pobierz streszczenie / summary

„ŚRODOWISKO I ROZWÓJ” NR 17 (1/2008)
Streszczenia
Część pierwsza
PRACE TEORETYCZNE I METODOLOGICZNE
Anna Kuczuk, Dorota Anders
Gospodarka odpadami w rolnictwie zrównoważonym środowiskowo
Rolnictwo w sposób znaczący powiązane jest ze środowiskiem naturalnym i tym samym
spoczywa na nim szczególna odpowiedzialność za jego ochronę. Gospodarstwom
ekologicznym i zrównoważonym przypada obowiązek podejmowania działań na rzecz ochrony
środowiska w różnych obszarach, także w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami.
Zanieczyszczenia pochodzące z rolnictwa są bardzo różnej jakości i powstają
w dużych ilościach. Rolnictwo wytwarza wiele niebezpiecznych odpadów np. ciała zwierząt,
odpady weterynaryjne, opakowania po środkach ochrony roślin. Nie bez znaczenia jest
problem odchodów zwierzęcych (obornika czy gnojowicy). Stosowanie nawożenia
mineralnego związane jest ze stosowaniem określonych dawek NPK z uwzględnieniem
dyrektywy azotanowej.
Izabella Franiel, Anna Błocka, Anna Cieplok
Wybrane parametry gospodarki odpadami na tle kraju w latach 2000 i 2004
Zaprezentowane zostały metody statystyczne do klasyfikacji województw, uwzględniając
19 zmiennych składników opisujących stan środowiska. Badania oparto na danych GUS z lat
2000 i 2004. Przeprowadzona analiza klastrowa pozwoliła na zgrupowanie poszczególnych
województw w zależności od stanu gospodarki odpadami. Natomiast zastosowanie analizy
jednoczynnikowej ANOVA/MANOVA dało podstawy do określenia, które z badanych
czynników w przyszłości będą miały zasadniczy wpływ na klasyfikację. Korelacją rangową
Spearmana określono wpływ badanych parametrów na stan gospodarki.
Andrzej Czaplicki
Wspólnotowy system handlu uprawnieniami do emisji CO2 –
uwarunkowania dla krajowego przemysłu koksowniczego
Polska od 13 grudnia 2002 roku jest stroną Protokołu z Kioto do Ramowej Konwencji
Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatycznych, tym samym zobowiązała się do
zredukowania wielkości emisji dwutlenku węgla o 6% w odniesieniu do roku 1988. Kraje,
które weszły w skład Unii Europejskiej 1 maja 2004, muszą dostosować się do założeń
zawartych w Protokole do 2012 roku.
Polskie koksownie emitują 167-399 kgCO2/Mg koksu, natomiast europejskie nawet do
600 kg CO2/Mg koksu. Wymagane zmniejszenie wielkości emisji można uzyskać w wyniku
obniżenia produkcji, to osłabi pozycję polskich koksowni na międzynarodowym rynku,
ponieważ techniczne rozwiązania już zostały wyczerpane. Rozwój tego sektora i jego
modernizacja jest możliwa przy wzroście produkcji do 11 030 000 Mg koksu/rok. Wielkość
emisji wyniesie wtedy 3 310 000 Mg CO2/rok.
Wilhelm Jan Tic
Oczyszczanie ścieków wodnych z przemywania produktów kondensacji aldolowej
2-metylopropanalu
W pracy przedstawiono wyniki badań neutralizacji ścieków powstałych z przemywania
kondensatu 2-metylopropanalu. Neutralizację ścieków przeprowadzono w trzech wariantach:
1) do ścieków wprowadzono kwas siarkowy i uzyskano rozdział cieczy na frakcję organiczną
i wodną; 2) do ścieków wprowadzono kwas siarkowy i następnie utleniono zanieczyszczenia
organiczne w fazie wodnej nadtlenkiem wodoru; 3) bezpośrednie utlenianie roztworu
nadtlenkiem wodoru. Najlepsze wyniki uzyskano przy dodaniu kwasu siarkowego (VI).
