e-przewodnik - Lubelskie

Transkrypt

ODKRYJ
JAK TO BLISKO
e-przewodnik
lubelskie
w w w. p i e k ny ws c h o d. p l
lubelskie
Biała Podlaska
Radzyń Podlaski
Włodawa
Kozłówka
Poleski Park Narodowy
Lubartów
Sobibór
Puławy
Kazimierz Dolny
Lublin
Majdanek
Chełm
Kraśnik
Janów Lubelski
Zamość
Rozotoczański Park Narodowy
Spis treści
Zabytki,muzea
Przyroda
str. 1
Aktywnie
Zdrowie i uroda
Rozrywka
str. 44
str. 59
str. 61
str. 26
lubelskie
Kraina, która łączy tradycje kulturowe Wschodu
i Zachodu. Dlatego można ją nazwać krainą łagodności
i harmonii. Tu, pośród nieskażonej natury, można
odpoczywać z rodziną i cieszyć duszę przepięknymi
krajobrazami.
Warto zacząć od najdalej na wschód wysuniętego
punktu Polski w pięknym zakolu Bugu. Dalej pozostaje już tylko zanurzyć się w wyjątkowo malowniczych
rezerwatach i parkach narodowych Roztocza i Polesia.
Oczywiście, należy odwiedzić Zamość, zwany Padwą
Północy – idealne miasto renesansu, Lublin z unika
towym Starym Miastem i dziesiątki małych miaste
czek z przepięknymi magnackimi rezydencjami sprzed
kilkuset lat. Każda zapiera dech i przypomina o czasach
świetności wielkich polskich rodów. Polecamy Nałęczów
– perłę uzdrowiskową i pobliski, malowniczy Kazimierz
Dolny nad Wisłą. Dla spragnionych sportowych emocji
w krainie łagodności jest kilka wyciągów narciarskich
i prawie wszystkie oświetlane.
Ci, co wolą biegać na nartach, mogą sprawdzić swoje siły w corocznym otwartym Biegu Hetmańskim
i na wielu kilometrach tras rekreacyjnych.
Na tych, którzy wybierają ruch świeżego powietrza
bez wysiłku, zawsze czekają zaprzęgi konne gotowe
do przepysznych kuligów i zabawa w off road.
I na koniec, rewelacja światowa regionu:
odkryj UFO w Emilcinie!
Zapraszamy.
Zabytki, muzea
Rynek Wielki
w Zamościu
Dostępność: całoroczny
Nad Rynkiem dominuje ratusz , wzniesiony przez Moranda w północnej pierzei, gruntownie
przebudowany w latach 1639-1651 przez Jana Jaroszewicza i Jana Wolffa, wyróżniający się
wyniosłą bryłą, wysoką wieżą, attyką i zewnętrznymi wachlarzowymi schodami dodanymi w
XVIII w.
Rynek otaczają kamienice podcieniowe (jest to jedyny w Polsce w całości zachowany zespół
podcieni). Rytm ich arkad nadaje zabudowie regularność, podczas gdy dekoracja fasad
(niektóre są zwieńczone zrekonstruowanymi attykami) – różnorodność. Ustalony przez
Moranda schemat elewacji zamojskiej kamienicy był tylko ramowy, toteż aż do końca XVIII
w. dawał się wypełniać formami właściwymi dla zmieniających się stylów architektonicznych.
W pierzei południowej wznoszą się dwie kamienice wzorcowe z końca XVI w., które narzuciły
domom Rynku typ obowiązujący przez cały XVII w. W pierzei północnej, w linii ratusza, stoją
bardziej dekoracyjne kamienice Ormian , powstałe w 2. i 3. ćwierci XVII w. (m.in. Wilczkowska
i Pod Aniołem ).
Rangę zabytkowego zespołu urbanistycznego Zamościa doceniło UNESCO , które w 1992 r.
dokonało wpisu zamojskiego Starego Miasta na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury.
Staropolska
Galeria Smaku
Dostępność: całoroczny, Wtorek: 09.00-18.00
Środa: 09.00-18.00, Czwartek: 09.00-18.00
Piątek: 09.00-19.00, Sobota: 09.00-14.00
Sklep z tradycyjnymi polskimi potrawami, w formie atrakcyjnej galerii. Miody pitne, przetwory, tradycyjne pieczywo, zioła, słodycze.
1
Zabytki, muzea
Ranczo „Arka”
w Sernikach
Kolonia
Ranczo jest atrakcją zarówno dla dzieci, młodzieży i jak ich opiekunów. Na terenie rancza
gospodarze posiadają, mniej lub bardziej egzotyczne, zwierzęta: konie, oślica, różne kozy,
owce, króliki, świnki wietnamskie, dziki, strusie, perliczki, indyki, łabędziogęsi, kaczki i najdziwaczniejsze kury.
Osoby odwiedzające miejscowość Serniki mogą zapoznać się z różnymi zwierzętami,
skorzystać z przejażdżki na koniach i osiołku, karuzeli, zjeżdżalni krzesełkowej, rejsu małym
statkiem po rzece Wieprz, minigolfa, strzelania z wiatrówki do tarczy, przejażdżki bryczką a
zimą - z kuligu.
Muzeum Dworek
Wincentego Pola
w Lublinie
Środa: 09.00-16.00, Czwartek: 09.00-16.00
Piątek: 09.00-16.00, Sobota: 09.00-16.00,
Niedziela: 09.00-17.00
Sklep z tradycyjnymi polskimi potrawami, w formie atrakcyjnej galerii. Miody pitne, przetwory, tradycyjne pieczywo, zioła, słodycze.
2
Zabytki, muzea
Muzeum
Lubelskie
Środa: 09.00-16.00, Czwartek: 09.00-16.00
Piątek: 09.00-16.00, Sobota: 09.00-16.00,
Muzeum mieści się od roku 1957 w założeniu dawnego Zamku Lubelskiego.
Obejrzeć tu można wiele stałych ekspozycji m.in z dziedziny archeologi, rzemiosła
artystycznego,malarstwa, broni, etnografi..Organizowane są tu również ambitne wystawy czasowe z rozległych zakresów sztuki.Wybitnym, bezcennym a zarazem największym zabytkiem
muzealnym jest Kaplica św. Trójcy z unikalnymi malowidłami bizantyńsko-ruskimi z 1418 roku.
Muzeum
Martyrologi
“Pod zegarem”
w Lublinie
Środa: 09.00-16.00, Czwartek: 09.00-16.00
Piątek: 09.00-16.00, Sobota: 09.00-16.00,
Muzeum mieści się w bliskim sąsiedztwie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w
budynku będącym jednocześnie siedzibą Dowódctwa III Pułku Piechoty Zmechanizowanej.
Ta charakterystyczna kamienica z umieszczonym w jej najwyższym miejscu zegarem była w
czasie II wojny światowej miejscem przesłuchań i egzekucji gestapo. Tę niechlubną funkcję
budynek utrzymał również po wyzwoleniu gdy przejęło go wojsko polskie oraz NKWD
tworząc tu areszt dla żołnierzy AK i WiN.
3
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum
Południowego
Podlasia w Białej
Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej zajmuje część obiektów w XVIII-wiecznym Zespole Pałacowym Radziwiłłów. Muzeum posiada największą w Polsce, liczącą około
1400 obiektów kolekcję ikon oraz bogate zbiory materialnej Kultury Ludowej Południowego
Podlasia.
Jest organizatorem Ogólnopolskiego Pleneru Malarskiego w Janowie Podlaskim - posiada
interesującą kolekcję malarstwa związaną z końmi czystej krwi arabskiej.
Organizuje wystawy z zakresu: sztuki dawnej i współczesnej, etnografii, historii, medalierstwa,
numizmatyki, archeologii, militariów, fotografii. Zbiory muzealne prezentowane są na wystawach stałych, czasowych oraz udostępniane innym placówkom muzealnym w Polsce.
Muzeum im.
Józefa Ignacego
Kraszewskiego
w Romanowie
Wtorek: 10.00-16.00, Środa: 10.00-16.00,
Czwartek: 10.00-16.00
Piątek: 10.00-16.00, Sobota: 10.00-16.00,
Dwór w Romanowie – to miejsce lat dziecinnych i późniejszych powrotów Józefa Ignacego
Kraszewskiego - najpopularniejszego polskiego pisarza historycznego XIX stulecia. Dwór,
odbudowany po zniszczeniach wojennych, pełni od 1962 roku rolę Muzeum Józefa
Ignacego Kraszewskiego. Możemy oglądać tu zbiór rękopisów oraz publikacji książkowych
“ojca polskiej powieści”. Kraszewski wydał w sumie 586 dzieł w 600 tomach, romanowskie
muzeum posiada blisko 400 tomów. Ciekawostką jest kolekcja ok. 150 rysunków, grafik
i obrazów wykonanych przez wielkiego pisarza, a także liczne pamiątki związane z jego
rodziną i latami dzieciństwa.
4
Przyrodamuzea
Zabytki,
Hrubieszów
- Muzeum
im. ks. St. Staszica
Muzeum gromadzi zabytki z zakresu historii, numizmatyki, militariów, sztuki, etnografii i
archeologii. W zbiorach historycznych zgromadzono bogaty zespół archiwaliów, począwszy
od XVIII w. po czasy współczesne, dokumentujące wydarzenia i życie codzienne mieszkańców
miasta i regionu. W zbiorach artystycznych dominuje malarstwo i grafika powstałe w czasach
powojennych. Dział archeologii gromadzi zabytki od schyłkowego paleolitu po średniowiecze.
Placówka w ramach działalności oświatowej organizuje odczyty, prelekcje, lekcje muzealne,
spotkania i konkursy popularyzujące ludzi i tradycje regionu.
Muzeum
Regionalne
w Kraśniku
Wtorek: 08.00-15.00, Środa: 08.00-15.00,
Czwartek: 08.00-15.00
Piątek: 08.00-15.00, Sobota: 08.00-15.00,
Dwór w Romanowie – to miejsce lat dziecinnych i późniejszych powrotów Józefa Ignacego
Kraszewskiego - najpopularniejszego polskiego pisarza historycznego XIX stulecia. Dwór,
odbudowany po zniszczeniach wojennych, pełni od 1962 roku rolę Muzeum Józefa
Ignacego Kraszewskiego. Możemy oglądać tu zbiór rękopisów oraz publikacji książkowych
“ojca polskiej powieści”. Kraszewski wydał w sumie 586 dzieł w 600 tomach, romanowskie
muzeum posiada blisko 400 tomów. Ciekawostką jest kolekcja ok. 150 rysunków, grafik
i obrazów wykonanych przez wielkiego pisarza, a także liczne pamiątki związane z jego
rodziną i latami dzieciństwa.
5
Przyrodamuzea
Zabytki,
Ośrodek Praktyk
Teatralnych
w Gardzienicach
Dorobek Gardzienic wywarł wielki wpływ na wielu praktyków teatru na całym świecie i był
szeroko opisywany w wielu publikacjach. Zespół stał się dobrze rozpoznawalny dzięki swym
rygorystycznym badaniom w zakresie rdzennych i antycznych tradycji muzycznych, swym
potężnym cielesnym i głosowym technikom w pracy aktorskiej, swemu zaangażowaniu w
tworzenie teatru w naturalnym środowisku i naciskowi kładzionemu na zasady wzajemności
i muzyczności.
W ostatnich latach teatr skupia uwagę na Starożytnej Grecji jako źródle europejskiej kultury.
Eksploruje się tu zapomniane techniki aktorskie teatru antycznej Grecji odnosząc się do
istniejących ikonograficznych i literackich źródeł, jak też do zabytków muzyki antycznej Grecji
oraz do technik cielesnych. Wiedzie to w swym założeniu do wskrzeszenia tragedii z ducha
muzyki.
Chata
Swojskie Jadło
w Lublinie
Wtorek: 10.00-24.00, Środa: 10.00-24.00,
Czwartek: 10.00-24.00
Piątek: 10.00-24.00, Sobota: 10.00-24.00,
To połączenie czterech izb wystrojem nawiązujących do wysposażenia chaty z pol. XIX
wieku- drewniane stoły i ławy, wiklinowe wyplatanki, archaiczne sprzęty gospodarskie,
przetwory i nalewki wg. tradycji staropolskiej, kominek. Latem powierzchnia chaty
powiększa się o wewnetrzny podwórzec, gdzie można usiąść “pod gruszą” w wiejskim
ogrodzie. Kuchnia z Chaty to przekrój smaków i zapachów najsmaczniejszych regionalnych
dań i potraw, czyli “swojsko, chłopsko, smacznie” wedle przepisów kuchni polskiej rodem
spod strzechy. Warto też wiedzieć że Chata organizuje zabawy tematyczne typu:”Świńsko
Biesiada”, “Wieczór PRL-u”, przpomina też ginące obrzedy i zwyczaje: “Swaty”, Kiszenie
kapusty”.
6
Przyrodamuzea
Zabytki,
Gospoda
Sielsko Anielsko
w Lublinie
Cały tydzień: 12.00-22.00
Wnętrze gospody nawiązuje do wystroju chłopskiej chaty z Lubelszczyzny przełomu XIX/XX
wieku. Wyposażona w oryginalne gliniane naczynia, drewniane niecki, solidne kufle serwuje
staropolskie, rdzenne potrawy przygotowane i podane z ludową fantazją: soczyste pierogi,
karczycho z rusztu, golonke po zbujecku...i oczywiście wyborne trunki w szerokim wyborze. W
weekendowe wieczory czas spędzany w gospodzie uprzyjemnia ludowa kapela “Drewutnia”.
To miejsce, które zaspokoi największy apetyt nie tylko cielesny.
Kraśnik
- Muzeum
Pożarnictwa
Muzeum istnieje od 1978 roku. Początkowo funkcjonowało w pomieszczeniach OSP w
Kazimierzu Dolnym , a w 1992 roku zbiory przeniesiono do Kraśnika, do nowych obiektów
komendy Rejonowej PSP. Obecnie Lubelska Izba Tradycji Pożarniczych posiada ponad 720
eksponatów , m.in: wozy konne wyposażone w sprzęt gaśniczy i pomocniczy (sprzed I wojny
światowej), sikawki ręczne, hełmy, odznaki, odznaczenia, mundury i pasy strażackie, sprzęt
alarmowy, a także sztandary jednostek straży pożarnych (najstarszy z nich pochodzi z 1904
roku, z OSP Puławy).
7
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum Wsi
Lubelskiej
dostępność: sezonowo
Muzeum położone jest na terenie o powierzchni 25 hektarów. Na niezwykle malowniczym
obszarze skomponowano prezentację kilku krain geograficznych o ogromnym bogactwie
kulturowym: Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Polesia, Mazowsza, Kotliny Sandomierskiej. Perełką
jest cerkiew greckokatolicka z Tarnoszyna. Cyklicznie odbywają się barwne imprezy typu:
kiszenie kapusty, wykopki, noc świętojańska i inne.
Muzeum
Aptekarstwa
Cefarm
w Lublinie
Wtorek - Piątek: 10.00-16.00
We wnętrzu dawnej apteki odtworzono XIX wieczny wystrój z meblami, szafami pełnymi
starych naczyń i wag aptekarskich o różnym przeznaczeniu, a także puszek, flasz, konwi...W
muzeum można też zajrzeć do dawnego aptecznego laboratorium z bogatą kolekcją
moździerzy, sit, destylatorów,pras aptekarskich oraz ogromną ilością druków,na których
apteka opierała swoją działalność na przestrzeni wieków. Warto też wiedzieć, że w czerwcu
muzeum organizuje doroczną wystawę roślin trujących.
