Państwowych w woj. warmińsko-mazurskim [14]
Ryc. 8. Krainy i dzielnice przyrodniczo-leśne w województwie warmińsko-mazurskim [14]
41
Teren WJM charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem lesistości. Grunty leśne stanowią tu ponad 34 % (dla
porównania - w województwie 31%). Największą lesistością charakteryzują się gminy Ruciane Nida
(71,5%), Pisz (45.5%) i Orzysz (ok. 39,5%). W strukturze własnościowej dominują lasy Skarbu Państwa
zarządzane przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Białymstoku (ryc. 7). Pozostały odsetek
stanowią lasy prywatne, samorządów oraz będące we władaniu AWRSP.
Tabela 25. Charakterystyka ekologiczna jednostek przyrodniczo-leśnych na obszarze WJM [20]
Jednostki
przyrodniczo-leśne
II. Kraina Mazursko-Podlaska
1.Dzielnica Pojezierza
Mazurskiego
a. Mez. Niziny Staropruskiej
Dominujący
utwór geologiczny
Dominujący typ
krajobrazu
naturalnego
gliny zwałowe, iły
równiny
morenowe
gliny zwałowe,
utwory sandrowe
pagórkowaty
pojezierny
c. Mez. Krainy Wielkich Jezior
Mazurskich
gliny zwałowe
pagórkowaty
pojezierny
d. Mez. Pojezierza EłckoSuwalskiego
gliny zwałowe,
piaski i żwiry ozów pagórkowaty
lub moreny
pojezierny
czołowej
b. Mez. Pojezierza
Mrągowskiego
2. Dzielnica Równiny
Mazurskiej
utwory sandrowe
sandrowy
pojezierny
Dominujące zespoły
potencjalnej roślinności naturalnej
Nazwa łacińska
Nazwa polska
Tilio-Carpinetum odm.
mazurska
Grąd subkontynentalny
mazurska
Grąd
subkontynentalny,
Grąd subatlantycki
mazurska
Stellario-Carpinetum
mazurska
Peucedano-Pinetum
odm. subborealna
Pino-Quercetum
Subkontynentalny bór
sosnowy świeży,
Sosnowo-dębowy
bór mieszany świeży
Obszar WJM charakteryzuje się nieco słabszymi siedliskami, które powstały na terenach moren
czołowych oraz z materiałów międzymorenowych. W tej części dominują siedliska borowe świeże.
Największy kompleks leśny stanowi fragment rozległej Puszczy Piskiej. Wśród typów siedliskowych lasu w
puszczy dominują bory, w tym bór suchy, bór świeży i bór mieszany świeży, ponadto występują: grądy, olsy,
bory bagienne, bory wilgotne. W drzewostanie dominuje sosna, poza tym dość licznie występuje: brzoza,
grab, buk, dąb, świerk.
3.9.2. Siedliska chronione w ramach programu Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000
Najcenniejsze zbiorowiska roślinne wymienione są w tzw. Dyrektywie Siedliskowej, jako wymagające
ochrony w ramach programu Natura 2000. Na obszarze WJM są to następujące typy siedlisk:
na obszarach leśnych:
91D0
Bory bagienne
91E0
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe
9160
Grąd subatlantycki
9170
na obszarach terenów otwartych:
6120
Ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe
6210
Murawy kserotermiczne
6510
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie
związane z wodami i terenami bagiennymi:
3150
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne
3160
Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne
7110
Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą
7140
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska.
42
3.9.3. Rośliny chronione
Typowe i pospolite na analizowanym obszarze: kocanki piaskowe, grzybienie białe, płonnik pospolity,
bobrek trójlistkowy, widłak jałowcowaty.
Dość częste: bagno zwyczajne, kukułka (storczyk) krwista, kukułka (storczyk) plamista, lilia złotogłów,
podkolan biały, rosiczka okrągłolistna, widłak goździsty, widlicz spłaszczony, pomocnik baldaszkowaty,
listera jajowata
Rzadkie: brzoza niska, lipiennik Loesela, kruszczyk szerokolistny, rosiczka długolistna, storczyk kukawka,
sierpowiec błyszczący, zimoziół północny, mącznica lekarska, naparstnica zwyczajna, nasięźrzał
pospolity, buławnik czerwony.
3.10. Fauna
3.10.1. Bezkręgowce
Cały obszar Warmii i Mazur charakteryzuje się pod względem występujących bezkręgowców wysoką
bioróżnorodnością i wartością przyrodniczą. Spowodowane jest to znacznym zróżnicowaniem terenu, który
jest mozaiką lasów, pól i łąk oraz bogactwem różnego rodzaju wód i terenów podmokłych. Skład gatunkowy
bezkręgowców na omawianym terenie nie wyróżnia się wyższą różnorodnością od pozostałych,
przylegających terenów Pojezierza Mazurskiego. Zarówno na terenach otwartych, jak i leśnych
zaobserwowano szereg pospolicie w Polsce występujących gatunków. Do najczęstszych gatunków
chronionych bytujących na terenie WJM należą: ślimak winniczek, owady z rodzaju biegacz, pszczoła,
trzmiel. Wśród gatunków chronionych prawem międzynarodowym należy wymienić: motyl czerwończyk
nieparek, ważka zalotka większa, chrząszcz pachnica dębowa (związany głównie ze starymi alejami
przydrożnymi).
3.10.2. Płazy i gady
Bogaty w tereny podmokłe obszar WJM jest miejscem licznego - mimo szeregu zagrożeń antropogenicznych
- występowania płazów. Drobne oczka wodne (zarówno śródleśne, jak i na terenach otwartych), stawy,
torfowiska, okresowe zagłębienia, są potencjalnym miejscem występowania, rozrodu i zimowania
herpetofauny. Na analizowanym obszarze występują następujące gatunki płazów: ropucha szara, ropucha
zielona, ropucha paskówka (rzadziej), żaby - trawna, moczarowa, jeziorkowa, wodna, śmieszka, grzebiuszka
ziemna, rzekotka drzewna i kumak nizinny. Płazy ogoniaste spotykane na analizowanym obszarze to obydwa
nizinne gatunki traszki - zwyczajna i grzebieniasta. Wszystkie stwierdzone płazy objęte są ochroną
gatunkową, a kumak nizinny i traszka grzebieniasta chronione są w ramach programu Natura 2000 (zał. II i
IV Dyrektywy Siedliskowej). Na opisywanym terenie najczęstsze są 4 spośród 8 gatunków gadów, które
występują w Polsce, tzn. jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny i zaskroniec
zwyczajny. Wszystkie podlegają ochronie. Na terenie WJM znajduje się również jeden z najważniejszych
polskich obszarów występowania żółwia błotnego, objęty ochroną w postaci obszaru Natura 2000 Mazurska
Ostoja Żółwia Baranowo.
3.10.3. Ryby
Ze względu na bogatą sieć hydrologiczną na analizowanym obszarze istotnym składnikiem lokalnej fauny są
ryby. Najczęstszymi gatunkami spotykanymi w jeziorach są: płoć, szczupak, lin, okoń i leszcz. Do pospolicie
występujących gatunków w rzekach należą: płoć, wzdręga, kleń, szczupak i okoń. W jeziorach ryby
wędrowne reprezentowane są przez coraz rzadziej spotykanego węgorza. W grupie ryb bez znaczenia
gospodarczego (ukleja, słonecznica, różanka, kiełb, koza, piskorz, śliz, ciernik, cierniczek i jazgarz)
wszystkie gatunki należą do rodzimych a część z nich objęta jest całkowitą ochroną gatunkową. Należą do
nich umieszczone w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt oraz wymienione wśród gatunków zwierząt z Zał.
II Dyrektywy Siedliskowej: koza, piskorz i różanka [27]. Oceniając gatunki tworzące zespół ichtiofauny wód
WJM należy stwierdzić, że 6 spośród nich podlega szczególnemu zagrożeniu. Są to, objęte całkowitą
43
ochroną, koza, piskorz i śliz oraz (użytkowe) miętus, świnka. Gatunkiem zależnym od działań ochronnych
jest węgorz.
3.10.4. Ptaki
Na terenie WJM występuje większość gatunków ptaków spotykanych na terenie Polski. Obecność jezior,
drobnych zbiorników wodnych i lasów powoduje, że gniazdują tu gatunki rzadziej spotykane na terenie
Polski np. gągoł, nurogęś, błotniak stawowy, puszczyk, zimorodek, dzięcioł zielony, dzięcioł czarny,
pokląskwa, trzciniak, gąsiorek. Zwraca uwagę liczna populacja bociana białego. W granicach WJM
występują gatunki ptaków, których miejsca lęgowe chronione są specjalnymi strefami: bielik, orlik
krzykliwy, rybołów, puchacz, bocian czarny, kania ruda, kania czarna. Ponadto spotyka się wiele rzadkich w
skali kraju gatunków, m.in.: dudek, derkacz, lelek, kropiatka, jastrząb, jarząbek, żuraw. Niemal wszystkie
gatunki ptaków objęte są w Polsce ochroną gatunkową.
3.10.5. Ssaki
Tereny otwarte krajobrazu rolniczego z niewielkimi zadrzewieniami są miejscem występowania: myszy
polnej, nornicy rudej, nornika zwyczajnego, zająca, lisa, sarny. Na wilgotnych łąkach i torfowiskach
występują rzęsorek rzeczek i karczownik ziemnowodny. Na obszarze WJM notowane są przez służby leśne i
łowieckie następujące gatunki: łoś, jeleń, daniel, dzik, sarna, lis, borsuk, jenot, kuna leśna, zając, norka
amerykańska, tchórz. Związek Łowiecki nie prowadzi zliczania zwierząt będących pod ochroną (nie są
przedmiotem polowań).
Do gatunków naziemnych ssaków chronionych występujących pospolicie w siedliskach na
analizowanym terenie WJM należą: jeż, ryjówka aksamitna, wiewiórka, łasica, kret. Na terenach
podmokłych, wzdłuż cieków i w rejonie niezabudowanych akwenów spotyka się dwa gatunki ssaków
chronionych prawem międzynarodowym (Dyrektywa Siedliskowa, zał. II i IV): bobra europejskiego i
wydry. Na terenie Puszczy Piskiej występują wilk i ryś, objęte ochroną w ramach programu Natura 2000.
Prowadzone są również działania mające na celu przywrócenie populacji tego drugiego gatunku. Całoroczną,
ścisłą ochroną gatunkową w Polsce objęte są wszystkie gatunki nietoperzy.
3.11. Obszary objęte ochroną prawną ze względu na zasoby przyrodnicze i walory
krajobrazowe
Obszary chronione zajmują ponad połowę powierzchni Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, podobnie jak w
województwie warmińsko-mazurskim. Dla porównania powierzchnia obszarów chronionych w Polsce to ok.
32%. Mimo znacznej wartości przyrodniczej regionu, na terenie województwa warmińsko-mazurskiego nie
został dotychczas utworzony żaden park narodowy. Obszary chronione (z wyjątkiem terenów objętych
ochroną w ramach Europejskiej Sieci Natura 2000) zestawiono w tabeli 26.
Tabela 26. Obszary chronione WJM, źródło: BDL/GUS [2]
ogółem
Polska
Giżycko
Miłki
Ryn
Orzysz
Pisz
Ruciane Nida
Mikołajki
Mrągowo
[ha]
10149479,1
1129457,7
18131,2
7965,6
20592,2
22106,4
35267,5
20724,1
19077,7
15920,9
159785,6
[%]
32,46
46,72
61,04
46,96
97,50
60,82
55,65
57,93
74,40
53,99
51,03
parki
narod.
rezerwaty
przyrody
parki
krajobraz.
[ha]
314619,4
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
[ha]
165531,7
31255,0
2027,0
412,3
4,2
912,1
691.7
4161,1
859,1
204,8
40527,3
[ha]
2607045,8
144931,4
0,0
0,0
0,0
1510,0
9270,0
14706,0
10740,0
748,0
181905,4
44
obszary
chronion.
krajobrazu
[ha]
7078148,8
956266,5
18131,2
7965,6
20588,0
20596,7
25997,5
5957,0
8041,7
14057,9
1077602,1
użytki
ekologiczne
[ha]
52187,3
5256,5
41,6
0,0
182,7
0,3
0,0
86,7
313,5
40,7
5922,0
Ryc. 9. Obszary Sieci Natura 2000, parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody WJM
na tle województwa warmińsko-mazurskiego [1]
Wokół jeziora Śniardwy utworzono w 1977 r. Mazurski Park Krajobrazowy o powierzchni 496,2 km2,
obejmujący również małą część Pojezierza Mrągowskiego, po jeziora Wągiel i Mokre, oraz sandru Równiny
Mazurskiej między Rucianem a Piszem. W granicach Krainy WJM na terenie parku krajobrazowego
znajdują się rezerwaty:
 jezioro Łuknajno (710 ha) - płytkie jezioro w najbliższym sąsiedztwie Śniardw z największą w Polsce
kolonią łabędzia niemego (ok. 2000 osobników) oraz innych rzadkich ptaków wodnych (175
gatunków); jezioro to wchodzi w skład międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery;
 „Czapliniec" (12,5 ha) - starodrzew sosnowy, położony 3 km na wschód od Łuknajna, z kolonią czapli
siwej;
 jezioro Warnołty (373,3 ha), właściwie zatoka Śniardw, rezerwat krajobrazowo-ornitologiczny;
 jezioro Lisiny (15,8 ha) - stanowisko kłóci wiechowatej oraz innych rzadkich roślin wodnych;
 „Strzałowo" (14 ha) - bór sosnowy w wieku około 130 lat z udziałem świerka, dębu szypułkowego, lipy
drobnolistnej, leszczyny, z licznymi chronionymi roślinami zielnymi;
 „Krutynia Dolna" (ok. 1000 ha) - rezerwat krajobrazowo-florystyczno--faunistyczny, obejmujący odcinek
biegu rzeki od Ukty do Nowego Mostu, jeziora: Gardyńskie, Malinówko, Dłużec i Smolak oraz
przyległe lasy i torfowiska,
 „Pierwos" (605,5 ha) - rezerwat o podobnym charakterze, obejmujący ujściowy odcinek Krutyni poniżej
osady Nowy Most oraz zarastające jezioro Pierwos.
45
W północnej części regionu, w okolicach jeziora Mamry rezerwat utworzono na wyspach Jeziora
Rydzewskiego (26 ha) - miejscu lęgowym wielu gatunków ptaków, a także na 38 wyspach zespołu
jeziornego Mamr (214 ha), przeważnie zalesionych i stanowiących ostoje ptasie, w tym na Wysokim
Ostrowie (Jezioro Dobskie) jest duża kolonia kormoranów.
Na Półwyspie Sztynorckim, między Mamrami północnymi a Darginem, rezerwat „Mokre" (7 ha)
obejmuje łęg jesionowo-olszowy.
Na półwyspie Fulędzki Róg, między Jeziorem Dobskim a Kisajnem, rezerwat „Głazowisko" (40 ha)
jest moreną czołową jednej z subfaz zanikającego lodowca skandynawskiego i przedstawia wielkie
nagromadzenie bloków skalnych.
Na wschód od Kisajna są dwa rezerwaty torfowe: „Perkuny" (3,5 ha) i „Spytkowo" (2,1 ha) z roślinami
charakterystycznymi dla torfowiska wysokiego i przejściowego oraz z reliktową wierzbą lapońską.
Na wschód od Giżycka, w zarastającej zatoce jeziora Kruklanki utworzono rezerwat faunistyczny
„Kożuchy" (28,2 ha) z dużą kolonią mewy śmieszki i 58 gatunkami innych ptaków. Jest to również
tarłowisko ryb, zwłaszcza lina.
3.11.1. Rezerwaty przyrody
W granicach Krainy Wielkich Jezior Mazurskich znajdują się rezerwaty:
 Jezioro Łuknajno (1189,11 ha) - płytkie jezioro w najbliższym sąsiedztwie Śniardw utworzony dla
ochrony największego w Polsce miejsca lęgów i pierzenia łabędzia niemego oraz występowania
wielu rzadkich ptaków (175 gatunków); jezioro to wchodzi w skład międzynarodowej sieci
rezerwatów biosfery;
 Czapliniec (17,1 ha) – ponad 200 letni starodrzew sosnowy, położony 3 km na wschód od Łuknajna,
niegdyś z kolonią czapli siwej;
 Jezioro Warnołty (373,3 ha), właściwie zatoka Śniardw, rezerwat krajobrazowo-ornitologiczny;
 Jezioro Lisiny (15,8 ha) - stanowisko kłoci wiechowatej oraz innych rzadkich roślin wodnych;
 Krutynia Dolna (ok. 969,3 ha) - rezerwat obejmujący odcinek biegu rzeki od Ukty do Nowego Mostu,
jeziora: Gardyńskie, Malinówko, Dłużec i Smolak oraz przyległe lasy i torfowiska, chroni naturalny
krajobraz polodowcowy;
 Półwysep i 5 wysp na Jeziorze Rydzewskim (26 ha) - miejsca lęgowe wielu gatunków ptaków i miejsca
odpoczynku ptaków migrujących;
 Wyspy na jez. Mamry i Kisajno (215,3 ha) – obejmuje kilkanaście wysp, przeważnie zalesionych i z
brzegami porośniętymi szuwarami, stanowiących miejsca lęgowe ptaków i miejsca odpoczynku w
trakcie migracji;
 Jezioro Dobskie (1833,2 ha) - duże jezioro wraz z wyspami i fragmentem półwyspu Fuledzki Róg.
Rezerwat chroni krajobraz polodowcowy oraz miejsca występowania licznych gatunków ptaków.
 Mokre (7,0 ha) – leśny, obejmuje dobrze zachowany płat łęgu wiązowo-jesionowego;
 Perkuny (3,5 ha) – niewielki rezerwat torfowiskowy chroniący stanowisko wierzby lapońskiej;
 Torfowisko Spytkowo (2,1 ha) utworzony w celu ochrony stanowiska reliktowej wierzby lapońskiej;
 Jezioro Kożuchy (28,2 ha) – obejmuje zatokę jeziora Kruklanki, rezerwat faunistyczny z dużą kolonią
mewy śmieszki i 58 gatunkami innych ptaków;
 Jezioro Pogubie Wielkie (670,80 ha) – miejsca lęgowe wielu gatunków ptaków i tarliska ryb.
 Jezioro Nidzkie (2934,7 ha) – malownicze jezioro rynnowe położone wśród lasów Puszczy Piskiej,
miejscami strome, wysokie brzegi.
 Sztynort (444,9 ha) – utworzony w 2010 roku w celu zachowania okazałych dębów stanowiących
siedlisko chrząszczy saproksylicznych.
 Jezioro Siedmiu Wysp (1618,34 ha) – obejmuje jezioro Oświn wraz z wyspami i otaczającym terenem.
Chroni siedliska licznych gatunków ptaków i bogatą szatę roślinną.
 Piłackie Wzgórza (277,2 ha) – chroni lasy porastające pasmo wzgórz moreny czołowej.
46
 Nietlickie Bagno (1132,9 ha oraz otulina o powierzchni 1080,3 ha) – chroni walory krajobrazowoprzyrodnicze obszaru bagien z przylegającymi lasami. Siedliska licznych chronionych zwierząt i
roślin.
 Jeziorko koło Drozdowa (9,9 ha) – torfowisko ze stanowiskami wielu rzadkich gatunków roślin, w tym
brzozy niskiej i lipiennika Loesela.
 Jezioro Zdedy (181,64 ha) – ważne miejsce zlotowiskowe żurawi, siedliska rzadkich gatunków zwierząt i
roślin.
 Gązwa (204,76 ha) – największe w północno-wschodniej Polsce torfowisko wysokie wraz z otaczającymi
je borami bagiennymi.
 Ptasia Wyspa (4,2 ha) – wyspa na Jeziorze Ryńskim, kolonia mewy śmieszki, miejsce gniazdowania wielu
rzadkich gatunków ptaków.
3.11.2. Parki Krajobrazowe
 Mazurski Park Krajobrazowy - utworzony w grudniu 1977 roku, obecnie działa na podstawie rozporz. nr
9 Wojewody Warm.-Maz. z dn. 26.01.2006 r. Położony w gm. Pisz, Ruciane-Nida, Mikołajki,
Mrągowo, Piecki i Świętajno.
Park położony jest na Pojezierzu Mazurskim i chroni młody krajobraz polodowcowy ukształtowany w
okresie zlodowacenia bałtyckiego, o wybitnych walorach przyrodniczych. Rzeźba terenu jest mocno
zróżnicowana. W zachodniej części dominuje bogato rzeźbiony krajobraz moreny dennej urozmaiconej
ciągami wzgórz moreny czołowej oraz licznymi jeziorami w zagłębieniach terenu. Wschodnia część, to
prawie płaska równina sandrowa, z największym w Polsce jeziorem Śniardwy (113,8 ha). Cały Park
charakteryzuje się bardzo bogatą siecią hydrograficzną - wody zajmują aż 31% ogólnej powierzchni.
W granicach Parku znajduje się ponad 60 jezior o powierzchni powyżej 1 ha, a osią hydrograficzną jest
rzeka Krutynia wypływająca z jeziora Krutyńskiego.
Duża różnorodność siedlisk lądowych i wodnych znajduje odbicie w bogactwie florystycznym. Lasy
zajmują około 50% powierzchni Parku. Morenowe wzgórza porasta las liściasty - grąd, z dębem, lipą i
grabem w drzewostanie. Na płaskich, sandrowych powierzchniach Parku rośnie bór sosnowy, a na terenach
podmokłych - bór bagienny. Nad brzegami jezior wykształciły się zbiorowiska olsów i zarośla łozowe,
a w środkowym i dolnym biegu Krutyni oraz wokół większych jezior eutroficznych - torfowiska niskie.
W Parku występuje 850 gatunków roślin naczyniowych, z których wiele to rośliny rzadkie i chronione np.
wielosił błękitny, lilia złotogłów, widłak wroniec, zimoziół północny, wełnianka delikatna, rosiczka
okrągłolistna, ponad 10 gatunków storczyków i inne.
Bardzo różnorodna i bogata jest fauna Parku. Występują tu gatunki zwierząt rzadko gdzie indziej spotykane,
jak wilki, rysie, łosie, bobry, wydry. Bogato reprezentowana jest awifauna (około 200 gatunków),
szczególnie przez gatunki związane z wodą np. bocian czarny, bąk, bączek, gągoł, nurogęś, rybołów, a także
ptaki drapieżne, np. bielik, orlik krzykliwy. W jeziorach najliczniej występują pospolite ryby słodkowodne,
coraz rzadziej gatunki szlachetne jak sieja, sielawa, sum, węgorz.
3.11.3. Obszary chronionego krajobrazu
Na terenie WJM znajdują się całości lub częściowo obszary chronionego krajobrazu (OChK), obejmujące
głównie obszary dużych kompleksów leśnych oraz doliny rzek i jezior:
• OChK Jeziora Oświn położony częściowo w gm. Węgorzewo,
• OChK Doliny Gołdapy i Węgorapy, znajduje się częściowo na terenie gm. Węgorzewo,
• OChK Wysoczyzna Krzywińskich w gminie Pozezdrze,
• OChK Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, największy z tych obszarów, położony w gminach:
Węgorzewo, Pozezdrze, Giżycko, miasto Giżycko, Ryn, Miłki, Mikołajki, Mrągowo i Orzysz,
• OChK Bagien Mażańskich położony częściowo w gminie Węgorzewo,
• OChK Puszczy Boreckiej w niewielkim fragmencie na terenie gminy Pozezdrze,
• OChK Doliny Rzeki Guber w części na terenie gminy Ryn,
• OChK Gawlik częściowo w gminie Giżycko,
47
•
•
•
•
•
•
•
•
•
OChK Krzyżany położony w gminie Ryn,
OChK Kłos położony w gminie Ryn,
OChK Jezior Legińsko-Mrągowskich obejmujący część gminy Mrągowo i miasta Mrągowo,
OChK Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego – Zachód, częściowo w gminach Mrągowo i
Mikołajki,
OChK Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego – Wschód leżący w gminach Mikołajki i Orzysz,
OChK Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego – Szeroki w gminach Pisz i Ruciane-Nida,
OChK Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego – Ruciane położony w gminie Ruciane-Nida,
OChK Jezior Orzyskich, położony częściowo na terenie gminy Orzysz oraz Miłki,
OChK Puszczy i Jezior Piskich na terenie gmin Pisz i Ruciane-Nida.
3.11.4. Obszary Europejskiej Sieci NATURA 2000
[ryc. 9. tabela 27]
Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków:
• PLB280001 Bagna Nietlickie o pow. 4080,76 ha – gm. Orzysz i Miłki,
• PLB280003 Jezioro Łuknajno o pow. 1380,25 ha – gm. Mikołajki,
• PLB280004 Jezioro Oświn i okolice o pow. 2516,11 ha – gm. Węgorzewo,
• PLB280008 Puszcza Piska o pow. 172802,21 ha – częściowo gminy: Orzysz, Pisz, Mikołajki, Mrągowo i
Ruciane-Nida,
• PLB280012 Jezioro Dobskie o pow. 6985,25 ha – gm. Węgorzewo i Giżycko,
• PLB280014 Ostoja Poligon Orzysz o pow. 21207,98 ha – częściowo gminy Orzysz i Pisz,
Obszary o Znaczeniu dla Wspólnoty:
• PLH280011 Gązwa o pow. 499,14 ha – gm. Mrągowo,
• PLH280004 Mamerki o pow. 162,09 ha – gm. Węgorzewo,
• PLH280055 Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo o pow. 4305,1 ha – gm. Mikołajki i Mrągowo,
• PLH280054 Mazurskie Bagna o pow. 1569,32 ha – gm. Orzysz i Miłki,
• PLH280056 Murawy na Poligonie Orzysz o pow. 1298,35 ha – gm. Orzysz,
• PLH280016 Ostoja Borecka o pow. 25340,14 ha – gm. Pozezdrze częściowo,
• PLH280044 Ostoja Nad Oświnem o pow. 3356,7 ha – gm. Węgorzewo
• PLH280048 Ostoja Piska o pow. 57826,61 ha – częściowo gminy Orzysz, Pisz, Mikołajki, Mrągowo i
Ruciane-Nida,
• PLH280045 Ostoja Północnomazurska o pow. 14573,01 ha – gminy Węgorzewo, Pozezdrze i Giżycko
48
Tabela 27. Wartość przyrodnicza, znaczenie i zagrożenia obszarów Europejskiej Sieci Natura 2000
Wartość przyrodnicza
i znaczenie Ostoi
Zagrożenia dla Ostoi
Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000
PLB280001 Bagna Nietlickie
Ostoja ptasia o randze europejskiej E 22. Występuje co
najmniej 17 gatunków ptaków z Załącznika i Dyrektywy
Rady 79/409/EWG, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi
(PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1%
populacji krajowej (C6) następujących gatunków ptaków:
kropiatka, rybitwa czarna, zielonka (PCK); w stosunkowo
wysokim zagęszczeniu (C7) występuje cietrzew (PCK)
i wodniczka (PCK). Na jesiennym zlotowisku żurawie
występują w ilości 2000-5000 osobników (C5)(powyżej 6%
populacji szlaku wędrówkowego).
PLB280003 Jezioro Łuknajno
Ostoja ptasia o randze europejskiej E 21. Obszar objęty
Konwencją Ramsarską; wchodzi tez w skład Rezerwatu
Biosfery "Jezioro Łuknajno". Występuje co najmniej 19
gatunków ptaków z Załącznika i Dyrektywy Rady
79/409/EWG, 11 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi
(PCK). Znane w Polsce pierzowisko łabędzia niemego. W
okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji
krajowej (C3,C6) następujących gatunków ptaków: bąk
(PCK), błotniak zbożowy (PCK), rybołów (PCK), zielonka
(PCK), hełmiatka (PCK), perkoz dwuczuby, rożeniec (PCK).
W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji
szlaku wędrówkowego (C2 i C3) następujących gatunków:
hełmiatka (PCK), łyska; stosunkowo duże koncentracje (C7)
osiąga: bączek (PCK), bielik (PCK), łabędź niemy, perkoz
dwuczuby, rożeniec (PCK), kropiatka, wodnik, wąsatka
(PCK); pierzowisko łabędzia niemego w latach 1980.
gromadziło ponad 2000 osobników (C3); ptaki wodno-błotne
występują w koncentracjach powyżej 20000 (C4). w okresie
zimy stosunkowo duże koncentracje (C7) osiąga łabędź
niemy i łyska
PLB280004 Jezioro Oświn i okolice
Ostoja ptasia o randze europejskiej E 19. Obszar objęty
Konwencją Ramsar. Występuje co najmniej 28 gatunków
ptaków z Załącznika i Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków
z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym wyjątkowo wysokie zagęszczenie (C6) zielonki (PCK) powyżej 2%; w okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej
1% populacji krajowej (C6) dzięcioła białogrzbietego (PCK).
PLB280008 Puszcza Piska
Ostoje ptasie o randze europejskiej E 23 (Puszcza Piska)
i krajowej K 19 (Czarny Róg). Występuje co najmniej 37
gatunków ptaków z Załącznika i Dyrektywy Ptasiej, 12
gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Bardzo ważna
ostoja cietrzewia. w okresie lęgowym obszar zasiedla
powyżej 2% populacji krajowej (C6) bielika (PCK)
i cietrzewia (PCK); ponadto obszar zasiedla co najmniej 1%
populacji krajowej (C6) następujących gatunków ptaków:
bocian czarny, orlik krzykliwy (PCK), puchacz (PCK), rybitwa
rzeczna, włochatka (PCK); w stosunkowo wysokiej
liczebności (C7) występuje derkacz.
49
Zagrożenie dla ostoi stanowią: eksploatacja trzciny,
palenie traw, polowania, zaprzestanie wypasu i koszenia.
Na niewielkiej części ostoi wydobywa się kredę jeziorną intensyfikacja jej wydobycia może być poważnym
zagrożeniem.
Problemem jest zamulanie i zanieczyszczanie zbiornika
(dopływ zanieczyszczonych wód z Jez. Śniardwy).
z innych zagrożeń warto wymienić kłusownictwo oraz
antropopresję spowodowaną turystyką
Spowodowany pracami melioracyjnymi (w latach 70.)
intensywny pobór wody z Oświnki (poza granicami Polski)
stał się przyczyną obniżenia lustra wody w jeziorze o
ok.1m. Pociągnęło to za sobą zmiany roślinności, a
w konsekwencji, doprowadziło do zubożenia ornitofauny.
w 1993 na Ośwince wybudowano jaz, żeby podnieść
poziom wody w jeziorze. Jednakże jezioro jak poprzednio
jest zagrożone eutrofizacją spowodowaną spływem
powierzchniowym z pół niosącym nawozy i herbicydy.
Zagrożenia - niekontrolowana presja turystycznorekreacyjna, w tym presja osadnicza, zanieczyszczenie
i eutrofizacja wód, naturalna sukcesja roślinności,
możliwość gradacji kambiofagów, w wyniku klęski
wiatrołomów, jaka dotknęła ten obszar w roku 2002.
PLB280012 Jezioro Dobskie
W ostoi występuje co najmniej 23 gatunki ptaków
z Załącznika i Dyrektywy Ptasiej, 2 gatunki z Polskiej
Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje powyżej 1% populacji
krajowej kani czarnej (PCK) i orlika krzykliwego (PCK) (C6);
w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występuje żuraw.
W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji
szlaku wędrówkowego (C2) żurawia.
PLB280014 Ostoja Poligon Orzysz
W ostoi Poligon Orzysz stwierdzono występowanie co
najmniej 11 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku
i Dyrektywy Ptasiej. Liczebności 3 gatunków (cietrzewia,
derkacza i żurawia) mieszczą się w kryteriach wyznaczania
ostoi ptaków wprowadzonych przez BirdLife International.
Ponadto 7 z wymienionych gatunków zostało
zamieszczonych na liście ptaków zagrożonych w Polskiej
czerwonej księdze zwierząt. Poligon Orzysz jest jedną z 10
najważniejszych w Polsce ostoi cietrzewia
W ostoi występuje co najmniej 23 gatunki ptaków
z Załącznika i Dyrektywy Ptasiej, 2 gatunki z Polskiej
Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje powyżej 1% populacji
krajowej kani czarnej (PCK) i orlika krzykliwego (PCK)
(C6); w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7)
występuje żuraw. W okresie wędrówek występuje co
najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2)
żurawia.
Wypalanie roślinności, stosowanie zrębów zupełnych oraz
penetracja siedlisk przez ludzi i zwierzęta domowe.
Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk Natura 2000
PLH280011 Gązwa
Najciekawszą część obszaru stanowi torfowisko wysokie. Jest
to jeden z największych takich ekosystemów w Polsce, który
dotąd nie uległ zniszczeniu, z wciąż przebiegającym
procesem torfotwórczym. Występują tu też bogate populacje
2 mchów, uznanych w Polsce za ginące - Sphagnum fuscum
i Dicranum affine. Łącznie, 2 stwierdzone tu siedliska
przyrodnicze z Załącznika i zajmują ok. 60% powierzchni
obszaru. Odnotowano tu też obecność 4 gatunków ptaków
z Załącznika i (Haliaeetus albicilla, Bubo bubo, Ciconia nigra,
Grus grus). Warte odnotowania jest obfite występowanie
bażyny czarnej Empetrum nigrum.
PLH280004 Mamerki
W latach 1991-2002 stwierdzono zimowanie 5 gatunków
nietoperzy: mopka Barbastella barbastellus (maksymalna
stwierdzona liczebność 454 osob.) - gatunku z Zał. II, oraz
nocka Natterera Myotis nattereri (maksymalnie 8 osobn.),
nocka rudego Myotis daubentoni (maksymalnie 7 osobn.),
mroczka pozłocistego Eptesicus nilssoni (maksymalnie 4
osobn.) i gacka brunatnego Plecotus auritus (maksymalnie 6
osobn.. Podkreślić należy, że opisywane zimowisko położone
jest na północ od północnej granicy zasięgu mopka,
podawanej w niektórych polskich i europejskich atlasach
PLH280055 Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo
Ostoja ma szczególne znaczenie ze względu na populację
Emys orbicularis (1220). O wartości terenu decyduje też
dobry stan zachowania jezior (3150) Głębokie i Zełwążek
z właściwie wykształconą roślinnością hydrofitów:
Ceratophylletum demersi, Elodeetum canadensis, NupharoNympheetum albae czy Potametum perfoliati, duży udział
siedliska (6510) z łąkami rajgrasowymi (Arrhenatheretum
elatioris), obecność muraw kserotermicznych (6210)
i występowanie rzadkich, zagrożonych i chronionych
gatunków bezkręgowców, takich jak Osmoderma eremita
(1084), Lycaena dispar (1060). Licznie występują oczka
wodne z takimi gatunkami jak turzyca sztywna, rdest
ziemnowodny i mozga trzcinowata, przy pewnym udziale
takich taksonów, jak: wiechlina błotna, rzepicha błotna,
przytulia błotna, żabieniec babka-wodna, turzyca zaostrzona,
turzyca dzióbkowata), manna fałdowana.
50
Głównym zagrożeniem jest obecność jednego dużego
i szeregu mniejszych rowów odwadniających,
osuszających torfowisko. Osuszanie to jest przyczyną
gwałtownego rozwoju serii zbiorowisk leśnych, które
zastępują typową dla otwartych torfowisk roślinność.
Płoszenie przez odwiedzających obiekt turystów i poszukiwaczy militariów (wiele nietoperzy zimuje w miejscach
łatwo dostępnych, np. na ścianach korytarza na wys. 11,8 m). Są plany przekształcenia schronów w atrakcje
turystyczną, co miałoby się wiązać m.in. z przystoisowaniem ich do roli schroniska turystycznego, ewentualnie adaptacją ich na przechowalnię serów; w każdym
przypadku wchodzi w grę zmiana warunków mikroklimatycznych, spowodowana m.in. przez osuszenie
zalanego częściowo wodą, podziemnego korytarza.
Głównymi zagrożeniami jest obniżanie się poziomu wód
gruntowych, wysychanie samoczynne małych oczek
wodnych oraz niszczenie małych oczek wskutek
antropopresji. Populacja żółwia błotnego na tym terenie
dość mocno zagrożona. Najbardziej zagrożone są
lęgowiska żółwia błotnego. Są one nieliczne i znajdują się
głównie na terenach prywatnych. Często prowadzone są
tam zabiegi bardzo niekorzystne dla zachowania lęgowisk
takie jak: zalesienia i uprawa roli oraz dodatkowo brak
wypasu. Najbardziej korzystną formą użytkowania tego
terenu jest ekstensywny wypas. Głównymi zagrożeniami
dla zachowania siedliska 3150 na omawianym obszarze
jest szeroko pojęta eutrofizacja zbiorników wodnych.
Największym zagrożeniem dla ostoi może być planowana
droga szybkiego ruchu Olsztyn-Ełk.
PLH280054 Mazurskie Bagna
Najciekawszą część obszaru stanowi torfowisko niskie. Jest
to jeden z największych takich ekosystemów w Polsce, który
dotąd nie uległ zniszczeniu. Łącznie, stwierdzono
występowanie 9 siedlisk przyrodniczych z Załącznika I, które
zajmują ok. 15 % powierzchni obszaru. Odnotowano dwa
gatunki roślin wymienionych w Załączniku II: Drepanocladus
vernicosus i Liparis loeselii. Obszar jest ponadto jednym
z największych zlotowisk żurawia w Polsce. Na przelotach
jesiennych można obserwować do 10000 osobników tego
gatunku. Ostoja jest istotnym miejscem lęgowym gatunków
ptaków z Załącznika I, takich jak: Haliaeetus albicilla, Ciconia
nigra, Grus grus, Tetrao tetrix, Porzana porzana.
PLH280056 Murawy na Poligonie Orzysz
Obszar ma duże znaczenie w skali Warmii i Mazur dla
zachowania siedlisk ciepłolubnych muraw napiaskowych
(6120) i suchych wrzosowisk (4030) - siedliska te mają duży
udział powierzchniowy, są dobrze zachowane, natomiast
wydmy śródlądowe z murawami szczotlichowymi (2330)
zajmują niewielkie powierzchnie na terenie ostoi. Ich rola
w krajobrazie jest jednak znacząca. w ostoi występuje m.in.
silna populacja Pulsatilla patens. Teren ten jest częścią
obszaru zatwierdzonego jako ostoja ptasia, gdzie ochronie
podlegają siedliska 11 gatunków wymienianych w Załączniku
i Dyrektywy Ptasiej
PLH280016 Ostoja Borecka
Ważna ostoja fauny leśnej z wilkiem i rysiem oraz żubrem
(jedno z 5 wolno żyjących stad w Polsce). Ogółem
stwierdzono występowanie 7 gatunków zwierząt i 4 gatunki
roślin z Załącznika II. Dobrze zachowane płaty roślinności
naturalnej - zidentyfikowano tu 11 typów siedlisk
z Załącznika I. Miejsce występowania rzadkiego zespołu
Scolochloetum festucaceae. Jest to jeden z ważniejszych
obszarów w Europie dla zachowania klasycznych lasów
liściastych typu środkowoeuropejskiego, tzw. grądu
subkontynentalnego z Tilia cordata, Carpinus betulus, Acer
platanoides i Ulmus glabra, który występuje również
w unikatowej odmianie zboczowej. Ważna jest też ciągłość
bazy genetycznej różnych populacji od czasu średniowiecza,
a także dobrze zachowane profile glebowe i leśne. Naturalne
stanowiska cisa występują tu na wschodniej granicy zasięgu.
Puszcza Borecka jest ważną ostoją ptasią o randze
europejskiej E-20.
PLH280044 Ostoja Nad Oświnem
Na obszarze ostoi stwierdzono obecność 6 rodzajów siedlisk
przyrodniczych z załącznika i reprezentowane przez zespoły:
grąd subkontynentalny, łęg olszowy, olszowo-jesionowy,
bory i lasy bagienne, niżowe łąki użytkowane ekstensywnie,
starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne,
torfowisko wysokie. Roślinność charakteryzowanego obszaru
budują fitocenozy ponad 50 zespołów i zbiorowisk
roślinnych. Występuje tu kilkanaście gatunków ptaków
wpisanych do Załącznika i oraz przynajmniej 10 gatunków
zwierząt z Załącznika II: 3 ssaków, 2 płazów, 1 gada, 3 ryb
i 1 chrząszcza. Teren ostoi to także miejsce występowania
licznych gatunków zwierząt chronionych i zagrożonych
51
Zmiana stosunków wodnych (szczególnie na terenie
rezerwatu Nietlickie Bagno) w wyniku wzmożonej
działalności bobrów powoduje nadmierny rozwój
roślinności szuwarowej, co w konsekwencji doprowadzić
może do zaniku łąk trzęślicowych i rajgrasowych.
Ważnym elementem w utrzymaniu tych łąk jest zbieranie
skoszonego siana, ponieważ przy zaniechaniu tej
czynności wzrasta udział gatunków nitrofilnych, m. in.
pokrzywy. Zaprzestanie ekstensywnego koszenia
późnoletniego lub jesiennego doprowadzi do rozwoju
gatunków trawiastych i ziołoroślowych oraz drzewiastych,
jak wierzba szara. Zagrożeniem dla kumaka nizinnego
i traszki grzebieniastej może być obniżanie się poziomu
wód gruntowych i wysychanie małych oczek wodnych,
oraz niszczenie małych oczek wskutek antropopresji.
Zagrożeniem zewnętrznym jest intensyfikacja upraw na
terenach przyległych do ostoi oraz nadmierny
i niekontrolowany ruch turystyczny
Naturalna sukcesja roślinności - zarastanie muraw
i wrzosowisk przez gatunki drzew i krzewów,
niekontrolowane pożary na skutek działań poligonowych,
wykorzystywanie siedlisk dla pozyskiwania piasku,
niszczenie siedlisk sasanki, zrywanie okazów kwitnących
Na całym terenie prowadzona jest intensywna
gospodarka leśna, co stanowi zagrożenie dla
ekosystemów liściastych o cechach naturalnych.
Zagrożeniem jest wyrąb starych drzewostanów w ramach
planowej gospodarki leśnej i zastępowanie ich
monokulturami sosnowymi, świerkowymi
i modrzewiowymi, a także dębowymi
Głównymi zagrożeniami dla ostoi są: eutrofizacja
i wypłycanie Jeziora Oświn, eutrofizacja torfowisk,
zaprzestanie użytkowania łąk i ich zalesianie, presja
łowiectwa (szczególnie dotyczy to ssaków) wyrażająca sie
znaczną liczbą ambon rozmieszczonych na obrzeżach
rezerwatów. Znacznym zagrożeniem dla fauny jest
kłusownictwo. Zagrożeniem dla lasów jest masowe
występowanie szkodników: dębu - opiętka
dwuplamkowego i jesionu - jesionowca pstrego.
w Polsce. Wśród nich są m.in.: borsuk, łoś, skójka malarska,
szczeżuja olbrzymia, rak błotny i ropucha zielona. w ostoi
odnotowano występowanie 57 chronionych gatunków roślin,
a także chronione gatunki porostów i grzybów.
PLH280048 Ostoja Piska
Obszar o wysokiej różnorodności biologicznej (16 rodzajów
siedlisk z Załącznika i i 16 gatunków z Załącznika II). Jest to
ważna ostoja wydry, bobra i wilka. Szczególnie cenne są
zachowane w naturalnym stanie zbiorowiska roślinne,
zwłaszcza: grądu subkontynentalnego (9170), naturalnych,
dystroficznych zbiorników wodnych (3160), torfowisk
przejściowych i trzęsawisk (7140), jezior eutroficznych
(3150), oraz zbiorowisk ramienic w wodach mezotroficznych
(3140). Na terenie ostoi rosną ponadto pomnikowe drzewa.
Oprócz gatunków z Załącznika II, flora obszaru obejmuje
gatunki prawnie chronione oraz rzadkie i zagrożone w skali
kraju i regionu. Obszar jest fragmentem ostoi ptasiej
o randze europejskiej E-23
PLH280045 Ostoja Północno-mazurska
Występowanie kompleksu unikatowych (dużych i głębokich)
jezior z bardzo dobrze lub dobrze zachowaną: roślinnością
podwodną typu ramieniowego - jeziora mezotroficzne (J:
Mamry Północne, Dejguny, Dziewiszewko) oraz roślinnością
typu eldeidów i nimfeidów (J: Dobskie, Dargin, Kisajno) największy kompleks w Polsce (70,5 % obszaru). 2. Ostoja
ważna z powodu występowania czystych populacji ryb
z rodzaju koza - 15-100% populacji w Polsce. 3.
Występowanie jednej z największych populacji pachnicy
dębowej w Polsce, w alejach i lesie (ponad 400 letni
drzewostan) koło Sztynortu - ponad 500 drzew zasiedlonych
przez gatunek. w lesie sztynorckim identyfikowano również
ponad 30 gatunków reliktowych gatunków chrząszczy
saproksylicznych, które świadczą o naturalnym,
puszczańskim jego charakterze.
*
- Załączniki do Dyrektywy Rady 92/43/EWG
52
Zagrożeniem może być intensyfikacja ruchu
turystycznego i zwiększenie presji rekreacyjnej,
a zwłaszcza lokalizacja domków letnich nad jeziorami.
Podobnie zintensyfikowanie gospodarki leśnej,
wędkarstwa, gospodarki rolnej. Teren ten jest także
potencjalnie wrażliwy na obniżanie poziomu wód
gruntowych.
Na siedliskach jezior główne zagrożenia to: pogarszające
się właściwości fizykochemiczne wody (eutrofizacja),
spływy rolnicze i ze składowisk śmieci, wzrost ruchu
turystycznego, zła infrastruktura wodno-ściekowa zlewni
jezior, zabudowa rekreacyjna i mieszkaniowa brzegów
jezior, niszczenie roślinności brzegowej jezior,
niewłaściwa gospodarka rybacka (?), kłusownictwo.
Potencjalne zagrożenia ze strony gospodarki leśnej to:
wprowadzania do drzewostanu gospodarczego gatunków
obcych oraz sosny i brzozy, przeprowadzania zrębów
całkowitych; w przypadku zbiorowisk łęgowych zmiana
stosunków wodnych, głównie przesuszanie siedlisk.
w przypadku zbiorowisk nieleśnych głównym
zagrożeniem są: sukcesja spontaniczna brzozy i olchy na
wszystkich typach torfowisk, niestabilne warunki
hydrologiczne, nieprawidłowo przeprowadzone prace
hydrotechniczne, eutrofizacja wywołana
wielkoobszarową, intensywną produkcją rolniczą.
Siedliska murawowe narażone są przez: spontaniczną
sukcesję roślinności drzewiastej, zaniechanie użytkowania
pasterskiego lub kośnego, celowe zalesiania, zabudowę
mieszkaniową, eutrofizację oraz zaniechanie
ekstensywnych form wypasu. Dla ryb największe
zagrożenie stanowi eutrofizacja jezior. Zagrożenia dla
gatunków zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym
to: zanik miejsc odpowiednich do rozrodu: osuszanie
mokradeł bądź ich zasypywanie, zanieczyszczanie
niewielkich zbiorników wodnych, sypanie wałów
ograniczających okresowe wylewy, zasypywanie małych
przydomowych sadzawek, fragmentacja krajobrazu
i powstawanie barier utrudniających lub niemożliwiających dyspersję osobników i kolonizowanie nowych
zbiorników, w przypadku wydry i bobra także: ubożenie
bazy pokarmowej, kłusownictwo, bariery migracyjne,
w przypadku kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej
także: zarybianie drobnych zbiorników wodnych.
Zagrożenia dla gatunków zwierząt lądowych
(bezkręgowych), głównie dla pachnący dębowej:
wycinanie drzew dziuplastych, martwych drzew stojących
oraz leżących na dnie lasu pni i pniaków, wycinanie drzew
w alejach przydrożnych na których bytuje pachnica,
poszerzanie jezdni pomiędzy szeregami drzew
3.11.5. Pomniki przyrody
Pomniki przyrody to twory przyrody żywej i nieożywionej o szczególnej wartości naukowej, kulturowej,
historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej, odznaczające się indywidualnymi cechami wyróżniającymi je
wśród innych tworów. Na analizowanym obszarze stwierdza się obecność następujących pomników
przyrody:
Tabela 28. Pomniki przyrody na obszarze WJM
Nr
ew.
Obiekt
Obwód
cm
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
Gmina Giżycko
108
dąb szypułkowy
Quercus robur- 3
szt.
616, 458,
445
20, 20, 22
m. Zielony Dwór, N-ctwo Giżycko,
L-ctwo Zielony Dwór
Ib-156/56 z 26.06.1956 r.
109
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
445, 440
30
m. Zielony Dwór, N-ctwo Giżycko,
L-ctwo Zielony Dwór
Nr 344/68 z 26.06.1968 r.
110
Głazowisko, ok.
7000 głazów
narzutowych na
pow. 7ha
200-500
-
m. Giżycko, półwysep Dobski Róg
Dec. WRN w Olsztynie Nr
351/68 z 05.09.1968 r.
440
23
m. Pierkunowo, przy drodze
357/73 z 15.11.1973 r.
350
20
m. Sulimy, 15 km od Sulim przy
drodze do parku miejskiego w
Giżycku
358/73 z 15.02.1973 r.
112
113
lipa drobnolistna
Tilia cordata
lipa drobnolistna
Tilia cordata
148
głaz narzutowy
1420
3,1
m. Dziwiszewo, b. PGR Doba, ok.
0,5 km na N od wsi Dziwiszewo
R.XII-282/61
151
głaz narzutowygranit rapakivi
1000
1,28
m. Giżycko, na Placu
Grunwaldzkim
315/64 z 14.03.1964 r.
282
22
m. Doba, park zabytkowy
Dz. Urz. WRN w Suwałkach Nr
7 poz. 26 z 1984 r.
23
m. Giżycko, w parku przy
ul. Moniuszki
Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 49 poz.
139 z 27.06.1996 r.
Rozp. Nr 32/96 Woj. Suw. z
26.06.1996 r.
22
m. Giżycko, w parku przy
ul. Moniuszki, przy chodniku
139 z 27.06.1996 r.
26.06.1996 r.
21
m. Giżycko, przy ul. Pocztowej