W mieszaninie wodnej zawarty był siarczan amonu oraz związki organiczne. Chemiczne
zapotrzebowanie na tlen wynosiło 400 000 mg O2/dm3. Przemywanie nadtlenkiem wodoru
pozwoliło na obniżenie ChZT do 2000 mg O2/dm3. Wydzielona faza organiczna może zostać
spalona w kotłowni. Natomiast organiczne odpady zawarte w fazie wodnej zostają utlenione
nadtlenkiem wodoru do dwutlenku węgla i wody.
Jan J. Hycnar, Tomasz Józefiak
Brykietowanie odpadów drobnoziarnistych
Rozwój techniczny związany jest ze wzrostem odpadów komunalnych i powstających
różnych gałęzi produkcji. Jednym ze sposobów zmniejszenia ich uciążliwości dla środowiska
ich brykietowanie. Do produkcji brykietów wymagane jest przygotowanie nadawy
o określonym uziarnieniu. Homogenizacja materiału z lepiszczem w istotny sposób wpływa na
ilość zastosowanych spoiw, jak również na jakość brykietów.
Brykietowanie pozwala na obniżenie objętości odpadów i zmniejszenie ich
oddziaływania na środowisko. Proces ten znajduje szerokie zastosowanie, jest efektywny
technologicznie i uzasadniony ekonomicznie. W przemyśle proces brykietowania stosowany
jest do produkcji koncentratów metali żelaznych i nieżelaznych, paliw ze szlamów, i flotacji
węgla, biomasy, wysoko energetycznych odpadów komunalnych, agregacji pyłów
dymnicowych i innych materiałów obojętnych dla środowiska oraz odpadów niebezpiecznych.
Na jakość brykietów wpływa wiele czynników: rodzaj i jakość spoiwa, metoda podawania
materiału, efektywność mieszania nadawy i lepiszcza oraz stosowanego ciśnienia.
Część druga
PRACE EMPIRYCZNE
Andrzej Wyciślik
Pobieranie próbek środowiskowych do badań składu chemicznego –
praktyczne wskazówki i źródła błędów
Próbki środowiskowe, a zwłaszcza odpady przemysłowe obejmują różnorodne
materiały, których struktura oraz skład chemiczny i fazowy mogą zmieniać się w bardzo
szerokich granicach. Mogą występować jako substancje względnie czyste lub jako
skomplikowane mieszaniny o zróżnicowanym składzie, jako materiały naturalne lub
antropogenicznie przekształcone albo też jako zupełnie nowe substancje dotąd w naturze
nieznane. Uzyskanie prawidłowych wyników badań składu chemicznego próbek
środowiskowych uzależnione jest głównie od stosowanego sposobu pobierania próbek.
W przypadku odpadów przemysłowych określenie zawartości poszczególnych pierwiastków
decyduje o możliwościach ich wykorzystania jako surowców wtórnych lub odzyskiwania
z nich składników, potrzebnych w różnych dziedzinach produkcji. Ma także zastosowanie
w doborze sposobu ich unieszkodliwiania oraz gromadzenia na składowiskach w dłuższym
okresie czasu. To z kolei związane jest z wykonywaniem ocen wpływu odpadów na
środowisko, w tym również wysokości opłat za ich składowanie, a także wskazanie warunków
ich bezpiecznego składowania. Zasadniczym elementem (parametrem) badań odpadów jest
również wymywalność poszczególnych zanieczyszczeń z matrycy materiału odpadowego.
Parametr wymywalności stanowi w wielu przypadkach główne kryterium oceny szkodliwości
odpadów na środowisko przyrodnicze.
W pracy wskazano na kilka najważniejszych czynników, które odgrywają istotną rolę
w procesie pobierania próbek środowiskowych w celu określania ich składu chemicznego.
