Kodeks etyczny jako narzędzie służące do podnoszenia jakości

Transkrypt

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 94
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2012
mgr Bart omiej Suchodolski
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
S dwie rzeczy, które nape!niaj dusz" podziwem i czci ,
niebo gwia#dziste nade mn i prawo moralne we mnie.
Immanuel Kant
Kodeks etyczny jako narz!dzie
s u"#ce do podnoszenia jako$ci us ug
administracji publicznej
An ethical code as a tool used to improve the quality
of services provided by public administration
Streszczenie: Wspó!czesne urz"dy administracji publicznej mog by$ traktowane jako przedsi"biorstwa us!ugowe, które powinny przyk!ada$ du% wag" do jako&ci &wiadczonych przez siebie us!ug. Jednym z elementów wysokiej jako&ci &wiadczonych us!ug jest etyczne post"powanie urz"dników. W celu zagwarantowania etycznego post"powania urz"dników jednostki
administracji publicznej coraz cz"&ciej opracowuj kodeksy etyczne. Niniejszy artyku! obejmuje
analiz" poj"cia etyki, zagadnienia jako&ci us!ug administracji publicznej oraz prezentacj" i analiz" przyk!adowych kodeksów etycznych jednostek administracji publicznej pod k tem ich wp!ywu na jako&$ &wiadczonych us!ug.
S owa kluczowe: s u!ba cywilna, kodeks etyki s u!by cywilnej, zachowanie etyczne, zasady
!ycia publicznego
Abstract: Present public administration institutions can be regarded as service-providing organizations which should focus great attention on the quality of their services. One of the elements of high quality of service provided is clerks’ ethical behaviour. In order to ensure the ethical conduct of clerks, public administration more and more often draw up ethical codes. This
article comprises the analysis of the notion of ethics, the problem of the quality of government
services and presentation and analysis of an exemplary ethical code introduced in public administration in terms of their impact on the quality of provided services.
Keywords: civil service, the civil service code of ethics, ethical behaviour, principles of public life
Wst!p
Przedmiotem zainteresowa" etyki, jako jednego z dzia ów filozofii, jest
badanie moralnych i niemoralnych zachowa" w celu wyrobienia uzasadnionych s#dów1. Etyka prowadzi przemy$lenia nad wyja$nianiem ludzkiego za1
P. Pratley, Etyka w biznesie, Wydawnictwo Felberg SJA, Warszawa 2000, s. 12.
154
B. Suchodolski
chowania i ustalaniem zasad moralnego post%powania oraz tworzy koncepcje intelektualne opisuj#ce najlepsze zasady i wzorce moralne.
Etyk% cechuje pewien dualizm realizowanych przez ni# celów. Po
pierwsze, ocenia praktyczne zachowania ludzi pod k#tem obowi#zuj#cych
standardów moralnych. Po drugie natomiast, mo!e by& ona 'ród em rad
w kwestii, jakie post%powanie b%dzie moralne w ró!nych sytuacjach.
Pierwszy z powy!szych celów powoduje potrzeb% przeprowadzania
analiz i ocen czynów oraz wydarze", które mia y miejsce w przesz o$ci. Analizy te polegaj# na obja$nianiu norm i zastosowanych linii argumentacji. Etyka stara si% analizowa& os#dy i wydobywa& na $wiat o dzienne za o!enia
moralne stoj#ce u podstaw podejmowanych przez ludzi decyzji.
Celem drugim jest wypracowywanie racjonalnych metod s u!#cych do
rozstrzygania problemów zarówno obecnych, jak i przysz ych. Etyka stara
si% sugerowa& rozwi#zania i linie post%powania w razie pojawienia si% aktualnych dylematów moralnych lub przysz ych niebezpiecze"stw. Istotne jest,
aby proponowane rozwi#zania opiera y si% na opiniach uzyskanych dzi%ki
w a$ciwym i kompletnym informacjom.
(#cz#c oba cele mo!na stwierdzi&, !e przedmiotem etyki jest moralno$& rozumiana jako, uznawany za s uszny i prawdziwy, system norm, ocen
i wzorów post%powania. Etyka poszukuje odpowiedzi na pytanie o to, co jest
dobre, a co z e. Odpowied' na to pytanie ewoluowa a na przestrzeni wieków, w ró!nych okresach inne kategorie czynów by y przedmiotem moralnych warto$ciowa", inne by y zasady zawarte w zakazach i nakazach moralnych. Mo!na stwierdzi& wi%c, !e etyka oznacza zespó norm moralnych
oraz zasad post%powania przyj%tych i obowi#zuj#cych w danym okresie
w okre$lonej zbiorowo$ci2.
Ka!dego dnia ludzie s# „bombardowani’ ogromnymi ilo$ciami informacji, otrzymuj# najnowocze$niejsze rozwi#zania techniczne, media roszcz#
sobie prawo do kreowania ich $wiatopogl#du. Wszystko to powoduje, !e pojawia si% zagro!enie zagubieniem w a$ciwej moralnie drogi post%powania.
Elementarne prawa moralne, które generalnie nigdy nie ulegaj# zmianie,
powinny by& uznawane za drogowskaz, który pokazuje t% w a$ciw# drog%
osobom ni# pod#!aj#cym, a osobom zagubionym wskazuje, jak na ni# powróci&.
Przyk adem norm moralnych o charakterze ponadczasowym mog#
by& s owa francuskiego filozofa i pisarza epoki O$wiecenia, Karola Ludwika
Monteskiusza: „Gdybym wiedzia o czym$, co by oby dla mnie korzystne,
a co by oby szkodliwe dla mojej rodziny, to wyrzuci bym to z mojego umys u.
Gdybym wiedzia o czym$, co by oby korzystne dla mojej rodziny, ale nie dla
mojej ojczyzny, stara bym si% o tym zapomnie&. Gdybym wiedzia o czym$,
co by oby korzystne dla mojej ojczyzny, a szkodliwe dla Europy, lub te! korzystne dla Europy, lecz szkodliwe dla rodzaju ludzkiego, uzna bym to za
zabronione, poniewa! cz owiekiem jestem z konieczno$ci, a Francuzem je2
J. B a!ejowski, Etyka w edukacji, nauce, polityce i biznesie, Gda"skie Towarzystwo Naukowe,
Gda"sk 2007, s. 5.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012
ZN nr 94
Kodeks etyczny jako narz!dzie s"u# ce do podnoszenia jako$ci us"ug administracji publicznej
155
dynie z przypadku”3. S owa te tworz# swoist# piramid% warto$ci moralnych,
którymi Monteskiusz stara si% kierowa&. Mówi , !e jest przede wszystkim
cz owiekiem, wi%c dobro rodzaju ludzkiego uwa!a za najwy!szy priorytet
moralnego post%powania. Nast%pnie mówi , !e jest Europejczykiem, a co za
tym idzie bardzo wysoko ceni dobro Europy. Kolejno jest Francuzem, a zatem jako wysoce moralne ocenia dzia anie dla dobra swojej ojczyzny. Monteskiusz stwierdza te!, !e ponad dobro w asne ceni dobro swojej rodziny,
uwa!a wi%c, !e moralnie w a$ciwe jest post%powanie daj#ce korzy$ci rodzinie, nawet kosztem korzy$ci indywidualnych.