8
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum Histori
Miasta Lublina
dostępność: całoroczny
Środa - Sobota: 09.00 -16.00
Muzeum mieści się w dawnej obronnej miejskiej bramie Krakowskiej z XIV wieku. O najstarszej
histori miasta mówią licznie prezentowane zabytki archeologiczne. W zbiorach oglądać
można także bardzo wymownie oddające charakter epoki zbiory czasopism, plakatów i
ulotek oraz zbiory ikonograficzne a wśród nich widokówki przedstawiające dawny Lublin i
wrchiwalne fotografie. Oprócz ekspozycji stałych muzeum przygotowuje również wystawy
czasowe poświęcone m.in.: twórcom związanym z miastem, postaciom historycznym i
naukowcom. Muzeum prowadzi także bardzo cenną działalność edukacyjną skierowaną do
dzieci.
Muzeum
im. J.Czechowicza
w Lublinie
Środa - Sobota: 09.00-16.00
Muzeum powstało w roku 1968.Udało się w nim zgromadzić większość rozproszonej
spuścizny Czechowicza, w tym m.in wiersze, prozę, szkice literackie oraz zbiór korespondencji poety.Muzeum posiada również wiele dokumentów dotyczacych biografi poety,
m.in fragmenty jego dziennika, czy materiały dotyczące działalności Lubelskiego Związku
Literatów.
9
Przyrodamuzea
Zabytki,
Państwowe
Muzeum
na Majdanku
Wtorek - Niedziela: 08.00 -16.00
Muzeum mieści się w dawnej obronnej miejskiej bramie Krakowskiej z XIV wieku. O najstarszej
histori miasta mówią licznie prezentowane zabytki archeologiczne. W zbiorach oglądać
można także bardzo wymownie oddające charakter epoki zbiory czasopism, plakatów i
ulotek oraz zbiory ikonograficzne a wśród nich widokówki przedstawiające dawny Lublin i
wrchiwalne fotografie. Oprócz ekspozycji stałych muzeum przygotowuje również wystawy
czasowe poświęcone m.in.: twórcom związanym z miastem, postaciom historycznym i
naukowcom. Muzeum prowadzi także bardzo cenną działalność edukacyjną skierowaną do
dzieci.
Muzeum
Chełmskie
Dzieje chełmskiego muzealnictwa sięgają roku 1882, kiedy to zaborca rosyjski powołał do
życia Cerkiewno - Archeologiczne Muzeum. Podstawę zbiorów Muzeum stanowiły obrazy,
rzeźby, księgi i sprzęt liturgiczny, usunięte przez Rosjan z dawnych cerkwi greckokatolickich
w czasie likwidacji Unii w 1875 roku. I wojna światowa położyła kres działalności Muzeum.
Bogate zbiory uległy zniszczeniu i rozgrabieniu. Nieliczne ocalałe z pożogi wojennej zabytki
trafiły w 1919 roku do Gimnazjum im. S. Czarnieckiego, gdzie ówczesny dyrektor szkoły Wiktor Ambroziewicz zaczął od nowa tworzyć pierwsze w niepodległej Polsce Muzeum Ziemi
Chełmskiej. II wojna światowa spowodowała olbrzymie straty zbiorów. Po jej zakończeniu
organizowaniem muzeum zajął się Kazimierz Janczykowski, regionalista chełmski. Od roku
1953 zbiory archeologiczne, a od roku 1969 pozostałe zbiory muzeum, przeniesione zostały
z liceum im. S. Czarnieckiego do onowionego budynku Kolegium Pijarów przy ulicy Lubelskiej 55. Mieściły się tam działy: archeologiczny, historyczny, sztuki, etnograficzny, przyrodniczy
i tzw. Uniwersytet Kultury. W roku 2005 dokonano zmian organizacyjnych zmniejszając ilość
działów z 7 do 3.
10
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum Barwy
i Oręża „Arsenał”
w Zamościu
Wtorek - Sobota: 09.00 -16.00
Miasto otaczał nowoczesny system fortyfikacji z bastionami i trzema bramami: Lubelską,
Szczebrzeską i Lwowską (w XIX w. dobudowano czwartą, tzw. Nową Bramę Lubelską).
Twierdza zamojska nie została zdobyta ani przez wojska kozacko-tatarskie w czasie powstania
Chmielnickiego, ani przez Szwedów podczas potopu. Znaczną część murów obronnych
zburzono dopiero w II poł. XIX w.
Dzieje twierdzy ilustruje wystawa w Muzeum barwy i Oręża w Arsenale. Kanclerska zbrojownia, zbudowana obok pałacu w latach 1582-84, była miejscem gromadzenia oręża zdobytego
przez Jana Zamoyskiego w licznych wojnach.
Muzeum Ziemi
Biłgorajskiej
w Biłgoraju
Wtorek - Niedziela: 09.00-16.00
Muzeum w Biłgoraju pomimo nienajlepszych warunków lokalowych jest miejscem godnym
uwagi każdego turysty. Warto je odwiedzić, aby poznać podstawowe informacje Parku Krajobrazowym Puszczy Solskiej, na terenie którego leży Biłgoraj, a także by bliżej się zapoznać
z historią leśnej kolejki wąskotorowej uruchomionej na terenie puszczy solskiej w czasie II
wojny światowej.
11
Przyrodamuzea
Zabytki,
Skansen
“Zagroda
sitarska”
w Biłgoraju
Wtorek: 10.00 -15.00, Środa: 10.00-16.00,
Czwartek: 10.00-15.00, Piątek: 10.00-15.00,
Piątek: 10.00-15.00, Sobota: 10.00-15.00,
Niedziela:: 10.00-15.00
W skład zagrody sitarskiej wchodzą:
-dom mieszkalny o konstrukcji węgłowej pokryty dachem gontowym czterospadowym z
gankiem od frontu; dom pochodzi z 1810 roku.
-budynki gospodarcze stojące w podwórzu (drewutnia, spichlerz dwukomorowy, wozowniawiata).
-budynek inwentarski z pomieszczeniami dla cieląt, koni krów i trzody; są tam prezentowane
tradycyjne rzemiosła mieszkańców Biłgoraja (sitarstwo, bednarstwo, kołodziejstwo, wyrów
gontów, olejarstwo i garncarstwo).
Muzeum 24
Pułku Ułanów
w Kraśniku
Wtorek - Piątek: 08.00-16.00,
Sobota - Niedziela: 10.00-14.00,
Muzeum 24 Pułku Ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego
w Kraśniku - jest filią Muzeum Regionalnego. Pułk stacjonował w Kraśniku w okresie
międzywojennym. Oddział otwarto w 1995 r., w 75 rocznicę utworzenia pułku. Muzeum
pułkowe ma ponad 2 tys. eksponatów (mundury, broń, odznaki, fotografie i inne).
12
Zabytki, muzea
Przyroda
Muzeum
Regionalne
w Janowie
Lubelskim
Poniedziałek - Piątek: 09.00-14.00,
W muzeum można oglądać stałą ekspozycję prezentującą włókiennictwo i tkactwo na
terenie Ziemi Janowskiej. W galerii fotografii znajduje się stała wystawa: “Historia Janowa
Lubelskiego w fotografii”.
Muzeum
Przyrodnicze
w Kazimierzu
Dolnym
Jeśli chcesz zobaczyć wnętrze XVI-wiecznego spichlerza, a w nim unikalną więźbę dachową;
poznać osobliwości ożywionej i nieożywionej przyrody okolic Kazimierza Dolnego; obejrzeć
panoramę małopolskiego przełomu Wisły
i dioramę lessowego wąwozu; przenieść się w odległą przeszłość i wziąć do ręki skamieniałość
liczącą 65 mln lat;
a także znaleźć odpowiedź na wiele istotnych pytań dotyczących Ciebie i otaczającego Cię
świata.
Koniecznie odwiedź to miejsce!
W okresie od 1 maja do 30 września
w godz. od 10.00 do 17.00 \ w okresie od
1 października do 30 kwietnia w godz. od.
10.00 do 15.00.
13
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum
Parafialne przy
Sanktuarium
św. Anny
w Lubartowie
Poniedziałek - Niedziela: 09.00-16.00,
W 2000 roku, przy Sanktuarium św. Anny w Lubartowie powstało muzeum parafialne,
zlokalizowane w pomieszczeniach nad zakrystią. Najbardziej okazały zabytek stanowi ornat
ofiarowany kościołowi przez księcia Sanguszkę w dniu konsekracji świątyni. Przetykany złotą
nitką, ozdobiony niezwykle misternym haftem, z przedstawieniem tajemnic różańca świętego
i narzędzi Męki Pańskiej, wyróżnia się na tle czterech pozostałych ornatów, zestawionych np. z
tkanin tureckich, pasów słuckich.
Kolekcja muzealna obejmuje również paramenty liturgiczne: monstrancje z początku XVIII w.
(dar księcia Sanguszki), kielichy i krzyże z różnych okresów, relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego.
Muzeum
regionalne
w Lubartowie
Poniedziałek - Piątek: 08.00-15.00
Sobota - Niedziela: 10.00-14.00
Terenem działania jest powiat lubartowski. Muzeum posiada ponad 2500 eksponatów
takich dziedzin jak: etnografia, historia, numizmatyka i archeologia. Wśród nich poczesne miejsce zajmują eksponaty z kultury ludowej powiatu lubartowskiego z przewagą
zbiorów sztuki ludowej jak: wyroby garncarskie, plecionkarskie, tkaniny, rzeźba, wycinanki,
lubartowskie stroje ludowe z przełomu XIX i XX wieku. W posiadaniu muzeum znajdują się
również wyroby lubartowskiej fajansarni /1840-1850/, zbiór żelazek, sztandary harcerskie i
szkolne.
14
Przyrodamuzea
Zabytki,
Izba Tradycji
Kolejowej P.K.P
Stacja Lubartów
W ITK nie ma stałych godzin otwarcia, wizyta
jest możliwa tylko po wcześniejszym
uzgodnieniu terminu.
Izba realizując najważniejsze cele stworzyła i utrzymuje jedyną w województwie ekspozycję
pamiątek poświęconych normalnotorowej kolei, urządza też wyjazdowe wystawy. Kolejnym
poważniejszym zadaniem jest organizowanie co roku Pociągu Promocyjno-Turystycznego ITK, cieszącego się coraz większym powodzeniem. Inne specjalności to historia i
współczesność munduru polskiego kolejarza, a także dzieje linii Łuków-Lublin Płn.
Galeria
Socrealizmu
w Kozłówce
Ta niezwykła wystawa ma charakter polityczno-dydaktyczno-artystyczny, gdyż przez
umiejętnie dobrane eksponaty ostrzega przed wszelkimi przejawami sztuki sterowanej
przez rządy totalitarne.
Galeria prezentuje najciekawsze prace ze znajdujących się w Muzeum wielkich zbiorów
sztuki 1. poł. lat 50., które liczą ponad 1600 rzeźb, obrazów, rysunków, grafik i plakatów. Są
wśród ich dzieła czołowych polskich artystów. Swoistym dopełnieniem galerii są stojące
na zewnątrz zdemontowane pomniki: Bolesława Bieruta (z Lublina), autorstwa Bronisława
Kubicy, Włodzimierza Lenina (z Poronina) - Dymitra Szwarca oraz Juliana Marchlewskiego (z
Włocławka) - Stanisława Horno-Popławskiego.
W Galerii Socrealizmu obejrzeć można Polskie Kroniki Filmowe z lat 50. XX w. Odtwarzane są
tu również fragmenty filmu “Ballada o prawdziwym kłamstwie” w reżyserii Andrzeja Trzosa
Rastawieckiego.
15
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum
Kowalstwa
w Wojciechowie
W Muzeum Kowalstwa gromadzone są prace kowalskie ukazują zmienność i zróżnicowanie
form regionalnych w naszym kraju. Ilustrują wysiłek twórczy konkretnych kowali, noszą im
właściwe cechy warsztatowe, zdobnicze.
Muzeum składa się z trzech części: Pierwsza to wystrój starej kuźni, z miechem kowalskim,
paleniskiem, kowadłem i wieloma narzędziami wykorzystywanymi w zmaganiach z twardym
i niewdzięcznym żelazem. W drugiej części zebrane są przedmioty, które kowal niegdyś
wykonywał na potrzeby rolnictwa: motyki, topory, stary wóz, drewniane brony itp. Trzecia zęść
to wystawa współczesnych wyrobów artystycznych wykonywanych tradycyjnymi technikami
Zespół pałacowo
- Parkowy
Kleniewskich
w Kluczkowicach
Pałac wzniesiono i rozbudowano w XIX wieku. Wnętrze pałacu zamieniono na muzeum
malarstwa polskiego. Bibliotekę pałacową urządzono w stylu zakopiańskim. Zaprojektował
ją sam twórca tego stylu Stanisław Witkiewicz. Z obiektów gospodarczych zachowała się
rządcówka, stajnie i spichlerz z XIX wieku. Pałac otacza przepiękny, znakomicie zachowany
park krajobrazowy z pomnikowym drzewostanem.
16
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum
Sztuki Złotniczej
w Kazimierzu
Dolnym
Poniedziałek - Niedziela: 10.00-16.00,
Muzeum Sztuki Złotniczej jest jedyną placówka tego typu w Polsce. Gromadzi wyroby
dawnego i współczesnego złotnictwa, ze szczególnym uwzględnieniem złotników polskich
i w Polsce działających. Popiera też współczesną twórczość złotniczą, organizując wystawy
czasowe prezentujące wyroby środowisk twórczych i artystów indywidualnych.
Eksponaty znajdujące się w Muzeum to srebra polskie prezentujące złotnictwo różnych
ośrodków od gotyku po współczesność, a także zespół sreber reprezentujących ważniejsze
ośrodki europejskie.
Wystawy prezentowane są w blokach tematycznych:
-kultowe srebra chrześcijańskie i judaistyczne XV-XX w.
-srebra stołowe mistrzów rosyjskich i zachodnioeuropejskich XVIII i XIX w.
-srebra stołowe polskich ośrodków złotniczych XVIII i XIX w.
-warszawskie srebra od schyłku XVIII do końca XIX w.
-polskie złotnictwo współczesne.
Cała kolekcja licząca ok. 1500 eksponatów pochodzi w znacznej części z daru Jędrzeja Jaworskiego (kolekcjonera i inicjatora powstania tego Muzeum). Uzupełniona została zakupami
własnymi, depozytami innych muzeów oraz darami i depozytami współczesnych artystówzłotników.
Zespół pałacowo
- Parkowy
Kleniewskich
w Kluczkowicach
Wystawa historyczna tzw. Dom Północny: swego rodzaju pałac, dobudowany w 1 poł.
XVI wieku do wcześniej istniejącego muru obronnego. Jego autorstwo przypisuje się
architektowi Santi Gucci Fiorentino. W trzech salach na parterze zgromadzono eksponaty
poświęcone przeszłości zamku, kolejnym właścicielom, historii obiektu oraz dziejom jego
konserwacji.
Wystawa fotograficzna “Portret zamku “. Budynek Bramny: mieści się w Skrzydle Wschodnim
zamku i spełniał niegdyś, poza funkcją bramy, także rolę mieszkalną. Po obu stronach
przejazdu znajdują się kazamaty. Wystawa zorganizowana została w kazamatach po prawej
(północnej) stronie przejazdu. W dwóch kazamatach umieszczono zestawy 2-zdjęciowe.
