Leczenie otyłości

Leczenie otyłości
Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej
UM we Wrocławiu
1
Definicja otyłości

Otyłość to uwarunkowane nadmiernym rozwojem tkanki tłuszczowej zwiększenie masy ciała znacznie powyżej wartości prawidłowych, ustalonych dla danego wieku, płci i rasy. Od 1985 roku uznaje się ją oficjalnie za chorobę
przewlekłą.
2
Przyczyny otyłości


Przyczyną otyłości jest przyjmowanie nadmiaru energii w stosunku do jej zużycia. Nie zawsze jest ona bezpośrednią
konsekwencją przejadania się i braku aktywności fizycznej. Występowanie otyłości warunkują:  czynniki genetyczne (ok. 20% przypadków),  zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego,  niewłaściwy skład diety,  częstość i obfitość spożywanych posiłków,  zażywanie niektórych leków  uszkodzenie podwzgórza mózgu
3
Przyczyny otyłości

Często jest uwarunkowana psychospołecznie („zajadanie stresów”, niekorzystne nawyki żywieniowe w rodzinie) i ekonomiczne. 
Otyłość może być także skutkiem niedożywienia płodu, które jest rekompensowane w okresie pourodzeniowym lepszą
przyswajalnością pokarmu oraz wzmożonym łaknieniem. Stałe przekarmianie dziecka zwiększa prawdopodobieństwo jej wystąpienia.
4
Przyczyny otyłości

Zaburzenia przemiany materii 
Obecność tzw. „oszczędnych genów”

Programowanie otyłości w okresie płodowym 
Zaburzenia utleniania węglowodanów 
Brak uczucia sytości 
Ograniczenie termogenezy poposiłkowej
5
Przyczyny otyłości
 Zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego  Podwyższona aktywność białek stymulujących syntezę trójglicerydów
 Nieodpowiednia dieta i nieregularne posiłki  Ograniczenie ruchu i wysiłku fizycznego  Zaburzenia funkcji neuronów 6
Ocena masy ciała

Otyłość u osób dorosłych stwierdza się, gdy odsetek tłuszczu w ciele niezależnie od wieku przekracza 25% należnej masy ciała u mężczyzn i 30% u kobiet. Otyłość rozpoznaje się najczęściej na podstawie pomiarów antropometrycznych. 
W celu wyliczenia idealnej masy ciała (IMC) stosuje się wzór Lorenz’a:
IMC = (wzrost [cm] - 100) 2- {(wzrost [cm]
2
150) : K}
Współczynnik K dla kobiet wynosi 4, a dla mężczyzn 2.
7
Ocena masy ciała
Za najlepszy sposób oceny masy ciała uważa się wyznaczenie wskaźnika masy ciała (WMC), zwanego także wskaźnikiem Queteleta, lub BMI (ang. body mass index). Jest to stosunek masy ciała wyrażonej w kilogramach do kwadratu wzrostu podanego w metrach.
BMI = aktualna masa ciała [kg] /
{wzrost [m]}2
8
Ocena masy ciała pacjentów dorosłych na podstawie
średnich wartości BMI (w kg/m2).
Typ
Kobiety
Mężczyźni
Norma
21
23
Otyłość umiarkowana
25
29,9
Otyłość znaczna
30
39,9
Otyłość patologiczna
>40
>40
9
Typy otyłości

Otyłość typu "jabłko" (inne określenia: otyłość
brzuszna, wisceralna tkanka tłuszczowa
zlokalizowana jest
głównie wewnątrz jamy
brzusznej) częściej dotyczy
mężczyzn.
Obydwa