Mirosława Marzena Nowak
Gospodarka odpadami na przykładzie firmy „Agropharm” S.A. w Tuszynie
Agropharm S.A. jest firmą farmaceutyczną. Produkuje preparaty naturalnych surowców
zielarskich pozyskiwanych z upraw ekologicznych. Ponadto prowadzi działalność usługową
w zakresie badań fizykochemicznych i mikrobiologicznych. W zakładzie są stosowane
procedury Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP), system HACCP oraz ISO 9001:2000.
Dokonany jest podział na odpady niebezpieczne i inne niż niebezpieczne z podaniem ilości
oraz ich charakterystyki chemicznej. Przedstawione jest postępowanie z odpadami na terenie
zakładu do czasu ich odbioru przez firmy zajmujące się utylizacją.
Dorota Burchart-Korol
Ograniczanie odpadów w hutnictwie żelaza i stali
Dokument Referencyjny (BREF – BAT Reference Dokument) Najlepszych Dostępnych
Technik BAT dotyczący produkcji żelaza i stali określa aspekty środowiskowe w hutach żelaza
o pełnym cyklu produkcyjnym. Dokumenty Referencyjne ograniczają się jedynie do ogólnych
wskazówek, w których zaleca się stosowanie przede wszystkim recyklingu odpadów
w różnych procesach technologicznych.
W hutach zintegrowanych odpady powstają w trzech podstawowych etapach produkcji
żelaza i stali: 1) podczas przeładunku surowców do procesu spiekania oraz podczas spiekania
rud żelaza – z oczyszczania spalin spiekalni rud żelaza, odpylania łamacza spieku, chłodni
spieku oraz punktów rozładunkowych i węzłów przesypowych; 2) podczas wytapiania surówki
wielkopiecowej – z oczyszczania wielkopiecowego gazu gardzielowego; 3) podczas
wytapiania stali – z oczyszczania gazów odlotowych konwertorów tlenowych. Huty w UE
wytwarzają mniejszą ilość odpadów w porównaniu hutami polskimi. W artykule
przedstawiono sposoby ograniczenia ilości odpadów w procesie wytopu żelaza.
Włodzimierz Kotowski
Termiczne przetwarzanie osadów ściekowych z odpadami komunalnymi
do energii elektrycznej i ciepła użytkowego
Zgodnie z dyrektywą 99/31/EC po roku 2008 w krajach Unii Europejskiej nie będzie
można deponować osadów ściekowych na składowiskach odpadów komunalnych. Także
zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 07.09.2005 (Dz. U. Nr 186,
poz. 1553) na składowiskach odpadów komunalnych będzie można lokować tylko osady
o wartości opałowej poniżej 6,5 MJ/kg lub gdy zawierają mniej niż 5% węgla organicznego.
W pracy opisane zostały fizyczne i chemiczne sposoby przetwarzanie osadów
ściekowych. Dotyczą one współspalania w piecach rusztowych, obrotowych i ze złożem
fluidalnym. W ostatnich latach następuje coraz większe zainteresowanie procesem fluidalnego
spalania. Rozwój tej technologii spalania wskazuje na możliwości pozyskiwania
z tych odpadów energii w elektrociepłowniach. Zastosowanie różnych technik przetwarzania
łącznie z pirolizą i ze zgazowaniem pozwala na poprawienie procesu odzyskiwania energii
i ograniczenie emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do powietrza atmosferycznego.
Modernizacja procesów przetwarzania prowadzi do poprawy parametrów ekonomicznych, co
zostało przedstawione w pracy.