Zdjęcia górne, czarno-białe, pokazują stan poszczególnych fragmentów zamku w ostatnich
latach sprawowania opieki przez ostatniego prywatnego właściciela ruin zamku, Leona
Kozłowskiego (lata 70. XX w.). Zdjęcia dolne, kolorowe (autorstwa fotografika Wojciecha
Santarka), pokazują ten sam fragment zamku według stanu na dzień dzisiejszy. Celem tak
skonstruowanej wystawy jest udzielenie odpowiedzi na pytanie: co zrobiono przez ponad
ćwierć wieku, kiedy właścicielem jest Muzeum Nadwiślańskie.
17
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum
w Kamienicy
Celejowskiej
w Kazimierzu
Dolnym
W okresie od 1 maja do 30 września
w godz. : wtorek, środa, czwartek, niedziela
od 10.00 do 17.00,\ piątki i soboty
od 10.00 do 19.00\
- w okresie od 1 października do 30 kwietnia
w godz. :\ wtorek, środa, czwartek i niedziela
od 10.00 do 15.00,\ piątki
W Kamienicy Celejowskiej mieszczą się zbiory liczące ponad 5000 eksponatów z dziedziny
archeologii, historii, sztuk pięknych, a w szczególności malarstwa z lat 1918 - 1939
powstałego w kręgu artystycznym prof. Tadeusza Pruszkowskiego.
Prezentowane są dwie wystawy stałe:
1. Kazimierz Dolny - czas miniony ilustrującą trzy etapy dziejów miasta:
· Od osady do miasta VIII-XV w.,
· Na wiślanym szlaku XVI-XVIII w.,
· Miasto malarzy. Lata 20- i 30- XX w.
2. Kazimierz Dolny kolonią artystyczną - miejscem, źródłem sztuki. W Kazimierzu malowano
już od końca XVIII wieku, maluje się do dziś. Jedyne miejsce w Europie, wciąż żywe i
rozwijające się. Jak wyglądały dzieje miasteczka pokazuje ekspozycja malarstwa, grafiki i
rysunku.
Galeria
“Po schodach”
w Lublinie
Galeria mieści się w Młodzieżowym Domu Kultury, dawnym klasztorze sióstr Bernardynek.
Jej działalność ma charakter niekomercyjny, ale przede wszystkim edukacyjny, promocyjny i wystawienniczy. Wystawy są najczęściej efektem konkursów, a także prac artystów
zamiejscowych.
Poniedziałek - Piątek: 10.00 - 15.00
18
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum Stefana
Żeromskiego
w Nałęczowie
Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie - muzeum biograficzno-literackie. Otwarte
17 czerwca 1928 r. w dawnej pracowni pisarza projektu Jana Koszczyca-Witkiewicza z 1905
r. Jest to jednoizbowa budowla z gankiem wspartym na filarach i dachem krytym gontem.
Zbudowana z bali kładzionych “na zrąb”, na wysokiej kamiennej podmurówce, ma cechy
stylu zakopiańskiego. Chata została wybudowana za honorarium otrzymane za Popioły i była
letnim domem Stefana Żeromskiego. Pisarz kończył w niej powieść Dzieje grzechu, napisał
Dumę o hetmanie, Słowo o bandosie, Różę. Za chatą w dolnej części ogrodu znajduje się
Mauzoleum Adama Żeromskiego, syna Oktawii i Stefana, zmarłego na gruźlicę 30 lipca 1918
Muzeum
im.Janusza Petera
w Tomaszowie
Lubelskim
Wtorek - Piątek: 09.00-15.30
Muzeum Regionalne w Tomaszowie Lub. założone zostało przez znanego regionalistę dr
Janusza Petera b. dyrektora szpitala powiatowego. Otwarcie nowo powstałej placówki muzealnej nastąpiło 7 października 1962 r. Muzeum gromadzi zbiory historyczne, etnograficzne
i archeologiczne. W Muzeum można zobaczyć wystawy: Wystawy stałe: “Kultura materialna
i duchowa wsi tomaszowskiej”, “Pradzieje Ziemi Tomaszowskiej”, “Dzieje Tomaszowa od
założenia do 1939 roku” oraz wystawa archeologiczna: “W neolitycznej wiosce”. Pierwszym
kustoszem Muzeum był dr Janusz Peter, lekarz, społecznik, artysta (1891-1963). Wśród
licznych zajęć i zainteresowań dr Peter znajdował czas, aby malować. Wielkoformatowe
pejzaże, dziś nieco już spłowiałe nadal urzekają swoim pięknem. Obok obrazów
ilustrujących piękno ziemi tomaszowskiej, jej mieszkańców, są obrazki dydaktyczne - rośliny
chronione, zioła lecznicze, grzyby jadalne i trujące.
19
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum
- Miejce Pamięci
w Bełżcu
OD 01.04 do 31.10 czynne od 8 -17, od 02.10
do 31.03 czynne od 8-16
Na terenie byłego obozu zagłady znajduje się obecnie muzeum oraz Miejsce Pamięci w
postaci pomnika. Pomnik poświecony jest ofiarom obozu śmierci który znajdował sie na tym
terenie w latach 1941-1942r. Odkryto tu fundamenty budynków obozowych oraz 33 masowe
groby ludnosci żydowskiej. W 2004 roku odbyło sie uroczyste odsłoniecie pomnika z udziałem
najwyższych władz RP. Wejscie na teren pomnika otwiera symboliczna rampa na której
znaduje sie stos szyn i żużlu, obok umieszczono w betonowej ścianie fragment wiersza poety
izraelskiego Dana Pagisa. Rampa przechodzi w budynek muzeum przypominający pociąg.
Wewnatrz znajduje się sala ekspozycji, audytorium, biuro i zaciemnione pomieszczenie - sala
kontemplacji. Granicę terenu cmentarzyska i wejście zarazem stanowi odlana w żeliwie
gwiazda Dawida. Teren pomnika to szczelina wyznaczona w miejscu gdzie nie było masowych
grobów. Na jej końcu znajduje się Nisza na ścianach której umieszczono tablice z wyrytymi
imionami ofiar. Na powierzchni pomnika znajduje się obejscie z nazwami miejscowości z
których przywozono transporty ludności. Teren wewnatrz obejścia przykryty jest żużlem
- ciemniejszym w miejscach gdzie znajdowano masowe groby. Na powierzchni - niegdyś
pokrytej lasem pozostały tylko stare dęby rosnace już jeszcze w czasie II wojny światowej.
20
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum Byłego
Hitlerowskiego
Obozu Zagłady
w Sobiborze
Cały tydzień: 09.00-14.00
Na terenie Muzeum Byłego Hitlerowskiego Obozu Zagłady w Sobiborze znajdują się:
kopiec z prochami pomordowanych
pomnik więźniarki z dzieckiem
obelisk symbolizujący komory gazowe
mur z tablicami upamiętniającymi ofiary w językach polskim, holenderskim, angielskim, jidisz
i hebrajskim
siedziba Muzeum (ekspozycja stała dotycząca obozu)
Muzeum
Pojezierza
Łęczyńsko
-Włodawskiego
Sobota - Niedziela: 10.00-14.00
Zespół synagogalny we Włodawie jest jednym z nielicznych takich obiektów zachowanych
do dnia dzisiejszego w Polsce. Dominującą budowlą jest przepiękna barokowa synagoga
ufundowana w 1764 r. przez Czartoryskich. Do dwukondygnacyjnego korpusu przylegają
alkerze z podcieniami. Po bokach budynku zbudowano parterowe babińce. Całość budowli
przykryto łamanym polskim dachem. We wnętrzu budynku bogaty w symbolikę wystrój,
którego głównym akcentem jest neobarokowy aron-ha-kodesz (wnęka we wschodniej
ścianie budynku służąca do przechowywania zwojów Tory) bardzo bogato zdobiony.
Zbudowany jest z trzech części, zdobiony polichromia o żywych barwach.
W muzeum można zapoznać się z niedostępnym już dla nas światem małych żydowsich
miasteczek (sztetli) dzięki wystawom dotyczącym mieszkającej kiedyś we Włodawie
wspólnoty żydowskiej. Można poznać kulturę materialną mieszkańców Polesia, oglądając
wystawę etnograficzną.t
21
Przyrodamuzea
Zabytki,
Skansen
Kultury
Materialnej
Chełmszczyzny
i Podlasia w Holi
Wtorek - Niedziela: 10.00-18.00
Skansen w Holi powstał w 1985 roku i od tego czasu są w nim gromadzone i zabezpieczane
przed zniszczeniem budynki i przedmioty użytkowe. W skansenie zgromadzono dotychczas:
-wiatrak “koźlak” z początku XX w. z Wołoskowoli
-chałupa z końca XIX w. z Wyryk, stodoła z XIX w. z Okczyna, kapliczka przydrożna z XIX w. z
Wyryk, krzyż z XIX w. z Holi, piec garncarski, ule “kłody” z XIX w., żuraw
Krasnobrodzkie
Muzeum
Parafialne
Muzeum zlokalizowane jest w budynku w podwórzu przyklasztornym. Na uwagę zasługują
stojące przed wejściem pszczele ule żłobione w potężnych pniach jodły. Muzeum posiada
cztery ekspozycje.
1. Etnografia - gromadzi nieużyteczny już dziś sprzęt gospodarczy i domowy oraz narzędzia
pracy wiejskich rzemieślników. Są tu: drewniane pługi i brony, sprzęt tkacki, malowane
domowe skrzynie i kufry tzw. krasnobrodzkie, do przechowywania odzieży i inne ciekawe
przedmioty.
2. Paleontologia - prezentuje skamieniałości roślin i zwierząt. Zgromadzono tu ponad sto
okazów skał wapiennych z odciskami zwierząt i roślin żyjących miliony lat temu. Eksponaty
te pochodzą głównie z krasnobrodzkich kamieniołomów.
3. Garncarstwo - wśród eksponatów są tzw. siwaki, ozdobne dzbanuszki i dwójniaki,
zwierzęta i ptaszki, tzw.„zezule”. Eksponaty pochodzą z pamiątek rodzinnych po nieżyjących
już garncarzach.
4. Flora i fauna Roztocza - ekspozycja ta obejmuje ponad 250 gatunków roślin i wiele
gatunków zwierząt występujących na terenie Roztocza.
22
Przyrodamuzea
Zabytki,
Muzeum
Historyczne
Inspektoratu
Zamojskiego
Światowego
Związku
Żołnierzy AK w
Bondyrzu
Muzeum Historyczne Inspektoratu Zamojskiego Światowego Związku Żołnierzy AK mieści się
w budynkach Fabryki Mebli w Bondyrzu. Kustosz muzeum przez 50 lat gromadził eksponaty
dotyczące II wojny światowej. Niektóre są unikatowe. Również imponujące są ekspozycje
archeologiczne. Są to Prywatne zbiory skamieniałości i minerałów pana Jana Sitka - ponad 12
tysięcy eksponatów!
Olbrzymia kolekcja, z której pokazywana jest tylko część (ze względu na brak odpowiedniego pomieszczenia), okazy drzew bardzo piękne i reprezentatywne. Jest też żuchwa
młodocianego mamuta. W zasadzie wszystkie skamieniałe drzewa z Roztocza reprezentują
wyłącznie rodzaj Taxodioxylon ( T. taxodii Gothan, 1906), związany prawdopodobnie z
mokradłami gorącej i wilgotnej strefy klimatycznej, podobnie jak pokrewne mu współczesne
cypryśniki. Większość drewna jest redeponowana, jednak nieliczne pierwotne nagromadzenia
pokazują, że są to okazy badeńskie (miocen).
Rezerwat
przyrody Gliniska
Jeszcze 10 lat temu istniała tu jedna z najliczniejszych w naszym kraju kolonia susła
perełkowanego. Kolonia najprawdopodobniej wyginęła, uważa się jednak, że obszar ten
jest wciąż odpowiedni dla tych zwierząt. W najbliższych latach planowana jest nawet
restytucja populacji, warto więc zagladać w te okolice i sprawdzić na własne oczy czy susły
już powróciły do Glinisk?
23
Przyrodamuzea
Zabytki,
Dawny
Pałac Parysów
w Lublinie
Sobota: 10.00-15.00
Pałac Parysów wybudowany w I połowie XVII wieku jako jednokondygnacyjny z dziedzińcem
wewnętrznym i dwoma narożnymi basztami w XIX wieku został gruntownie przebudowany
uzyskując formę kamienicy mieszkalnej, co ostatecznie pozbawiło go cech barokowych.
Obecnie mieści się tu m.in. pasaż handlowy.
Dworek Grafa
w Lublinie
Poniedziałek - Piątek: 10.00 - 15.00
Położony na terenie dzielnicy Tatary w pobliżu szlaku rowerowego wiodącego nad Zalew
Zembożyck. Dworek wzniesiony został w XIX wieku dla Emanuela Grafa. Obecnie jest jednym z najpopularniejszych dworków w mieście. Przyciąga współcześnie uwagę niezwykle
proporcjonalną, stylową architekturą neoklasycystyczną oraz nową funkcją restauracyjną z
24
Przyrodamuzea
Zabytki,
Dwór Gorajskich
w Lublinie
Wzniesiony w I poł. XVII wieku, wielokondygnacyjny, kryty wysokim mansardowym dachem
wg tradycji należał do możnego rodu Gorajskich; wg. innych źrdódeł miał w tym miejscu
istnieć dwór i kaplica ariańska należące do Rafała Leszczyńskiego. Niewątpliwie obecny dwór
położony jest na starszych zrębach o czym świadczą znajdowane u podóża skarpy zabytki
archeologiczne.
Pałac
Czartoryskich
Pałac wzniesiony dla Czartoryskich na przełomie XVII i XVIII wieku przez Tylmana z Gameren;
wielokrotnie przebudowywany i adaptowany znacznie ograniczył swoją pierwotną skalę i
utracił cechy stylowe. W latach siedemdziesiątych XX wieku pałac rewaloryzowano z utrzymaniem cech barokowych; w wyniku tych prac przeprowadzono również stylową aranżację
25
Przyroda
Zalew
Zemborzycki
Jest to zbiornik zaporowy powstały na rzece Bystrzycy. Ma powierzchnię 278 ha i średnią
głębokość 2,3 metra, jest typowo miejską wodą, położony w południowych granicach Lublina.
Brzeg w części wschodniej jest zalesiony, urozmaicony wieloma zatoczkami. W części zachodniej brzeg jest odsłonięty.
Ogród
Botaniczny
Ogród położony jest w dolinie rzeki Czechówki. Założony w 1956 roku, zajmuje
powierzchnię 25 ha. W jego skład wchodzą m.in. arboretum, alpinarium, rośliny Azji.
Dodatkową atrakcją jest kawiarenka “ U Baby Jagi” . Nazamówienie organizowane są
imprezy przy ognisku.
26
Przyroda
Rezerwat
Nad Tanwią
Na zakolu Tanwi w miejscowości Rebizanty na odcinku 400 m znajduje się 24 progi zwane
„szumami”. Charakteryzują się regularnym położeniem, przeważnie wzdłuż prostych linii.
Rezerwat położony jest na wysokości ok. 235 m, a najwyższe wzniesienie - Kościółek (zwane
też Zamczyskiem) osiąga 246m n.p.m.
