o jeżach - Nasze Jeże

Jeżowe ABC
iin
nffo
orrm
ma
accjje
en
niie
e tty
yllk
ko
od
dlla
ad
dzziie
eccii
Ochrona ścisła jeży
Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody oraz Rozporządzeniem
Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących
zwierząt objętych ochroną - jeże występujące w Polsce, objęte są
ochroną ścisłą wymagają ochrony czynnej.
Ochrona ścisła, to całkowity zakaz ingerencji człowieka w środowisko jeży czyli
zakaz: chwytania, przenoszenia, przetrzymywania, płoszenia i zabijania.
Ochrona czynna, to zabiegi ochronne wobec istniejących naturalnych siedlisk,
naprawy i odbudowy naturalnych siedlisk, niezbędnego leczenia i rehabilitacji
jeży - celem przywrócenia ich do środowiska naturalnego.
Dlaczego jeże są pod ochroną?
Jeże są bardzo pożyteczne, gdyż żywią się najróżniejszymi
owadami, płazami i gryzoniami - przyczyniają się do zmniejszenia
ilości szkodników w otoczeniu człowieka. Jeże oczyszczają też
środowisko zjadając nieżywe małe zwierzęta i ptaki oraz zaciekle
niszczą potomstwo myszy i szczurów. Niestety, w ostatnich latach, na skutek
działalności człowieka, ginie tak dużo jeży, że są zagrożone wyginięciem. Dlatego, te pożyteczne zwierzątka są objęte ochroną ścisłą. Oznacza to, że jeży nie
wolno płoszyć, ranić ani zabijać. Nie wolno też brać ich bez potrzeby na ręce chyba, że jeż jest ranny lub chory - wtedy wszyscy mają obowiązek mu pomóc!
Jakie jeże i gdzie występują?
Na świecie żyje 15 gatunków jeży w Europie, Azji, Afryce i Nowej
Zelandii. Jeży nie ma w Ameryce Północnej i Południowej oraz
Australii. W Polsce występują dwa gatunki: jeż zachodni (Erinaceus
europaeus europaeus) - żyjący w województwach zachodnich oraz
jeż wschodni (Erinaceus europaeus roumanicus) - żyjący w środkowej i
wschodniej strefie kraju.
strona 2/7
Jeż zachodni ma brązowe kolce i brązowe futerko na brzuszku. Jeż wschodni ma
ciemnoszare kolce i jasnoszare futerko na brzuszku oraz wyraźną plamę białego
futerka na piersi. Jeże zamieszkują tereny zakrzewione i porośnięte chaszczami,
skraje lasów, a także żyją w
parkach i ogrodach w miastach,
miasteczkach oraz na terenach
wiejskich.
Jeże nie żyją w górach, na
terenach podmokłych ani w
lasach. Unikają terenów, gdzie
jest duży hałas, silne zapachy
oraz wibracje. Jeże są samotnikami i nie żyją w stadach zarówno samce, jak i samice.
Każdy jeż wędruje sam, a po
urodzeniu małych jeżątek ich
karmieniem i wychowaniem zajmuje się wyłącznie matka.
Jeż zachodnioeuropejski.
Jak jeż jest zbudowany?
Jeż ma krępą sylwetkę, wydłużony pyszczek, małe uszy i krótki
ogonek. Długość dorosłego jeża wynosi 20 do 30 cm. Grzbiet i boki
są pokryte kolcami. Zaraz po narodzinach jeżyk ma niewiele kolców i
są
one
jasne
i
miękkie, ale z każdym dniem są
coraz większe, coraz twardsze i
ciemniejsze. Dorosły jeż ma od
4000 do 7000 kolców długości
25-30 mm. W zależności od
gatunku jeża, kolce są ciemnoszare lub brązowe i zawsze
prążkowane. Kolce służą do
obrony przed wrogiem. Kiedy
wróg się zbliża, jeż zwija się w
kulkę, że nie widać ani głowy,
ani łapek i mocno stroszy igły,
fuka i syczy odstraszając. W tej
pozycji jeż trwa tak długo, jak
długo trzeba.
Jeż wschodnioeuropejski.
Co jeże jedzą?
Jeże są zwierzętami nocnymi, tzn. żerują od zmierzchu przez noc
do świtu, a cały dzień śpią ukryte w gęstych zaroślach i kryjówkach.
Jeże słabo widzą i to tylko na odległość 2-3 m, natomiast mają doskonały węch i słuch. Właśnie dzięki temu lokalizują zdobycz - nawet
słyszą robaki i owady poruszające się w ziemi. Jeż wyczuwa owady nawet na
strona 3/7
odległość 5 m. Jeże są mięsożerne i nie jedzą warzyw. Jedzą: wszelkie owady i
pająki, chrząszcze i gąsienice, robaki, krocionogi, ślimaki, płazy i gady, padlinę,
jaja ptaków mających gniazda na ziemi. Czasami mogą zjeść, ale wyłącznie
przejrzałe: banany, winogrona, rodzynki, wiśnie, grzyby albo pestki słonecznika.