między placem zabaw a stacją
Trafo
139 z 27.06.1996 r.
26.06.1996 r.
21
m. Giżycko, przy
ul. 1-go Maja 14, między UR
a LO Nr 1
139 z 27.06.1996 r.
26.06.1996 r.
309
470
471
472
473
brzoza
brodawkowata
Betula pendula
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
modrzew
europejski Larix
decidua
550
410
305
258
53
Nr
ew.
474
475
476
477
Obiekt
modrzew
europejski Larix
decidua
lipa drobnolistna
Tilia cordata
dąb czerwony
Quercus rubra
odm. piramidalna
sosna czarna
Pinus nigra
Obwód
cm
Lokalizacja
Rok uznania
24
m. Giżycko, przy
ul. 1-go Maja 14, na trawniku
przed LO Nr 1
139 z 27.06.1996 r.
26.06.1996 r.
18
m. Giżycko, przy
ul. Moniuszki, róg ul. Wojska
Polskiego
139 z 27.06.1996 r.
26.06.1996 r.
26
m. Giżycko, przy
ul. 1-go Maja 14, przy kiosku
„RUCHU”
139 z 27.06.1996 r.
26.06.1996 r.
187
12
m. Giżycko przy ul. Wojska
Polskiego
139 z 27.06.1996 r.
26.06.1996 r.
280
416
318
Wysokość
m
991
dąb szypułkowy
Quercus roburaleja 6szt.
350-425
20-31
Poganty, Osada Ekologiczna
Konnej Mazurskiej Straży Ochrony
Przyrody w Giżycku
Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. Nr
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
992
głaz narzutowygranit
1460
2,3
N-ctwo Giżycko, L-ctwo Streławki
Wlk., oddz. 504t (skraj Łąk
Dejguńskich), Kronowo
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
993
1230
1,5
Wlk., oddz. 504f, Parcka Wola
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
994
800
0,6
Wlk., oddz.504c, przy drodze
Kronowo-Doba
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
995
820
1,1
Wlk., oddz. 498b, w pobliżu
Kronowa
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
996
1410
N-ctwo Giżycko, Dizewiszewo, ok.
500m na N-W od wsi, na
pastwisku
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
997
głaz narzutowychgranit
760
2,5
N-ctwo Giżycko, L-ctwo Kamionki,
oddz. 492g, przy szosie
Dziewiszewo-Doba, Dziewiszewo
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
550
23
N-ctwo Giżycko, L-ctwo Sterławki
Wlk., oddz. 746c, przy drodze
Doba-Pilwa, Skrzypy
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
635
33
Wlk., oddz. 745i, Skrzypy
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
550
26
Wlk., oddz. 745c, Skrzypy
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
440
24
Wlk., oddz. 745i, Skrzypy
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
380
28
Wlk., oddz. 505c, Kronowo
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
998
999
1000
1001
1002
lipa drobnolistna
Tilia cordata
„JASMIR”
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
2,8
54
Nr
ew.
1003
1004
1236
1237
1241
1242
1244
1245
Obiekt
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
modrzew
europejski Larix
decidua- 2 szt.
„Franciszek”,
„Bolesław”
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
Obwód
cm
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
460
25
Wlk., oddz. 744j, Skrzypy
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
470
20
Wlk., oddz. 502a, Skrzypy
152, poz. 2513 z 27.12.2001
r.
313, 305
38, 35
N-ctwo Giżycko, Gajewo,
L-ctwo Zielony Dwór, oddz. 20o
Dz. Urz. Woj. Warm-Maz. Nr
134, poz.1685 z 29.09.2004 r.
420
25
N-ctwo Giżycko, Gajewo,
L-ctwo Zielony Dwór, oddz. 21a
134, poz.1685 z 29.09.2004 r.
635
33
Wlk., m. Skrzypy, oddz. 745i
134, poz.1685 z 29.09.2004 r.
550
26
Wlk., m. Skrzypy, oddz. 745c
134, poz.1685 z 29.09.2004 r.
460
25
Wlk., m. Skrzypy, oddz. 744j
134, poz.1685 z 29.09.2004 r.
470
20
Wlk., przy drodze Doba-Kronowo,
134, poz.1685 z 29.09.2004 r.
oddz. 502a
Gmina Miłki
-
wiąz
szypułkowy
„Adam” Ulmus
480
dz. 178/3 obręb wsi
Wyszowate
25
laevis
Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz.
poz. 4074
z dn. 24.10.2014 r.
Gmina Ryn
111
150
1240
dąb szypułkowy
Quercus robur
głaz narzutowy
żywotnik
nibyolbrzymi
(pośredni)
470
27
m. Rudówka, N-ctwo Giżycko,
L-ctwo Rudówka oddz. 661l
Dec. WRN w Olsztynie nr
356/73 z 15.11.1973 r.
1050
1,8
m. Podgórze, N-ctwo Giżycko,
L-ctwo Krzyżany oddz. 267 i ok. 50
m od szosy Ryn-Krzyżany
Dec. WRN w Olsztynie nr
303/63 z 25.07.1963 r.
142
24
N-ctwo Giżycko, L-ctwo Rudówka,
Kol. Rudówka, oddz. 660f
134, poz.1685 2004 r.
Thuja plicatoides
Gmina Orzysz
153
(120*)
158
370
głaz narzutowy
900
1
w. Gałdynki, N-ctwo Drygały,
30 m od drogi polnej
RLB-16/129/52
głaz narzutowy
800
0,5
w. Nowe Guty, własność p. A.
Mocarskiej
NR XII-273/61
26
Dz. Urz. Woj.
w. Stoczki, N-ctwo Giżycko, L- Suw. Nr 2 poz. 11 z 1993 r.
ctwo Pionki
Rozp. Nr 2 Woj. Suw. z
01.01.1993 r.
dąb szypułkowy
Quercus robur
393
55
Nr
ew.
371
372
395
464
465
466
467
1247
Obiekt
dąb szypułkowy
Quercus robur- 4
szt.,
lipa drobnolistna
Tilia cordata- 4
szt.
lipa drobnolistna
Tilia cordata
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
modrzew polski
Larix
modrzew
europejski Larix
decidua
topola biała
Populus alba
wiąz szypułkowy
Ulmus laevis
jesion wyniosły
1248 Fraxinus
excelsior
1249
świerk pospolity
Picea abies
Obwód
cm
408,
216,
262,
242;
340 i
289,
253,
266, 298
354
398
294
292
254
Wysokość
m
20
22
Lokalizacja
Rok uznania
m. Orzysz, na terenie
przykościelnym i plebanii
parafii Najświętszego Serca
Jezusowego, ul. Ełcka
Dz. Urz. Woj.
Suw. Nr 2 poz. 11 z 1993 r.
m. Tuchlin, na terenie SP
24
w. Stoczki, L-ctwo Pionki, na
skraju polany 3 m od drogi
18
m. Orzysz w Parku
Jordanowskim obok sceny
20
23
m. Orzysz, ul. Ciemiaka,
posesja Ośrodka Zdrowia
m. Orzysz, przed Klubem
Garnizonowym
01.01.1993 r.
Dz. Urz. Woj.
Suw. Nr 2 poz. 11 z 1993 r.
01.01.1993 r.
Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 14
poz. 116 z 1994 r.
01.01.1994 r.
poz. 139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
poz. 139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
poz. 139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
poz. 139 z 1996 r.
410
30
m. Orzysz, przed wejściem LO
270
30
N-ctwo Giżycko, L-ctwo
Rząśniki, m. Rząśniki, oddz.
406b
Dz. Urz. Woj. Warm-Maz.
Nr 134, poz.1685 2004 r.
250
27
Rząśniki, m. Rząśniki, oddz.
408b
Nr 134, poz.1685 2004 r.
280
33
N-ctwo Giżycko, L-ctwo Pianki,
m. Pianki, oddz. 335d
Nr 134, poz.1685 2004 r.
56
26.06.1996 r.
Nr
ew.
Obiekt
Obwód
cm
jarząb szwedzki
1250
Sorbus
intermedia- 10
190-270
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
11-13
Rząśniki, na granicy oddz.
324f-h
Nr 134, poz.1685 2004 r.
szt., szpaler
290
26
oddz. 255g
Nr 134, poz.1685 2004 r.
330
22
N-ctwo Giżycko, L-ctwo Góra,
oddz. 308c
Nr 134, poz.1685 2004 r.
290-370
23-27
oddz. 371j
Nr 134, poz.1685 2004 r.
390
25
oddz. 304f, b. os. Stoczek
Nr 134, poz.1685 2004 r.
dąb szypułkowy
410,
25, 30, 22, N-ctwo Giżycko, L-ctwo Pianki,
1255 Quercus robur- 4
420,
24
oddz. 269a
szt.
440, 470
Nr 134, poz.1685 2004 r.
jesion wyniosły
1256 Fraxinus
excelsior- 6 szt.
Nr 134, poz.1685 2004 r.
1251
1252
olsza czarna
Alnus glutinosa
dąb szypułkowy
Quercus robur
lipa drobnolistna
1253 Tilia cordata6szt.
1254
-
dąb szypułkowy
Quercus robur
Aleja lipa
szerokolistna
Tilia
platyphyllos-40
235-285
105-240
26-27
oddz. 333g i 367b
-
oddz. 141 k, 141j, 211a, 211b
leśnictwo Lisuny obręb leśny
Grądówka, na terenie poligonu
wojskowego
-
oddz. 222f leśnictwo Grądówka
obręb leśny Grądówka, na
terenie poligonu wojskowego,
drzewa rosną w kręgu przy
dawnej osadzie leśnej w
pobliżu jeziora Kępno
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz.
Nr 177, poz. 2598
z 18.11.2008 r.
-
oddz. 287f, 331b, 332b, 333a,
333b, 333d leśnictwo
Grądówka obręb leśny
Grądówka, w otoczeniu danej
siedziby Nadleśnictwa
wojskowego
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz.
Nr 177, poz. 2598
z 18.11.2008 r.
20
oddz. 87g leśnictwo Wierzbiny
terenie poligonu wojskowego
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz.
Nr 177, poz. 2598
z 18.11.2008 r.
szt.
-
lipa drobnolistna
Tilia cordata-11
200-300
szt.
Aleja i grupa
drzew-102 szt.
lipa drobnolistna
-
Tilia cordata
dąb szypułkowy
Quercus robur
300-400
dąb czerwony
Quercus rubra
-
sosna pospolita
Pinus silvestris
356
57
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz.
Nr 177, poz. 2598
z 18.11.2008 r.
Nr
ew.
-
Obiekt
lipa drobnolistna
Tilia cordata-7
szt.
Obwód
cm
157-218
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
-
oddz. 223b leśnictwo Strzelniki
terenie poligonu wojskowego,
drzewa rosną w kręgu wokół
starych poniemieckich grobów
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz.
Nr 177, poz. 2598
z 18.11.2008 r.
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz.
Nr 177, poz. 2598
z 18.11.2008 r.
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz. z 2010 r.
Nr 82, poz. 1341
-
jałowiec
pospolity
50
-
oddz. 364g leśnictwo
Oszczywilki obręb leśny
wojskowego
-
dąb szypułkowy
362
-
m. Chmielewo, w pasie drogi
powiatowej Nr 1696 N
Juniperus
communis
Quercus robur
Gmina Pisz
459
26
m. Pisz, teren PZPS, 2 m od
ogrodzenia
Dec. Prezydium WRN w
Olsztynie z 17.06.1957 r. RLB
224/57
cis pospolity
155(12 Taxus baccata- 2
6*)
szt., dwie kępy,
forma odroślowa
31
1,5
m. Zielone, N-ctwo Pisz, L-ctwo
Zielone, oddz. 222, 223
Olsztynie z 29.12.1952 r. RLB
16/126/52
dąb szypułkowy
156(12
Quercus robur- 2
9*)
szt.
470
25
m. Karwik, N-ctwo Pisz, L-ctwo
Orle, oddz. 47F, Binduga Osowa
Olsztynie z 29.12.1952 r.
RLB 16/128/52
362, 310
27
m. Turośl, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Turośl, oddz. 330F, przy
drodze Hejdyk-Turośl
Olsztynie z 29.12.1952 r.
RLB 16/129/52
15
w. Rakowo Piskie, przy drodze,
posesja p. Falkowskiego
2, poz. 10 z 1980 r.
Zarz. Nr 12/80 Woj. Suw. z
12.03.1980 r.
20
w. Rybitwy, N-ctwo Pisz, przy
drodze do ośrodków
wypoczynkowych
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r.
-
w. Kocioł Duży, ok. 500 m od
drogi żwirowej i ok. 1 km od
zabudowań b. PGR
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r.
20
w. Łupki, przy drodze, obok
zabudowań p. Z. Niedźwiedzkiego
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r
25
2, poz. 10 z 1980 r.
w. Kocioł Duży, przy drodze polnej
12.03.1980 r.
127
157
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
kasztanowiec biały
249
Aesculus
hippocastanum
lipa drobnolistna
252
Tilia cordata,
klon pospolity
Acer platanoides
254
głaz narzutowy
255
wierzba
wąskolistna Salix
sp.
256
lipa drobnolistna
Tilia cordata
287
625
310
850
360
404
58
Nr
ew.
257
Obiekt
dąb szypułkowy
Quercus robur- 4
szt.,
sosna pospolita
Pinus silvestris
258
546
547
dąb szypułkowy
Quercus robur
klon tatarski
Acer tataricum
dąb szypułkowy
Quercus robur
Obwód
cm
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
428, 376,
374, 389,
300
15
m. Orle, N-ctwo Pisz, L-ctwo Orle,
przy domku myśliwskim, przy
brzegu jez. Seksty
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r.
m. Karwik, N-ctwo Pisz, L-ctwo
Orle, oddz. 62f, pole namiotowe
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r.
m. Pisz, ul. Kwiatowa 4
Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 74, poz.
510 z 1998 r.
Rozp. Nr 222/98 Woj. Suw. Z
14.12.1998 r.
26
m. Pisz, ul. Gizewiusza 7
510 z 1998 r.
Rozp. Nr 222/98 Woj. Suw. Z
14.12.1998 r.
-
oddz. 190 j leśnictwo Przyrósł,
nadleśnictwo Pisz
Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz.
Nr 59, poz. 903 z 07.05.2009
r.
-
nadleśnictwo Pisz
Nr 59, poz. 903 z 07.05.2009
r.
325
-
nadleśnictwo Pisz
Nr 59, poz. 903 z 07.05.2009 r
400
-
oddz. 203 o leśnictwo Zielone,
nadleśnictwo Pisz
Nr 59, poz. 903 z 07.05.2009
r.
340
-
oddz. 203 k leśnictwo Zielone,
nadleśnictwo Pisz
Nr 59, poz. 903 z 07.05.2009
r.
144
91
235
207
310
188
211
206
169
221
230
282
17
18
20
6
25
7
20
22
22
23
20
25
oddz. 40j, leśnictwo Brzeziny
Nr 193, poz. 2636 z
18.12.2009 r.
425
-
oddz. 120l, leśnictwo Łąki
Nr 193, poz. 2636
z 18.12.2009 r.
266
290
280
260
300
-
oddz. 20a, leśnictwo Lipnik,
Nadleśnictwo Pisz
Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz.
Nr 63, poz. 1015 z 11.05.2010
436
-
Nadleśnictwo Pisz
Nr 63, poz. 1015 z 11.05.2010
387
268
423
20
15
23
jesion wyniosły
-
Fraxinus Excelsior- 249, 255
2 szt.
klon zwyczajny
-
-
-
-
-
-
Acer platanoides-2 255, 342
szt.
lipa drobnolistna
Tilia cordata
dąb szypułkowy
Quercus robur
świerk pospolity
Picea abies
aleja dębowa
dąb szypułkowy
Quercus robur
aleja dębowa
dąb szypułkowy
Quercus robur
59
Nr
ew.
-
-
-
-
-
Obiekt
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
lipa drobnolistna
Tilia cordata
sosna zwyczajna
Pinus sylvestris –
3 szt.
dąb
bezszypułkowy
Quercus petraea
dąb
bezszypułkowy
Quercus petraea –
3 szt.
-
-
modrzew
europejski Larix
decidua
dąb szypułkowy
Quercus robur
Obwód
cm
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
396
-
Nadleśnictwo Pisz
Nr 63, poz. 1015 z 11.05.2010
378
-
oddz. 27c, leśnictwo Lipnik,
Nadleśnictwo Pisz
Nr 63, poz. 1015 z 11.05.2010
370
-
oddz. 28d, leśnictwo Lipnik,
Nadleśnictwo Pisz
Nr 63, poz. 1015 z 11.05.2010
548
-
oddz. 13b, leśnictwo Lipnik,
Nadleśnictwo Pisz
Nr 63, poz. 1015 z 11.05.2010
510
-
oddz. 13d, leśnictwo Lipnik,
Nadleśnictwo Pisz
Nr 63, poz. 1015 z 11.05.2010
267
-
oddz. 15Br, leśnictwo Lipnik,
Nadleśnictwo Pisz
Nr 63, poz. 1015 z 11.05.2010
Nadleśnictwo Pisz, Leśnictwo
Pogorzele, oddz. 47k
Uchwała Nr XXXVII/435/05
Rady Miejskiej w Piszu z dnia
30.06.2005 r. w sprawie
ustanowienia pomników
przyrody (Dz. Urz. Woj.
Warm.-Maz. Nr 103, poz.
1395)
Nadleśnictwo Pisz, Leśnictwo Orle,
oddz. 47d
30.06.2005 r. w sprawie
1395)
oddz. 50d
30.06.2005 r. w sprawie
1395)
oddz. 47a
30.06.2005 r. w sprawie
1395)
oddz. 64a
30.06.2005 r. w sprawie
1395)
m. Łupki, dz. nr. 615
Uchwała Nr XLVIII/621/14
Rady miejskiej w Piszu z dnia
24 października 2014 r. w
sprawie ustanowienia pomnika
Warm.-Mazz 2014 r., poz.
4037)
300
260
460
520
420
440
330
-
-
-
-
-
400
60
Nr
ew.
Obiekt
Obwód
cm
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
Gmina Ruciane - Nida
119
(43*)
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
“Królewskie Dęby”
476
25
m. Ruciane, N-ctwo Maskulińskie,
L-ctwo Ruciane, oddz. 83j
Olsztynie z 29.12.1952 r. Nr
RLB 16/43/52
460, 530
28
L-ctwo Ruciane, oddz. 83h
RLB 16/45/52
475
25
m. Popielno, Lasy PAN Popielno,
oddz. 54
RLB 16/47/52
405
28
m. Piaski, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Wejsumy, oddz. 4a
RLB 16/51/52
123
dąb szypułkowy
(121*) Quercus robur
580
24
L-ctwo Ruciane, oddz. 83h, ok.
100 m od wyłuszczarni nasion
RLB 16/121/52
dąb szypułkowy
125
Quercus robur
(124*)
“Grunwald”
565
28
m. Ruczaj, N-ctwo Maskulińskie,
L-ctwo Ruczaj, oddz. 142f, 400 m
od wsi Karwica, obok osady
RLB 16/124/52
630
25
m. Nida, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Guzianka, oddz. 143k, przy
ośrodku wypoczynkowym “Nida”
RX- 317/65
480
26
L-ctwo Ruciane, oddz. 83h
RX- 318/65
520
26
L-ctwo Guzianka, oddz. 102c, w
parku przy jez. Guzianka Duża
RX- 319/65
500
27
L-ctwo Guzianka, oddz. 102c, nad
jez. Bełdany
RX- 320/65
460
16
L-ctwo Guzianka, oddz. 102c, nad
jez. Bełdany
RX- 321/65
330
35
m. Zdróżno, N-ctwo Maskulińskie,
L-ctwo Guzianka, oddz. 166h
RLB 16/46/52
120
(45*)
121
(47*)
dąb szypułkowy
122
(51*)
dąb szypułkowy
128
129
130
131
132
152
Quercus robur
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
sosna pospolita
Pinus silvestris
154
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
462, 380
30
m. Lipnik, N-ctwo Pisz, L-ctwo
Lipnik, oddz. 21H, 1 km od jez.
Śniardwy
RLB 16/123/52
168
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
410, 405,
400
26
m. Ruciane Nida, N część parku
miejskiego przy jez. Guzianka, 50
m od brzegu
Dec. Nr 368/75 Wydz. RLiS
UW w Olsztynie 17.04.1975
370
26
m. Ruciane Nida, park miejski przy
jez. Guzianka, przy Przystani
UW w Olsztynie 17.04.1975 r.
Żeglarskiej
390, 460
26, 27
169
170
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
m. Ruciane Nida, N-ctwo
Maskulińskie, L-ctwo Ruciane,
oddz. 95a, przy drodze leśnej
61
Nr
ew.
171
264
265
310
311
312
313
Obiekt
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur- 3
szt.
dąb szypułkowy
Quercus robur
Obwód
cm
Wysokość
m
430
332
330
372
435
420, 360,
328
480
314
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
340, 360
315
dąb szypułkowy
Quercus robur- 9
szt.
370, 327,
360, 385,
355, 400,
345, 440,
380
316
dąb szypułkowy
Quercus robur- 7
szt.
410, 505,
375, 400,
345, 335,
335
317
318
319
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
365
395
430, 325
Lokalizacja
Rok uznania
14
Maskulińskie, L-ctwo Guzianka,
oddz. 102, przy drodze leśnej
30
w. Ukta, 50 m od skrzyżowania
dróg Mikołajki-Mrągowo
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r.
30
w. Ukta, przy placu SP
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r.
29
m. Wejsuny, N-ctwo Maskulińskie,
L-ctwo Wejsuny, oddz. 2b, 100 m
od drogi do Popielna
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
24
m. Wejsuny, N-ctwo Maskulińskie, Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 16, poz.
L-ctwo Wejsuny, oddz. 2b, 300 m
118 z 1985 r.
po lewej stronie drogi WejsunyZarz. Nr 18/85 Woj. Suw. z
Popielno
18.06.1985 r.
34, 30, 23
m. Wejsuny, N-ctwo Maskulińskie,
L-ctwo Wejsuny, oddz. 4a, 75 m
od brzegu jez. Bełdany
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
35
m. Popielno, Zakład doświadczalny
PAN Popielno, 50 m od jez.
Bełdany
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
27
m. Ukta, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Ukta, oddz. 224d
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
27-28
m. Ukta, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Ukta, oddz. 224d
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
26-28
m. Ukta, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Ukta, oddz. 223g
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
27
m. Ukta, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Ukta, oddz. 223j
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
27
m. Ukta, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Ukta, oddz. 221a
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
26, 28
m. Ukta, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Ukta, oddz. 212b
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
62
Nr
ew.
320
349
350
351
352
Obiekt
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur- 3
szt.
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
353
dąb szypułkowy
Quercus robur- 3
szt.
354
lipa drobnolistna
Tilia cordata- 3
szt.
355
356
376
377
407
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
dąb szypułkowy
Quercus robur
sosna pospolita
Pinus silvestris
dąb szypułkowy
Quercus robur
Obwód
cm
Lokalizacja
Rok uznania
26
m. Ukta, N-ctwo Maskulińskie, Lctwo Ukta, oddz. 213a
118 z 1985 r.
18.06.1985 r
28
m. Wygryny, N-ctwo Maskulińskie,
L-ctwo Gąsior, oddz. 202g
11 z 1993 r.
18.01.1993 r.
350
26, 28, 28,5
L-ctwo Gąsior, oddz. 201h
11 z 1993 r.
18.01.1993 r.
330
26
L-ctwo Gąsior, oddz. 218b
11 z 1993 r.
18.01.1993 r.
27
L-ctwo Gąsior, oddz. 210j
11 z 1993 r.
18.01.1993 r.
20
11 z 1993 r.
18.01.1993 r.
24
11 z 1993 r.
18.01.1993 r.
30
Maskulińskie, L-ctwo Ruciane
Nida, oddz. 54g
11 z 1993 r.
18.01.1993 r.
20, 24
m. Onufryjewo, N-ctwo
Maskulińskie, L-ctwo Wejsuny,
oddz. 4a
11 z 1993 r.
18.01.1993 r.
26
m. Popielno, Zakład
Doświadczalny PAN, oddz. 54c
54 z 1986 r.
14.04.1986 r.
35
m. Popielno, Zakład
Doświadczalny PAN, oddz. 48f
54 z 1986 r.
14.04.1986 r.
25
oddz. 8a, nad brzegiem jez.
Bełdany
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
415
350
340
300, 334,
305
330
407
330, 533
420
330
460
Wysokość
m
63
Nr
ew.
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
Obiekt
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
lipa drobnolistna
Tilia cordata
lipa bartna
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
wierzba krucha
Salix fragilis x
C.pentandra L.
klon pospolity
420
Acer platanoides8 szt.
Obwód
cm
280
395
315
318
450
335
240
270
390
310
470
520
340, 180,
185, 215,
180, 150,
230, 200
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
20
Bełdany
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
20
Bełdany
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
20
m. Śwignajno, przy skrzyżowaniu
dróg polnych nr 209 i 210
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
25
koło m. Kadzidłowo, na przeciw
zabudowań p. W. Sucheckiego
116 z 1994 r.
28.04.1994 r
27
Maskulińskie, L-ctwo Ruciane,
oddz. 54f
116 z 1994 r.
28.04.1994.r
25
m. Guzianka, N-ctwo
oddz. 101j
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
25
m. Guzianka, N-ctwo
oddz. 101j
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
26
m. Guzianka, N-ctwo
oddz. 101j
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
30
m. Guzianka, N-ctwo
oddz. 101j
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
30
m. Guzianka, N-ctwo
oddz. 101k
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
25
m. Guzianka, N-ctwo
oddz. 101j
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
25
m. Ukta, przy rozwidleniu dróg w
kierunku wsi Wojnowo i Osiniaka,
na przeciw stolarni
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
20-25
m. Iznota, przy drodze publicznej
k. Posesji p. M. Kubackiego
116 z 1994 r.
28.04.1994 r
64
Nr
ew.
421
422
Obiekt
lipa drobnolistna
Tilia cordata
Aleja 26 szt.:
lipa drobnolistna
Tilia cordata- 23
szt.,
klon pospolity
Acer platanoides-
Obwód
cm
302
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
25
m. Iznota, przy drodze publicznej
k. Posesji p. M. Kubackiego
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
20-25
m. Ukta, droga od zlewni mleka w
Ukcie do granicy lasu w kierunku
Iznoty
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
27
m. Popielno, lasy PAN, około 30 m
na E od jez. Bełdany
510 z 1998 r.
14.12.1998 r.
24
m. Ruciane Nida, ul. Dworcowa,
przy stacji CPN
510 z 1998 r.
14.12.1998 r.
22
m. Ruciane Nida, ul. Dworcowa,
przy stacji PKP, obok przystanku
PKS
510 z 1998 r.
14.12.1998 r.
26
m. Ruciane Nida, Park Miejski, nad
jez. Guzianka, ok. 10 m na N od
kawiarni „Amida”
510 z 1998 r.
14.12.1998 r.
25
N-ctwo Maskulińskie, oddz. 12f, Lctwo Krzyże, 350 m na N od
Leśniczówki Pranie przy ścieżce
dydaktycznej
134, poz.1685 2004 r
208-430
237, 250,
202
3 szt.
554
555
556
557
1235
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
“Kolejarz”
lipa drobnolistna
Tilia cordata
dąb szypułkowy
Quercus robur
„Perkunas”
415
385
314
298
530
Gmina Pozezdrze
140
głaz narzutowy
925
1,6
w. Jakunówka, na gruncie p. B.
Tomaszewskiego
R.XII-260/61
141
głaz narzutowy
820
0,4
w. Jakunówka, ok. 200 m od
głazu Diabelskiego
R.XII-313/64
142
głaz narzutowy
1375
2
w. Piłaki, na gruncie p. S.
Tomaszewskiego
R.XII-269/61
143
głaz narzutowy
860
1,4
b. PGR Gębałka, na pastwisku
R.XII-270/61
144
głaz narzutowy
930
0,7
b. PGR Gębałka, na pastwisku, ok.
150 m od szosy Gębałka-Piłaki
Wlk.
R.XII-271/61
Gmina Węgorzewo
modrzew
europejski Larix
134
decidua- 2 szt.,
(148*)
lipa drobnolistna
Tilia cordata
375, 340
26, 24
450
20
m. Węgorzewo, ul. 1-go Maja
65
Rlb-16/148/52
Nr
ew.
135
160
(8*)
161
(13*)
162
163
217
218
219
Obiekt
Obwód
cm
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
577
25
m. Węgorzewo, ul. Pionierów
Orzec. Prez. WRN w Olsztynie
Nr 245 z 06.08.1957 r.
Fagus sylvatica-4
145-160
30
w. jeziorki, N-ctwo Borki, L-ctwo
Jeziorki oddz. 7j
Rlb-16/8/52
dąb szypułkowy
Quercus robur- 3
szt.
450-479
26
w. jeziorki, N-ctwo Borki, L-ctwo
Jeziorki oddz. 2j
Rlb-16/13/52
345
345
m. Węgorzewo, nad kanałem
żeglugowym
244/56
380
380
w. Guja Mała w ogrodzeniu p. Cz.
Sadowskiego
Lb-248/57
460
460
w. Ołownik 150 m od przystanku
PKS
11, poz. 46 z 1978 r.
990
990
PKS
11, poz. 46 z 1978 r.
306
306
PKS
11, poz. 46 z 1978 r.
-
w. Sztynort Duży, wzdłuż drogi
biegnącej ze wsi Kamionka Wielka
2, poz. 10 z 1980 r.
Zarz. Nr 12/80 Woj. Suw. Z
12.03.1980 r.
-
w. Sztynort Duży, przy alei
prowadzącej do ruin starej
herbaciarni
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r.
18-26
w. Sztynort Duży, na skraju
kompleksu leśnego Mokre, na
gruntach rolnych
2, poz. 10 z 1980 r.
12.03.1980 r.
23
w. Sztynort Duży, park zabytkowy,
E część parku przy fosie
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
15-20
w. Sztynort Duży, park zabytkowy,
N część na granicy z łąką
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
23
w. Łęgwarowo, w parku
zabytkowym przy alei pałacowej
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
30
w. Łęgwarowo, park zabytkowy,
przy starej zarośniętej alei,
niedaleko pałacu
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
25
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
dąb szypułkowy
Quercus robur
buk pospolity
szt.
dąb szypułkowy
Quercus robur
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
topola biała
Populus alba
głaz narzutowy
sosna pospolita
Pinus silvestris
269
Aleja 152 szt.:
dąb szypułkowy
270
Aleja 10 szt.:
dąb szypułkowy
Quercus robur
Quercus robur
192-425
182-365
271
dąb szypułkowy
Quercus robur16 szt.
300-555
292
dąb szypułkowy
Quercus robur- 3
szt.
502, 828,
535
293
dąb szypułkowy
Quercus robur- 4
szt.
294
295
296
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
topola biała
Populus alba
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
565
275
478
385
66
Nr
ew.
297
298
299
300
305
306
392
406
424
425
426
427
428
Obiekt
jesion wyniosły
Fraxinus excelsior
topola biała
Populus alba
dąb szypułkowy
Quercus robur- 3
szt.
lipa drobnolistna
Tilia cordata
brzoza
brodawkowata
Betula pendula
jesion wyniosły
Fraxinus
excelsior- 3 szt.
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur- 6
szt.
grab pospolity
Carpinus betulus
Obwód
cm
408
628
335, 333,
285
375
628
628, 345,
375
290
240
332
372
370
355-223
210
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
32
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
40
w. Rudziszki, w parku zabytkowym
przy alei pałacowej
118 z 1985 r.
18.06.1985 r
26
w. Rudziszki, park zabytkowy, przy
alei z parku do szpitala
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
w. Rudziszki, park zabytkowy
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
w. Klimki, park zabytkowy
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
w. Klimki, park zabytkowy
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
20
w. Trygort, przy zabudowaniach
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
15
w. Wesołówko, przy drodze z
Pereł do Węgielsztyna, na posesji
p. Cz. Grzeszczułka
116 z 1994 r.
28.04.1994 r.
20
w. Kietlice, obręb 17, nr dz. ewid.
5/28, na posesji p. Sawickich,
przy budynku mieszkalnym
139 z 1996 r.
26.06.1996 r
20
139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
18
139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
20-22
m. Węgorzewo, park miejski im.
Helwinga przy ul. Zamkowej
139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
10
139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
30
25
30, 25, 27
67
Nr
ew.
429
430
592
593
594
989
1162
1374
1388
Obiekt
Lokalizacja
Rok uznania
12
139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
20
m. Węgorzewo, u zbiegu ulic
Zamkowej i Pionierów
139 z 1996 r.
26.06.1996 r.
26
w. Klimki, w parku podworskim
ok. 150 m na E od pałacu
510 z 1998 r.
14.12.1998 r.
27
w. Klimki, w parku podworskim
ok. 160 m na E od pałacu
510 z 1998 r.
14.12.1998 r
437
30
podworskim
510 z 1998 r.
14.12.1998 r.
dąb szypułkowy2 szt.
360-370
20
N-ctwo Borki,Węgorzewo,
ul.Łuczańska 33, pensjonat „Pod
dębami”
152, poz. 2513, 2001 r.
dąb szypułkowy
565
20
N-ctwo Borki, Węgorzewo, ul.
Pionierów k/b. Sądu, wł. UM
Węgorzewo
134, poz. 1685 2004 r.
buk pospolity
Fagus sylvatica
topola biała
Populus alba
lipa drobnolistna
Tilia cordata
dąb szypułkowy
Quercus robur
topola biała
Populus alba
Quercus robur
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus robur
265
450
362
350
500
Aleja:
dąb Quercus-238
137-pow.
szt.
1200
jesion Fraxinus-6
137-370
szt.
grusza Pyrus-5
szt.
300-435
lipa Tilia-4 szt.
260-675
klon Acer-4 szt.
wiąz Ulmus-2 szt.
250-484
brzoza Betula-1
282, 322
szt.
496
sosna Pinus-1
szt.
401
klon zwyczajny
Acer platanoides1389
Obwód
cm
114 szt.
lipa drobnolistna
Tilia cordata-2
szt.
lipa drobnolistna
Tilia cordata
Wysokość
m
23
8-32
8-19
9,5-14,5
12-21
16,5-25,5
11, 13,5
411
aleja zlokalizowana przy drodze
łączącej miejscowość Sztynort z
miejscowością Łabapa wzdłuż
brzegu Jeziora Łaba do Jeziora
Sztynorckiego
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz.
Nr 155, poz. 2057
z 17.10.2007 r.
16,5
18
3-21
20, 24
aleja rozpoczyna się w
miejscowości Jakunowo przy
drodze asfaltowej z miejscowości
Stulichy biegnącej do
miejscowości Pawłowo i ciągnie
się w kierunku południowym
23
dawny cmentarz przy drodze z
miejscowości Wyskok do
miejscowości Marszałki
496-1020
pow. 1000
pow. 1300
pomiędzy drogami Bajory WielkieDz. Urz. Woj. Warm. – Maz.
Wyskok i Wyskok-Marszałki,
Nr 73, poz. 1153 z 23.05.2007
śródpolne drzewo rosnące ok. 200
r.
m od posesji Państwa
Szadziewskich
68
Dz. Urz. Woj.
Warm. – Maz.
Nr 155, poz. 2057
z 17.10.2007 r.
Dz. Urz. Woj. Warm. – Maz. Nr
177, poz. 2598 z 18.11.2008
Nr
ew.
-
-
-
145
Obiekt
dąb szypułkowy
Quercus robur
dąb szypułkowy
Quercus
Dąb szypułkowy
Quercus
dąb szypułkowy
Quercus robur40 szt.
Obwód
cm
Wysokość
m
Lokalizacja
Rok uznania
12
przy drodze z miejscowości
Sztynort Duży do Sztynort Mały,
200 m od skrętu na Łabap, po
prawej stronie drogi
33
N-ctwo Borki (działka nr 290/1
obręb Tarławki) w pobliżu
miejscowości Kamień, około 150200 m od starej leśniczówki na
skraju lasu, nieopodal podmokłej
łąki
Dz. Urz. Woj.Warm. – Maz.
z 2010 r.Nr 78, poz. 1265
720
35
N-ctwo Borki (działka nr 289
obręb Tarławki) w pobliżu
miejscowości Kamień, około 700
m od skrzyżowania drogi
asfaltowej i drogi prowadzącej w
głąb lasu w msc. Kamień
Dz. Urz. Woj.Warm. – Maz.
z 2010 r.Nr 78, poz. 1266
300-610
25-30
w. Radzieje, L-ctwo Mokre oddz.
254, 255, 256
R.XII-314/64
600
517
Dz. Urz. Woj.Warm. – Maz. Nr
177, poz. 2598 z 18.11.2008 r.
Gmina Węgorzewo
28
w. Kulinowo, osada robotnicza Nctwa Maskulińskie, na S brzegu
jez. Mikołajskie
118 z 1985 r.
18.06.1985 r.
565, 455
26, 29
N-ctwo Maskulińskie,
L-ctwo Lisiny
RLS 16/92/52 z 29.12.1952 r.
300-350
27-29
L-ctwo Lisiny oddz. 401b
RLS 16/55/52 z 29.12.1952 r.
-
-
L-ctwo Mikołajki oddz. 259A,
oddz. 12a
NR 323/66 z 05.01.1966 r.
1215
2
178-360
26
172, 334
26, 27
3
lipy drobnolistna
Tilia cordata- 6
szt.
180-380
114
dąb szypułkowy
Quercus robur- 2
szt.
5 szt.
115
(55*)
Stanowisko kłoci,
116 brak szeregu
(323*) lokalizacji
(wydzielenia)
117
głaz narzutowy
(167*)
dąb szypułkowy
Quercus robur- 8
118 szt.
(359*) modrzew
europejski Larix
decidua- 2 szt.
544
545
kasztanowiec
biały Aesculus
hippocastanum
żywotnik olbrzymi
Thuja occidentalis
378
280
Lb 157/56 z 16.07.1956 r.
m. Mikołajki, Pl. Wolności 1 oraz
ul. 1-go Maja 2
NR 359/74 z 14.06.1974 r.
19
m. Mikołajki, przy ul. 3-go Maja,
obok targowiska
510 z 1998 r.
14.12.1998 r.
22
m. Mikołajki, na terenie osady
robotników leśnych
510 z 1998 r.
14.12.1998 r.
69
Gmina Mrągowo
284
2 głazy „Bliźnięta”granity
szaroróżowe
285
286
380
957.
1140;
1130
2,7
1,8
m. Muntowo
R.XII.284/61 27.11.1961 r.
głaz- granit szary
950
1,4
Osada Botowo k. Gązwy, grunt p.
Sawickiego
R.XII.285/61 27.11.1961 r.
głaz- granitognejs
z granatami
930
1,5
L-ctwo Gązwa oddz. 43f (1972),
300m od jez. Czarnego
R.XII.286/61 27.11.1961 r.
380
21
skarpa przy ul. Brzozowej
RGŻL-op-380/84 11.06.1984 r.
1150
2
N-ctwo Mrągowo, L-ctwo Gązwa,
oddz. 158c, miejsc. Stamka
k/Gązwa
152, poz. 2513, 2001 r.
lipa drobnolistna
Tilia cordata
głaz narzutowy
granit różowy
„Pomnik Wolności
Ojczyzny”
3.11.6. Użytki ekologiczne
Tą formą ochrony obejmuje się zachowane fragmenty ekosystemów mające znaczenie dla zachowania
różnorodności biologicznej (np. torfowiska, oczka wodne, obszary podmokłe). Na terenie WJM
zlokalizowane są następujące obiekty:
Tabela 29. Użytki ekologiczne na terenie WJM
Nazwa
Bażyna
powierzchnia
[ha]
14,3
Gmina
Przedmiot ochrony
Mikołajki
207,14
Mikołajki
Polder Woźnice
86,9
Mikołajki
Prawdowskie Wzgórze
Torfowisko Zełwąga
Czapliniec Solidus
Grąd Wygryny
1,5
4,25
0,25
18,75
Mikołajki
Mikołajki
Orzysz
Ruciane-Nida
Zatoka Wygryńska
61,11
Ruciane-Nida
Łąka Krutynia
Wyspy na jeziorach
województwa warmmazurskiego
Jezioro Salpik
6,83
Ruciane-Nida
torfowisko wysokie ze stanowiskiem bażyny czarnej
tereny otwarte i półotwarte w pobliżu jeziora Łuknajno,
ważne tereny wykorzystywane przez ptaki jako żerowiska i
miejsca spoczynku podczas migracji
tereny otwarte i półotwarte w pobliżu jeziora Łuknajno,
ważne tereny wykorzystywane przez ptaki jako żerowiska i
miejsca spoczynku podczas migracji
piaszczyste wzgórze ze stanowiskiem rojnika pospolitego
stanowisko wierzby borówkolistnej
kolonia czapli siwej ok. 40 gniazd
grąd kokoryczkowy
zatoka jeziora Bełdany stanowiąca miejsce występowania
wielu gatunków zwierząt i roślin chronionych
miejsce występowania storczyków
Giżycko, Ryn,
Miłki, Pisz
Wyspa Szeroki Ostrów, Wyspa Kępa, Wyspa Czarcia, wyspy
na jeziorach: Niegocin, Ryńskim i Jagodnem
228,07
Półwysep Kal
236,0
Rozlewisko Pasternak
140,46
Rozlewisko Zawady
40,72
Wilkasy
41,59
Osa
Ryn (częściowo) ostoja wielu rzadkich gatunków ptaków wodno-błotnych
trzcinowiska wzdłuż brzegu i 150 m pas lądu od linii
Węgorzewo
brzegowej jez. Mamry. Miejsce gniazdowania wielu
gatunków ptaków oraz tarliska ryb
siedlisko wielu zagrożonych gatunków zwierząt i roślin,
Węgorzewo
ważny punkt na trasach migracji ptaków
rozlewisko śródpolne, ostoja wielu rzadkich gatunków
Mrągowo
ptaków
jezioro Wilkasy z pasem zarośli i 15 metrową strefa brzegu,
Giżycko
miejsce występowania raka błotnego
70
3.11.7. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
Forma mająca na celu ochronę walorów widokowych i estetycznych krajobrazu naturalnego i kulturowego.
Przy zachodniej granicy WJM, w gminie Mrągowo, znajduje się niewielki fragment zespołu przyrodniczokrajobrazowego „Jeziora Sorkwickie”.
3.12. Złoża kopalin i obszary górnicze
Kopaliny występujące na terenie WJM zalegają w złożach osadów czwartorzędu, a tylko podrzędnie należą
do starszych formacji: plioceńskiej, mioceńskiej i liasowej. Jakość kopaliny, a szczególnie jednorodność złóż
zależą w znacznym stopniu od genetycznego typu złoża. W Polsce północnej i centralnej - na Niżu Polskim
najważniejsze są złoża o genezie lodowcowej (akumulacyjne moreny czołowe) i wodnolodowcowej (sandry,
ozy) oraz rzecznej. W północnej części tego obszaru są to złoża żwirowo-piaszczyste zawierające głównie
skały skandynawskie - utwory krystaliczne i wapienie z domieszką kwarcu i piaskowców.
Najbardziej dostępny i głównie dotąd wykorzystywany jest kompleks powierzchniowy, którego kopaliny
można podzielić na dwie grupy: surowce skalne (budowlane) - kruszywo i surowce ceramiczne oraz surowce
pochodzenia organicznego i chemiczno-organicznego (torf, gytie), łupki, kreda jeziorna, gaz błotny. Utwory
piaszczysto-żwirowe i spoiste pochodzenia mineralnego przy odpowiednim składzie granulometrycznym i
przypowierzchniowym zaleganiu są wykorzystywane do celów eksploatacyjnych jako kruszywo naturalne w
żwirowniach lub jako surowce ceramiczne do produkcji ceramiki budowlanej (cegielnie). Odpowiednio
udokumentowane występowanie tych surowców mineralnych powoduje, że mogą stać się złożami
eksploatacyjnymi. Zainteresowanie kopalinami głębiej leżącymi ogranicza się do iłów ceramicznych i
żwirków kwarcowych.
Na terenie WJM udokumentowane złoża piasków i żwirów znajdują się w obrębie złóż: Pieczarki,
Jakubówko II, Pozezdrze, Ogonki II, Radzieje, Strągiel, Pow. Giżycki: Bogaczewo II, Gajewo, Kleszczewo
II, Konopki Małe, Kronowo, Kruklin, Rybical, Rydzewo, Ryn, Sołdany, Spytkowo, Świdry, Wronka,
Zielony Gaj. Ponadto 5 złóż tego typu znajduje się na terenie gminy Orzysz, 10 złóż na terenie gminy Pisz.
Piaski kwarcowe: Niegocin, Pierkunowo, Wilkaski. Iły ceramiki budowlanej: Arszyn. Największe złoża
kredy jeziornej: Kruklin, Upałty,
Ze względu na geologię i hydrogeologię terenu objętego analizą obszar WJM jest bogaty w liczne
obszary wytopiskowe oraz zagłębienia wypełnione torfami - zarówno niskimi (trzcinowymi, turzycowymi),
jak i (lokalnie) wysokimi (mszarnymi). Są to w przeważającej większości niewielkie (do 10 ha)
powierzchnie z pokładami nisko zalegającego torfu, obecnie zalesione lub pokryte podmokłymi łąkami i
nieużytkami. Wymienia się je często jako potencjalne (prognostyczne) źródło kopaliny. Ze względu na ich
bardzo ważne znaczenie hydrologiczne w bilansie wody oraz biocenotyczne eksploatacja tych niewielkich
złóż nie jest zalecana. Nie byłaby także prawdopodobnie opłacalna ekonomicznie. Miejsca potencjalnych
złóż torfu położne są w większości na obszarach chronionego krajobrazu, co dodatkowo przemawia za
odstąpieniem od ich eksploatacji.
Eksploatacja odkrywkowa kopalin pospolitych powoduje trwałe przekształcenia powierzchni ziemi, co
wiąże się ze zmianami w krajobrazie i degradacją pokrywy glebowej. Z uwagi na to, że użytki kopalne
zajmują niewielką część powierzchni WJM, skala zmian jest również nieduża. Po akcesji Polski do Unii
Europejskiej geologia gospodarcza ma zadanie przyczyniać się do prowadzenia wspólnej polityki
zrównoważonego rozwoju, w tym racjonalnej eksploatacji bogactw naturalnych przy szczególnej dbałości o
stan środowiska, pamiętając, że zasoby naturalne są nieodnawialne.
3.13. Klimat
Klimat północno-wschodniej Polski ma cechy klimatu przejściowego, morsko-kontynentalnego
z charakterystyczną dużą zmiennością stanów pogody z dnia na dzień oraz z roku na rok. Zjawisko to jest
konsekwencją ścierania się mas wilgotnego powietrza znad Atlantyku z masami suchego powietrza
kontynentalnego. Cechy klimatu kontynentalnego (niska temperatura, duża amplituda temperatury, przewaga
71
opadów letnich nad zimowymi oraz wiosennych nad zimowymi) nasilają się w części wschodniej
województwa warmińsko-mazurskiego
Zgodnie z rolniczo-klimatycznym podziałem Polski według (ryc. 10) teren WJM znajduje się
w obrębie zaliczanym klimatycznie do dzielnicy mazurskiej (V) i wschodniej (IX) – obie należą
do najchłodniejszych dzielnic w Polsce.
Ryc. 10. Dzielnice rolniczo-klimatyczne Polski [źródło: www.acta-agrophysica.org]
Klimat Pojezierza Mazurskiego nie różni się wiele od klimatu sąsiednich regionów. Posiada jednak
pewne specyficzne cechy. Odrębność ta wynika przede wszystkim z położenia geograficznego, sąsiedztwa
z Morzem Bałtyckim, ze znacznych deniwelacji terenu, dużej ilości jezior i moczarów. Średnia roczna
temperatura wynosi około 6°C. Liczba dni chłodnych, to jest takich, w których temperatura spada poniżej
0 °C, wynosi przeciętnie dla całej Polski 110, natomiast na omawianym obszarze dochodzi do 140.
Od zachodu ku wschodowi klimat Pojezierza Mazurskiego staje się coraz bardziej kontynentalny.
Dominującą postacią fizyczną zasilania atmosferycznego na terenie regionu są opady deszczu z przewagą
opadów letnich. Roczne sumy opadów wynoszą ok. 500 mm. Sumy roczne opadów ulegają dużym
wahaniom z roku na rok (do 250% w poszczególnych miesiącach). Średnia ilość dni z pokrywą śnieżną to
ok. 100.
W rejonie WJM przeważają wiatry z kierunków zachodnich. Średnia roczna częstość występowania ciszy
i słabego wiatru o prędkości poniżej 2 m/s wynosi od 20% do 50%, podczas gdy średnia roczna ilość dni z
wiatrem silnym o prędkości powyżej 10 m/s wynosi to 60 dni w części wschodniej. Występuje duży udział
wiatrów o prędkościach umiarkowanych.
Warunki klimatyczne regionu należą do bardzo korzystnych latem i korzystnych zimą dla potrzeb
turystyki. Jednocześnie sprzyjają wykorzystaniu wiatru i promieniowania słonecznego pod względem
energetycznym. Bonitacja klimatyczna dla potrzeb rolnictwa jest niższa niż przeciętna krajowa [14].
72
3.14. Jakość powietrza atmosferycznego
Powietrze atmosferyczne, oprócz wód powierzchniowych, jest najbardziej wrażliwym na zanieczyszczenia
komponentem środowiska, a jednocześnie bezpośrednio decydującym o warunkach życia człowieka,
zwierząt i roślin. Emisje zanieczyszczeń do powietrza powodują pogorszenie się zdrowia ludności, straty w
środowisku, zwłaszcza w drzewostanie iglastym, a także wymierne straty gospodarcze. Stopień
oddziaływania na środowisko zależy od wielu czynników oraz od odporności organizmów na
zanieczyszczenia. Istotne są również czynniki klimatyczne takie jak: temperatura, nasłonecznienie,
wilgotność powietrza czy prędkość wiatru. W działaniu zanieczyszczeń na organizmy żywe obserwuje się
występowanie zjawiska synergizmu, tj. działania skojarzonego, wywołującego efekt większy, niż by to
wynikało z sumy efektów poszczególnych składników.
Jakość powietrza na obszarze WJM kształtowana jest przede wszystkim poprzez zanieczyszczenia
emitowane ze źródeł komunikacyjnych, energetycznych, z sektora bytowo-komunalnego (emisja niska) oraz
ze źródeł przemysłowych. Wyniki badań monitoringowych prowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Olsztynie w 2012 roku pozwalają wnioskować, że stan powietrza atmosferycznego
na terenie WJM, nawet w granicach głównych ośrodków miejskich, jest dobry. Lokalnie mogą występować
sytuacje niepomyślne dla zdrowia mieszkańców. Analizując lokalizację stanowisk pomiarowych
i uzyskiwane w nich wyniki badań należy stwierdzić, że znacznie lepsze warunki zdrowotne pod względem
jakości powietrza są na obszarach zaopatrywanych w ciepło z centralnych ciepłowni lub zmodernizowanych
kotłowni lokalnych, z dala od tras komunikacyjnych o dużym nasileniu ruchu. Niebezpieczeństwo
pogorszenia jakości powietrza na terenie zabudowanym wynika głównie ze wzrostu ilości pojazdów
mechanicznych poruszających się po drogach, a co za tym idzie zmniejszenia się przepustowości ulic w
miastach. Dodatkowym źródłem zagrożenia może być rozwój źle zlokalizowanego przemysłu i wzrost ilości
domostw ogrzewanych indywidualnie. Zgodnie z prowadzoną rokrocznie oceną stanu powietrza
atmosferycznego na terenie województwa warmińsko-mazurskiego przez WIOŚ w Olsztynie:

stężenia zanieczyszczeń SO2, NO2/NOx, CO, pyłu PM10, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu,
benzo(α)pirenu oraz ozonu nie przekraczały wartości dopuszczalnych i docelowych określonych
rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych
substancji w powietrzu. Wystąpiły przekroczenia wartości celu długoterminowego dla ozonu
zarówno pod kątem ochrony roślin, jak i ochrony zdrowia;
 powietrze we wszystkich strefach województwa oceniono, jako klasę A (tj. stężenia
zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych,
poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych) w systemie 3 stopniowej oceny, gdzie
poziomy dopuszczalne, docelowe i długoterminowe określono na podstawie rozporządzenia jw.
Wysoka jakość środowiska na obszarze WJM wiąże się z niewielką liczbą uciążliwych dla środowiska
zakładów oraz znaczącą poprawą w zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza.
3.15. Stan klimatu akustycznego
Hałas w środowisku to wszelkiego rodzaju niepożądane, nieprzyjemne i uciążliwe dźwięki w danym miejscu
i czasie. Jest zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego charakteryzującym się różnorodnością źródeł i
powszechnością występowania.
Skutki oddziaływania hałasu i wibracji na człowieka i środowisko naturalne są bardzo dotkliwe.
Społeczne i zdrowotne skutki oddziaływania hałasu i wibracji wyrażają się:
 szkodliwym działaniem na zdrowie ludności;
 obniżeniem sprawności i chęci działania oraz wydajności pracy;
 negatywnym wpływem na możliwość komunikowania się;
 utrudnianiem odbioru sygnałów optycznych;
 obniżeniem sprawności nauczania
 powodowaniem lokalnych napięć i kłótni między ludźmi;
 zwiększeniem negatywnych uwarunkowań w pracy i komunikacji, powodujących wypadki;
 rosnącymi liczbami zachorowań na głuchotę zawodową i chorobę wibracyjną
73
Hałas i wibracje powodują pogorszenie jakości środowiska przyrodniczego, w konsekwencji: utratę
przez środowisko naturalne istotnej wartości, jaką jest cisza; zmniejszenie (lub utratę) wartości terenów
rekreacyjnych lub leczniczych; zmianę zachowań ptaków i innych zwierząt (stany lękowe, zmiana siedlisk,
zmniejszenie liczby składanych jaj, spadek mleczności zwierząt i inne).
Hałas pochodzenia antropogenicznego, dzieli się w zależności od sposobu powstawania, na hałas
komunikacyjny i przemysłowy.
 Hałas przemysłowy jest to hałas stworzony przez źródła zlokalizowane wewnątrz i na zewnątrz
obiektów budowlanych różnego typu. Bywa on najczęstszą przyczyną skarg ludności. Wynika to
między innymi z faktu, że hałasy tego typu mają najczęściej charakter ciągły, często o bardzo
dokuczliwym brzmieniu. Największymi źródłami są zakłady przemysłowe, wytwórcze i
rzemieślnicze.
 Hałas komunikacyjny pochodzi od środków transportu lotniczego, kolejowego i drogowego.
Szczególnie narażone są tereny znajdujące się w pobliżu większych tras komunikacyjnych. Wynika
to z dużej dynamiki wzrostu ilości środków transportu, zwłaszcza pojazdów samochodowych
notowanego w ostatnich latach oraz wzmożonego ruchu tranzytowego (towarowego i osobowego) w
komunikacji międzynarodowej.
Rolniczo-turystyczny charakter całego obszaru WJM sprawia, że podstawowym źródłem hałasu,
decydującym o klimacie akustycznym tego terenu jest komunikacja drogowa. Potwierdzają to badania
uciążliwości hałasu dla środowiska prowadzone przez WIOŚ w Olsztynie. Od kilku lat obserwowany jest
stały wzrost liczby pojazdów (również ciężkich). Na analizowanym obszarze dominuje ruch lokalny i
regionalny. Do podstawowego układu komunikacyjnego MOF KWJM zaliczyć należy:
- drogi krajowe:
• DK 16 (Grudziądz – Iława – Ostróda – Olsztyn – Mrągowo – Mikołajki – Ełk – Augustów) ważny ciąg
komunikacyjny dla Polski północno – wschodniej łączy przejścia graniczne na zachodniej i
wschodniej granicy Polski, ważny dla województwa z uwagi na przenoszony ruch, centralne
położenie w województwie (planowane włączenie do sieci dróg ekspresowych, w powiązaniu z
autostradą A-1 i Via Baltica),
• DK 59 (Giżycko – Mrągowo – Rozogi) - ciąg wiążący obszar MOF KWJM z centrum kraju,
• DK 58 (Olsztynek – Szczytno – Pisz – Szczuczyn) - ciąg wiążący drogi krajowe w układzie
południkowym województwa Warmińsko-Mazurskiego.
• DK nr 63 (Węgorzewo – Giżycko – Pisz – Łomża – Siedlce – Głowatycze – granica państwa)
- drogi wojewódzkie:
• DW 591 – Michałkowo – Kętrzyn – Mrągowo – umożliwiająca powiązanie przejścia w Michałowie
z drogą krajową nr 16,
• DW 600 – Mrągowo – Szczytno – umożliwiająca powiązanie MOF KWJM z południem kraju,
• DW 609 – Mikołajki – Ukta – umożliwiająca połączenie Mikołajek z Rucianem Nida,
• DW 610 – Piecki – Ukta – Ruciane Nida – umożliwiająca wzajemne powiązanie dróg krajowych nr 59
i nr 58,
• DW 642 – Sterławki Wlk. – Ryn – Woźnice – umożliwiająca powiązanie Rynu z Mikołajkami,
• DW 643 – Wilkasy – Olszewo – umożliwiająca powiązanie Giżycka z Mikołajkami,
• DW 650 – Barciany – Węgorzewo – Gołdap
• DW 655 – Giżycko – Olecko
• DW 656 – Staświny – Ełk
• DW 592 – Bartoszyce – Giżycko
Badania hałasu komunikacyjnego wskazują na znaczne przekroczenia akustyczne na terenie większych
miast i przy drogach - głównie wyższych kategorii (krajowe, wojewódzkie).
Hałas przemysłowy ma charakter lokalny a przekroczenia dopuszczalnych norm występują przede
wszystkim w przedziałach < 5 dB i 5-10 dB.
Oprócz wymienionych powyżej rodzajów hałasu, w związku ze specyfiką regionu KWJM, należy
wymienić także dodatkowe jego źródło, jakim są skutery wodne i łodzie motorowe. Na wniosek samorządów
gmin, na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska Rady Powiatu w Giżycku, Mrągowie i Piszu podjęły
uchwałę w sprawie wprowadzenia zakazu używania motorowych jednostek pływających na niektórych
jeziorach WJM. Do obszarów objętych strefą ciszy należą jeziora: gmina Orzysz: Buwełno, Ublik Mały,
74
gmina Pisz: Kaczerajno, Brzozolasek, Jegocin, Kocioł, Wiartel, gmina Ruciane – Nida: Nidzkie, Bełdany,
Warnołty, Dłużec, Przylasek, Wejsunek, Jegocin, gmina Giżycko: Kożuchy, Dońskie, Dejguny, Kruklin,
gmina Mikołajki: Łuknajno, Gardyńskie, Listnie, Malinówka, gmina Miłki: Buwełno, Ublik Wielki, Ublik
Mały, Wojnowo, Bielskie, Bycek, Miłkowskie, gmina Pozezdrze: Harsz, Stręgielek, Pozezdrze, Wilkus i
Krzywa Kuta, gmina Mrągowo: Probarskie, Juksty, Sarz, gmina Węgorzewo: Oświn, Rydzówka, Stręgiel,
Węgielsztyn, Kanał Mazurski na całej długości, gmina Ryn: Ławki, Ławki Małe, Ołów, Orło. W obrębie
wymienionych akwenów obowiązuje zakaz używania silników spalinowych do napędu jednostek
pływających. Ponadto, na terenach przyległych do tych zbiorników obowiązuje zakaz używania pojazdów
mechanicznych oraz używania, poza pomieszczeniami zamkniętymi, źródeł hałasu powyżej 45 dB.
3.16. Promieniowanie elektromagnetyczne
W aktualnym stanie prawnym można wyróżnić promieniowanie:
• jonizujące, występujące w wyniku użytkowania substancji promieniotwórczych w energetyce
jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, przed którym ochrona unormowana
jest w ustawie z 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe,
• niejonizujące
promieniowanie
elektromagnetyczne,
związane
ze
zmianami
pola
elektromagnetycznego wytwarzanego przez źródła energetyczne i radiokomunikacyjne, przed
którym ochronę reguluje ustawa Prawo ochrony środowiska, w dziale VI pod nazwą „Ochrona przed
polami elektromagnetycznymi”.
Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne w postaci pól elektromagnetycznych (PEM) zawsze
występowało w środowisku naturalnym. Pochodzi ono od naturalnych źródeł, jakimi są np.: Słońce, Ziemia,
zjawiska atmosferyczne. Natomiast sztuczne pola elektromagnetyczne zaczęły pojawiać się w środowisku
ponad sto lat temu i były związane z techniczną działalnością człowieka. Promieniowanie
elektromagnetyczne występuje wszędzie. Do najważniejszych źródeł promieniowania należą:
• stacje i linie energetyczne,
• nadajniki radiowe i telewizyjne oraz CB-radio i radiostacje amatorskie,
• stacje bazowe telefonii komórkowej,
• wojskowe i cywilne urządzenia radionawigacji i radiolokacji,
• urządzenia powszechnego użytku: kuchenki mikrofalowe, monitory, aparaty komórkowe itp.
Zgodnie z art. 3 pkt 18 u.p.o.ś przez pola elektromagnetyczne rozumie się pole elektryczne, magnetyczne
oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz.
Zgodnie z Ustawą, celem regulacji dotyczących pól elektromagnetycznych jest: utrzymanie poziomów
pól elektromagnetycznych poniżej lub na poziomie dopuszczalnych wartości, a w przypadku, gdy normy są
przekroczone, zmniejszenie emisji pól do poziomu dopuszczalnego. Wartości dopuszczalne natężenia pól
elektromagnetycznych określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. (Dz.U.
nr 192, poz. 1883), podając je osobno dla terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz dla miejsc
dostępnych dla ludzi, zgodnie z art. 122 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska. Owe dopuszczalne
wartości są zgodne z rekomendacjami Rady Europy oraz zaleceniami międzynarodowych organizacji
zajmujących się kwestiami ochrony przed promieniowaniem.
Promieniowanie niejonizujące uważa się obecnie za jedno z poważniejszych zanieczyszczeń
środowiska. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez silne źródło niekorzystnie zmienia warunki
bytowania człowieka, wpływa na przebieg procesów życiowych. Może powodować wystąpienie zaburzeń
funkcji ośrodkowego układu nerwowego, układów: rozrodczego, hormonalnego, krwionośnego oraz
narządów słuchu i wzroku. Obecnie prowadzone są także badania nad wpływem promieniowania
elektromagnetycznego na powstawanie nowotworów u człowieka.
Monitoring pól elektromagnetycznych polega na wykonywaniu w cyklu trzyletnim pomiarów
natężenia składowej elektrycznej pola w 135 (po 45 razy na rok) punktach pomiarowych rozmieszczonych
równomiernie na obszarze województwa warmińsko-mazurskiego. Zgodnie z informacjami uzyskanymi z
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Olsztynie [25] wynika, że na terenie WJM nie
występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów pół elektromagnetycznych.
75
3.17. Zabytki
Zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.
1568 ze zm.) ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:
zabytki nieruchome, a w szczególności:
 krajobrazy kulturowe,
 układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane,
 dzieła architektury i budownictwa,
 dzieła budownictwa obronnego,
 obiekty techniki, a zwłaszcza kopaliny, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe,
 cmentarze,
 parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni,
 miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub
instytucji
zabytki archeologiczne, a w szczególności:
 pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa,
 cmentarzyska,
 kurhany,
 relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
Region Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, podobnie jak całe województwo warmińsko-mazurskie to
obszar złożony z krain historycznych o bogatym dziedzictwie kulturowym. Kilkusetletnie dzieje wraz z
bardzo znaczącym epizodem powojennym sprawiły, że jest to region, który cechują wysokie walory
przyrodnicze i bogactwo dziedzictwa kulturowego, jak również ciągle niezakończone procesy budowania
trwałych więzów społecznych w oparciu o regionalną tożsamość. Zabytki i dobra materialne WJM stanowią:
 Miasta - większość miast z terenu województwa warmińsko-mazurskiego swoje początki odnosi do
średniowiecza;
 Zamki obronne oraz systemy fortyfikacyjne. Przykładami architektury militarnej są: Fort Lycr
(1784) na Wyspie Czarci Ostrów na jeziorze Śniardwy, Twierdza Boyen w Giżycku (1844-1856),
ciągi umocnień obronnych z okresu I wojny światowej;
 Architektura sakralna reprezentowana przez kościoły gotyckie: farny oraz kościoły wiejskie;
 Krajobraz wiejski. Jego elementami są zarówno założenia pałacowo-parkowe wraz z folwarkami,
sieć osadnicza i zabudowa wsi, jak też elementy zagospodarowania i kształtowania przestrzeni (sieć
drogowa i kolejowa wraz z całą infrastrukturą, sieć hydrotechniczna, budowle użyteczności
publicznej);
 Pałace i dwory wraz folwarkami m.in. Pałac Rodu Lehndorff w Sztynorcie (XVII w.),
 Parki i ogrody przy pałacach, folwarkach i siedzibach magnackich (Sztynort, Doba, Łęgwarowo,
Rudziszki, Klimki);
 Wiejska sieć osadnicza ukształtowana w okresie akcji kolonizacyjnej prowadzonej najpierw przez
państwo krzyżackie, później pruskie oraz zabudowa związana z rozwojem cywilizacyjnym i
przemysłowym (szkoły ludowe, leśniczówki, domy ludowe, robotnicze osiedla wiejskie, sieć
drogowa, kolejowa i wodna wraz z infrastrukturą, do której należą dróżniczówki, dworce kolejowe
wraz z zabudową mieszkalną, mosty, wiadukty, przepusty, urządzenia hydrotechniczne);
 Aleje przydrożne, kapliczki i krzyże przydrożne.
Wg danych Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków do rejestru zabytków województwa wpisanych
zostało 5711 zabytków nieruchomych oraz 275 stanowisk zasobów archeologicznych. Szczegółowe
informacje na temat wszystkich objętych ochrona konserwatorską dóbr kultury (zabytków oraz stanowisk
archeologicznych) znajdują się w następujących bazach danych:
 Rejestr kart AZP w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Olsztynie
 Rejestr kart AZP w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Olsztynie, Delegatura w Ełku
 Atlas stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru woj. warmińsko-mazurskiego na mapach
topograficznych 1:10 000 (WUOZ w Olsztynie)
76