Powy!sze rozwa!ania na temat etyki nasuwaj# pytanie o to, czym jest
moralno$&. „Moralno$& w neutralnym tego s owa znaczeniu mo!na rozumie&
jako zespó norm, celów, wzorów post%powania, które reguluj# b#d' pretenduj# do regulowania stosunków mi%dzy grupami spo ecznymi, mi%dzy jednostk# i grup# z jednej strony a instytucjami z drugiej, które apeluj# do cz owieka jako cz owieka, b#d' te! oceniaj# cz owieka jako cz owieka, których
respektowanie jest wymuszane przez sankcje opinii spo ecznej”4. Moralno$&
opisuje „wymogi dotycz#ce sposobu traktowania jednych ludzi przez innych
ludzi”5. Moralno$& mo!e by& rozumiana jako zbiór zasad odwo uj#cych si%
do kategorii dobra i z a, zachowa" zas uguj#cych na aprobat% oraz godnych
pot%pienia, uznawanych w okre$lonej grupie lub spo ecze"stwie. Moralno$&
stanowi wi%c pewnego rodzaju ogranicznik dla dzia a" podejmowanych
przez ludzi dla zaspokojenia ich egoistycznych pragnie"6.
Porównuj#c etyk% do drzewa mo!na powiedzie&, !e posiada ono trzy
ga %zie – etyk% opisow#, etyk% normatywn# oraz metaetyk%. Zadaniem etyki
opisowej nie jest formu owanie !adnych postulatów moralnych. Etyka ta nie
preferuje konkretnych warto$ci, jedynie bada i opisuje moralno$& faktycznie
istniej#c# w danej spo eczno$ci. Etyka opisowa opisuje moralno$& tak#, jaka
ona jest w konkretnej spo eczno$ci bez dokonywania !adnych s#dów warto$ciuj#cych. Etyka normatywna zajmuje si% projektowaniem i uzasadnianiem
potrzeby funkcjonowania systemów moralnych. Metaetyka natomiast ukierunkowuje swoje dzia ania na logiczn# analiz% definicji i poj%& opisuj#cych
zachowania etyczne i nieetyczne.
Jako$% us ug administracji publicznej
Urz%dy administracji w swojej dzia alno$ci wype niaj# misj% spo eczn#,
s# organizacjami zaufania publicznego, które $wiadcz# ró!norodne us ugi
dla swoich interesantów. Taki stan rzeczy upowa!nia klientów urz%dów do
wymagania, aby funkcjonowa y one jak firmy us ugowe.
3
E. Skrzypek, Etyka w biznesie jako podstawa jako&ci i efektywno&ci organizacji w warunkach
nowej ekonomii, (w:) E. Skrzypek (red.), Etyka w biznesie, Katedra Zarz#dzania Jako$ci# i Wiedz# UMCS, Lublin 2010, s. 129-130.
4
M. Jankowski, Etyka, PWN, Warszawa 1979, s. 17.
5
P.K. Mclnerney, Wst"p do filozofii, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Warszawa 1998, s. 165.
6
M. Kulesza, M. Nizio ek, Etyka s!u%by publicznej, LEX a Wolters Kluwer Business, Warszawa
2010, s. 17.
ZN nr 94
156
B. Suchodolski
W literaturze przedmiotu mo!na znale'& ró!norodne próby zdefiniowania poj%cia „us ugi”. Twórca wspó czesnego marketingu Ph. Kotler twierdzi, !e „us uga to wszelka dzia alno$& lub korzy$&, któr# jedna ze stron mo!e
zaoferowa& drugiej, z zasady niematerialna i nie prowadz#ca do uzyskania
jakiejkolwiek w asno$ci7”.
Ciekaw# definicj% us ugi podaje równie! W.J. Stanton, który uwa!a,
!e „us uga jest to wyst%puj#ca odr%bnie dzia alno$& nie przynosz#ca materialnego efektu, dostarczaj#ca nabywcy okre$lonych korzy$ci, które nie s#
koniecznie zwi#zane ze sprzeda!# produktów lub innych us ug8”.
Wszelkie us ugi cechuj# si% czterema w a$ciwo$ciami, które wyra'nie
odró!niaj# je od produktów materialnych9:
niematerialno$& – us ugi nie mo!na dotkn#&, spróbowa& ani nawet
zobaczy& przed dokonaniem zakupu;
niespójno$& – us ugi s# niejednolite, niestandardowe i cz%sto
znacznie odbiegaj# od przyj%tego wzorca;
niepodzielno$& – us ugi s# $wiadczone przez us ugodawc% i w tym
samym momencie konsumowane przez us ugobiorc%;
niesk adowalno$& – us ugi nie podlegaj# magazynowaniu.
Najwi%kszym podmiotem $wiadcz#cym us ugi jest pa"stwo, które odpowiedzialne jest za us ugi publiczne, obejmuj#ce:
us ugi administracyjne – zwi#zane z obs ug# klientów zewn%trznych, np. wydawanie dokumentów na wniosek interesanta, wydawanie decyzji administracyjnych itp.;
us ugi spo eczne – obejmuj#ce np. ochron% zdrowia, o$wiat%, edukacj%, bezpiecze"stwo publiczne;
us ugi techniczne – m.in. transport, gospodarka wodna, ziele" publiczna.
U!ytkownikami us ug $wiadczonych przez jednostki administracji publicznej s# wszyscy mieszka"cy kraju lub okre$lonego regionu, jednak!e zakres dost%pu i wykorzystania us ug jest ró!ny. Na podstawie kryterium dost%pno$ci mo!na podzieli& $wiadczone us ugi publiczne na10:
us ugi uniwersalne – dostarczane ka!demu mieszka"cowi i nie
wymagaj#ce !adnego dzia ania z jego strony, np. sprz#tanie ulic
i sk adowanie $mieci;
us ugi „na !yczenie” – $wiadczone zainteresowanemu na jego
wniosek, np. doradztwo i ochrona zdrowia pierwszego kontaktu;
us ugi dla uprawnionych – $wiadczone tylko wybranej grupie osób
spe niaj#cych okre$lone kryteria, np. zasi ki, pomoc spo eczna;
us ugi racjonowane – ich dost%pno$& jest uzale!niona od istniej#cych zasobów, np. ! obki, pomoc domowa;
7
A. Czuba a, A. Jonas, T. Smole", Marketing us!ug, Wolters Kluwer, Kraków 2006, s. 11.
Ibidem, s. 12.