Jan Mosio-Mosiewski, Marcin Muszyński
Wytwarzanie biopaliw z różnych surowców tłuszczowych
Wzrost zużycia energii zmusza do poszukiwania nowych źródeł, zwłaszcza
odnawialnych (OZE). Jednym z takich źródeł są tłuszcze roślinne (olej rzepakowy, lniankowy)
czy tłuszcze odpadowe (np. ze smażalni). W pracy przedstawiono różne technologie
estryfikacji tłuszczów. Podstawowym odczynnikiem w tym procesie jest metanol oraz
wodorotlenek potasu. Produktami tego procesu są estry, gliceryna, sól „mokra” i kwaśne
tłuszcze. Obecnie w Trzebini pracuje instalacja o wydajności 150 tyś. Mg/rok. Planowana
produkcja estrów w Polsce wynosi 800 tyś. Mg/rok.
Alicja Klimek, Iwona Kłosok-Bazan, Janusz Pospolita
Badanie efektywności usuwania związków azotowych
w oparciu o proces częściowej nitryfikacji
Związki azotu wprowadzane do środowiska mogą przyczyniać się do jego degradacji.
Dotyczy to zarówno formy amonowej jak i azotanowej. W czasie procesu oczyszczania
ścieków jak i niektórych procesów produkcyjnych powstają wody odpadowe o wysokiej
zawartości azotu amonowego. Strumień tych ścieków często nie przekracza 1% całkowitego
przepływu przez oczyszczalnie, jednak pod względem obciążenia ładunkiem zanieczyszczeń
często jego udział dochodzi nawet do 25% całkowitego obciążenia oczyszczalni.
Przeprowadzono badania laboratoryjne z zastosowaniem metody SHARON do częściowego
utlenienia wysokich stężeń związków azotu amonowego. Wyniki badań wskazują na wysoką
wydajność procesu.
Włodzimierz Kotowski, Katarzyna Matuszek
Fabryka celulozy oraz papieru sprzężona z syntezą metanolu
i wytwórczością energii elektrycznej
W procesie produkcji celulozy wydzielona zostaje lignina, która w drewnie stanowi
około 30% masy. Wydzielana razem z innymi odpadami bywa przetwarzana w fabrycznej
kotłowni do pary technologicznej. Szwedzkie przedsiębiorstwo CHEMREC AB uruchomiło
pilotową instalację syntezy metanolu na bazie tlenowego zgazowania suchej pozostałości
„czarnego ługu”. Gazowe produkty procesu spalane są w turbinie gazowej sprzężonej
z generatorem prądu elektrycznego. Nowością technologiczną i techniczną jest zastosowanie
tlenu i pary wodnej do zgazowania odpadów, które odbywa się w generatorach cyrkulującym
złożem fluidalnym. Do tlenku węgla dodawana jest para wodna. W trakcie procesu
endotermicznego rozkładane są furany i dioksyny. Końcowym produktem procesu jest
metanol.
Część trzecia
EDUKACJA EKOLOGICZNA
Elżbieta Buchcic
Edukacja możliwością kształtowania świadomości ekologicznej
Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego została podjęta jako wiodąca zasada
rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej. Ukierunkowanie oświaty na edukację
ekorozwoju jest jednym z priorytetów. Działania proekologiczne społeczeństwa są
zróżnicowane i w wielu przypadkach niewystarczające. Większość ludzi składa deklaracje
przedsięwzięć, ale ich nie podejmuje. Dlatego ważne jest działanie edukacyjne poprzez
doświadczenie. Wskazane jest także pełniejsze przygotowanie nauczycieli w zakresie
funkcjonowania przyrody oraz zrównoważonego rozwoju. Kształtowanie postaw dzieci
i młodzieży powinno odbywać się we współpracy z rodziną samorządami i placówkami
kulturalno oświatowymi. Niezbędna jest pomoc edukacji w kształtowaniu odpowiednich
postaw i realizacji polityki Unii Europejskiej.
W artykule przedstawiono propozycję pomocy w informowaniu o środowisku różnych
stowarzyszeń. Wskazanie nowej strategii i stymulowanie stowarzyszeń do działania
i współpracy prowadzi do poprawy edukacji i daje szanse osiągnięcia w tej dziedzinie sukcesu.