Rejestry zabytków nieruchomych: wojewódzkich, powiatowych, gminnych umieszczonych w bazie
danych WUOZ w Olsztynie
Główne działania wymienione w Strategii WJM, które wiążą się z pracami w obrębie obiektów
zabytkowych:
1. Przebudowa i adaptacja zabytkowego magazynu uzbrojenia, znajdującego na terenie powojskowym
na Centrum Aktywności Lokalnej i Wolontariatu;
2. Mazurskie Centrum Sztuki i Pracy Twórczej w Mrągowie. Przebudowa i adaptacja zabytkowych
nieruchomości na centrum sztuki, promocji dziedzictwa kulturowego i terapii twórczej;
3. Odtworzenie zabytkowego charakteru śródmieścia Mrągowa poprzez przywrócenie dawnego
wyglądu ulic Kościelnej, Mickiewicza, Ratuszowej, Żeromskiego, Kościuszki Mały Rynek, Kajki,
pl. Kajki, budowę parkingów, skweru miejskiego;
4. Restauracja i rewaloryzacja twierdzy Boyen w Giżycku poprzez budowę, przebudowę i remont
obiektów okołobiznesowych;
5. Rewitalizacja zabytkowego ogrodzenia byłej Jednostki Wojskowej, w celu zachowania estetyki i
poprawy funkcjonalności obszaru objętego rewitalizacją.
Bogata historia osadnictwa na analizowanym terenie pozwala domniemywać, że na obszarze objętym
opracowaniem znaleźć się mogą niezidentyfikowane w czasie tworzenia Archeologicznego Zdjęcia Polski,
zagrożone stanowiska archeologiczne. Obecne osadnictwo w ciągu wielu wieków istnienia miejscowości w
większym lub mniejszym stopniu mogło ulegać przesunięciom w terenie. Należy zakładać, że w trakcie
prowadzenia robót ziemnych w związku z inwestycjami przewidywanymi w obrębie działań wymienionych
w Strategii WJM istnieje znaczna, potencjalna możliwość natrafienia na zabytki archeologiczne (stanowiska
bądź przedmioty związane z działalnością człowieka w pradziejach). Na znacznych obszarach WJM brak
danych z Archeologicznego Zdjęcia Polski. W związku z powyższym prace przygotowawcze dla inwestycji
drogowych (np. wycinkę drzew) i budowlane (gł. ziemne) dla przewidywanej Strategią WJM infrastruktury
turystycznej czy w zakresie rewitalizacji obiektów zabytkowych należy prowadzić po uzyskaniu zgody
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Jednocześnie wszelkie prace w obrębie stanowisk
archeologicznych wymagają poprzedzenia ich rozpoznawczymi badaniami archeologicznymi, na
prowadzenie, których należy uzyskać pozwolenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
4. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego
dokumentu
4.1. Zasada integralności ponadlokalnej
Strategia Wielkich Jezior Mazurskich jest odpowiedzią tworzących ten obszar samorządów na wyzwania,
jakie niesie za sobą perspektywa finansowa budżetu UE na lata 2014-2020. Bazą dla powstania tego
dokumentu jest wymóg opracowania Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, wynikający
z opracowanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Zasad Realizacji Zintegrowanych Inwestycji
Terytorialnych w Polsce. Dokument ten przekłada na praktykę propozycję wprowadzenia instrumentu ZIT,
zawartą w unijnych projektach rozporządzeń dla polityki spójności. Ponieważ ograniczenie się wyłącznie do
wybranych zagadnień, których realizacja finansowana będzie w ramach środków z instrumentu ZIT
sprawiłoby, że Strategia nie spełniałaby w pełni swojej funkcji, zdecydowano o przygotowaniu dokumentu
obejmującego kompleksowo zagadnienia i problemy mające wpływ na rozwój jednostek samorządowych
zebranych wokół idei obszaru funkcjonalnego MOF Krainy Wielkich Jezior Mazurskich (dalej także MOF
KWJM), którego charakterystykę i typologię zawiera Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju
[5]. KPZK to najważniejszy krajowy dokument planowania przestrzennego, przyjęty przez rząd w grudniu
2011 r. na podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Wprowadza on pojęcie
obszaru funkcjonalnego, jego typy i określa, kto jest odpowiedzialny za ich wyznaczanie i według jakich
kryteriów. Analizowany MOF KWJM należy zakwalifikować do Obszarów Funkcjonalnych kształtowania
potencjału rozwojowego, to jest obszarów o szczególnej wartości przyrodniczej bądź kulturowej [3]. Celem
integracji MOF KWJM jest zmiana perspektywy zarządzania tym obszarem tj. integracji działań, których
77
efekty wykraczają poza granice administracyjne pojedynczej gminy, głównie w zakresie działań jak m.in.
planowanie przestrzenne, czy rozwój infrastruktury.
Przy pomocy instrumentu ZIT partnerstwa samorządów miast i powiązanych z nimi funkcjonalnie gmin
będą mogły realizować przedsięwzięcia zintegrowane. Wymogiem jest jednak spełnienie dwóch warunków:
(1) zawiązanie zinstytucjonalizowanej formy partnerstwa tj. Związku ZIT, oraz
(2) przygotowanie wspólnej Strategii ZIT.
Warunek pierwszy - utworzenie Związku ZIT dla obszaru KWJM - został spełniony (w 2013 r. podpisano
Umowę Partnerstwa, w XI.2014 jednostki terytorialne przystąpiły do Stowarzyszenia „Wielkie Jeziora
Mazurskie 2020”). Wyrazem spełnienia drugiego warunku jest właśnie projektowana Strategia Wielkich
Jezior Mazurskich - 2020, która stanowi rozszerzoną wersję wymaganej przez MRR Strategii ZIT.
Cele Stowarzyszenia Gmin Obszaru Funkcjonalnego Krainy Wielkich Jezior [2]:
1. przyjęcie i realizacja wspólnej dla obszaru funkcjonalnego Strategii,
2. pozyskiwanie środków zewnętrznych, tj. funduszy krajowych i zagranicznych, w tym funduszy Unii
Europejskiej, na realizację wspólnych zadań,
3. współdziałanie w celu efektywnego wykorzystania środków finansowych Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa na lata 2014-2020,
4. inicjowanie i wspomaganie współpracy między członkami Stowarzyszenia w zakresie
przygotowania oraz realizacji wspólnych projektów i przedsięwzięć,
5. koordynacja działań związanych z realizacją wspólnych przedsięwzięć rozwojowych.
Brak realizacji projektowanego dokumentu – Strategii WJM – może skutkować koniecznością wdrażania
planów i projektów służących realizacji celów określonych dla KWJM w sposób zindywidualizowany, w
ramach samodzielnych działań poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Mając na względzie
potencjalne środowiskowe skutki takiego scenariusza można wskazać pewne potencjalnie negatywne tego
konsekwencje. Będą one zauważalne szczególnie w przypadku inwestycji o charakterze liniowym (np. plany
budowy dróg, sieci wodociągowo-kanalizacyjnych, sieci ciepłowniczych), w przypadku których konieczność
dzielenia przedsięwzięć (na mniejsze), wynikająca z podziałów administracyjnych będzie skutkowała
mnożeniem procedur inwestycyjnych, co – zwłaszcza w przypadku postępowania w sprawie ocen
oddziaływania na środowisko – ma swoje negatywne skutki (i jest zasadniczo niezgodne z Ustawą OOŚ).
Brak możliwości realizacji celów (a docelowo - przedsięwzięć) przewidzianych w Strategii WJM może
także skutkować mnożeniem przedsięwzięć o mniejszej skali, zamiast realizacji inwestycji dużych,
zintegrowanych, służących zaspokajaniu potrzeb większych grup użytkowników. Naturalną konsekwencją
takiego postępowania jest mnożenie źródeł emisji zanieczyszczeń. Realizacja przedsięwzięć o odpowiednio
większej skali może być korzystniejsza z punktu widzenia ochrony środowiska, ponieważ na etapie
przygotowania inwestycji podlegają one procedurom oceny oddziaływania na środowisko (pociągając za
sobą obowiązek analizy wariantów, wdrażania zaawansowanych technik zapobiegania oraz/lub
minimalizacji oddziaływań oraz konsultacji społecznych), a w fazie eksploatacji/użytkowania także bardziej
restrykcyjnym procedurom monitorowania wpływu na środowisko.
Już na etapie planowania działań i przedsięwzięć w kontekście regionalnym (a nie na obszarze
ograniczonym terytorialnie do poszczególnych jednostek samorządowych – skala gminy), możliwe jest
stosowanie powiązań funkcjonalnych uwzględniających uwarunkowania środowiskowe. Należy zwrócić
uwagę, że – ze względu na charakterystykę ekofizjgraficzną i geomorfologię terenu WJM z jego
charakterystycznym ukształtowaniem wynikającym z obecności Systematu Wielkich Jezior – planowanie
inwestycji lądowych, zwłaszcza rozległych i/lub o liniowym charakterze, jest utrudnione i wymaga
szerokiego rozpatrywania w zakresie możliwości inwestycyjnych i zasięgu skutków środowiskowych.
Południkowy rozkład większości polodowcowych jezior rynnowych KWJM połączonych w jeden system
wodny w kluczowy sposób organizuje przestrzeń powodując, że wszelkie inwestycje i działania o
charakterze liniowym (głównie drogi, ale także ścieżki rowerowe czy szlaki turystyczne) muszą
dostosowywać się przebiegiem do takiej sytuacji przestrzennej. Tym samym, zgodne z ideą ZIT, ważne jest
wprowadzenie na etapie sporządzania planów miejscowych zasady, aby każdy dokument obejmował jak
największy obszar i współgrał z dokumentacją terenów sąsiednich – także realizowanych w innych
jednostkach terytorialnych położonych po sąsiedzku. Pozwala to w późniejszych procesach prognozy i oceny
oddziaływania na środowisko założeń planu na analizę szerszego kontekstu biocenotycznego, w jaki wpisuje
78
się teren objęty planowaniem. Można tym samym uwzględnić w procesie tworzenia dokumentów
planistycznych różnego szczebla obecność ciągów ekologicznych, stref bioróżnorodności, korytarzy
ekologicznych, tras migracji zwierząt, czy obszarów objętych ochroną ze względu na walory przyrodnicze i
krajobrazowe. W analizowanym kontekście należy też podkreślić istotną przewagę i znaczenie
zintegrowanego podejścia dla zarządzania zasobami i ochrony zasobów cennych przyrodniczo. Granice
obszarów chronionej przyrody nie są tożsame z przebiegiem granic w układzie administracyjnym, co
wskazuje na bezpośrednią korzyść wynikającą z wdrażania działań, których przedmiotem jest ochrona
całych ekosystemów, a nie ich administracyjnie wydzielonych fragmentów.
Analiza dokumentów związanych z Umową Partnerską KWJM, w tym obok Strategii WJM 2020, także
powiązanych z nim opracowaniem pt.: „Polityka przestrzenna gmin miejskiego obszaru funkcjonalnego
Krainy Wielkich Jezior Mazurskich w świetle analizy studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego” [Wyk. SUNBAR Sp. z o.o., Giżycko, 2015], pozwala zauważyć, że pomimo zasadniczo
obecnego zintegrowanego podejścia w obrębie jednostek należących do Porozumienia KWJM, w kilku
miejscach pojawiają się nieciągłości i brak konsekwencji (źródło: [3]):
 Dostrzegalny brak kontynuacji ścieżek rowerowych w granicach gmin MOF Krainy Wielkich Jezior
Mazurskich - zasadne jest skoordynowanie prac projektowych w w/w zakresie (nowe
indywidualne projekty) tak, aby w końcowym efekcie otrzymać spójną koncepcję szlaków
rowerowych w całym obszarze.
 Brak pełnego układu komunikacyjnego stanowiącego integralny trzon powiązań ponadlokalnych.
Potrzeba koordynacji polityk przestrzennych w zakresie ostatecznych przebiegów dróg
obwodnicowych w ciągach dróg ponadlokalnych.
 Potrzeba kompleksowego uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej poprzez dalsze
rozbudowywanie sieci infrastruktury technicznej w granicach całego obszaru MOF Krainy
Wielkich Jezior Mazurskich.
 Konieczne jest podjęcie działań mających na celu wyeliminowanie sprzeczności (dotyczących m.in.
przebiegu tras linii infrastruktury technicznej przesyłowej, obszarów lokalizacji odnawialnych
źródeł energii oraz przebiegu nowoprojektowanych odcinków dróg ponadlokalnych) w toku prac
planistycznych z uwzględnieniem zmiany obowiązującego PZPW Warmińsko-Mazurskiego [11].
Obok korzyści dla środowiska wymienionych wyżej niemniej ważnym elementem integracji jest budowa
tożsamości regionalnej i wzmacnianie więzi społecznych, które wymagają wspólnych działań. Strategia
WJM będzie wspierała wszelkie formy współpracy, w tym zarówno na płaszczyźnie organizacji
pozarządowych, jak i jednostek samorządu terytorialnego.
4.2. Zagrożenia dla stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego
dokumentu
Zaniechanie realizacji Strategii WJM w zakresie celu strategicznego 4: Wysokiej jakości środowisko
przyrodnicze i wyznaczonego w ramach tego celu kierunku działań MASTERPLAN II – czyste środowisko
przyrodnicze i zasobne jeziora, może skutkować pogarszaniem się stanu środowiska naturalnego, we
wszystkich jego elementach, a zwłaszcza w zakresie ochrony jakości wód powierzchniowych
i podziemnych. Przyjmując, że realizacja proponowanych w ramach Strategii projektów oraz przedsięwzięć
prośrodowiskowych może być utrudniona lub niemożliwa, brak realizacji projektowanego dokumentu należy
oceniać jako niekorzystny dla stanu środowiska obszaru WJM.
Podsumowanie
Brak wdrożenia ustaleń przedmiotowego dokumentu tj. Strategii WJM, zwłaszcza w zakresie kierunku
4.1., jest równoznaczny z wystąpieniem bezpośrednich zagrożeń dla zasobów i jakości środowiska (w tym
obszarów chronionych i innych form cennych przyrodniczo) na analizowanym obszarze. Ponadto
proponowane w Projekcie Strategii zintegrowane podejście do realizacji działań należy uznać za bardzo
korzystne z punktu widzenia ochrony środowiska, przy jednoczesnym uwzględnieniu właściwego stopnia
zaawansowania procedur administracyjnych służących ochronie środowiska w procesach inwestycyjnych.
79
5. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie
na podstawie ustawy o ochronie przyrody
Analiza stanu istniejącego terenów w granicach WJM, dokumentów o charakterze strategicznym oraz
obowiązujących przepisów prawnych a także postanowień dla Prognozy zawartych w pismach organów
opiniotwórczych (RDOŚ, Sanepid) pozwoliły sporządzić listę problemów ochrony środowiska, istotnych
z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu. Zaliczono do nich:
• zagrożenie dla różnorodności biologicznej związane z działalnością inwestycyjną,
• zagrożenie dla lokalnego krajobrazu związane z działalnością inwestycyjną,
• zagrożenie dla wód powierzchniowych, zwłaszcza dla ekosystemów jeziorowych, związane z rosnącą
presją człowieka,
• zagrożenie dla zdrowia ludzkiego wynikające z rozbudowy sieci dróg i rosnącego natężenia ruchu
pojazdów, powodujących wzrost poziomu hałasu i zanieczyszczenia powietrza.
Skutki środowiskowe sygnalizowanych powyżej problemów opisano pokrótce poniżej. Wiele
z wymienionych działań ma wymiar wieloaspektowy, oddziałując w kilku elementach środowiska;
wymieniono je w odniesieniu do elementu, w którym działanie ma charakter najbardziej bezpośredni.
5.1. Zagrożenia dla bioróżnorodności
Różnorodność biologiczna – obok krajobrazu – stanowi jeden z cenniejszych walorów terenu Mazur (a więc
także Krainy WJM), co również podkreśla się w Strategii WJM (zob. rozdz. 3.1. i 3.2. Strategii). Działania
inwestycyjne, których projektowana Strategia przewiduje znaczną ilość, zwłaszcza na obszarach
niezurbanizowanych, stanowią potencjalne zagrożenie dla elementów decydujących o ich biologicznej
różnorodności. Wśród szeregu zagrożeń związanych zazwyczaj z realizacją nowych inwestycji należy
wskazać szczególnie:
• ograniczanie powierzchni biologicznie czynnej wskutek zabudowy nowych terenów - w szczególności
zagospodarowywanie nieużytków, stanowiących często enklawy bytowania wielu cennych gatunków
zwierząt i roślin wskutek wieloletniego wyłączenia z użytkowania,
• pogarszanie stanu biotopów wynikające ze zmiany stosunków wodnych w zlewniach - powodowane
przez roboty ziemne o różnym stopniu nasilenia i zaawansowania, ale również skutki działań
wymienionych w punkcie poprzednim; także osuszanie terenów pod nowe inwestycje, w tym terenów
trwale podmokłych, w tym torfowisk,
• zmiany w szacie roślinnej - spontaniczny pojaw a czasami świadome wprowadzanie obcych
ekologicznie i geograficznie gatunków roślin (np. czeremcha amerykańska, dąb czerwony, modrzew,
ale również np. niecierpek drobnokwiatowy), sprzyjanie dyspersji gatunków inwazyjnych poprzez
nasadzenia roślinności urządzonej na terenach nowozainwestowanych,
• zwiększoną antropopresję wynikającą z rozwoju turystyki - zarówno na obszarze akwenów wodnych i
ich sąsiedztwa, jak i na obszarach leśnych.
• fragmentację przestrzeni wskutek budowy/rozbudowy infrastruktury liniowej (zwłaszcza
komunikacyjnej) i tworzenie barier migracyjnych dla fauny i flory skutkujące: izolacją populacji
zwierząt, ograniczaniem możliwości wykorzystania areałów osobniczych, ograniczaniem, a nawet
zahamowaniem migracji dalekiego zasięgu (zahamowanie ekspansji gatunków i kolonizacji nowych
siedlisk), ograniczeniem przepływu genów i obniżeniem zmienności genetycznej w ramach populacji,
zamieraniem lokalnych populacji (równoznacznym z obniżeniem bioróżnorodności obszarów
siedliskowych).
W kontekście wpływu na walory przyrodnicze obszaru WJM uwagę zwracają proponowane w Strategii
działania:
• w ramach priorytetu 2.2. Regionalny produkt turystyczny WJM:
80
- utworzenie spójnego i drożnego systemu szlaków dla turystyki aktywnej, np. infrastruktura
portowa, zagospodarowanie nabrzeży;
- rewitalizacja i zagospodarowanie turystyczne brzegów i przejść wodnych,
- działanie: Renowacja Twierdzy Boyen w Giżycku poprzez budowę, przebudowę i remont obiektów
okołobiznesowych – ze względu na potencjalną możliwość zakłóceń w strefie dolotu do
zimowiska nietoperzy (na etapie budowy i eksploatacji obiektów turystyczno-biznesowych).
W zimowisku Twierdza Boyen corocznie zimuje kilkadziesiąt nietoperzy należących do ośmiu
gatunków: nocek natterera (Myotis nattererii), nocek rudy (Myotis daubentonii), nocek
wąsatek/nocek brandta (Myotis mystacinus/brandtii), nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme),
mroczek późny (Eptesicus serotinus), mroczek pozłocisty (Eptesicus nilssonii), gacek brunatny
(Plecotus auritus), mopek zachodni (Barbastella barbastellus) [38].
- projekt Rowerowa Pętla Mazurska (RPM) o dł. 300 km – ze względu na potencjalne zakłócenia
wynikające z antropopresji w rejonie stref ochronnych, w tym gniazd ptaków objętych ochroną
strefową, zwłaszcza w okresie lęgowym - projekt winien być poprzedzony szczegółowym
rozpoznaniem przyrodniczym w tym zakresie, przebieg ścieżek RPM należy zweryfikować
w oparciu o zdiagnozowane kolizje ze strefami ochronnymi.
• w ramach priorytetu 3.1. Inwestycje komunikacyjne:
- inwestycje drogowe służące lepszemu połączeniu miejscowości i atrakcji turystycznych w obszarze
WJM;
- budowa, rozbudowa i przebudowa obwodnic;
- inwestycje poprawiające dojazd do obszaru WJM;
- inwestycje poprawiające dojazd do stref przemysłowych, terenów inwestycyjnych, stref
mieszkaniowych (drogi gminne i powiatowe, mosty);
- inwestycje w połączenia kolejowe, drogi wodne, lądowiska i parkingi;
- zagospodarowanie terenów użyteczności publicznej
• w ramach priorytetu 4.1. Inwestycje komunikacyjne MASTERPLAN II – czyste środowisko
przyrodnicze i zasobne jeziora:
- rozwój form małej retencji
5.2. Zagrożenia dla krajobrazu
Polodowcowy Krajobraz Pojezierza Mazurskiego to najcenniejszy walor tego regionu, mający zasadnicze
znaczenie dla jego rozwoju w dziedzinie turystyki, wypoczynku, jak również celów uzdrowiskowych.
W Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do roku 2025 [6]
wskazuje się głównie ośrodki WJM, jako potencjalne resorty turystyczne województwa, a położone tu miasta
nazywane są „Mazurskimi Perłami”. Słaba ochrona prawna krajobrazu jako elementu środowiska sprawia, że
jest to również jeden z najbardziej zagrożonych elementów środowiska. Ponieważ w proponowanej Strategii
można znaleźć działania, które mogą skutkować działaniami inwestycyjnymi (potencjalnie również
o znaczącej skali) także na obszarach niezurbanizowanych, należy wskazać ich skutki krajobrazowe.
Działania, które w szczególny sposób przyczyniają się do zmian w krajobrazie to:
• zmiany ukształtowania wskutek niwelowania terenów, w tym poprzez wypełnianie naturalnych
zagłębień terenowych,
• fragmentacja przestrzeni biocenotycznie aktywnej liniowymi układami komunikacyjnymi oraz
rozproszoną zabudową wiejską i letniskową,
• zabudowa terenów cennych biocenotycznie, sprzyjająca stopniowej utracie siedlisk gatunków rzadkich
i chronionych,
• wycinanie alei przydrożnych, zwłaszcza przy modernizowaniu dróg niższych kategorii (giną siedliska
chronionych gatunków związanych z tymi biocenozami),
• ogławianie drzew w ramach tzw. zabiegów pielęgnacyjnych,
• wprowadzanie do nasadzeń gatunków obcych geograficznie lub kulturowo,
• budowa turbin wiatrowych, farm fotowoltaicznych na obszarach niezainwestowanych, cennych
w krajobrazie kulturowym,
• budowa ekranów akustycznych jako głównego narzędzia ograniczania nadmiernego poziomu hałasu
w sąsiedztwie dróg,
81
• chaotyczna zabudowa na obszarach zurbanizowanych, kształtowana w oparciu o bieżące potrzeby
i zamierzenia inwestycyjne (dot. to również planów miejscowych sporządzanych dla niewielkich
powierzchniowo terenów).
W kontekście wpływu na krajobraz uwagę zwracają proponowane w Strategii działania:
- utworzenie spójnego i drożnego systemu szlaków dla turystyki aktywnej, np. infrastruktura
portowa, zagospodarowanie nabrzeży;
- rewitalizacja i zagospodarowanie turystyczne brzegów i przejść wodnych,
• w ramach priorytetu 3.1. Inwestycje komunikacyjne:
- inwestycje drogowe służące lepszemu połączeniu miejscowości i atrakcji turystycznych w obszarze
WJM;
- budowa, rozbudowa i przebudowa obwodnic;
- inwestycje poprawiające dojazd do obszaru WJM;
- inwestycje poprawiające dojazd do stref przemysłowych, terenów inwestycyjnych, stref
mieszkaniowych (drogi gminne i powiatowe, mosty);
- inwestycje w połączenia kolejowe, drogi wodne, lądowiska i parkingi;
- zagospodarowanie terenów użyteczności publicznej
- rozwój form małej retencji
5.3. Zagrożenia dla wód powierzchniowych
Wszelkie działania podejmowane w zlewniach (zwłaszcza bezpośrednich), a w szczególności w strefie
brzegowej (zarówno od strony lądu, jak i wody) powinny co najmniej gwarantować zachowanie
obserwowanego stanu, w żadnym razie nie powodując jego dalszego pogorszenia. W tym kontekście uwagę
zwracają proponowane w Strategii działania:
a). utworzenie spójnego i drożnego systemu szlaków dla turystyki aktywnej, np. infrastruktura
portowa, zagospodarowanie nabrzeży - np. projekty:
- Poprawa drożności szlaku wodnego poprzez przebudowę i modernizację mostów na Jez.
Mikołajskim i rzece Kretyni,
- Zagospodarowanie szlaku wodnego rzeki Pisy,
- Przysposobienie retencyjne zlewni rzeki Dajny;
b). rewitalizacja i zagospodarowanie turystyczne brzegów i przejść wodnych - np. projekty:
- Odbudowa zabezpieczeń brzegowych kanałów żeglownych w systemie Wielkich Jezior
Mazurskich;
- Remont i modernizacja śluzy Guzianka I oraz budowa śluzy Guzianka II;
- Remont i modernizacja nabrzeży służących obsłudze ruchu żeglugowego w tym: Jez.
Mikołajskiego, Jez. Niegocin, Jez. Ryńskiego (Ryńskie Centrum Żeglarstwa II);
- Budowa i modernizacja plaż i terenów rekreacyjnych położonych nad brzegami jezior i rzek
wraz z wyposażeniem ich w niezbędną infrastrukturę sanitarną oraz wzmocnieniem i ochroną
erozyjną nabrzeży jezior: Roś, Wiartel, Tałty, Ryńskie, Jagodne, Niegocin, Pozezdrze,
Dargin, Dejguny, Głebokie, Czos, Juno;
- Program budowy ekologicznych mini przystani żeglarskich na terenie istniejących leśnych
bindug i biwakowisk;
- Budowa i przystosowanie nadbrzeżnych promenad do obsługi ruchu turystycznego (pieszego,
rowerowego) wraz z niezbędną infrastrukturą ochrony środowiska (jeziora: Nidzkie,
Guzianka, Niegocin, Czos);
- Program ożywienia gospodarczego i rewitalizacji nabrzeży w tym: zagospodarowanie
gospodarczo-turystyczne terenów nad Jez. Niegocin poprzez utworzenie terenów
rekreacyjnych, amfiteatru i przebudowy Bazy Sportów Wodnych; zagospodarowanie
turystyczne rzeki Orzyszy od jeziora Orzysz do granicy miasta poprzez przebudowę nabrzeża
rzeki Orzyszy;
82
- Ryńskie Centrum Żeglarstwa – Etap III. Budowa amfiteatru żeglarskiego nad Jeziorem
Ryńskim; budowa ekomariny w miejscowości Rydzewo; zagospodarowanie turystyczne
szlaku rzeki Dajny (miejsca rekreacji i wypoczynku, pomosty, slipy, rynny do wodowania
kajaków).
- rozwój form małej retencji.
Wiele działań w tym zakresie może w praktyce skutkować szeregiem bardzo niekorzystnych zmian w
ekosystemach jeziorowych i rzecznych. Niewielka skala możliwych rozwiązań praktycznych (np. budowa
punktów i tras widokowych, rekreacyjnych ścieżek pieszych i rowerowych, ścieżek dydaktycznych) w
połączeniu z brakiem należytego nadzoru organów ochrony środowiska w procesie inwestycyjnym,
wynikających choćby z zapisów rozporządzenia w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać
na środowisko, w praktyce może skutkować podejmowaniem działań szkodliwych dla tych bardzo
wrażliwych ekosystemów, skutkujących np.:
• grodzeniem dostępu do jezior (nie tylko dla człowieka) – w Strategii WJM (rozdz. 3.3.) [1] pojawia się
zapis: „deklaracje wypoczywających wskazują, że zapewnienie swobodnego dostępu do linii
brzegowej, szczególnie na jej najbardziej atrakcyjnych i dostępnych dla dużej liczby osób odcinkach,
powinno być traktowane priorytetowo”.
• umacnianiem brzegów (likwidacja naturalnej linii brzegowej dla potrzeb przystani, miejsc do
cumowania sprzętu wodnego),
• utwardzaniem stref nadbrzeżnych w celu udostępnienia do celów rekreacyjnych i turystycznych
(ścieżki piesze i rowerowe),
• likwidowaniem roślinności w strefie ekotonowej w celu zagospodarowania brzegów,
• usuwaniem pasa litoralu (kąpieliska, przystanie, porty),
• powstawaniem nowych źródeł zanieczyszczeń spływających do wód (brak podłączenia nowej
zabudowy do kanalizacji, często wynikający z braku odpowiedniej infrastruktury na obszarach o
rozproszonej zabudowie),
• wzrostem presji turystycznej - wędkarskiej (zarybianie, zanęty), wodnej-rekreacyjnej (wypożyczalnie
sprzętu pływającego, użytkowanie sprzętu motorowodnego).
• grodzeniem cieków wodnych w celu budowy obiektów małej retencji (zaburzenie lokalnej i/lub
ponadlokalnej migracji ryb w niewłaściwej konstrukcji elementów piętrzących),
• zniszczenie, zalanie siedlisk cennych przyrodniczo oraz stanowisk chronionych roślin w przypadku
niewłaściwie dobranych lokalizacji prowadzenia działań retencyjnych oraz nie poprzedzonych
rozpoznaniem biocenotycznym.
5.4.
Zagrożenia zdrowia
komunikacyjnych
ludzkiego
-
wzrost
poziomu
zanieczyszczeń
ze
źródeł
Już pobieżna analiza projektowanej Strategii pozwala stwierdzić, że jednym z głównych działań wśród
prezentowanych celów odgrywać będzie Cel 3.1. Inwestycje komunikacyjne”. Oprócz działań służących
podniesieniu jakości komunikacji, które w ujęciu ogólnym należy ocenić jako bardzo korzystne dla poprawy
warunków życia mieszkańców KWJM (gł. budowa obwodnic wyprowadzających ruch poza miejscowości),
jak również (w ujęciu długofalowym) korzystne dla środowiska (np. wymiana taboru komunikacji zbiorowej
na niskoemisyjny) należy również wskazać działania skutkujące budową nowych drogowych połączeń
komunikacyjnych (zob. działania szczegółowe w Tab. 2). Pozostawiając poza dyskusją kwestię wskazań
lokalizacyjnych (jako podlegających ocenie w ramach indywidualnych procedur inwestycyjnych), wśród
skutków rozbudowy, modernizacji lub przebudowy drogowej sieci komunikacyjnej należy wskazać dwa
zasadnicze:
• wzrost poziomu hałasu, zarówno w otoczeniu nowych połączeń drogowych, jak i w otoczeniu dróg
modernizowanych wskutek wzrostu natężenia ruchu,
• wzrost poziomu zanieczyszczeń atmosferycznych w sąsiedztwie dróg, chociaż ten aspekt wpływu
infrastruktury drogowej w przypadku dróg o niskim i średnim natężeniu ruchu często nie stanowi
istotnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego.
83
W przypadku hałasu ze źródeł komunikacyjnych - w przeciwieństwie do hałasu przemysłowego, gdzie
człowiek bywa narażony na krótkotrwałe działanie dźwięków o bardzo wysokim poziomie, hałas impulsowy
lub hałas o niekorzystnej charakterystyce (np. o wysokiej częstotliwości), jako istotne należy wskazać
pozasłuchowe skutki jego działania. Nie są one jeszcze w pełni rozpoznane, ale połączenie nerwowej drogi
słuchowej z korą mózgową powoduje, że bodźce słuchowe oddziałują na różne ośrodki w mózgowiu, a
zwłaszcza na ośrodkowy układ nerwowy i układ gruczołów wydzielania wewnętrznego. W konsekwencji
hałas może wpływać na stan i funkcje wielu narządów wewnętrznych. Doświadczalnie wykazano, że
wyraźne zaburzenia funkcji fizjologicznych organizmu mogą występować dopiero po przekroczeniu
poziomu ciśnienia akustycznego 75 dB, ale słabsze bodźce akustyczne (55÷75 dB) mogą powodować
rozproszenie uwagi, utrudniać pracę i zmniejszać jej wydajność. Można więc stwierdzić, że pozasłuchowe
skutki działania hałasu są odpowiedzią organizmu na działanie hałasu, jako stresora przyczyniającego się do
rozwoju różnego typu chorób (np. choroba ciśnieniowa, choroba wrzodowa, nerwice i inne) [37].
W przypadku emisji zanieczyszczeń gazowych (głównie tlenków azotu, węglowodorów, tlenku węgla)
ich wpływ na jakość powietrza wokół dróg zaznacza się szczególnie na obszarach silnie zurbanizowanych,
gdzie natężenie ruchu pojazdów samochodowych nieustannie wzrasta, powodując jednocześnie brak
płynności ruchu. Silnie skoncentrowana zabudowa (uniemożliwiająca przewietrzanie miast) w połączeniu
np. z niekorzystnymi warunkami pogodowymi, brakiem zieleni, czy intensywnym ruchem pojazdów
ciężarowych (brakiem alternatyw dla tranzytu ciężarowego biegnącego przez centra miast) powodują, że
również emisja spalin samochodowych może lokalnie zaznaczać swój szkodliwy wpływ na zdrowie
człowieka.
6. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym
i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby,
w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas
opracowywania dokumentu
W celu dokonania analizy zgodności celów ochrony środowiska formułowanych w różnorodnych
dokumentach (w tym aktach prawnych) na poziomie krajowym i międzynarodowym w kontekście
projektowanej Strategii WJM 2020 na wstępie podjęto próbę wskazania, jakie cechy środowiska wskazano
w tym dokumencie, jako najistotniejsze. Analiza informacji zawartych w rozdziałach 3.1 i 3.2. Strategii
wskazuje, że dokument ten podkreśla znaczenie dwóch zasadniczych elementów charakteryzujących
środowisko wyznaczonego obszaru funkcjonalnego. Są to:
I. Wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe, wynikające m.in. z ponadprzeciętnej w skali kraju
lesistości i jeziorności, znajdujące wyraz w dużym udziale obszarów objętych formalną ochroną prawną.
Strategia podkreśla, że obszar funkcjonalny WJM to jeden z najcenniejszych przyrodniczo obszarów
kraju, o czym świadczy ilość istniejących tutaj form ochrony przyrody oraz powierzchnie przez nie
zajmowane (51,03% obszaru WJM). Ustanowiono tu liczne obszary chronione w tym: Mazurski Park
Krajobrazowy, aż 15 obszarów Natura 2000 (w tym tak znane jak Ostoja i Puszcza Piska, Jezioro
Dobskie, Poligon Orzysz, Mamerki, Mazurska Ostoja Żółwia Baranowo, Bagna Nietlickie), na terenie
WJM znajdują się 22 rezerwaty przyrody w tym te uznane za unikatowe w skali Europy i świata (2 z
nich: jeziora Oświn i Łuknajno objęte są konwencją RAMSAR chroniącą najcenniejsze obszary wodnobłotne, należy podkreślić, że jezioro Łuknajno znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO).
Mając powyższe na względzie, jako Cel strategiczny 4 w Strategii WJM wskazano: „Wysokiej jakości
środowisko przyrodnicze”.
II. Stosunkowo wysoka jakość środowiska, wynikająca z niskiej emisji zanieczyszczeń atmosferycznych,
jedynie lokalnych przekroczeń standardów akustycznych (głównie hałas komunikacyjny) oraz
zadowalającego rozwoju infrastruktury kanalizacyjnej (zwłaszcza na obszarach miejskich).
Na podstawie powyższego można wnioskować, iż z punktu widzenia projektowanej Strategii istotne dla
omawianego obszaru są następujące cele ochrony środowiska:
84
 ochrona środowiska przyrodniczego (w tym bioróżnorodności), jako głównego waloru WJM,
decydującego o jego atrakcyjności w różnych aspektach funkcjonowania,
 ochrona krajobrazu, jako elementu dziedzictwa kulturowego Mazur i drugiego - obok środowiska
przyrodniczego - elementu decydującego o jego wyjątkowości i atrakcyjności,
 ochrona wód (powierzchniowych i podziemnych), jako kluczowego elementu środowiska Kariny
Wielkich Jezior Mazurskich – zagrożonego w związku z rosnącą urbanizacją oraz presją turystyczną
i wypoczynkową,
 ochrona przed hałasem, wynikająca z lawinowo rosnącej liczby pojazdów na drogach oraz oparcia
komunikacji w obrębie WJM na transporcie kołowym,
 ochrona powietrza - jako potencjalny problem miast obszaru WJM w strefach zurbanizowanych
(zanieczyszczenia ze źródeł przemysłowych nie stanowią w KWJM znaczącego problemu).
Cele te znajdują odzwierciedlenie w prawodawstwie oraz innych regulacjach obowiązujących na poziomie
krajowym i międzynarodowym, co wykazano poniżej:
 Ochrona środowiska przyrodniczego
Ochrona przyrody rozumiana jest szeroko; oznacza: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności
ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie dziedzictwa geologicznego, zapewnienie
ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt, utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu
siedlisk przyrodniczych, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Spośród aktów prawa
międzynarodowego i wspólnotowego określających cele ochrony przyrody należy wymienić:
 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej
fauny i flory, tzw. Dyrektywa Siedliskowa. Jej głównym celem jest wspieranie zachowania
różnorodności biologicznej. Integralną częścią są załączniki II i IV, zawierające listy gatunków
leżących w sferze zainteresowania UE, których ochrona wymaga wyznaczenia tzw. specjalnych
obszarów ochrony oraz gatunków, które wymagają ścisłej ochrony.
 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie
ochrony dzikiego ptactwa, tzw. Dyrektywa Ptasia. Jej głównym celem jest utrzymanie (lub
dostosowanie) populacji gatunków ptaków na poziomie odpowiadającym wymaganiom
ekologicznym, naukowym i kulturowym. Przy osiąganiu tego celu nakazuje się uwzględnianie
wymagań ekonomicznych i rekreacyjnych (pod tym ostatnim pojęciem kryje się przede wszystkim
łowiectwo).
 Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe zwłaszcza jako
środowisko życiowe ptactwa wodnego, sporządzona w Ramsar w dniu 2 lutego 1971 r., tzw.
Konwencja Ramsar. Tworzy ramy międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony obszarów
wodno-błotnych, ustalając typy obszarów szczególnie godnych ochrony oraz sposoby i zasady ich
ochrony. Wzywa Państwa Strony Konwencji do opracowania i wdrożenia skutecznych instrumentów
ochrony obszarów wodno-błotnych w postaci krajowej strategii ochrony tych obszarów [34]. Celem
konwencji jest ochrona i utrzymanie obszarów łącznie z populacjami ptactwa wodnego
zamieszkującymi te tereny lub choćby okresowo na nich przebywającymi.
 Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, sporządzona w Bonn w dniu 23 czerwca
1979 r., tzw. Konwencja bońska. Jej celem jest ochrona dzikich zwierząt, które migrując przekraczają
jedną lub więcej granic jurysdykcji państwowej w różnych cyklach życiowych.
 Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, sporządzona
w Bernie w dniu 19 września 1979 r., tzw. Konwencja berneńska. Dotyczy ochrony gatunków dzikiej
flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk. W załączniku II wymienia ściśle chronione gatunki
zwierząt występujących w Polsce. Pozostałe krajowe gatunki uznano w konwencji za podlegające
ochronie i wymieniono je w załączniku III.
Wśród aktów prawa krajowego odnoszących się do zagadnień związanych z ochroną przyrody należy
wymienić: ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, ustawę z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie
gruntów rolnych i leśnych, rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów
wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania i wyznaczenia jako obszary Natura 2000, rozporządzenie
85
MŚ z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków, rozporządzenie MŚ z dnia 9
października 2014 w sprawie ochrony gatunkowej roślin, rozporządzenie MŚ z dnia 9 października 2014 r.
w sprawie ochrony gatunkowej grzybów, rozporządzenie MŚ z dnia 6 października 2014 w sprawie ochrony
gatunkowej zwierząt 4.
Analizowany obszar obejmuje szereg elementów, które stanowią cel ochrony środowiska na szczeblu
międzynarodowym. Obok wymienionych w pkt. 3 Prognozy obszarów Europejskiej Sieci Ekologicznej
Natura 2000 oraz chronionych prawem wspólnotowym gatunków zwierząt oraz siedlisk na obszarze WJM
występują także obszary zainteresowania Komisji Europejskiej:
 Obszary IBA (Important Bird Areas) – obszary cenne dla ptaków o znaczeniu międzynarodowym [30,
31]:
 Ostoja Oświn (Oswin Site); Kod Ostoi PL034, powierzchnia 2.516 ha;
 Jezioro Dobskie (Dońskie Lake); Kod Ostoi PL035, powierzchnia 6.985 ha;
 Lasy Skaliskie (Skaliskie Forest); Kod Ostoi PL036, powierzchnia 12.645 ha;
 Puszcza Borecka (Borecka Forest); Kod Ostoi PL037, powierzchnia 18.963 ha;
 Puszcza Piska (Piska Forest); Kod Ostoi PL039, powierzchnia 172.802 ha;
 Jezioro Łuknajno (Luknajno Lake); Kod Ostoi PL040, powierzchnia 1.380 ha;
 Poligon Orzysz (Orzysz Military Area); Kod Ostoi PL041, powierzchnia 21.208 ha;
 Bagna Nietlickie (Nietlice Marshes); Kod Ostoi PL042, powierzchnia 4.081 ha;
 Obszary IPA (Important Plant Areas) – ostoje roślinne o znaczeniu międzynarodowym wpisane w
program: Europejska Strategia Ochrony Roślin [32]:
 Ostoja Piska; Kod Ostoi PL072, powierzchnia 52530,5 ha.