9
J. Otto, A. Olczak, Marketing w handlu i us!ugach, Politechnika (ódzka, (ód' 2007, s. 14.
10
K. Opolski, P. Modzelewski, Zarz dzanie jako&ci w us!ugach publicznych, CeDeWu, Warszawa 2009, s. 18-19.
8
ZN nr 94
157
us ugi przymusowe – $wiadczone w celu wzbogacenia i ochrony
cz onków spo eczno$ci lokalnej, np. edukacja szkolna, wi%zienia;
us ugi prewencyjne – $wiadczone w celu przeciwdzia ania zagro!eniom, np. bezpiecze"stwo publiczne, ochrona zdrowia;
us ugi dost%pne przez $wiadomy wybór dla wszystkich mieszka"ców, ale czasami za pewn# odp atno$ci#, np. biblioteki, transport.
Urz%dy administracji publicznej s# jednak do$& specyficznymi firmami
us ugowymi, poniewa! s# monopolistami w okre$lonej domenie dzia ania
czy na okre$lonym terenie. Ka!da osoba chc#ca uzyska& rozwi#zanie jakiej$
sprawy urz%dowej musi uda& si% do urz%du w a$ciwego np. ze wzgl%du na
swoje miejsce zamieszkania. Nie mo!e wybra& innego urz%du ni! ten, który
zgodnie z przepisami prawa jest w a$ciwy dla danego rodzaju sprawy. Powoduje to brak naturalnej konkurencji pomi%dzy poszczególnymi urz%dami
administracji publicznej. Konkurencja jednak mimo wszystko wyst%puje. Poszczególne urz%dy staraj# si% zapewnia& swoim klientom jak najwy!sz# jako$& us ug administracyjnych. Staraj# si% by& lepsze od innych, staraj# si%,
aby przez podnoszenie jako$ci $wiadczonych przez siebie us ug podnosi&
jako$& !ycia swoich klientów.
Bardzo trudno jednak jest zdefiniowa& poj%cie jako$ci us ug. Jest ona
zupe nie inaczej postrzegana przez klientów urz%du, a zupe nie inaczej
przez jego managerów. Klienci oceniaj# jako$& $wiadczonych im us ug
w sposób subiektywny w odniesieniu do korzy$ci, potrzeb lub preferencji.
Managerowie natomiast postrzegaj# jako$& us ug w sposób obiektywny jako
zgodno$& cech us ugi z okre$lonym wzorcem11.
Ka!dy interesant przychodz#cy do urz%du ma swoje oczekiwania co
do sposobu za atwienia sprawy. Us uga, jak# w urz%dzie otrzymuje, powinna
te oczekiwania zaspokoi&. Zgodnie z teori# luki jako$ci, us uga wy$wiadczona przez urz#d b%dzie mia a odpowiedni# jako$& tylko wtedy, kiedy jej realizacja spe nia albo nawet przekracza oczekiwania klienta. Je$li rzeczywisty
sposób za atwienia sprawy jest zgodny z oczekiwaniami klienta, wówczas
nie do$wiadczy on pozytywnych emocji. Satysfakcji dozna jedynie wtedy,
gdy jako$& wy$wiadczonej mu us ugi przewy!szy jego oczekiwania.
Poziom jako$ci us ugi, jakiej oczekuje klient urz%du, zale!y m.in. od:
ceny, jak# us ugobiorca musi zap aci&;
aktualnej potrzeby, z jak# klient przychodzi do urz%du;
wcze$niejszych do$wiadcze" w kontaktach z urz%dem;
stopnia z o!ono$ci us ugi $wiadczonej przez urz#d;
wizerunku urz%du w opinii klientów;
obietnic sk adanych przez urz#d odno$nie jako$ci $wiadczonych
us ug;
informacji, jakie na temat urz%du klient pozyska z innych 'róde .
Jako$& wy$wiadczonej klientowi us ugi przek ada si% na jego satysfakcj%, czyli „stan emocjonalny pojawiaj#cy si% u nabywcy w wyniku dokona11
W. Urban, Definicje jako&ci us!ug – ró%nice oraz ich przyczyny, „Problemy Jako$ci”, 3/2007,
s. 4.
ZN nr 94
158
B. Suchodolski
nia zakupu, b%d#cy rezultatem konfrontacji jego oczekiwa" co do produktu
lub us ugi z jego do$wiadczeniami z tym!e produktem lub us ug#12”.
W komercyjnych przedsi%biorstwach us ugowych satysfakcja klienta
przek ada si% na zyskowno$& przedsi%biorstwa. Klient usatysfakcjonowany
staje si% bardzo cz%sto klientem lojalnym, który dodatkowo reklamuje wy$wiadczon# mu us ug% w$ród swoich znajomych.
W administracji publicznej ani satysfakcja klienta nie przek ada si% na
zyskowno$& urz%du, ani lojalno$& klienta nie wp ywa na dokonywanie przez
niego ponownych decyzji konsumenckich. Mimo to, satysfakcja i lojalno$&
klienta urz%du s# bardzo wa!ne, poniewa! mog# wp ywa& na pozytywn#
ocen% intencji i decyzji podejmowanych przez administracj% publiczn#. Mog#
te! zwi%ksza& zaufanie do w adz, co w efekcie mo!e wp ywa& na decyzje
podejmowane przez obywateli „przy urnie” podczas kolejnych wyborów.
Kodeks etyczny pracownika jednostki administracji publicznej
W d#!eniu do najwy!szej jako$ci us ug oferowanych przez jednostki
administracji publicznej niezwykle istotn# rol% odgrywaj# etyczne zachowania pracowników. Zdaniem M.R. Naybpoura i D. Koehna o zachowaniach
etycznych mo!emy mówi&, je$li spe nione zostan# nast%puj#ce warunki13:
1. W a$ciwe zachowanie pracowników jest efektem przyk adania du!ej wagi
do wype nianych obowi#zków: pracownik chc#cy dobrze wykona& zadanie musi my$le& o tym, jak wykona& je najlepiej, mie& $wiadomo$& istnienia innych ludzi, w asnego zaanga!owania, mog#cych wyst#pi& uprzedze" i emocjonalnych reakcji oraz cechowa& si% zdolno$ci# do
przyjmowania krytyki i równoczesnego bronienia w asnego stanowiska.
2. Zachowania etyczne wymagaj# zdolno$ci s uchania opinii innych ludzi,
dawania ka!demu zainteresowanemu szansy zaprezentowania indywidualnych pogl#dów.