W rezerwacie rośnie niezwykle ciekawa szata roślinna. Stwierdzono istnienie ok. 40 zespołów
roślinnych. Z rzadkich i chronionych roślin występuje tu: widłak jałowcowaty, bez koralowy i
porzeczka alpejska. Żyją tu również rzadkie ptaki: bocian czarny, pliszka górska i zimorodek.
Przez rezerwat przeprowadzono ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną„Nad Tanwią”. Do rezerwatu można dojechać żółtymi oznaczeniami Szlaku Południowego lub niebieskimi Szlaku
Szumów.
Zalew
w Horodyszczu
Dyplom dla Stowarzyszenia za projekt:„Utworzenie strzeżonego miejsca do sportu i
rekreacji nad zalewem w Horodyszczu” w konkursie„Środowisko naturalne naszą szansą 2007” zorganizowanym przez: Fundację Wspomagania Wsi oraz Bank Inicjatyw SpołecznoEkonomicznych.
Projekt ma na celu wykorzystanie istniejącego zalewu w Horodyszczu i rzeki Zielawy do
utworzenia bezpiecznego miejsca do sportu i rekreacji dla mieszkańców wsi a zarazem
utworzenia miejsca pracy. Przewiduje się utworzenie plaży wraz z konieczną infrastrukturą
i zakup kajaków, które pozwolą na organizowanie spływów kajakowych po zalewie i rzece
Zielawie.
27
Przyroda
Izba Leśna
we Floriance
Izba leśna we Floriance to dawna leśniczówka ordynacji zamoyskiej zbudowana w 1830 r. W
Izbie możemy poznac gospodarkę leśną i rolną prowadzoną na tych terenach. W budynku
leśniczówki jest też ekspozycja etnograficzna ukazującą życie rodziny leśniczego w latach 30
XX w:
-kancelaria leśniczego
-kuchnia
-sypialnia.
W budynku, gdzie obecnie jest Izba Leśna urodziła się w 1932 r. malarka Alicja Wachniewska,
która wiele krajobrazów Roztocza utrwaliła na swych płótnach i rysunkach. Swą działalnością
przyczyniła się do ochrony przyrody Roztocza, a tym samym do utworzenia Roztoczańskiego
Parku Narodowego.
Rezerwat
“Szum”
Szum jest rezerwatem chroniącym dolinę potoku Szum wraz z charakterystycznymi
drobnymi progami skalnymi. Rzeka tworzy je żłobiąc swą dolinę w marglach wapiennych.
Progi te dawniej nazywano praczkami, ponieważ służyły do prania bielizny. Na dnie doliny
obserwujemy ols i łęg olsowy, natomiast brzegi-bór jodłowy oraz charakterystyczne gatunki
górskie w runie leśnym.Takie progi skalne są ewenementem na skalę Polski gdyż spotykane
są prawie wyłącznie w rzekach Roztocza.
28
Przyroda
Rezerwat
przyrody
Szczeckie Doły
Rezerwat został utworzony w 1997r. Położony jest w leśnictwie Salomin (pomiędzy
miejscowościami Salomin i Szczecin ). Powierzchnia rezerwatu - 204 ha. Jest rezerwatem
leśno - krajobrazowym, częściowym. Głównym celem ochrony jest zachowanie gromadnego
stanowiska buka na północno - wschodniej granicy naturalnego zasięgu oraz nieprzeciętnie
malowniczo pociętego terenu w formie jarów, wąwozów i tzw. suchych dolin. Suche doliny z
głębokimi wąwozami dochodzą do 1,5km długości i do 30m głębokości o nachyleniu zboczy
do 30 – 350. Główne ciągi wąwozów rozgałęziają się na liczne, boczne krótkie odcinki. Wiele
gatunków roślin jest objętych ochroną.
Ostoja koni
biłgorajskich
W leśnej osadzie, kilka kilometrów od Janowa Lubelskiego znajduje się ostoja konia
biłgorajskiego.
Przez cały rok stado, liczące około dwudziestu koni, przebywa na wolnym powietrzu. W
lecie można je oglądać na dużym, kilkudziesięciohektarowym wybiegu, przylegającym do
zabudowań wioski. Zimą konie przebywają w sąsiedztwie stajni na mniejszym wybiegu. Są
dokarmiane wyłącznie w okresie zimy. Ingerencja człowieka w życie koni w Ostoi ogranicza
się do minimum. Klacze źrebią się w warunkach naturalnych. Mimo, że są dzikimi końmi przy
spotkaniu z człowiekiem nie okazują objawów strachu, są z reguły przyjaźnie nastawione.
Rezerwatowa ostoja koni biłgorajskich w Szklarni jest jedynym ośrodkiem w Polsce, który
prowadzi nadzór nad tym typem konia.
Opiekę nad ostoją sprawuje Park Krajobrazowy Lasy Janowskie.
29
Przyroda
Park
Krajobrazowy
“Pojezierze
Łęczyńskie”
Park położony jest w zachodniej części Pojezierza Łęczyńsko - Włodawskiego a także obejmuje
część Równiny Parczewskiej. W rzeźbie obszaru dominują formy płaskie, urozmaicone niewielkimi wzniesieniami kredowymi i lejami krasowymi, nielicznymi pozostałościami po morenach
czołowych (np. w rejonie jezior Miejskie i Kleszczów) oraz nielicznymi wydmami. Jeziora,
torfowiska i stawy są najbardziej charakterystycznym rysem krajobrazu.
Zosin
- najbardziej
na wschód
wysunięty punkt
Polski
Zakole Bugu w poblizu wsi Zosin jest najdalej na wschód wysunętym puntem Polski. W
Zosinie znajduje sie most drogowy i polsko-ukraińskie przejście graniczne. Do przejścia mozna
dojechac polska droga krajową nr 74. Uwaga przejście przeznaczone jest tylko dla obywateli
Polski i Ukrainy.
30
Przyroda
Dołhobyczowski
Obszar
Chronionego
Krajobrazu
Dołhobyczowski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje ekosystemy leśne (las świeży i
wilgotny, mieszany, oles jesionowy) wodne i szuwarowe oraz pól uprawnych. Obszar charakteryzuje się dużym bogactwem gatunkowym flory i fauny (29 gniazd bociana białego). Zyją
tu również: bocian czarny, wrzełek włochaty, pustułka. Z roślin chronionych: lilia złotogłów,
grążel żółty, kalina koralowa, kopytnik pospolity, wawrzynek wilczełyko i inne.
Wodny Dół
Zajmuje on powierzchnie 186 ha. Jest to rezerwat krajobrazowo leśny. Znajdują się tam
rozcięcia erozyjne pokryte lasami z występującymi tam rzadkimi i chronionymi roślinami.
Dość gęsto rozmieszczone wąwozyosiągają tutaj do kilkuset metrów długości i do 30 metrów
dostępność: całoroczny głębokości.
Głęboka Dolina
Jest to rezerwat leśny o powierzchni 285,15 ha. Znajduja się tu liczne rozcięcia erozyjne oraz
drzewa pomnikowe i chronione gatunki roślin zielonych i krzewów.
Rezerwat
przyrody Natalin
To najmniejszy powierzchniowo rezerwat leśny położony na płaskowyżu Wzniesień
Urzędowskich. Utworzony: 1976 roku.
Utworzony dla ochrony - najdalej na północ wysuniętego na Wyżynie Lubelskiej - stanowiska jodły pospolitej
31
Przyroda
Broczówka
Jest rezerwatem częściowym, a przedmiotem ochrony są zbiorowiska kserotermiczne z rzadkimi i chronionymi gatunkami oraz fragment grądu i dąbrowy świetlistej porastającej erozyjne
zbocze. Występuje tu wiele rzadkich i chronionych gatunków roślin tj: m.in.: miłek wiosenny,
zawilec wielkokwiatowy, wiśnia karłowata, zaraza, pajęcznica gałęzista, aster gawędka.
Ścieżka
dydaktyczna
“Osobliwości
przyrodnicze
Zakrzówka”
Proponowana ścieżka liczy ok. 11 km i podzielona została na 8 przystanków. Pierwszy z nich
usytuowany jest na placu szkolnym. Natomiast następne przebiegają przez tereny rolnicze,
miejscowy cmentarz, dolinę i łąki nad Bystrzycą, oczyszczalnię ścieków i “Las Fabryczny”. Ostatni przystanek kończy się na stadionie sportowym LKS “STOK”. Trasę ścieżki można przebyć
rowerem lub pieszo. Oprócz opisu trasy i charakterystyki kolejnych obiektów do każdego
przystanku są zaplanowane dla ucznia: pytania, polecenia, sposoby wykonania prostych pomiarów. Zajęcia na ścieżce aktywizują ucznia, wyrabiają emocjonalny stosunek do własnego
regionu, pomagają rozwijać zamiłowania przyrodnicze i krajoznawcze.
Rezerwat
przyrody
„ Kozie Góry”
Utworzony został w 1958 roku w celu ochrony stanowisk dębu bezszypułkowego poza
granicami jego zasięgu. Jego powierzchnia wynosi 41,04 ha. Celem jego ochrony jest
zachowanie ze względów przyrodniczych i naukowych fragmentu lasu dębowego o
charakterze naturalnym z dębem bezszypułkowym – typowym dla siedliska piaszczystego
na Wysoczyźnie Lubartowskiej.
32
Przyroda
Baobab
“Baobab” ulokowany jest w centralnej części Placu Litewskiego. W rzeczywistości jest to ponad
stuletnia lipa, jednakże kształtem przypomina rozłożysty baobab. Obiekt na stałe wrósł w
pejzaż miasta i świadomość jego mieszkańców.
Park urządzono w okresie przebudowy pałacu w stylu wczesnego parku angielskiego. Autorem zagospodarowania terenów zieleni wokół pałacu był również Szymon Bogumił Zug.
W romantycznej scenerii parku nie mogło zabraknąć modnych elementów nawiązujących
do starożytności: przypadkowych ruin świątyń z resztkami kolumnad, okrągłej wieżyczki
z napisem„Apollo Bóg Nauk, Bóg światła dary krajowi swojemu rozdaje”. Poza galerią
zachodnią Zug umieścił klatkę na ptaki. W parku – ogrodzie kockim rosło 590 gatunków
krzewów i drzew, w tym rośliny północnoamerykańskie z Florydy, Karoliny i Kanady. W
dostępność: całoroczny ogrodzie istniała też pomarańczarnia i szklarnie z kwiatami.
Ogrody Pałacowe
w Kocku
Ogród do dziś zachował swój pierwotny układ. Na dziedziniec rezydencji, od zachodu,
prowadzi neobarokowa brama, wykonana w pocz. XX w. Od strony wschodniej rozpościera
się ogród nawiązujący jeszcze w swych podziałach do renesansowego układu kwaterowego,
którego głównym elementem jest salon z symetrycznie ukształtowanymi parterami, obwiedzionymi opaskami z bukszpanów i róż. W głębi salon ten staje się nieco węższy, z półkoliście
zakończonym parterem. W bezpośrednim sąsiedztwie pałacu znajduje się fontanna z
figurkami puttów, odlanymi w paryskiej firmie Le Val d’Osne. W miejscu przewężenia salonów
od strony wschodniej wzniesiono pomnik z kamienia polnego, na którym zamontowano
brązową płytę odlaną w firmie Braci Łopieńskich w Warszawie, upamiętniającą miejsce spocdostępność: sezonowy zynku prochów żołnierzy napoleońskich uczestniczących w kampanii 1812 roku.
Park
przypałacowy
w Kozłówce
Rezerwat
Podzamcze
Utworzony został 12.07.1974 r. Jest to rezerwat stepowy z licznymi stepowymi gatunkami
roślin: oman wąskolistny (Izula ensifolia) i szorstki (I. hirta), ostrożeń panoński (Cirsium
pannonicum), wiśnia karłowata (Cerasus fruticosa), turzyca niska (Carem humilis) i Michale
(Carem michelli), kostrzewa walezyjska (Festuca valesiaca). Rezerwat leży w miejscowości
Bychawa.
33
Przyroda
Rezerwat
“Skarpa Dobrska”
dostępność: sezonowy
Rezerwat “Skarpa Dobrska” utworzony został w 1991 roku na powierzchni 39,7 ha. Obejmuje
on zachodnią krawędź Równiny Bełżyckiej. Położony jest na gruntach wsi Podgórz i Dobre
w granicach Kazmierskiego Parku Krajobrazowego. Przedmiotem ochrony są naturalne
odsłonięcia skał czwartorzędowych oraz muraw kserotermicznych z rzadkimi gatunkami
roślin. Rezerwat słynie z wąwozów, które są jednymi z najgłębszych tego typu form w Polsce.
Ich głębokość dochodzi do 40 m. Spośród roślin na szczególną uwagę zasługuje tu miłek
wiosenny, oman wąskolistny, wężymord stepowy, ostnica włosowata, turzyca delikatna,
wisienka karłowata.
Szlak szumów
rezerwat
“Nad Tanwią”
Rezerwat przyrody “Nad Tanwią” został utworzony w 1958 roku w celu ochrony i zachowania
w stanie naturalnym krajobrazu rzek Tanwi i Jelenia. Największą osobliwością rezerwatu
jest seria 24 progów wodnych wysokości około 1 metra na 200-metrowym odcinku Tanwi
- zwanych potocznie szumami. Szumy zostały utworzone najprawdopodobniej jeszcze
w trzeciorzędzie. Rezerwat “Nad Tanwią” jest również ostoją wielu rzadkich okazów flory i
fauny.
34
Przyroda
Zalew
w Majdanie
Sopockim
Zalew jest jedną z atrakcji rejonu Suśca. Ma powierzchnię 16ha i otoczony jest lasem
sosnowym. Przy zachodnim brzegu wydzielone jest kąpielisko, na którym można zażywać
kąpieli zarówno słonecznych jak i wodnych.
Biała Góra
Białą Góra jest wzniesieniem o charakterze ostańcowym o wyskokości 349m n.p.m. Na jego
stoku znajduje się wyciag narciarski, a ze szczytu mozna podziwiać Roztocze Środkowe. Na
północnym stoku znajdują sie ślady grodziska z IX-XI w. Białą Góra jest wzniesieniem o charakterze ostańcowym o wyskokości 349m n.p.m. Na jego stoku znajduje się wyciag narciarski,
a ze szczytu mozna podziwiać Roztocze Środkowe. Na północnym stoku znajdują sie ślady
dostępność: całoroczny grodziska z IX-XI w.
35
Przyroda
Poleski
Park Narodowy
Poleski Park Narodowy oferuje odwiedzającym to piękne miejsce, turystom wiele
różnorodnych atrakcji, które umożliwiają poznanie przyrody Parku na wiele sposobów:
-ścieżki przyrodnicze
-szlaki turystyczne
-szlaki rowerowe
-poleski szlak konny
-wieże widokowe
Poza tym w parku jest możliwość zapoznania się z działalnością ochronną prowadzoną przez
Park. Jest to możliwe dzięki wystawom, które można podziwiać w budynkach Parku:
-ogród dydaktyczny
-Ośrodek Dydaktyczno-Administracyjny
-Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny
Ponadto Park oferuje udział w corocznych cyklicznych imprezach organizowanych przez
pracowników Parku:
-Rocznicowy Rajd Pieszy “Szlakami żółwia”
-Jesienny Rajd Rowerowy “Nałęcz”
-Ogólnopolski Konkurs o Poleskim Parku Narodowym
-Międzynarodowe Biegi Ekologiczne
-Bieg Parkowca i Leśnika
36
Przyroda
Sobiborski
Park
Krajobrazowy
W Parku najważniejszą rolę odgrywa przyroda. Tereny te, chociaż zamieszkane przez
człowieka od dawna, po II wojnie światowej zostały w znacznej mierze wyludnione (ludność
ukraińska, która zamieszkiwała te tereny została wysiedlona do ZSRR) i dawne ziemie
uprawiane przez człowieka zarosły lasem. Świadectwa współistnienia na tym terenie
wielu narodów w większości zostały zniszczone w czasie wojny lub bezpośrednio po niej.