Gatunki chronione Dyrektywami Ptasią i Siedliskową obecne na obszarze WJM:
 rośliny: lipiennik Loesela, sierpowiec błyszczący [Załącznik II i IV DS],
 bezkręgowce: pachnica dębowa, czerwończyk nieparek, zalotka większa [Załącznik II i IV DS],
 płazy i gady: kumak nizinny, traszka grzebieniasta, żółw błotny [Załącznik II i IV DS],
 ryby: koza, piskorz, różanka [Załącznik II i IV DS],
 ptaki: bąk, bączek, bocian czarny, bocian biały, trzmielojad, kania czarna, kania ruda, bielik,
błotniak stawowy, błotniak zbożowy, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy, rybołów, kropiatka,
zielonka, derkacz, żuraw, rybitwa rzeczna, puchacz, włochatka, lelek, zimorodek, dzięcioł
czarny, dzięcioł średni, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł zielonosiwy, lerka, świergotek polny,
wodniczka, jarzębatka, muchołówka mała, muchołówka białoszyja, gąsiorek [Załącznik I DP],
 ssaki: bóbr, wydra, wilk, ryś, mopek [Załącznik II i IV DS].
 Korytarze ekologiczne
Zgodnie z Polityką ekologiczną Państwa (rozdz. 3.1. [41]): „W systemie ochrony przyrody należy także
uwzględnić korytarze ekologiczne, jako miejsca dopełniające obszarową formę ochrony przyrody”.
Na poziomie krajowym, jako ważny z punktu widzenia ochrony przyrody, należy wskazać
wielkoprzestrzenny system sieci ekologicznej Econet-Polska, który obejmuje najlepiej zachowane pod
względem przyrodniczym obszary węzłowe wraz z łączącymi je korytarzami ekologicznymi. Lokalizację
obszaru funkcjonalnego WJM w strukturze sieci Econet, tzn. na tle obszarów węzłowych o znaczeniu
międzynarodowym (14M i 15M) oraz korytarzy ekologicznych o znaczeniu krajowym i międzynarodowym
przedstawia Ryc. 11.
Istniejące na obszarze inwestycji liczne obszary leśne, tereny podmokłe, doliny ciągów jezior stanowią
sieć rozległego systemu korytarzy migracyjnych zwierząt o znaczeniu międzynarodowym. Na obszarze
WJM znajduje się zasięg głównego korytarza północnego (KPn), przecinając jednocześnie kilka odnóg
szlaków migracyjnych (tzw. korytarze uzupełniające) prowadzących między dużym kompleksem Puszczy
4
akty prawne przywołano szczegółowo na końcu Prognozy (mat. źródłowe)
86
Piskiej Puszczą Borecką [34]. Omawiany układ - w ujęciu ponadlokalnym - na tle sieci korytarzy
ekologicznych w Polsce północno-wschodniej prezentuje Ryc. 12.
Istniejące na obszarze inwestycji liczne obszary leśne, tereny podmokłe, doliny ciągów jezior stanowią sieć
rozległego systemu korytarzy migracyjnych zwierząt o znaczeniu międzynarodowym. Na obszarze WJM
znajduje się zasięg głównego korytarza północnego (KPn), przecinając jednocześnie kilka odnóg szlaków
migracyjnych (tzw. korytarze uzupełniające) prowadzących między dużym kompleksem Puszczy Piskiej
Puszczą Borecką [34]. Omawiany układ - w ujęciu ponadlokalnym - na tle sieci korytarzy ekologicznych
w Polsce północno-wschodniej prezentuje Ryc. 12:
Ryc. 11. KWJM na tle Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET [33]
Ryc. 12. KWJM na tle sieci korytarzy ekologicznych w Polsce [34]
W obrębie analizowanego terenu objętego granicami WJM wyróżnić można kilka kategorii lądowych
korytarzy ekologicznych i szlaków migracyjnych zwierząt:
1. Lokalne przemieszczanie się płazów w okresie ich migracji wiosennej. Migracja ta ma zazwyczaj
charakter masowy i związana jest z przemieszczaniem się płazów po przebudzeniu ze snu zimowego
do miejsc rozrodu, którymi są płytkie, szybko nagrzewające się akweny. Płazy z reguły odbywają
gody w tych samych zbiornikach, zatem wytyczone szlaki mają charakter stały. Obszar WJM jest
bardzo bogaty w siedliska cenne dla herpetofauny.
87
2. Szlaki migracji zwierząt drobnych. Małe zwierzęta, takie jak płazy (poza okresem godowym), gady,
drobne ssaki (gryzonie, owadożerne) przemieszczają się na niewielkie dystanse, wykorzystując
pasowe elementy struktury krajobrazu - aleje, cieki, zadrzewienia i zakrzewienia wzdłuż cieków.
3. Szlak migracji ssaków średnich (np. sarna, dzik, lis, borsuk). Zwierzęta te przemieszczają się
wykorzystując ciągi zadrzewień śródpolnych, niewielkich kompleksów leśnych lub zadrzewień
rosnących wzdłuż cieków oraz dolin rzek.
4. Sieć dużych kompleksów leśnych lub dolin rzek, dających możliwość przemieszczania się dużym
ssakom (jeleń, łoś, wilk).
 Ochrona krajobrazu
Ochrona krajobrazu jest to działalność zapewniająca ochronę, utrzymanie lub restytucję naturalnych i
kulturowych walorów określonego środowiska geograficznego. Wiąże się z ochroną zabytków kultury,
sztuki, archeologii i folkloru, jak również łączy się ścisłe z ochroną przyrody (głównie siedlisk) i środowiska
(jego biotycznych i abiotycznych elementów). Akty prawa międzynarodowego i wspólnotowego określające
cele ochrony krajobrazu to:
 Dyrektywa Siedliskowa - dotyczy ochrony krajobrazu poprzez aspekt ochrony siedlisk naturalnych i
zachowania różnorodności biologicznej;
 Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji w dniu 20 października 2000 r. Jej
celem jest: promowanie ochrony, gospodarki i planowania krajobrazu a także organizowanie
współpracy europejskiej w zakresie zagadnień dotyczących krajobrazu.
Dziedzictwo kulturowe i krajobrazowe jest przedmiotem regulacji kilku konwencji, z których najważniejsze
to:
 Konwencja dotycząca ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego (Paryż, 16
listopada 1972 r.);
 Konwencja w sprawie ochrony dziedzictwa architektonicznego Europy (Grenada, 3 października
1985 r.);
 Europejska konwencja w sprawie ochrony dziedzictwa archeologicznego [ze zmianami] (Vallentia,
16 stycznia 1992 r.).
 Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji w dniu 20 października 2000 r.
Wśród aktów prawa krajowego regulujących zagadnienia ochrony krajobrazu należy wymienić: ustawę
z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (w zakresie ochrony siedlisk i różnorodności biologicznej),
ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (w zakresie ochrony krajobrazu
kulturowego) oraz ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o zagospodarowaniu przestrzennym.
W polskiej ustawie o ochronie przyrody nie podano definicji krajobrazu, ale znajdują się w niej dwa inne
określenia: walorów krajobrazowych i ochrony krajobrazowej (art. 5 uoop). Walory krajobrazowe to
wartości ekologiczne, estetyczne lub kulturowe obszaru oraz związane z nim rzeźba terenu, twory i składniki
przyrody, ukształtowane przez siły przyrody lub działalność człowieka. Natomiast przez ochronę
krajobrazową rozumie się zachowanie cech charakterystycznych dla danego krajobrazu.
Na terenie WJM znajduje się 19 obszarów, na których krajobraz chroniony jest prawem: 1 park
krajobrazowy (Mazurski PK), 17 obszarów chronionego krajobrazu (OChK Jeziora Oświn, OChK Doliny
Gołdapy i Węgorapy, OChK Wysoczyzna Krzywińskich, OChK Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, OChK
Bagien Mażańskich, OChK Puszczy Boreckiej, OChK Doliny Rzeki Guber, OChK Gawlik, OChK krzyżacy,
OChK Kłos, OChK Jezior Legińsko-Mrągowskich, OChK Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego –
Zachód, OChK Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego – Wschód, OChK Otuliny Mazurskiego Parku
Krajobrazowego – Szeroki, OChK Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego – Ruciane, OChK Jezior
Orzyskich, OChK Puszczy i Jezior Piskich) oraz 1 zespół przyrodniczo-krajobrazowy (ZPK Jeziora
Sorkwickie) (więcej pkt. 3 Prognozy).
88
 Ochrona wód
Na poziomie wspólnotowym cele dla ochrony wód definiuje Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu
Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy
wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna. Akt ten ustala
ramy dla ochrony śródlądowych wód powierzchniowych, morskich przejściowych i przybrzeżnych oraz
podziemnych. RDW uznaje środowisko naturalne za równoprawnego użytkownika wód, takiego samego jak
ludność, przemysł, rolnictwo itp. Stąd, mówiąc o „ochronie wód” RDW rozszerza zakres tej ochrony z ilości
i jakości zasobów również na życie biologiczne zależne od wody, czyli ekosystemy wodne i bagienne.
Główne cele RDW to:
• osiągnięcie „dobrego stanu wód” do 2015 (dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód
powierzchniowych, dobry stan chemiczny i ilościowy dla wód podziemnych),
• nie pogarszanie stanu części wód,
• zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska lub
ograniczone zrzuty tych substancji (lista substancji priorytetowych znajduje się w Dyrektywie
2455/2001),
• spełnienie wymagań specjalnych, zawartych w innych aktach prawnych unijnych i polskim prawie,
w odniesieniu do obszarów chronionych.
Wśród przepisów prawa krajowego regulujących zagadnienia związane z ochroną zasobów wodnych
należy wymienić ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne, rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz
środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych, rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 lipca
2006 w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w
sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, rozporządzenie Ministra Środowiska z
dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych.
Prawo wodne reguluje sposoby zarządzania zasobami wodnymi w Polsce. Zgodnie z tą ustawą
planowanie w gospodarowaniu wodami realizowane jest z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy i
regionów wodnych. Dla każdego dorzecza sporządza się wykazy jednolitych części wód, w tym tych, które
zagrożone są nieosiągnięciem celów środowiskowych.
Omawiając przepisy istotne dla ochrony jakości wód należy również wspomnieć, że Polska przystępując
do Unii Europejskiej zobowiązała się do wypełnienia wymogów dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21
maja 1991 roku dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Głównym celem przyjęcia tej dyrektywy
było ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków. Aby zidentyfikować faktyczne potrzeby
w zakresie uporządkowania gospodarki ściekowej oraz uszeregować ich realizację sporządzono Krajowy
program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK). W KPOŚK z 2003 r. określono dla poszczególnych
gmin zadania rzeczowe wraz z terminem ich realizacji. W latach kolejnych dokument ten podlegał
aktualizacji. W ostatniej aktualizacji z 2010 r. wśród tych, aglomeracji, których dotyczą opóźnienia
w realizacji inwestycji służących osiągnięciu wymaganego efektu ekologicznego w wyznaczonym terminie.
z terenu WJM zostały wymienione jedynie miejscowości: Pisz i Węgorzewo [42].
 Ochrona przed hałasem
Podstawowym europejskim aktem prawnym odnoszącym się do problematyki ochrony przed hałasem jest
Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady Unii Europejskiej z dnia 25 czerwca 2002 r. w
sprawie oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Wprowadziła ona trzy podstawowe,
następujące po sobie, rodzaje aktywności:
• ustalenie i przyjęcie przez Państwa Członkowskie wspólnych wskaźników oceny hałasu
i wspólnych europejskich metod ich wyznaczania (art. 5 i 6),
• sporządzenie strategicznych map akustycznych dla wyznaczonych wg jednolitego kryterium obszarów
(art. 7),
• opracowanie w oparciu o sporządzone mapy i realizacja wieloletnich programów ochrony środowiska
przed hałasem (art. 8), tzw. „planów działań”.
89
W oparciu o strategiczną mapę akustyczną Państwa Członkowskie zobowiązane są przyjąć Plany Działań
zmierzające do: „zapobiegania powstawaniu hałasu w środowisku i obniżania jego poziomu tam, gdzie jest
to konieczne, zwłaszcza tam, gdzie oddziaływanie hałasu może powodować szkodliwe skutki dla ludzkiego
zdrowia, oraz zachowanie jakości klimatu akustycznego środowiska tam, gdzie jest ona jeszcze właściwa”.
Plany mają także służyć ochronie obszarów ciszy przed zwiększeniem hałasu i muszą spełniać minimalne
wymagania określone w Zał. Nr V do Dyrektywy.
W krajowym porządku prawnym to ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska
reguluje zagadnienia związane z ochroną środowiska przed hałasem. Oceny stanu akustycznego środowiska i
obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska na podstawie wyników
pomiarów poziomów hałasu. Dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny,
tworzy się programy ochrony środowiska przed hałasem, celem dostosowania poziomu hałasu do
dopuszczalnego. W zakresie ochrony przed hałasem istotną rolę odgrywają działania planistyczne;
w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego należy zapewniać warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i
racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez uwzględnianie potrzeb ochrony przed
hałasem. Organ sporządzający miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ma obowiązek uwzględnić
dopuszczalne poziomy hałasu, określone dla terenów o różnych funkcjach rozporządzeniem Ministra
Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U.
2014 r. poz. 112).
 Ochrona powietrza
Wśród wspólnotowych aktów prawnych w dziedzinie ochrony środowiska istotne znaczenie dla ochrony
powietrza w zakresie emisji mają - w zakresie, który tematycznie koresponduje z zagadnieniami
poruszanymi w projektowanej Strategii:
• dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie spalania odpadów - jest to
dyrektywa nakładająca surowe warunki eksploatacji instalacji, w których mogą być spalane lub
współspalane odpady (również niebezpieczne), w celu zminimalizowania ich wpływu na poszczególne
elementy środowiska, w tym powietrze atmosferyczne,
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji
przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) - jej podstawową
funkcją jest wprowadzenie nowych mechanizmów i standardów emisji z niektórych branż przemysłu
do powietrza oraz zweryfikowanie i konsolidacja istniejących aktów unijnych w zakresie ochrony
powietrza,
• dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie krajowych poziomów emisji dla
niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza (NEC) - celem tej dyrektywy jest ograniczenie emisji
określonych rodzajów substancji w celu poprawy ochrony środowiska i ludzkiego zdrowia przed
zagrożeniami wynikającymi ze szkodliwych skutków zakwaszenia, eutrofizacji gleby i powstawania
ozonu w warstwie przyziemnej poprzez ustanowienie krajowych poziomów emisji. Państwa
Członkowskie zostały zobowiązane do ograniczenia rocznych krajowych emisje dwutlenku siarki,
tlenków azotu, lotnych związków organicznych i amoniaku do ilości nie większych niż poziomy
emisji określone w załączniku I.
Polskie priorytety we współpracy międzynarodowej, prowadzonej w ramach globalnych konwencji
ekologicznych, dotyczące ochrony powietrza nie stanowią ważnego punktu odniesienia w kontekście
omawianego dokumentu (nie planuje się realizacji działań mogących mieć znaczący wpływ na powietrza
atmosferyczne w skali ponadlokalnej).
Podstawowe polskie akty prawne związane z ochroną powietrza to: ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska oraz odpowiednie akty wykonawcze, w tym głównie: rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu,
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z
instalacji, rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie przypadków, w których
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia, rozporządzenie Ministra
90
Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia,
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla
niektórych substancji w powietrzu. Prawo ochrony środowiska dąży do zapewnienia jak najlepszej jakości
powietrza poprzez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych lub zmniejszanie
poziomów substancji, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Podsumowanie
Ustanowione na poziomie międzynarodowym i wspólnotowym cele dla ochrony środowiska znajdują
odzwierciedlenie w prawodawstwie krajowym. Oznacza to, że w praktyce zgodność planowanych działań z
ww. celami jest „kontrolowana” już na etapie uzyskiwania pozwoleń na realizację przedsięwzięć
(postępowanie w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, w przypadku inwestycji znacząco
oddziałujących na środowisko rozszerzane dodatkowo o procedurę w sprawie oceny oddziaływania na
środowisko). Inwestycje będące przyczyną istotnych jakościowo i ilościowo emisji do środowiska podlegają
dalszej kontroli na etapie użytkowania, poprzez regulacje w zakresie pozwoleń, zezwoleń lub
obowiązkowych zgłoszeń. Ważnym narzędziem w planowaniu zmian w sposobie zagospodarowania terenów
są również miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które także podlegają weryfikacji w zakresie
zgodności ustaleń z celami ochrony środowiska w ramach procedury strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko. Zgodnie z Polityką ekologiczną Państwa (rozdz.3.1. [41]): „Konieczne jest egzekwowanie
wymogów ochrony przyrody w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz rygorystyczne
przestrzeganie zasad ochrony środowiska”.
Ponieważ większość proponowanych w projektowanej Strategii działań o charakterze infrastrukturalnym
będzie podlegała obowiązkowym procedurom oceny wpływu na środowisko, należy przyjąć, że będzie to
skuteczne narzędzie skutkujące ograniczeniem potencjalnych zmian negatywnych oraz zapewnieniem ich
zgodności z celami ochrony środowiska w skali ponadlokalnej.
Tabela 29. Zestawienie konwencji i porozumień międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę i planowanych
do ratyfikacji mogących mieć odniesienie w kontekście WJM
Lp Nazwa konwencji / porozumienia / umowy
Konwencje i porozumienia ratyfikowane przez Polskę
1
2
3
4
5
6
Konwencja w sprawie utworzenia Europejskiej i Śródziemnomorskiej Organizacji
Ochrony Roślin, podpisana w Paryżu dnia 18 kwietnia 1951 r.
Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane
zanieczyszczeniem olejami, sporządzona w Brukseli dnia 29 listopada 1969 r.
Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe,
zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, sporządzona w Ramsarze dnia 2
lutego 1971 r.
Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie
odległości sporządzona w Genewie dnia 13 listopada 1979 r.
Międzynarodowa konwencja o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Odszkodowań
za szkody spowodowane zanieczyszczeniem olejami, 1971, sporządzona w Brukseli
dnia 18 grudnia 1971 r.
Protokół do konwencji Genewskiej w sprawie transgranicznego zanieczyszczania
powietrza na dalekie odległości dotyczący długofalowego finansowania wspólnego
programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń na dalekie odległości w
Europie z 1984 r. (EMEP)
7
Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków
zagrożonych wyginięciem, sporządzona w Waszyngtonie dnia 3 marca 1973 r.
8
Konwencja Wiedeńska o Ochronie Warstwy Ozonowej, sporządzona w Wiedniu dnia 22
marca 1985 r.
9
Protokół Montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową z 1987 r.
Poprawki londyńskie z 1990r.
Poprawki kopenhaskie z 1992r.
Poprawki montrealskie z 1997r.
91
Data ratyfikacji i/lub
wejścia w życie dla Polski,
podstawa prawna
Dz. U. 1959 nr 33 poz.
191
Dz. U. 1976 nr 32 poz.
184
22.03. 1978 r.
Dz. U. 1978 nr 7 poz. 24,
25
17.10.1985 r.
Dz. U. 1985 nr 60
Dz. U. 1986 nr 14 poz. 79
14.09. 1988 r.
Dz. U. 1988 nr 40
12. 12. 1990 r.
Dz. U. 1991 nr 27,
poz.112 i 113
11.10.1990 r.,
Dz. U. 1992 nr 98,
poz.488
11.10.1990 r.,
Dz. U. 1992 nr 98,
poz.490, 02.10. 1996 r.
02.10.1996 r.
Lp Nazwa konwencji / porozumienia / umowy
Poprawki pekińskie z 1999r.
10
Konwencja o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów
niebezpiecznych (Konwencja Bazylejska)
11
Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzona w
Nowym Jorku dnia 9 maja 1992 r.
12
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk,
sporządzona w Bernie dnia 19 września 1979 r.
13
Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym,
sporządzona w Espoo dnia 25 lutego 1991 r.
14 Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie z 4.12.1991r. (EUROBAT)
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin, sporządzona w Rzymie dnia 6 grudnia
1951 r.
Protokół sporządzony w Londynie dnia 27 listopada 1992 r. w sprawie zmiany
Międzynarodowej konwencji o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane
zanieczyszczeniem olejami, sporządzonej w Brukseli dnia 29 listopada 1969 r.
Protokół sporządzony w Londynie dnia 27 listopada 1992 r. w sprawie zmiany
Międzynarodowej Konwencji o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Odszkodowań
za Szkody Spowodowane Zanieczyszczeniem Olejami, sporządzonej w Brukseli dnia 18
grudnia 1971 r.
Konwencja o różnorodności biologicznej, sporządzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca
1992 r.
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, sporządzona w Bonn
dnia 23 czerwca 1979 r.
Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior
międzynarodowych, sporządzona w Helsinkach dnia 17 marca 1992 r.
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji
oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, sporządzona w
Aarhus dnia 25 czerwca 1998 r.
Konwencja w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych, sporządzona w
Helsinkach dnia 17 marca 1992 r.
Protokół Kartageński o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji o różnorodności
biologicznej, sporządzony w Montrealu dnia 29 stycznia 2000 r.
Konwencja Nr 148 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca ochrony pracowników
przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy spowodowanymi zanieczyszczeniami
powietrza, hałasem i wibracjami, przyjęta w Genewie dnia 20 czerwca 1977 r.
Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji dnia 20 października
2000 r.
Konwencja w sprawie procedury zgody po uprzednim poinformowaniu w
międzynarodowym handlu niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i
pestycydami, sporządzona w Rotterdamie 10 IX 1998 r.
Konwencja Sztokholmska w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych,
sporządzona w Sztokholmie dnia 22 maja 2001 r.
92
Data ratyfikacji i/lub
wejścia w życie dla Polski,
podstawa prawna
06.12. 1999 r.
Dz. U. 2007 nr 30 poz.
190
20.03.1992 r.
Dz. U. 1995 nr 19, poz. 88
26.10.1994 r.,
Dz. U. 1996 nr 53, poz.
239
01.01.1996 r.
Dz. U. 1996 nr 58 poz.263
i 264
10.09. 1997 r.
Dz. U. 1999 nr 96 poz.
1110
10.05. 1996 r.
Dz. U. 1999 nr 96 poz.
1112
Dz. U. 2001 nr 15 poz.
151
Dz. U. 2001 nr 136 poz.
1526
Dz. U. 2001 nr 136 poz.
1529
Dz. U. 2002 nr 184 poz.
1532
Dz. U. 2003 nr 2 poz. 17
Dz. U. 2003 nr 78 poz.
702
31.12.2001
Dz. U. 2003 nr 78 poz.
706
Dz. U. 2004 nr 129 poz.
1352
Dz. U. 2004 nr 216 poz.
2201
Dz. U. 2005 nr 66 poz.
574
Dz. U. 2006 nr 14 poz. 98
Dz. U. 2008 nr 158 poz.
990
Dz. U. 2009 nr 14 poz. 76
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
Konwencje i porozumienia podpisane
i dotychczas nie ratyfikowane
Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu
Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania
powietrza na dalekie odległości dotyczący emisji tlenków azotu i/lub ich
transgranicznego przemieszczania z 1988 r.
powietrza na dalekie odległości dotyczący dalszego ograniczenia emisji siarki z 1994 r.
powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych z
czerwca 1998 r.
powietrza na dalekie odległości w sprawie przeciwdziałania zakwaszaniu, eutrofizacji i
ozonowi przyziemnemu z 1.12.1999 r.
Porozumienie pomiędzy Wspólnotą Europejską i Rządem Rzeczypospolitej Polskiej w
sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji Środowiska i Europejskiej Sieci
Informacyjnej i Obserwacyjnej
Protokół w sprawie metali ciężkich (Czwarta Konferencja Ministerialna "Środowisko dla
Europy" 1998 r. w Aarhus).
Data podpisania
16.07.1998
31.10.1988
24.06.1994
24.06.1998
30.05.2000
16.11.2000
Czerwiec 1998 r.
Konwencje i porozumienia do których planowane jest przystąpienie lub ich podpisanie
Poprawka III do Konwencji Bazylejskiej, dotycząca zakazu eksportu odpadów do krajów innych niż określone
1
w Załączniku VII do Konwencji
Protokół do Konwencji Bazylejskiej w sprawie odpowiedzialności i rekompensat za szkody wynikłe z
2
transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych
3
Porozumienie o ochronie afrykańsko-euroazjatyckich wędrownych ptaków wodnych
4
Porozumienie w sprawie ochrony środkowo-europejskiej populacji dropia (Otis tarda)
93
7. Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko w wyniku realizacji założeń projektu
Strategii WJM, wraz ze wskazaniem możliwości kumulowania się oddziaływań
7.1. Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko przedsięwzięć wynikających
z realizacji projektowanej Strategii WJM
Zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt 2 Ustawy OOŚ w Prognozie należy określić a następnie poddać analizie i
ocenie przewidywane znaczące oddziaływania na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 a także
jego integralność oraz na poszczególne elementy środowiska, w szczególności na: różnorodność biologiczną,
ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki
i dobra materialne.
W celu zidentyfikowania potencjalnych znaczących oddziaływań dokonano w pierwszej kolejności
podziału działań/projektów planowanych w ramach Strategii WJM na te, które będą miały charakter
infrastrukturalny (związane będą z prowadzeniem robót budowlanych) oraz tzw. działania „miękkie”.
W analizie wykorzystano opisy planowanych działań zawarte w pkt. 10 Projektu Strategii. Przyjęto
założenie, że skutki wdrażania działań miękkich nie powodują znaczących bezpośrednich oddziaływań na
elementy środowiska wymienione na wstępie.
Zidentyfikowane działania infrastrukturalne poddano następnie analizie pod kątem możliwości
wystąpienia znaczących oddziaływań na środowisko wskutek ich realizacji i eksploatacji, posiłkując się
rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko. W przypadku działań infrastrukturalnych wymienionych w Projekcie Strategii,
które nie są wymienione w rozporządzeniu, dokonano dodatkowej weryfikacji pod kątem ich lokalizacji na
obszarach Natura 2000, co jest również wskazaniem do kwalifikowania przedsięwzięć jako mogących
znacząco oddziaływać na środowisko, zgodnie z art. 96 Ustawy OOŚ.
Wyniki weryfikacji przedstawiono w tabeli 30. Działania wymienione w ww. rozporządzeniu należą go
grupy mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko a więc do tych, których skala będzie
powodowała ograniczone co do intensywności i zasięgu oddziaływania na środowisko. W niektórych
przypadkach wskazano w tabeli dwie możliwości kwalifikowania działań, ponieważ rzeczywisty wpływ
inwestycji na środowisko będzie wynikał z jej lokalizacji, skali i zakresu prac budowlanych, a więc
parametrów których w Strategii w większości przypadków nie określa się ze względu na stopień ogólności
tego dokumentu.
Wyniki wstępnej analizy przedsięwzięć/działań pod kątem ich wpływu na środowisko wskazują na dwa
zasadnicze uwarunkowania, które będą rzutowały na możliwość wystąpienia istotnych oddziaływań:
1. lokalizacja na obszarach Natura 2000,
2. lokalizacja na obszarach chronionego krajobrazu (lub innych obszarowych form ochrony przyrody,
np. rezerwatów) - w przypadku jednoczesnego przekroczenia progów ilościowych decydujących
o znaczącej skali inwestycji (powierzchnia zabudowy).
Unikatowe walory przyrodniczo-krajobrazowe obszaru WJM sprawiają, że większość proponowanych
działań będzie realizowana na terenach chronionej przyrody lub krajobrazu, chociaż to szczegółowe
rozwiązania projektowe – w szczególności lokalizacyjne – będą decydować o faktycznym wpływie
realizowanych inwestycji na środowisko.
W celu wskazania elementów środowiska, które mogą być potencjalnie najbardziej narażone na
oddziaływanie efektów wdrożenia Strategii WJM zestawiono je proponowanymi rodzajami działań
w tabeli 31. Ponieważ w wielu przypadkach to faza realizacyjna będzie powodowała istotniejsze
oddziaływania (zmiany) na środowisko, w tabeli wskazano oddziaływanie dla fazy realizacyjnej i fazy
użytkowania (po dwa wskazania w każdym polu tabeli). Symbol „0” oznacza brak istotnych oddziaływań lub
wpływ neutralny. Znaki „-” i „+” wskazują odpowiednio oddziaływania negatywne i pozytywne.
94
Tabela 30. Identyfikacja projektów/działań proponowanych w Projekcie Strategii WJM, które mogą znacząco wpływać na środowisko
Lp.
Czy działanie należy do
przedsięwzięć
mogących znacząco
oddziaływać na
środowisko?
Uzasadnienie
NIE
NIE
TAK - potencjalnie lokalizacja Łuknajno, jeżeli
powierzchnia zabudowy z towarzyszącą
infrastrukturą przekroczy 0,5 ha (ze względu na
usytuowanie w rezerwacie przyrody)
TAK - Giżycko, przy powierzchni zabudowy
przekraczającej 4 ha na terenie MPZP lub 2 ha
w pozostałych przypadkach
ze względu na skalę i zakres robót budowlanych
jw.
NIE
jw.
5
Budowa obiektu służącego zorganizowaniu różnych form mieszkalnictwa dla osób z niepełnosprawnością
intelektualną, wraz z utworzeniem Zakładu Aktywności Zawodowej przez PSOUU Koło w Mikołajkach
NIE / TAK
TAK - jeżeli powierzchnia zabudowy
z towarzyszącą infrastrukturą przekroczy
4 ha na terenie MPZP lub 2 ha w pozostałych
przypadkach
6
Budowa zakładu opiekuńczo-leczniczego w Giżycku i kompleksu opiekuńczo-rehabilitacyjnego w Piszu (dla ok.
250 osób każdy) oraz ośrodka usług senioralnych w Mrągowie oraz Domu Opieki w Parafii Koźmińskiego w
Mrągowie
TAK / NIE
TAK - jw., ze względu na skalę inwestycji (obiekty
dla 250 osób)
7
Rowerowa Pętla Mazurska - wytyczenie szlaku głównego, opartego o oś szlaku WJM, z wykorzystaniem
istniejących dróg, które będą poddane modernizacji i przystosowaniu do turystyki rowerowej
NIE / TAK
8
Odbudowa zabezpieczeń brzegowych kanałów żeglownych w systemie Wielkich Jezior Mazurskich (tj. między
Piszem a Węgorzewem)
TAK / NIE
9
Remont i modernizacja śluzy Guzianka I oraz budowa śluzy Guzianka II
TAK / NIE
10
Poprawa drożności szlaku wodnego poprzez przebudowę i modernizację mostów na Jez. Mikołajskim i rzece
Krutyni
TAK / NIE
11
Zagospodarowanie szlaku wodnego rzeki Pisy
TAK / NIE
1
Mazurskie Centra Ekologii i Krajobrazu - powstanie (budowa?) placówek w Łuknajnie i Giżycku
2
3
Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii w Giżycku - budowa lub adaptacja budynku istniejącego
Rozbudowa budynku PSOUU Koło w Giżycku przy ul. Dąbrowskiego 15
Przebudowa i adaptacja istniejącego budynku mieszkalnego w Węgorzewie przy ul. Łuczańskiej na kompleks
mieszkań chronionych dla osób niepełnosprawnych
4
12
13
14
Remont i modernizacja nabrzeży służących obsłudze ruchu żeglugowego, w tym: Jez. Mikołajskiego, Jez.
Niegocin, Jez. Ryńskiego (Ryńskie Centrum Żeglarstwa II)
Budowa i modernizacja plaż i terenów rekreacyjnych położonych nad brzegami jezior i rzek wraz z
wyposażeniem ich w niezbędną infrastrukturę sanitarną oraz wzmocnieniem i ochroną erozyjną nabrzeży
jezior: Roś, Wiartel, Tałty, Ryńskie, Jagodne, Niegocin, Pozezdrze, Dargin, Dejguny, Głębokie, Czos, Juno.
Budowa i przystosowanie nadbrzeżnych promenad do obsługi ruchu turystycznego (pieszego, rowerowego)
wraz z niezbędną infrastrukturą ochrony środowiska - Jeziora Nidzkie, Guzianka, Czos.
Program budowy ekologicznych mini przystani żeglarskich na terenie istniejących leśnych bindug i biwakowisk
TAK / NIE
TAK / NIE
TAK - ze względu na przebieg w obszarach
Natura 2000, ale czynnikiem korzystnym jest
wykorzystanie istniejących dróg
potencjalnie TAK, ze względu na lokalizację części
inwestycji na obszarach Natura 2000
potencjalnie TAK, ze względu na lokalizację
inwestycji na obszarach Natura 2000
potencjalnie TAK, ze względu na lokalizację
Krutyni na obszarze Natura 2000
potencjalnie TAK, ze względu na przebieg Pisy
przez obszar Natura 2000
potencjalnie TAK, ze względu na usytuowanie
Jez. Mikołajskiego na obszarze Natura 2000
TAK / NIE
potencjalnie TAK, ze względu na lokalizację jezior
Wiartel, Dargin, Dejguny, Głębokiego, Nidzkiego
i Guzianka na obszarach Natura 2000
NIE / TAK
potencjalnie TAK - jeśli są zlokalizowane na
obszarach Natura 2000 a skala ingerencji i zmian
zostanie uznana za istotną
Lp.
przedsięwzięć
mogących znacząco
oddziaływać na
środowisko?
Uzasadnienie
TAK / NIE
potencjalnie TAK, ze względu na odcinek płynący
w Puszczy Piskiej (Natura 2000)
15
Przysposobienie retencyjne zlewni rzeki Dajny - uregulowanie stosunków wodnych jako warunek
zagospodarowania turystycznego szlaku, obejmującego miejsca rekreacji i wypoczynku, pomosty,
slipy, rynny do wodowania kajaków
16
Zagospodarowanie gospodarczo-turystyczne terenów nad Jez. Niegocin poprzez utworzenie terenów
rekreacyjnych, amfiteatru i przebudowy Bazy Sportów Wodnych
NIE / TAK
17
Zagospodarowanie turystyczne rzeki Orzyszy od jeziora Orzysz do granicy miasta poprzez przebudowę
nabrzeża rzeki Orzyszy
NIE / TAK
18
Ryńskie Centrum Żeglarstwa: budowa amfiteatru żeglarskiego nad Jeziorem Ryńskim
NIE / TAK
19
Budowa ekomariny w miejscowości Rydzewo
NIE / TAK
z towarzyszącą infrastrukturą przekroczy 0,5 ha
lub 2 ha ze względu na lokalizację w OChK
(odpow. poza MPZP / w MPZP)
lub 2 ha ze względu na lokalizację
w OChK (odpow. poza MPZP / w MPZP)
21
Piska ścieżka edukacyjna - odrestaurowanie zachowanych obiektów fortyfikacji tzw. Pozycji Piskiej - prace
restauratorskie i konserwatorskie, przebudowa ul. Nidzkiej z infrastrukturą, budowa oświetlenia, budowa
ścieżki dydaktycznej
Park historyczny w powiązaniu z Zespołem Pałacowo-Parkowym w Sztynorcie - prace remontowe
22
Rozbudowa parku tematycznego „Miasteczko westernowe MRONGOVILLE - III etap realizacji inwestycji
23
Jednostka karna w Orzyszu - reaktywacja - wybudowanie ośrodka szkoleniowego z miejscami noclegowymi
dla około 100 osób, zapleczem gastronomicznym, salami konferencyjnymi; budowa infrastruktury technicznej i
zaplecza rekreacyjnego
TAK / NIE
24
Mazurski Park Zimowy w Spytkowie - całoroczna, wielofunkcyjna infrastruktura sportowo-rekreacyjna: budowa
stoku narciarskiego z wyciągiem krzesełkowym i orczykowym, z wykorzystaniem naturalnego wyniesienia i
możliwym podniesieniem jego szczytu (2 trasy narciarskie), utworzenie toru pontonowego i trasy zjazdowej
dla rowerów, budowa toru saneczkowego, toru dla skuterów śnieżnych, budowa skate parku i toru przeszkód
dla snowboardzistów, budowę parku linowego. Do obsługi stoku: wewnętrzna droga dojazdowa, parking,
zaplecze gastronomiczne i sanitarne oraz obiekty obsługi turystów
TAK
ze względu na skalę i zakres inwestycji
25
Średniowieczna wioska krzyżacka w Rynie nad jez. Ołów - budowa konstrukcji wioski średniowiecznej, wiat,
miejsc do pojedynków pieszych i konnych, kładki
TAK / NIE
20
96
NIE
ze względu na rodzaj robót budowlanych
NIE
ze względu na rodzaj robót budowlanych
rozbudowa dotyczy przedsięwzięcia istniejącego,
w wyznaczonych granicach
TAK - przy powierzchni zabudowy wraz
z towarzyszącą infrastrukturą przekraczającej
4 ha na terenie MPZP lub 2 ha w pozostałych
przypadkach
NIE
Lp.
27
Park wypoczynku i rekreacji w Rynie nad jez. Ołów - modernizacja części istniejącego obiektu pod kątem
rekreacji, wypoczynku, rozrywki kulturalnej. Budowa parku linowego, tworzenie punktów widokowych,
modernizacja amfiteatru (budowa sceny, widowni, reżyserki, zaplecza socjalno-sanitarnego) oraz małej
architektury wraz z ogrodzeniem i oświetleniem terenu.
Mrągowo - festiwalowe miasto - przebudowa amfiteatru miejskiego
28
Budowa regionalnego obiektu widowiskowo-kinowego w Giżycku wraz z zagospodarowaniem terenu
26
przedsięwzięć
mogących znacząco
oddziaływać na
środowisko?
Uzasadnienie
NIE
ze względu na zakres obejmujący głównie prace
modernizacyjne
NIE
NIE / TAK
40
Przebudowa i adaptacja zabytkowego magazynu uzbrojenia, znajdującego na terenie powojskowym na
Centrum Aktywności Lokalnej i Wolontariatu
Rewitalizacja centrum Rucianego-Nidy w ciągu ul. Dworcowej
Rewitalizacja starego dworca kolejowego w Węgorzewie. Remont budynku dworca w celu nadania nowej
funkcji – muzealnej
Rewitalizacja centrum administracyjno-gospodarczego Miłek. Odnowa obiektów użyteczności publicznej,
terenów zieleni, parku, parkingów, poprawę wizerunku i atrakcyjności terenów wokół XIV-w. kościoła
Przebudowa targowiska miejskiego w Mikołajkach – stworzenie nowego wizerunku oraz połączenie
funkcjonalne z częścią restauracyjną i rekreacyjno-wypoczynkową miasteczka
Przebudowa targowiska miejskiego w Mrągowie - nadanie obiektowi stylu wpisującego się w klimat
mazurskiego przedwojennego kurortu
Mazurskie Centrum Sztuki i Pracy Twórczej w Mrągowie. Przebudowa i adaptacja zabytkowych nieruchomości
na centrum sztuki, promocji dziedzictwa kulturowego i terapii twórczej
Odtworzenie zabytkowego charakteru śródmieścia Mrągowa poprzez przywrócenie dawnego wyglądu ulic
Kościelnej, Mickiewicza, Ratuszowej, Żeromskiego, Kościuszki Mały Rynek, Kajki, pl. Kajki, budowę
parkingów, skweru miejskiego
Restauracja i rewaloryzacja twierdzy Boyen w Giżycku poprzez budowę, przebudowę i remont obiektów
okołobiznesowych: 2 hotele, 1 hostel, budowa obiektów okołobiznesowych rekreacyjnych, gastronomicznych narożniki na donżonie, arsenał, sala i budynek ćwiczeń, warsztat artyleryjski, wieżyczki obserwacyjne i
schrony pogotowia, zespół piekarni.
Mazurskie Szlaki Kajakowe - rzeka Sapina, szlak kajakowy M. Kajki (od wsi Ogródek przez jez. Orzysz do jez.
Śniardwy). Modernizacja szlaków kajakowych oraz wykonanie mini przystani/miejsc slipowania, biwakowsk,
kładek i pomostów.
Przebudowa ulic i budowa mostu drogowego przez Kanał Łuczański wraz z drogami dojazdowymi w Giżycku,
miejsc postojowych, ciągów pieszych i rowerowych. Budowa drogi łączącej okolice Twierdzy Boyen.
Przebudowa ciągu komunikacyjnego ulic w Węgorzewie wraz ze zmianą struktury terenów przyległych
41
Budowa ciągu pieszo-jezdnego wzdłuż ul. Dworcowej od portu żeglarskiego przez Ruciane-Nidę
NIE / TAK
42
Budowa miejsc parkingowych poprawiających warunki komunikacyjne w centralnej części Rynu
NIE / TAK
43
Inwestycje komunikujące drogi gminne/powiatowe z DK16 - Tałcka Pętla Turystyczna (przebudowa dróg),
remont drogi w Marcinkowie
NIE / TAK
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
97
ze względu na skalę inwestycji
TAK - jeśli skala całego przedsięwzięcia
przekroczy parametry jak w pkt. 25
NIE
ze względu na skalę inwestycji
NIE
ze względu na zakres inwestycji
NIE
ze względu na skalę i lokalizację inwestycji
NIE
ze względu na skalę i lokalizację inwestycji
NIE
NIE
NIE
NIE
NIE / TAK
TAK - o ile zakres prac budowlanych zostanie
zakwalifikowany w oparciu
o kryteria dot. pow. zabudowy
NIE / TAK
potencjalnie TAK, ze względu na lokalizację rzeki
Sapiny i szlaku Kajki w OChK
TAK
w związku m.in. z budową mostu
NIE
ze względu na zakres prac i lokalizację
TAK - jeżeli nowy ciąg drogowy przekroczy
długość 1 km
TAK - jeżeli powierzchnie parkingowe przekroczą
0,5 ha
NIE - ze względu na prace remontowe
TAK - jeśli przebudowa obejmie odcinki o dł.
powyżej 1 km
Lp.
44
45
46
47
48
przedsięwzięć
mogących znacząco
oddziaływać na
środowisko?
Inwestycje komunikujące drogi gminne/powiatowe z DK58 - budowa ulic w Rucianem-Nidzie, Piszu,
przebudowa drogi gminnej w Łupkach, przebudowa drogi powiatowej w okolicach Rozóg
Inwestycje komunikujące drogi gminne/powiatowe z DK59 - przebudowa ulic w Rynie, przebudowa dróg
gminnych od DK 59 do Wejdyk, Krzyżan, Słabowa, przebudowa drogi gminnej Sterławki Mł.– Szczybały Giż.,
budowa drogi na ul. Krótkiej w Mrągowie
Inwestycje komunikujące drogi gminne/powiatowe z DK63 - przebudowa drogi powiatowej do Pilch i
Łysoniów, przebudowa drogi powiatowej Rydzewo – Jagodne Małe, przebudowa drogi Spytkowo – Świdry,
budowa drogi nad Jez. Święcajty, przebudowa drogi powiatowej Miłki – Marcinowa Wola – Cierzpięty –
Orzysz, przebudowa drogi powiatowej Kamionek Wlk.– Radzieje, przebudowa drogi powiatowej Jakunówko –
Węgorzewo, budowa ul. Chrobrego w Węgorzewie, budowa i przebudowa ulic/dróg w Mrągowie.
Inwestycje na drogach lokalnych przebiegające przez tereny ważne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego
WJM - „Duża Pętla Mamr” (odcinek I, przebudowa drogi powiatowej Doba – Kamionki), „Duża Pętla Mamr”
(odcinek II, przebudowa drogi powiatowej Radzieje - Doba), poprawa dostępności turystycznej terenów w
Mrągowie
Uregulowanie gospodarki wodami opadowymi poprzez budowę, rozbudowę i przebudowę systemów wód
deszczowych, urządzeń podczyszczających i zbiorników retencyjnych.
49
Budowa, rozbudowa i przebudowa systemu sieci kanalizacji sanitarnych obszaru
50
Modernizacja oczyszczalni ścieków i przepompowni
Uruchomienie programu budowy przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscowościach obszaru oraz
budowa/przebudowa 5 małych kontenerowych oczyszczalni ścieków o przepustowości powyżej 30m3/d
Budowa i przebudowa sieci wodociągowych. Budowa i modernizacja 4 stacji uzdatniania wody
Rekultywacja Jeziora Magistrackiego
Termomodernizacja i poprawa efektywności energetycznej obiektów użyteczności publicznej i starych
wielorodzinnych budynków mieszkalnych
51
52
53
54
NIE / TAK
NIE / TAK
TAK - jeśli przebudowa/budowa obejmie odcinki
o dł. powyżej 1 km
TAK - jeśli przebudowa obejmie odcinki o dł.
powyżej 1 km
TAK / NIE
TAK - jeśli przebudowa/budowa obejmie odcinki
o dł. powyżej 1 km
NIE / TAK
TAK - jw.
NIE
TAK - w przypadku przekroczenia progu 1 km
długości sieci
TAK - w przypadku przekroczenia progu 1 km
długości sieci
ze względu na zakres prac
NIE
niewielka skala inwestycji
NIE
NIE
nie dotyczy sieci magistralnych
ze względu na lokalizację
NIE
ze względu na skalę i zakres inwestycji
NIE / TAK
NIE / TAK
98
Uzasadnienie
Rośliny
Wody
Powietrze
Pow. ziemi
Krajobraz
Klimat
Zasoby
naturalne
Zabytki, dobra
mat.
0
-
0
0
0
0
+
0
-
0
0
0
0
0
0
-
0
0
0
-
0
0
0
0
0
0
0
0
0
+
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Działanie infrastrukturalne 
1
2
3
4
Budowa sieci kanalizacyjnych o długości powyżej 1 km
Budowa / przebudowa dróg na odcinkach dłuższych niż 1 km
Budowa nowych obiektów kubaturowych z infrastrukturą towarzyszącą
w obszarach cennych przyrodniczo
Działania inwestycyjne w strefach brzegowych cieków i jezior,
zwłaszcza na obszarach ochrony przyrody i krajobrazu
Element środowiska pod największą presją 
0
0
0
-
+
+/+
+
Działanie o
największym
oddziaływaniu
Fauna
hałasu)
(np. wpływ
Ludzie
Element środowiska 
Różnorodn.
biologiczna
Tabela 31. Identyfikacja rodzajów działań potencjalnie znacząco oddziałujących na środowisko oraz elementów środowiska najbardziej narażonych na ich oddziaływanie
Z powyższego (poglądowego) zestawienia wynika, że nasilona ingerencja w środowisku będzie miała
miejsce w fazie realizacyjnej przedsięwzięć, zwłaszcza na obszarach dotychczas niezagospodarowanych oraz
na obszarach cennych przyrodniczo/krajobrazowo. Faza ta została wskazana jako zaznaczająca się w sposób
negatywny w wielu elementach środowiska, ale należy podkreślić, że oddziaływania w tej fazie mają
charakter okresowy, przemijający i najczęściej lokalny. Oddziaływania typowe dla robót budowlanych, jak
hałas, zapylenie, emisja spalin, zajęcie terenu pod składowanie materiałów lub urobku z wykopów, ustają
wraz z zakończeniem prac. Przy odpowiednim nadzorze, który w przypadku inwestycji na obszarach
wrażliwych przyrodniczo powinien uwzględniać również nadzór specjalisty przyrodnika, negatywny wpływ
tej fazy procesu inwestycyjnego może być skutecznie minimalizowany.
W fazie użytkowania oddziaływania negatywne będą związane głównie z przedsięwzięciami
realizowanymi na terenach chronionej przyrody i krajobrazu, ponieważ skutki ingerencji budowlanej na
obszarach zurbanizowanych są znacznie mniej odczuwalne. Nowe inwestycje realizowane na obszarach
chronionej przyrody powinny podlegać przed realizacją szczegółowej analizie i ocenie wpływu na
przedmioty ochrony - gatunki zwierząt, roślin i grzybów oraz ich siedliska.
Wśród elementów środowiska narażonych na największe oddziaływanie wyróżniają się te, które
jednocześnie stanowią o atrakcyjności turystycznej obszaru WJM. Jest to wskazanie do podejmowania
dodatkowych działań mających na celu eliminowanie lub minimalizowanie negatywnych oddziaływań.
Należy również odnotować korzystny wpływ planowanych działań na środowisko, mających na celu
jego ochronę oraz poprawę warunków i komfortu życia i zamieszkania mieszkańców analizowanego obszaru
(kanalizacja, nowe drogi, nowa oferta rekreacyjno-wypoczynkowa i lecznicza). Korzyści te będą miały
również wymiar ponadlokalny poprzez stworzenie warunków do wypoczynku i rekreacji oraz leczenia dla
osób mieszkających poza obszarem WJM.
7.2. Kumulacja oddziaływań
Kumulacja oddziaływań może być oceniania w oparciu o zidentyfikowanie istniejące oraz planowane źródła
emisji. Kluczowym zagadnieniem jest więc analiza zamierzeń inwestycyjnych w ujęciu lokalizacyjnym, co
w przedmiotowym przypadku jest utrudnione ze względu na:
1. wynikającą z założeń Strategii WJM możliwość realizacji ponad 50 różnych działań o charakterze
inwestycyjnym - zakres analizy jest bardzo szeroki,
2. bardzo zróżnicowany poziom szczegółowości planowanych działań - w Strategii wymienia się
zarówno inwestycje o charakterze punktowym (dla których można wskazać lokalizację), jak
i obszarowe lub liniowe, jak np. dotyczące planów zagospodarowania brzegów rzek i jezior, dla
których wskazania lokalizacyjne pojawią się na etapie projektowania.
Działania, dla których w Strategii uwzględnia się wskazania lokalizacyjne, to najczęściej zamierzenia
inwestycyjne dotyczące infrastruktury istniejącej a więc obejmujące czynności modernizacyjne
z uwzględnieniem remontu lub przebudowy, rzadziej rozbudowy. Przedsięwzięcia takie powodują już
określone oddziaływania na środowisko i dopiero realizacja nowych przedsięwzięć w ich otoczeniu może
być wskazaniem do analizy kumulacji oddziaływań. Uogólniając, można jednak wskazać pewne typowe
oddziaływania, które ulegają kumulacji w środowisku w przypadku intensywnego wzrostu stopnia
zagospodarowania sąsiednich terenów, np.:
• zmiana lokalnych warunków wodnych wskutek zwiększenia powierzchni szczelnych (wzrost
odpływu wód opadowych ze zlewni) i ograniczenie lokalnej retencji wody; na obszarach silnie
zurbanizowanych działania takie mogą skutkować w skrajnych przypadkach przeciążaniem
kanalizacji deszczowej i lokalnymi podtopieniami,
• zmiana jakości powietrza atmosferycznego w wyniku kumulacji zanieczyszczeń gazowych i pyłów
emitowanych z kotłowni indywidualnych, szczególnie w przypadku stosowania paliw
wysokoemisyjnych, ale również powodowana wzrostem obciążenia lokalnych dróg ruchem
samochodowym (kumulacja emisji spalin),
•
zmiana jakości klimatu akustycznego związana z pojawianiem się nowych źródeł hałasu, głównie
komunikacyjnego, ale także przemysłowego związanego z funkcjonowaniem np. obiektów
usługowych,
• zmiana warunków mikroklimatu wskutek zwiększania powierzchni szczelnych kosztem
powierzchni biologicznie czynnych.
Na szczególną uwagę w kontekście kumulacji oddziaływań zasługują zmiany dokonywane w zlewniach
bezpośrednich jezior. Wzrost zagospodarowania i udostępnienia brzegów do celów wypoczynkowych,
rekreacyjnych i sportowych może skutkować zachwianiem równowagi wrażliwych ekosystemów
jeziorowych, a w konsekwencji obniżeniem walorów decydujących o atrakcyjności jezior.
Skala i zasięg wynikających z kumulacji oddziaływań powinny w każdym przypadku podlegać analizie
i ocenie w ramach odpowiednich procedur indywidualnych, ale również na etapie strategicznego planowania
sposobu zagospodarowania terenów, co jest dokonywane w miejscowych planach zagospodarowania.
8. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą
negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji
projektowanego dokumentu
Strategia WJM 20202 jest dokumentem, którego zadaniem jest stworzenie ram dla skutecznej realizacji
wspólnych działań zmierzających do poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej obszaru Wielkich Jezior
Mazurskich. Jest to dokument, który w sposób kompleksowy łączy działania o charakterze inwestycyjnym
oraz działania tzw. miękkie, których wymiar infrastrukturalny jest znacznie mniejszy (lub znikomy), ale rola
i znaczenie społeczno-gospodarcze jest równie istotne. Ponieważ w Strategii odnotowuje się i podkreśla
wyjątkowość walorów przyrodniczych i krajobrazowych przedmiotowego obszaru, lista proponowanych tu
celów strategicznych i wynikających stąd kierunków działań, oprócz służących bezpośrednio rozwojowi
gospodarczemu i społecznemu wyznaczonego obszaru, obejmuje także te, których celem - jeśli nie
bezpośrednim, to strategicznym - jest ochrona tych walorów. Należą do nich:
 Kierunek 1: Nowoczesna edukacja – konkurencyjny rozwój. Kierunek ten obejmuje m.in. opracowanie
systemu edukacji ekologicznej skierowanej do wszystkich mieszkańców obszaru WJM (od przedszkola
do seniora). Edukacja mająca na celu zrozumienie zasad funkcjonowania środowiska jest podstawą dla
jego skutecznej ochrony i dbałości o jego zasoby.
 Kierunek 3: Przedsiębiorczość i zatrudnienie. Poprzez wsparcie innowacyjności w produkcji żywności,
w tym ekologicznej oraz w biogospodarce, jest to kierunek który powinien przyczyniać się w pewnym
stopniu do ograniczania ilości zanieczyszczeń przedostających się do gleby i wód wskutek prowadzenia
intensywnej, często wielkoobszarowej, uprawy roślin oraz intensywnego chowu zwierząt.
 Kierunek 4: Regionalny produkt turystyczny WJM. Obejmuje szereg działań mających na celu
przygotowanie odpowiedniego zaplecza do wypoczynku i turystyki, w tym bezpiecznego dla środowiska
wodnego zaplecza do wypoczynku nad wodą i korzystania z akwenów oraz uprawiania turystyki pieszej
i rowerowej. Ten sam kierunek uwzględnia działania mające na celu przywracanie terenów
zdegradowanych do wykorzystania w różnych celach (publicznych, gospodarczych, mieszkaniowych),
co jest korzystne ze względu na wykorzystanie do celów rozwoju społeczno-gospodarczego terenów już
zagospodarowanych i powinno ograniczać działania urbanizacyjne na terenach niezabudowanych.
 Kierunek 5: Inwestycje komunikacyjne. Proponowane tu działania mające na celu poprawę dostępności
komunikacyjnej obszaru WJM w ramach istniejącej sieci połączeń drogowych powinny zwiększyć
płynność ruchu, co w efekcie ogranicza szkodliwy wpływ komunikacji na jakość powietrza
atmosferycznego, jak również - poprzez poprawę jakości nawierzchni - ogranicza uciążliwość
akustyczną komunikacji drogowej.
 Kierunek 6: MASTERPLAN - czyste środowisko przyrodnicze i zasobne jeziora. Jest to kierunek służący
realizacji zadań mających bezpośrednie przełożenie na poprawę jakości środowiska obszaru WJM oraz
zasobności jezior. Tworzenie warunków do korzystania z energii ze źródeł odnawialnych (OZE) będzie
sprzyjało ograniczeniu wykorzystania paliw wysokoemisyjnych. Ograniczenie strat ciepła z budynków
będzie służyło efektywniejszemu gospodarowaniu energią i zmniejszaniu emisji ze źródeł grzewczych,
w tym szczególnie z niskowydajnych kotłowni lokalnych. Dalsze porządkowanie gospodarki wodno101
ściekowej w obszarze WJM będzie skutkowało ogólną poprawą jakości środowiska wodno-gruntowego
oraz zwiększeniem ochrony zasobów wód podziemnych i powierzchniowych. Wdrażanie selektywnej
zbiórki odpadów na obszarach nie objętych tym systemem i kierowanie ich do recyklingu będzie służyło
ograniczeniu unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie.
Wśród proponowanych w Projekcie Strategii WJM działań o charakterze infrastrukturalnym znajdują się
również takie, które nie służą bezpośrednio realizacji celów środowiskowych, a więc ich wpływ na
środowisko może być potencjalnie negatywny. Do działań tego rodzaju należy w pierwszej kolejności
zaliczyć nowe inwestycje drogowe, przede wszystkim wzmiankowaną w przykładach działań budowę
lub rozbudowę obwodnic. Oczywiście projekty tego rodzaju przynoszą szereg korzyści natury ekonomicznej,
skracając czas przejazdów nie tylko na obwodnicach, ale również na obszarach zurbanizowanych, z których
wyprowadza się ruch tranzytowy, ale z punktu widzenia ochrony środowiska przyrodniczego - zwłaszcza na
obszarach szczególnie cennych przyrodniczo, jak opisywany obszar WJM - są to zawsze działania
przynoszące szereg oddziaływań niekorzystnych lub negatywnych. Należy do nich zaliczyć:

fragmentację przestrzeni biocenotycznych,

separowanie populacji (zwłaszcza w przypadku dróg o wysokim prognozowanym natężeniu
ruchu),

zmniejszenie powierzchni biocenotycznie aktywnych,

hałas

śmiertelność zwierząt na drogach w miejscach przecięcia ze szlakami migracji zwierząt (co jest
jednocześnie zagrożeniem dla zdrowia i życia kierowców uczestniczących w kolizji ze
zwierzęciem).
Obok projektów skutkujących rozbudową sieci drogowych, także projekty dotyczące istniejących
ciągów komunikacji samochodowej (modernizacje, przebudowy) mogą negatywnie oddziaływać na
środowisko przyrodnicze ze względu na praktykowaną coraz powszechniej jednoczesną likwidację
przydrożnych zadrzewień (w tym cennych przyrodniczo alei). Zadrzewienia przydrożne stanowią
niejednokrotnie bardzo wartościowy element krajobrazu przyrodniczego i kulturowego, zwłaszcza na
Warmii i Mazurach, ale ustępują argumentacji zarządców dróg dotyczącej konieczności zapewnienia
bezpieczeństwa ruchu na drogach.
Racjonalne działania w czasie budowy i eksploatacji dróg mogą skutecznie minimalizować wpływ
inwestycji drogowych. Poniżej przytoczono przykłady zaleceń i działań minimalizujących negatywne
oddziaływanie na środowisko działań związanych z budową/rozbudową dróg, które powinny być
standardowo uwzględniane przy realizacji projektów drogowych:
– dokumentację projektową i środowiskową obligatoryjnie wspomagać rozpoznaniem przyrodniczym
terenu,
– wycinkę drzew ograniczyć do niezbędnego minimum wynikającego z bezpieczeństwa ruchu, zwłaszcza
w cennych alejach; prace związane z wycinką drzew i karczowaniem terenu prowadzić w okresie
pozalęgowym ptaków,
– w projektach uwzględniać nasadzenia odtworzeniowe dla alei w krajobrazie kulturowym Mazur,
wykorzystując gatunki rodzime (klon, lipa, jesion, dąb szypułkowy),
– w miejscach zidentyfikowanej migracji zwierząt projektować przejścia ekologiczne i zabezpieczenia
przeciwwtargnieniowe,
– podczas prac związanych z ewentualną likwidacją zbiorników wodnych lub ich części uwzględnić
możliwość występowania w nich płazów, realizując prace po okresie rozrodczym (optymalnym
terminem jest wrzesień); przygotować harmonogram prac, zabezpieczając możliwość opuszczenia
zbiornika lub przeniesienia płazów w inne miejsce,
– przed rozpoczęciem robót sprawdzać z udziałem herpetologa teren budowy pod kątem obecności
płazów i ewentualnie przenieść je poza linie rozgraniczające i tymczasowe płotki rozstawiane w czasie
budowy,
– zaplecze budowy i place magazynowe materiałów budowlanych lokalizować z dala od istniejących
zadrzewień, obszarów chronionych, cieków i terenów podmokłych,
– po zakończeniu każdego odcinka budowanej drogi jak najszybciej przeprowadzać prace porządkowe,
zmierzające do przywrócenia stanu poprzedzającego prace budowlane oraz usuwać czasowe elementy
budowy.
102
Ze względu na hasłowy jedynie charakter wskazań zawartych w Projekcie Strategii dotyczących
modernizacji systemu komunikacyjnego na obszarze WJM w zakresie połączeń lotniczych i kolejowych,
zagadnienia te nie podlegają dokładniejszej analizie w niniejszej Prognozie.
Obok projektów drogowych, jako inne działania skutkujące potencjalnie istotną ingerencją
w środowisku należy wskazać projekty powodujące wzrost ilości turystów i inwestycji związanych
z turystyką, głównie realizowane w strefie brzegowej oraz na obszarach wód (np. zabudowa w strefie
nabrzeża, pomosty, urządzenia obsługi jednostek pływających) a także projekty budowlane na obszarach
chronionej przyrody – zwłaszcza na terenach dotychczas niezagospodarowanych i nieużytkowanych.
Mając na względzie oczywiste korzyści dla środowiska związane z porządkowaniem zaplecza turystycznowypoczynkowego w zakresie sanitarnym, należy działania te planować w sposób kompleksowy,
z uwzględnieniem ich wpływu skumulowanego na dany ekosystem. Intensyfikacja wykorzystania terenów
wrażliwych przyrodniczo dla potrzeb turystyki i wypoczynku może bowiem również skutkować szeregiem
negatywnych oddziaływań na biotopy i biocenozy, jak np.:

zmniejszenie powierzchni biocenotycznie aktywnych,

wzmożona antropopresja (hałas, zaśmiecanie, mechaniczne niszczenie siedlisk, płoszenie zwierząt
w ich naturalnym środowisku)

fragmentacja przestrzeni o dużych walorach biocenotycznych (zwłaszcza w przypadku obszarów
dziś nie zainwestowanych,), w tym poprzez lokalizowanie obiektów w rozproszeniu i poza
terenami zwartej zabudowy.