3. Nale!y krytycznie ocenia& potrzeby i wierzenia innych osób, poniewa!
nie wszystkie potrzeby musz# by& automatycznie zaspokajane, a pomys y wykorzystywane.
4. Pracownicy post%puj# etycznie jedynie wtedy, gdy w swoim post%powaniu uwzgl%dniaj# interesy innych ludzi i podczas realizacji zada" wspó pracuj# z innymi.
Zdaniem $w. Tomasza z Akwinu wszelka moralno$& ko"czy si%
w chwili, gdy zaczyna myli& si% dobro ze z em i gdy ka!dy uwa!a, !e mo!e
czyni&, co mu si% tylko podoba14. We wspó czesnej administracji publicznej
etyka powinna gra& rol% systemu nawigacyjnego podczas realizacji wszelkich dzia a". Taki system nawigacyjny coraz cz%$ciej przybiera form% kodeksów etycznych.
12
B. Marciniak, Badanie satysfakcji klientów – problemy i metody badawcze, „Marketing
i Rynek”, 11/2000, s. 20.
13
M. Bugdol, Warto&$ etyczne w zarz dzaniu przez jako&$, (w:) E. Skrzypek (red.), Etyka a jako&$ i efektywno&$ organizacji, op. cit., s. 18.
14
E. Skrzypek, op. cit., s. 130.
ZN nr 94
159
Kodeks etyczny stanowi zbiór zasad i warto$ci, którymi powinni kierowa& si% cz onkowie danej grupy podczas wykonywania zada" s u!bowych
w miejscu pracy, a tak!e poza nim. Zebrane w kodeksie zapisy maj# na celu
wyznaczenie wysokich standardów etycznych stosowanych przez cz onków
grupy, a przez to dbanie o dobre imi% zarówno ich, jak i grupy jako ca o$ci.
Kodeks zawiera regu y okre$laj#ce, jakie dzia ania s# poprawne (moralne),
a jakie niew a$ciwe (niemoralne) z etycznego punktu widzenia. Obejmuje
uporz#dkowany logicznie zbiór norm i zobowi#za" wymaganych od cz onków danej organizacji. Celem kodeksu etycznego jest uszczegó awianie
norm etyki ogólnej do specyfiki konkretnego zawodu.
Kodeks ma zach%ca& i pomaga& utrzymywa& etyczne zachowania
w organizacji. Jest pewnego rodzaju porozumieniem mi%dzy pracownikami
i pracodawc#. Kodeks etyczny nie stanowi jednak zapory dla mog#cych wyst#pi& w organizacji sytuacji konfliktowych. Jest instrumentem, który stawia
tam% nieodpowiednim zachowaniom oraz wprowadza rozwi#zania maj#ce
na celu ochron% dóbr osobistych pracowników15.
Kodeks etyczny urz%du administracji publicznej obejmuje zazwyczaj
nast%puj#ce zagadnienia16:
okre$lenie grupy docelowej;
obowi#zki urz%dników wobec spo ecze"stwa;
ujawnianie maj#tku przez urz%dników;
zachowanie w sytuacji powstania konfliktu interesu;
nadu!ywanie w adzy wynikaj#cej z zajmowanej pozycji;
wykorzystanie zasobów publicznych dla korzy$ci prywatnych;
post%powanie po zako"czeniu pracy w sektorze publicznym;
definiowanie zachowa", sytuacji oraz post%powa" stanowi#cych
naruszenie kodeksu;
stosowanie sankcji w przypadku naruszenia zapisów kodeksu.
Wprowadzony w urz%dzie administracji publicznej kodeks etyczny
spe nia wiele funkcji, w tym m.in.: informacyjno-szkoleniow#, kontroln#, marketingow#, motywacyjn#, gwarancyjn#, przeciwdzia aj#c# nieprawid owo$ciom. Kodeks etyczny ma jednak przede wszystkim sk ania& do refleksji
i przemy$le" na temat mog#cych wyst#pi& dylematów etycznych oraz sposobów ich rozwi#zywania na danym stanowisku. Ma równie! umo!liwia&
zachowanie etyczne nawet w przypadku braku szczegó owych zalece". Kodeks etyczny nie mo!e by& jedynie zbiorem zakazów, poniewa! powodowa by wtedy podej$cie minimalistyczne przejawiaj#ce si% w tylko $lepym
przestrzeganiu przepisów bez samodzielnego my$lenia17.
W urz%dach etyczne post%powanie pracowników jest bardzo istotne,
poniewa! reprezentuj# oni administracj% publiczn#, a co za tym idzie ich zachowanie przek ada si% na ogóln# opini% o w adzy.
15
Ibidem, s. 136.
J. Fi ek (red.), Etyczne aspekty dzia!alno&ci samorz du terytorialnego, MSAP AE Kraków,
Kraków 2004, s. 85.
17
T. Kowalski, Kodeks etyczny a kszta!towanie zasad etycznych w administracji,
www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/34609, s. 106.
16
ZN nr 94
160
B. Suchodolski
Powszechnie uwa!a si%, !e wzorcowy kodeks etyczny wprowadzony
w urz%dzie administracji publicznej powinien zawiera& Siedem Zasad )ycia
Publicznego, które opracowane zosta y przez brytyjsk# Komisj% ds. Standardów w )yciu Publicznym. Zasady te obejmuj#18:
zasad% bezstronno$ci – osoby sprawuj#ce funkcje publiczne
w trakcie podejmowania decyzji powinny kierowa& si% jedynie dobrem publicznym;
zasad% niezawis o$ci – osoby sprawuj#ce funkcje publiczne nie mog#
pozostawa& w jakiejkolwiek zale!no$ci od osób trzecich, które mog yby wywiera& wp yw na sposób sprawowania funkcji publicznej;
zasad% obiektywizmu – osoby sprawuj#ce funkcje publiczne,
w trakcie wype niania funkcji publicznych, powinny kierowa& si%
kryteriami merytorycznymi;
zasad% odpowiedzialno$ci – osoby sprawuj#ce funkcje publiczne
ponosz# odpowiedzialno$& za swoje decyzje i dzia ania przed spoecze"stwem;
zasad% jawno$ci – osoby sprawuj#ce funkcje publiczne powinny
podejmowa& wszelkie decyzje w sposób jawny;
zasad% uczciwo$ci – osoby sprawuj#ce funkcje publiczne powinny
deklarowa& wszelkie prywatne korzy$ci osi#gane w zwi#zku z zajmowanym stanowiskiem oraz rozwi#zywa& wszelkie zaistnia e konflikty w sposób chroni#cy dobro spo eczne;
zasad% przywództwa – osoby pe ni#ce funkcje publiczne powinny
promowa& i poprzez dawanie dobrego przyk adu, wspiera& realizacj% wymienionych zasad.