Otyłość typu
"gruszka" (udowopośladkowa)
częściej występuje
u kobiet.
typy otyłości można w prosty sposób zróżnicować, obliczając stosunek
obwodu talii do obwodu bioder, tzw. wskaźnik talia/biodra lub WHR (ang. waist to
hip circumference ratio)
Klasyfikacja otyłości u osób dorosłych
według kryterium WHR
Typ otyłości
Otyłość trzewna
Otyłość udowo
– pośladkowa
Kobiety
WHR  0,8
WHR < 0,8
Mężczyźni
WHR 1,0
WHR< 1,0
11
Konsekwencje otyłości
Zaburzenia
oddychania
Schorzenia układu
sercowonaczyniowego
Udar mózgu
Choroba niedokrwienna
serca
Cukrzyca
Zaburzenia
hormonalne
Zmiany
zwyrodnieniowe
stawów
Nowotwory złośliwe
Dna moczanowa
Żylaki kończyn dolnych
Kamica żółciowa
12
Programy walki z otyłością mogą
obejmować:

Zmiany w środowisku życia tj. modyfikację stylu życia, zmianę zawodu, miejsca zamieszkania, sytuacji rodzinnej, sposobu wypoczynku oraz zainteresowań i celów życiowych. 
Zmiany zachowań indukowane za pomocą zajęć
edukacyjnych oraz oddziaływań psychoterapeutycznych.
13
Programy walki z otyłością mogą
obejmować:

Wprowadzenie kontrolowanego sposobu żywienia wg zaleceń lekarza lub dietetyka (5 posiłków dziennie z niedoborem energetycznym o różnym nasileniu). 
Zwiększenie ilości ruchu i wysiłku fizycznego.
14
Wymiennik węglowodanowy ‐ 1 WW (jednostka chlebowa) ‐
jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram cukru lub jej kaloryczna równoważność. Jako wzorzec przyjęto kromkę chleba o wadze 25 gram o wartości energetycznej około 40 kcal.
15
Wymiennik białkowy (WB) ‐ jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram białka zwierzęcego lub jego równoważność. Jako wzorzec przyjęto porcję mięsa cielęcego o wadze 50 gram. Dostarcza ono ok. 40 kcal energii.
16
Wymienniki tłuszczowe (WT) ‐ jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram tłuszczu lub jego równoważność. Jako wzorzec przyjęto porcję masła o wadze 12 gram.
17
Leczenie otyłości u dorosłych

dieta
Tabela . Zasady diety niskokalorycznej u dorosłych
Okres trwania
2 tygodnie
2 tygodnie
2 tygodnie
Stopniowo