degradacja stref przybrzeżnych jezior, w tym szuwarów (stanowiących naturalny filtr
zabezpieczający wody przed spływem zanieczyszczeń powierzchniowych;
Przywołując opinię pojawiającą w wielu miejscach Projektu Strategii WJM, podkreślającą nadrzędną
wartość przyrody i krajobrazu na terenie Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, jak np. na str. 60: „Ochrona
oraz poprawa stanu wód powierzchniowych stanowią najważniejszy warunek istnienia i rozwoju
podstawowej gospodarki, jaką jest turystyka”, należy rozważyć jeszcze jeden aspekt. Niezależnie od
przywołanych powyżej zagrożeń wynikających ze wzmożonej presji turystycznej zdefiniowanych
w stosunku do środowiska naturalnego, niekorzystne zmiany jakie mogą potencjalnie powstać, choćby
lokalnie, mogą skutkować także osłabieniem wizerunku obszaru Wielkich Jezior Mazurskich promowanego
– także w Strategii WJM – jako ostoja bioróżnorodnosci, pięknego krajobrazu, ciszy i relaksu. Zatem, w celu
ochrony przyrody i krajobrazu, które są postrzegane jako główna wartość obszaru WJM, na której budowana
jest większość działań opisywanych w Strategii należy na każdym etapie – począwszy od określania
kierunków działań, przez etap tworzenia dla nich nowych dokumentów planistycznych (głównie MPZP)
i oceniania ich pod względem wpływu na środowisko (w tym w określaniu przez Organ zakresu decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach), aż do etapu określania warunków szczegółowych na etapie pozwoleń
na budowę – dbać o zapisy sprzyjające tzw. zrównoważonemu rozwojowi. Kluczowe jest zatem znalezienie
równowagi między inwestowaniem, w tym w obiekty turystyczne, a tzw. chłonnością biocenotyczną
obszaru. W opisywanym kontekście jako bardzo korzystną należy wskazać np. propozycję opracowania
w ramach MASTERPLANU - Strategii ochrony wód powierzchniowych WJM.
Obok inwestycji „dużych”, które ze względu na swoją skalę podlegają kontroli wpływu na środowisko
na etapie projektowania, istotne znaczenie dla ochrony środowiska, zwłaszcza na terenach cennych
przyrodniczo, niezagospodarowanych, mogą mieć inwestycje o niewielkiej skali. W tym przypadku
najlepszym narzędziem są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które kompleksowo regulują
zasady zagospodarowania terenów, a w szczególności określają zasady realizacji inwestycji (zwłaszcza
zabudowy) w kontekście spełnienia określonych wymogów technicznych (w tym np. sanitarnych, czy
grzewczych). Strategia nie jest jednak dokumentem mającym bezpośrednie przełożenie na zwiększanie
udziału terenów objętych planami miejscowymi w gminach, a więc nie podlega ocenie w tym zakresie.
Ze względu na strategiczny charakter analizowanego dokumentu, co wiąże się w sposób oczywisty
z wysokim poziomem ogólności niektórych jego zapisów, przedstawienie propozycji działań
kompensacyjnych jest niemożliwe. Kompensacja przyrodnicza, zgodnie z ustawą Prawo ochrony
środowiska, to zespół działań obejmujących w szczególności roboty budowlane, roboty ziemne,
rekultywację gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do
przywrócenia równowagi przyrodniczej lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia
103
równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację
przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych. Podjęcie decyzji o konieczności działań
kompensujących potencjalne szkody w środowisku przyrodniczym powinno więc wynikać z analizy
szczegółowych rozwiązań projektowych, a przede wszystkim z uzasadnionego i udowodnionego w toku
analizy konkretnego przypadku braku możliwości zastosowania alternatywnego rozwiązania wariantowego,
które miałoby na celu uniknięcie zastosowania kompensacji przyrodniczej (kompensację stosuje się
wyłącznie w przypadku braku możliwości ochrony elementów przyrodniczych - art. 75 ustawy Prawo
ochrony środowiska). Mając jednak na uwadze wysoką jakość środowiska przyrodniczego na większości
analizowanego obszaru, której ochrona jest priorytetem w rozwoju obszaru WJM, należałoby przyjąć jako
zalecenie ogólne unikanie realizacji działań skutkujących koniecznością wdrażania działań
kompensacyjnych, uwzględniając konieczność poszukiwania rozwiązań wariantowych.
Podsumowanie
W podsumowaniu należy zaznaczyć, że projektowana Strategia WJM nie sankcjonuje realizacji
jakiegokolwiek przedsięwzięcia znacząco oddziałującego na środowisko bez przeprowadzenia właściwego
postępowania administracyjnego, w tym w szczególności postępowania w sprawie decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach. Jednocześnie należy odnotować, iż dla niektórych spośród
proponowanych w Projekcie Strategii działań/projektów uzyskano już decyzje o pozwoleniu na budowę
a więc prognozowanie ich potencjalnego wpływu na środowisko jest praktycznie bezprzedmiotowe. Zgodnie
z informacjami zawartymi w Projekcie Strategii dotyczy to części działań w ramach Masterplanu (w tym
OZE-Planu), większości działań w ramach projektu Mazurskie Perły oraz niektórych projektów w ramach
celu strategicznego poprawy dostępności komunikacyjnej obszaru WJM. W odniesieniu do działań
planowanych, które mogą znacząco oddziaływać na środowisko, należy przyjąć założenie o poddaniu ich
odpowiednim procedurom administracyjnym mającym na celu ocenę stopnia zagrożenia środowiska oraz
skuteczności minimalizacji oddziaływań negatywnych, a zatem nie wymagają one wskazywania
dodatkowych rozwiązań mających na celu zapobieganie lub ograniczanie negatywnych
9. Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie
wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego
wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych. Wnioski i rekomendacje.
Projekt Strategii WJM - 2020 jest dokumentem, który tworzy bazę dla wspólnych działań jednostek
samorządowych funkcjonujących na obszarze Wielkich Jezior Mazurskich, służących w pierwszej kolejności
rozwojowi społeczno-gospodarczemu tego obszaru, przy jednoczesnej ochronie jego walorów
przyrodniczych i krajobrazowych. Jak wykazała analiza przeprowadzona na wstępie Prognozy, jest to
dokument zgodny z założeniami dotyczącymi kierunków rozwoju wyznaczonych przez poszczególne
Samorządy, jak również uwzględniający cele strategiczne wskazywane w strategicznych opracowaniach
ponadlokalnych. Nie stwierdza się więc istotnych przesłanek dla wskazania rozwiązań alternatywnych do
rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie strategicznym. Jednocześnie zakłada sie, że realizacja
poszczególnych działań inwestycyjnych, które mogą potencjalnie negatywnie wpłynąć na środowisko
będzie skutecznie kontrolowana poprzez stosowanie istniejących narzędzi prawnych w postaci decyzji
środowiskowej, czy decyzji o pozwoleniu na budowę na obszarach Natura 2000. W trakcie lektury Projektu
Strategii WJM autorzy Prognozy stwierdzili natomiast, iż w celu zwiększenia jej jakości merytorycznej
można dokonać następujących modyfikacji (wskazano konkretne zapisy w projektowanym dokumencie):
104
 zapis na str. 14 Projektu Strategii w brzmieniu:
„Specyfika przyrodnicza omawianego obszaru, jak również deklaracje wypoczywających
wskazują, że zapewnienie swobodnego dostępu do linii brzegowej, szczególnie na jej
najbardziej atrakcyjnych i dostępnych dla dużej liczby osób odcinkach, powinno być traktowane
priorytetowo.”
proponuje się uzupełnić o informację podkreślającą wrażliwość ekosystemów wodnych na ingerencję ze
strony człowieka, tzn.:
„Specyfika przyrodnicza omawianego obszaru, jak również deklaracje wypoczywających
wskazują, że zapewnienie swobodnego dostępu do linii brzegowej, szczególnie na jej
najbardziej atrakcyjnych i dostępnych dla dużej liczby osób odcinkach, powinno być traktowane
priorytetowo, przy jednoczesnym respektowaniu warunków do zachowania bioróżnorodności
wrażliwych ekosystemów wodnych.”
 zapis na stronie 30 Projektu Strategii:
Wśród zagrożeń WJM w otoczeniu wymienia się, m.in, regulacje prawne dotyczące ochrony
środowiska, zagospodarowania przestrzennego i ochrony zabytków (zbyt silna pozycja ekologów
i konserwatorów) oraz plany utworzenia parku narodowego.
Zapis ten należy uznać za niezgodny z założeniami dokumentu wyższej rangi, jakim jest Polityka
ekologiczna Państwa [41], w której w rozdz. 3.1. czytamy, cyt.: “Jest ważna także kontynuacja tworzenia
krajowej sieci obszarów chronionych uwzględniająca utworzenie nowych parków narodowych, rezerwatów,
parków krajobrazowych oraz powstanie form i obiektów ochrony przyrody”. Proponuje się usunięcie tego
zapisu.
 zapis na stronie 34 Projektu Strategii:
„Cele strategiczne odnoszą się do następujących zagadnień (...):
- środowiska przyrodniczego – wysokiej jakości środowisko przyrodnicze musi zachęcać
turystów, przedsiębiorców i mieszkańców do przebywania na obszarze WJM. Zatem podstawą
rozwoju będzie skuteczna dyskusja ze stereotypami, wzrost świadomości społecznej związanej
z ekologią, zdywersyfikowane wykorzystanie turystyczne, a w końcu otwartość wobec
podmiotów gospodarczych.”
Zaleca się wyjaśnienie, jakiego rodzaju stereotypy wskazują autorzy Projektu Strategii.

zapis na str. 47 Projektu Strategii w brzmieniu:
„Przykłady działań (...): dbałość o estetykę krajobrazu;”.
sugeruje się rozszerzyć, poprzez zaakcentowanie wagi unikatowych walorów krajobrazowych typowych dla
Mazur, rozumianych nie tylko jako krajobraz przyrodniczy, ale również kulturowy:
„Przykłady działań (...): dbałość o estetykę krajobrazu, ze szczególnym uwzględnieniem:
- zasad reintegracji struktury osadniczej, kontynuacji tradycyjnych wartości kultury użytkowania
przestrzeni i kultury materialnej oraz przywracania wartości miejscowej tradycji
architektonicznej,
- ochrony elementów typowych dla krajobrazu mazurskiego, w szczególności na obszarach
chroniących krajobraz (Mazurski PK, obszary chronionego krajobrazu, Zespół Przyrodniczo-
105
Krajobrazowy Jeziora Sorkwickie) przed wprowadzaniem form architektonicznych obcych dla
terenu Mazur
- zachowania przydrożnych alei i szpalerów drzew wzdłuż dróg.”
Powyższe zmiany wskazuje się m.in. w oparciu o zapisy Polityki ekologicznej Państwa, w której w rozdz.
3.1. stwierdza się, cyt.: „Jest niezbędne wypracowanie metod skutecznej ochrony cennych przyrodniczo
zadrzewień przydrożnych oraz terenów zieleni miejskiej” oraz zapisy Strategii rozwoju turystyki
województwa warmińsko-mazurskiego, która zakłada, iż poprzez ochronę i kontrolowany rozwój
posiadanych zasobów naturalnych i kulturowych Warmia i Mazury staną się synonimem miejsca
generującego produkty turystyczne wysokiej jakości. Wdrażanie produktów turystycznych powinno
uwzględniać - jako jeden z priorytetów - ochronę środowiska i zasobów naturalnych oraz walorów
kulturowych (...). Konieczność ochrony krajobrazu kulturowego akcentowana jest także w Programie
ochrony środowiska województwa warmińsko-mazurskiego, w którym w ramach Priorytetu I - Doskonalenie
działań systemowych w pkt. 8 jest mowa o Uwzględnianiu aspektów ekologicznych w planowaniu
przestrzennym i przywróceniu właściwej roli planowania przestrzennego w województwie, w szczególności
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, poprzez m.in. wdrażanie koncepcji korytarzy
ekologicznych i zasad ochrony krajobrazu kulturowego. Ponadto, zgodnie z ratyfikowaną przez Polskę
Europejską Konwencją Krajobrazową, przez „ochronę krajobrazu” rozumie się: „działania na rzecz
zachowania i utrzymywania ważnych lub charakterystycznych cech krajobrazu tak, aby ukierunkować i
harmonizować zmiany, które wynikają z procesów społecznych, gospodarczych i środowiskowych”.
 zapis na str. 51 Projektu Strategii w brzmieniu:
„Przykłady działań (...): program jezior obszaru WJM, wsparcie systemów gospodarki odpadami
(...), rekultywacja dzikich wysypisk”.
Proponuje się uszczegółowienie zapisu „program jezior” (zapis jest nieczytelny) oraz uszczegółowienie
rodzajów wsparcia systemów gospodarki odpadami wraz ze wskazaniem systemów, o które chodzi (stopień
ogólności zapisu nie sugeruje konkretnych działań). Należy również zastąpić termin „rekultywacja dzikich
wysypisk” zaleceniem mającym zastosowanie praktyczne, tzn. np. „likwidacja dzikich wysypisk odpadów,
z jednoczesną rekultywacją odzyskanych terenów”.
W celu zwiększenia stopnia spójności projektowanego dokumentu z dokumentami o charakterze
strategicznym, tj.:
• Polityką ekologiczną Państwa,
• Programem Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego,
• Regionalnym Programem Operacyjnym Warmia i Mazury na lata 2014-2020,
proponuje się rozbudowanie 4. celu strategicznego - Wysokiej jakości środowisko przyrodnicze o następujące
kierunki działań:
Ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem użytkowania
oraz tworzenie nowych obszarów i obiektów chronionych
Podejmowane działania powinny być ukierunkowane na:
 obejmowanie ochroną prawną w formie użytków ekologicznych terenów położonych
poza aktualnie chronionymi obszarami cennymi przyrodniczo, w miejscach gdzie
zidentyfikowano cenne gatunki fauny i flory, cenne siedliska, ważne refugia
biocenotyczne itp.;
 objęcie ochroną prawną szczególnie cennych alei i drzew (kontekst przyrodniczy
i kulturowy).
106
Zachowanie i ochrona istniejących małych zbiorników wodnych i poprawa ich funkcji
ekosystemalnych.
 ochronę przed zasypywaniem, zaśmiecaniem i osuszaniem małych zbiorników
wodnych (w szczególności śródpolnych).
Wprowadzanie do zieleni na obszarach zamieszkania nasadzeń rodzimych gatunków
drzew i krzewów, przy stopniowej eliminacji gatunków obcych
 unikanie na etapie projektowania nowych terenów zielonych lub odnawiania
istniejących (jak parki, skwery, zieleńce, lasy miejskie) wykorzystywania roślin
(zwłaszcza drzew i krzewów) spoza właściwego zasięgu geograficznego
i klimatycznego. W przypadku obszarów zielonych sąsiadujących z terenami
niezurbanizowanymi (zatem nie dotyczy to skwerów, klombów śródmiejskich) zakaz
wykorzystywania gatunków nierodzimych powinien obowiązywać także w stosunku
do roślin zielnych. Szczególną uwagę należy zwrócić (także w strefie miejskiej) na
nasadzenia w bezpośrednim sąsiedztwie rzek i mniejszych cieków, ponieważ gatunki
obce (w tym inwazyjne) mogą być przenoszone z nurtem daleko poza strefę
występowania rośliny macierzystej;
 eliminowanie rosnących gatunków inwazyjnych. (Problemem na obszarze WJM są
obecnie: klon jesionolistny, dąb czerwony, czeremcha amerykańska, niecierpek
drobnokwiatowy, niecierpek gruczołowaty, barszcz Sosnowskiego, kolczurka
klapowana, nawłoć kanadyjska, nawłoć późna, rdestrowiec ostrokolczysty).
Ukierunkowanie w procesach planowania na przedsięwzięcia służące ochronie
i przywróceniu różnorodności biocenotycznej
 wybieranie terenów zdegradowanych, obciążonych presją antropogeniczną, pod
realizację inwestycji o potencjalnie istotnym oddziaływaniu na środowisko (łączenie
funkcjonalne przestrzeni),
 wspomaganie procesów planowania danymi pochodzącymi z aktualnych wizji
terenowych i inwentaryzacji przyrodniczych.
Ponadto, proponuje się uzupełnić w projektowanym dokumencie kierunek 4.1 - MASTERPLAN II
o dodatkowy zapis w ramach działania 1 - Inwestycje służące ochronie i poprawie jakości wód
powierzchniowych o następujące zalecenie:
 tworzenie stref ochronnych dla jezior o szczególnej podatności na biodegradację i ochronę
zlewni bezpośrednich jezior.
Powyższe stanowi propozycje autorów Prognozy, które powinny zostać zweryfikowane przez organ ochrony
środowiska i poddane ewentualnym dalszym modyfikacjom, służącym pełniejszemu wdrożeniu działań,
których celem będzie zachowanie elementów stanowiących o różnorodności biologicznej gmin skupionych
w obszarze funkcjonalnym WJM oraz tworzenie warunków do jej zwiększania.
10. Wskazanie napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk
we współczesnej wiedzy
Nie wskazuje się luk wynikających z niedostatków techniki, czy współczesnej wiedzy, które spowodowały
trudności w ustaleniu wpływu rozwiązań proponowanych w analizowanym dokumencie na środowisko.
107
11. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień
projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania
Jako główne narzędzie służące analizie skutków realizacji inwestycji infrastrukturalnych, a więc również
będących przedmiotem Strategii, należy wskazać system Państwowego Monitoringu Środowiska. Zgodnie
z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska stanowi on system pomiarów,
ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji
o środowisku. Gromadzone informacje służą wspomaganiu działań na rzecz ochrony środowiska poprzez
systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o jakości elementów przyrodniczych,
dotrzymywaniu standardów jakości środowiska lub innych poziomów określonych przepisami, o obszarach
występowania przekroczeń tych standardów lub innych wymagań, oraz o występujących zmianach jakości
elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian.
W województwie warmińsko-mazurskim ww. zadania wykonuje Warmińsko-Mazurski Wojewódzki
Inspektor Ochrony Środowiska, jako organ administracji rządowej. Obecnie, określone przepisami zadania
są realizowane zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska Woj. Warm.-Maz. na lata
2013-2015 [28]. Badania wykonywane są w odniesieniu do tzw. podsystemów, które obejmują: monitoring
jakości powietrza, monitoring jakości wód, monitoring hałasu oraz monitoring pól elektromagnetycznych.
W latach 2013-2015 WIOŚ będzie kontynuował monitoring stężeń następujących substancji: SO2, NO2, O3,
PM10, PM2,5, C6H6, CO oraz Pb, As, Cd, Ni i benzo(a)pirenu w pyle PM10 oraz pomiary ksylenu,
etylobenzenu i toluenu, jako wskaźników wspomagających ocenę jakości powietrza atmosferycznego pod
kątem ozonu. W ramach podsystemu monitoringu jakości wód powierzchniowych badane będą rzeki,
zbiorniki zaporowe, jeziora i wody przejściowe oraz elementy hydromorfologiczne dla potrzeb oceny stanu
ekologicznego wód powierzchniowych. Program monitoringu realizowany będzie w ramach monitoringu
diagnostycznego (jeziora oraz jednolite części wód rzecznych w obszarach ochrony siedlisk i gatunków),
operacyjnego (rzeki, w tym zbiorniki zaporowe, jeziora oraz wody przejściowe), monitoringu obszarów
chronionych i monitoringu badawczego. Badania jednolitych części wód podziemnych będzie prowadził
Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy. WIOŚ będzie dokonywał oceny stanu
akustycznego na obszarach nie wymienionych w art. 118 ustawy Prawo ochrony środowiska. Na obszarach
wymienionych w tym artykule to starostowie oraz zarządzający drogą (...) sporządzają mapę akustyczną
i przekazują ją z wynikami badań odpowiedniemu WIOŚ. Na terenach nieobjętych obowiązkiem
opracowywania map akustycznych WIOŚ będzie wykonywał pomiary i oceny hałasu emitowanego przez
źródła przemysłowe oraz komunikacyjne.
Oprócz monitoringu państwowego, jako narzędzie służące monitorowaniu skutków funkcjonowania
obiektów i urządzeń w środowisku należy wskazać analizę porealizacyjną - instrument mający na celu
praktyczną weryfikację ustaleń/zaleceń zawartych w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Kolejnym narzędziem, które może być wykorzystywane w odniesieniu do konkretnych przedsięwzięć jest
monitoring porealizacyjny, związany z upoważnieniem organów wydających decyzje do zobowiązania
podmiotu realizującego przedsięwzięcie do przedstawienia w określonym terminie nie tylko wyników
analizy porealizacyjnej, ale też do monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Należy
również pamiętać, że dla szeregu rodzajów przedsięwzięć przepisy ochrony środowiska wprowadzają
obowiązek prowadzenia stałych lub okresowych pomiarów poziomów substancji w środowisku.
Stopień ogólności analizowanego dokumentu w powiązaniu z opisem funkcjonujących
w obowiązującym porządku prawnym narzędzi i mechanizmów kontroli stanu środowiska wskazuje, że nie
zachodzi potrzeba wskazywania dodatkowych metod skutków wdrożenia postanowień projektowanej
Strategii dla środowiska.
Jako rozwiązanie służące skuteczniejszej ocenie prośrodowiskwego charakteru Projektowanej Strategii
proponuje się natomiast rozszerzenie zaleceń dotyczących ewaluacji wdrażania Strategii o następujące
wskaźniki dotyczące celu 4 - Wysokiej jakości środowisko przyrodnicze:
 długość wybudowanej kanalizacji deszczowej oraz liczba wykonanych urządzeń podczyszczających ścieki
deszczowe,
 ilość wykonanych zbiorników retencyjnych,
 długość wybudowanej kanalizacji sanitarnej,
 ilość wykonanych oczyszczalni przydomowych i oczyszczalni kontenerowych,
108