Najbardziej znanym przyk adem kodeksu etycznego stosowanego
w administracji publicznej jest Kodeks Etyki S u!by Cywilnej nadany zarz#dzeniem Prezesa Rady Ministrów Nr 114 z dnia 11 pa'dziernika 2002 r. Zawiera on nast%puj#ce tre$ci:
§1
W adza pa"stwowa jest w adz# s u!ebn# w stosunku do praw obywateli
i prawa w ogóle. Cz onek korpusu s u!by cywilnej traktuje prac% jako s u!b%
publiczn#, ma zawsze na wzgl%dzie dobro Rzeczypospolitej Polskiej, jej
ustrój demokratyczny oraz chroni uzasadnione interesy ka!dej osoby,
a w szczególno$ci:
1) dzia a tak, aby jego dzia ania mog y by& wzorem praworz#dno$ci
i prowadzi y do pog %bienia zaufania obywateli do pa"stwa i jego
organów;
2) pami%taj#c o s u!ebnym charakterze w asnej pracy, wykonuje j#
z poszanowaniem godno$ci innych i poczuciem godno$ci w asnej;
3) pami%ta, !e swoim post%powaniem daje $wiadectwo o Rzeczpospolitej Polskiej i jej organach oraz wspó tworzy wizerunek s u!by cywilnej;
18
M. Golec, Kodeks etyki Lorda Nolana i jego adaptacje w polskich systemach etyczno-prawnych, http://www.creatiff.com.pl.
ZN nr 94
161
4) przedk ada dobro publiczne nad interesy w asne i swojego $rodowiska.
§2
Cz onek korpusu s u!by cywilnej wykonuje obowi#zki rzetelnie, a w szczególno$ci:
1) pracuje sumiennie, d#!#c do osi#gni%cia najlepszych rezultatów
swej pracy i maj#c na wzgl%dzie wnikliwe oraz rozwa!ne wykonywanie powierzonych mu zada";
2) jest twórczy w podejmowaniu zada", a wyznaczone obowi#zki realizuje aktywnie, z najlepsz# wol#, nie ograniczaj#c si% jedynie do
ich litery;
3) nie uchyla si% od podejmowania trudnych rozstrzygni%& oraz odpowiedzialno$ci za swoje post%powanie; wie, !e interes publiczny
wymaga dzia a" rozwa!nych, ale skutecznych i realizowanych
w sposób zdecydowany;
4) w rozpatrywaniu spraw nie kieruje si% emocjami, jest gotów do
przyj%cia krytyki, uznania swoich b %dów i do naprawienia ich konsekwencji;
5) dotrzymuje zobowi#za", kieruj#c si% prawem i przewidzianym trybem dzia ania;
6) racjonalnie gospodaruje maj#tkiem i $rodkami publicznymi, z dbao$ci# o nie i b%d#c gotowy do rozliczenia swoich dzia a" w tym
zakresie;
7) jest lojalny wobec urz%du i zwierzchników, gotów do wykonywania
s u!bowych polece", maj#c przy tym na wzgl%dzie, aby nie zosta o
naruszone prawo lub pope niona pomy ka;
8) wykazuje pow$ci#gliwo$& w publicznym wypowiadaniu pogl#dów
na temat pracy swego urz%du oraz innych urz%dów i organów pa"stwa;
9) rozumie i aprobuje fakt, i! podj%cie pracy w s u!bie publicznej
oznacza zgod% na ograniczenie zasady poufno$ci informacji dotycz#cej równie! jego !ycia osobistego.
§3
Cz onek korpusu s u!by cywilnej dba o rozwój w asnych kompetencji,
a w szczególno$ci:
1) rozwija wiedz% zawodow#, potrzebn# do jak najlepszego wykonywania pracy w urz%dzie;
2) d#!y do pe nej znajomo$ci aktów prawnych oraz wszystkich faktycznych i prawnych okoliczno$ci spraw;
3) jest gotów do wykorzystania wiedzy zwierzchników, kolegów
i podw adnych, a w przypadku braku wiedzy specjalistycznej - do
korzystania z pomocy ekspertów;
4) zawsze jest przygotowany do jasnego - merytorycznego i prawnego - uzasadnienia w asnych decyzji i sposobu post%powania;
ZN nr 94
162
B. Suchodolski
5) w wykonywaniu wspólnych zada" administracyjnych dba o ich jako$& merytoryczn# i o dobre stosunki mi%dzyludzkie;
6) je!eli w sprawie s# wyra!ane zró!nicowane opinie, d#!y do
uzgodnie" opartych na rzeczowej argumentacji;
7) !yczliwy ludziom, zapobiega napi%ciom w pracy i roz adowuje je,
przestrzega zasad poprawnego zachowania.
§4
Cz onek korpusu s u!by cywilnej jest bezstronny w wykonywaniu zada"
i obowi#zków, a w szczególno$ci:
1) nie dopuszcza do podejrze" o zwi#zek mi%dzy interesem publicznym i prywatnym;
2) nie podejmuje !adnych prac ani zaj%&, które koliduj# z obowi#zkami s u!bowymi;
3) nie przyjmuje !adnej formy zap aty za publiczne wyst#pienia, gdy
maj# one zwi#zek z zajmowanym stanowiskiem lub wykonywan#
prac# s u!bow#;
4) w prowadzonych sprawach administracyjnych równo traktuje
wszystkich uczestników, nie ulegaj#c !adnym naciskom i nie
przyjmuj#c !adnych zobowi#za" wynikaj#cych z pokrewie"stwa,
znajomo$ci, pracy lub przynale!no$ci;
5) od osób zaanga!owanych w prowadzone sprawy nie przyjmuje
!adnych korzy$ci materialnych ani osobistych;
6) nie demonstruje za!y o$ci z osobami publicznie znanymi ze swej
dzia alno$ci politycznej, gospodarczej, spo ecznej lub religijnej, wystrzega si% okazji do promowania jakichkolwiek grup interesu;
7) szanuje prawo obywateli do informacji, maj#c na wzgl%dzie jawno$& dzia ania administracji publicznej, dochowuj#c przy tym tajemnicy ustawowo chronionej;
8) akceptuje ograniczenia mo!liwo$ci podj%cia przysz ej pracy
u osób, których sprawy by y lub s# prowadzone przez zatrudniaj#cy go urz#d.