Jednakże w wielu wsiach zachowały się pojedyncze chałupy budowane jeszcze przed wojną
z charakterystycznymi rzeźbionymi nad - i podokiennikami, jakich nie spotyka się w domach
budowanych przez ludność polską. Czasy II wojny światowej boleśnie dotknęły tę płaską,
lesistą, nostalgiczną krainę. To na terenie Sobiborskiego Parku Krajobrazowego hitlerowcy
założyli jeden z obozów zagłady dla ludności żydowskiej w Sobiborze.
Rezerwat
“Żółwiowe Błota”
Rezerwat “Żółwiowe błota” obejmuje bardzo rzadkie na skalę europejską podwójne jezioro
Spólne-Kosaniec i Pereszpę. Są to jeziora torfowe, zarastające. W rezerwacie znajduje
się jedyne w Polsce stanowisko lęgowe żółwia błotnego, są również kolonie bobrów,
tworzących żeremia. Na brzegu jeziora Spólne-Kosaniec znajduje się wieża widokowa
ułatwiająca obserwację przyrody.
37
Przyroda
Rezerwat
“Jezioro
Orchowe”
Rezerwat “Jezioro Orchowe” jest rezerwatem torfowiskowym chroniącym roślinność
naczyniową (wierzba lapońska, trzy rodzaje rosiczek, wierzba borówkolistna). Zbiornik wodny
jest jeziorem dystroficznym, czyli jeziorem będącym w ostatnim stadium starzenia się. Proces
ten zachodzi w wyniku szybkiego zarastania. Woda w jeziorze jest brunatna, bardzo silnie
zakwaszona, o minimalnej ilości tlenu. W jeziorze niewielka ilość tlenu nie może spowodować
rozkładu dużej ilości szczątków roślinnych, stąd zarastanie zbiornika. Szczątki roślinne dają
początek torfowiskom wysokim i przejściowym.
Roztoczański
Park Narodowy
Roztoczański Park Narodowy zlokalizowany na Roztoczu Środkowym, objął swymi
granicami jedne z najcenniejszych wartości przyrodniczych tego regionu. Swoją unikalność
Roztocze, a tym samym i Park, zawdzięcza licznym procesom jakie zachodziły tutaj na
przestrzeni dziejów. To właśnie one wycisnęły swoje piętno na organizmach zasiedlających
ten teren. Specyficzny klimat Roztocza, przeplatanie się ciepłych i zimnych mas powietrza,
zadecydowały o charakterze wykształconej tu szaty roślinnej. Ona z kolei stworzyła odpowiednie siedlisko dające ogromne możliwości rozwojowe dla różnych grup systematycznych
zwierząt.
38
Przyroda
Ścieżka na
Bukową Górę
Ścieżka rozpoczyna się przed Ośrodkiem Edukacyjno - Muzealnym RPN, przy budynku
Dyrekcji RPN w zabytkowej części Zwierzyńca. Prowadzi na południe ukazując Pomnik
Pamięci Poległych Leśników oraz obszar ochrony ścisłej Bukowa Góra z pięknym borem
jodłowym i buczyną karpacką. Na ścieżce znajduje się punkt widokowy z panoramą na
strefę krawędziową Roztocza Środkowego. Ścieżka kończy się w Sochach przy cmentarzu
upamiętniającym pacyfikację wsi 1 czerwca 1943r.
Szczebrzeszyński
Park
Krajobrazowy
Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy prawie w całości położony jest we wschodniej części
Roztocza Zachodniego i obejmuje dolinę rzeki Gorajec oraz fragmenty dolin Wieprza i Poru.
Park został utworzony w 1991 r. na obszarze 20 209 ha.
Obszar ten charakteryzują liczne wąwozy lessowe urozmaicające krajobraz pól i terenów
leśnych. Średnie zagęszczenie wąwozów na obszarze parku wynosi 3 km/km 2 a maksymalnie 9 km/km 2 . Zbocza wąwozów dochodzą do kilku metrów wysokości, natomiast
szerokość ich dna wynosi od kilkudziesięciu centymetrów do 20m.
Szata roślina Parku jest zróżnicowana. Najbardziej wartościowe pod względem przyrodniczym są silnie rozczłonkowane zbiorowiska leśne, z dużym udziałem buczyny karpackiej
porastającej zbocza wzniesień i jarów. W Parku występuje wiele gatunków roślin będących
pod ochroną: pełnika europejskiego, storczyka szerokolistnego i samiczego, obuwika pospolitego, podkolana białego, zawilca wielkokwiatowego, rosiczkę okrogłolistną i pośrednią,
orlika pospolitego, miłka wiosennego i inne.
39
Przyroda
Krasnobrodzki
Park
Krajobrazowy
Krasnobrodzki Park Krajobrazowy zajmuje powierzchnię 9390 ha, obejmując pasmo
zalesionych wzgórz wapiennych, wśród których znajduje się najwyższe wzniesienie Roztocza
Środkowego – Wapielnia. Z nich wypływają Szum, Sopot i Potok Łosiniecki. Zbocza i dna dolin
pokrywają piaski tworzące wysokie wydmy. Wiele tu lasów, w tym przepiękne drzewostany
jodłowe i bukowe, które zobaczyć można m.in. w rezerwacie„Św. Rocha” (202,60 ha). Przez
park przebiegają trzy szlaki turystyczne: zielony„im. W. Podobińskiej” (dawny„rezerwatów”),
czerwony„partyzancki” i czarny„łącznikowy” (Nowiny - Krasnobród). Dodatkowo w okolicy
Krasnobrodu wyznakowano ścieżkę dydaktyczną (do Hutek) i dwie ścieżki spacerowe (do wsi
dostępność: całoroczny Szur i do kapliczki w rezerwacie„Św. Rocha”).
Rezerwat leśno
– stepowy
Rezerwat leśno – stepowy„Łabunie” o powierzchni 108,54 ha, utworzony 5.IX.1959
r. położony jest na terenie wsi Dąbrowa gmina Łabunie. Rezerwat ten jest jednym z
największych w Polsce obiektów przeznaczonych do ochrony roślinności stepowej,
przy czym cechą charakterystyczną jest tutaj występowanie muraw kserotermicznych
( roślinność sucho i ciepłolubnych) na względnie płaskim terenie w mozaice pomiędzy
zbiorowiskami leśnymi. Wśród roślin dominują : miłek wiosenny, oman wąskolistny, len
złocisty, ciemiężyca czarna oraz storczyk kukawka, obuwik pospolity, pierwiosnka lekarska,
dostępność: całoroczny zawilec wielkokwiatowy.
Doskonałym miejscem do wypoczynku, rekreacji i uprawiania sportów wodnych jest zbiornik
wodny Nielisz, którego lustro wody zajmuje obszar 950 ha, co klasyfikuje go na 1 miejscu
po wschodniej stronie kraju i 11 miejscu w Polsce pod względem wielkości. Stare dorzecze
rzek Por i Wieprz, na którym powstał zalew obfituje wieloma gatunkami ryb, stwarzając
dla wędkarzy swoisty raj. Otoczony iglastymi lasami tworzy niepowtarzalny krajobraz oraz
dostępność: całoroczny doskonałe warunki wypoczynku.
Zalew “Nielisz”
Rezerwat
torfowiskowy
“Wieprzec”
Rezerwat torfowiskowy “Wieprzec” znajduje się na gruntach wsi Wieprzec – Wychody.
Rezerwat utworzono w 1986 r. w celu ochrony roślinności torfowiskowej doliny górnego
biegu rzek Topornicy i Wieprzca. Ma blisko 32 ha powierzchni. W rezerwacie są bardzo
zróżnicowane gleby, m.in. torfowe, bielicowe, brunatne i bagienne. Tuż za południową
granicą rezerwatu występują nawet niewielkie (do 1,5 m wysokości) wydmy piaszczyste.
Dzięki temu zróżnicowaniu gleb rosną tam zarówno rośliny torfowiskowe, łąkowe, jak i
murawy. Spośród roślin chronionych warto wymienić wierzbę lapońską, goździka pysznego,
pełnika europejskiego, gnidosza królewskiego, goryczkę bagienną oraz dwie odmiany
storczyka - szerokolistnego i plamistego. W rezerwacie można zobaczyć: konwalię majową,
dostępność: całoroczny lilię złotogłów i sasankę otwartą.
40
Przyroda
Rezerwat
stepowy
Rezerwat stepowy o pow. 108,54 ha, utworzony w 1959 roku - chroni siedlisko rzadkich roślin
stepowych i jest jednym z największych rezerwatów tego typu w Polsce. Teren porasta rzadki
las sosnowy z silnie odrastającymi: dereniem świdnią i tarniną. W runie występuje sporo roślin
stepowych, takich jak: miłek wiosenny, len złocisty, oman wąskolistny, gółka długoostrogowa,
dostępność: całoroczny ciemiężyca czarna.
Kamieniołom
Atrakcją geologiczną Krasnobrodu jest stanowisko dokumentacyjne„Kamieniołom” utworzone na nieczynnym wyrobisku. Odsłonięta ściana ma ok. 30m wysokości i 165m długości.
Można tu znaleźć odciski flory i fauny sprzed wielu milionów lat. Miejsce to pełni funkcję
dydaktyczno-naukową. Na szczycie kamieniołomu w 2002 roku wzniesiono budowlę w
kształcie wieży (baszty), która pełni funkcję punktu widokowego. Z wieży można podziwiać
dostępność: całoroczny panoramę Krasnobrodu.
Bialskopodlaski
Obszar
Chronionego
Krajobrazu
Bialskopodlaski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje obszar w trójkącie: Biała Podlaska Międzyrzec Podlaski - Komarówka Podlaska.
Największym walorem tego obszaru są bogate w runo lasy o charakterze naturalnym. Spotkać
tu można takie gatunki roślin chronionych jak storczyki czy lilię złotogłów. Południową część
tego obszaru przecina kanał Wieprz - Krzna i znajduje się tu zbiornik retencyjny w Żeliznej (335
ha lustra wody).
Rezerwat
“Łęg Dębowy”
Przedmiotem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych łęgu
dębowego nadrzecznego lasu liściastego występującego w strefie podmokłej, z licznymi
drzewami pomnikowymi i rzadkimi roślinami runa. Las łęgowy zajmuje prawie 73% powierzchni drzewostanu. Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie jelenia szlachetnego, sarny, dzika, lisa oraz łosia. Występują tu również gatunki rzadkich ptaków: bociana
dostępność: całoroczny czarnego, orlika krzykliwego, puszczyka oraz zimorodka.
41
Przyroda
Rezerwat
“Czapli Stóg”
Rezerwat przyrody znajdujący się na terenie gminy Terespol w województwie lubelskim.
Przedmiotem ochrony (wg aktu powołującego) jest zachowanie miejsc lęgowych czapli siwej
oraz ostoi wielu ptaków śpiewających. Ogólną liczebność czapli siwej ocenia się na 8-10 tys.
par.
Rezerwat
“Szwajcaria
Podlaska”
Przedmiotem ochrony są drzewostany położone na skarpie rzeki Bug z licznymi drzewami
pomnikowymi. Jest to miejsce wyjątkowo bogate w formy przyrodnicze, które znajdują się
na niewielkim obszarze, dlatego uważa się, że nie powinna go ominąć żadna osoba chcąca
poznać uroki Podlasia i obszarów nadbużańskich. Drzewostan rezerwatu tworzą dęby
szypułkowe w wieku 100-140 lat, lipa drobnolistna, osika i klon zwyczajny.
Chełmski Park Krajobrazowy zajmuje pow. 14.000 ha. Celem utworzenia parku była ochrona
cennych ekosystemów leśnych i torfowych obfitujących w rzadkie i chronione gatunki roślin
i zwierząt. Specyficzne cechy szaty roślinnej uwarunkowane są obfitością węglanu wapnia w
podłożu. W zasięgu parku znajdują się cenne, nieznacznie przekształcone kompleksy leśne
(siedliska borowe, grądowe i łęgowe ze znaczną liczbą roślin rzadkich).
Okolice Chełma są miejscem występowania unikalnych w skali kraju torfowisk
węglanowych. Szczególne zróżnicowanie siedliskowe warunkuje niezwykłe bogactwo
faunistyczne parku. Stwierdzono tutaj gniazdowanie 152 gatunków ptaków m.in.: czarnych
bocianów, żurawi, orlików krzykliwych, wodniczki (jeden z najbardziej zagrożonych
wyginięciem ptaków europejskich), sowy błotnej, dubelta, kulika wielkiego i innych
gatunków. W okolicach Stanisławowa, na torfowiskach i w obszarach Leśnictwa Sawin
występuje żółw błotny. Na terenie parku utworzono trzy rezerwaty przyrody: leśny - “Bachus”
(rok powstania 1958) i torfowiskowe - “Brzeźno” (1973r.) i “Bagno Serebryskie” (1991r.) o
łącznej pow. 625 ha. W rezerwatach “Bagno Serebryskie” i “Brzeźno” ustawiono dwie wieże
dostępność: całoroczny obserwacyjne. W Brzeźnie powstał też ośrodek dydaktyczno-muzealny.
Chełmski Park
Krajobrazowy
42
Przyroda
Rezerwat
“Czartowe pole”
Czartowe pole jest rezerwatem krajobrazowo-leśnym. Obejmuje przełom rzeki Sopot
przez krawędź Roztocza. W poprzek koryta rzeki występują progi skalne z piaskowca
trzeciorzędowego. Od parkingu przy rezerwacie prowadzi ścieżka spacerowa o długości ok.4
km,oznakowana kolorem niebieskim. Podczas spaceru napotkamy ruiny dawnej hamerni
(dawnej kuźni) ordynacji zamojskiej, a także groby partyzantów.
Strzelecki
Park
Krajobrazowy
Strzelecki Park Krajobrazowy charakteryzuje się ubogą rzeźbą terenu. Dominują tutaj obszary
płaskie, z rzadka urozmaicone pagórami o niewielkiej wysokości względnej. Najbardziej
czytelną formą rzeźby jest rozległa dolina Bugu, osiągająca największą szerokość w północnej
części parku. Rzeka ma charakter naturalny, tworzy liczne zakola. Pozostałością wielu dawnych
odciętych przez rzekę zakoli są starorzecza, tzw. “bużyska”, ulegające szybkiemu zarastaniu.
Jest to typowy park leśny z dominacją gatunkową sosny. W parku występuje wiele rzadkich
gatunków roślin, 35 znajduje się pod ścisłą ochroną m.in..: obuwik pospolity, storczyk kukawka
i goździk pyszny.
Lasy Strzeleckiego PK zostały wpisane na listę ostoi ptaków o znaczeniu krajowym, natomiast
dolina Bugu jako ostoja o znaczeniu europejskim. Niektóre z gatunków ptaków, jak np.
orlik krzykliwy znalazły tu optymalne warunki do rozrodu. Liczne są również inne gatunki
drapieżnych ptaków leśnych: myszołowy, jastrzębie, trzmielojady. Z innych kręgowców należy
wymienić ginącego w Polsce żółwia błotnego oraz bobra i wydrę. Na terenie parku utworzono
dostępność: całoroczny dwa rezerwaty przyrody: ,,Siedliszcze” i ,,Liski”, o łącznej pow. 106 ha. Za pomniki przyrody (w
parku i jego najbliższym sąsiedztwie) uznano 11 obiektów.