Kaloryczność
1500 kcal
1000 kcal
500 kcal
Powrót do diety o deficycie 500 ‐ 1000 kcal w stosunku do zapotrzebowania
wysiłek fizyczny
farmakoterapia
18
Farmakologiczne leczenie otyłości
u dorosłych
Wycofane z lecznictwa leki przyspieszające
zużycie energii
Nazwa leku
Działanie niepożądane
Hormony tarczycy
Nadczynność tarczycy
Dinitrofenol
Neuropatia i zaćma
Aminorex
Pierwotne nadciśnienie płucne
Amfetamina
Uzależnienie
Fenfluramina
wady zastawek, nadciśnienie płucne
19
Leki stosowane w terapii otyłości
Nazwa leku
Teronac
(syn. Mazindol)
Sibutramina
(syn. Meridia)
Orlistat
(syn. Xenical)
Mechanizm działania
Hamuje łaknienie ośrodkowo, hamuje
wychwyt zwrotny noradrenaliny i
dopaminy w OUN, jest jednym z
najsilniejszych leków hamujących
łaknienie
Hamuje wychwyt zwrotny: serotoniny nasila poposiłkowe uczucie sytości,
noradrenaliny – nasilając termogenezę
zwiększa wydatek energetyczny,
podwyższając przy tym częstość bicia
serca i ciśnienie krwi
Inhibitor lipazy trzustkowej, zmniejszający przyswajalność tłuszczów, stosuje się go z dietą
ubogotłuszczową, aby nie wywołać biegunek tłuszczowych
Preparaty stosowane we wspomagającym
leczeniu otyłości u dorosłych
Preparat
Fucus – lek
homeopatyczny
L-karnityna
Herbatki zawierające
senes lub kruszynę
Bio-Chrom
Herba Ton
Mechanizm działania
Stymuluje wytwarzanie hormonów tarczycy, dzięki czemu zwiększa zużycie energii
Zwiększa transport kwasów tłuszczowych do mitochondriów, gdzie zachodzi ich spalanie Działają przeczyszczająco, skracają czas przebywania pokarmu w jelicie cienkim, a tym samym wchłanianie składników odżywczych
Preparaty zawierające chrom nasilają przemianę materii
Preparat zawiera wyciągi: z morszczynu, owoców głogu, liści brzozy, ziela pokrzywy oraz kory kondurago; przyspiesza podstawową przemianę materii, poprawia trawienie poprzez pobudzanie wydzielania żółci oraz soku żołądkowego i trzustkowego, działa także słabo moczopędnie
21
Preparaty stosowane we wspomagającym
leczeniu otyłości u dorosłych
Preparat
Redusan
Mechanizm działania
Preparat złożony (tabletki + kapsułki) ‐ składniki tabletek (fosforany, siarczan cynku oraz drożdże wzbogacone w chrom) nasilają przemianę materii, składniki kapsułek (polisacharydy: gumy oraz glukomannan) pęcznieją
powodując uczucie sytości
Trimline
Preparat złożony zawierający włókna ksantynowe oraz witaminy: A, C, D, PP, kompleks witamin B oraz sole mineralne: żelazo, miedź i cynk; pęcznienie włókien ksantynowych przyspiesza wystąpienie uczucia sytości; witaminy i minerały zapobiegają wystąpieniu niedoborów, którym sprzyja dieta z ograniczeniem ilości kalorii
22
Preparaty ziołowe wspomagające
odchudzanie- środki wypełniające żołądek i
jelita

Chudeus-syt , suplement diety, zawierający włóknik buraka
cukrowego, tabletki pomagają w zwalczaniu nadmiernego
łaknienia, ponieważ błonnik pęczniejąc w żołądku wywołuje uczucie
sytości.

Ananas – tabletki zawierające błonnik i naturalny enzym z
ananasa bromelinę, która dodatkowo wspomaga przemianę materii

Bioslank – suplement diety, kapsułki zawierające: glukomannian
(rodzaj błonnika), ekstrakt z mącznicy wywołujący działanie
moczopędne i drożdże w połączeniu z chromem, które dodatkowo
regulują poziom glukozy we krwi.
23
Preparaty ziołowe wspomagające
odchudzanie- preparaty pobudzające procesy
podstawowej przemiany materii

Biogal –suplement diety, olej z nasion ogórecznika w kapsułkach, reguluje min. przemiany związków tłuszczowych w organizmie. 
Citrin 500 – suplement diety,tabletki na bazie ekstraktu z rośliny Garcinia Cambogia zawierającej kwas hydroksycytrynowy, który wpływa na metabolizm węglowodanów i lipidów. 
Bio‐Slim – suplement diety, kapsułki zawierające ekstrakt z Garcinia Cambogia, L‐karnitynę, koenzym Q10, chrom, które mają
dodatkowo wspomóc działanie wyciągu roślinnego.
24
Preparaty ziołowe wspomagające
odchudzanie- środki działające żółciopędnie,
żółciotwórczo oraz moczopędnie

Korzeń mniszka – zioła do sporządzania odwaru. 
Cynacholin – płyn zawierający wyciąg z karczocha zwyczajnego. 
Slim – krople zawierające wyciągi z ziela dziurawca, liścia brzozy i melisy oraz ziela skrzypu. 
Hipokrates – mieszanka ułatwiająca trawienie. Zawiera ziele mięty, koszyczek rumianku, ziele dziurawca, owoc kminku, owoc kopru włoskiego, ziele melisy i owoc jałowca. 25
Preparaty ziołowe wspomagające
odchudzanie- środki przeczyszczające

ich stosowanie w leczeniu otyłości powinno być krótkotrwałe i dotyczyć jedynie przypadków wystąpienia zaparć w trakcie kuracji odchudzającej, których nie można zniwelować dietą, ani przyjmowaniem dużych ilości płynów. 
Błędnym jest przeświadczenie, że preparaty przeczyszczające wykazują
działanie odchudzające!
26
Preparaty ziołowe wspomagające
odchudzanie- środki przeczyszczające c.d