§5
Cz onek korpusu s u!by cywilnej w wykonywaniu zada" i obowi#zków jest
neutralny politycznie, a w szczególno$ci:
1) lojalnie i rzetelnie realizuje strategi% i program Rz#du Rzeczypospolitej Polskiej, bez wzgl%du na w asne przekonania i polityczne
pogl#dy;
2) przygotowuj#c propozycje dzia a" administracji rz#dowej, udziela
obiektywnych, zgodnych z najlepsz# wol# i wiedz#, porad i opinii
zwierzchnikom;
3) nie manifestuje publicznie pogl#dów i sympatii politycznych, a je!eli jest urz%dnikiem s u!by cywilnej, to nie tworzy i nie uczestniczy
w partiach politycznych;
ZN nr 94
163
4) dystansuje si% otwarcie do wszelkich wp ywów i nacisków politycznych, które mog# prowadzi& do dzia a" stronniczych, i nie anga!uje si% w dzia ania, które mog yby s u!y& celom partyjnym;
5) dba o jasno$& i przejrzysto$& w asnych relacji z osobami pe ni#cymi funkcje polityczne;
6) nie uczestniczy w strajkach lub akcjach protestacyjnych, zak ócaj#cych normalne funkcjonowanie urz%du;
7) eliminuje wp ywy polityczne na rekrutacj% i awanse w s u!bie
cywilnej19.
Z przytoczonego przyk adowego Kodeksu Etyki S u!by Cywilnej wy ania si% szczególna rola urz%dników, którzy s# reprezentantami w adz Rzeczpospolitej Polskiej kszta tuj#cymi opini% spo ecze"stwa o organach administracji publicznej. Etyczne post%powanie urz%dników przek ada si%, wi%c na
pozytywn# opini% o ca ej administracji. Co wi%cej, mo!na oczekiwa&, !e
urz%dnicy b%d# stanowili wzór post%powania etycznego dla wszystkich obywateli. Kodeks przedstawia cztery podstawowe zasady etycznego post%powania cz onków korpusu s u!by cywilnej:
1. Rzetelno$&, przez któr# rozumie& nale!y przede wszystkim sumienno$&,
twórczo$&, odpowiedzialno$&, bezstronno$&, gotowo$& przyznania si% do
b %du i do jego naprawienia, racjonalno$& gospodarowania $rodkami publicznymi oraz lojalno$&.
2. Dba o$& o rozwój w asnych kompetencji obejmuj#c# rozwijanie wiedzy
zawodowej, d#!enie do poznania aktów prawnych, gotowo$& do skorzystania z wiedzy innych oraz wyja$niania zajmowanego przez siebie
w konkretnej sprawie stanowiska.
3. Bezstronno$&, czyli m.in. niedopuszczanie do podejrze" o konflikt interesów, nieprzyjmowanie !adnych korzy$ci materialnych ani osobistych
w zwi#zku z prowadzonymi sprawami oraz respektowanie prawa obywateli do dost%pu do informacji przy równoczesnym zachowaniu tajemnicy
ustawowo chronionej.
4. Neutralno$& polityczn# rozumian# jako lojalne i rzetelne wykonywanie
strategii i programów Rz#du RP bez wzgl%du na ich zgodno$& z w asnymi przekonaniami, nie manifestowanie w asnych pogl#dów politycznych,
dystansowanie si% od wszelkich form politycznego nacisku, eliminowanie
wp ywów politycznych na proces rekrutacji i awanse w s u!bie cywilnej.
Kodeks Etyki S u!by Cywilnej i zawarte w nim zasady stanowi# podstaw%, na której opracowanych zosta o wiele kodeksów etyki dla pracowników poszczególnych urz%dów administracji publicznej. Jako przyk ad kodeksu wzorowanego na Kodeksie Etyki S u!by Cywilnej mo!na poda& Kodeks
Etyki Pracownika Samorz#dowego wprowadzony w Starostwie Powiatowym
w My$lenicach.
Kodeks Etyki S u!by Cywilnej, jak i zawarte w nim zasady, nie s# jednak obowi#zuj#ce dla urz%dów samorz#du terytorialnego. Jako przyk ad in19
Zarz dzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 pa#dziernika 2002 r. w sprawie ustanowienia
Kodeksu Etyki S!u%by Cywilnej, M.P. 2002 nr 46 poz. 683.
ZN nr 94
164
B. Suchodolski
nego uj%cia kodeksu etycznego mo!na przytoczy& Kodeks Etyczny Pracowników Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu:
PREAMBU(A
Kodeks Etyczny Pracowników Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu stanowi zbiór zasad i warto$ci, którymi powinni kierowa& si% Pracownicy Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu podczas wykonywania zada" s u!bowych
w miejscu pracy, a tak!e poza nim.
Celem Kodeksu jest poprawa jako$ci funkcjonowania Starostwa oraz zwi%kszenie zaufania mieszka"ców powiatu do samorz#du lokalnego oraz wspieranie pracowników w realizacji etycznego post%powania.
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
ZASADY OGÓLNE
Art. 1
Ilekro& w niniejszym Kodeksie jest mowa o:
a) Starostwie - nale!y przez to rozumie& Starostwo Powiatowe w Ko obrzegu;
b) Kodeksie - nale!y przez to rozumie& Kodeks Etyczny Pracowników
Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu;
c) Pracownikach - nale!y przez to rozumie& Pracowników Starostwa
Powiatowego w Ko obrzegu.
Pracownicy maj# $wiadomo$&, !e ich praca jest s u!b# publiczn#, a celem nadrz%dnym jest dobro mieszka"ców powiatu.
Kodeks wspiera dzia ania Pracowników oparte na zasadach: praworz#dno$ci, bezinteresowno$ci, uczciwo$ci, sprawiedliwo$ci, odpowiedzialno$ci, jawno$ci, dba o$ci o dobre imi% Starostwa i pracowników, godnego
zachowania w miejscu pracy i poza nim, uprzejmo$ci i !yczliwo$ci
w kontaktach z obywatelami, zwierzchnikami, radnymi, podw adnymi
i wspó pracownikami.
Ustala si% procedur% corocznego przegl#du i monitoringu Kodeksu
Etycznego pracowników Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu stanowi#c# za #cznik nr 1 do Kodeksu Etycznego.
WYKONYWANIE ZADA*
Art. 2
Pracownicy realizuj# swoje obowi#zki w sposób nie budz#cy w#tpliwo$ci
etycznych.
Pracownicy d#!# do osi#gni%cia najlepszych rezultatów swojej pracy maj#c na wzgl%dzie wnikliwe oraz rozwa!ne wykonywanie powierzonych
zada".
Pracownik nie uchyla si% od przyj%cia odpowiedzialno$ci za swoje post%powanie.
Pracownik zobowi#zany jest do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji uzyskanych w toku czynno$ci s u!bowych.
ZN nr 94
165
Art. 3
1. Pracownik dok ada wszelkich stara", aby jego post%powanie by o jawne,
zrozumia e i wolne od podejrze" o jak#kolwiek form% interesowno$ci czy
korupcji.