Rezerwat
stepowy
Rezerwat stepowy o pow. 108,54 ha, utworzony w 1959 roku - chroni siedlisko rzadkich
roślin stepowych i jest jednym z największych rezerwatów tego typu w Polsce. Teren porasta
rzadki las sosnowy z silnie odrastającymi: dereniem świdnią i tarniną. W runie występuje
sporo roślin stepowych, takich jak: miłek wiosenny, len złocisty, oman wąskolistny, gółka
dostępność: całoroczny długoostrogowa, ciemiężyca czarna.
43
Aktywnie
Jagielloński Szlak
Unii Lubelskiej
Szlak wyznaczony w celu upamiętniania jednego z największych dokonań Jagiellonów, jakim
było zawarcie w 1569 r. Unii Polsko-Litewskiej w Lublinie.
Szlak rozpoczyna się od Kaplicy Trójcy Świętej na Zamku Lubelskim. Kaplica jest unikatowym
przykładem połączenia sztku i Bizacjum ze Sztuką łacińskiej Europy. Następny przystanek
to Plac po Farze, z malowniczym widokiem na Kalinę. Stąd już blisko do klasztoru Ojców
Dominikanów. Fasada kościoła w stylu renesansu lubelskiego zaprasza do bogatych wnętrz.
Warto przystanąć przy renesansowej Kamienicy Lubomelskich w Rynku pod nr. 8. Pozostają
jeszcze dwa kompleksy klasztorne Pobernardyński kościół pw. Nawrócenia św. Pawła i pobrygidkowski kościół pw. Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej.
Szlak kończy się pod Pomnikiem Unii Lubelskiej na Placu Litewskim
Szlak
Wielokulturowy
Położenie Lublina - na pograniczu kulturowym wschodniego i zachodniego chrześcijaństwa,
a także na ważnych szlakach handlowych, które istniały tu już we wczesnym średniowieczu,
sprawiło, że przez wieki miasto odznaczało się wielokulturowością. Jego mieszkańcy
wyznawali różne religie, a znaczna ich część posługiwała się odmiennymi językami. W
Lublinie znajdziemy cerkwie obrządku wschodniego, kościół protestancki, zabytki kultury
żydowskiej. Z łatwością wczujemy się w klimat wieloetniczności.
Oznaczenie: zielone, czas przejścia: 3-4 godziny.
44
Aktywnie
Szlak
Pamięci Żydów
Lubelskich
Lublin należy do tych miast Polski, w których przez stulecia mogła rozwijać się swobodnie kultura hebrajska. Bujny rozkwit nauk judaistycznych spowodował, że nasze miasto
określano mianem Jerozolimy Królestwa Polskiego a nawet żydowskim Oxfordem.
Wędrówkę rozpoczynamy przy kamiennym obelisku na Placu Zamkowym chwilę zadumy
przeżywamy w miejscu dawnego kompleksu synagogalnego. Nastepnie udajemy się na
Stary Kirkut, przy ul. Kalinowszczyzna. Jest to miejsce dawnego grodziska. Niedaleko stąd
do Nowego Kirkutu, przy ul. Walecznych. Kolejny przystanek to chluba Lublina z lat 30 XX
wieku, dawna Uczelnia Mędrców-Jesziwa. Obok dawny Szpital Żydowski, oraz dawny Dom
Ludowy im. Icchaka Lejby Pereca z 1936 r. Nastepnym obiektem jest jedyna zachowana
sprzed wojny lubelska bożnica przy ul. Lubartowskiej. Zostaje jeszcze pomnik Ofiar Getta,
budynek dawnej siedziby Centralnego Komitetu Żydów w Polsce oraz Wojewódzkiego
Komitetu Żydów w Lublinie, dawny Żydowski Dom. Szlak kończy się w Bramie Grodzka,
która dzieliła dawny Lublin polski od żydowskiego. Dziś mieści się tu Teatr NN, badający
historię żydowskiego Lublina..
45
Aktywnie
Spływ Bystrzycą
Trasa spływu wiedzie rzeką Bystrzycą wzdłuż ścieżki rowerowej przez centrum miasta.
Kajakrze po kolei mijają na swoim szlaku Os. Nałkowskich, Most Kolejowy, Lubelski Klub
Jeździecki, gdzie można przystanąć, wysiąść z kajaka i w malowniczym miejscu odpocząć
czy nawet zrobić grilla, Cukrownię Lublin, Politechnikę Lubelską, Park Ludowy kończąc przy
Dworku Grafa.
Płynąc Bystrzycą nie odczuwa się, że jest to sam środek miasta, bujna roślinność porastająca
zbocza rzeki sprawia, że przez te dwie czy trzy godziny można odpocząć i zregenerować siły.
Na trasie całego spływu nieodłącznymi towarzyszkami podróży są kaczki, można natknąć
się również na perkoza, bobra i wydrę. Odkrywanie Lublina z perspektywy rzeki to świetny
pomysł na letnie i pogodne weekendy.
Cena spływu w kajaku 1-os. 25 zł.
Cena spływu w kajaku 2-os. 35zł.
Szlak czerwony
(„partyzancki”)
W założeniu szlak ten miał umożliwić poznanie walorów przyrodniczych i miejsc walk
partyzanckich II wojny światowej.
46
Aktywnie
Centralny Szlak
Rowerowy
Roztocza. Etap I.
Kraśnik
- Zwierzyniec
Roztocze jest krainą położoną pomiędzy Wyżyną Lubelską a Kotliną Sandomierską. Ciągnie
się dość wąskim pasem wzniesień o zmiennej szerokości od 12 do 35 km i długości 185
km od Kraśnika do Lwowa z czego w granicach Polski znajduje się ok. 110 km. Budowa
geologiczna i różnorodność krajobrazu stały się podstawą podziału Roztocza na Zachodnie,
Środkowe i Wschodnie.
Centralny Szlak Rowerowy Roztocza I etap Kraśnik - Zwierzyniec prowadzi przez teren Roztocza Zachodniego ciągnącego się od Kraśnika po Szczebrzeszyn i Zwierzyniec. Obszar ten
pokrywa gruba warstwa lessu zalegająca na kredowych skałach wapiennych. Występują tu
liczne, długie i głębokie na 20 metrów wąwozy, których zbocza porośnięte są grądami. Najbardziej efektowne i malownicze sieci wąwozów występują między Batorzem i Turobinem
oraz w tzw. Piekiełku pomiędzy Szczebrzeszynem a Kawęczynkiem. Najwyższe wzniesienie
Roztocza Zachodniego wynosi 343 m n. p. m (Dąbrowa). Dla Roztocza Zachodniego charakterystyczne są również faliste krajobrazy pól uprawnych, tworzące tzw. “szachownice pól” z
wyraźnymi progami miedz, zapobiegających erozji. Różnorodność i bogactwo przyrodnicze
tych ziem spowodowały utworzenie Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego.
47
Aktywnie
Szlak
pn. „Wyprawa do
Leśnego Skarbca”
Początek szlaku zaczyna się w Janowie Lubelskim - mieście, założonym w 1640 r. przez
rodzinę Zamoyskich. Obiekty, które warto zwiedzić, to: barokowy kościół , carskie więzienie
, Muzeum Regionalne , zabytkowy browar , wystawa przyrodnicza wraz z ekspozycją kolejki
leśnej. Dużą atrakcją turystyczną Janowa Lubelskiego jest - położony na skraju Lasów
Janowskich, 40 - hektarowy urokliwy zalew wraz z rozbudowaną infrastrukturą turystyczną.
W przeszłości tereny wokół Janowa Lubelskiego były widownią licznych walk partyzanckich
z niemieckim okupantem (pomnik i cmentarz wojenny na Porytowym Wzgórzu).
W Lasach Janowskich mamy możliwość podziwiania nieskalanej przyrody, urokliwych
zakątków ( uroczysko„Kruczek” ) oraz dość licznych rezerwatów przyrody. Warto również
zobaczyć przykłady architektury drewnianej : sakralnej (kościół w Momotach Górnych),
mieszkalnej (chałupy w Szklarni i w Łążku Ordynackim) i budowle rzemieślnicze (zagroda
garncarska, pracownia garncarska i pracownia kaflarska w Łążku Garncarskim).
Lasach Janowskich są wytyczone szlaki dydaktyczne , które mają przybliżyć turyście
gospodarkę leśną, florę i faunę tych okolic.
48
Aktywnie
Szlak Glinianych
Garnków
Trasa rozpoczyna się w Janowie Lubelskim przy placu targowym nad rzeką Białą. Prowadzi
przez Rudę – wieś, powstałą w XVII wieku (nazwa Ruda pochodzi od wydobywanej tam
rudy żelaza). Niegdyś istniała tam Cegielnia Ordynacka, z której pochodził bednarz Wojciech,
któremu objawiła się Matka Boska. Obecnie Ruda znajduje się w granicach administracyjnych Janowa Lubelskiego. Trasa przebiega przez niezamieszkałe tereny leśne, przecinając
wiele ciekawych miejsc, m. in.: bagno “Wielki Ług” , rzekę Borownica , torowisko kolejki leśnej
. W odległości około kilometra od Rudy umiejscowiony jest rezerwat “Imielty Ług” - jeden z
najpiękniejszych rezerwatów przyrody o charakterze bagienno-torfowiskowym.
Szlak prowadzi do Łążku Garncarskiego – ośrodka rzemiosła ludowego, gdzie wytwarzane
są wyroby ceramiczne, wyróżniające się bogatą skalą barw i interesującą ornamentyką.
Charakterystyczną cechą tej ceramiki jest motyw kogucika, kielichowata forma doniczki oraz
polewanie naczyń pobiałką.
Obecnie działają trzy pracownie garncarskie, wytwarzające ceramikę, opartą na dawnych
wzorach. Pracownie przyjmują turystów i organizują pokazy; można tu również nabyć
wyroby garncarskie i skosztować tradycyjnych dań regionalnych.
Szlak Zabytków
Architektury
Sztandarowymi zabytami Lublina są kaplica Św. Trójcy na zamku. O wnętrzu bizantyjskim
a z zewnątrz o kubaturze zachodniego gotyku. Drugą flagową atrakcja są kościoły w stylu
renesansu lubelskiego. To styl przejściowy między gotykiem a renesansem.
Na tym jedna nie koniec. Arcyciekawa jest lubelska starówka, z zachowanym
średniowiecznym układem urbanistycznym.
Wizytówką miasta jest średniowieczna Brama Krakowska nakrytej barokowym hełmem.
Niedaleko satąd do strzelistej Wierzy Trynitarskiej, skąd rozciąga się przepiękny widok na
starówkę. Perłą jest klasztor dominikański z 750 letnią historią. Wrażenie robi XIX wieczny
teatr Osterwy.
Oznaczenie: żółte, długość: 3km, czas przejścia: 2,5-3 godziny
49
Aktywnie
„Edukacyjna
trasa rowerowa
Ośrodka Edukacji
Ekologicznej”
Trasa rozpoczyna się przed siedzibą Ośrodka Edukacji Ekologicznej Nadleśnictwa Janów
Lubelski. Na początkowym etapie trasy mijamy: ekspozycję taboru kolejki wąskotorowej,
prywatny ośrodek jazdy konnej„Karino”, tereny rekreacyjne, położone wokół zalewu i
docieramy do uroczyska Kruczek. Kruczek, położony nad rzeką Trzebensz - z drewnianym
pomnikiem, będącym jednocześnie kapliczką (poświęconą św. Antoniemu i rzeźbioną w
drewnie drogą krzyżową), upamiętnia partyzanckie oddziały z czasów II wojny światowej.
Na szlaku rozmieszczono tablice informacyjne, omawiające niektóre zagadnienia, związane
z gospodarką leśną oraz tabliczki, wskazujące kierunek jazdy. Przez ostępy leśne docieramy
do wsi Szklarnia, która jest ostoją konika biłgorajskiego. Znajdujemy tam stajnie i wybiegi dla
koni, zadaszenie turystyczne i niewielkie pole biwakowe. Na trasie znajdują się pomnikowe
dęby, lipy i wiązy. Następnie trasa prowadzi z powrotem do Ośrodka Edukacji Ekologicznej.
„Okrężny Szlak
Rowerowy
Dookoła Powiatu
Janowskiego”
Trasa szlaku przebiega przez najpiękniejsze miejsca Powiatu Janowskiego. Rozpoczyna się w
Janowie Lubelskim, prowadzi przez Kotlinę Sandomierską, fragment Roztocza Zachodniego i Wyżyny Lubelskiej. Łączy miejsca związane z wydarzeniami historycznymi z okresu
Powstania Styczniowego (miejsce walki powstańców i grób płk M. Borelowskiego Lelewela i
II wojny światowej (miejsce największej na Ziemiach Polskich bitwy partyzanckiej - Porytowe
Wzgórze, uroczysko„Kruczek” - miejsce spotkań partyzanckich, pacyfikowane wsie).
50
Aktywnie
Szlak Znanych
Lublinian
Lublin jest miastem, w którym urodziły się, mieszkały, tworzyły lub realizowały swoje misje
zawodowe i społeczne - znane osoby, nie tylko polskiej narodowości. Nie zawsze były
one związane z Lublinem przez całe życie. Tworząc ten szlak turystyczny, przypominamy
najsławniejsze i najbardziej znane postaci historyczne, których życie i działalność można
utożsamiać z naszym miastem. Są wśród nich zarówno polscy królowie, znani poeci i pisarze,
muzycy, uczeni, a także wielcy ludzie Kościoła - wśród nich Prymas Tysiąclecia ks. Kardynał
Stefan Wyszyñski i papież Jan Paweł II.
Oznakowanie: czarne, przystanków 16, czas przejścia 2,5-3,5 godziny.
Szlak
Rezerwatów
Przyrody - zielony
Przebieg: Urszulin PKS (Dyrekcja PPN) - Zabrodzie - Bieleckie - Borysik - Świerszczów - rez. “J.
Świerszczów” Kopina - Wólka Cycowska - Cyców - Kol. Kulik - Buza - Olchowiec - Pniówno Krobonosz - rezerwat florystyczny “Stawska Góra”- Parypse- Horodyszcze- Kol. Horodyszcze
- Wzgórze Widokowe “Dziewicza Góra” - Chełm ( ulice Budowlana, Szpitalna, Lubelska PKP
Chełm Miasto, Podziemia Kredowe, Lwowska) - Pokrówka - zbiornik retencyjny na rzece
Uherce - Weremowice - Kolonia Uher - Zagroda - Kolonia Depułtycze - Kasiłan - Sielec Kumów Plebański - Kolonia Leszczany - Alojzów -cmentarz wojskowy 1 918 roku Wojsławice
PKS.
Szlak Chełmskich
Torfowisk
Węglanowych
- niebieski
Przebieg: Chełm Podziemia Kredowe - ulica Lubelska, Szpitalna - Stańków - Srebrzyszcze rez. torfowiskowy “Bagno Serebryskie - Brzeźno Ośrodek Dydaktyczno - Muzealny Zarządu
Chełmskich Parków Krajobrazowych - rezerwat torfowiskowy “Brzeźno” w Chełmskim Parku
Krajobrazowym - rezerwat torfowiskowy “Roskosz”- Ostrów - Turka - Dorohusk PKP.