Czy jeże roznoszą wściekliznę?
Nie, jeże nie chorują na wściekliznę i jej nie roznoszą, gdyż nią
zarażone, zaraz giną. Zatem, spotkany żywy jeż nie jest zarażony
wścieklizną. Czasami, spotyka się jeża, który ma na sobie białą
pianę, co niewtajemniczeni kojarzą ze wścieklizną - jak np. u psów.
Otóż, kiedy jeż trafi na nowy dla siebie smak lub zapach, wykonuje dziwne
figury i narzuca przy tym gęstą ślinę na swój grzbiet. Zachowanie to nazywa się
„samonamaszczaniem” i nikt do
tej pory nie poznał przyczyny
tego zjawiska. Co ciekawe, to
zawsze kolor pienistej śliny jest
taki sam jak nowy smak: po
spróbowaniu mlecza lub innej
rośliny - kolor śliny jest zielony,
po spróbowaniu kory drzewa kolor śliny jest brązowy, po
spróbowaniu wiśni - kolor śliny
jest różowy, a po poznaniu nowego zapachu - kolor śliny jest
zawsze biały. Narzucana przez
jeża ślina utrzymuje się na nim
przez kilkadziesiąt minut, a
potem ... znika.
Samonamaszczanie jeża.
Czy jeże wydają dźwięki?
Jeże zwykle nie wydają dźwięków. Jedynie, podczas godów wydobywają dziwne „kwakanie” - podobne do kaczki i tak nawzajem
się nawołują samce i samice. Po nagłym zaatakowaniu jeża, potrafi
on też wydać głośny i przeraźliwy krzyk odstraszający. Noworodki
jeżowe wydają bardzo ciche choć przenikliwe piski wtedy, gdy są głodne i wołają
matkę by je nakarmiła.
Jak jeże zimują?
Kiedy na zewnątrz późną jesienią temperatura powietrza spada
poniżej 9 oC, jeże w pośpiechu budują sobie kryjówki, norki i legowiska znosząc suche trawy, gałązki, mech i liście, gdzie zapadają
w zimowy sen, który nazywa się „hibernacją”. W tym czasie
temperatura ich ciała obniża się do 5 oC z 37 oC, serce bije zaledwie 20 razy na
minutę zamiast 180 i oddycha 1-2 razy na minutę zamiast 50 razy. Jeże budzą
się dopiero wiosną, gdy temperatura w nocy jest wyższa niż 9 oC. Zimę przeżywają tylko te jeże, które przed nadejściem mrozów osiągnęły wagę przynajmniej 700 G w Polsce zachodniej i przynajmniej 800 G w Polsce wschodniej.
strona 4/7
Dlatego, tak ważne jest dokarmianie jeży jesienią, ale tylko suchą lub mokrą
karmą przeznaczoną dla kotów. Nie wolno jeżom podawać mleka, gdyż jeże nie
trawią zawartej w nim laktozy - choć chętnie jedzą mleko, ale potem chorują i
zwykle giną w męczarniach. Jeże piją wodę - szczególnie chętnie w upały oraz
po spożyciu suchej karmy.
Narodziny jeżątek
Ciąża samicy trwa około 35 dni. Na kilka dni przed porodem, samica buduje ukryte w zaroślach gniazdo wymoszczone suchymi
trawami i liśćmi. Rodzi się od 2 do 7 jeżątek, ale najczęściej 5 do 6.
Jeżyki rodzą się ślepe i są całe pokryte delikatną białą skórką, ale już
następnego dnia zaczynają wyrastać im kolce, które są miękkie i białe.
Ciemnieją i twardnieją one już po kilku dniach. Ich mama dba, aby było im ciepło, czyści je i karmi swoim mlekiem. Oczy otwierają po dwóch tygodniach.
Pierwsze ząbki pojawiają się po trzech tygodniach i wtedy młode jeże zaczynają
towarzyszyć mamie w nocnych
wyprawach. Po 6-8 tygodniach
jeże odłączają się od matki i
ruszają
w
świat
szukając
swojego terytorium. Jest to
najtrudniejszy okres ich życia.
Muszą się wtedy wiele nauczyć i
szybko przybrać na wadze.
Jeże rodzą się w dwóch
miotach: w czerwcu oraz w
sierpniu. Urodzone wiosną,
mają największe szanse na
przeżycie pierwszej w ich życiu
zimy. Jeże urodzone jesienią,
zwykle potrzebują schronienia w
zabudowaniach człowieka lub
pod jego opieką.