Degrosan – mieszanka ziołowa regulująca wadliwą przemianę materii. Zawiera korzeń
kruszyny, morszczyn, ziele mniszka, ziele krwawnika, ziele fiołka, kłącze perzu, kwiatostan lipy.. 
Chudeus‐fix – mieszanka ziołowa stosowana w nadwadze, zaparciach nawykowych, przy nadmiernej fermentacji i wzdęciach. Zawiera liść senesu, miętę pieprzową, nasiona babki płesznik, ziele nawłoci, kwiat hibiskusa i liście herbaty czarnej. 
Neonormosan – zioła stosowane w zaparciach nawykowych, niestrawności, zaburzeniach w trawieniu i wadliwej przemianie materii. Zawierają korzeń rzewienia, kłącze perzu, owoc kminku, ziele mięty, owoc bzu czarnego, korzeń mniszka. Normosan– zioła stosowane w zaparciach nawykowych, niestrawności, zaburzeniach w trawieniu i wadliwej przemianie materii. Zawierają korę kruszyny, liść senesu, kłącze perzu, owoc kminku, ziele mięty, owoc bzu czarnego, korzeń mniszka. Regulavit – składniki mieszanki wykazują działanie rozkurczające mięśnie gładkie jelit, przywracające prawidłowe ruchy perystaltyczne, pobudzające wydzielanie soku żołądkowego i żółci, przeczyszczające, regulujące przemianę materii, słabo moczopędne. Zawiera ona korę
kruszyny,liść mięty, koszyczek rumianku, korzeń mniszka, kłącze tataraku.. 


Slim Var – zioła wykazujące słabe działanie przeczyszczające, żółciopędne i moczopędne. Zawierają
korzeń kruszyny, morszczyn, kłącze perzu, korzeń lukrecji i korzeń mniszka.
27
Leczenie otyłości u dzieci

Dieta niskotłuszczowa

Terapia ruchowa

Modyfikacja zachowań
28
Aby skuteczniej zapobiegać otyłości u dzieci
należy:
1.
Zwiększyć częstotliwość i czas karmienia niemowląt piersią. 2.
U dzieci do 2 roku życia zmniejszyć zawartość białka w diecie, zwiększyć natomiast zawartość tłuszczu. 3.
W żywieniu dzieci w wieku szkolnym zmniejszyć
zawartość tłuszczu na rzecz węglowodanów i błonnika. 29
Aby skuteczniej zapobiegać otyłości u dzieci
należy:
4. Uzmysłowić rodzicom, że potrzeby psychiczne dziecka można zaspokajać bez podawania słodyczy, stosowanego jako metoda „nagradzania” bądź
„pocieszania”.
Poprzez nacisk organizacji konsumenckich doprowadzić
do ograniczenia liczby reklam niezdrowej żywności, emitowanych w godzinach najwyższej oglądalności telewizji przez dzieci i młodzież.
30
Preparaty roślinne stosowanie w
leczeniu zaburzeń lipidowych

siemię babki jajowatej (Semen Plantaginis ovatae),

ziele bratka (Herba Violae Tricoloris),

liść bobrka (Folium Menyanthidis),

korzeń mniszka (Radix Taraxaci),

czosnek (Allium Sativum),

poziomka pospolita (Fragaria Vesca),

morszczyn pęcherzykowaty (Fucus Vesiculosus),

wiesiołek (Oentherae Biennis),

oraz preparaty lecytyny sojowej i pyłków kwiatowych.

ziela karczocha (Cynarae herba)
31