Szlak I Korpusu
Pancernego
- czerwony
Szlak biegnie z Pagórów Chełmskich następnie Obniżenie Dorohuczy ( Pawłowski Obszar
Chronionego Krajobrazu ) w kierunku Wyniosłości Giełczewskiej.
Przebieg: Chełm PKP ( Al. J. Piłsudskiego, ulice: I Pułku Szwoleżerów, Młodowskiej, Szkolna,
Lubelska - Chełmskie Podziemia Kredowe, Lubelska PKP Chełm Miasto, Trubakowska, Majdan ) - Kolonia Marysin - szosa 83 - Klementynów - Aleksandria Krzywowolska - Krętowiny
- Pawłów - Krasne - Józefin - Zalesie Kańskie - Staw Starszy Pan- między Stawami Kańskimi
a Stawem Zgnilec Kanie - Wólka Kańska - Ewopole - grodzisko Horodysko - Kanał Wieprz Krzna i rzeka Wieprz - Trawniki PKP.
51
Aktywnie
Szlak
“Nadbużański”
- czerwony
Szlak “Pojezierny
Południowy”
-żółty
Szlak “Tadeusza
Kościuszki”
- niebieski
Szlak “Ariański”
-żółty
Powiat Hrubieszowski: Hrubieszów - Moroczyn (ruiny zespołu dworskiego z XIX w., park
podworski ze stawem, starym cmentarzem prawosławnym i mogiłą podchorążego
Stanisława Bąka z 1939 r.) - Husynne (szlak bocianich gniazd, cmentarz wojenny) - Strzyżów
(późnobarokowy pałac z XVIII wieku, drewniana cerkiew z XIX wieku)- Rogalin - Łuszków Wieniawka - Horodło - Bereżnica - Matcze.
Przebiega południowym skrajem kompleksu “Bagno Bubnów” PPN, przecina krawędź
Pagórów Chełmskich, obejmując północną część Chełmskiego Parku Krajobrazowego i
opada ku dolinie Bugu w północnym rejonie Obniżenia Dubienki.
Szlak rozpoczyna się z Obniżenia Dubienki biegnie przez krawędź Grzędy Horodelskiej
wzdłuż Działów Grabowiekich na Wyniosłość Giełczewską, umożliwiając penetrację
krajoznawczą całej północnej części Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu i Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego oraz poznanie związków T. Kościuszki,
jako bohatera wojny obronnej 1792 roku z ziemią chełmską.
Szlak przecina południkowo Pagóry Chełmskie i Działy Grabowieckie, przybliżając tradycje
innowiercze dawnej szlachty ziemi chełmskiej.
52
Aktywnie
Trasa rowerowa
“Południowe
panoramy
Chełma”
Licząca ponad 30 km ścieżka rozpoczyna się na południowych obrzeżach Chełma, w okolicy
Lasu Borek. Następnie wiedzie przez miejscowości Strupin Duży, Kol. Krzywice, Depułtycze
Królewskie, Depułtycze Nowe, Zagrodę, Uher, Weremowice i Zawadówkę. Zakończenie
szlaku znajduje się przy drodze Chełm - Krasnystaw. Ścieżka prowadzi przez malownicze
tereny Pagórów Chełmskich i umożliwia podziwianie panoramy Chełma, ze wzniesień
leżących na południe od miasta.
Trasa rowerowa
“Leśne ostępy
Chełmskiego
Parku Krajobrazowego”
Trasa liczy 19 km i umożliwia poznanie walorów Lasów Czułczyckich. Ścieżka rozpoczyna
się na północnych obrzeżach Chełma i biegnie w okolicy zalewu “Stańków”, miejscowości
Stańków oraz przez tereny leśne w pobliżu wsi Czułczyce i Sajczyce. Na trasie znajduje się
ostoja ptactwa i tereny planowanego rezerwatu leśno-torfowiskowego “Cichy Kąt”. Ścieżka
kończy się w miejscowości Ruda - Wieś.
Nadbużański
Szlak Rowerowy
Janów Podlaski –
Włodawa
Nadbużański
Szlak Rowerowy
Trasa umożliwia poznanie nadbużańskiej przyrody i krajobrazu. Bug jest nieuregulowaną
i jedną z nielicznych dużych rzek w Europie, która zachowała naturalny charakter. Na tym
terenie znajdują się również cenne obiekty dziedzictwa kulturowego m.in. cerkwie i i forty
twierdzy brzeskiej. Sanktuaria w Jabłecznej, Pratulinie, Kostomłotach i Kodniu ściągają tłumy
wiernych, a słynna stadnina koni czystej krwi arabskiej w Janowie Podlaskim – miłośników
koni. Obszar ten charakteryzuje się dobrze zachowaną drewnianą zabudową wsi. Trasę
poprowadzono drogami o nawierzchniach zarówno utwardzonych, jak i gruntowych.
Szlak znakowany kolorem czerwonym, przebiega przez wschodnią część województwa
lubelskiego, w sąsiedztwie rzeki Bug, wyznaczającej granicę Polski z Białorusią. Są to tereny
Niziny Podlaskiej, Polesia Zachodniego Lubelskiego i Polesia Wołyńskiego.
Trasa umożliwia poznanie nadbużańskiej przyrody i krajobrazu. Bug jest nieuregulowaną
i jedną z nielicznych dużych rzek w Europie, która zachowała naturalny charakter. Czyste
powietrze, uroczy krajobraz oraz bogactwo flory i fauny stwarzają doskonałe warunki do
wypoczynku na łonie natury, z dala od zgiełku miast. Region może się również poszczycić
cennymi obiektami dziedzictwa kulturowego. Uwagę zwraca wielokulturowość i
wieloreligijność nadbużańskich obszarów. To miejsce styku kultury wschodu i zachodu.
Świadectwem wzajemnego przenikania się kultur są zachowane świątynie i cmentarze.
53
Aktywnie
Szlak Gocki
Szlak zaczyna swój bieg w Kryłowie, nastepnie prowadzi nas do kapliczki Św. Mikołaja. W
dalszej drodze mijam kolonie czapli siwej w tzw Czaplińcu i docieramy do Kosmowa. Z Kosmowa przez Cichoborz dotrzemy do miejsca wykopalisk archoelogicznych i Chaty Gotów.
Szlak znakowany kolorem niebieskim (system PTTK: poziome paski biały-niebieski-biały).
Ścieżka
historyczno
-przyrodnicza
Ścieżka historyczno-przyrodnicza„Królewski Kąt” prowadząca z Gródka do Czumowa przez
wodne, szuwarowe i nieleśne ekosystemy, objęte ochroną w ramach Nadbużańskiego
Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na zboczach doliny Bugu znajdują się stanowiska cennej
roślinności kserotermicznej. Występuje tu suseł perełkowany i liczne gatunki ptactwa wodnego. Na trasie ścieżki znajduje się grodzisko w Gródku i XIX-wieczny pałac w Czumowie.
Trasa liczy 7 km długości i zlokalizowano na niej 7 przystanków z tablicami informacyjnymi.
Szlak Kazimierz
Dolny - Kraśnik
Szlak wiedzie przez zachodnią część Wyżyny Lubelskiej. Bierze on początek w Kazimierzu
Dolnym – miasteczku malowniczo położonym w przełomowej dolinie Wisły, z wspaniałą
renesansową zabudową. Następnie przebiega przez Płaskowyż Nałęczowski, objęty na
tym obszarze ochroną w ramach Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Dalej przez
wioskę Męćmierz z ciekawą, drewnianą zabudową przecina Równinę Bełżycką, mijając z
zachodniej strony Małopolski Przełom Wisły. W miejscowości Dobre, przy Skarpie Dobrskiej,
będącej efektownym akcentem Równiny Bełżyckiej, szlak wkracza na monotonny obszar
Kotliny Chodelskiej. Zachodnia część tej krainy, przez którą przebiega trasa, charakteryzuje
się znacznym udziałem sadów i chmielników w jej ogólnej powierzchni. Szlak wiedzie tu
na dość długim odcinku wzdłuż wału przeciwpowodziwego Wisły. Dalej wkracza na teren
Wzniesień Urzędowskich. Przecina Wrzelowiecki Park Krajobrazowy, prowadząc m. in. koło
zalewu rekreacyjnego w Kluczkowicach. Następnie ponownie zbliża się do doliny Wisły w
miejscowości Józefów, co jest doskonale widoczne z punktu widokowego koło Nietrzeby.
Dalszy odcinek prowadzi doliną Wyżnicy, a następnie Urzędówki, gdzie znajdują się warte
uwagi miejscowości o tradycjach garncarskich – Bęczyn i Urzędów. Następnie szlak powraca
do doliny Wyżnicy i dochodzi do Kraśnika.
54
Aktywnie
Szlak rowerowy Lublin –
Nałęczów
– Kazimierz
Dolny
Szlak Doliny
Ciemięgi
Jest to trasa łatwa poprowadzona przeważnie drogami o nawierzchni asfaltowej. Liczne
zjazdy i podjazdy oraz punkty widokowe czynią ją bardzo atrakcyjna krajobrazowo. Na
trasie Nałęczów – lubelskie uzdrowisko, Wąwolnica – słynna z kultu Matki Bożej Kębelskiej,
Kazimierz Dolny – nadwiślańska perła renesansu. Szczególnie interesujące krajobrazowo są
ostatnie 20 km trasy poprowadzone przez Kazimierski Park Krajobrazowy oraz fragmenty
trasy przecinające dolinę rzeki: Czechówka, Bystra.
Szlak umożliwia poznanie malowniczych terenów położonych na zachód, północ i płn.wsch. od Lublina. Duża część trasy wiedzie przez Obszar Chronionego Krajobrazu “Dolina
Ciemięgi”. Po drodze można zwiedzić m.in.: XVI-wieczny, odrestaurowany dwór obronny
w Jakubowicach Konińskich, późnorenesansowy kościół parafialny z II poł. XVII w. w Dysie,
dwór z XIX w. w Pliszczynie, ruiny pałacu z XVI/XVII w. i park krajobrazowy w Jakubowicach
Murowanych.
Szlak Lasów
Podlubelskich
Ciekawy szlak spacerowy o dużych walorach rekreacyjno - przyrodniczych umożliwiający
poznanie zachodniego brzegu Zalewu Zemborzyckiego, doliny Bystrzycy, obszarów leśnych
na Płaskowyżu Świdnickim, oraz kilku miejscowości.
Na 23 km trasy znajduje się REZERWAT LEŚNY WIERZCHOWISKA o pow. 24,5 ha, chroniący
żyzny, stary las grądowy z dębami szypułkowymi, lipą drobnolistną, brzozą brodawkowatą i
modrzewiem oraz cennym runem jak: parzydło leśne, lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko.
W Wierzchowiskach znajduje się dobrze utrzymany zespół dworsko-parkowy, w Mełgwi z
poł. XIX w., a w Mełgwi Podzamczu - zespół pałacowo-parkowy z ok. 1730 r.
SZLAK
ROWEROWY
-Jastków
Szlak prowadzi południową częścią Gminy. Tworzy pętlę o długości ok. 25 km. Szlak
oznakowany został kolorem żółtym. W miejscowości Stawka odchodzi od niego ok. 2kilometrowy szlak łącznikowy (kolor czarny) do miejscowości Dąbrowica. Przez Dąbrowicę
prowadzi szlak rowerowy koloru czerwonego, którym można dojechać do Lublina (Muzeum
Wsi Lubelskiej) lub w przeciwnym kierunku do Nałączowa i Kazimierza Dolnego.
55
Aktywnie
Dolina Chodelki
Szlak oznaczony kolorem niebieskim przebiega na całej długości wzdłuż rzeki Chodelki. Poprowadzony jest w większości drogami gruntowymi przez rozległe łąki i lasy Chodelskiego
Obszaru Chronionego Krajobrazu. Szlak odwiedza wiele wiosek bogatych w ciekawe i cenne
obiekty architektury. Licznie występują tu drewniane młyny, które będzie można spotkać
między innymi w kolonii Borów, Pomorzu, Kosiorowie. Na szczególną uwagę zasługuje wieś
Emilcin z pomnikiem UFO. Słynie ona ze zjawisk nadprzyrodzonych oraz lądowania w 1978 r.
niezidentyfikowanego obiektu latającego. Końcowy odcinek szlaku przechodzi obok grodzisk słowiańskich z VIII-X wieku. Szlak łączy się lub krzyżuje z innymi szlakami rowerowymi
dając możliwość tworzenia pętelek.
Kazimierz Dolny
- Opole Lubelskie
- Bęczyn
Szlak oznakowany kolorem żółtym jest jednym z trzech szlaków rozpoczynających swój bieg
w Kazimierzu Dolnym, znanym z ruin zamku, zabytkowego rynku i„kazimierskich kogutów”.
Podąża zgodnie z posiadaną nazwą do Opola Lubelskiego – miasta słynącego z jednej z
pierwszych w Europie szkół rzemieślniczych prowadzonych przez Pijarów. Następnie w
Dąbrowie Godowskiej mijamy gospodarstwo agroturystyczne z fermą strusi. Szlak kończy
swój bieg w Bęczynie znanym z autentycznej pracowni garncarstwa rodu Gajewskich wraz z
piecem liczącym ponad 200 lat.
Gościniec
Piotrawiński
Nitką kolejki
wąskotorowej
Szlak oznaczony kolorem czarnym w przeważającej części poprowadzony jest drogami
asfaltowymi. Jest to piękna widokowo trasa prowadząca przez Wzniesienia Urzędowskie.
Rozpoczyna swój bieg wraz ze szlakiem„Dolina Chodelki” w miejscowości Kolonia Borów i
podąża w kierunku Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego. W samym sercu Wrzelowieckiego P. K. za pośrednictwem niebieskiego szlaku odwiedza pałac Kleniewskich otoczony
parkiem z pomnikowym drzewostanem. Szlak kończy swój bieg w miejscowości Piotrawin
obok gotyckiego kościoła. Z miejscem tym związana jest legenda o wskrzeszeniu rycerza
Piotra Strzemieńczyka. We wnętrzu kościoła można zobaczyć obraz przedstawiający to
wydarzenie.
Szlak oznakowany kolorem czarnym bierze początek przy stacyjce kolejki wąskotorowej
w Opolu Lubelskim, przy ul. Kolejowej. Poprowadzony jest drogami asfaltowymi i polnymi
biegnącymi pomiędzy lasami i łąkami. Przebiega obok stacji w Poniatowej, Rozalinie i
Karczmiskach. W tych ostatnich warto skosztować lokalnej potrawy- pierogów z bobu. Szlak
kończy swój bieg w miejscowości Kębło obok Kapliczki Matki Bożej Kębelskiej. Sąsiedztwo
szlaku rowerowego z trasą kolejki wąskotorowej daje możliwość połączenia wycieczki
rowerowej z przejażdżką pociągiem.
56
Aktywnie
Opole Lubelskie
-Solec nad Wisłą
Szlak oznakowany kolorem czarnym prowadzi z Opola Lubelskiego do Solca nad Wisłą.