Uratowane jeżyki tydzień po urodzeniu.
Co jeże robią przez cały rok?
Kiedy nadchodzą mrozy, jeże pod koniec listopada rozpoczynają
długi zimowy sen. Hibernacja trwa przez grudzień, styczeń, luty i
marzec. Jeśli jeż przed zimą nie osiągnął wagi 700 G, to po pewnym
czasie brakuje mu zapasów energetycznych zgromadzonych w
tłuszczu i budzi się. Zdarza się więc, że młode jeże budzą się za wcześnie i
wychodzą na śnieg i mróz szukać pożywienia. Jeśli na niego trafi człowiek, powinien zabrać go do domu i uratować. W kwietniu jeże się budzą i od razu intensywnie żerują, by uzupełnić niedobory energii. Pod koniec kwietnia i na początku maja samce dużo wędrują w poszukiwaniu partnerek. W tym czasie wiele
z nich wychodzi na szosy i drogi i często giną pod kołami aut.
W czerwcu przychodzą na świat jeżyki, które są karmione przez matkę
przez 6-8 tygodni i pod koniec lipca opuszczają legowisko, by żyć własnym życiem. W lipcu kolejne samce poszukują partnerek, zaś w sierpniu rozpoczynają
się jesienne porody. We wrześniu i październiku wszystkie jeże mocno żerują,
strona 5/7
by dobrze przygotować się do zimy. Często jeże urodzone w sierpniu nie zdążą
dostatecznie przybrać na wadze przed zimą i potem giną. W listopadzie jeże budują zimowe legowiska i zapadają w zimowy sen czyli hibernację.
Co zagraża jeżom?
Głównym zagrożeniem dla jeży jest ruch kołowy na drogach i
szosach - zabijający tysiące jeży rocznie. Dlatego, ważne jest by
kierowcy zwalniali i uważali na jezdnię od zmierzchu do rana
przejeżdżając przez tereny podmiejskie, leśne i z ogrodami. Jeże
giną w straszliwych męczarniach jeśli zostaną poparzone ogniem - dlatego nie
wolno wypalać traw, palić stosów gałęzi czy liści, bo jeże zwykle mają tam kryjówki. Zranieniem lub zabiciem jeży grozi koszenie i podkaszanie traw blisko
pod krzewami, gdyż właśnie tam mają one legowiska. Trucizny na gryzonie czy
ślimaki używane w ogródkach, są śmiertelnym zagrożeniem, gdyż jeśli jeż zje
zatrutego ślimaka czy gryzonia - też zginie! Groźnymi pułapkami są wąskie
prześwity w ogrodzeniach, w których jeż może się zaklinować i już nigdy nie
wyjść. Dużo jeży ginie od
pokąsania przez psy - dlatego
nie powinno się spuszczać
luzem psów bez kagańca. Psy
mogą nie tylko spłoszyć samice
karmiące małe, bądź je zranić,
ale zimą często wykopują z legowisk jeże hibernujące - jeśli
takiego
jeża
człowiek
nie
zabierze do domu, to jeż zginie.
Dużym niebezpieczeństwem są
też plastikowe sadzawki w ogrodach i studzienki, gdyż jeż jeśli
tam wpadnie, to utopi się nie
mogąc się wydostać.
Uratowany jeżyk, którego matka zginęła pod kołami auta.
Jak postępować, gdy znajdziemy małe jeże?
W pierwszej kolejności, trzeba dokładnie przeszukać teren w
poszukiwaniu reszty maluszków. Należy przy tym chodzić ostrożnie,
by nie nadepnąć na małe jeżyki, bowiem one nie uciekają lecz
zamierają w bezruchu słysząc kroki. Jeżyki należy zebrać do kartonu
wysłanego szmatkami lub ręcznikiem papierowym kuchennym i przykryć szmatkami. Jest to ważne, gdyż pierwszą i najważniejszą pomocą jest zabezpieczenie
ich przed wyziębieniem. Jeśli trzymany w ręce jeżyk jest wyraźnie zimniejszy niż
nasza dłoń, wówczas trzeba potrzymać jeżyka w obu dłoniach przez kilka minut, aż się rozgrzeje i dopiero wtedy włożyć go razem z rodzeństwem do przygotowanego czystego pudła kartonowego, ale nie po żadnym innym zwierzęciu.
Nie podawać niczego do jedzenia i picia, lecz jak najszybciej zgłosić się
telefonicznie do naszego Pogotowia Jeżowego lub do najbliższego naszego Opiekuna Jeży (dane są na stronie www.naszejeze.org).
strona 6/7
Jak usunąć z jeża jaja i larw much?