Jan Nadziakiewicz, Katarzyna Janusz
Oddziaływanie energetyki i powstających odpadów na środowisko naturalne
W pracy przedstawione zostały źródła energii konwencjonalnej jak i odnawialnej. Ze
spalaniem paliw związana jest emisja pyłów i gazów (SO2, NOx , CO2), które oddziaływają
negatywnie na powietrze, wodę, gleby i rośliny. Głównie emitowane związki przyczyniają się
do zakwaszania środowiska bądź powodują jego alkalizację. Zakwaszenie środowiska jest
przyczyną uwolnienia z kompleksu sorpcyjnego gleby metali ciężkich. Kwaśne opady
powodują również uszkodzenia roślin, zwłaszcza szpilkowych. Zaprezentowano także sposoby
zmniejszenia ujemnego wpływu produktów spalania na środowisko poprzez zagospodarowanie
żużli, popiołów, jak również produktów oczyszczania spalin. W przypadku elektrowni
jądrowych negatywny wpływ na środowisko spowodowany jest przez odpady radioaktywne.
Wysoko aktywne odpady są wykorzystywane do odzyskania wartościowych pierwiastków oraz
zmniejszenia ilości odpadów.
Renata Przywarska
Termiczne przekształcanie odpadów w aspekcie ochrony środowiska
W pracy przedstawiono instalacje termicznego przekształcanie odpadów oraz ich prawne
uwarunkowania eksploatacji. Zaprezentowano najnowsze technologie kontroli emisji
z katalizatorem DeNOx i z katalizatorem dioksan, z możliwością użycia obydwu katalizatorów
do połączonego reaktora. Dla porównania walorów ekologicznych technologii
konwencjonalnego spalania odpadów z technologiami alternatywnymi wybrano technologie
Schwell-Brenn-Verfahren i Thermoselect jako najbardziej zaawansowane technologie
alternatywne. Oprócz emisji do powietrza każdy rodzaj procesu rozważanych technologii
termicznego przekształcania odpadów wiąże się z emisją stałych produktów poprocesowych.
Należą do nich: żużel, który ma zwykle największy udział, następnie popioły pochodzące
z ciągów konwekcyjnych węzła utylizacji ciepła, pyły z urządzeń odpylających oraz
pozostałości poreakcyjne z instalacji oczyszczania spalin.
Anna Strumińska-Doktór
Kształtowanie świadomości ekologicznej podstawą zarządzania gospodarką odpadami
Cechą charakterystyczną dla współczesnych czasów jest ożywienie związane ze
stosunkiem człowieka do otaczającego świata. Kryzys ekologiczny, rozprzestrzeniający się na
kuli ziemskiej, jednoczy i mobilizuje społeczność międzynarodową do poszukiwania
rozwiązań, które doprowadziłyby do niwelowania skutków degradacji środowiska. Wzrastająca
ilość deponowanych na powierzchni Ziemi odpadów i wciąż nierozwiązane systemowo
kłopoty z ich segregacją stały się olbrzymim zagrożeniem dla środowiska, które wiąże się
z brakiem pomysłu na wykorzystanie odpadów posegregowanych oraz kompleksowego
programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Ponieważ rozwój cywilizacji można mierzyć
masą wytworzonych odpadów i – niestety – brakiem rozwiązań je likwidujących, należy
sięgnąć do sposobów, które doraźnie może niewiele zmniejszają problem, ale które pomogą
rozwiązać go przyszłościowo. Wobec degradacji środowiska związanego z rozwojem
gospodarczym, zapewniającym komfort i konsumpcyjny styl życia, chcąc zlikwidować niemoc
związaną ze zmniejszeniem ilości odpadów należy dążyć do zmian u tych, którzy je
wytwarzają, doprowadzić do weryfikacji potrzeb ludzi i tego, co nazywają oni komfortem.