Rozpoczyna się obok parku miejskiego i przebiega przez kompleksy leśne gdzie można się
spodziewać piasku pod kołami. Następnie podąża przez tereny sadownicze przepięknie
wyglądające wiosną w porze kwitnienia. Niewątpliwą atrakcją na szlaku jest przeprawa promowa na rzece Wiśle. Widok malowniczych łach wiślanych zachwyci każdego turystę. Szlak
kończy swój bieg w centrum miejscowości Solec nad Wisłą. Z wysokiej skarpy wiślanej na
której znajduje się kościół parafialny, można podziwiać dolinę Wisły i ujście rzeki Krępianki.
Małopolski
Przełom Wisły
Szlak oznakowany kolorem zielonym rozpoczyna się w miejscowości Józefów nad Wisłą.
Przebiega na całej długości wzdłuż Wisły, która na tym odcinku zachowała charakter rzeki
dzikiej. Jadąc drogami asfaltowymi wzdłuż skarpy wiślanej można podziwiać łachy i wyspy
wiślane. Następnie szlak biegnie przez kamieniołom, wzdłuż wałów wiślanych, a potem wije
się przez sady. Trasa kończy się w miejscowości Kłudzie tuż za przeprawą promową, gdzie
można dalej kontynuować wyprawę Szlakiem Żółwia i Dinozaura.
Kazimierz Dolny
-Kraśnik
Szlak oznakowany kolorem czerwonym jest jednym z trzech szlaków rozpoczynających swój
bieg w Kazimierzu Dolnym, który często stanowi główny cel wycieczek krajoznawczych.
Początkowo szlak przebiega w pobliżu Wisły zapewniając przepiękny widok na ruiny zamku
w Janowcu. Następnie podąża płaską doliną rzeki Chodelki szczególnie urokliwą w porze
kwitnienia drzew owocowych, by potem wspiąć się na Wzniesienia Urzędowskie. W tej
części krajobraz będzie stanowić mozaika lasów, pól i sadów. Na całej długości szlak odwiedza małe miejscowości z ciekawymi zabytkami takimi jak kościółki parafialne z przełomu
XVII i XIX wieku i liczne kapliczki przydrożne. Na szczególną uwagę zasługuje kamienna ława
z Chrystusem, która znajduje się obok pałacu w parku w Józefowie. Szlak kończy swój bieg
Powiśle
Szlak oznakowany kolorem zielonym jest jednym z krótszych szlaków rowerowych. Rozpoczyna się w Opolu Lubelskim, a kończy w miejscowości Majdany, gdzie łączy się ze szlakiem
czerwonym„Kazimierz Dolny-Kraśnik”. Malowniczy krajobraz na trasie szlaku przyciągnie
uwagę każdego turysty: kwieciste łąki, wierzby nad rzeką Janówką, lasy pełne grzybów, sady
pięknie kwitnące wiosną i z rumianymi jabłkami jesienią.
57
Aktywnie
Szlak Szumów
Wycieczka zachodnią częścią “Szlaku Szumów” prowadzi leśnym traktem wzdłuż rzek
Jeleń i Tanew. Wyruszamy spod dworca PKP w kierunku na zachód. Za szkołą skręcamy w
lewo w las, aż do Rzeki Jeleń. Idąc z biegiem rzeki dochodzimy do Wodospadu na Jeleniu
o wysokości 1,5m (0,5 godz.). Trzymając się niebieskich oznaczeń poruszamy się cienistym
szlakiem wzdłuż biegu rzeki. Po 45min. skręcamy w prawo schodząc stromym zboczem do
wąwozu pełnego powalonych drzew i paproci. Dalej odchodzimy od rzeki i napotykamy
czarny szlak, który razem z niebieskim prowadzą nas do naturalnie ufortyfikowanego
wzgórza zwanego Kościółkiem lub Zamczyskiem Gołdapa 246m n.p.m. (opowiada o nim
legenda o nadobnej Tanewie i rycerzu Gołdapie) (1,5 godz.). Przechodzimy po kładkach nad
rozlewiskiem utworzonym przez bobry, wychodzimy na łąkę, dalej przez mostek na Rzece
Tanew. Szlak prowadzi pod górę po piaszczystej drodze obok pięknego zbocza ścisłego
rezerwatu. Po wyjściu na górę skręcamy w lewo na wschód szukając oznaczeń szlaku
niebieskiego (nie idziemy już szlakiem czarnym, który odchodzi na zachód). Po około 2 godz.
od wyjścia z Suśca usłyszymy z daleka szum wody i docieramy nareszcie do rezerwatu„Nad
Tanwią”.
Ośrodek odnowy
biologicznej
Feniks
cały tydzień: 08.00-22.00
Ośrodek oferuje:
-zabiegi odtruwające: detox w kapsule SPA, hydrokolonoterapia (oczyszczanie jelita grubego)
i idąca w ślad za tym niskokaloryczna, lecz wytworna dieta pozwolą Ci się poczuć lekko i
zdrowo
-codzienne ćwiczenia na mięśnie i stawy
-zabiegi na twarz: Restylan, Botulinę, Beautytek, kawitacja, luksusowe zabiegi kosmetyczne
sprawią, że twoja twarz będzie podciągnięta, wypoczęta i radosna
-spalanie fałd tłuszczu na brzuchu, modelowanie tali, endermologia, alice, body Beaty.
58
Zdrowie i uroda
Pensjonat
„Sosenka”
w Sochoniach
Centrum Rehabilitacyjno
- Turystyczne
& SPA
w Łykoszynie
Dwieście km od Warszawy i sześć km od Białegostoku, na skraju Parku Krajobrazowego
Puszczy Knyszyńskiej znajduje się pensjonat„Sosenka”, który zaprasza na zabiegi relaksacyjne, antystresowe, odchudzające (diety owocowo- warzywne), rewitalizujące, zdrowotne,
kuracje ziołowe.
Osoby lubiące bardziej aktywny odpoczynek zapraszamy na jazdę konną, Nordic Walking,
jogging, PILATES, wycieczki po borach Puszczy Knyszyńskiej, na narty biegowe, spotkania
z naturą i kulturą regionu. Dobre miejsce na pracę twórczą, integrację grup, szkoleń
firmowych wymagających koncentracji.
Pensjonat jest jednym z najlepszych ośrodków leczniczych na Podlasiu. Posiada nowoczesny
sprzęt rehabilitacyjny i wykwalifikowaną kadrę. Na miejscu uzyskać można konsultację:
lekarzy specjalistów rehabilitacji medycznej, farmaceutyczną, dietetyczną.
Oferta wypoczynkowo - lecznicza pensjonatu„Sosenka” została nagrodzona przez Marszałka
Województwa Podlaskiego - Pensjonat otrzymał tytuł Podlaska Marka Roku 2005.
Pakiety lecznicze
Centrum Rehabilitacyjne mieści się w miejscowości Łykoszyn, Gminie Telatyn w powiecie
Tomaszowskim jest ono nowo powstałym ośrodkiem rehabilitacyjno - turystycznym
Dwór
Nałęczowski
Vitaligs SPA
Aktualnie Dwór Nałęczowski proponuje Państwu 15 komfortowo wyposażonych pokoi 1- i
2-osobowych. Wszystkie pokoje posiadają:
-łazienki z natryskiem i szklaną kabinę
-duże okna
-szafy wnękowe
-wygodne łóżka
-komplety wypoczynkowe
-TV, radio, stale łącze internetowe.
Pokoje są przestronne, przytulne, jasne i widne. Zostały pomalowane w różnych pastelowych
tonacjach kolorystycznych.
59
Zdrowie i uroda
Uzdrowisko
Nałęczów
i Termy Pałacowe
Nałęczowianka
Historycznie Nałęczów to jedna z najbardziej znanych miejscowości uzdrowiskowych.
O jej popularności zdecydowały dogodne warunki klimatyczne oraz odkryte, pod koniec
XVIII wieku, na terenie nałęczowskiego parku, źródła wód mineralnych, których walory
lecznicze szybko zostały potwierdzone badaniami.
Uzdrowisko Nałęczów jest przygotowane na przyjęcie 720 kuracjuszy i zapewnienie im
pełnej i kompleksowej opieki medycznej. Oprócz budynków sanatoryjnych na terenie
Uzdrowiska znajduje się nowoczesny, w pełni wyposażony szpital kardiologiczny z
oddziałem intensywnej opieki kardiologicznej (OIOK).
Zarówno w przeszłości jak i dziś Nałęczów to wyjątkowe miejsce leczenia dolegliwości
układu krążenia. Dlatego właśnie, działalność Uzdrowiska skupia się na rehabilitacji
kardiologicznej i diagnostyce. Oprócz swojej tradycyjnej działalności medycznej związanej
z profilaktyką kardiologiczną Uzdrowisko Nałęczów prowadzi m.in.: hydroterapię, terapię
ruchową, leczenie nadwagi, psychoterapię, fizjoterapię, elektroterapię, przyrodolecznictwo
60
Rozrywka
Kino Wyzwolenie
Bajka
Kino studyjne
“Chatka Żaka”
Kino o różnorodnym repertuarze. Czynne przez cały tydzień. W środku bufet.
Znajduje się w obrębie miasteczka akademickiego. Odbywają się tu również całonocne
seanse, oraz pokazy tematyczne i festiwalowe.
Kino serwujące repertuar dla wybrednych kinomanów. Głośne, ambitne filmy przyciagajach
chętnych także z poza akademickiego środowiska. Odbywa sie tu międzynarodowy festiwal
filmu dokumentalnego” Roszstaje Europy”, oraz “ Studenckie konfrontacje filmowe”. Cyklicznie
odbywają się również pokazy tematyczne np: kino bułgarskie.
Kino ABC
Kino działające przy domu kultury, na jednej z większych dzielnic Lublina- Czechowie. Na
repertuar składają się głównie ambitne filmy, oraz cykle pofestiwalowe odbywające się pod
szyldem Dyskusyjnego Klubu Filmowego.
Kino “Grażyna”
Kino działajace tylko w wekendy. Prezentuje aktualny reperuar filmów popularnych. Oferuje
najnowsze i najciekawsze filmy.
Cinema City
Cinema city posiada w repertuarze najnowsze produkcje filmowe. Prowadząc kina wielosalowe Spółka może zapewnić pokaz różnego rodzaju filmów i jednocześnie. W ramach
działalności kinowej, poza sprzedażą biletów, Cinema City prowadzi sprzedaż m.in. napojów
i przekąsek w barach kinowych.
61
Rozrywka
Kino Merkury
Kino Sława
Kino “Opolanka”
Kino-Teatr
“CZYN”
Olimp
Plaza
W kinie istnieje możliwość zorganizowania zamkniętych pokazów filmowych zarówno filmów
z bieżącego repertuaru, jak i ze zbiorów dystrybutorów.
Kino proponuje wynajem:
- sali kinowej oraz holu na organizację np. występów estradowych, szkoleń, spotkań, prezentacji.
- powierzchni reklamowej na zewnątrz budynku i w holu kina.
Kino wyposażono w dwa projektory typu AP-621 na lampy ksenonowe, ekran PCV
perforowany o wymiarach 9,62 x 4,26 m, oraz nagłośnienie, scenę drewnianą o powierzchni
131 metrów kw. na której odbywają się koncerty i występy. Widownia ma powierzchnię 301
metrów kw. i może pomieścić 350 widzów. Obecnie kierownikiem Kina jest Krzysztof Puszkarski, a projekcje odbywają się od czwartku do niedzieli w godzinach popołudniowych.
Oprócz seansów wieczornych dla widzów indywidualnych kino organizuje również seanse
zbiorowe dla firm i instytucji oraz poranki filmowe dla przedszkoli i szkół.
Kino “Opolanka” usytuowane jest w centrum miasta, w zabytkowym spichlerzu z XVIII wieku.
Posiada obszerną salę kinową dla 192 osób. W kinie istnieje możliwość zorganizowania
zamkniętych pokazów filmowych, zarówno filmów z bieżącego repertuaru, jak i ze zbiorów
dystrybutorów. Można również wynająć salę kinową oraz hol na organizację występów estradowych, szkoleń, spotkań, czy prezentacji. Hol może służyć do organizowania poczęstunku.
dystrybutorów. Można również wynająć salę kinową oraz hol na organizację występów
estradowych, szkoleń, spotkań lub prezentacji.
Galeria Olimp zajmuje powierzchnię 20.000 m 2 to nowoczesny kompleks handlowo usługowy, w którym ma swoją siedzibę 140 firm. W ciągu miesiąca centrum jest odwiedzane
przez około 180.000 Klientów.
Klimatyzowane korytarze oraz miła atmosfera powodują, że robienie zakupów w Galerii Olimp
to sposób na mile spędzanie wolnego czasu. Centrum mieści także dwa supermarkety: AGDRTV sieci EFEKT oraz supermarket spożywczy ALDIK.
Na trzech kondygnacjach o powierzchni łącznej wynoszącej 68 000 m 2 znajduje się ok. 150
sklepów, restauracji i kawiarni oraz punktów rozrywkowych i usługowych.
Znajdziemy tutaj takie marki jak m.in.: Empik, Orsay, Rossmann, Reserved, H&M, Smyk, Monnari, Sephora, Mango, Carry, Bata, Nine West, Wrangler, Fantasy Park, Camaieu, Prima Moda,
Vip Collection, Caterina Collection, Esprit, Boss, W. Kruk, Deni Cler, Solar, Simple i wiele innych
znanych marek.
Centrum posiada dwukondygnacyjny parking, który pomieści 700 samochodów.
62
Rozrywka
Kino “Opolanka”
Kino-Teatr
“CZYN”
Olimp
Kino “Opolanka” usytuowane jest w centrum miasta, w zabytkowym spichlerzu z XVIII wieku.
dystrybutorów. Można również wynająć salę kinową oraz hol na organizację występów estradowych, szkoleń, spotkań, czy prezentacji. Hol może służyć do organizowania poczęstunku.
dystrybutorów. Można również wynająć salę kinową oraz hol na organizację występów
estradowych, szkoleń, spotkań lub prezentacji.
Galeria Olimp zajmuje powierzchnię 20.000 m 2 to nowoczesny kompleks handlowo usługowy, w którym ma swoją siedzibę 140 firm. W ciągu miesiąca centrum jest odwiedzane
przez około 180.000 Klientów.
Klimatyzowane korytarze oraz miła atmosfera powodują, że robienie zakupów w Galerii Olimp
to sposób na mile spędzanie wolnego czasu. Centrum mieści także dwa supermarkety: AGDRTV sieci EFEKT oraz supermarket spożywczy ALDIK.
Plaza
Na trzech kondygnacjach o powierzchni łącznej wynoszącej 68 000 m 2 znajduje się ok. 150
sklepów, restauracji i kawiarni oraz punktów rozrywkowych i usługowych.
Znajdziemy tutaj takie marki jak m.in.: Empik, Orsay, Rossmann, Reserved, H&M, Smyk, Monnari, Sephora, Mango, Carry, Bata, Nine West, Wrangler, Fantasy Park, Camaieu, Prima Moda,
Vip Collection, Caterina Collection, Esprit, Boss, W. Kruk, Deni Cler, Solar, Simple i wiele innych
dostępność: całoroczny znanych marek.
cały tydzień: 09.00 - 21.00
Centrum posiada dwukondygnacyjny parking, który pomieści 700 samochodów.
63
Beneficjentem projektu jest Polska Organizacja Turystyczna,
a wykonawcą konsorcjum firm PanMedia Western Sp. z o.o. i Bimers Sp. z o.o.
Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej na lata 2007 – 2013

e-przewodnik - Lubelskie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Skala: 1:50 000 Nadleśnictwo Celestynów

Cz. 1 - Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna

Ściągnij e-przewodnik - Świętokrzyskie