Często na chorym lub osłabionym jeżu muchy składają jaja a z
nich wylęgają się larwy, które są śmiertelnie groźne dla każdego
jeża. Dlatego, ratując jeża najpierw trzeba dokładnie sprawdzić czy
w uszkach, na brzuszku, wokół pyszczka i przy odbycie nie są jaja
much i larwy. Są one w kształcie ziarenek ryżu, małej średnicy, długości kilku
mm i są bardzo lepkie i przyczepione do ciałka jeża. Należy je usunąć za pomocą patyczka higienicznego z wacikiem lub szczoteczki do zębów. Czynność ta
jest żmudna i wymaga dużej
staranności, gdyż pozostawienie
choć
jednego
jaja
będzie
skutkować powstaniem larwy, a
ta
jeża
zabije.
Operacja
usuwania larw jest trudna i
należy poprosić o to osobę
dorosłą. Miejsca, gdzie żerowały
larwy należy odkazić wacikiem
namoczonym w wodzie utlenionej. Po usunięciu jaj i larw,
jeżyka włożyć do kartonu wyścielonego szmatkami i położoną
tam szklaną butelką z ciepłą
wodą włożoną w skarpetę.
Jeż jest zwierzęciem nocnym.
Czy jeże można karmić mlekiem?
Nie, jeży nie wolno karmić mlekiem krowim lub jakimkolwiek
preparatem mlekozastępczym, ponieważ w mleku jest laktoza,
której jeże nie trawią i po zjedzeniu mleka ciężko chorują i giną w
mękach. Jeśli jeżyki są jeszcze małe, karmić trzeba strzykawką wyłącznie specjalnym mleczkiem Royal Canin Baby Dog Milk - rozrobionym
gorącą przegotowaną wodą w
proporcji 1:2 lub Royal Canin
Convalescence
Support
Instant - rozrobionym gorącą
wodą w proporcji 1:3.
Po przygotowaniu mleczka należy odczekać, aż ostygnie do
temperatury ok. 36 oC. Jeżom
wielkości cytryny i większym, do
jedzenia podawać mokrą karmę
przeznaczoną dla małych kotków
Whiskas
Junior.
Po
wystawieniu karmy nie stać
obok, by jeż w spokoju się
posilił.
Karmienie oseska jeżowego specjalnym mleczkiem.
strona 7/7
Jeżom większym niż grapefruit do jedzenia oprócz wspomnianej karmy
mokrej podawać należy także suchą karmę Royal Canin Baby Cat a jeszcze
większym Royal Canin Kitten oraz zawsze wystawiać świeżą wodę do picia w
płaskim naczyniu.
Jak jeżom można pomagać?
W ogrodach i parkach zostawić sterty gałęzi i liści przed zimą,
gdyż w nich jeże chętnie znajdą kryjówki i legowiska na czas zimy, a
latem także legowiska na czas porodów. Nigdy takich stosów nie
należy rozbierać widłami ani nie spalać - bez dokładnego
sprawdzenia rękoma, czy nie ma w nich jeży.
Nigdy nie spuszczać psów bez kagańca na terenach zielonych. Rozgrzebane przez psa zimowe legowisko jeża przykryć słomą, liśćmi lub sianem i gałęziami oraz pozostawić w spokoju.
Jesienią wystawiać suchą i mokrą karmę dla kotów oraz wodę do picia w
spodkach: w parkach, sadach, ogrodach i pod blokiem - po kilka rano i koniecznie także wieczorem oraz w
nocy. Spotkanego dużego jeża
nie brać na ręce i nie przenosić,
gdyż może to być samica
karmiąca swoje dzieci.
Podczas koszenia trawników nigdy nie kosić tuż pod
krzewami bez sprawdzenia czy
nie ma tam jeży. W oczkach
wodnych ustawić pochylnie dla
jeży, a studnie i kompostowniki
zakryć pokrywą. W upalne dni
wystawiać w talerzykach wodę
do picia w miejscach zacienionych. Nie płoszyć i nie
niepokoić spotkanych jeży.
Stos liści w ogrodzie dla jeży na zimę.
Opracowanie i fotografie:
Polskie Stowarzyszenie Ochrony Jeży „Nasze Jeże”
Białystok, grudzień 2014 r.
________________________________________________________________
W przypadkach potrzeby przekazania jeży do opieki i rehabilitacji - kontaktować
się z naszym ogólnopolskim Pogotowiem Jeżowym nr tel. 505-140-960 lub
zgłaszać bezpośrednio do Opiekunów Jeży Polskiego Stowarzyszenia
Ochrony Jeży „Nasze Jeże” albo do Ośrodków Rehabilitacji Zwierząt (wykaz znajduje się na stronie www.naszejeze.org).
________________________________________________________________