ilość zrekultywowanych jezior,
ilość obiektów poddanych termomodernizacji,
ilość wykonanych ekologicznych urządzeń grzewczych,
ilość zmodernizowanych plaż i terenów rekreacyjnych nad brzegami wód, wyposażonych w infrastrukturę
sanitarną,
 ilość zrealizowanych działań modernizacyjnych nabrzeży służących obsłudze ruchu żeglugowego, ze
wskazaniem działań służących jednocześnie zwiększeniu ochrony środowiska wodnego.
W opisanym powyżej zakresie proponuje się przeprowadzenie ewaluacji po zakończeniu wdrażania
Strategii w proponowanym horyzoncie czasowym, tj. w roku 2021.
12. Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko
Obszar WJM graniczy od strony północnej z terytorium Federacji Rosyjskiej, ale w Projekcie Strategii
nie przewiduje się realizacji inwestycji, które mogłyby spowodować wystąpienie oddziaływań o charakterze
transgranicznym. Nie będą prowadzone działania na ciekach przepływających przez granicę (np. Węgorapa),
które mogłyby spowodować zmianę warunków hydrologicznych. Nie będą również realizowane inwestycje
infrastrukturalne, których zasięg oddziaływania na powietrze atmosferyczne czy klimat akustyczny mógłby
powodować skutki poza granicami kraju.
13. Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy
Podstawowym celem prognozy, opracowywanej równolegle z projektem właściwego dokumentu, jest
wskazanie rozwiązań najkorzystniejszych dla środowiska, czego dokonuje się w toku procedury strategicznej
oceny oddziaływania na środowisko. W analizowanym przypadku procedura ta objęła:
1) zapoznanie się z przedłożoną do oceny wersją Strategii WJM wraz z załącznikami oraz ustalenie stopnia
jej zgodności z ustaleniami innych istotnych dokumentów o charakterze strategicznym,
2) określenie zakresu projektowanego dokumentu, korespondującego z przedmiotem oceny (z oceny
wyłączono działania o charakterze nieinfrastrukturalnym, tzw. „miękkie”),
3) opis stanu środowiska oraz problemów ochrony środowiska na analizowanym obszarze,
z uwzględnieniem wniosków organów opiniująco-uzgadniających,
4) identyfikację elementów środowiska najbardziej wrażliwych na wpływy ustaleń projektowanego
dokumentu,
5) ocenę istotności zidentyfikowanych oddziaływań ze wskazaniem potencjalnych znaczących
negatywnych oddziaływań,
6) propozycje działań eliminujących lub ograniczających wystąpienie przewidywanych znaczących
negatywnych oddziaływań,
7) przedstawienie propozycji alternatywnej do przedstawionej w analizowanym dokumencie, w celu
zwiększenia stopnia ochrony różnorodności biologicznej stanowiącej jeden z celów ocenianej Strategii,
8) sporządzenie prognozy w formie dokumentu wymaganego Ustawą OOŚ.
W tekście prognozy wykorzystano 31 zestawienia tabelaryczne oraz 12 ryciny. Materiały źródłowe
wykorzystane przy sporządzaniu prognozy zestawiono poniżej:
[1] Strategia Wielkie Jeziora Mazurskie 2020, Wyk, Gminy WJM, GEOPROFIT, Warszawa, 2015;
[2] Przeprowadzenie analizy Obszaru Funkcjonalnego Krainy Wielkich Jezior Mazurskich w ramach
projektu „Planowanie Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego na terenie Krainy Wielkich Jezior
Mazurskich” Wyk. EU-CONSULT Sp. z o. o, Giżycko, 2013;
[3] Polityka przestrzenna gmin miejskiego obszaru funkcjonalnego Krainy Wielkich Jezior Mazurskich w
świetle analizy studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego” Wyk. SUNBAR
Sp. z o.o., Giżycko, 2015;
109
[4] Program funkcjonalno-użytkowy Mazurskiej Pętli Rowerowej wraz z koncepcją oraz oceną
oddziaływania na środowisko w ramach projektu „Planowanie Miejskiego obszaru funkcjonalnego
Krainy Wielkich Jezior Mazurskich” (projekt, styczeń 2015 r.) –
[5] Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 [KPZK];
[6] Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego do roku 2025;
[7] Strategia Rozwoju Kraju 2020;
[8] Umowa Partnerstwa 2014-2020;
[9] Polityka niskoemisyjna;
[10] Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 „Regiony, Miasta, Obszary wiejskie”;
[11] Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmińsko-mazurskiego wraz z projektem
zmiany (listopad 2014 r.);
[12] Studia Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gmin (ze zmianami) MOF
Krainy Wielkich Jezior Mazurskich:
 Gmina Miejska Giżycko. Zmiana 2011r. przyjęta Uchwałą Nr IX/32/11 Rady Miejskiej w
Giżycku z dnia 27 kwietnia 2011r .,
 Gmina Giżycko. Studium 2007r. przyjęte Uchwałą Nr XII/130/07 Rady Gminy Giżycko z dnia
21 grudnia 2007 r. Projekt zmiany 2014r. (etap uzgodnień, luty 2015r.),
 Gmina Miasto Mrągowo. Zmiana 2013r. przyjęta Uchwałą Nr XXXII/2/2013 Rady Miejskiej
Mrągowa z dnia 25 kwietnia 2013r.,
 Gmina Mrągowo. Zmiana 2013r. przyjęta Uchwałą Nr XXIX/295/13 Rady Gminy Mrągowo z
dnia 5 września 2013r.,
 Gmina Pisz. Studium 2000r. przyjęte Uchwałą nr XXI/183/2000 Rady Miejskiej w Piszu z dnia
2 czerwca 2000r. (zawiera regulacje obowiązujące na podstawie zapisów ustawy z dnia 7
lipca 1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym - wymaga aktualizacji i dostosowania do
obowiązujących przepisów),
 Miasto i Gmina Ruciane – Nida. Studium z 1999r. przyjęte Uchwałą Nr X/52/99 Rady Miejskiej
Ruciane-Nida z dnia 29 czerwca 1999 r. Projekt zmiany 2014r. (luty 2015r.),
 Gmina Mikołajki. Zmiana 2010r. przyjęta Uchwałą nr LIV/541/2010 Rady Miejskiej w
Mikołajkach z dnia 30 czerwca 2010 r. Projekt zmiany 2014r. (etap uzgodnień, luty
2015r.),
 Gmina Ryn. Studium 2010r. przyjęta Uchwałą Nr XLI/360/10 Rady Miejskiej w Rynie z dnia 3
lutego 2010 r. Zmiana 2014r. (w części obejmującej miasto) przyjęta Uchwałą Nr
XLI/346/14 Rady Miejskiej w Rynie z dnia 27 sierpnia 2014 r.,
 Miasto i Gmina Węgorzewo. Studium 1999r. przyjęte Uchwałą nr XV/109/99 Rady Miejskiej w
Węgorzewie z dnia 27 września 1999r. (zawiera regulacje obowiązujące na podstawie
zapisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym - wymaga
aktualizacji i dostosowania do obowiązujących przepisów Zmiana 2014r. (do uzgodnień,
udostępniona część graficzna, luty 2015r.),
 Miasto i Gmina Orzysz . Zmiana Studium 2006r. przyjęta Uchwałą nr XLV/645/06 Rady
Miejskiej w Orzyszu z dnia 28 czerwca 2006r. Zmiana Studium 2010r. przyjęta Uchwałą
nr III/9/10 Rady Miejskiej w Orzyszu z dnia 29 grudnia 2010r. Zmiana 2014r. (zmiana w
granicach miasta - faza koncepcji, luty 2015r.),
 Gmina Miłki. Zmiana Studium 2010r. przyjęta Uchwałą Nr LI/267/2010 Rady Gminy Miłki z
dnia 10 listopada 2010r.,
 Gmina Pozezdrze. Studium z 1999r. przyjęte Uchwałą nr XII/60/99 Rady Gminy w Pozezdrzu z
dnia 27 sierpnia 1999r. (zawiera regulacje obowiązujące na podstawie zapisów ustawy z
dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym - wymaga aktualizacji i
dostosowania do obowiązujących przepisów);
110
[13] Kondracki J., Geografia regionalna Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2011,
[14] Program Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2014
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2015-2018, Olsztyn, 2011;
[15] Prognoza oddziaływania na środowisko dla Program Ochrony Środowiska Województwa WarmińskoMazurskiego na lata 2011-2014 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2015-2018, Olsztyn, 2011.
[16] Prognoza oddziaływania na środowisko planu zagospodarowania przestrzennego woj. warmińskomazurskiego, WMBPP, 2001
[17] Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, KZGW, 2011
[18] Program małej retencji dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2006-2015. Sejmik
Województwa Warmińsko-mazurskiego, Olsztyn 2007;
[19] Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 20132015. Oprac. Wydział Monitoringu Środowiska WIOŚ w Olsztynie przy współpracy Delegatur w
Elblągu i Giżycku. Olsztyn, 2012
[20] Zasady Hodowli Lasu obowiązujące w PGL Lasy Państwowe, Dyrekcja Generalna Lasów
Państwowych, Warszawa 2003 r.
[21] Ocena stanu wód jezior w latach 2008-2009 wraz z udziałem w europejskim ćwiczeniu
interkalibracyjnym. Etap II. IOŚ, Warszawa 2009 (praca zbiorowa)
[22] Ocena stanu jezior w latach 2010-2012 wraz z udziałem w ćwiczeniu interkalibracyjnym oraz
opracowaniem metodyki oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie makrobezkręgowców
bentosowych. Etap I. IOŚ-PIB, Warszawa 2010 (praca zbiorowa)
[23] Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2008 r. WIOŚ, Olsztyn 2009
[24] Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2009 r. WIOŚ, Olsztyn 2010
[25] Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2011 roku. Biblioteka
Monitoringu Środowiska. Olsztyn, 2012
[26] Atlas zasobów zwykłych wód podziemnych i ich wykorzystanie w Polsce. Instytut Geologiczny.
Warszawa, Wydawnictwo Geologiczne 1977.
[27] Boroń A, Szlachciak J., 2011; Ichtiofauna Olsztyna; W: Ocena i ochrona bioróżnorodności wód.
[28] Plan gospodarki odpadami dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2011-2016. Uchwała Nr
XVIII/333/12 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 19 czerwca 2012 r.
[29] „Strategia ochrony obszarów wodno-błotnych w Polsce wraz z planem działań (na lata 2006-2013)”;
Ministerstwo Środowiska, Depart. Leśnictwa, Ochrony Przyrody i Krajobrazu, Warszawa, 2006.
[30] Sidło i in. (red.), 2004, „Ostoje ptaków o znaczeniu europejskim w Polsce”, Wyd. OTOP
[31] Wilk i in. (red.), 2010 „Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce” Wyd. OTOP
[32] Mirek i in. (red.), 2005, „Ostoje roślinne w Polsce”, Wyd. Instytut Botaniki PAN, Kraków
[33] Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET. Liro i in. 1995, Wyd. IUCN Warszawa
[34] Jędrzejewski i in. 2006 r. “Zwierzęta a drogi. Metody ograniczania negatywnego wpływu dróg na
populacje dzikich zwierząt”, Wydanie II, ZBS PAN, Białowieża]
[35]. Kondracki J., Ostrowski J., 1994. Stopień synantropizacji krajobrazu 1: 2 000 000. W: Atlas zasobów,
walorów i zagrożeń środowiska geograficznego. Warszawa: IGiPZ PAN
[36] Kleczkowski A.S. (red.), 1984, Ochrona wód podziemnych Wydawnictwo Geologiczne
[37] CIOP. Archiwum Internetowe. (archiwum.ciop.pl)
[38] Fuszara E., Fuszara M., Lesiński G., 2002. Monitoring liczebności nietoperzy w zimowiskach na
Pojezierzu Mazurskim. Nietoperze III, z. 1;
[39] Raport z badania ilościowego (CATI) będącego częścią procesu przeprowadzania diagnozy i delimitacji
Obszaru Funkcjonalnego Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, EU-CONSULT, 2013
[40] Raport z badania jakościowego będącego częścią procesu przeprowadzania diagnozy i delimitacji
Obszaru Funkcjonalnego Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, EU-CONSULT, 2013;
[41] Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, Ministerstwo
Środowiska, Warszawa, 2008.
111
[42] Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (Aktualizacja KPOŚK z 2010 r.) Ministerstwo
Środowiska, Warszawa, 2011
W tekście Prognozy przywołano następujące akty prawne:
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tj. Dz. U. z 2013
r. poz. 1235, z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 627, z późn. zm).
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2013 r. poz. 21)
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t. j. z 2012 r., Dz. U.
poz. 647, z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tj. Dz. U. z 2013 r., poz. 1205)
• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z
późn. zm.)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397, z późn. zm.).
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (tj. Dz. U. 2014 r. poz. 112).
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r.. w sprawie poziomów niektórych
substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla
niektórych substancji w powietrzu.(Dz. U. nr 16 z 2010 r., poz. 87)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu
jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji
priorytetowych (Dz. U. z 2011 r., nr 257, poz. 1545)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy
wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla
środowiska wodnego (Dz. U. nr 137, poz. 984)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz
gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów
kwalifikujących się do uznania i wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. nr 77, poz. 510 z dn.
10.05.2010)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony
ptaków (Dz. U. nr 25 z 2011 r., poz. 133), z załącznikami
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 w sprawie ochrony gatunkowej roślin
(Dz. U. z 2014 r., poz. 1409
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej
grzybów (Dz. U. z 2014 r., poz. 1408)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt
(Dz. U. z 2014 r., poz. 1348)
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu
wód podziemnych (Dz. U. Nr 134, poz. 896)
• Oświadczenie Rządowe z dn. 21 września 2005 r. w sprawie mocy obowiązującej Europejskiej Konwencji
Krajobrazowej, sporządzonej we Florencji dnia 20 października 2000 r. (Dz. U. Nr 14, poz. 99)
• Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej
fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992 r. z późn. zm.), tzw. Dyrektywa Siedliskowa
112
• Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca
ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. UE L z dnia 22 grudnia 2000 r.),
tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna
• Dyrektywa Rady Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 w sprawie oceny
skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (Dz. Urz.
UE nr L 26 z 28 stycznia 2012)
• Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej
fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992 r. z późn. zm.)
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie
ochrony dzikiego ptactwa (wcześniej Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w
sprawie ochrony dzikiego ptactwa; Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979 r. z późn. zm.)
• Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.
Urz. WE L 135 z 30.05.1991 r., str. 40-52, z późn. zm.; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz.
15, t. 002, str. 26)
• Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe zwłaszcza jako
środowisko życiowe ptactwa wodnego, sporządzona w Ramsar w dniu 2 lutego 1971 r. (Dz. U. z 1978
r. Nr 7, poz. 24 i 25)
• Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, sporządzona w Bonn w dniu 23 czerwca
1979 r. (Dz. U. Nr 2 z 2003 r., poz. 17)
• Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, sporządzona
w Bernie w dniu 19 września 1979 r. (Dz. U. z dnia 25 maja 1996 r. Nr 58, poz. 263), tzw. Konwencja
berneńska
• Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji w dniu 20 października 2000 r. (Dz. U. z
dnia 29 stycznia 2006 r. Nr 14, poz. 98)
113
Streszczenie Prognozy sporządzone w języku niespecjalistycznym
WSTĘP
Przedmiotem oceny w ramach procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest
projekt strategii rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru Wielkich Jezior Mazurskich o nazwie
„Wielkie Jeziora Mazurskie 2020 - Strategia” (dalej: Strategia WJM) przygotowany przez firmę
Geoprofit z Warszawy w styczniu 2015 r. Podstawą prawną niniejszego opracowania jest art. 46
ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, który
zobowiązuje organ administracji opracowujący dokument strategiczny wyznaczający ramy dla
późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub na obszar
Natura 2000 do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Zakres
prognozy oddziaływania na środowisko (dalej w tekście: Prognoza) jest określony w art. 51 ust. 2
oraz art. 52 ust. 1 i 2 przywołanej ustawy oraz zgodny z określonym w pismach organów, o których
mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 oraz art. 58 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, tj. Regionalnego Dyrektora
Ochrony Środowiska w Olsztynie oraz Warmińsko-Mazurskiego Państwowego Wojewódzkiego
Inspektora Sanitarnego w Olsztynie.
Informacje o zawartości i głównych celach projektowanego dokumentu
Strategia WJM ma na celu wspieranie działań samorządów lokalnych skupionych wokół idei
rozwoju i promocji Krainy Wielkich Jezior Mazurskich (dalej w tekście: KWJM), tj. Miasta Giżycko,
Gminy Giżycko, Gminy Mikołajki, Gminy Miłki, Miasta Mrągowo, Gminy Mrągowo, Gminy Orzysz,
Gminy Pisz, Gminy Pozezdrze, Gminy Ruciane-Nida, Gminy Ryn, Gminy Węgorzewo, Powiatu
Giżyckiego w rozwiązywaniu ponadlokalnych problemów oraz budowaniu potencjału społecznogospodarczego, czego efektem ma być osiągnięcie celu głównego, tzn. Wzrostu konkurencyjności
obszaru Wielkich Jezior Mazurskich w zakresie atrakcyjności turystycznej, warunków dla
prowadzenia biznesu oraz wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i warunków życia. Cel
główny będzie realizowany za pomocą celów strategicznych i przypisanych im działań. Projekt
Strategii WJM obejmuje zagadnienia ogólne, jak wizja obszaru funkcjonalnego WJM, diagnoza
potencjału społecznego, przyrodniczego i gospodarczego oraz analiza SWOT, na podstawie których
sformułowano cztery cele strategiczne. Dla każdego celu strategicznego wskazano priorytety i
kierunki działań. Zbudowane w ten sposób ramy Strategii WJM odniesiono do ustaleń instrumentu
dedykowanego wdrożeniu środków z Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury
2014-2020 o nazwie Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT). Ponieważ jednak część
priorytetów może być dofinansowana innych programów (np. Programu Operacyjnego Polska
Wschodnia 2014-2020, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020), Strategia
MOF wykracza swoim zakresem merytorycznym poza ZIT. Cele strategiczne, priorytety i działania
ogólne oraz szczegółowe zaprezentowano w Prognozie w formie skondensowanej w Tabeli 1.
Strategię WJM zamyka analiza spójności ustaleń tego dokumentu z kluczowymi dokumentami
strategicznymi wyższego rzędu - Strategią Rozwoju Kraju 2020, Krajową Strategią Rozwoju
Regionalnego oraz Strategią rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińskomazurskiego do roku 2025.
Strategia WJM formułuje trzy cele strategiczne (cele 2 do 4), których realizacja będzie związana
z szeregiem istotnych działań o charakterze infrastrukturalnym, a więc związanych również
z wystąpieniem oddziaływań na środowisko, w tym oddziaływań znaczących. Jeden cel strategiczny
(nr 1) będzie realizował głównie działania o charakterze nieinfrastrukturalnym, których skutkiem
będzie podniesienie poziomu edukacji, konkurencyjności i innowacyjności analizowanego obszaru,
114
integracja społeczna, wzrost świadczonych na jego terenie usług publicznych oraz wypracowanie
metod promocji bazujących na tożsamości historyczno-kulturowej Regionu. Wpływ tych ostatnich
na środowisko na wstępie oceniono jako neutralny lub jedynie pośrednio bądź wtórnie negatywny
i wyłączono ze szczegółowej analizy w Prognozie. Jako jedyny wśród zaproponowanych w Strategii
„infrastrukturalnych” celów strategicznych wskazano Cel 4, jako bezpośrednio odnoszący się do
potrzeby zwiększenia ochrony zasobów przyrodniczych oraz efektywnego gospodarowania tymi
zasobami. Pozostałe dwa strategiczne cele „infrastrukturalne” (cele 2 i 3) mają służyć w pierwszej
kolejności poprawie jakości funkcjonowania mieszkańców KWJM poprzez działania ukierunkowane
na rozwój i modernizację sieci połączeń drogowych, wzrost dostępności obszaru dla turystów,
porządkowanie przestrzeni publicznej służące poprawie bezpieczeństwa i konkurencyjności
obszaru i jego produktów regionalnych, zwiększenie efektywności energetycznej, zwiększenie
oferty turystycznej obszaru WJM. Niektóre z wymienionych działań proponowanych w ramach
celu 2 i 3 mogą mieć potencjalnie korzystne skutki środowiskowe, które stanowią „efekt pośredni”
wdrożenia, a nie jego bezpośredni cel.
Powiązania i zgodność ustaleń projektu Strategii MOF z innymi dokumentami
Ustawa OOŚ obliguje do przeprowadzenia w Prognozie analizy spójności projektowanego
dokumentu z innymi dokumentami strategicznymi, w tym o charakterze nadrzędnym. Dla potrzeb
Prognozy przeprowadzono więc analizę porównawczą propozycji zawartych w projekcie Strategii
z dokumentami strategicznymi o charakterze społeczno-gospodarczym oraz z dokumentami
ukierunkowanymi na ochronę środowiska. W pierwszej grupie uwzględniono aktualne studia
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania wszystkich gmin Porozumienia KWJM, z wyjątkiem
gminy Pozezdrze (brak aktualnego SUiKZ). Analizę uzupełniono o porównanie zapisów projektu
Strategii z gminnymi strategiami rozwoju, które posiadają: Gmina Węgorzewo, Gmina i Miasto
Mrągowo, Gmina Miłki, Gmina Mikołajki, Gmina Orzysz. Strategiczne dokumenty ukierunkowane
na ochronę środowiska, które uwzględniono w analizie porównawczej objęły aktualne programy
ochrony środowiska dla Powiatu węgorzewskiego, Gminy Orzysz, Miasta i Gminy Pisz (ten program
obejmuje swoim zakresem również gminy Orzysz i Ruciane-Nida). Pozostałe gminy nie posiadają
tego dokumentu. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono zasadniczą zgodność
projektowanego dokumentu z wymienionymi dokumentami.
Wielkość i usytuowanie przedmiotowego obszaru
Granice Obszaru Funkcjonalnego Krainy Wielkich Jezior Mazurskich zostały określone w
opracowaniu Przeprowadzenie analizy Obszaru Funkcjonalnego Krainy Wielkich Jezior Mazurskich
w ramach projektu „Planowanie Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego na terenie Krainy Wielkich
Jezior Mazurskich” [Geoprofit, 2013] i są one odzwierciedleniem wytycznych opisanych
w dokumencie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego pt. Zasady realizacji Zintegrowanych
Inwestycji Terytorialnych w Polsce. MOF KWJM tworzą: w powiecie giżyckim: gmina miejska
Giżycko, gmina wiejska Giżycko, gmina wiejska Miłki, gmina miejsko-wiejska Ryn, w powiecie
piskim: gmina miejsko-wiejska Orzysz, gmina miejsko-wiejska Pisz, gmina miejsko-wiejska Ruciane
- Nida, w powiecie węgorzewskim: gmina miejsko-wiejska Węgorzewo, gmina wiejska Pozezdrze,
w powiecie mrągowskim: gmina miejska Mrągowo, gmina wiejska Mrągowo i gmina miejskowiejska Mikołajki (ilustracja na ryc. 1 i 2 w tekście Prognozy). MOF WJM to teren o powierzchni ok.
3,13 km2,a jego głównymi ośrodkami są miasta 4 miasta powiatowe oraz mniejsze ośrodki
miejskie: Ruciane-Nida, Mikołajki, Orzysz, Ryn. Osią łączącą wszystkie gminy obszaru
funkcjonalnego jest system hydrologiczny wód powierzchniowych, oparty o jeziora, w tym, dwa
największe jeziora w Polsce (Jezioro Śniardwy i Mamry) oraz system rzek i kanałów.
115
Stan środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów objętych przewidywanym
znaczącym oddziaływaniem
W celu scharakteryzowania stanu środowiska w obszarze WJM wykorzystano dostępne materiały
opisujące środowisko przyrodniczo-geograficzne tego obszaru odnośnie: geomorfologii, budowy
geologicznej i hydrogeologicznej, wód powierzchniowych, gleb, szaty roślinnej i fauny (ze
zwróceniem szczególnej uwagi na obszary i gatunki objęte ochroną), kopalin i czynnych oraz
projektowanych obszarów górniczych, warunków klimatycznych. Przedstawiono również stan
środowiska w zakresie jakości powietrza atmosferycznego i klimatu akustycznego. Wynikiem
analizy jest ogólny wniosek wskazujący na wysoką jakość środowiska na analizowanym obszarze,
która stanowi jeden z jego głównych walorów.
Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu
Punktem wyjścia do powstania ocenianego dokumentu jest wymóg opracowania Strategii
Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, wynikający z ministerialnych Zasad Realizacji
Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce. Przy pomocy instrumentu ZIT partnerstwa
samorządów miast i powiązanych z nimi funkcjonalnie gmin będą mogły realizować
przedsięwzięcia zintegrowane. Wymogiem jest spełnienie dwóch warunków: (1) zawiązanie
zinstytucjonalizowanej formy partnerstwa tj. Związku ZIT oraz (2) przygotowanie wspólnej
Strategii. Związek ZIT dla Porozumienia KWJM utworzono poprzez podpisanie Umowy Partnerstwa
w 2013 r. oraz utworzenia Stowarzyszenia „Wielkie Jeziora Mazurskie 2020” w 2014. Strategię ZIT
(w rozszerzonej formie) stanowi właśnie projektowana Strategia WJM. Wobec przyjętych
uwarunkowań brak realizacji projektowanego dokumentu - Strategii WJM - może więc skutkować
koniecznością wdrażania planów i projektów służących realizacji celów określonych dla
poszczególnych gmin w sposób zindywidualizowany, w ramach samodzielnych działań
poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Mając na względzie potencjalne
środowiskowe skutki takiego scenariusza można wskazać potencjalnie negatywne tego
konsekwencje, jak np. dotyczące realizacji inwestycji o charakterze liniowym (konieczność
dzielenia przedsięwzięć na mniejsze, wynikająca z podziałów administracyjnych), czy innych
„dużych” instalacji (o charakterze ponadlokalnym), które przy braku Strategii mogą być
realizowane jako szereg mniejszych przedsięwzięć. Konsekwencją tego scenariusza będzie
mnożenie źródeł emisji zanieczyszczeń i obniżanie poziomu ocen wpływu inwestycji na środowisko
(rozdrobnienie inwestycji).
Zaniechanie realizacji Strategii WJM w zakresie celu strategicznego 4: Wysokiej jakości środowisko
przyrodnicze i wyznaczonego w ramach tego celu kierunku działań MASTERPLAN II – czyste
środowisko przyrodnicze i zasobne jeziora, może skutkować pogarszaniem się stanu środowiska
naturalnego, we wszystkich jego elementach, a zwłaszcza w zakresie ochrony jakości wód
powierzchniowych i podziemnych. Przyjmując, że realizacja proponowanych w ramach Strategii
projektów oraz przedsięwzięć prośrodowiskowych może być utrudniona lub niemożliwa, brak
realizacji projektowanego dokumentu należy oceniać jako niekorzystny dla stanu środowiska
obszaru WJM.
Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego
dokumentu
Analiza stanu istniejącego terenów w granicach WJm, dokumentów o charakterze strategicznym
oraz obowiązujących przepisów prawnych a także wniosków do Prognozy zawartych w pismach
116
organów ochrony przyrody i zdrowia pozwoliły sporządzić listę problemów ochrony środowiska,
istotnych z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu. Zaliczono do nich:
 zagrożenie dla różnorodności biologicznej związane z działalnością inwestycyjną,
 zagrożenie dla lokalnego krajobrazu związane z działalnością inwestycyjną,
 zagrożenie dla wód powierzchniowych, zwłaszcza dla ekosystemów jeziorowych, związane
z rosnącą presją człowieka,
 zagrożenie dla zdrowia ludzkiego wynikające z rozbudowy sieci dróg i rosnącego natężenia
ruchu pojazdów, powodujących wzrost poziomu hałasu i zanieczyszczenia powietrza.
Skutki środowiskowe sygnalizowanych powyżej problemów scharakteryzowano obszernie w pkt. 5
Prognozy.
Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym
i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu
W celu dokonania analizy zgodności celów ochrony środowiska formułowanych w różnorodnych
dokumentach (w tym aktach prawnych) na poziomie krajowym i międzynarodowym w kontekście
projektowanej Strategii WJM na wstępie wskazano, jakie cechy środowiska zaliczono w Strategii
do najważniejszych (z punktu widzenia realizacji zakładanych celów). Są to:
 wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe, wynikające m.in. z ponadprzeciętnej w skali
kraju lesistości i jeziorności, znajdujące wyraz w dużym udziale obszarów objętych formalną
ochroną prawną.
 stosunkowo wysoka jakość środowiska, wynikająca z niskiej emisji zanieczyszczeń
atmosferycznych, jedynie lokalnych przekroczeń standardów akustycznych (głównie hałas
komunikacyjny) oraz zadowalającego rozwoju infrastruktury kanalizacyjnej (zwłaszcza na
obszarach miejskich).
Na podstawie powyższego stwierdzono, że z punktu widzenia projektowanej Strategii istotne dla
omawianego obszaru są następujące cele ochrony środowiska:
 ochrona środowiska przyrodniczego (w tym bioróżnorodności), jako głównego waloru KWJM,
decydującego o jego atrakcyjności w różnych aspektach funkcjonowania MOF,
 ochrona krajobrazu, jako elementu dziedzictwa kulturowego Mazur i drugiego - obok
środowiska przyrodniczego - elementu decydującego o jego wyjątkowości i atrakcyjności,
 ochrona wód (powierzchniowych i podziemnych), jako kluczowego elementu środowiska
Kariny Wielkich Jezior Mazurskich – zagrożonego w związku z rosnącą urbanizacją oraz presją
turystyczną i wypoczynkową jako kluczowego elementu środowiska Kariny Wielkich Jezior
Mazurskich – zagrożonego w związku z rosnącą urbanizacją oraz presją turystyczną i
wypoczynkową,
 ochrona przed hałasem, wynikająca z lawinowo rosnącej liczby pojazdów na drogach oraz
oparcia komunikacji w obrębie WJM na transporcie kołowym,
 ochrona powietrza - jako potencjalny problem miast obszaru WJM w strefach
zurbanizowanych jako potencjalny problem miast obszaru WJM w strefach zurbanizowanych.
Cele te znajdują odzwierciedlenie w prawodawstwie oraz innych regulacjach obowiązujących na
poziomie wspólnotowym, międzynarodowym i krajowym, co obszernie opisano w pkt. 6.
Prognozy, odnosząc się do odpowiednich dyrektyw, konwencji, ustaw i rozporządzeń.
117
Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko w wyniku realizacji założeń projektu
Strategii MOF wraz ze wskazaniem możliwości kumulowania się oddziaływań
W celu zidentyfikowania znaczących oddziaływań na środowisko dokonano podziału planowanych
w Strategii działań o charakterze infrastrukturalnym na te, które mogą być przyczyną wdrożenia
przedsięwzięć powodujących wystąpienie znaczących (zarówno potencjalnie, jak i zawsze)
oddziaływań na środowisko (w fazie realizacji i użytkowania/eksploatacji) oraz takie, które nie
będą powodowały takich oddziaływań. Wskazania tych pierwszych dokonano z pomocą
rozporządzenia w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
Po wyeliminowaniu z listy proponowanych działań tych, które z niskim prawdopodobieństwem
będą powodowały w trakcie realizacji oraz/lub eksploatacji/użytkowania oddziaływania znacząco
negatywne, działania pozostałe zestawiono z elementami środowiska w prostej macierzy. Macierz
ta posłużyła do identyfikacji tych elementów środowiska, które mogą być narażone na największe
oddziaływanie wdrażanych działań. Jednocześnie, pozwoliła wskazać te spośród planowanych
działań, które mogą mieć potencjalnie największy wpływ na środowisko.
Ponieważ ocenie przy pomocy metody macierzowej poddano działania, a więc grupy
przedsięwzięć (które w praktyce mogą mieć różną skalę i zasięg oddziaływań), przesądzanie
o wystąpieniu danego oddziaływania, a zwłaszcza próba określenia jego wagi, nie były dla
przyjętego poziomu oceny możliwe. Matrycę oceny i uzyskane dzięki niej wyniki należy traktować
wyłącznie poglądowo. Wśród działań, które mogą potencjalnie znacząco wpłynąć na środowisko
(tzn. w znacznej liczbie jego elementów) wskazać należy: inwestycje drogowe służące poprawie
obsługi komunikacyjnej terenu WJM, szczególnie te, które będą związane z realizacją nowych
połączeń komunikacyjnych; budowa nowych obiektów kubaturowych z infrastrukturą
towarzyszącą w obszarach cennych przyrodniczo; działania inwestycyjne w strefach brzegowych
cieków i jezior, zwłaszcza na obszarach ochrony przyrody i krajobrazu. Inwestycje wynikające
z realizacji wymienionych działań będą powodowały zmiany w sposobie zagospodarowania i
wykorzystania terenów, skutkując ograniczeniem powierzchni biologicznie czynnej, fragmentacją
ekosystemów i powstawaniem barier migracyjnych (inwestycje drogowe), ograniczaniem
powierzchni lub likwidacją siedlisk (chronionych) roślin i zwierząt, zmianami warunków spływu
powierzchniowego wód i lokalnej retencji (uszczelnianie powierzchni, utwardzanie terenów,
osuszanie terenów), zmianami w lokalnym krajobrazie, zmianami jakości klimatu akustycznego.
Wśród elementów środowiska, które wskutek planowanych działań podlegać mogą
najistotniejszym oddziaływaniom wyróżniają się: różnorodność biologiczna, wpływ na faunę,
wody, powierzchnię ziemi i krajobraz, co potwierdzają ustalenia wcześniejsze Prognozy. Nasilona
ingerencja w środowisku będzie miała miejsce w fazie realizacyjnej przedsięwzięć, zwłaszcza na
obszarach dotychczas niezagospodarowanych oraz na obszarach cennych przyrodniczo i/lub
krajobrazowo. Wśród komponentów środowiska narażonych na największe oddziaływanie
wyróżniają się te, które jednocześnie stanowią o atrakcyjności turystycznej obszaru WJM. Jest to
wskazanie do podejmowania dodatkowych działań mających na celu eliminowanie lub
minimalizowanie negatywnych oddziaływań. Realizacja propozycji zawartych w Strategii WJM
będzie skutkowała m.in. nowymi inwestycjami w obszarach zurbanizowanych. Działania takie są
zwyczajowo przyczyną kumulacji oddziaływań. Na szczególną uwagę w kontekście kumulacji
oddziaływań zasługują zmiany dokonywane w zlewniach bezpośrednich jezior. Wzrost
zagospodarowania i udostępnienia brzegów do celów wypoczynkowych, rekreacyjnych
i sportowych może skutkować zachwianiem równowagi wrażliwych ekosystemów jeziorowych, a w
konsekwencji obniżeniem walorów decydujących o atrakcyjności jezior. Skala i zasięg wynikających
z kumulacji oddziaływań powinny w każdym przypadku podlegać analizie i ocenie w ramach
odpowiednich procedur indywidualnych, ale również na etapie strategicznego planowania
118
sposobu zagospodarowania
zagospodarowania.
terenów,
co
jest
dokonywane
w
miejscowych
planach
Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą
negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego
dokumentu
Strategia Wielkich Jezior Mazurskich w sposób kompleksowy łączy działania o charakterze
inwestycyjnym oraz działania tzw. miękkie, których wymiar infrastrukturalny jest znacząco
mniejszy (lub znikomy), ale rola i znaczenie społeczne - równie istotne. Ponieważ w Strategii
odnotowuje się i podkreśla wyjątkowość walorów przyrodniczych i krajobrazowych opisywanego
obszaru, lista proponowanych celów i priorytetów, oprócz służących bezpośrednio rozwojowi
gospodarczemu i społecznemu, obejmuje także te, których celem (jeśli nie bezpośrednim, to
strategicznym) jest ochrona tych walorów. Zaliczyć należy do nich kierunek 1. Nowoczesna
edukacja – konkurencyjny rozwój (opracowanie systemu edukacji ekologicznej mającej na celu
zrozumienie zasad funkcjonowania środowiska, co jest podstawą dla jego skutecznej ochrony
i dbałości o jego zasoby), 3. Przedsiębiorczość i zatrudnienie (wsparcie innowacyjności w produkcji
żywności, w tym ekologicznej oraz w biogospodarce – jest to kierunek, który powinien przyczyniać
się w pewnym stopniu do ograniczania ilości zanieczyszczeń przedostających się do gleby i wód
wskutek prowadzenia intensywnej, często wielkoobszarowej, uprawy roślin oraz intensywnego
chowu zwierząt), 4. Regionalny produkt turystyczny WJM (przygotowanie odpowiedniego
zaplecza do wypoczynku i turystyki, w tym bezpiecznego dla środowiska wodnego zaplecza do
wypoczynku nad wodą i korzystania z akwenów oraz uprawiania turystyki pieszej i rowerowej;
kierunek uwzględnia działania mające na celu przywracanie terenów zdegradowanych do
wykorzystania w różnych celach: publicznych, gospodarczych, mieszkaniowych, co jest korzystne
ze względu na wykorzystanie do celów rozwoju społeczno-gospodarczego terenów już
zagospodarowanych i powinno ograniczać działania urbanizacyjne na terenach niezabudowanych),
5. Inwestycje komunikacyjne (poprawa dostępności komunikacyjnej obszaru WJM w ramach
istniejącej sieci połączeń drogowych powinna zwiększyć płynność ruchu, co w efekcie ogranicza
szkodliwy wpływ komunikacji na jakość powietrza atmosferycznego, jak również - poprzez
poprawę jakości nawierzchni - ogranicza uciążliwość akustyczną komunikacji drogowej),
6. MASTERPLAN - czyste środowisko przyrodnicze i zasobne jeziora (kierunek służący realizacji
zadań mających bezpośrednie przełożenie na poprawę jakości środowiska obszaru WJM oraz
zasobności jezior w tym: tworzenie warunków do korzystania z energii ze źródeł odnawialnych
(OZE) , ograniczenie strat ciepła z budynków poddanych termoizolacja, zmniejszenie emisji ze
źródeł grzewczych, w tym szczególnie z niskowydajnych kotłowni lokalnych; dalsze porządkowanie
gospodarki wodno-ściekowej, wdrażanie selektywnej zbiórki odpadów i kierowanie ich do
recyklingu).
Do działań, których efekt w środowisku może być potencjalnie negatywny zaliczono nowe
inwestycje drogowe, przede wszystkim budowę lub rozbudowę obwodnic. Dla zidentyfikowania
obszarów mogących powodować potencjalne konflikty przyrodnicze przeprowadzono analizę
przebiegu dróg ujętych na liście szczegółowych projektów priorytetowych w stosunku do
obszarowych form ochrony przyrody oraz form ochrony krajobrazu kulturowego. Z przyrodniczego
punktu widzenia skutki budowy/rozbudowy infrastruktury drogowej będą następujące:
fragmentacja przestrzeni biocenotycznych, separowanie populacji (zwłaszcza w przypadku dróg
o wysokim prognozowanym natężeniu ruchu), zmniejszenie powierzchni biocenotycznie
aktywnych, hałas oraz śmiertelność zwierząt na drogach w miejscach przecięcia ze szlakami
migracji zwierząt. W przypadku przebudowywania dróg istniejących dużym problemem jest
119
dodatkowo likwidacja alei przydrożnych. W Prognozie przytoczono więc szereg zaleceń i propozycji
działań minimalizujących potencjalnie negatywne oddziaływania na środowisko inwestycji
drogowych.
Kolejne działania skutkujące potencjalnie istotną ingerencją w środowisku to projekty
powodujące wzrost ilości turystów i inwestycji związanych z turystyką, głównie realizowane
w strefie brzegowej oraz na obszarach wód (np. zabudowa w strefie nabrzeża, pomosty,
urządzenia obsługi jednostek pływających) a także projekty budowlane na obszarach chronionej
przyrody – zwłaszcza na terenach dotychczas niezagospodarowanych i nieużytkowanych. Mając na
względzie oczywiste korzyści dla środowiska związane z porządkowaniem zaplecza turystycznowypoczynkowego w zakresie sanitarnym, należy działania te planować w sposób kompleksowy,
z uwzględnieniem ich wpływu skumulowanego na dany ekosystem. Intensyfikacja wykorzystania
terenów wrażliwych przyrodniczo dla potrzeb turystyki i wypoczynku może bowiem również
skutkować szeregiem negatywnych oddziaływań na biotopy i biocenozy. Wymieniono tu głównie:
zmniejszenie powierzchni biocenotycznie aktywnych, wzmożona antropopresja (hałas,
zaśmiecanie, mechaniczne niszczenie siedlisk, płoszenie zwierząt w ich naturalnym środowisku)
fragmentacja przestrzeni o dużych walorach biocenotycznych (zwłaszcza w przypadku obszarów
dziś nie zainwestowanych,), w tym poprzez lokalizowanie obiektów w rozproszeniu i poza
terenami zwartej zabudowy, degradacja stref przybrzeżnych jezior, w tym szuwarów. Niekorzystne
zmiany, jakie mogą potencjalnie powstać w środowisku, choćby lokalnie, mogą skutkować także
osłabieniem wizerunku obszaru Wielkich Jezior Mazurskich promowanego – także w Strategii WJM
– jako ostoja bioróżnorodnosci, pięknego krajobrazu, ciszy i relaksu. Kluczowe jest znalezienie
równowagi między inwestowaniem, w tym w obiekty turystyczne, a tzw. chłonnością
biocenotyczną obszaru. W opisywanym kontekście jako bardzo korzystną należy wskazać np.
propozycję opracowania w ramach MASTERPLANU - Strategii ochrony wód powierzchniowych
WJM.
Stopień ogólności ocenianego dokumentu uniemożliwiał prognozowanie działań
kompensacyjnych. Decyzje o konieczności wdrożenia działań kompensujących szkody
w środowisku przyrodniczym wynikają z analizy szczegółowych rozwiązań projektowych, a przede
wszystkim z uzasadnionego i udowodnionego w toku odpowiedniej analizy przypadku, braku
możliwości zastosowania rozwiązania wariantowego, które miałoby na celu uniknięcie
zastosowania kompensacji przyrodniczej. Nie zachodzi jednak obawa, że brak zaleceń dotyczących
działań kompensacyjnych na przyjętym poziomie prognozowania może mieć negatywne skutki dla
środowiska.
Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz
z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru
albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych. Wnioski i rekomendacje.
Proponowane w projektowanym dokumencie cele strategiczne, a także odpowiadające im
priorytety i propozycje działań należy uznać za służące realizacji założonego w dokumentach
strategicznych WJM rozwoju społeczno-gospodarczemu tego obszaru, przy jednoczesnej ochronie
jego walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Przy założeniu, że wynikające z tych propozycji
przedsięwzięcia będą realizowane w sposób zgodny z szeregiem obowiązujących przepisów, nie
wymagają one na tym poziomie oceny wskazywania rozwiązań alternatywnych. Jednocześnie
zakłada się, że realizacja poszczególnych działań inwestycyjnych, które mogą potencjalnie
negatywnie wpłynąć na środowisko będzie skutecznie kontrolowana poprzez stosowanie
istniejących narzędzi prawnych w postaci decyzji środowiskowej, czy decyzji o pozwoleniu na
budowę na obszarach Natura 2000. W trakcie lektury Projektu Strategii WJM autorzy Prognozy
120
stwierdzili natomiast, iż w celu zwiększenia jej jakości merytorycznej można dokonać kilku
modyfikacji (w rozdz. 9. Prognozy wskazano konkretne zapisy w projektowanym dokumencie).
W celu zwiększenia stopnia spójności projektowanego dokumentu z dokumentami o charakterze
strategicznym, tj.: Polityką ekologiczną Państwa, Programem Ochrony Środowiska Województwa
Warmińsko-Mazurskiego, Regionalnym Programem Operacyjnym Warmia i Mazury na lata 20142020, proponuje się rozbudowanie 4. celu strategicznego - Wysokiej jakości środowisko
przyrodnicze o następujące kierunki działań: ochrona terenów przyrodniczo cennych przed
niewłaściwym sposobem użytkowania oraz tworzenie nowych obszarów i obiektów chronionych;
zachowanie i ochrona istniejących małych zbiorników wodnych i poprawa ich funkcji
ekosystemalnych; wprowadzanie do zieleni na obszarach zamieszkania nasadzeń rodzimych
gatunków drzew i krzewów, przy stopniowej eliminacji gatunków obcych; ukierunkowanie
w procesach planowania na przedsięwzięcia służące ochronie i przywróceniu różnorodności
biocenotycznej. W Prognozie podano sugerowane działania, jakie winny być podejmowane
w ramach poszczególnych zaproponowanych kierunków.
Wskazanie napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk
we współczesnej wiedzy
Nie wskazano luk wynikających z niedostatków techniki, czy współczesnej wiedzy, które
spowodowały trudności w ustaleniu wpływu rozwiązań proponowanych w analizowanym
dokumencie na środowisko.
Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień
projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania
Jako główne narzędzie służące analizie skutków realizacji inwestycji infrastrukturalnych, a więc
również będących przedmiotem Strategii wskazano system Państwowego Monitoringu
Środowiska, na terenie WJM realizowany przez Warmińsko-Mazurski Wojewódzki Inspektor
Ochrony Środowiska (obecnie, zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska Woj.
Warm.-Maz. na lata 2013-2015). Oprócz monitoringu państwowego, jako narzędzia służące
monitorowaniu skutków funkcjonowania obiektów i urządzeń w środowisku należy wskazać
analizę porealizacyjną (instrument mający na celu praktyczną weryfikację ustaleń/zaleceń
zawartych w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach), monitoring porealizacyjny
(zobowiązanie podmiotu realizującego przedsięwzięcie do przedstawienia w określonym terminie
wyników analizy porealizacyjnej oraz do monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko), jak również wynikający z przepisów odrębnych obowiązek prowadzenia stałych lub
okresowych pomiarów poziomów substancji w środowisku.
Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko
Lokalizacja przedmiotowego terenu WJM, jego wielkość oraz planowane zmiany o charakterze
infrastrukturalnym, wynikające z wdrożenia projektowanej Strategii nie będą przyczyną
wystąpienia oddziaływań o charakterze transgranicznym.
Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy
Podstawowym celem prognozy, opracowywanej równolegle z projektem właściwego
dokumentu, jest wskazanie rozwiązań najkorzystniejszych dla środowiska. W analizowanym
przypadku procedura ta objęła: zapoznanie się z przedłożoną do oceny wersją Strategii WJM 2020
wraz z załącznikami oraz ustalenie stopnia jej zgodności z ustaleniami innych istotnych
dokumentów o charakterze strategicznym, określenie zakresu projektowanego dokumentu,
121
korespondującego
z
przedmiotem
oceny
(wyłączono
działania
o
charakterze
nieinfrastrukturalnym), opis stanu środowiska oraz problemów ochrony środowiska na
analizowanym obszarze, identyfikację elementów środowiska najbardziej wrażliwych na wpływy
ustaleń projektowanego dokumentu, ocenę istotności zidentyfikowanych oddziaływań,
ze wskazaniem potencjalnych znaczących negatywnych oddziaływań, propozycje działań
eliminujących lub ograniczających wystąpienie przewidywanych znaczących negatywnych
oddziaływań, przedstawienie propozycji alternatywnej do przedstawionej w analizowanym
dokumencie, w celu zwiększenia stopnia ochrony różnorodności biologicznej stanowiącej jeden
z celów ocenianej Strategii, sporządzenie prognozy w formie dokumentu wymaganego ustawą.
Jako rozwiązanie służące skuteczniejszej ocenie prośrodowiskwego charakteru Projektowanej
Strategii proponuje się natomiast rozszerzenie zaleceń dotyczących ewaluacji wdrażania Strategii
o zaproponowane w rodz. 11. wskaźniki dotyczące celu 4 - Wysokiej jakości środowisko
przyrodnicze. Proponuje się przeprowadzenie ewaluacji po zakończeniu wdrażania Strategii
w proponowanym horyzoncie czasowym, tj. w roku 2021.
122
ZAŁĄCZNIK
źródło mapy: Polityka przestrzenna gmin MOF KWJM
w świetle analizy SUiKZP, 2015
Wykonawca: SUNBAR Sp. z o.o.

prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

Podobne dokumenty

Instrukcja obsługi