2. Pracownik nie dopuszcza do podejrze" o zwi#zek mi%dzy interesem publicznym, a prywatnym.
3. Pracownik nie demonstruje poufa o$ci z osobami publicznie znanymi ze
swej dzia alno$ci politycznej, gospodarczej, spo ecznej lub religijnej, wystrzega si% promowania jakichkolwiek grup interesu.
4. Pracownik nie ulega wp ywom i naciskom politycznym, które mog# prowadzi& do dzia a" stronniczych lub sprzecznych z interesem publicznym.
5. Pracownik nie przyjmuje !adnych korzy$ci materialnych lub osobistych,
ani obietnic takich korzy$ci jak równie! nawet drobnych prezentów.
Art. 4
1. W kontaktach ze wspó pracownikami, pracownik powinien respektowa&
ich do$wiadczenie i wiedz%.
2. Pracownik powinien w sposób wszechstronny i odpowiedzialny wspó pracowa& z innymi pracownikami w celu wykonywania obowi#zków zawodowych.
3. Pracownik powinien d#!y& do usprawnienia funkcjonowania Starostwa
i poprawy efektywno$ci podejmowanych dzia a".
Art. 5
1. W kontaktach z obywatelami pracownik zachowuje si% uprzejmie, jest
pomocny i udziela odpowiedzi na skierowane do niego pytania wyczerpuj#co i dok adnie.
2. Pracownik dba o dobre stosunki mi%dzyludzkie, przestrzega zasad zachowania w a$ciwych cz owiekowi o wysokiej kulturze osobistej, w miejscu pracy i poza nim.
ZAKO*CZENIE
Art. 6
1. Pracownicy s# zobowi#zani przestrzega& postanowie" Kodeksu i kierowa& si% jego zasadami.
2. Kodeks zostanie podany do publicznej wiadomo$ci po podpisaniu przez
pracowników, w celu poinformowania mieszka"ców powiatu o standardach zachowania i wykonywania obowi#zków s u!bowych przez pracowników Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu20.
20
www.spkolobrzeg.finn.pl/res/serwisy/bip-spkolobrzeg/komunikaty/_013_47951.pdf
ZN nr 94
166
B. Suchodolski
Kodeks Etyczny Pracowników Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu
przybiera posta& typowego aktu prawnego. Sk ada si% z czterech cz%$ci:
1. Preambu y;
2. Zasad ogólnych;
3. Wykonywania zada";
4. Zako"czenia.
Preambu a Kodeksu stanowi jego wst%p informuj#cy, czym jest kodeks oraz okre$laj#cy cele, jakim ma on s u!y&. Z preambu y mo!emy dowiedzie& si%, !e kodeks Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu ma za zadanie przyczynia& si% do podnoszenia poziomu spo ecznego zaufania do
w adzy lokalnej oraz wspiera& pracowników w etycznym post%powaniu.
W cz%$ci „Zasady ogólne” znajduj# si% definicje najwa!niejszych poj%& u!ytych w kodeksie oraz zasady, którymi pracownicy Starostwa winni si%
kierowa& zarówno w miejscu pracy jak i poza nim. Porównuj#c zasady wyszczególnione w Kodeksie Etyki S u!by Cywilnej i w Kodeksie Etycznym
Pracowników Starostwa Powiatowego w Ko obrzegu mo!na zauwa!y&, !e
zasady, jakimi maj# kierowa& si% ko obrzescy samorz#dowcy, stanowi#
uszczegó owienie zasad, których przestrzega& maj# cz onkowie korpusu
s u!by cywilnej.
W trzeciej cz%$ci kodeksu zawarte s# wytyczne dotycz#ce etycznego
post%powania i wykonywania zada" przez pracowników Starostwa. Urz%dnicy maj# przede wszystkim wykonywa& swoje obowi#zki w sposób nie budz#cy w#tpliwo$ci etycznych, maj# unika& jakichkolwiek podejrze" o wykorzystywanie stanowiska dla prywatnych korzy$ci. Maj# by& odporni na
wszelkie próby nacisku podczas wykonywanej pracy oraz, aby dzi%ki temu
unikn#& podejrze" o korupcj%, nie mog# przyjmowa& !adnych nawet najdrobniejszych prezentów. Urz%dnicy, w celu efektywnego wykonywania zada" Starostwa, powinni wspó pracowa& ze sob# i równocze$nie szanowa&
nawzajem swoj# wiedz% i do$wiadczenie. W kontaktach z klientami urz%du,
urz%dnicy zobowi#zani s# do bycia uprzejmymi i pomocnymi. Urz%dnicy zarówno w miejscu pracy, jak i poza nim powinni przestrzega& zasad zachowania w a$ciwych cz owiekowi o wysokiej kulturze osobistej.
W zako"czeniu kodeksu zawarte jest zobowi#zanie pracowników do
jego przestrzegania oraz informacja, !e kodeks zostanie podany do publicznej wiadomo$ci.
Zaprezentowane dotychczas dwa kodeksy etyki pracowników urz%dów administracji publicznej zawiera y zasady, którymi pracownicy ci powinni
si% kierowa& w swojej pracy. Zasady te mo!na jednak uzna& tylko za pewnego rodzaju zalecenie, poniewa! !aden z tych kodeksów nie przewidywa
kar za ewentualne post%powanie nieetyczne. Brak restrykcji za nieprzestrzeganie zasad etycznych uj%tych w kodeksach etycznych mo!e by&
uznany za ich pewn# s abo$&, wi%c niektóre z urz%dów administracji publicznej staraj# si% wprowadza& do przyj%tych kodeksów etycznych informacj% o konsekwencjach, jakie ponios# urz%dnicy w razie nieprzestrzegania
wymogów w nich uj%tych. Jako przyk ad mo!na poda& Kodeks Etyki Pra-
ZN nr 94
167
cowników Starostwa Powiatowego w Drawsku Pomorskim, który zawiera
nast%puj#cy zapis:
„Naruszenie przez pracownika Starostwa Powiatowego w Drawsku
Pomorskim postanowie" Kodeksu Etyki:
1. powoduje odpowiedzialno$& regulaminow# (porz#dkow#) oraz przewidziane prawem konsekwencje,
2. znajduje odzwierciedlenie w okresowej ocenie pracowników dokonywanej
zgodnie z obowi#zuj#cymi w Starostwie Powiatowym w Drawsku Pomorskim przepisami”21.
Drawski Kodeks jasno mówi, !e etyczne post%powanie b%dzie jednym
z kryteriów oceny okresowej pracowników Starostwa i przestrzega ich, !e za
post%powanie w#tpliwe etycznie mo!e spotka& ich kara zarówno regulaminowa, jak i przewidziana przepisami prawa.
Wprowadzenie w urz%dzie administracji publicznej kodeksu etycznego
przynosi mu wiele korzy$ci, do których zaliczy& mo!na przede wszystkim:
eliminacj% nieetycznych zachowa" i zmniejszenie biurokracji;
u atwienie w razie konieczno$ci wyci#gni%cia konsekwencji dyscyplinarnych w stosunku do pracowników;
lepsz# atmosfer% skutecznie zach%caj#c# do dalszej pracy i pozostawania w danej organizacji;
wi%ksze zaanga!owanie urz%dników we wspóln# realizacj% powierzonych im zada";
lepsze rezultaty pracy dzi%ki otwartemu, kreatywnemu i etycznemu
$rodowisku;
unikanie sporów wewn#trz urz%du, jak równie! na linii urz#d – interesant;
wzrost akceptacji spo ecznej;
zwi%kszenie poziomu zaufania klientów, kontrahentów i inwestorów.
Uogólniaj#c, powy!sze korzy$ci mo!na nazwa& wzrostem jako$ci
us ug $wiadczonych przez administracj% publiczn#. Interesant, który po
przyj$ciu do urz%du zostanie obs u!ony prawid owo przez pracownika, którego zachowanie etyczne nie b%dzie budzi& !adnych w#tpliwo$ci, wyjdzie
z tego urz%du usatysfakcjonowany i poprzez poinformowanie innych o swoim zadowoleniu przyczyni si% do utwierdzenia pozytywnej opinii o urz%dzie.
Podsumowanie
Urz%dy administracji publicznej coraz cz%$ciej s# postrzegane przez
pryzmat $wiadczonych przez siebie us ug i traktowane jako ogromne przedsi%biorstwa us ugowe. Takie podej$cie upowa!nia do zwracania szczególnej
uwagi na zagadnienie jako$ci $wiadczonych us ug publicznych, a w szczególno$ci na dzia ania zmierzaj#ce do osi#gni%cia jak najwy!szego poziomu
tej jako$ci. Jedn# z dróg prowadz#cych do wzrostu jako$ci us ug jest zapewnianie etycznego post%powania urz%dników, którym z pomoc# w rozwi#21
www.powiatdrawski.pl/pl/rada-powiatu/starostwo-powiatowe/kodeks-etyki.
ZN nr 94
168
B. Suchodolski
zywaniu dylematów moralnych przychodz# kodeksy etyczne. Kodeksy te,
poprzez popraw% efektywno$ci dzia alno$ci administracji i zwi%kszanie panuj#cego w$ród spo ecze"stwa zaufania do niej, wp ywaj# na wzrost odczuwanej przez us ugobiorców jako$ci $wiadczonych us ug publicznych. Pozwalaj#
tak!e na eliminowanie nieetycznych zachowa" urz%dników, które cz%sto byy skutkiem braku odpowiedniej wiedzy i $wiadomo$ci skutków swojego post%powania.
Wprowadzenia kodeksu etycznego nie mo!na traktowa& jako celu
samego w sobie. Kodeks etyczny stanowi drogowskaz wyznaczaj#cy kierunek na drodze etycznego post%powania, jednak!e to, czy urz#d b%dzie
w stanie wej$& na t% drog% i ni# pod#!a&, zale!e& b%dzie przede wszystkim
od jego kierownictwa i zatrudnionych w nim pracowników.
Bibliografia
B a!ejowski J., Etyka w edukacji, nauce, polityce i biznesie, Gda"skie Towarzystwo Naukowe, Gda"sk 2007.
Bogucka I., Pietrzykowski T., Etyka w administracji publicznej, Lexis Nexis,
Warszawa 2009.
Bugdol M., Warto&ci etyczne w zarz dzaniu przez jako&$, (w:) Etyka a jako&$ i efektywno&$ organizacji, monografia pod redakcj# E. Skrzypek,
Katedra Zarz#dzania Jako$ci# i Wiedz# UMCS, Lublin 2010.
Czuba a A., Jonas A., Smole" T., Marketing us!ug, Wolters Kluwer, Kraków
2006.
Golec M., Kodeks etyki Lorda Nolana i jego adaptacje w polskich systemach
etyczno-prawnych, http://www.creatiff.com.pl.
Fi ek J. (red.), Etyczne aspekty dzia!alno&ci samorz du terytorialnego,
MSAP AE Kraków, Kraków 2004.
Hofman M., Normy etyczne w obszarze zarz dzania projektami – zarys problematyki, (w:) Etyka w biznesie, monografia pod redakcj# E. Skrzypek, Katedra Zarz#dzania Jako$ci# i Wiedz# UMCS, Lublin 2010.
Jankowski M., Etyka, PWN, Warszawa 1979.
Kulesza M., Nizio ek M., Etyka s!u%by publicznej, LEX a Wolters Kluwer
Business, Warszawa 2010.
Marciniak B., Badanie satysfakcji klientów – problemy i metody badawcze,
„Marketing i Rynek”, 11/2000, s. 20.
Mclnerney K., Wst"p do filozofii, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Warszawa 1998.
Opolski K., Modzelewski P., Zarz dzanie jako&ci w us!ugach publicznych,
CeDeWu, Warszawa 2009.
Otto J., Olczak A., Marketing w handlu i us!ugach, Politechnika (ódzka, (ód'
2007.
Pratley P., Etyka w biznesie, Wydawnictwo Felberg SJA, Warszawa 2000.
Skrzypek E., Etyka w biznesie jako podstawa jako&ci i efektywno&ci organizacji w warunkach nowej ekonomii, (w:) Etyka w biznesie, monografia
pod redakcj# E. Skrzypek, Katedra Zarz#dzania Jako$ci# i Wiedz#
UMCS, Lublin 2010.
ZN nr 94
169
Tkaczyk S., Etyka w biznesie. Wybrane aspekty, (w:) Etyka w biznesie, monografia pod redakcj# E. Skrzypek, Katedra Zarz#dzania Jako$ci#
i Wiedz# UMCS, Lublin 2010.
Urban W., Definicje jako&ci us!ug – ró%nice oraz ich przyczyny, „Problemy
Jako$ci”, 3/2007, s. 4.
www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/34609.
www.powiatdrawski.pl/pl/rada-powiatu/starostwo-powiatowe/kodeks-etyki
www.spkolobrzeg.finn.pl/res/serwisy/bipspkolobrzeg/komunikaty/_013_47951.pdf
Zarz dzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 pa#dziernika 2002 r.
w sprawie ustanowienia Kodeksu Etyki S!u%by Cywilnej, M.P. 2002,
nr 46, poz. 683.
ZN nr 94

Kodeks etyczny jako narzędzie służące do podnoszenia jakości

Transkrypt

Podobne dokumenty